diaforos

Just another WordPress site

Αλεξάνδρου Ανάβασις – Αρριανός Βιβλίο Δεύτερο

Πηγή greek-language.gr _ arrianos-alexandrou-anabasis – greek-language.gr _ arrianos vol II

[2.1.1] Ἐκ δὲ τούτου Μέμνων τοῦ τε ναυτικοῦ παντὸς ἡγεμὼν ἐκ βασιλέως Δαρείου καθεστηκὼς καὶ τῆς παραλίου ξυμπάσης, ὡς ἐς Μακεδονίαν τε καὶ τὴν Ἑλλάδα ἀποστρέψων τὸν πόλεμον, Χίον μὲν λαμβάνει προδοσίᾳ ἐνδοθεῖσαν, ἔνθεν δὲ ἐπὶ Λέσβου πλεύσας, ὡς οὐ προσεῖχον αὐτῷ οἱ Μιτυληναῖοι, τὰς ἄλλας πόλεις τῆς Λέσβου προσηγάγετο.


[2.1.2] ταύτας δὲ παραστησάμενος καὶ προσχὼν τῇ Μιτυλήνῃ τὴν μὲν πόλιν χάρακι διπλῷ ἐκ θαλάσσης ἐς θάλασσαν ἀπετείχισε, στρατόπεδα δὲ πέντε ἐποικοδομησάμενος τῆς γῆς ἐκράτει οὐ χαλεπῶς. καὶ μέρος μέν τι τῶν νεῶν τὸν λιμένα αὐτῶν ἐφύλασσε, τὰς δὲ ἐπὶ τὴν ἄκραν τῆς Λέσβου τὸ Σίγριον, ἵνα ἡ προσβολὴ μάλιστά ἐστι ταῖς ἀπό τε Χίου καὶ ἀπὸ Γεραιστοῦ καὶ Μαλέας ὁλκάσιν, ἀποστείλας τὸν παράπλουν ἐν φυλακῇ εἶχεν, ὡς μή τινα ὠφέλειαν κατὰ θάλασσαν γίγνεσθαι τοῖς Μιτυληναίοις.


[2.1.3] καὶ ἐν τούτῳ αὐτὸς μὲν νόσῳ τελευτᾷ, καὶ εἴπερ τι ἄλλο καὶ τοῦτο ἐν τῷ τότε ἔβλαψε τὰ βασιλέως πράγματα. Αὐτοφραδάτης δὲ καὶ Φαρνάβαζος ὁ Ἀρταβάζου, ὅτῳ καὶ ἐπέτρεψε τελευτῶν ὁ Μέμνων τὴν αὑτοῦ ἀρχὴν ἔστε Δαρεῖόν τι ὑπὲρ αὐτῆς γνῶναι, ἀδελφιδῷ αὑτοῦ ὄντι, οὗτοι τῇ πολιορκίᾳ οὐκ ἀρρώστως προσέκειντο.


[2.1.4] καὶ οἱ Μιτυληναῖοι τῆς τε γῆς εἰργόμενοι καὶ ἀπὸ θαλάσσης πολλαῖς ναυσὶν ἐφορμούσαις φρουρούμενοι πέμψαντες παρὰ τὸν Φαρνάβαζον ὁμολογίας ἐποιήσαντο, τοὺς μὲν ξένους τοὺς παρ᾽ Ἀλεξάνδρου σφίσι κατὰ συμμαχίαν ἥκοντας ἀπελθεῖν, Μιτυληναίους δὲ καθελεῖν μὲν τὰς πρὸς Ἀλέξανδρόν σφισι γενομένας στήλας, ξυμμάχους δὲ εἶναι Δαρείου κατὰ τὴν εἰρήνην τὴν ἐπ᾽ Ἀνταλκίδου γενομένην πρὸς βασιλέα Δαρεῖον, τοὺς φυγάδας δὲ αὐτῶν κατιέναι ἐπὶ τοῖς ἡμίσεσι τῶν τότε ὄντων, ὅτε ἔφευγον.




[2.1.5] ἐπὶ τούτοις μὲν δὴ ἡ ξύμβασις τοῖς Μιτυληναίοις πρὸς τοὺς Πέρσας ξυνέβη. Φαρνάβαζος δὲ καὶ Αὐτοφραδάτης, ὡς παρῆλθον ἅπαξ εἴσω τῆς πόλεως, φρουράν τε ἐς αὐτὴν εἰσήγαγον καὶ φρούραρχον ἐπ᾽ αὐτῇ Λυκομήδην Ῥόδιον, καὶ τύραννον ἐγκατέστησαν τῇ πόλει Διογένην, ἕνα τῶν φυγάδων, χρήματά τε εἰσέπραξαν τοὺς Μιτυληναίους τὰ μὲν βίᾳ ἀφελόμενοι τοὺς ἔχοντας, τὰ δὲ ἐς τὸ κοινὸν ἐπιβαλόντες.


[2.2.1] Ταῦτα δὲ διαπραξάμενοι Φαρνάβαζος μὲν ἔπλει ἐπὶ Λυκίας ἄγων τοὺς ξένους τοὺς μισθοφόρους, Αὐτοφραδάτης δὲ ἐπὶ τὰς ἄλλας νήσους. καὶ ἐν τούτῳ καταπέμπει Δαρεῖος Θυμώνδαν τὸν Μέντορος, αὐτὸν μὲν τοὺς ξένους παρὰ Φαρναβάζου παραληψόμενον καὶ ἀνάξοντα παρὰ βασιλέα, Φαρναβάζῳ ‹δὲ› ἐροῦντα ἄρχειν ὅσων Μέμνων ἦρχεν·



[2.2.2] καὶ παραδοὺς τούτῳ τοὺς ξένους Φαρνάβαζος ἔπλει παρ᾽ Αὐτοφραδάτην ἐπὶ τὰς ναῦς. ὡς δὲ ὁμοῦ ἐγένοντο, δέκα μὲν ναῦς στέλλουσιν ἐπὶ τὰς Κυκλάδας νήσους Δατάμην ἄνδρα Πέρσην ἄγοντα, αὐτοὶ δὲ ναυσὶν ἑκατὸν ἐπὶ Τενέδου ἔπλευσαν· κατακομισθέντες δὲ τῆς Τενέδου εἰς τὸν Βόρειον καλούμενον λιμένα πέμπουσι παρὰ τοὺς Τενεδίους καὶ κελεύουσι τὰς στήλας τὰς πρὸς Ἀλέξανδρον καὶ τοὺς Ἕλληνας γενομένας σφίσι, ταύτας μὲν καθελεῖν, πρὸς Δαρεῖον δὲ ἄγειν τὴν εἰρήνην, ἣν ἐπὶ Ἀνταλκίδου Δαρείῳ συνέθεντο.



[2.2.3] Τενεδίοις δὲ τὰ μὲν τῆς εὐνοίας ἐς Ἀλέξανδρόν τε καὶ τοὺς Ἕλληνας ἐποίει μᾶλλον, ἐν δὲ τῷ παρόντι ἄπορον ἄλλως ἐδόκει ὅτι μὴ προσχωρήσαντας τοῖς Πέρσαις σώζεσθαι· ἐπεὶ οὐδὲ Ἡγελόχῳ, ὅτῳ προσετέτακτο ‹ὑπ᾽› Ἀλεξάνδρου αὖθις ξυναγαγεῖν δύναμιν ναυτικήν, τοσαύτη ξυνηγμένη ἦν ὡς δι᾽ ὀλίγου προσδοκᾶν ἔσεσθαι ἄν σφισι παρ᾽ αὐτοῦ τινα ὠφέλειαν. οὕτω μὲν δὴ οἱ ἀμφὶ Φαρνάβαζον τοὺς Τενεδίους φόβῳ μᾶλλον ἢ ἐθελοντὰς παρεστήσαντο.



[2.2.4] Ἐν δὲ τούτῳ Πρωτέας ὁ Ἀνδρονίκου ἐτύγχανε μὲν ξυναγαγὼν ἐξ Εὐβοίας τε καὶ Πελοποννήσου ναῦς μακρὰς ὑπὸ Ἀντιπάτρου τεταγμένος, ὡς εἶναί τινα ταῖς τε νήσοις φυλακὴν καὶ αὐτῇ τῇ Ἑλλάδι, εἰ, καθάπερ ἐξηγγέλλετο, ἐπιπλέοιεν οἱ βάρβαροι· πυθόμενος δὲ Δατάμην περὶ Σίφνον ὁρμεῖν δέκα ναυσίν, αὐτὸς ἔχων πεντεκαίδεκα νυκτὸς ἀνάγεται ἀπὸ Χαλκίδος τῆς ἐπὶ τῷ Εὐρίπῳ· 



[2.2.5] καὶ προσχὼν ἕωθεν Κύθνῳ τῇ νήσῳ τὴν μὲν ἡμέραν αὐτοῦ αὐλίζεται, ὡς σαφέστερόν τε διαπυθέσθαι τὰ περὶ τῶν δέκα νεῶν καὶ ἅμα ἐν νυκτὶ φοβερώτερον προσπεσεῖν τοῖς Φοίνιξιν· ὡς δὲ ἔμαθε σαφῶς τὸν Δατάμην ξὺν ταῖς ναυσὶν ἐν Σίφνῳ ὁρμοῦντα, ἐπιπλεύσας ἔτι νυκτὸς ὑπ᾽ αὐτὴν τὴν ἕω καὶ ἀπροσδοκήτοις ἐπιπεσὼν ὀκτὼ μὲν ναῦς αὐτοῖς ἀνδράσιν ἔλαβε, Δατάμης δὲ μετὰ δυοῖν τριήροιν ἐν τῇ πρώτῃ προσμίξει τῶν ἅμα Πρωτέᾳ νεῶν ὑπεκφυγὼν ἀπεσώθη πρὸς τὸ ἄλλο ναυτικόν.



[2.3.1] Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, πόθος λαμβάνει αὐτὸν ἀνελθόντα ἐς τὴν ἄκραν, ἵνα καὶ τὰ βασίλεια ἦν τὰ Γορδίου καὶ τοῦ παιδὸς αὐτοῦ Μίδου, τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν. 

[2.3.2] λόγος δὲ περὶ τῆς ἁμάξης ἐκείνης παρὰ τοῖς προσχώροις πολὺς κατεῖχε, Γόρδιον εἶναι τῶν πάλαι Φρυγῶν ἄνδρα πένητα καὶ ὀλίγην εἶναι αὐτῷ γῆν ἐργάζεσθαι καὶ ζεύγη βοῶν δύο· καὶ τῷ μὲν ἀροτριᾶν, τῷ δὲ ἁμαξεύειν τὸν Γόρδιον.



[2.3.3] καί ποτε ἀροῦντος αὐτοῦ ἐπιστῆναι ἐπὶ τὸν ζυγὸν ἀετὸν καὶ ἐπιμεῖναι ἔστε ἐπὶ βουλυτὸν καθήμενον· τὸν δὲ ἐκπλαγέντα τῇ ὄψει ἰέναι κοινώσοντα ὑπὲρ τοῦ θείου παρὰ τοὺς Τελμισσέας τοὺς μάντεις· εἶναι γὰρ τοὺς Τελμισσέας σοφοὺς τὰ θεῖα ἐξηγεῖσθαι καί σφισιν ἀπὸ γένους δεδόσθαι αὐτοῖς καὶ γυναιξὶν καὶ παισὶ τὴν μαντείαν.



[2.3.4] προσάγοντα δὲ κώμῃ τινὶ τῶν Τελμισσέων ἐντυχεῖν παρθένῳ ὑδρευομένῃ καὶ πρὸς ταύτην εἰπεῖν ὅπως οἱ τὸ τοῦ ἀετοῦ ἔσχε· τὴν δέ, εἶναι γὰρ καὶ αὐτὴν τοῦ μαντικοῦ γένους, θύειν κελεῦσαι τῷ Διὶ τῷ βασιλεῖ, ἐπανελθόντα ἐς τὸν τόπον αὐτόν. καὶ, δεηθῆναι γὰρ αὐτῆς Γόρδιον τὴν θυσίαν ξυνεπισπομένην οἱ αὐτὴν ἐξηγήσασθαι, θῦσαί τε ὅπως ἐκείνη ὑπετίθετο τὸν Γόρδιον καὶ ξυγγενέσθαι ἐπὶ γάμῳ τῇ παιδὶ καὶ γενέσθαι αὐτοῖν παῖδα Μίδαν ὄνομα.


[2.3.5] ἤδη τε ἄνδρα εἶναι τὸν Μίδαν καλὸν καὶ γενναῖον καὶ ἐν τούτῳ στάσει πιέζεσθαι ἐν σφίσι τοὺς Φρύγας, καὶ γενέσθαι αὐτοῖς χρησμὸν, ὅτι ἅμαξα ἄξει αὐτοῖς βασιλέα καὶ ὅτι οὗτος αὐτοῖς καταπαύσει τὴν στάσιν. ἔτι δὲ περὶ αὐτῶν τούτων βουλευομένοις ἐλθεῖν τὸν Μίδαν ὁμοῦ τῷ πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ καὶ ἐπιστῆναι τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτῇ ἁμάξῃ.


[2.3.6] τοὺς δὲ ξυμβαλόντας τὸ μαντεῖον τοῦτον ἐκεῖνον γνῶναι ὄντα, ὅντινα ὁ θεὸς αὐτοῖς ἔφραζεν, ὅτι ἄξει ἡ ἅμαξα· καὶ καταστῆσαι μὲν αὐτοὺς βασιλέα τὸν Μίδαν, Μίδαν δὲ αὐτοῖς τὴν στάσιν καταπαῦσαι, καὶ τὴν ἅμαξαν τοῦ πατρὸς ἐν τῇ ἄκρᾳ ἀναθεῖναι χαριστήρια τῷ Διὶ τῷ βασιλεῖ ἐπὶ τοῦ ἀετοῦ τῇ πομπῇ. πρὸς δὲ δὴ τούτοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας.

[2.3.7] ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, οἱ μὲν λέγουσιν, ὅτι παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη· Ἀριστόβουλος δὲ λέγει ἐξελόντα τὸν ἕστορα τοῦ ῥυμοῦ, ὃς ἦν τύλος διαβεβλημένος διὰ τοῦ ῥυμοῦ διαμπάξ, ξυνέχων τὸν δεσμόν, ἐξελκύσαι ἔξω τοῦ ῥυμοῦ τὸ‹ν› ζυγόν.




[2.3.8] ὅπως μὲν δὴ ἐπράχθη τὰ ἀμφὶ τῷ δεσμῷ τούτῳ Ἀλεξάνδρῳ οὐκ ἔχω ἰσχυρίσασθαι. ἀπηλλάγη δ᾽ οὖν ἀπὸ τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος. καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτὸς ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν· καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα καὶ τοῦ δεσμοῦ τὴν λύσιν.


[2.4.1] Αὐτὸς δὲ τῇ ὑστεραίᾳ ἐπ᾽ Ἀγκύρας τῆς Γαλατικῆς ἐστέλλετο· κἀκεῖ αὐτῷ πρεσβεία ἀφικνεῖται Παφλαγόνων, τό τε ἔθνος ἐνδιδόντων καὶ ἐς ὁμολογίαν ξυμβαινόντων· ἐς δὲ τὴν χώραν ξὺν τῇ δυνάμει μὴ ἐσβαλεῖν ἐδέοντο. 



[2.4.2] τούτοις μὲν δὴ προστάσσει Ἀλέξανδρος ὑπακούειν Κάλᾳ τῷ σατράπῃ τῷ Φρυγίας. αὐτὸς δὲ ἐπὶ Καππαδοκίας ἐλάσας ξύμπασαν τὴν ἐντὸς Ἅλυος ποταμοῦ προσηγάγετο καὶ ἔτι ὑπὲρ τὸν Ἅλυν πολλήν· καταστήσας δὲ Καππαδοκῶν Σαβίκταν σατράπην αὐτὸς προῆγεν ἐπὶ τὰς πύλας τὰς Κιλικίας.


[2.4.3] καὶ ἀφικόμενος ἐπὶ τὸ Κύρου τοῦ ξὺν Ξενοφῶντι στρατόπεδον, ὡς κατεχομένας τὰς πύλας φυλακαῖς ἰσχυραῖς εἶδε, Παρμενίωνα μὲν αὐτοῦ καταλείπει σὺν ταῖς τάξεσι τῶν πεζῶν, ὅσοι βαρύτερον ὡπλισμένοι ἦσαν. αὐτὸς δὲ ἀμφὶ πρώτην φυλακὴν ἀναλαβὼν τούς τε ὑπασπιστὰς καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας προῆγε τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὰς πύλας, ὡς οὐ προσδεχομένοις τοῖς φύλαξιν ἐπιπεσεῖν.



[2.4.4] καὶ προσάγων μὲν οὐκ ἔλαθεν, ἐς ἴσον δὲ αὐτῷ κατέστη ἡ τόλμα. οἱ γὰρ φύλακες αἰσθόμενοι Ἀλέξανδρον αὐτὸν προσάγοντα λιπόντες τὴν φυλακὴν ᾤχοντο φεύγοντες. τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἅμα τῇ ἕῳ ξὺν τῇ δυνάμει πάσῃ ὑπερβαλὼν τὰς πύλας κατέβαινεν ἐς τὴν Κιλικίαν.


[2.4.5] καὶ ἐνταῦθα ἀγγέλλεται αὐτῷ Ἀρσάμης ὅτι πρόσθεν μὲν ἐπενόει διασώζειν Πέρσαις τὴν Ταρσόν, ὡς δὲ ὑπερβεβληκότα ἤδη τὰς πύλας ἐπύθετο Ἀλέξανδρον ἐκλιπεῖν ἐν νῷ ἔχειν τὴν πόλιν· δεδιέναι οὖν τοὺς Ταρσέας μὴ ἐφ᾽ ἁρπαγὴν τραπεὶς οὕτω τὴν ἀπόλειψιν τῆς Ταρσοῦ ποιήσηται.


[2.4.6] ταῦτα ἀκούσας δρόμῳ ἦγεν ἐπὶ τὴν Ταρσὸν τούς τε ἱππέας καὶ τῶν ψιλῶν ὅσοι κουφότατοι, ὥστε ὁ Ἀρσάμης μαθὼν αὐτοῦ τὴν ὁρμὴν σπουδῇ φεύγει ἐκ τῆς Ταρσοῦ παρὰ βασιλέα Δαρεῖον οὐδὲν βλάψας τὴν πόλιν.



[2.4.7] Ἀλέξανδρος δέ, ὡς μὲν Ἀριστοβούλῳ λέλεκται, ὑπὸ καμάτου ἐνόσησεν, οἱ δὲ ἐς τὸν Κύδνον [τὸν] ποταμὸν λέγουσι ῥίψαντα νήξασθαι, ἐπιθυμήσαντα τοῦ ὕδατος, ἱδρῶντα καὶ καύματι ἐχόμενον. ὁ δὲ Κύδνος ῥέει διὰ μέσης τῆς πόλεως· οἷα δὲ ἐκ τοῦ Ταύρου ὄρους τῶν πηγῶν οἱ ἀνισχουσῶν καὶ διὰ χώρου καθαροῦ ῥέων, ψυχρός τέ ἐστι καὶ τὸ ὕδωρ καθαρός·


[2.4.8] σπασμῷ τε οὖν ἔχεσθαι Ἀλέξανδρον καὶ θέρμαις ἰσχυραῖς καὶ ἀγρυπνίᾳ ξυνεχεῖ· καὶ τοὺς μὲν ἄλλους ἰατροὺς οὐκ οἴεσθαι εἶναι βιώσιμον, Φίλιππον δὲ Ἀκαρνᾶνα, ἰατρόν, ξυνόντα Ἀλεξάνδρῳ καὶ τά τε ἀμφὶ ἰατρικὴν ἐς τὰ μάλιστα πιστευόμενον καὶ τὰ ἄλλα οὐκ ἀδόκιμον ἐν τῷ στρατῷ ὄντα, καθῆραι ἐθέλειν Ἀλέξανδρον φαρμάκῳ· καὶ τὸν κελεύειν καθῆραι.


[2.4.9] τὸν μὲν δὴ παρασκευάζειν τὴν κύλικα, ἐν τούτῳ δὲ Ἀλεξάνδρῳ δοθῆναι ἐπιστολὴν παρὰ Παρμενίωνος φυλάξασθαι Φίλιππον· ἀκούειν γὰρ διεφθάρθαι ὑπὸ Δαρείου χρήμασιν ὥστε φαρμάκῳ ἀποκτεῖναι Ἀλέξανδρον. τὸν δὲ ἀναγνόντα τὴν ἐπιστολὴν καὶ ἔτι μετὰ χεῖρας ἔχοντα αὐτὸν μὲν λαβεῖν τὴν κύλικα ἐν ᾗ ἦν τὸ φάρμακον, τὴν ἐπιστολὴν δὲ τῷ Φιλίππῳ δοῦναι ἀναγνῶναι. 


[2.4.10] καὶ ὁμοῦ τόν τε Ἀλέξανδρον πίνειν καὶ τὸν Φίλιππον ἀναγινώσκειν τὰ παρὰ τοῦ Παρμενίωνος. Φίλιππον δὲ εὐθὺς ἔνδηλον γενέσθαι, ὅτι καλῶς οἱ ἔχει τὰ τοῦ φαρμάκου· οὐ γὰρ ἐκπλαγῆναι πρὸς τὴν ἐπιστολήν, ἀλλὰ τοσόνδε μόνον παρακαλέσαι Ἀλέξανδρον, καὶ ἐς τὰ ἄλλα οἱ πείθεσθαι ὅσα ἐπαγγέλλοιτο· σωθήσεσθαι γὰρ πειθόμενον. 


[2.4.11] καὶ τὸν μὲν καθαρθῆναί τε καὶ ῥαΐσαι αὐτῷ τὸ νόσημα, Φιλίππῳ δὲ ἐπιδεῖξαι, ὅτι πιστός ἐστιν αὐτῷ φίλος, καὶ τοῖς ἄλλοις δὲ τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν, ὅτι αὐτοῖς τε τοῖς φίλοις βέβαιος εἰς τὸ ἀνύποπτον τυγχάνει ὢν καὶ πρὸς τὸ ἀποθανεῖν ἐρρωμένος.


[2.5.1] Ἐκ δὲ τούτου Παρμενίωνα μὲν πέμπει ἐπὶ τὰς ἄλλας πύλας, αἳ δὴ ὁρίζουσι τὴν Κιλίκων τε καὶ Ἀσσυρίων χώραν, προκαταλαβεῖν καὶ φυλάσσειν τὴν πάροδον, δοὺς αὐτῷ τῶν τε ξυμμάχων τοὺς πεζοὺς καὶ τοὺς Ἕλληνας τοὺς μισθοφόρους καὶ τοὺς Θρᾷκας, ὧν Σιτάλκης ἡγεῖτο, καὶ τοὺς ἱππέας δὲ τοὺς Θεσσαλούς.

[2.5.2] αὐτὸς δὲ ὕστερος ἄρας ἐκ Ταρσοῦ τῇ μὲν πρώτῃ ἐς Ἀγχίαλον πόλιν ἀφικνεῖται. ταύτην δὲ Σαρδανάπαλον κτίσαι τὸν Ἀσσύριον λόγος· καὶ τῷ περιβόλῳ δὲ καὶ τοῖς θεμελίοις τῶν τειχῶν δήλη ἐστὶ μεγάλη τε πόλις κτισθεῖσα καὶ ἐπὶ μέγα ἐλθοῦσα δυνάμεως.

[2.5.3] καὶ τὸ μνῆμα τοῦ Σαρδαναπάλου ἐγγὺς ἦν τῶν τειχῶν τῆς Ἀγχιάλου· καὶ αὐτὸς ἐφειστήκει ἐπ᾽ αὐτῷ Σαρδανάπαλος συμβεβληκὼς τὰς χεῖρας ἀλλήλαις ὡς μάλιστα ἐς κρότον συμβάλλονται, καὶ ἐπίγραμμα ἐπεγέγραπτο αὐτῷ Ἀσσύρια γράμματα· 

[2.5.4] οἱ μὲν Ἀσσύριοι καὶ μέτρον ἔφασκον ἐπεῖναι τῷ ἐπιγράμματι, ὁ δὲ νοῦς ἦν αὐτῷ ὃν ἔφραζε τὰ ἔπη, ὅτι Σαρδανάπαλος ὁ Ἀνακυνδαράξου παῖς Ἀγχίαλον καὶ Ταρσὸν ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ ἐδείματο. σὺ δέ, ὦ ξένε, ἔσθιε καὶ πῖνε καὶ παῖζε, ὡς τἆλλα τὰ ἀνθρώπινα οὐκ ὄντα τούτου ἄξια· τὸν ψόφον αἰνισσόμενος, ὅνπερ αἱ χεῖρες ἐπὶ τῷ κρότῳ ποιοῦσι· καὶ τὸ παῖζε ῥᾳδιουργότερον ἐγγεγράφθαι ἔφασαν τῷ Ἀσσυρίῳ ὀνόματι.


[2.5.5] Ἐκ δὲ τῆς Ἀγχιάλου ἐς Σόλους ἀφίκετο· καὶ φρουρὰν ἐσήγαγεν ἐς Σόλους καὶ ἐπέβαλεν αὐτοῖς τάλαντα διακόσια ἀργυρίου ζημίαν, ὅτι πρὸς τοὺς Πέρσας μᾶλλόν τι τὸν νοῦν εἶχον. 

[2.5.6] ἔνθεν δὲ ἀναλαβὼν τῶν μὲν πεζῶν τῶν Μακεδόνων τρεῖς τάξεις, τοὺς τοξότας δὲ πάντας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας ἐξελαύνει ἐπὶ τοὺς τὰ ὄρη κατέχοντας Κίλικας. καὶ ἐν ἑπτὰ ταῖς πάσαις ἡμέραις τοὺς μὲν βίᾳ ἐξελών, τοὺς δὲ ὁμολογίᾳ παραστησάμενος ἐπανῆκεν ἐς τοὺς Σόλους. 


[2.5.7] καὶ ἐνταῦθα μανθάνει Πτολεμαῖον καὶ Ἄσανδρον ὅτι ἐκράτησαν Ὀροντοβάτου τοῦ Πέρσου, ὃς τήν τε ἄκραν τῆς Ἁλικαρνασσοῦ ἐφύλασσε καὶ Μύνδον καὶ Καῦνον καὶ Θήραν καὶ Καλλίπολιν κατεῖχε· προσῆκτο δὲ καὶ Κῶ καὶ Τριόπιον. τοῦτον ἡττῆσθαι ἔγραφον μάχῃ μεγάλῃ· καὶ ἀποθανεῖν μὲν τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν πεζοὺς ἐς ἑπτακοσίους καὶ ἱππέας ἐς πεντήκοντα, ἁλῶναι δὲ οὐκ ἐλάττους τῶν χιλίων.


[2.5.8] Ἀλέξανδρος δὲ ἐν Σόλοις θύσας τε τῷ Ἀσκληπιῷ καὶ πομπεύσας αὐτός τε καὶ ἡ στρατιὰ πᾶσα καὶ λαμπάδα ἐπιτελέσας καὶ ἀγῶνα διαθεὶς γυμνικὸν καὶ μουσικὸν Σολεῦσι μὲν δημοκρατεῖσθαι ἔδωκεν· αὐτὸς δὲ ἀναζεύξας ἐς Ταρσὸν τοὺς μὲν ἱππέας ἀπέστειλεν Φιλώτᾳ δοὺς ἄγειν διὰ τοῦ Ἀλη[ν]ίου πεδίου ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν Πύραμον,


[2.5.9] αὐτὸς δὲ σὺν τοῖς πεζοῖς καὶ τῇ ἴλῃ τῇ βασιλικῇ ἐς Μάγαρσον ἧκεν καὶ τῇ Ἀθηνᾷ τῇ Μαγαρσίδι ἔθυσεν. ἔνθεν δὲ ἐς Μαλλὸν ἀφίκετο καὶ Ἀμφιλόχῳ ὅσα ἥρωι ἐνήγισε· καὶ στασιάζοντας καταλαβὼν τὴν στάσιν αὐτοῖς κατέπαυσε· καὶ τοὺς φόρους, οὓς βασιλεῖ Δαρείῳ ἀπέφερον, ἀνῆκεν, ὅτι Ἀργείων μὲν Μαλλωταὶ ἄποικοι ἦσαν, αὐτὸς δὲ ἀπ᾽ Ἄργους τῶν Ἡρακλειδῶν εἶναι ἠξίου.


[2.6.1] Ἔτι δὲ ἐν Μαλλῷ ὄντι αὐτῷ ἀγγέλλεται Δαρεῖον ἐν Σώχοις ξὺν τῇ πάσῃ δυνάμει στρατοπεδεύειν. ὁ δὲ χῶρος οὗτός ἐστι μὲν τῆς Ἀσσυρίας γῆς, ἀπέχει δὲ τῶν πυλῶν τῶν Ἀσσυρίων ἐς δύο μάλιστα σταθμούς. ἔνθα δὴ ξυναγαγὼν τοὺς ἑταίρους φράζει αὐτοῖς τὰ ἐξηγγελμένα ὑπὲρ Δαρείου τε καὶ τῆς στρατιᾶς τῆς Δαρείου. οἱ δὲ αὐτόθεν ὡς εἶχεν ἄγειν ἐκέλευον.



[2.6.2] ὁ δὲ τότε μὲν ἐπαινέσας αὐτοὺς διέλυσε τὸν ξύλλογον, τῇ δὲ ὑστεραίᾳ προ[σ]ῆγεν ὡς ἐπὶ Δαρεῖόν τε καὶ τοὺς Πέρσας. δευτεραῖος δὲ ὑπερβαλὼν τὰς πύλας ἐστρατοπέδευσε πρὸς Μυριάνδρῳ πόλει· καὶ τῆς νυκτὸς χειμὼν ἐπιγίγνεται σκληρὸς καὶ ὕδωρ τε ἐξ οὐρανοῦ καὶ πνεῦμα βίαιον· τοῦτο κατέσχεν ἐν τῷ στρατοπέδῳ Ἀλέξανδρον.

[2.6.3] Δαρεῖος δὲ τέως μὲν ξὺν τῇ στρατιᾷ διέτριβεν, ἐπιλεξάμενος τῆς Ἀσσυρίας γῆς πεδίον πάντῃ ἀναπεπταμένον καὶ τῷ τε πλήθει τῆς στρατιᾶς ἐπιτήδειον καὶ ἐνιππάσασθαι τῇ ἵππῳ ξύμφορον. καὶ τοῦτο τὸ χωρίον ξυνεβούλευεν αὐτῷ μὴ ἀπολείπειν Ἀμύντας ὁ Ἀντιόχου, ὁ παρὰ Ἀλεξάνδρου αὐτόμολος· εἶναι γὰρ τὴν εὐρυχωρίαν πρὸς τοῦ πλήθους τε καὶ τῆς σκευῆς τῶν Περσῶν. 


[2.6.4] καὶ ἔμενε Δαρεῖος. ὡς δὲ Ἀλεξάνδρῳ πολλὴ μὲν [ἡ] ἐν Ταρσῷ τριβὴ ἐπὶ τῇ νόσῳ ἐγίνετο, οὐκ ὀλίγη δὲ ἐν Σόλοις, ἵνα ἔθυέ τε καὶ ἐπόμπευε, καὶ ἐπὶ τοὺς ὀρεινοὺς Κίλικας διέτριψεν ἐξελάσας, τοῦτο ἔσφηλεν Δαρεῖον τῆς γνώμης· καὶ αὐτός τε, ὅ τί περ ἥδιστον ἦν δοξασθέν, ἐς τοῦτο οὐκ ἀκουσίως ὑπήχθη καὶ ὑπὸ τῶν καθ᾽ ἡδονὴν ξυνόντων τε καὶ ξυνεσομένων ἐπὶ κακῷ τοῖς ἀεὶ βασιλεύουσιν ἐπαιρόμενος ἔγνω μηκέτι Ἀλέξανδρον ἐθέλειν προϊέναι τοῦ πρόσω, 




[2.6.5] ἀλλ᾽ ὀκνεῖν γὰρ πυνθανόμενον ὅτι αὐτὸς προσάγοι· καταπατήσειν τε τῇ ἵππῳ τῶν Μακεδόνων τὴν στρατιὰν ἄλλος ἄλλοθεν αὐτῷ ἐπαίροντες ἔλεγον· 


[2.6.6] καίτοι γε Ἀμύντας ἥξειν τε Ἀλέξανδρον ἰσχυρίζετο, ὅπου ἂν πύθηται Δαρεῖον ὄντα, καὶ αὐτοῦ προσμένειν ἐκέλευεν. ἀλλὰ τὰ χείρω μᾶλλον, ὅτι καὶ ἐν τῷ παραυτίκα ἡδίω ἀκοῦσαι ἦν, ἔπειθε· καί τι καὶ δαιμόνιον τυχὸν ἦγεν αὐτὸν εἰς ἐκεῖνον τὸν χῶρον, οὗ μήτε ἐκ τῆς ἵππου πολλὴ ὠφέλεια αὐτῷ ἐγένετο, μήτε ἐκ τοῦ πλήθους αὐτοῦ τῶν τε ἀνθρώπων καὶ τῶν ἀκοντίων τε καὶ τοξευμάτων, μηδὲ τὴν λαμπρότητα αὐτὴν τῆς στρατιᾶς ἐπιδεῖξαι ἠδυνήθη, ἀλλὰ Ἀλεξάνδρῳ τε καὶ τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν εὐμαρῶς τὴν νίκην παρέδωκεν.



[2.6.7] ἐχρῆν γὰρ ἤδη καὶ Πέρσας πρὸς Μακεδόνων ἀφαιρεθῆναι τῆς Ἀσίας τὴν ἀρχήν, καθάπερ οὖν Μῆδοι μὲν πρὸς Περσῶν ἀφῃρέθησαν, πρὸς Μήδων δὲ ἔτι ἔμπροσθεν Ἀσσύριοι.


[2.7.1] Ὑπερβαλὼν δὴ τὸ ὄρος Δαρεῖος τὸ κατὰ τὰς πύλας τὰς Ἀμανικὰς καλουμένας ὡς ἐπὶ Ἰσσὸν προῆγε· καὶ ἐγένετο κατόπιν Ἀλεξάνδρου λαθών. τὴν δὲ Ἰσσὸν κατασχών, ὅσους διὰ νόσον ὑπολελειμμένους αὐτοῦ τῶν Μακεδόνων κατέλαβε, τούτους χαλεπῶς αἰκισάμενος ἀπέκτεινεν· ἐς δὲ τὴν ὑστεραίαν προὐχώρει ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν Πίναρον.


[2.7.2] καὶ Ἀλέξανδρος ὡς ἤκουσεν ἐν τῷ ὄπισθεν αὑτοῦ ὄντα Δαρεῖον, ἐπεὶ οὐ πιστὸς αὐτῷ ὁ λόγος ἐφαίνετο, ἀναβιβάσας εἰς τριακόντορον τῶν ἑταίρων τινὰς ἀποπέμπει ὀπίσω ἐπὶ Ἰσσόν, κατασκεψομένους εἰ τὰ ὄντα ἐξαγγέλλεται. οἱ δὲ ἀναπλεύσαντες τῇ τριακοντόρῳ, ὅτι κολπώδης ἦν ἡ ταύτῃ θάλασσα, μᾶλλόν τι εὐπετῶς κατέμαθον αὐτοῦ στρατοπεδεύοντας τοὺς Πέρσας· καὶ ἀπαγγέλλουσιν Ἀλεξάνδρῳ ἐν χερσὶν εἶναι Δαρεῖον.



[2.7.3] Ὁ δὲ συγκαλέσας στρατηγούς τε καὶ ἰλάρχας καὶ τῶν ξυμμάχων τοὺς ἡγεμόνας παρεκάλει θαρρεῖν μὲν ἐκ τῶν ἤδη σφίσι καλῶς κεκινδυνευμένων καὶ ὅτι πρὸς νενικημένους ὁ ἀγὼν νενικηκόσιν αὐτοῖς ἔσται καὶ ὅτι ὁ θεὸς ὑπὲρ σφῶν στρατηγεῖ ἄμεινον, ἐπὶ νοῦν Δαρείῳ ἀγαγὼν καθεῖρξαι τὴν δύναμιν ἐκ τῆς εὐρυχωρίας ἐς τὰ στενόπορα, ἵνα σφίσι μὲν ξύμμετρον τὸ χωρίον ἀναπτύξαι τὴν φάλαγγα, τοῖς δὲ ἀχρεῖον τὸ πλῆθος [ὅτι] ἔσται τῇ μάχῃ, οὔτε τὰ σώματα οὔτε τὰς γνώμας παραπλησίοις.





[2.7.4] Μακεδόνας τε γὰρ Πέρσαις καὶ Μήδοις, ἐκ πάνυ πολλοῦ τρυφῶσιν, αὐτοὺς ἐν τοῖς πόνοις τοῖς πολεμικοῖς πάλαι ἤδη μετὰ κινδύνων ἀσκουμένους, ἄλλως τε καὶ δούλοις ἀνθρώποις ἐλευθέρους, εἰς χεῖρας ἥξειν· ὅσοι τε Ἕλληνες Ἕλλησιν, οὐχ ὑπὲρ τῶν αὐτῶν μαχεῖσθαι, ἀλλὰ τοὺς μὲν ξὺν Δαρείῳ ἐπὶ μισθῷ καὶ οὐδὲ τούτῳ πολλῷ κινδυνεύοντας, τοὺς δὲ ξὺν σφίσιν ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος ἑκόντας ἀμυνομένους·



[2.7.5] βαρβάρων τε αὖ Θρᾷκας καὶ Παίονας καὶ Ἰλλυριοὺς καὶ Ἀγριᾶνας τοὺς εὐρωστοτάτους τε τῶν κατὰ τὴν Εὐρώπην καὶ μαχιμωτάτους πρὸς τὰ ἀπονώτατά τε καὶ μαλακώτατα τῆς Ἀσίας γένη ἀντιτάξεσθαι· ἐπὶ δὲ Ἀλέξανδρον ἀντιστρατηγεῖν Δαρείῳ.


[2.7.6] ταῦτα μὲν οὖν ἐς πλεονεξίαν τοῦ ἀγῶνος ἐπεξῄει. τὰ δὲ ἆθλα ὅτι μεγάλα ἔσται σφίσι τοῦ κινδύνου ἐπεδείκνυεν. οὐ γὰρ τοὺς σατράπας τοὺς Δαρείου ἐν τῷ τότε κρατήσειν, οὐδὲ τὴν ἵππον τὴν ἐπὶ Γρανίκῳ ταχθεῖσαν, οὐδὲ τοὺς δισμυρίους ξένους τοὺς μισθοφόρους, ἀλλὰ Περσῶν τε ὅ τι περ ὄφελος καὶ Μήδων καὶ ὅσα ἄλλα ἔθνη Πέρσαις καὶ Μήδοις ὑπήκοα ἐποικεῖ τὴν Ἀσίαν καὶ αὐτὸν μέγαν βασιλέα παρόντα, καὶ ὡς οὐδὲν ὑπολειφθήσεταί σφισιν ἐπὶ τῷδε τῷ ἀγῶνι ὅτι μὴ κρατεῖν τῆς Ἀσίας ξυμπάσης καὶ πέρας τοῖς πολλοῖς πόνοις ἐπιθεῖναι.




[2.7.7] ἐπὶ τούτοις δὲ τῶν τε ἐς τὸ κοινὸν ξὺν λαμπρότητι ἤδη πεπραγμένων ὑπεμίμνησκεν καὶ εἰ δή τῳ ἰδίᾳ τι διαπρεπὲς ἐς κάλλος τετολμημένον, ὀνομαστὶ ἕκαστον ἐπὶ τῷ ἔργῳ ἀνακαλῶν. καὶ τὸ αὑτοῦ οὐκ ἀκίνδυνον ἐν ταῖς μάχαις ὡς ἀνεπαχθέστατα ἐπεξῄει.


[2.7.8] λέγεται δὲ καὶ Ξενοφῶντος καὶ τῶν ἅμα Ξενοφῶντι μυρίων ἐς μνήμην ἐλθεῖν, ὡς οὐδέν τι οὔτε κατὰ πλῆθος οὔτε κατὰ τὴν ἄλλην ἀξίωσιν σφίσιν ἐπεοικότες, οὐδὲ ἱππέων αὐτοῖς παρόντων Θεσσαλῶν, οὐδὲ Βοιωτῶν ἢ Πελοποννησίων, οὐδὲ Μακεδόνων ἢ Θρᾳκῶν, οὐδὲ ὅση ἄλλη σφίσιν ἵππος ξυντέτακται, οὐδὲ τοξοτῶν ἢ σφενδονητῶν, ὅτι μὴ Κρητῶν ἢ Ῥοδίων ὀλίγων, καὶ τούτων ἐν τῷ κινδύνῳ ὑπὸ Ξενοφῶντος αὐτοσχεδιασθέντων, 

[2.7.9] οἱ δὲ βασιλέα τε ξὺν πάσῃ τῇ δυνάμει πρὸς Βαβυλῶνι αὐτῇ ἐτρέψαντο καὶ ἔθνη ὅσα κατιόντων ἐς τὸν Εὔξεινον πόντον καθ᾽ ὁδόν σφισιν ἐπεγένετο νικῶντες ἐπῆλθον· ὅσα τε ἄλλα ἐν τῷ τοιῷδε πρὸ τῶν κινδύνων ἐς παράκλησιν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς ἐξ ἀγαθοῦ ἡγεμόνος παραινεῖσθαι εἰκός. οἱ δὲ ἄλλος ἄλλοθεν δεξιούμενοί τε τὸν βασιλέα καὶ τῷ λόγῳ ἐπαίροντες ἄγειν ἤδη ἐκέλευον.




[2.8.1] Ὁ δὲ τότε μὲν δειπνοποιεῖσθαι παραγγέλλει, προπέμπει δὲ ὡς ἐπὶ τὰς πύλας τῶν τε ἱππέων ὀλίγους καὶ τῶν τοξοτῶν προκατασκεψομένους τὴν ὁδὸν τὴν ὀπίσω [ὡς ἐπὶ τὰς πύλας]· καὶ αὐτὸς τῆς νυκτὸς ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν πᾶσαν ᾔει, ὡς κατασχεῖν αὖθις τὰς πύλας. 


[2.8.2] ὡς δὲ ἀμφὶ μέσας νύκτας ἐκράτησεν αὖθις τῶν παρόδων, ἀνέπαυε τὴν στρατιὰν τὸ λοιπὸν τῆς νυκτὸς αὐτοῦ ἐπὶ τῶν πετρῶν, προφυλακὰς ἀκριβεῖς καταστησάμενος. ὑπὸ δὲ τὴν ἕω κατῄει ἀπὸ τῶν πυλῶν κατὰ τὴν ὁδόν· καὶ ἕως μὲν πάντῃ στενόπορα ἦν τὰ χωρία, ἐπὶ κέρως ἦγεν, ὡς δὲ διεχώρει ἐς πλάτος, ἀνέπτυσσεν ἀεὶ τὸ κέρας ἐς φάλαγγα, ἄλλην καὶ ἄλλην τῶν ὁπλιτῶν τάξιν παράγων, τῇ μὲν ὡς ἐπὶ τὸ ὄρος, ἐν ἀριστερᾷ δὲ ὡς ἐπὶ τὴν θάλασσαν.




[2.8.3] οἱ δὲ ἱππεῖς αὐτῷ τέως μὲν κατόπιν τῶν πεζῶν τεταγμένοι ἦσαν, ὡς δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν προῄεσαν, συνέτασσεν ἤδη τὴν στρατιὰν ὡς ἐς μάχην, πρώτους μὲν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ κέρως πρὸς τῷ ὄρει τῶν πεζῶν τό τε ἄγημα καὶ τοὺς ὑπασπιστάς, ὧν ἡγεῖτο Νικάνωρ ὁ Παρμενίωνος, ἐχομένην δὲ τούτων τὴν Κοίνου τάξιν, ἐπὶ δὲ τούτοις τὴν Περδίκκου. οὗτοι μὲν ἔστε ἐπὶ τὸ μέσον τῶν ὁπλιτῶν ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ ἀρξαμένῳ τεταγμένοι ἦσαν.


[2.8.4] ἐπὶ δὲ τοῦ εὐωνύμου πρώτη μὲν ἡ Ἀμύντου τάξις ἦν, ἐπὶ δὲ ἡ Πτολεμαίου, ἐχομένη δὲ ταύτης ἡ Μελεάγρου. τοῦ δὲ εὐωνύμου τοῖς πεζοῖς μὲν Κρατερὸς ἐπετέτακτο ἄρχειν, τοῦ δὲ ξύμπαντος εὐωνύμου Παρμενίων ἡγεῖτο· καὶ παρήγγελτο αὐτῷ μὴ ἀπολείπειν τὴν θάλασσαν, ὡς μὴ κυκλωθεῖεν ἐκ τῶν βαρβάρων, ὅτι πάντῃ ὑπερφαλαγγήσειν αὐτῶν διὰ πλῆθος ἤμελλον.



[2.8.5] Δαρεῖος δέ, ἐπειδὴ ἐξηγγέλθη αὐτῷ προσάγων ἤδη Ἀλέξανδρος ὡς ἐς μάχην, τῶν μὲν ἱππέων διαβιβάζει πέραν τοῦ ποταμοῦ τοῦ Πινάρου ἐς τρισμυρίους μάλιστα τὸν ἀριθμὸν καὶ μετὰ τούτων τῶν ψιλῶν ἐς δισμυρίους, ὅπως τὴν λοιπὴν δύναμιν καθ᾽ ἡσυχίαν συντάξειε. 


[2.8.6] καὶ πρώτους μὲν τοῦ ὁπλιτικοῦ τοὺς Ἕλληνας τοὺς μισθοφόρους ἔταξεν ἐς τρισμυρίους κατὰ τὴν φάλαγγα τῶν Μακεδόνων· ἐπὶ δὲ τούτοις τῶν Καρδάκ[κ]ων καλουμένων ἔνθεν καὶ ἔνθεν ἐς ἑξακισμυρίους· ὁπλῖται δὲ ἦσαν καὶ οὗτοι. τοσούτους γὰρ ἐπὶ φάλαγγος ἁπλῆς ἐδέχετο τὸ χωρίον, ἵνα ἐτάσσοντο.

[2.8.7] ἐπέταξε δὲ καὶ τῷ ὄρει τῷ ἐν ἀριστερᾷ σφῶν κατὰ τὸ Ἀλεξάνδρου δεξιὸν ἐς δισμυρίους· καὶ τούτων ἔστιν οἳ κατὰ νώτου ἐγένοντο τῆς Ἀλεξάνδρου στρατιᾶς. τὸ γὰρ ὄρος ἵνα ἐπετάχθησαν πῇ μὲν διεχώρει ἐς βάθος καὶ κολπῶδές τι αὐτοῦ ὥσπερ ἐν θαλάσσῃ ἐγίγνετο, ἔπειτα ἐς ἐπικαμπὴν προϊὸν τοὺς ἐπὶ ταῖς ὑπωρείαις τεταγμένους κατόπιν τοῦ δεξιοῦ κέρως τοῦ Ἀλεξάνδρου ἐποίει. 



[2.8.8] τὸ δὲ ἄλλο πλῆθος αὐτοῦ ψιλῶν τε καὶ ὁπλιτῶν, κατὰ ἔθνη συντεταγμένον ἐς βάθος οὐκ ὠφέλιμον, ὄπισθεν ἦν τῶν Ἑλλήνων τῶν μισθοφόρων καὶ τοῦ ἐπὶ φάλαγγος τεταγμένου βαρβαρικοῦ. ἐλέγετο γὰρ ἡ πᾶσα ξὺν Δαρείῳ στρατιὰ μάλιστα ἐς ἑξήκοντα μυριάδας μαχίμους εἶναι.


[2.8.9] Ἀλέξανδρος δέ, ὡς αὐτῷ πρόσω ἰόντι τὸ χωρίον διέσχεν ὀλίγον ἐς πλάτος, παρήγαγε τοὺς ἱππέας, τούς τε ἑταίρους καλουμένους καὶ τοὺς Θεσσαλοὺς καὶ τοὺς Μακεδόνας. καὶ τούτους μὲν ἐπὶ τῷ δεξιῷ κέρᾳ ἅμα οἷ ἔταξε, τοὺς δὲ ἐκ Πελοποννήσου καὶ τὸ ἄλλο τὸ συμμαχικὸν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον πέμπει ὡς Παρμενίωνα.


[2.8.10] Δαρεῖος δέ, ὡς συντεταγμένη ἤδη ἦν αὐτῷ ἡ φάλαγξ, τοὺς ἱππέας, οὕστινας πρὸ τοῦ ποταμοῦ ἐπὶ τῷδε προτετάχει ὅπως ἀσφαλῶς αὐτῷ ἡ ἔκταξις τῆς στρατιᾶς γένοιτο, ἀνεκάλεσεν ἀπὸ ξυνθήματος. καὶ τούτων τοὺς μὲν πολλοὺς ἐπὶ τῷ δεξιῷ κέρατι πρὸς τῇ θαλάσσῃ κατὰ Παρμενίωνα ἔταξεν, ὅτι ταύτῃ μᾶλλόν τι ἱππάσιμα ἦν, μέρος δέ τι αὐτῶν καὶ ἐπὶ τὸ εὐώνυμον πρὸς τὰ ὄρη παρήγαγεν. 



[2.8.11] ὡς δὲ ἀχρεῖοι ἐνταῦθα διὰ στενότητα τῶν χωρίων ἐφαίνοντο, καὶ τούτων τοὺς πολλοὺς παριππεῦσαι ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας σφῶν ἐκέλευσεν. αὐτὸς δὲ Δαρεῖος τὸ μέσον τῆς πάσης τάξεως ἐπεῖχεν, καθάπερ νόμος τοῖς Περσῶν βασιλεῦσι τετάχθαι· καὶ τὸν νοῦν τῆς τάξεως ταύτης Ξενοφῶν ὁ τοῦ Γρύλλου ἀναγέγραφεν.

[2.9.1] Ἐν τούτῳ δὲ Ἀλέξανδρος κατιδὼν ὀλίγου πᾶσαν τὴν τῶν Περσῶν ἵππον μετακεχωρηκυῖαν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον τὸ ἑαυτοῦ ὡς πρὸς τὴν θάλασσαν, αὑτῷ δὲ τοὺς Πελοποννησίους μόνους καὶ τοὺς ἄλλους τῶν ξυμμάχων ἱππέας ταύτῃ τεταγμένους, πέμπει κατὰ τάχος τοὺς Θεσσαλοὺς ἱππέας ἐπὶ τὸ εὐώνυμον, κελεύσας μὴ πρὸ τοῦ μετώπου τῆς πάσης τάξεως παριππεῦσαι, τοῦ μὴ καταφανεῖς τοῖς πολεμίοις γενέσθαι μεταχωροῦντας, ἀλλὰ κατόπιν τῆς φάλαγγος ἀφανῶς διελθεῖν.


[2.9.2] προέταξε δὲ τῶν μὲν ἱππέων κατὰ τὸ δεξιὸν τοὺς προδρόμους, ὧν ἡγεῖτο Πρωτόμαχος, καὶ τοὺς Παίονας, ὧν ἡγεῖτο Ἀρίστων, τῶν δὲ πεζῶν τοὺς τοξότας, ὧν ἦρχεν Ἀντίοχος· τοὺς δὲ Ἀγριᾶνας, ὧν ἦρχεν Ἄτταλος, καὶ τῶν ἱππέων τινὰς καὶ τῶν τοξοτῶν ἐς ἐπικαμπὴν πρὸς τὸ ὄρος τὸ κατὰ νώτου ἔταξεν, ὥστε κατὰ τὸ δεξιὸν αὐτῷ τὴν φάλαγγα ἐς δύο κέρατα διέχουσαν τετάχθαι, τὸ μὲν ὡς πρὸς Δαρεῖόν τε καὶ τοὺς πέραν τοῦ ποταμοῦ τοὺς πάντας Πέρσας, τὸ δὲ ὡς πρὸς τοὺς ἐπὶ τῷ ὄρει κατὰ νώτου σφῶν τεταγμένους.




[2.9.3] τοῦ δὲ εὐωνύμου προετάχθησαν τῶν μὲν πεζῶν οἵ τε Κρῆτες τοξόται καὶ οἱ Θρᾷκες, ὧν ἡγεῖτο Σιτάλκης, πρὸ τούτων δὲ ἡ ἵππος ἡ κατὰ τὸ εὐώνυμον. οἱ δὲ μισθοφόροι ξένοι πᾶσιν ἐπετάχθησαν. ἐπεὶ δὲ οὔτε πυκνὴ αὐτῷ ἡ φάλαγξ κατὰ τὸ δεξιὸν τὸ ἑαυτοῦ ἐφαίνετο, πολύ τε ταύτῃ ὑπερφαλαγγήσειν οἱ Πέρσαι ἐδόκουν, ἐκ τοῦ μέσου ἐκέλευσε δύο ἴλας τῶν ἑταίρων, τήν τε Ἀνθεμουσίαν, ἧς ἰλάρχης ἦν Περοίδας ὁ Μενεσθέως, καὶ τὴν Λευγαίαν καλουμένην, ἧς ἡγεῖτο Παντόρδανος ὁ Κλεάνδρου, ἐπὶ τὸ δεξιὸν ἀφανῶς παρελθεῖν.




[2.9.4] καὶ τοὺς τοξότας δὲ καὶ μέρος τῶν Ἀγριάνων καὶ τῶν Ἑλλήνων μισθοφόρων ἔστιν οὓς κατὰ τὸ δεξιὸν τὸ αὑτοῦ ἐπὶ μετώπου παραγαγὼν ἐξέτεινεν ὑπὲρ τὸ τῶν Περσῶν κέρας τὴν φάλαγγα. ἐπεὶ γὰρ οἱ ὑπὲρ τοῦ ὄρους τεταγμένοι οὔτε κατῄεσαν, ἐκδρομῆς τε ἐπ᾽ αὐτοὺς τῶν Ἀγριάνων καὶ τῶν τοξοτῶν ὀλίγων κατὰ πρόσταξιν Ἀλεξάνδρου γενομένης ῥᾳδίως ἀπὸ τῆς ὑπωρ‹ε›ίας ἀνασταλέντες ἐς τὸ ἄκρον ἀνέφυγον, ἔγνω καὶ τοῖς κατ᾽ αὐτοὺς τεταγμένοις δυνατὸς ὢν χρήσασθαι ἐς ἀναπλήρωσιν τῆς φάλαγγος· ἐκείνοις δὲ ἱππέας τριακοσίους ἐπιτάξαι ἐξήρκεσεν.



[2.10.1] Οὕτω δὴ τεταγμένους χρόνον μέν τινα προῆγεν ἀναπαύων, ὥστε καὶ πάνυ ἔδοξε σχολαία γενέσθαι αὐτῷ ἡ πρόσοδος· τοὺς γὰρ βαρβάρους, ὅπως τὰ πρῶτα ἐτάχθησαν, οὐκέτι ἀντεπῆγε Δαρεῖος, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ ταῖς ὄχθαις, πολλαχῇ μὲν ἀποκρήμνοις οὔσαις, ἔστι δὲ ὅπου καὶ χάρακα παρατείνας αὐταῖς ἵνα εὐεφοδώτερα ἐφαίνετο, οὕτως ἔμενεν· καὶ ταύτῃ εὐθὺς δῆλος ἐγένετο τοῖς ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον τῇ γνώμῃ δεδουλωμένος. 




[2.10.2] ὡς δὲ ὁμοῦ ἤδη ἦν τὰ στρατόπεδα, ἐνταῦθα παριππεύων πάντῃ Ἀλέξανδρος παρεκάλει ἄνδρας ἀγαθοὺς γίγνεσθαι, οὐ τῶν ἡγεμόνων μόνον τὰ ὀνόματα ξὺν τῷ πρέποντι κόσμῳ ἀνακαλῶν, ἀλλὰ καὶ ἰλάρχας καὶ λοχαγοὺς ὀνομαστὶ καὶ τῶν ξένων τῶν μισθοφόρων, ὅσοι κατ᾽ ἀξίωσιν ἤ τινα ἀρετὴν γνωριμώτεροι ἦσαν· καὶ αὐτῷ πανταχόθεν βοὴ ἐγίνετο μὴ διατρίβειν, ἀλλὰ ἐσβάλλειν ἐς τοὺς πολεμίους. 



[2.10.3] ὁ δὲ ἦγεν ἐν τάξει ἔτι, τὰ μὲν πρῶτα, καίπερ ἐν ἀπόπτῳ ἤδη ἔχων τὴν Δαρείου δύναμιν, βάδην, τοῦ μὴ διασπασθῆναί τι ἐν τῇ ξυντονωτέρᾳ πορείᾳ κυμῆναν τῆς φάλαγγος· ὡς δὲ ἐντὸς βέλους ἐγίγνοντο, πρῶτοι δὴ οἱ κατὰ Ἀλέξανδρον καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ τεταγμένος δρόμῳ ἐς τὸν ποταμὸν ἐνέβαλον, ὡς τῇ τε ὀξύτητι τῆς ἐφόδου ἐκπλῆξαι τοὺς Πέρσας καὶ τοῦ θᾶσσον ἐς χεῖρας ἐλθόντας ὀλίγα πρὸς τῶν τοξοτῶν βλάπτεσθαι. καὶ ξυνέβη ὅπως εἴκασεν Ἀλέξανδρος.





[2.10.4] εὐθὺς γὰρ ὡς ἐν χερσὶν ἡ μάχη ἐγένετο, τρέπονται τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος οἱ τῷ ἀριστερῷ κέρᾳ ἐπιτεταγμένοι· καὶ ταύτῃ μὲν λαμπρῶς ἐνίκα Ἀλέξανδρός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτόν. οἱ δὲ Ἕλληνες οἱ μισθοφόροι οἱ ξὺν Δαρείῳ, ᾗ διέσχε τῶν Μακεδόνων ἡ φάλαγξ ὡς ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας παραρραγεῖσα,



[2.10.5] ὅτι Ἀλέξανδρος μὲν σπουδῇ ἐς τὸν ποταμὸν ἐμβαλὼν καὶ ἐν χερσὶ τὴν μάχην ποιήσας ἐξώθει ἤδη τοὺς ταύτῃ τεταγμένους τῶν Περσῶν, οἱ δὲ κατὰ μέσον τῶν Μακεδόνων οὔτε τῇ ἴσῃ σπουδῇ ἥψαντο τοῦ ἔργου καὶ πολλαχῇ κρημνώδεσι ταῖς ὄχθαις ἐντυγχάνοντες τὸ μέτωπον τῆς φάλαγγος οὐ δυνατοὶ ἐγένοντο ἐν τῇ αὐτῇ τάξει διασώσασθαι, — ταύτῃ ἐμβάλλουσιν οἱ Ἕλληνες τοῖς Μακεδόσιν ᾗ μάλιστα διεσπασμένην αὐτοῖς τὴν φάλαγγα κατεῖδον.


[2.10.6] καὶ τὸ ἔργον ἐνταῦθα καρτερὸν ἦν, τῶν μὲν ἐς τὸν ποταμὸν ἀπώσασθαι τοὺς Μακεδόνας καὶ τὴν νίκην τοῖς ἤδη φεύγουσι σφῶν ἀνασώσασθαι, τῶν Μακεδόνων δὲ τῆς τε Ἀλεξάνδρου ἤδη φαινομένης εὐπραγίας μὴ λειφθῆναι καὶ τὴν δόξαν τῆς φάλαγγος, ὡς ἀμάχου δὴ ἐς τὸ τότε διαβεβοημένης, μὴ ἀφανίσαι. 



[2.10.7] καί τι καὶ τοῖς γένεσι τῷ τε Ἑλληνικῷ καὶ τῷ Μακεδονικῷ φιλοτιμίας ἐνέπεσεν ἐς ἀλλήλους. καὶ ἐνταῦθα πίπτει Πτολεμαῖός τε ὁ Σελεύκου, ἀνὴρ ἀγαθὸς γενόμενος, καὶ ἄλλοι ἐς εἴκοσι μάλιστα καὶ ἑκατὸν τῶν οὐκ ἠμελημένων Μακεδόνων.

[2.11.1] Ἐν τούτῳ δὲ αἱ ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ κέρως τάξεις, τετραμμένους ἤδη τοὺς κατὰ σφᾶς τῶν Περσῶν ὁρῶντες, ἐπὶ τοὺς ξένους τε τοὺς μισθοφόρους τοὺς Δαρείου καὶ τὸ πονούμενον σφῶν ἐπικάμψαντες ἀπό τε τοῦ ποταμοῦ ἀπώσαντο αὐτούς, καὶ κατὰ τὸ παρερρωγὸς τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος ὑπερφαλαγγήσαντες ἐς τὰ πλάγια ἐμβεβληκότες ἤδη ἔκοπτον τοὺς ξένους· 


[2.11.2] καὶ οἱ ἱππεῖς δὲ οἱ τῶν Περσῶν κατὰ τοὺς Θεσσαλοὺς τεταγμένοι οὐκ ἔμειναν ἐντὸς τοῦ ποταμοῦ ἐν αὐτῷ τῷ ἔργῳ, ἀλλ᾽ ἐπιδιαβάντες εὐρώστως ἐνέβαλον ἐς τὰς ἴλας τῶν Θετταλῶν. καὶ ταύτῃ ξυνέστη ἱππομαχία καρτερά, οὐδὲ πρόσθεν ἐνέκλιναν οἱ Πέρσαι πρὶν Δαρεῖόν τε πεφευγότα ᾔσθοντο καὶ πρὶν ἀπορραγῆναι σφῶν τοὺς μισθοφόρους συγκοπέντας ὑπὸ τῆς φάλαγγος.



[2.11.3] τότε δὲ ἤδη λαμπρά τε καὶ ἐκ πάντων ἡ φυγὴ ἐγίγνετο· καὶ οἵ τε τῶν Περσῶν ἵπποι ἐν τῇ ἀναχωρήσει ἐκακοπάθουν βαρέως ὡπλισμένους τοὺς ἀμβάτας σφῶν φέροντες, καὶ αὐτοὶ οἱ ἱππεῖς κατὰ στενὰς ὁδοὺς πλήθει τε πολλοὶ καὶ πεφοβημένως ξὺν ἀταξίᾳ ἀποχωροῦντες οὐ μεῖον ἀπ᾽ ἀλλήλων καταπατούμενοι ἢ πρὸς τῶν διωκόντων πολεμίων ἐβλάπτοντο. καὶ οἱ Θεσσαλοὶ εὐρώστως αὐτοῖς ἐπέκειντο, ὥστε οὐ μείων ἢ τῶν πεζῶν φόνος ἐν τῇ φυγῇ τῶν ἱππέων ἐγίγνετο.



[2.11.4] Δαρεῖος δέ, ὡς αὐτῷ τὸ πρῶτον ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐφοβήθη τὸ κέρας τὸ εὐώνυμον καὶ ταύτῃ ἀπορρηγνύμενον κατεῖδε τοῦ ἄλλου στρατοπέδου, εὐθὺς ὡς εἶχεν ἐπὶ τοῦ ἅρματος ξὺν τοῖς πρώτοις ἔφευγε.

[2.11.5] καὶ ἔστε μὲν ὁμαλοῖς χωρίοις ἐν τῇ φυγῇ ἐπετύγχανεν, ἐπὶ τοῦ ἅρματος διεσώζετο, ὡς δὲ φάραγξί τε καὶ ἄλλαις δυσχωρίαις ἐνέκυρσε, τὸ μὲν ἅρμα ἀπολείπει αὐτοῦ καὶ τὴν ἀσπίδα καὶ τὸν κάνδυν ἐκδύς· ὁ δὲ καὶ τὸ τόξον ἀπολείπει ἐπὶ τοῦ ἅρματος· αὐτὸς δὲ ἵππου ἐπιβὰς ἔφευγε· καὶ ἡ νὺξ οὐ διὰ μακροῦ ἐπιγενομένη ἀφείλετο αὐτὸν τὸ πρὸς Ἀλεξάνδρου ἁλῶναι. 

[2.11.6] Ἀλέξανδρος γὰρ ἔστε μὲν φάος ἦν ἀνὰ κράτος ἐδίωκεν, ὡς δὲ συνεσκόταζέ τε ἤδη καὶ τὰ πρὸ ποδῶν ἀφανῆ ἦν, εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀπετρέπετο ὡς ἐπὶ τὸ στρατόπεδον· τὸ μέντοι ἅρμα τοῦ Δαρείου ἔλαβε καὶ τὴν ἀσπίδα ἐπ᾽ αὐτῷ καὶ τὸν κάνδυν καὶ τὸ τόξον.

[2.11.7] καὶ γὰρ καὶ ἡ δίωξις βραδυτέρα αὐτῷ ἐγεγόνει, ὅτι ἐν τῇ πρώτῃ παραρρήξει τῆς φάλαγγος ἐπιστρέψας καὶ αὐτὸς οὐ πρόσθεν ἐς τὸ διώκειν ἐτράπετο πρὶν τούς τε μισθοφόρους τοὺς ξένους καὶ τὸ τῶν Περσῶν ἱππικὸν ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ ἀπωσθέντας κατεῖδε.

[2.11.8] Τῶν δὲ Περσῶν ἀπέθανον Ἀρσάμης μὲν καὶ Ῥεομίθρης καὶ Ἀτιζύης τῶν ἐπὶ Γρανίκῳ ἡγησαμένων τοῦ ἱππικοῦ· ἀποθνήσκει δὲ καὶ Σαυάκης ὁ Αἰγύπτου σατράπης καὶ Βουβάκης τῶν ἐντίμων Περσῶν· τὸ δὲ ἄλλο πλῆθος εἰς δέκα μάλιστα μυριάδας καὶ ἐν τούτοις ἱππεῖς ὑπὲρ τοὺς μυρίους, ὥστε λέγει Πτολεμαῖος ὁ Λάγου ξυνεπισπόμενος τότε Ἀλεξάνδρῳ τοὺς μετὰ σφῶν διώκοντας Δαρεῖον, ὡς ἐπὶ φάραγγί τινι ἐν τῇ διώξει ἐγένοντο, ἐπὶ τῶν νεκρῶν διαβῆναι τὴν φάραγγα.




[2.11.9] τό τε στρατόπεδον τὸ Δαρείου εὐθὺς ἐξ ἐφόδου ἑάλω καὶ ἡ μήτηρ καὶ ἡ γυνή, αὐτὴ δὲ καὶ ἀδελφὴ Δαρείου, καὶ υἱὸς Δαρείου νήπιος· καὶ θυγατέρες δύο ἑάλωσαν καὶ ἄλλαι ἀμφ᾽ αὐτὰς Περσῶν τῶν ὁμοτίμων γυναῖκες οὐ πολλαί. οἱ γὰρ ἄλλοι Πέρσαι τὰς γυναῖκας σφῶν ξὺν τῇ ἄλλῃ κατασκευῇ ἐς Δαμασκὸν ἔτυχον ἐσταλκότες· 



[2.11.10] ἐπεὶ καὶ Δαρεῖος τῶν τε χρημάτων τὰ πολλὰ καὶ ὅσα ἄλλα μεγάλῳ βασιλεῖ ἐς πολυτελῆ δίαιταν καὶ στρατευομένῳ ὅμως συνέπεται πεπόμφει ἐς Δαμασκόν, ὥστε ἐν τῷ στρατεύματι οὐ πλείονα ἢ τρισχίλια τάλαντα ἑάλω. ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν Δαμασκῷ χρήματα ὀλίγον ὕστερον ἑάλω ὑπὸ Παρμενίωνος ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο σταλέντος. τοῦτο τὸ τέλος τῇ μάχῃ ἐκείνῃ ἐγένετο ἐπὶ ἄρχοντος Ἀθηναίοις Νικοκράτους μηνὸς Μαιμακτηριῶνος.



[2.12.1] Τῇ δὲ ὑστεραίᾳ, καίπερ τετρωμένος τὸν μηρὸν ξίφει Ἀλέξανδρος, ὁ δὲ τοὺς τραυματίας ἐπῆλθε, καὶ τοὺς νεκροὺς ξυναγαγὼν ἔθαψε μεγαλοπρεπῶς ξὺν τῇ δυνάμει πάσῃ ἐκτεταγμένῃ ὡς λαμπρότατα ἐς πόλεμον· καὶ λόγῳ τε ἐπεκόσμησεν ὅσοις τι διαπρεπὲς ἔργον ἐν τῇ μάχῃ ἢ αὐτὸς ξυνέγνω εἰργασμένον ἢ ἀκοῇ συμφωνούμενον ἔμαθεν, καὶ χρημάτων ἐπιδόσει ὡς ἑκάστους ξὺν τῇ ἀξίᾳ ἐτίμησεν. 




[2.12.2] καὶ Κιλικίας μὲν ἀποδεικνύει σατράπην Βάλακρον τὸν Νικάνορος, ἕνα τῶν σωματοφυλάκων τῶν βασιλικῶν, ἀντὶ δὲ τούτου ἐς τοὺς σωματοφύλακας κατέλεξε Μένητα τὸν Διονυσίου· ἀντὶ δὲ Πτολεμαίου τοῦ Σελεύκου τοῦ ἀποθανόντος ἐν τῇ μάχῃ Πολυπέρχοντα τὸν Σιμμίου ἄρχειν ἀπέδειξε τῆς ἐκείνου τάξεως. καὶ Σολεῦσι τά τε πεντήκοντα τάλαντα, ἃ ἔτι ἐνδεᾶ ἦν ἐκ τῶν ἐπιβληθέντων σφίσι χρημάτων, ἀνῆκεν καὶ τοὺς ὁμήρους ἀπέδωκεν.


[2.12.3] Ὁ δὲ οὐδὲ τῆς μητρὸς τῆς Δαρείου οὐδὲ τῆς γυναικὸς ἢ τῶν παίδων ἠμέλησεν. ἀλλὰ λέγουσί τινες τῶν τὰ Ἀλεξάνδρου γραψάντων τῆς νυκτὸς αὐτῆς, ᾗ ἀπὸ τῆς διώξεως τῆς Δαρείου ἐπανῆκεν, ἐς τὴν σκηνὴν παρελθόντα αὐτὸν τὴν Δαρείου, ἥτις αὐτῷ ἐξῃρημένη ἦν, ἀκοῦσαι γυναικῶν οἰμωγὴν καὶ ἄλλον τοιοῦτον θόρυβον οὐ πόρρω τῆς σκηνῆς·



[2.12.4] πυθέσθαι οὖν αἵτινες γυναῖκες καὶ ἀνθ᾽ ὅτου οὕτως ἐγγὺς παρασκηνοῦσι· καί τινα ἐξαγγεῖλαι, ὅτι· ὦ βασιλεῦ, ἡ μήτηρ τε καὶ ἡ γυνὴ Δαρείου καὶ οἱ παῖδες, ὡς ἐξηγγέλθη αὐταῖς ὅτι τὸ τόξον τε τοῦ Δαρείου ἔχεις καὶ τὸν κάνδυν τὸν βασιλικὸν καὶ ἡ ἀσπὶς ὅτι κεκόμισται ὀπίσω ἡ Δαρείου, ὡς ἐπὶ τεθνεῶτι Δαρείῳ ἀνοιμώζουσιν.


[2.12.5] ταῦτα ἀκούσαντα Ἀλέξανδρον πέμψαι πρὸς αὐτὰς Λεοννάτον, ἕνα τῶν ἑταίρων, ἐντειλάμενον φράσαι ὅτι ζῇ Δαρεῖος, τὰ δὲ ὅπλα καὶ τὸν κάνδυν ὅτι φεύγων ἀπέλιπεν ἐπὶ τῷ ἅρματι καὶ ταῦτα ὅτι μόνα ἔχει Ἀλέξανδρος. καὶ Λεοννάτον παρελθόντα ἐς τὴν σκηνὴν τά τε περὶ Δαρείου εἰπεῖν καὶ ὅτι τὴν θεραπείαν αὐταῖς ξυγχωρεῖ Ἀλέξανδρος τὴν βασιλικὴν καὶ τὸν ἄλλον κόσμον καὶ καλεῖσθαι βασιλίσσας, ἐπεὶ οὐδὲ κατὰ ἔχθραν οἱ γενέσθαι τὸν πόλεμον πρὸς Δαρεῖον, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῆς ἀρχῆς τῆς Ἀσίας διαπεπολεμῆσθαι ἐννόμως. ταῦτα μὲν Πτολεμαῖος καὶ Ἀριστόβουλος λέγουσι·




[2.12.6] λόγος δὲ ἔχει καὶ αὐτὸν Ἀλέξανδρον τῇ ὑστεραίᾳ ἐλθεῖν εἴσω ξὺν Ἡφαιστίωνι μόνῳ τῶν ἑταίρων· καὶ τὴν μητέρα τὴν Δαρείου ἀμφιγνοήσασαν ὅστις ὁ βασιλεὺς εἴη αὐτοῖν, ἐστάλθαι γὰρ ἄμφω τῷ αὐτῷ κόσμῳ, τὴν δὲ Ἡφαιστίωνι προσελθεῖν καὶ προσκυνῆσαι, ὅτι μείζων ἐφάνη ἐκεῖνος. 


[2.12.7] ὡς δὲ ὁ Ἡφαιστίων τε ὀπίσω ὑπεχώρησε καί τις τῶν ἀμφ᾽ αὐτήν, τὸν Ἀλέξανδρον δείξας, ἐκεῖνον ἔφη εἶναι Ἀλέξανδρον, τὴν μὲν καταιδεσθεῖσαν τῇ διαμαρτίᾳ ὑποχωρεῖν, Ἀλέξανδρον δὲ οὐ φάναι αὐτὴν ἁμαρτεῖν· καὶ γὰρ ἐκεῖνον εἶναι Ἀλέξανδρον. 


[2.12.8] καὶ ταῦτα ἐγὼ οὔθ᾽ ὡς ἀληθῆ οὔτε ὡς πάντῃ ἄπιστα ἀνέγραψα. ἀλλ᾽ εἴτε οὕτως ἐπράχθη, ἐπαινῶ Ἀλέξανδρον τῆς τε ἐς τὰς γυναῖκας κατοικτίσεως καὶ τῆς ἐς τὸν ἑταῖρον πίστεως καὶ τιμῆς· εἴτε πιθανὸς δοκεῖ τοῖς συγγράψασιν Ἀλέξανδρος ὡς καὶ ταῦτα ἂν πράξας καὶ εἰπὼν, καὶ ἐπὶ τῷδε ἐπαινῶ Ἀλέξανδρον.




[2.13.1] Δαρεῖος δὲ τὴν μὲν νύκτα ξὺν ὀλίγοις τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν ἔφυγε, τῇ δὲ ἡμέρᾳ ἀναλαμβάνων ἀεὶ τῶν τε Περσῶν τοὺς διασωθέντας ἐκ τῆς μάχης καὶ τῶν ξένων τῶν μισθοφόρων, ἐς τετρακισχιλίους ἔχων τοὺς πάντας, ὡς ἐπὶ Θάψακόν τε πόλιν καὶ τὸν Εὐφράτην ποταμὸν σπουδῇ ἤλαυνεν, ὡς τάχιστα μέσον αὑτοῦ τε καὶ Ἀλεξάνδρου τὸν Εὐφράτην ποιῆσαι. 


[2.13.2] Ἀμύντας δὲ ὁ Ἀντιόχου καὶ Θυμώνδας ὁ Μέντορος καὶ Ἀριστομήδης ὁ Φεραῖος καὶ Βιάνωρ ὁ Ἀκαρνάν, ξυμπάντες οὗτοι αὐτόμολοι, μετὰ τῶν ἀμφ᾽ αὐτοὺς στρατιωτῶν ὡς ὀκτακισχιλίων εὐθὺς ὡς τεταγμένοι ἦσαν κατὰ τὰ ὄρη φεύγοντες ἀφίκοντο ἐς Τρίπολιν τῆς Φοινίκης· 

[2.13.3] καὶ ἐνταῦθα καταλαβόντες τὰς ναῦς νενεωλκημένας ἐφ᾽ ὧν πρόσθεν ἐκ Λέσβου διακεκομισμένοι ἦσαν, τούτων ὅσαι μὲν ἱκαναί σφισιν ἐς τὴν κομιδὴν ἐδόκουν, ταύτας καθελκύσαντες, τὰς δὲ ἄλλας αὐτοῦ ἐν τοῖς νεωρίοις κατακαύσαντες, ὡς μὴ παρασχεῖν ταχεῖαν σφῶν τὴν δίωξιν, ἐπὶ Κύπρου ἔφευγον καὶ ἐκεῖθεν εἰς Αἴγυπτον, ἵναπερ ὀλίγον ὕστερον πολυπραγμονῶν τι Ἀμύντας ἀποθνήσκει ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων.

[2.13.4] Φαρνάβαζος δὲ καὶ Αὐτοφραδάτης τέως μὲν περὶ τὴν Χίον διέτριβον· καταστήσαντες δὲ φρουρὰν τῆς Χίου τὰς μέν τινας τῶν νεῶν ἐς Κῶν καὶ Ἁλικαρνασσὸν ἔστειλαν, αὐτοὶ δὲ ἑκατὸν ναυσὶ ταῖς ἄριστα πλεούσαις ἀναγ‹αγ›όμενοι ἐς Σίφνον κατέσχον. καὶ παρ᾽ αὐτοὺς ἀφικνεῖται Ἆγις ὁ Λακεδαιμονίων βασιλεὺς ἐπὶ μιᾶς τριήρους, χρήματά τε αἰτήσων ἐς τὸν πόλεμον καὶ δύναμιν ναυτικήν τε καὶ πεζικὴν ὅσην πλείστην ἀξιώσων συμπέμψαι οἱ ἐς τὴν Πελοπόννησον. 


[2.13.5] καὶ ἐν τούτῳ ἀγγελία αὐτοῖς ἔρχεται τῆς μάχης τῆς πρὸς Ἰσσῷ γενομένης. ἐκπλαγέντες δὲ πρὸς τὰ ἐξαγγελθέντα Φαρνάβαζος μὲν σὺν δώδεκα τριήρεσι καὶ τῶν μισθοφόρων ξένων ξὺν χιλίοις καὶ πεντακοσίοις ἐπὶ Χίου ἐστάλη, δείσας μή τι πρὸς τὴν ἀγγελίαν τῆς ἥττης οἱ Χῖοι νεωτερίσωσιν. 


[2.13.6] Ἆγις δὲ παρ᾽ Αὐτοφραδάτου τάλαντα ἀργυρίου λαβὼν τριάκοντα καὶ τριήρεις δέκα, ταύτας μὲν Ἱππίαν ἄξοντα ἀποστέλλει παρὰ τὸν ἀδελφὸν τὸν αὑτοῦ Ἀγησίλαον ἐπὶ Ταίναρον· καὶ παραγγέλλειν ἐκέλευσεν Ἀγησιλάῳ, διδόντα τοῖς ναύταις ἐντελῆ τὸν μισθὸν πλεῖν τὴν ταχίστην ἐπὶ Κρήτης, ὡς τὰ ἐκεῖ καταστησόμενον. αὐτὸς δὲ τότε μὲν αὐτοῦ ἐν ταῖς νήσοις ὑπέμενεν, ὕστερον δὲ εἰς Ἁλικαρνασσὸν παρ᾽ Αὐτοφραδάτην ἀφίκετο.

[2.13.7] Ἀλέξανδρος δὲ σατράπην μὲν Συρίᾳ τῇ κοιλῇ Μένωνα τὸν Κερδίμμα ἐπέταξε δοὺς αὐτῷ εἰς φυλακὴν τῆς χώρας τοὺς τῶν ξυμμάχων ἱππέας, αὐτὸς δὲ ἐπὶ Φοινίκης ᾔει. καὶ ἀπαντᾷ αὐτῷ κατὰ τὴν ὁδὸν Στράτων ὁ Γηροστράτου παῖς τοῦ Ἀραδίων τε καὶ τῶν Ἀράδῳ προσοίκων βασιλέως· ὁ δὲ Γηρόστρατος αὐτὸς μετ᾽ Αὐτοφραδάτου ἔπλει ἐπὶ τῶν νεῶν, καὶ οἱ ἄλλοι οἵ τε τῶν Φοινίκων καὶ οἱ τῶν Κυπρίων βασιλεῖς καὶ αὐτοὶ Αὐτοφραδάτῃ ξυνέπλεον. 

[2.13.8] Στράτων δὲ Ἀλεξάνδρῳ ἐντυχὼν στεφανοῖ χρυσῷ στεφάνῳ αὐτὸν καὶ τήν τε Ἄραδον αὐτῷ τὴν νῆσον καὶ τὴν Μάραθον τὴν καταντικρὺ τῆς Ἀράδου ἐν τῇ ἠπείρῳ ᾠκισμένην, πόλιν μεγάλην καὶ εὐδαίμονα, καὶ Σιγῶνα καὶ Μαριάμμην πόλιν καὶ τἆλλα ὅσα τῆς σφῶν ἐπικρατείας ἐνδίδωσιν.


[2.14.1] Ἔτι δὲ ἐν Μαράθῳ Ἀλεξάνδρου ὄντος ἀφίκοντο παρὰ Δαρείου πρέσβεις, ἐπιστολήν τε κομίζοντες Δαρείου καὶ αὐτοὶ ἀπὸ γλώσσης δεησόμενοι ἀφεῖναι Δαρείῳ τὴν μητέρα καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τοὺς παῖδας. 


[2.14.2] ἐδήλου δὲ ἡ ἐπιστολή, ὅτι Φιλίππῳ τε πρὸς Ἀρτοξέρξην φιλία καὶ ξυμμαχία ἐγένετο καὶ, ἐπειδὴ Ἀρσῆς ὁ υἱὸς Ἀρτοξέρξου ἐβασίλευσεν, ὅτι Φίλιππος ἀδικίας πρῶτος ἐς βασιλέα Ἀρσῆν ἦρξεν οὐδὲν ἄχαρι ἐκ Περσῶν παθών. ἐξ οὗ δὲ αὐτὸς βασιλεύει Περσῶν, οὔτε πέμψαι τινὰ Ἀλέξανδρον παρ᾽ αὐτὸν ἐς βεβαίωσιν τῆς πάλαι οὔσης φιλίας τε καὶ ξυμμαχίας, διαβῆναί τε ξὺν στρατιᾷ ἐς τὴν Ἀσίαν καὶ πολλὰ κακὰ ἐργάσασθαι Πέρσας.



[2.14.3] τούτου ἕνεκα καταβῆναι αὐτὸς τῇ χώρᾳ ἀμυνῶν καὶ τὴν ἀρχὴν τὴν πατρῴαν ἀνασώσων. τὴν μὲν δὴ μάχην ὡς θεῶν τῳ ἔδοξεν οὕτω κριθῆναι, αὐτὸς δὲ βασιλεὺς παρὰ βασιλέως γυναῖκά τε τὴν αὑτοῦ αἰτεῖν καὶ μητέρα καὶ παῖδας τοὺς ἁλόντας, καὶ φιλίαν ἐθέλειν ποιήσασθαι πρὸς Ἀλέξανδρον καὶ ξύμμαχος εἶναι Ἀλεξάνδρῳ· καὶ ὑπὲρ τούτων πέμπειν ἠξίου Ἀλέξανδρον παρ᾽ αὑτὸν ξὺν Μενίσκῳ τε καὶ Ἀρσίμᾳ τοῖς ἀγγέλοις τοῖς ἐκ Περσῶν ἥκουσι τοὺς τὰ πιστὰ ληψομένους τε καὶ ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου δώσοντας.



[2.14.4] Πρὸς ταῦτα ἀντιγράφει Ἀλέξανδρος καὶ ξυμπέμπει τοῖς παρὰ Δαρείου ἐλθοῦσι Θέρσιππον, παραγγείλας τὴν ἐπιστολὴν δοῦναι Δαρείῳ, αὐτὸν δὲ μὴ διαλέγεσθαι ὑπὲρ μηδενός. ἡ δὲ ἐπιστολὴ ἡ Ἀλεξάνδρου ἔχει ὧδε· Οἱ ὑμέτεροι πρόγονοι ἐλθόντες εἰς Μακεδονίαν καὶ εἰς τὴν ἄλλην Ἑλλάδα κακῶς ἐποίησαν ἡμᾶς οὐδὲν προηδικημένοι· ἐγὼ δὲ τῶν Ἑλλήνων ἡγεμὼν κατασταθεὶς καὶ τιμωρήσασθαι βουλόμενος Πέρσας διέβην ἐς τὴν Ἀσίαν, ὑπαρξάντων ὑμῶν. 




[2.14.5] καὶ γὰρ Περινθίοις ἐβοηθήσατε, οἳ τὸν ἐμὸν πατέρα ἠδίκουν, καὶ εἰς Θρᾴκην, ἧς ἡμεῖς ἤρχομεν, δύναμιν ἔπεμψεν Ὦχος. τοῦ δὲ πατρὸς ἀποθανόντος ὑπὸ τῶν ἐπιβουλευσάντων, οὓς ὑμεῖς συνετάξατε, ὡς αὐτοὶ ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς πρὸς ἅπαντας ἐκομπάσατε, καὶ Ἀρσῆν ἀποκτείναντός σου μετὰ Βαγώου, καὶ τὴν ἀρχὴν κατασχόντος οὐ δικαίως οὐδὲ κατὰ τὸν Περσῶν νόμον, ἀλλὰ ἀδικοῦντος Πέρσας,



[2.14.6] καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τοὺς Ἕλληνας γράμματα οὐκ ἐπιτήδεια διαπέμποντος, ὅπως πρός με πολεμῶσι, καὶ χρήματα ἀποστέλλοντος πρὸς Λακεδαιμονίους καὶ ἄλλους τινὰς τῶν Ἑλλήνων, καὶ τῶν μὲν ἄλλων πόλεων οὐδεμιᾶς δεχομένης, Λακεδαιμονίων δὲ λαβόντων, καὶ τῶν παρὰ σοῦ πεμφθέντων τοὺς ἐμοὺς φίλους διαφθειράντων καὶ τὴν εἰρήνην, ἣν τοῖς Ἕλλησι κατεσκεύασα, διαλύειν ἐπιχειρούντων — ἐστράτευσα ἐπὶ σὲ ὑπάρξαντος σοῦ τῆς ἔχθρας.



[2.14.7] ἐπεὶ δὲ μάχῃ νενίκηκα πρότερον μὲν τοὺς σοὺς στρατηγοὺς καὶ σατράπας, νῦν δὲ σὲ καὶ τὴν μετὰ σοῦ δύναμιν, καὶ τὴν χώραν ἔχω τῶν θεῶν μοι δόντων, ὅσοι τῶν μετὰ σοῦ παραταξαμένων μὴ ἐν τῇ μάχῃ ἀπέθανον, ἀλλὰ παρ᾽ ἐμὲ κατέφυγον, τούτων ἐπιμέλομαι καὶ οὐκ ἄκοντες παρ᾽ ἐμοί εἰσιν, ἀλλὰ αὐτοὶ ἑκόντες ξυστρατεύονται μετ᾽ ἐμοῦ.


[2.14.8] ὡς οὖν ἐμοῦ τῆς Ἀσίας ἁπάσης κυρίου ὄντος ἧκε πρὸς ἐμέ. εἰ δὲ φοβῇ μὴ ἐλθὼν πάθῃς τι ἐξ ἐμοῦ ἄχαρι, πέμπε τινὰς τῶν φίλων τὰ πιστὰ ληψομένους. ἐλθὼν δὲ πρός με τὴν μητέρα καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τοὺς παῖδας καὶ εἰ ἄλλο τι θέλεις αἴτει καὶ λάμβανε. ὅ τι γὰρ ἂν πείθῃς ἐμὲ ἔσται σοι. 


[2.14.9] καὶ τοῦ λοιποῦ ὅταν πέμπῃς παρ᾽ ἐμὲ, ὡς πρὸς βασιλέα τῆς Ἀσίας πέμπε, μηδὲ [ἃ] ἐξ ἴσου ἐπίστελλε, ἀλλ᾽ ὡς κυρίῳ ὄντι πάντων τῶν σῶν φράζε εἴ του δέῃ· εἰ δὲ μή, ἐγὼ βουλεύσομαι περὶ σοῦ ὡς ἀδικοῦντος. εἰ δ᾽ ἀντιλέγεις περὶ τῆς βασιλείας, ὑπομείνας ἔτι ἀγώνισαι περὶ αὐτῆς καὶ μὴ φεῦγε, ὡς ἐγὼ ἐπὶ σὲ πορεύσομαι οὗ ἂν ᾖς.




[2.15.1] Πρὸς μὲν Δαρεῖον ταῦτ᾽ ἐπέστειλεν. ἐπεὶ δ᾽ ἔμαθεν τά τε χρήματα ὅσα σὺν Κωφῆνι τῷ Ἀρταβάζου ἀποπεπόμφει εἰς Δαμασκὸν Δαρεῖος ὅτι ἑάλωκε, καὶ ὅσοι Περσῶν ἀμφ᾽ αὐτὰ ἐγκατελείφθησαν ξὺν τῇ ἄλλῃ βασιλικῇ κατασκευῇ ὅτι καὶ οὗτοι ἑάλωσαν, ταῦτα μὲν ὀπίσω κομίσαντα ἐς Δαμασκὸν Παρμενίωνα φυλάσσειν ἐκέλευε. 


[2.15.2] τοὺς δὲ πρέσβεις τῶν Ἑλλήνων οἳ πρὸς Δαρεῖον πρὸ τῆς μάχης ἀφιγμένοι ἦσαν, ἐπεὶ καὶ τούτους ἑαλωκέναι ἔμαθεν, παρ᾽ αὑτὸν πέμπειν ἐκέλευεν. ἦσαν δὲ Εὐθυκλῆς μὲν Σπαρτιάτης, Θεσσαλίσκος δὲ Ἰσμηνίου καὶ Διονυσόδωρος Ὀλυμπιονίκης Θηβαῖοι, Ἰφικράτης δὲ ὁ Ἰφικράτους τοῦ στρατηγοῦ Ἀθηναῖος. 


[2.15.3] καὶ οὗτοι ὡς ἧκον παρὰ Ἀλέξανδρον, Θεσσαλίσκον μὲν καὶ Διονυσόδωρον καίπερ Θηβαίους ὄντας εὐθὺς ἀφῆκεν, τὸ μέν τι κατοικτίσει τῶν Θηβῶν, τὸ δὲ ὅτι συγγνωστὰ δεδρακέναι ἐφαίνοντο, ἠνδραποδισμένης ὑπὸ Μακεδόνων τῆς πατρίδος σφίσιν τε ἥντινα ἠδύναντο ὠφέλειαν εὑρισκόμενοι καὶ εἰ δή τινα καὶ τῇ πατρίδι ἐκ Περσῶν καὶ Δαρείου· 




[2.15.4] ταῦτα μὲν ὑπὲρ ἀμφοῖν ἐπιεικῆ ἐνθυμηθείς, ἰδίᾳ δὲ Θεσσαλίσκον μὲν αἰδοῖ τοῦ γένους ἀφιέναι εἶπεν, ὅτι τῶν ἐπιφανῶν Θηβαίων ἦν, Διονυσόδωρον δὲ ἐπὶ τῇ νίκῃ τῶν Ὀλυμπίων. Ἰφικράτην δὲ φιλίᾳ τε τῆς Ἀθηναίων πόλεως καὶ μνήμῃ τῆς δόξης τοῦ πατρὸς ζῶντά τε ἀμφ᾽ αὑτὸν ἔχων ἐς τὰ μάλιστα ἐτίμησε καὶ νόσῳ τελευτήσαντος τὰ ὀστᾶ ἐς τὰς Ἀθήνας τοῖς πρὸς γένους ἀπέπεμψεν.



[2.15.5] Εὐθυκλέα δὲ Λακεδαιμόνιόν τε ὄντα, πόλεως περιφανῶς ἐχθρᾶς ἐν τῷ τότε, καὶ αὐτὸν οὐδὲν ἰδίᾳ εὑρισκόμενον ἐς ξυγγνώμην ὅ τι καὶ λόγου ἄξιον, τὰ μὲν πρῶτα ἐν φυλακῇ ἀδέσμῳ εἶχεν, ὕστερον δέ, ὡς ἐπὶ μέγα εὐτύχει, καὶ τοῦτον ἀφῆκεν.



[2.15.6] Ἐκ Μαράθου δὲ ὁρμηθεὶς Βύβλον τε λαμβάνει ὁμολογίᾳ ἐνδοθεῖσαν καὶ Σιδῶνα αὐτῶν Σιδωνίων ἐπικαλεσαμένων κατὰ ἔχθος τὸ Περσῶν καὶ Δαρείου. ἐντεῦθεν δὲ προὐχώρει ὡς ἐπὶ Τύρον· καὶ ἐντυγχάνουσιν αὐτῷ κατὰ τὴν ὁδὸν πρέσβεις Τυρίων ἀπὸ τοῦ κοινοῦ ἐσταλμένοι ὡς ἐγνωκότων Τυρίων πράσσειν ὅ τι ἂν ἐπαγγέλλῃ Ἀλέξανδρος. 



[2.15.7] ὁ δὲ τήν τε πόλιν ἐπαινέσας καὶ τοὺς πρέσβεις (καὶ γὰρ ἦσαν τῶν ἐπιφανῶν ἐν Τύρῳ οἵ τε ἄλλοι καὶ ὁ τοῦ βασιλέως τῶν Τυρίων παῖς. αὐτὸς δὲ ὁ βασιλεὺς Ἀζέμιλκος μετ᾽ Αὐτοφραδάτου ἔπλει) ἐκέλευσεν ἐπανελθόντας φράσαι Τυρίοις, ὅτι ἐθέλοι παρελθὼν ἐς τὴν πόλιν θῦσαι τῷ Ἡρακλεῖ.



[2.16.1] Ἔστι γὰρ ἐν Τύρῳ ἱερὸν Ἡρακλέους παλαιότατον ὧν μνήμη ἀνθρωπίνη διασώζεται, οὐ τοῦ Ἀργείου Ἡρακλέους τοῦ Ἀλκμήνης· πολλαῖς γὰρ γενεαῖς πρότερον τιμᾶται ἐν Τύρῳ Ἡρακλῆς ἢ Κάδμον ἐκ Φοινίκης ὁρμηθέντα Θήβας κατασχεῖν καὶ τὴν παῖδα Κάδμῳ τὴν Σεμέλην γενέσθαι, ἐξ ἧς καὶ ὁ τοῦ Διὸς Διόνυσος γίγνεται.


[2.16.2] Διόνυσος μὲν δὴ τρίτος ἂν ἀπὸ Κάδμου εἴη, κατὰ Λάβδακον τὸν Πολυδώρου τοῦ Κάδμου παῖδα, Ἡρακλῆς δὲ ὁ Ἀργεῖος κατ᾽ Οἰδίποδα μάλιστα τὸν Λαΐου. 



[2.16.3] σέβουσι δὲ καὶ Αἰγύπτιοι ἄλλον Ἡρακλέα, οὐχ ὅνπερ Τύριοι ἢ Ἕλληνες, ἀλλὰ λέγει Ἡρόδοτος, ὅτι τῶν δώδεκα θεῶν Ἡρακλέα ἄγουσιν Αἰγύπτιοι, καθάπερ καὶ Ἀθηναῖοι Διόνυσον τὸν Διὸς καὶ Κόρης σέβουσιν, ἄλλον τοῦτον Διόνυσον· καὶ ὁ Ἴακχος ὁ μυστικὸς τούτῳ τῷ Διονύσῳ, οὐχὶ τῷ Θηβαίῳ, ἐπᾴδεται. 



[2.16.4] ὡς τόν γε ἐν Ταρτησσῷ πρὸς Ἰβήρων τιμώμενον Ἡρακλέα, ἵνα καὶ στῆλαί τινες Ἡρακλέους ὠνομασμέναι εἰσι, δοκῶ ἐγὼ τὸν Τύριον εἶναι Ἡρακλέα, ὅτι Φοινίκων κτίσμα ἡ Ταρτησσὸς καὶ τῷ Φοινίκων νόμῳ ὅ τε νεὼς πεποίηται τῷ Ἡρακλεῖ τῷ ἐκεῖ καὶ αἱ θυσίαι θύονται. 


[2.16.5] Γηρυόνην δέ, ἐφ᾽ ὅντινα ὁ Ἀργεῖος Ἡρακλῆς ἐστάλη πρὸς Εὐρυσθέως τὰς βοῦς ἀπελάσαι τὰς Γηρυόνου καὶ ἀγαγεῖν ἐς Μυκήνας, οὐδέν τι προσήκειν τῇ γῇ τῇ Ἰβήρων Ἑκαταῖος ὁ λογοποιὸς λέγει, οὐδὲ ἐπὶ νῆσόν τινα Ἐρύθειαν ‹τῆς› ἔξω τῆς μεγάλης θαλάσσης σταλῆναι Ἡρακλέα, ἀλλὰ τῆς ἠπείρου τῆς περὶ Ἀμπρακίαν τε καὶ Ἀμφιλόχους βασιλέα γενέσθαι Γηρυόνην καὶ ἐκ τῆς ἠπείρου ταύτης ἀπελάσαι Ἡρακλέα τὰς βοῦς, οὐδὲ τοῦτον φαῦλον ἆθλον τιθέμενον. 



[2.16.6] οἶδα δὲ ἐγὼ καὶ εἰς τοῦτο ἔτι εὔβοτον τὴν ἤπειρον ταύτην καὶ βοῦς τρέφουσαν καλλίστας· καὶ ἐς Εὐρυσθέα τῶν μὲν ἐξ Ἠπείρου βοῶν κλέος ἀφῖχθαι καὶ τοῦ βασιλέως τῆς Ἠπείρου τὸ ὄνομα τὸν Γηρυόνην οὐκ ἔξω τοῦ εἰκότος τίθεμαι· τῶν δὲ ἐσχάτων τῆς Εὐρώπης Ἰβήρων οὔτ᾽ ἂν τοῦ βασιλέως τὸ ὄνομα γιγνώσκειν Εὐρυσθέα, οὔτε εἰ βοῦς καλαὶ ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ νέμονται, εἰ μή τις τὴν Ἥραν τούτοις ἐπάγων, ὡς αὐτὴν ταῦτα Ἡρακλεῖ δι᾽ Εὐρυσθέως ἐπαγγέλλουσαν, τὸ οὐ πιστὸν τοῦ λόγου ἀποκρύπτειν ἐθέλοι τῷ μύθῳ.



[2.16.7] Τούτῳ τῷ Ἡρακλεῖ τῷ Τυρίῳ ἔφη ἐθέλειν θῦσαι Ἀλέξανδρος. ὡς δὲ ἀπηγγέλθη ταῦτα πρὸς τῶν πρέσβεων εἰς τὴν Τύρον, τὰ μὲν ἄλλα ἔδοξέ σφισι ποιεῖν ὅ τι περ ἐπαγγέλλοι Ἀλέξανδρος, ἐς δὲ τὴν πόλιν μήτε τινὰ Περσῶν μήτε Μακεδόνων δέχεσθαι, ὡς τοῦτο ἔς τε τὰ παρόντα τῷ λόγῳ εὐπρεπέστατον καὶ ἐς τοῦ πολέμου τὴν κρίσιν, ἄδηλον ἔτι οὖσαν, ἀσφαλέστατόν σφισι γνωσόμενοι.


[2.16.8] ὡς δὲ ἐξηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ τὰ ἐκ τῆς Τύρου, τοὺς μὲν πρέσβεις πρὸς ὀργὴν ὀπίσω ἀπέπεμψεν, αὐτὸς δὲ συναγαγὼν τούς τε ἑταίρους καὶ τοὺς ἡγεμόνας τῆς στρατιᾶς καὶ ταξιάρχας καὶ ἰλάρχας ἔλεξεν ὧδε.


[2.17.1] Ἄνδρες φίλοι καὶ ξύμμαχοι, ἡμῖν οὔτε τὴν ἐπ᾽ Αἰγύπτου πορείαν ἀσφαλῆ ὁρῶ θαλασσοκρατούντων Περσῶν, Δαρεῖόν τε διώκειν ὑπολειπομένους αὐτήν τε ὀπίσω τὴν τῶν Τυρίων πόλιν ἀμφίβολον καὶ Αἴγυπτον καὶ Κύπρον ἐχομένας πρὸς Περσῶν, οὐδὲ τοῦτο ἀσφαλὲς ἔς τε τὰ ἄλλα καὶ μάλιστα δὴ ἐς τὰ Ἑλληνικὰ πράγματα,



[2.17.2] μή ποτε ἄρα ἐπικρατήσαντες αὖθις τῶν ἐπὶ θαλάσσῃ χωρίων οἱ Πέρσαι, προχωρησάντων ἡμῶν ξὺν τῇ δυνάμει ὡς ἐπὶ Βαβυλῶνά τε καὶ Δαρεῖον, αὐτοὶ ξὺν πλείονι στόλῳ μετ[αγ]άγοιεν τὸν πόλεμον ἐς τὴν Ἑλλάδα, Λακεδαιμονίων μὲν ἐκ τοῦ εὐθέος ἡμῖν πολεμούντων, τῆς δὲ Ἀθηναίων πόλεως φόβῳ μᾶλλόν τι ἢ εὐνοίᾳ τῇ πρὸς ἡμᾶς πρὸς τὸ παρὸν κατεχομένης.

[2.17.3] ἐξαιρεθείσης δὲ Τύρου ἥ τε Φοινίκη ἔχοιτο ἂν πᾶσα καὶ τὸ ναυτικὸν ὅπερ πλεῖστόν τε καὶ κράτιστον τοῦ Περσικοῦ, τὸ Φοινίκων, παρ᾽ ἡμᾶς μεταχωρήσειν εἰκός· οὐ γὰρ ἀνέξονται οὔτε οἱ ἐρέται οὔθ᾽ οἱ ἐπιβάται Φοίνικες ἐχομένων σφίσι τῶν πόλεων αὐτοὶ ὑπὲρ ἄλλων πλέοντες κινδυνεύειν· Κύπρος δὲ ἐπὶ τῷδε ἢ οὐ χαλεπῶς ἡμῖν προσχωρήσει ἢ ἐξ ἐπίπλου εὐμαρῶς ληφθήσεται. 



[2.17.4] καὶ ταῖς τε ἐκ Μακεδονίας ναυσὶ καὶ ταῖς Φοινίσσαις πλεόντων ἡμῶν τὴν θάλασσαν καὶ Κύπρου ἅμα προσγενομένης θαλασσοκρατοῖμέν τε ἂν βεβαίως καὶ ὁ ἐς Αἴγυπτον στόλος εὐμαρῶς ἡμῖν ἐν ταὐτῷ γίγνεται. Αἴγυπτον δὲ παραστησαμένοις ὑπέρ τε τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς οἰκείας οὐδὲν ἔτι ὕποπτον ὑπολείπεται, τόν τε ἐπὶ Βαβυλῶνος στόλον μετὰ τοῦ ἐς τὰ οἴκοι ἀσφαλοῦς καὶ ξὺν μείζονι ἅμα ἀξιώσει ποιησόμεθα ἀποτετμημένοι τήν τε θάλασσαν Περσῶν ξύμπασαν καὶ τὴν ἐπὶ τάδε τοῦ Εὐφράτου γῆν.



[2.18.1] Ταῦτα λέγων οὐ χαλεπῶς ἔπειθεν ἐπιχειρεῖν τῇ Τύρῳ· καί τι καὶ θεῖον ἀνέπειθεν αὐτόν, ὅτι ἐνύπνιον αὐτῆς ἐκείνης τῆς νυκτὸς ἐδόκει αὐτὸς μὲν τῷ τείχει προσάγειν τῶν Τυρίων, τὸν δὲ Ἡρακλέα δεξιοῦσθαί τε αὐτὸν καὶ ἀνάγειν ἐς τὴν πόλιν. καὶ τοῦτο ἐξηγεῖτο Ἀρίστανδρος ὡς ξὺν πόνῳ ἁλωσομένην τὴν Τύρον, ὅτι καὶ τὰ τοῦ Ἡρακλέους ἔργα ξὺν πόνῳ ἐγένετο. καὶ γὰρ καὶ μέγα ἔργον τῆς Τύρου ἡ πολιορκία ἐφαίνετο.



[2.18.2] νῆσός τε γὰρ αὐτοῖς ἡ πόλις ἦν καὶ τείχεσιν ὑψηλοῖς πάντῃ ὠχύρωτο· καὶ τὰ ἀπὸ θαλάσσης πρὸς τῶν Τυρίων μᾶλλόν τι ἐν τῷ τότε ἐφαίνετο, τῶν τε Περσῶν ἔτι θαλασσοκρατούντων καὶ αὐτοῖς τοῖς Τυρίοις νεῶν ἔτι πολλῶν περιουσῶν.


[2.18.3] Ὡς δὲ ταῦτα ὅμως ἐκράτησε, χῶμα ἔγνω χωννύναι ἐκ τῆς ἠπείρου ὡς ἐπὶ τὴν πόλιν. ἔστι δὲ πορθμὸς τεναγώδης τὸ χωρίον καὶ τὰ μὲν πρὸς τῇ ἠπείρῳ τῆς θαλάσσης βραχέα καὶ πηλώδη αὐτοῦ, τὰ δὲ πρὸς αὐτῇ τῇ πόλει, ἵνα τὸ βαθύτατον τοῦ διάπλου, τριῶν μάλιστα ὀργυιῶν τὸ βάθος. ἀλλὰ λίθων τε πολλῶν ἀφθονία ἦν καὶ ὕλης, ἥντινα τοῖς λίθοις ἄνωθεν ἐπεφόρουν, χάρακές τε οὐ χαλεπῶς κατεπήγνυντο ἐν τῷ πηλῷ καὶ αὐτὸς ὁ πηλὸς ξύνδεσμος τοῖς λίθοις ἐς τὸ ἐπιμένειν ἐγίγνετο.



[2.18.4] καὶ προθυμία τῶν τε Μακεδόνων ἐς τὸ ἔργον καὶ Ἀλεξάνδρου πολλὴ ἦν παρόντος τε καὶ αὐτοῦ ἕκαστα ἐξηγουμένου καὶ τὰ μὲν λόγῳ ἐπαίροντος, τὰ δὲ καὶ χρήμασι τούς τι ἐκπρεπέστερον κατ᾽ ἀρετὴν πονουμένους ἐπικουφίζοντος. ἀλλ᾽ ἔστε μὲν τὸ πρὸς τῇ ἠπείρῳ ἐχώννυτο, οὐ χαλεπῶς προὐχώρει τὸ ἔργον, ἐπὶ βάθος τε ὀλίγον χωννύμενον καὶ οὐδενὸς ἐξείργοντος.


[2.18.5] ὡς δὲ τῷ τε βαθυτέρῳ ἤδη ἐπέλαζον καὶ ἅμα τῇ πόλει αὐτῇ ἐγγὺς ἐγίγνοντο, ἀπό τε τῶν τειχῶν ὑψηλῶν ὄντων βαλλόμενοι ἐκακοπάθουν, ἅτε καὶ ἐπ᾽ ἐργασίᾳ μᾶλλόν τι ἢ ὡς ἐς μάχην ἀκριβῶς ἐσταλμένοι, καὶ ταῖς τριήρεσιν ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ τοῦ χώματος ἐπιπλέοντες οἱ Τύριοι, ἅτε δὴ θαλασσοκρατοῦντες ἔτι, ἄπορον πολλαχῇ τὴν πρόσχωσιν τοῖς Μακεδόσιν ἐποίουν.



[2.18.6] καὶ οἱ Μακεδόνες πύργους ἐπ᾽ ἄκρου τοῦ χώματος, ὅ τι περ προκεχωρήκει αὐτοῖς ἐπὶ πολὺ τῆς θαλάσσης, ἐπέστησαν δύο καὶ μηχανὰς ἐπὶ τοῖς πύργοις. προκαλύμματα δὲ δέρρεις καὶ διφθέραι αὐτοῖς ἦσαν, ὡς μήτε πυρφόροις βέλεσιν ἀπὸ τοῦ τείχους βάλλεσθαι, τοῖς τε ἐργαζομένοις προβολὴν ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι πρὸς τὰ τοξεύματα· ἅμα τε ὅσοι προσπλέοντες τῶν Τυρίων ἔβλαπτον τοὺς χωννύντας, ἀπὸ τῶν πύργων βαλλόμενοι οὐ χαλεπῶς ἀνασταλήσεσθαι ἔμελλον.



[2.19.1] Οἱ δὲ Τύριοι πρὸς ταῦτα ἀντιμηχανῶνται τοιόνδε. ναῦν ἱππαγωγὸν κλημάτων τε ξηρῶν καὶ ἄλλης ὕλης εὐφλέκτου ἐμπλήσαντες δύο ἱστοὺς ἐπὶ τῇ πρώρᾳ καταπηγνύουσι καὶ ἐν κύκλῳ περιφράσσουσιν ἐς ὅσον μακρότατον, ὡς φορυτόν τε ταύτῃ καὶ δᾷδας ὅσας πλείστας δέξασθαι· πρὸς δὲ πίσσαν τε καὶ θεῖον καὶ ὅσα ἄλλα ἐς τὸ παρακαλέσαι μεγάλην φλόγα ἐπὶ ταύτῃ ἐπεφόρησαν.


[2.19.2] παρέτειναν δὲ καὶ κεραίαν διπλῆν ἐπὶ τοῖς ἱστοῖς ἀμφοτέροις, καὶ ἀπὸ ταύτης ἐξήρτησαν ἐν λέβησιν ὅσα ἐπιχυθέντα ἢ ἐπιβληθέντα ἐπὶ μέγα τὴν φλόγα ἐξάψειν ἔμελλεν, ἕρματά τε ἐς τὴν πρύμναν ἐνέθεσαν, τοῦ ἐξᾶραι ἐς ὕψος τὴν πρῶραν πιεζομένης κατὰ πρύμναν τῆς νεώς. 


[2.19.3] ἔπειτα ἄνεμον τηρήσαντες ὡς ἐπὶ τὸ χῶμα ἐπιφέροντα ἐξάψαντες τριήρεσι τὴν ναῦν κατ᾽ οὐρὰν εἷλκον. ὡς δὲ ἐπέλαζον ἤδη τῷ τε χώματι καὶ τοῖς πύργοις, πῦρ ἐμβαλόντες ἐς τὴν ὕλην καὶ ὡς βιαιότατα ἅμα ταῖς τριήρεσιν ἐπανελκύσαντες τὴν ναῦν ἐνσείουσιν ἄκρῳ τῷ χώματι· αὐτοὶ δὲ οἱ ἐν τῇ νηῒ καιομένῃ ἤδη ἐξενήξαντο οὐ χαλεπῶς. 



[2.19.4] καὶ ἐν τούτῳ ἥ τε φλὸξ πολλὴ ἐνέπιπτε τοῖς πύργοις καὶ αἱ κεραῖαι περικλασθεῖσαι ἐξέχεαν ἐς τὸ πῦρ ὅσα ἐς ἔξαψιν τῆς φλογὸς παρεσκευασμένα ἦν. οἱ δ᾽ ἀπὸ τῶν τριήρων πλησίον τοῦ χώματος ἀνακωχεύοντες ἐτόξευον ἐς τοὺς πύργους, ὡς μὴ ἀσφαλὲς εἶναι πελάσαι ὅσοι σβεστήριόν τι τῇ φλογὶ ἐπέφερον.



[2.19.5] καὶ ἐν τούτῳ κατεχομένων ἤδη ἐκ τοῦ πυρὸς τῶν πύργων ἐκδραμόντες ἐκ τῆς πόλεως πολλοὶ καὶ ἐς κελήτια ἐμβάντες ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ ἐποκείλαντες τοῦ χώματος τόν τε χάρακα οὐ χαλεπῶς διέσπασαν τὸν πρὸ αὐτοῦ προβεβλημένον καὶ τὰς μηχανὰς ξυμπάσας κατέφλεξαν, ὅσας μὴ τὸ ἀπὸ τῆς νεὼς πῦρ ἐπέσχεν.

[2.19.6] Ἀλέξανδρος δὲ τό τε χῶμα ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἀρξαμένους πλατύτερον χωννύναι, ὡς πλείονας δέξασθαι πύργους, καὶ τοὺς μηχανοποιοὺς μηχανὰς ἄλλας κατασκευάζειν ἐκέλευσεν. ὡς δὲ ταῦτα παρεσκευάζετο, αὐτὸς τούς τε ὑπασπιστὰς ἀναλαβὼν καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας ἐπὶ Σιδῶνος ἐστάλη, ὡς ἀθροίσων ἐκεῖ ὅσαι ἤδη ἦσαν αὐτῷ τριήρεις, ὅτι ἀπορώτερα τὰ τῆς πολιορκίας ἐφαίνετο θαλασσοκρατούντων τῶν Τυρίων.


[2.20.1] Ἐν τούτῳ δὲ Γηρόστρατός τε ὁ Ἀράδου βασιλεὺς καὶ Ἔνυλος ὁ Βύβλου ὡς ἔμαθον τὰς πόλεις σφῶν ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐχομένας, ἀπολιπόντες Αὐτοφραδάτην τε καὶ τὰς ξὺν αὐτῷ νέας παρ᾽ Ἀλέξανδρον ξὺν τῷ ναυτικῷ τῷ σφετέρῳ ἀφίκοντο καὶ αἱ τῶν Σιδωνίων τριήρεις σὺν αὐτοῖς, ὥστε Φοινίκων μὲν νῆες ὀγδοήκοντα μάλιστα αὐτῷ παρεγένοντο.



[2.20.2] ἧκον δὲ ἐν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις καὶ ἐκ Ῥόδου τριήρεις ἥ τε περίπολος καλουμένη καὶ ξὺν ταύτῃ ἄλλαι ἐννέα, καὶ ἐκ Σόλων καὶ Μαλλοῦ τρεῖς καὶ Λύκιαι δέκα, ἐκ Μακεδονίας δὲ πεντηκόντορος, ἐφ᾽ ἧς Πρωτέας ὁ Ἀνδρονίκου ἐπέπλει.


[2.20.3] οὐ πολλῷ δὲ ὕστερον καὶ οἱ τῆς Κύπρου βασιλεῖς ἐς τὴν Σιδῶνα κατέσχον ναυσὶν ἑκατὸν μάλιστα καὶ εἴκοσιν, ἐπειδὴ τήν τε ἧσσαν τὴν κατ᾽ Ἰσσὸν Δαρείου ἐπύθοντο καὶ ἡ Φοινίκη πᾶσα ἐχομένη ἤδη ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐφόβει αὐτούς. καὶ τούτοις πᾶσιν ἔδωκεν Ἀλέξανδρος ἄδειαν τῶν πρόσθεν, ὅτι ὑπ᾽ ἀνάγκης μᾶλλόν τι ἢ κατὰ γνώμην τὴν σφῶν ἐδόκουν ξυνταχθῆναι τοῖς Πέρσαις ἐς τὸ ναυτικόν.


[2.20.4] Ἐν ᾧ δὲ αἵ τε μηχαναὶ αὐτῷ ξυνεπήγνυντο καὶ αἱ νῆες ὡς εἰς ἐπίπλουν τε καὶ ναυμαχίας ἀπόπειραν ἐξηρτύοντο, ἐν τούτῳ δὲ ἀναλαβὼν τῶν τε ἱππέων ἴλας ἔστιν ἃς καὶ τοὺς ὑπασπιστὰς καὶ τοὺς Ἀγριᾶνάς τε καὶ τοὺς τοξότας ἐπ᾽ Ἀραβίας στέλλεται εἰς τὸν Ἀντιλίβανον καλούμενον τὸ ὄρος·


[2.20.5] καὶ τὰ μὲν βίᾳ τῶν ταύτῃ ἐξελών, τὰ δὲ ὁμολογίᾳ παραστησάμενος ἐν δέκα ἡμέραις ἐπανῆγεν ἐς τὴν Σιδῶνα, καὶ καταλαμβάνει Κλέανδρον τὸν Πολεμοκράτους ἐκ Πελοποννήσου ἥκοντα καὶ ξὺν αὐτῷ μισθοφόρους Ἕλληνας ἐς τετρακισχιλίους.


[2.20.6] Ὡς δὲ συνετέτακτο αὐτῷ τὸ ναυτικόν, ἐπιβιβάσας τοῖς καταστρώμασι τῶν ὑπασπιστῶν ὅσοι ἱκανοὶ ἐδόκουν ἐς τὸ ἔργον, εἰ μὴ διέκπλοις μᾶλλόν τι ἢ ἐν χερσὶν ἡ ναυμαχία γίγνοιτο, ἄρας ἐκ τῆς Σιδῶνος ἐπέπλει τῇ Τύρῳ ξυντεταγμέναις ταῖς ναυσίν, αὐτὸς μὲν κατὰ τὸ δεξιὸν κέρας, ὃ δὴ ἐς τὸ πέλαγος αὐτῷ ἀνεῖχε, καὶ ξὺν αὐτῷ οἵ τε Κυπρίων βασιλεῖς καὶ ὅσοι Φοινίκων, πλὴν Πνυταγόρου. οὗτος δὲ καὶ Κρατερὸς τὸ εὐώνυμον κέρας εἶχον τῆς πάσης τάξεως. 





[2.20.7] τοῖς δὲ Τυρίοις πρότερον μὲν ναυμαχεῖν ἐγνωσμένον ἦν, εἰ κατὰ θάλασσαν ἐπιπλέοι σφίσιν Ἀλέξανδρος, τότε δὲ πλῆθος νεῶν πολὺ ἀπροσδοκήτως κατιδόντες (οὐ γάρ πω πεπυσμένοι ἦσαν τάς τε Κυπρίων ναῦς καὶ τὰς Φοινίκων ξυμπάσας Ἀλέξανδρον ἔχοντα) 


[2.20.8] καὶ ἅμα ξυντεταγμένως τοῦ ἐπίπλου γιγνομένου (ὀλίγον γὰρ πρὶν προσχεῖν τῇ πόλει ἀνεκώχευσαν ἔτι πελάγιαι αἱ ξὺν Ἀλεξάνδρῳ νῆες, εἴ πως ἄρα ἐς ναυμαχίαν τοὺς Τυρίους προκαλέσαιντο, ἔπειτα οὕτως ξυνταξάμενοι, ὡς οὐκ ἀντανήγοντο, πολλῷ τῷ ῥοθίῳ ἐπέπλεον) — ταῦτα ὁρῶντες οἱ Τύριοι ναυμαχεῖν μὲν ἀπέγνωσαν, τριήρεσι δὲ ὅσας τῶν λιμένων τὰ στόματα ἐδέχοντο βύζην τὸν ἔσπλουν φραξάμενοι ἐφύλασσον, ὡς μὴ ἐς τῶν λιμένων τινὰ ἐγκαθορμισθῆναι τῶν πολεμίων τὸν στόλον.




[2.20.9] Ἀλέξανδρος δέ, ὡς οὐκ ἀντανήγοντο οἱ Τύριοι, ἐπέπλει τῇ πόλει· καὶ ἐς μὲν τὸν λιμένα τὸν πρὸς Σιδῶνος βιάζεσθαι ἀπέγνω διὰ στενότητα τοῦ στόματος καὶ ἅμα ἀντιπρώροις τριήρεσι πολλαῖς ὁρῶν πεφραγμένον τὸν ἔσπλουν, τρεῖς δὲ τὰς ἐξωτάτω ἐφορμούσας τῷ στόματι τριήρεις προσπεσόντες οἱ Φοίνικες καὶ ἀντίπρωροι ἐμβαλόντες καταδύουσιν· οἱ δὲ ἐν ταῖς ναυσὶν οὐ χαλεπῶς ἀπενήξαντο ἐς τὴν γῆν φιλίαν οὖσαν.






[2.20.10] τότε μὲν δὴ οὐ πόρρω τοῦ ποιητοῦ χώματος κατὰ τὸν αἰγιαλόν, ἵνα σκέπη τῶν ἀνέμων ἐφαίνετο, οἱ σὺν Ἀλεξάνδρῳ ὡρμίσαντο· τῇ δὲ ὑστεραίᾳ τοὺς μὲν Κυπρίους ξὺν ταῖς σφετέραις ναυσὶ καὶ Ἀνδρομάχῳ τῷ ναυάρχῳ κατὰ τὸν λιμένα τὸν ἐκ Σιδῶνος φέροντα ἐκέλευσεν ἐφορμεῖν τῇ πόλει, τοὺς δὲ Φοίνικας κατὰ τὸν ἐπέκεινα τοῦ χώματος τὸν πρὸς Αἴγυπτον ἀνέχοντα, ἵνα καὶ αὐτῷ ἡ σκηνὴ ἦν.



[2.21.1] Ἤδη δὲ καὶ μηχανοποιῶν αὐτῷ πολλῶν ἔκ τε Κύπρου καὶ Φοινίκης ἁπάσης συλλελεγμένων μηχαναὶ πολλαὶ συμπεπηγμέναι ἦσαν, αἱ μὲν ἐπὶ τοῦ χώματος, αἱ δὲ ἐπὶ τῶν ἱππαγωγῶν νεῶν, ἃς ἐκ Σιδῶνος ἅμα οἷ ἐκόμισεν, αἱ δὲ ἐπὶ τῶν τριήρων ὅσαι αὐτῶν οὐ ταχυναυτοῦσαι ἦσαν. 

[2.21.2] ὡς δὲ παρεσκεύαστο ἤδη ξύμπαντα, προσῆγον τὰς μηχανὰς κατά τε τὸ ποιητὸν χῶμα καὶ ἀπὸ τῶν νεῶν ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ τοῦ τείχους προσορμιζομένων τε καὶ ἀποπειρωμένων τοῦ τείχους.

[2.21.3] Οἱ δὲ Τύριοι ἐπί τε τῶν ἐπάλξεων τῶν κατὰ τὸ χῶμα πύργους ξυλίνους ἐπέστησαν, ὡς ἀπομάχεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν, καὶ εἴ πῃ ἄλλῃ αἱ μηχαναὶ προσήγοντο, βέλεσί τε ἠμύνοντο καὶ πυρφόροις οἰστοῖς ἔβαλλον αὐτὰς τὰς ναῦς, ὥστε φόβον παρέχειν τοῖς Μακεδόσι πελάζειν τῷ τείχει.


[2.21.4] ἦν δὲ αὐτοῖς καὶ τὰ τείχη τὰ κατὰ τὸ χῶμα τό τε ὕψος εἰς πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν μάλιστα πόδας καὶ ἐς πλάτος ξύμμετρον λίθοις μεγάλοις ἐν γύψῳ κειμένοις ξυμπεπηγότα. ταῖς δὲ ἱππαγωγοῖς τε καὶ ταῖς τριήρεσι τῶν Μακεδόνων, ὅσαι τὰς μηχανὰς προσῆγον τῷ τείχει, καὶ ταύτῃ οὐκ εὔπορον ἐγίγνετο πελάζειν τῇ πόλει, ὅτι λίθοι πολλοὶ ἐς τὸ πέλαγος προβεβλημένοι ἐξεῖργον αὐτῶν τὴν ἐγγὺς προσβολήν.

[2.21.5] καὶ τούτους Ἀλέξανδρος ἔγνω ἐξελκύσαι ἐκ τῆς θαλάσσης· ἠνύετο δὲ χαλεπῶς τοῦτο τὸ ἔργον, οἷα δὴ ἀπὸ νεῶν καὶ οὐκ ἀπὸ γῆς βεβαίου γιγνόμενον· ἄλλως τε καὶ οἱ Τύριοι ναῦς καταφράξαντες παρὰ τὰς ἀγκύρας ἐπῆγον τῶν τριήρων καὶ ὑποτέμνοντες τὰς σχοίνους τῶν ἀγκυρῶν ἄπορον τὴν προσόρμισιν ταῖς πολεμίαις ναυσὶν ἐποίουν.


[2.21.6] Ἀλέξανδρος δὲ τριακοντόρους πολλὰς ἐς τὸν αὐτὸν τρόπον φράξας ἐπέστησεν ἐγκαρσίας πρὸ τῶν ἀγκυρῶν, ὡς ἀπ᾽ αὐτῶν ἀναστέλλεσθαι τὸν ἐπίπλουν τῶν νεῶν. ἀλλὰ καὶ ὣς ὕφαλοι κολυμβηταὶ τὰς σχοίνους αὐτοῖς ὑπέτεμνον. οἱ δὲ ἁλύσεσιν ἀντὶ σχοίνων εἰς τὰς ἀγκύρας χρώμενοι, οἱ Μακεδόνες, καθίεσαν, ὥστε μηδὲν ἔτι πλέον τοῖς κολυμβηταῖς γίγνεσθαι.




[2.21.7] ἐξάπτοντες οὖν βρόχους τῶν λίθων ἀπὸ τοῦ χώματος ἀνέσπων αὐτοὺς ἔξω τῆς θαλάσσης, ἔπειτα μηχαναῖς μετεωρίσαντες κατὰ βάθους ἀφίεσαν, ἵνα οὐκέτι προβεβλημένοι βλάψειν ἔμελλον. ὅπου δὲ καθαρὸν πεποίητο τῶν προβόλων τὸ τεῖχος, οὐ χαλεπῶς ἤδη ταύτῃ αἱ νῆες προσεῖχον.



[2.21.8] Οἱ δὲ Τύριοι πάντῃ ἄποροι γιγνόμενοι ἔγνωσαν ἐπίπλουν ποιήσασθαι ταῖς Κυπρίαις ναυσίν, αἳ κατὰ τὸν λιμένα ἐφώρμουν τὸν ἐς Σιδῶνα τετραμμένον· ἐκ πολλοῦ δὴ καταπετάσαντες τὸ στόμα τοῦ λιμένος ἱστίοις, τοῦ μὴ καταφανῆ γενέσθαι τῶν τριήρων τὴν πλήρωσιν, ἀμφὶ μέσον ἡμέρας, ὁπότε οἵ τε ναῦται ἐπὶ τὰ ἀναγκαῖα ἐσκεδασμένοι ἦσαν καὶ Ἀλέξανδρος ἐν τούτῳ μάλιστα ἀπὸ τοῦ ἐπὶ θάτερα τῆς πόλεως ναυτικοῦ ἐπὶ τὴν σκηνὴν ἀπεχώρει,


[2.21.9] πληρώσαντες πεντήρεις μὲν τρεῖς καὶ τετρήρεις ἴσας, τριήρεις δὲ ἑπτὰ ὡς ἀκριβεστάτοις τε τοῖς πληρώμασι καὶ τοῖς ἀπὸ τῶν καταστρωμάτων μάχεσθαι μέλλουσιν εὐοπλοτάτοις καὶ ἅμα εὐθαρσεστάτοις ἐς τοὺς ναυτικοὺς ἀγῶνας, τὰ μὲν πρῶτα ἀτρέμα τῇ εἰρεσίᾳ ἐπὶ μιᾶς νεὼς ἐξέπλεον ἄνευ κελευστῶν τὰς κώπας παραφέροντες· ὡς δὲ ἐπέστρεφον ἤδη ἐπὶ τοὺς Κυπρίους καὶ ἐγγὺς τοῦ καθορᾶσθαι ἦσαν, τότε δὴ ξὺν βοῇ τε πολλῇ καὶ ἐγκελευσμῷ ἐς ἀλλήλους καὶ ἅμα τῇ εἰρεσίᾳ ξυντόνῳ ἐπεφέροντο.




[2.22.1] Ξυνέβη δὲ ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ Ἀλέξανδρον ἀποχωρῆσαι μὲν ἐπὶ τὴν σκηνήν, οὐ διατρίψαντα δὲ κατὰ τὸ εἰωθὸς δι᾽ ὀλίγου ἐπὶ τὰς ναῦς ἐπανελθεῖν.

[2.22.2] οἱ δὲ Τύριοι προσπεσόντες ἀπροσδοκήτως ταῖς ναυσὶν ὁρμούσαις καὶ ταῖς μὲν πάντῃ κεναῖς ἐπιτυχόντες, τῶν δ᾽ ὑπ᾽ αὐτὴν τὴν βοὴν καὶ τὸν ἐπίπλουν χαλεπῶς ἐκ τῶν παρόντων πληρουμένων, τήν τε Πνυταγόρου τοῦ βασιλέως πεντήρη εὐθὺς ὑπὸ τῇ πρώτῃ ἐμβολῇ κατέδυσαν καὶ τὴν Ἀνδροκλέους τοῦ Ἀμαθουσίου καὶ τὴν Πασικράτους τοῦ Κουριέως, τὰς δὲ ἄλλας ἐς τὸν αἰγιαλὸν ἐξωθοῦντες ἔκοπτον.



[2.22.3] Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ᾔσθετο τὸν ἔκπλουν τῶν Τυρίων τριήρων, τὰς μὲν πολλὰς τῶν ξὺν αὐτῷ νεῶν, ὅπως ἑκάστη πληρωθείη, ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ λιμένος ἀνακωχεύειν ἔταξεν, ὡς μὴ καὶ ἄλλαι ἐκπλεύσειαν τῶν Τυρίων νῆες· αὐτὸς δὲ πεντήρεις τε τὰς ξὺν αὐτῷ ἀναλαβὼν καὶ τῶν τριήρων ἐς πέντε μάλιστα, ὅσαι ἔφθησαν αὐτῷ κατὰ τάχος πληρωθεῖσαι, περιέπλει τὴν πόλιν ὡς ἐπὶ τοὺς ἐκπεπλευκότας τῶν Τυρίων.



[2.22.4] οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ τείχους, τόν τε ἐπίπλουν τῶν πολεμίων κατιδόντες καὶ Ἀλέξανδρον αὐτὸν ἐπὶ τῶν νεῶν, βοῇ τε ἐπανάγειν ἐνεκελεύοντο τοῖς ἐκ τῶν σφετέρων νεῶν καὶ ὡς οὐκ ἐξακουστὸν ἦν ὑπὸ θορύβου ξυνεχομένων ἐν τῷ ἔργῳ, σημείοις ἄλλοις καὶ ἄλλοις ἐπεκάλουν ἐς τὴν ἀναχώρησιν. οἱ δὲ ὀψέ ποτε αἰσθόμενοι τὸν ἐπίπλουν τῶν ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον ὑποστρέψαντες ἐς τὸν λιμένα ἔφευγον. 





[2.22.5] καὶ ὀλίγαι μὲν τῶν νεῶν φθάνουσιν ὑπεκφυγοῦσαι, ταῖς δὲ πλείοσιν ἐμβαλοῦσαι αἱ ξὺν Ἀλεξάνδρῳ τὰς μὲν αὐτῶν ἄπλους ἐποίησαν, πεντήρης δέ τις καὶ τετρήρης αὐτῶν ἐπ᾽ αὐτῷ τῷ στόματι τοῦ λιμένος ἐλήφθησαν. φόνος δὲ τῶν ἐπιβατῶν οὐ πολὺς ἐγένετο. ὡς γὰρ ᾔσθοντο ἐχομένας τὰς ναῦς ἀπενήξαντο οὐ χαλεπῶς ἐς τὸν λιμένα.


[2.22.6] Ὡς δὲ οὐδεμία ἔτι τοῖς Τυρίοις ἐκ τῶν νεῶν ὠφέλεια ἦν, ἐπῆγον ἤδη οἱ Μακεδόνες τὰς μηχανὰς τῷ τείχει αὐτῶν. κατὰ μὲν δὴ τὸ χῶμα προσαγόμεναι διὰ ἰσχὺν τοῦ τείχους οὐδὲν ἤνυον ὅ τι καὶ λόγου ἄξιον, οἱ δὲ κατὰ τὸ πρὸς Σιδῶνα τετραμμένον τῆς πόλεως τῶν νεῶν τινας τῶν μηχανοφόρων προσῆγον. 


[2.22.7] ὡς δὲ οὐδὲ ταύτῃ ἤνυεν, ἐς τὸ πρὸς νότον αὖ ἄνεμον καὶ πρὸς Αἴγυπτον ἀνέχον τεῖχος μετῄει πάντῃ ἀποπειρώμενος τοῦ ἔργου. καὶ ἐνταῦθα πρῶτον κατεσείσθη τε τὸ τεῖχος ἐπὶ μέγα καί τι καὶ κατηρίφθη αὐτοῦ παραρραγέν. τότε μὲν δὴ ὅσον ἐπιβαλὼν γεφύρας ᾗ ἐρήριπτο τοῦ τείχους ἀπεπειράθη ἐς ὀλίγον τῆς προσβολῆς· καὶ οἱ Τύριοι οὐ χαλεπῶς ἀπεκρούσαντο τοὺς Μακεδόνας.



[2.23.1] Τρίτῃ δὲ ἀπὸ ταύτης ἡμέρᾳ νηνεμίαν τε φυλάξας καὶ παρακαλέσας τοὺς ἡγεμόνας τῶν τάξεων ἐς τὸ ἔργον ἐπῆγε τῇ πόλει ἐπὶ τῶν νεῶν τὰς μηχανάς. καὶ πρῶτα μὲν κατέσεισε τοῦ τείχους ἐπὶ μέγα, ὡς δὲ ἀποχρῶν εἰς πλάτος ἐφάνη τὸ παρερρηγμένον, τὰς μὲν μηχανοφόρους ναῦς ἐπανάγειν ἐκέλευσεν· 



[2.23.2] ὁ δὲ δύο ἄλλας ἐπῆγεν, αἳ τὰς γεφύρας αὐτῷ ἔφερον, ἃς δὴ ἐπιβάλλειν ἐπενόει τῷ κατερρηγμένῳ τοῦ τείχους. καὶ τὴν μὲν μίαν τῶν νεῶν οἱ ὑπασπισταὶ ἔλαβον, ᾗ ἐπετέτακτο Ἄδμητος, τὴν ἑτέραν δὲ ἡ Κοίνου τάξις οἱ πεζέταιροι καλούμενοι, καὶ αὐτὸς ξὺν τοῖς ὑπασπισταῖς ἐπιβήσεσθαι τοῦ τείχους ᾗ παρείκοι ἔμελλεν.


[2.23.3] τὰς τριήρεις δὲ τὰς μὲν ἐπιπλεῖν κατὰ τοὺς λιμένας ἀμφοτέρους ἐκέλευσεν, εἴ πως πρὸς σφᾶς τετραμμένων τῶν Τυρίων βιάσαιντο τὸν ἔσπλουν· ὅσαι δὲ αὐτῶν βέλη ἀπὸ μηχανῶν βαλλόμενα εἶχον ἢ ὅσαι τοξότας ἐπὶ τῶν καταστρωμάτων ἔφερον, ταύτας δὲ ἐκέλευσεν ἐν κύκλῳ περιπλεούσας τὸ τεῖχος ἐποκέλλειν τε ὅπῃ παρείκοι καὶ ἀνακωχεύειν ἐντὸς βέλους, ἔστε τὸ ἐποκεῖλαι ἄπορον γίγνοιτο, ὡς πανταχόθεν βαλλομένους τοὺς Τυρίους ἐν τῷ δεινῷ ἀμφιβόλους γίγνεσθαι.


[2.23.4] Ὡς δὲ αἵ τε νῆες αἱ σὺν Ἀλεξάνδρῳ προσέσχον τῇ πόλει καὶ αἱ γέφυραι ἐπεβλήθησαν τῷ τείχει ἀπ᾽ αὐτῶν, ἐνταῦθα οἱ ὑπασπισταὶ εὐρώστως κατὰ ταύτας ἀνέβαινον ἐπὶ τὸ τεῖχος. ὅ τε γὰρ Ἄδμητος ἀνὴρ ἀγαθὸς ἐν τῷ τότε ἐγένετο καὶ ἅμα Ἀλέξανδρος εἵπετο αὐτοῖς, τοῦ τε ἔργου αὐτοῦ καρτερῶς ἁπτόμενος καὶ θεατὴς τῶν ἄλλων ὅτῳ τι λαμπρὸν κατ᾽ ἀρετὴν ἐν τῷ κινδύνῳ ἐτολμᾶτο.

[2.23.5] καὶ ταύτῃ πρῶτον ᾗ ἐπετέτακτο Ἀλέξανδρος ἐλήφθη τὸ τεῖχος, οὐ χαλεπῶς ἀποκρουσθέντων ἀπ᾽ αὐτοῦ τῶν Τυρίων, ἐπειδὴ πρῶτον βεβαίῳ τε καὶ ἅμα οὐ πάντῃ ἀποτόμῳ τῇ προσβάσει ἐχρήσαντο οἱ Μακεδόνες. καὶ Ἄδμητος μὲν πρῶτος ἐπιβὰς τοῦ τείχους καὶ τοῖς ἀμφ᾽ αὑτὸν ἐγκελευόμενος ἐπιβαίνειν βληθεὶς λόγχῃ ἀποθνήσκει αὐτοῦ· 


[2.23.6] ἐπὶ δὲ αὐτῷ Ἀλέξανδρος ἔσχε τὸ τεῖχος ξὺν τοῖς ἑταίροις. ὡς δὲ εἴχοντο αὐτῷ πύργοι τε ἔστιν οἳ καὶ μεταπύργια, αὐτὸς μὲν παρῄει διὰ τῶν ἐπάλξεων ὡς ἐπὶ τὰ βασίλεια, ὅτι ταύτῃ εὐπορωτέρα ἐφαίνετο ἐς τὴν πόλιν ἡ κάθοδος.



[2.24.1] Οἱ δὲ ἐπὶ τῶν νεῶν, οἵ τε Φοίνικες κατὰ τὸν λιμένα τὸν πρὸς Αἰγύπτου, καθ᾽ ὅνπερ καὶ ἐφορμοῦντες ἐτύγχανον, βιασάμενοι καὶ τὰ κλεῖθρα διασπάσαντες ἔκοπτον τὰς ναῦς ἐν τῷ λιμένι, ταῖς μὲν μετεώροις ἐμβάλλοντες, τὰς δὲ ἐς τὴν γῆν ἐξωθοῦντες, καὶ οἱ Κύπριοι κατὰ τὸν ἄλλον λιμένα τὸν ἐκ Σιδῶνος φέροντα οὐδὲ κλεῖθρον τοῦτόν γε ἔχοντα εἰσπλεύσαντες εἷλον εὐθὺς ταύτῃ τὴν πόλιν.



[2.24.2] τὸ δὲ πλῆθος τῶν Τυρίων τὸ μὲν τεῖχος, ὡς ἐχόμενον εἶδον, ἐκλείπουσιν, ἀθροισθέντες δὲ κατὰ τὸ Ἀγηνόριον καλούμενον ἐπέστρεψαν ταύτῃ ἐπὶ τοὺς Μακεδόνας. καὶ Ἀλέξανδρος ξὺν τοῖς ὑπασπισταῖς ἐπὶ τούτους χωρήσας τοὺς μὲν αὐτοῦ μαχομένους διέφθειρεν αὐτῶν, τοῖς δὲ φεύγουσιν ἐφείπετο. καὶ φόνος ἦν πολύς, τῶν τε ἀπὸ τοῦ λιμένος ἐχόντων ἤδη τὴν πόλιν καὶ τῆς Κοίνου τάξεως παρεληλυθυίας ἐς αὐτήν.


[2.24.3] ὀργῇ γὰρ ἐχώρουν ἐπὶ πᾶν οἱ Μακεδόνες, τῆς τε πολιορκίας τῇ τριβῇ ἀχθόμενοι καὶ ὅτι λαβόντες τινὰς αὐτῶν οἱ Τύριοι πλέοντας ἐκ Σιδῶνος ἐπὶ τὸ τεῖχος ἀναβιβάσαντες, ὅπως ἄποπτον εἴη ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου, σφάξαντες ἔρριψαν εἰς τὴν θάλασσαν. 





[2.24.4] ἀπέθανον δὲ τῶν μὲν Τυρίων ἐς ὀκτακισχιλίους, τῶν Μακεδόνων δὲ ἐν τῇ τότε προσβολῇ Ἄδμητός τε ὁ πρῶτος ἑλὼν τὸ τεῖχος, ἀνὴρ ἀγαθὸς γενόμενος, καὶ ξὺν αὐτῷ εἴκοσι τῶν ὑπασπιστῶν· ἐν δὲ τῇ πάσῃ πολιορκίᾳ μάλιστα ἐς τετρακοσίους.


[2.24.5] Τοῖς δὲ ἐς τὸ ἱερὸν τοῦ Ἡρακλέους καταφυγοῦσιν (ἦσαν δὲ αὐτῶν τε τῶν Τυρίων οἱ μάλιστα ἐν τέλει καὶ ὁ βασιλεὺς Ἀζέμιλκος καὶ Καρχηδονίων τινὲς θεωροὶ ἐς τιμὴν τοῦ Ἡρακλέους κατὰ δή τι[να] νόμιμον παλαιὸν εἰς τὴν μητρόπολιν ἀφικόμενοι) τούτοις ξύμπασιν ἄδειαν δίδωσιν Ἀλέξανδρος· τοὺς δὲ ἄλλους ἠνδραπόδισε, καὶ ἐπράθησαν Τυρίων τε καὶ τῶν ξένων ὅσοι ἐγκατελήφθησαν μάλιστα ἐς τρισμυρίους.



[2.24.6] Ἀλέξανδρος δὲ τῷ Ἡρακλεῖ ἔθυσέ τε καὶ πομπὴν ἔστειλε ξὺν τῇ δυνάμει ὡπλισμένῃ· καὶ αἱ νῆες ξυνεπόμπευσαν τῷ Ἡρακλεῖ, καὶ ἀγῶνα γυμνικὸν ἐν τῷ ἱερῷ καὶ λαμπάδα ἐποίησε· καὶ τὴν μηχανήν, ᾗ τὸ τεῖχος κατεσείσθη, ἀνέθηκεν ἐς τὸν νεὼν καὶ τὴν ναῦν τὴν Τυρίαν τὴν ἱερὰν τοῦ Ἡρακλέους, ἥντινα ἐν τῷ ἐπίπλῳ ἔλαβε, καὶ ταύτην τῷ Ἡρακλεῖ ἀνέθηκεν καὶ ἐπίγραμμα ἐπ᾽ αὐτῇ, ἢ αὐτὸς ποιήσας ἢ ὅτου δὴ ἄλλου ποιήσαντος, οὐκ ἄξιον μνήμης τὸ ἐπίγραμμα· διὰ τοῦτο καὶ ἐγὼ αὐτὸ ἀναγράψαι ἀπηξίωσα. Τύρος μὲν δὴ οὕτως ἑάλω ἐπὶ ἄρχοντος Νικήτου Ἀθήνησι μηνὸς Ἑκατομβαιῶνος.




[2.25.1] Ἔτι δὲ ἐν τῇ πολιορκίᾳ τῆς Τύρου ξυνεχομένου Ἀλεξάνδρου ἀφίκοντο παρὰ Δαρείου πρέσβεις ὡς αὐτὸν ἀπαγγέλλοντες μύρια μὲν τάλαντα ὑπὲρ τῆς μητρός τε καὶ τῆς γυναικὸς καὶ τῶν παίδων δοῦναι ἐθέλειν Ἀλεξάνδρῳ Δαρεῖον· τὴν δὲ χώραν πᾶσαν τὴν ἐντὸς Εὐφράτου ποταμοῦ ἔστε ἐπὶ θάλασσαν τὴν Ἑλληνικὴν Ἀλεξάνδρου εἶναι· γήμαντα δὲ τὴν Δαρείου παῖδα Ἀλέξανδρον φίλον τε εἶναι Δαρείῳ καὶ ξύμμαχον.


[2.25.2] καὶ τούτων ἐν τῷ ξυλλόγῳ τῶν ἑταίρων ἀπαγγελθέντων Παρμενίωνα μὲν λέγουσιν Ἀλεξάνδρῳ εἰπεῖν ὅτι αὐτὸς ἂν Ἀλέξανδρος ὢν ἐπὶ τούτοις ἠγάπησεν καταλύσας τὸν πόλεμον μηκέτι τὸ πρόσω κινδυνεύειν· Ἀλέξανδρον δὲ Παρμενίωνι ἀποκρίνασθαι ὅτι καὶ αὐτὸς ἂν, εἴπερ Παρμενίων ἦν, οὕτως ἔπραξεν, ἐπεὶ δὲ Ἀλέξανδρός ἐστιν, ἀποκρινεῖσθαι Δαρείῳ ἅπερ δὴ καὶ ἀπεκρίνατο. 


[2.25.3] ἔφη γὰρ οὔτε χρημάτων δεῖσθαι παρὰ Δαρείου οὔτε τῆς χώρας λαβεῖν ἀντὶ τῆς πάσης τὸ μέρος· εἶναι γὰρ τά τε χρήματα καὶ τὴν χώραν αὑτοῦ πᾶσαν· γῆμαί τε εἰ ἐθέλοι τὴν Δαρείου παῖδα, γῆμαι ἂν καὶ οὐ διδόντος Δαρείου· ἐκέλευέ τε αὐτὸν ἥκειν, εἴ τι εὑρέσθαι ἐθέλοι φιλάνθρωπον παρ᾽ αὑτοῦ. ταῦτα ὡς ἤκουσε Δαρεῖος, τὰς μὲν ξυμβάσεις ἀπέγνω τὰς πρὸς Ἀλέξανδρον, ἐν παρασκευῇ δὲ τοῦ πολέμου αὖθις ἦν.




[2.25.4] Ἀλέξανδρος δὲ ἐπ᾽ Αἰγύπτου ἔγνω ποιεῖσθαι τὸν στόλον. καὶ ἦν αὐτῷ τὰ μὲν ἄλλα τῆς Παλαιστίνης καλουμένης Συρίας προσκεχωρηκότα ἤδη, εὐνοῦχος δέ τις, ᾧ ὄνομα ἦν Βάτις, κρατῶν τῆς Γαζαίων πόλεως, οὐ προσεῖχεν Ἀλεξάνδρῳ, ἀλλὰ Ἄραβάς τε μισθωτοὺς ἐπαγαγόμενος καὶ σῖτον ἐκ πολλοῦ παρεσκευακὼς διαρκῆ ἐς χρόνιον πολιορκίαν καὶ τῷ χωρίῳ πιστεύων μήποτε ἂν βίᾳ ἁλῶναι, ἔγνω μὴ δέχεσθαι τῇ πόλει Ἀλέξανδρον.



[2.26.1] Ἀπέχει δὲ ἡ Γάζα τῆς μὲν θαλάσσης εἴκοσι μάλιστα σταδίους, καὶ ἔστι ψαμμώδης καὶ βαθεῖα ἐς αὐτὴν ἡ ἄνοδος καὶ ἡ θάλασσα ἡ κατὰ τὴν πόλιν τεναγώδης πᾶσα. μεγάλη δὲ πόλις ἡ Γάζα ἦν καὶ ἐπὶ χώματος ὑψηλοῦ ᾤκιστο καὶ τεῖχος περιεβέβλητο αὐτῇ ὀχυρόν. ἐσχάτη δὲ ᾠκεῖτο ὡς ἐπ᾽ Αἴγυπτον ἐκ Φοινίκης ἰόντι ἐπὶ τῇ ἀρχῇ τῆς ἐρήμου.


[2.26.2] Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀφίκετο πρὸς τὴν πόλιν, τῇ μὲν πρώτῃ κατεστρατοπέδευσεν ᾗ μάλιστα ἐπίμαχον αὐτῷ ἐφαίνετο τὸ τεῖχος, καὶ μηχανὰς συμπηγνύναι ἐκέλευσεν. οἱ δὲ μηχανοποιοὶ γνώμην ἀπεδείκνυντο ἄπορον εἶναι βίᾳ ἑλεῖν τὸ τεῖχος διὰ ὕψος τοῦ χώματος. 


[2.26.3] ἀλλὰ Ἀλεξάνδρῳ αἱρετέον ἐδόκει εἶναι ὅσῳ ἀπορώτερον· ἐκπλήξειν γὰρ τοὺς πολεμίους τὸ ἔργον τῷ παραλόγῳ ἐπὶ μέγα, καὶ τὸ μὴ ἑλεῖν αἰσχρὸν εἶναί οἱ λεγόμενον ἔς τε τοὺς Ἕλληνας καὶ ἐς Δαρεῖον. ἐδόκει δὴ χῶμα ἐν κύκλῳ τῆς πόλεως χωννύναι, ὡς ἐξ ἴσου ἀπὸ τοῦ χωσθέντος ἐπάγεσθαι τὰς μηχανὰς τοῖς τείχεσι. καὶ ἐχώννυτο κατὰ τὸ νότιον μάλιστα τῆς πόλεως τεῖχος, ἵνα ἐπιμαχώτερα ἐφαίνετο. 




[2.26.4] ὡς δὲ ἐδόκει ἐξῆρθαι συμμέτρως τὸ χῶμα, μηχανὰς ἐπιστήσαντες οἱ Μακεδόνες ἐπῆγον ὡς ἐπὶ τὸ τεῖχος τῶν Γαζαίων. καὶ ἐν τούτῳ θύοντι Ἀλεξάνδρῳ καὶ ἐστεφανωμένῳ τε καὶ κατάρχεσθαι μέλλοντι τοῦ πρώτου ἱερείου κατὰ νόμον τῶν τις σαρκοφάγων ὀρνίθων ὑπερπετόμενος ὑπὲρ τοῦ βωμοῦ λίθον ἐμβάλλει ἐς τὴν κεφαλήν, ὅντινα τοῖν ποδοῖν ἔφερε. καὶ Ἀλέξανδρος ἤρετο Ἀρίστανδρον τὸν μάντιν, ὅ τι νοοῖ ὁ οἰωνός. ὁ δὲ ἀποκρίνεται ὅτι· ὦ βασιλεῦ, τὴν μὲν πόλιν αἱρήσεις, αὐτῷ δέ σοι φυλακτέα ἐστὶν ἐπὶ τῇδε τῇ ἡμέρᾳ.



[2.27.1] Ταῦτα ἀκούσας Ἀλέξανδρος τέως μὲν πρὸς ταῖς μηχαναῖς ἔξω βέλους αὑτὸν εἶχεν· ὡς δὲ ἐκδρομή τε ἐκ τῆς πόλεως καρτερὰ ἐγίγνετο καὶ πῦρ τε ἐπέφερον ταῖς μηχαναῖς οἱ Ἄραβες καὶ τοὺς Μακεδόνας ἀμυνομένους κάτωθεν αὐτοὶ ἐξ ὑπερδεξίου τοῦ χωρίου ἔβαλλόν τε καὶ ὤθουν κατὰ τοῦ ποιητοῦ χώματος, ἐνταῦθα ἢ ἑκὼν ἀπειθεῖ Ἀλέξανδρος τῷ μάντει ἢ ἐκπλαγεὶς ἐν τῷ ἔργῳ οὐκ ἐμνημόνευσε τῆς μαντείας, ἀλλ᾽ ἀναλαβὼν τοὺς ὑπασπιστὰς παρεβοήθει, ἵνα μάλιστα ἐπιέζοντο οἱ Μακεδόνες. 



[2.27.2] καὶ τούτους μὲν ἔσχε τὸ μὴ οὐκ αἰσχρᾷ φυγῇ ὠσθῆναι κατὰ τοῦ χώματος, αὐτὸς δὲ βάλλεται καταπέλτῃ διὰ τῆς ἀσπίδος διαμπὰξ καὶ τοῦ θώρακος ἐς τὸν ὦμον. ὡς δὲ ἔγνω τὰ ἀμφὶ τὸ τραῦμα ἀληθεύσαντα Ἀρίστανδρον, ἐχάρη, ὅτι καὶ τὴν πόλιν δὴ αἱρήσειν ἐδόκει Ἀριστάνδρου ἕνεκα.



[2.27.3] Καὶ αὐτὸς μὲν τὸ τραῦμα ἐθεραπεύετο χαλεπῶς· ἀφικνοῦνται δ᾽ αὐτῷ μετάπεμπτοι ἀπὸ θαλάσσης αἱ μηχαναί, αἷς Τύρον εἷλε. καὶ χῶμα χωννύναι ἐν κύκλῳ πάντοθεν τῆς πόλεως ἐκέλευσεν, εὖρος μὲν ἐς δύο σταδίους, ὕψος δὲ ἐς πόδας πεντήκοντα καὶ διακοσίους. 


[2.27.4] ὡς δὲ αἵ τε μηχαναὶ αὐτῷ ἐποιήθησαν καὶ ἐπαχθεῖσαι κατὰ τὸ χῶμα κατέσεισαν τοῦ τείχους ἐπὶ πολύ, ὑπονόμων τε ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ ὀρυσσομένων καὶ τοῦ χοῦ ἀφανῶς ἐκφερομένου τὸ τεῖχος πολλαχῇ ἠρείπετο ὑφιζάνον κατὰ τὸ κενούμενον, τοῖς τε βέλεσιν ἐπὶ πολὺ κατεῖχον οἱ Μακεδόνες ἀναστέλλοντες τοὺς προμαχομένους τῶν πύργων, ἐς μὲν τρεῖς προσβολὰς οἱ ἐκ τῆς πόλεως ἀποθνησκόντων τε αὐτοῖς πολλῶν καὶ τιτρωσκομένων ὅμως ἀντεῖχον.



[2.27.5] τῇ τετάρτῃ δὲ τῶν Μακεδόνων τὴν φάλαγγα πάντοθεν προσαγαγὼν Ἀλέξανδρος τῇ μὲν ὑπορυσσόμενον τὸ τεῖχος καταβάλλει, τῇ δὲ παιόμενον ταῖς μηχαναῖς κατασείει ἐπὶ πολύ, ὡς μὴ χαλεπὴν ταῖς κλίμαξιν τὴν προσβολὴν κατὰ τὰ ἐρηριμμένα ἐνδοῦναι.


[2.27.6] αἵ τε οὖν κλίμακες προσήγοντο τῷ τείχει καὶ ἔρις πολλὴ ἦν τῶν Μακεδόνων ὅσοι τι ἀρετῆς μετεποιοῦντο ὅστις πρῶτος αἱρήσει τὸ τεῖχος· καὶ αἱρεῖ πρῶτος Νεοπτόλεμος τῶν ἑταίρων τοῦ Αἰακιδῶν γένους· ἐπὶ δὲ αὐτῷ ἄλλαι καὶ ἄλλαι τάξεις ὁμοῦ τοῖς ἡγεμόσιν ἀνέβαινον. 



[2.27.7] ὡς δὲ ἅπαξ παρῆλθόν τινες ἐντὸς τοῦ τείχους τῶν Μακεδόνων, κατασχίσαντες ἄλλας καὶ ἄλλας πύλας, ὅσαις ἕκαστοι ἐπετύγχανον, δέχονται εἴσω τὴν στρατιὰν πᾶσαν. οἱ δὲ Γαζαῖοι καὶ τῆς πόλεώς σφισιν ἤδη ἐχομένης ξυνεστηκότες ὅμως ἐμάχοντο, καὶ ἀπέθανον πάντες αὐτοῦ μαχόμενοι ὡς ἕκαστοι ἐτάχθησαν· παῖδας δὲ καὶ γυναῖκας ἐξηνδραπόδισεν αὐτῶν Ἀλέξανδρος. τὴν πόλιν δὲ ξυνοικίσας ἐκ τῶν περιοίκων ἐχρῆτο ὅσα φρουρίῳ ἐς τὸν πόλεμον.




Αλεξάνδρου Ανάβασις – Αρριανός Βιβλίο Πρώτο
[2.1.1] Ύστερα από τα γεγονότα αυτά ο Μέμνων, που είχε διοριστεί από τον βασιλιά Δαρείο διοικητής όλου του στόλου καθώς και ολόκληρης της παραλιακής ζώνης, με τον σκοπό να μεταφέρει τον πόλεμο στη Μακεδονία και την Ελλάδα, κατέλαβε τη Χίο που του παραδόθηκε με προδοσία· από εκεί έπλευσε στη Λέσβο και, επειδή οι Μυτιληναίοι δεν προσχωρούσαν σε αυτόν, υπέταξε τις υπόλοιπες πόλεις της Λέσβου. 

[2.1.2] Αφού τις κυρίεψε και προσορμίστηκε στη Μυτιλήνη, απέκλεισε την πόλη με διπλό φράγμα από τη μια θάλασσα ως την άλλη, κατασκεύασε πέντε οχυρωμένα στρατόπεδα και έτσι κυριάρχησε με ευκολία στη στεριά. Μερικά πλοία του φύλαγαν το λιμάνι της Μυτιλήνης, ενώ άλλα τα έστειλε στο Σίγρι, το ακρωτήριο της Λέσβου, όπου προσορμίζονται συνήθως τα εμπορικά πλοία που έρχονται από τη Χίο, τη Γεραιστό και τον Μαλέα. Έτσι επιτηρούσε τα πλοία που παρέπλεαν, ώστε δεν μπορούσαν πια να πάρουν καμιά βοήθεια από τη θάλασσα οι Μυτιληναίοι. 

[2.1.3] Στο μεταξύ όμως ο Μέμνων αρρώστησε και πέθανε, και ο θάνατός του έβλαψε τότε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την υπόθεση του Μεγάλου Βασιλέως. Ο Αυτοφραδάτης και ο Φαρνάβαζος, ο γιος του Αρτάβαζου, εξακολούθησαν με μεγάλη επιμονή την πολιορκία· πεθαίνοντας ο Μέμνων ανέθεσε την εξουσία του στον Φαρνάβαζο που ήταν ανιψιός του, μέχρις ότου αποφασίσει για το ζήτημα αυτό ο Δαρείος. 

[2.1.4] Επειδή λοιπόν οι Μυτιληναίοι και από την ξηρά ήταν αποκλεισμένοι και από τη θάλασσα τους φρουρούσαν πολλά πλοία που ενεργούσαν αποκλεισμό, έστειλαν πρέσβεις τους στον Φαρνάβαζο και συνθηκολόγησαν μαζί του με τους εξής όρους: Να αποχωρήσουν οι μισθοφόροι στρατιώτες που τους είχε στείλει ο Αλέξανδρος, σύμφωνα με τους όρους της συμμαχίας τους· να καταργήσουν οι Μυτιληναίοι τις συνθήκες που είχαν συνάψει με τον Αλέξανδρο και να γίνουν σύμμαχοι του Δαρείου σύμφωνα με τους όρους της ειρήνης του Ανταλκίδα, που είχε γίνει με τον βασιλιά Δαρείο· να επιστρέψουν στην πόλη τους οι εξόριστοι και να πάρουν πίσω τη μισή περιουσία από εκείνη που είχαν, όταν εξορίστηκαν. 

[2.1.5] Με αυτούς λοιπόν τους όρους συνθηκολόγησαν οι Μυτιληναίοι με τους Πέρσες. Ο Φαρνάβαζος όμως και ο Αυτοφραδάτης, μόλις μπήκαν μέσα στην πόλη, εγκατέστησαν φρουρά και όρισαν ως φρούραρχό της τον Λυκομήδη τον Ρόδιο· τοποθέτησαν επίσης στην πόλη τύραννο τον Διογένη, που ήταν ένας από τους εξόριστους και εισέπραξαν χρήματα από τους Μυτιληναίους, από τα οποία άλλα άρπαξαν με βία από τους εύπορους πολίτες και άλλα επέβαλαν σε όλη την πόλη.

[2.2.1] Αφού τακτοποίησε τα ζητήματα της Μυτιλήνης, ο Φαρνάβαζος με τους ξένους μισθοφόρους έπλευσε προς τη Λυκία και ο Αυτοφραδάτης προς τα άλλα νησιά. Στο μεταξύ έστειλε ο Δαρείος τον Θυμώνδα, τον γιο του Μέντορα, για να παραλάβει από τον Φαρνάβαζο τους μισθοφόρους και να τους οδηγήσει στο εσωτερικό της Ασίας προς τον βασιλιά και συγχρόνως να υποδείξει στον Φαρνάβαζο να διοικεί αυτός όσα προηγουμένως διοικούσε ο Μέμνων. 

[2.2.2] Αφού λοιπόν παρέδωσε ο Φαρνάβαζος τους μισθοφόρους στον Θυμώνδα, έπλευσε προς τον Αυτοφραδάτη και τα περσικά πλοία. Μόλις συναντήθηκαν, έστειλαν δέκα πλοία με τον Πέρση Δατάμη στα νησιά των Κυκλάδων, ενώ οι ίδιοι με εκατό πλοία τους έπλευσαν προς την Τένεδο. Αφού προσορμίστηκαν στο Βόρειο λεγόμενο λιμάνι της Τενέδου, έστειλαν πρέσβεις στους Τενεδίους και τους διέταξαν να καταργήσουν τις συνθήκες που είχαν συνάψει με τον Αλέξανδρο και τους Έλληνες και να διατηρήσουν ειρήνη με τον Δαρείο, σύμφωνα με τους όρους που συμφωνήθηκαν ανάμεσα στον Δαρείο και τον Ανταλκίδα. 

[2.2.3] Αν και συμπαθούσαν οι Τενέδιοι περισσότερο τον Αλέξανδρο και τους Έλληνες, έκριναν όμως ότι προς το παρόν ήταν αδύνατο να σωθούν με άλλο τρόπο παρά μόνο αν προσχωρούσαν στους Πέρσες· γιατί ούτε και ο Ηγέλοχος, που τον είχε διατάξει ο Αλέξανδρος να συγκεντρώσει και πάλι ναυτικές δυνάμεις, δεν είχε ακόμη συγκεντρώσει τόσες, ώστε να ελπίζουν ότι θα μπορούσε σύντομα να τους φέρει κάποια βοήθεια. Με αυτόν λοιπόν τον τρόπο οι απεσταλμένοι του Φαρνάβαζου πήραν με το μέρος τους τους Τενεδίους, από φόβο μάλλον παρά με τη θέλησή τους.

[2.2.4] Στο μεταξύ ο Πρωτέας, ο γιος του Ανδρόνικου, συνέπεσε να έχει συγκεντρώσει πολεμικά πλοία από την Εύβοια και την Πελοπόννησο κατά διαταγήν του Αντίπατρου, για να προστατεύσει τα νησιά και την ίδια την Ελλάδα, αν, όπως διαδιδόταν, έπλεαν εναντίον τους οι βάρβαροι. Όταν λοιπόν πληροφορήθηκε ο Πρωτέας ότι ο Δατάμης είχε αγκυροβολήσει με δέκα πλοία κοντά στη Σίφνο, ο ίδιος με δεκαπέντε απέπλευσε μέσα στη νύχτα από τη Χαλκίδα που βρίσκεται στον Εύριπο. 

[2.2.5] Αφού λοιπόν προσορμίστηκε την αυγή στη νήσο Κύθνο, στάθμευσε εκεί όλη τη μέρα με σκοπό να συγκεντρώσει ασφαλέστερες πληροφορίες για τα δέκα περσικά πλοία και συγχρόνως να επιτεθεί νύχτα στους Φοίνικες, ώστε να τους προκαλέσει μεγαλύτερο φόβο. Μόλις όμως βεβαιώθηκε ότι ο Δατάμης με τα πλοία του ήταν αγκυροβολημένος στη Σίφνο, έπλευσε εναντίον του, ενώ ακόμη ήταν νύχτα, και, μόλις χάραζε, επιτέθηκε απροσδόκητα και συνέλαβε οκτώ περσικά πλοία με τα πληρώματά τους. Ο Δατάμης όμως με δύο τριήρεις, μόλις έγινε η πρώτη σύγκρουση, ξέφυγε από τα πλοία του Πρωτέα και έφθασε σώος στον υπόλοιπο περσικό στόλο.

[2.3.1] Όταν ο Αλέξανδρος έφθασε στο Γόρδιο, κυριεύθηκε από μεγάλη επιθυμία να ανέβει στην ακρόπολη, όπου ήταν τα ανάκτορα του Γορδίου και του γιου του Μίδα, για να δει την άμαξα του Γορδίου καθώς και τον ζυγόδεσμο της άμαξας. 

[2.3.2] Για την άμαξα εκείνη κυκλοφορούσε ανάμεσα στους γείτονες μια πολύ διαδεδομένη παράδοση: ο Γόρδιος ήταν ένας άνθρωπος φτωχός, καταγόμενος από τους παλιούς Φρύγες, που είχε μικρή έκταση καλλιεργήσιμης γης και δυο ζευγάρια βόδια· με το ένα όργωνε το χωράφι του και το άλλο το έζευε στην άμαξα. 

[2.3.3] Ενώ λοιπόν κάποια μέρα όργωνε το χωράφι του, ένας αετός κάθισε πάνω στον ζυγό και εξακολούθησε να κάθεται σε αυτόν ως την ώρα που ξέζεψε τα βόδια του. Ο Γόρδιος ταράχτηκε από την εμφάνιση του αετού και πήγε να ανακοινώσει το θεϊκό σημάδι στους μάντεις Τελμισσείς· γιατί οι Τελμισσείς γνώριζαν καλά να εξηγούν τα θεϊκά σημάδια, επειδή είχε παραχωρηθεί στους ίδιους, στις γυναίκες και στα παιδιά τους από γενιά σε γενιά το χάρισμα της μαντείας. 

[2.3.4] Ενώ λοιπόν πλησίαζε σε ένα χωριό των Τελμισσέων, συνάντησε ένα κορίτσι που έπαιρνε νερό και της διηγήθηκε, πώς έγινε η εμφάνιση του αετού· εκείνη λοιπόν, που καταγόταν επίσης από το μαντικό γένος, του υπέδειξε να προσφέρει θυσία στον Δία τον βασιλιά, ξαναγυρίζοντας στο ίδιο μέρος. Ο Γόρδιος την παρακάλεσε να τον ακολουθήσει και να του υποδείξει, πώς να κάμει τη θυσία· αυτός πράγματι πρόσφερε τη θυσία κατά τον τρόπο που τον συμβούλευσε η κόρη, την παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της έναν γιο που τον ονόμασαν Μίδα. 

[2.3.5] Και ήταν πια άνδρας ο Μίδας, ωραίος και ευγενικός, όταν οι Φρύγες ταλαιπωρούνταν από εμφύλια διαμάχη· τους δόθηκε τότε χρησμός ότι μια άμαξα θα τους φέρει βασιλιά και ότι αυτός θα καταπαύσει τη διαμάχη τους. Και ενώ ακόμη συσκέπτονταν για το ζήτημα αυτό, ήρθε ο Μίδας μαζί με τον πατέρα και τη μητέρα του και παρουσιάστηκε στη λαϊκή συνέλευση με την άμαξά του. 

[2.3.6] Ερμηνεύοντας οι Φρύγες τον χρησμό κατάλαβαν ότι ο Μίδας ήταν ο άνδρας που τους είχε πει ο θεός ότι θα τον έφερνε η άμαξα· ανακήρυξαν λοιπόν βασιλιά τους τον Μίδα· αυτός τους σταμάτησε την εμφύλια διαμάχη και αφιέρωσε την άμαξα του πατέρα του στην ακρόπολη ως ευχαριστήρια προσφορά στον Δία τον βασιλιά, γιατί έστειλε τον αετό. Κυκλοφορούσε ακόμα η εξής παράδοση σχετικά με την άμαξα: Όποιος θα έλυνε τον ζυγόδεσμό της, αυτός ήταν πεπρωμένο να εξουσιάσει την Ασία. 

[2.3.7] Ο ζυγόδεσμος αυτός ήταν κατασκευασμένος από φλοιό κρανιάς και δεν φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του. Ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να λύσει τον ζυγόδεσμο, αλλά δεν ήθελε να τον αφήσει και άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στον κόσμο. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι χτύπησε με το ξίφος του τον ζυγόδεσμο, τον έκοψε και είπε ότι τον έλυσε· ο Αριστόβουλος όμως λέει ότι ο Αλέξανδρος, αφού αφαίρεσε από τον άξονα τον μικρό πάσσαλο, που ήταν ένα ξύλινο καρφί περασμένο πέρα-πέρα μέσα στον άξονα για να συγκρατεί τον ζυγόδεσμο, τράβηξε τον ζυγόδεσμο έξω από τον άξονα. 

[2.3.8] Εγώ πάντως δεν είμαι σε θέση να βεβαιώσω, με ποιό τρόπο έλυσε ο Αλέξανδρος τον ζυγόδεσμο. Αυτός όμως και η συνοδεία του απομακρύνθηκαν από την άμαξα με την πεποίθηση ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός ο σχετικός με το λύσιμο του ζυγόδεσμου. Και πράγματι εκείνη τη νύχτα βροντές και αστραπές το επιβεβαίωσαν· γι᾽ αυτό την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στους θεούς που φανέρωσαν τα θεϊκά σημάδια και το λύσιμο του ζυγόδεσμου.

[2.4.1] Την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για την Άγκυρα, πόλη της Γαλατίας. Εκεί ήρθαν προς αυτόν πρέσβεις των Παφλαγόνων, που του παρέδωσαν τον λαό τους και συμφώνησαν τους όρους της παραδόσεώς του· τον παρακάλεσαν μόνο να μην εισβάλει με τον στρατό του στη χώρα τους. 

[2.4.2] Ο Αλέξανδρος τους διέταξε να υπακούουν στον Κάλα, τον σατράπη της Μεγάλης Φρυγίας. Ο ίδιος προχώρησε προς την Καππαδοκία και προσάρτησε όλη τη χώρα δυτικά του Άλυος ποταμού, καθώς και μεγάλη έκταση πέρα από τον Άλυ. Διόρισε τον Σαβίκτα σατράπη της Καππαδοκίας και αυτός προχώρησε προς τις Κιλίκιες πύλες. 

[2.4.3] Όταν έφθασε στο στρατόπεδο του Κύρου, ο οποίος είχε συνεκστρατεύσει με τον Ξενοφώντα, και είδε ότι ισχυρές φρουρές κατείχαν τις Κιλίκιες πύλες, άφησε τον Παρμενίωνα εκεί με τα τάγματα των πεζών που ήταν βαρύτερα οπλισμένα. Ο ίδιος κατά την ώρα της πρώτης περίπου νυχτερινής φρουράς πήρε μαζί του τους υπασπιστές, τους τοξότες, και τους Αγριάνες και προχώρησε μέσα στη νύχτα προς τις πύλες, με σκοπό να επιτεθεί στους φρουρούς, ενώ αυτοί δεν τον περίμεναν. 

[2.4.4] Καθώς πλησίαζε, έγινε αντιληπτός, η τόλμη του όμως έφερε το ίδιο νικηφόρο αποτέλεσμα. Γιατί οι φύλακες, μόλις κατάλαβαν ότι πλησιάζει ο ίδιος ο Αλέξανδρος, εγκατέλειψαν τη θέση τους και τράπηκαν σε φυγή. Την επόμενη μέρα μόλις ξημέρωσε, πέρασε τις Κιλίκιες πύλες με όλες του τις δυνάμεις και κατέβηκε στην Κιλικία. 

[2.4.5] Εκεί του ανήγγειλαν ότι ο Αρσάμης προηγουμένως μεν σκεφτόταν να διασώσει την Ταρσό για τους Πέρσες, μόλις όμως πληροφορήθηκε ότι ο Αλέξανδρος είχε περάσει πια τις Κιλίκιες πύλες, είχε την πρόθεση να εγκαταλείψει την πόλη· φοβούνταν λοιπόν οι κάτοικοι της Ταρσού μήπως λεηλατήσει την πόλη πριν την εγκαταλείψει. 

[2.4.6] Όταν το πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος, οδήγησε γρήγορα προς την Ταρσό το ιππικό του και τους πιο ελαφρά οπλισμένους από τους πεζούς, ώστε ο Αρσάμης μαθαίνοντας για την ορμητική προέλαση του Αλεξάνδρου έφυγε βιαστικά από την Ταρσό και πήγε στον βασιλιά Δαρείο, χωρίς να βλάψει καθόλου την πόλη.

[2.4.7] Ο Αλέξανδρος, όπως αναφέρει ο Αριστόβουλος, αρρώστησε από κόπωση. Άλλοι όμως λένε ότι αρρώστησε, επειδή βούτηξε στον Κύδνο ποταμό για να κολυμπήσει· είχε επιθυμήσει το νερό, επειδή ήταν ιδρωμένος και τον είχε πιάσει η ζέστη. Ο Κύδνος ποταμός περνάει μέσα από την Ταρσό και, επειδή πηγάζει από το όρος Ταύρο και διασχίζει ανοιχτό χώρο, είναι ψυχρός και έχει νερά καθαρά. 

[2.4.8] Τον έπιασαν λοιπόν σπασμοί και υπέφερε από υψηλό πυρετό και συνεχή αγρυπνία. Όλοι οι γιατροί νόμιζαν ότι δεν πρόκειται να ζήσει, ο γιατρός όμως Φίλιππος ο Ακαρνάνας που ήταν φίλος του Αλεξάνδρου και του είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στα ιατρικά ζητήματα και γενικά έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως στον στρατό, ήθελε να του δώσει καθαρτικό φάρμακο· ο Αλέξανδρος λοιπόν τον διέταξε να του δώσει το καθαρτικό. 

[2.4.9] Ο Φίλιππος ετοίμαζε ήδη το ποτήρι με το φάρμακο, όταν έδωσαν στον Αλέξανδρο επιστολή του Παρμενίωνα· του έγραφε ότι έπρεπε να φυλαχτεί από τον Φίλιππο, γιατί είχε πληροφορίες ότι εξαγοράστηκε από τον Δαρείο για να τον δηλητηριάσει. Ο Αλέξανδρος διάβασε το γράμμα και, ενώ ακόμη το κρατούσε στα χέρια του, πήρε το ποτήρι, όπου ήταν το φάρμακο, και συγχρόνως έδινε το γράμμα στον Φίλιππο για να το διαβάσει. 

[2.4.10] Έτσι την ίδια στιγμή έπινε το φάρμακο ο Αλέξανδρος και ο Φίλιππος διάβαζε την επιστολή του Παρμενίωνα. Αμέσως έγινε φανερό ότι το φάρμακο του Φιλίππου ήταν ακίνδυνο, επειδή δεν έδειξε καμιάν έκπληξη για την επιστολή, αλλά μόνο παρακάλεσε τον Αλέξανδρο να ακολουθήσει τις οδηγίες του και σε ό,τι άλλο θα του υποδείκνυε· γιατί μονάχα αν τις ακολουθούσε, θα σωζόταν. 

[2.4.11] Το φάρμακο τον καθάρισε και η αρρώστια πέρασε· έτσι ο Αλέξανδρος και στον Φίλιππο απέδειξε ότι είναι πιστός του φίλος, και στους άλλους, που τον περιστοίχιζαν, ότι είναι αποφασισμένος να μην υποψιάζεται τους φίλους του και μπροστά στον θάνατο έδειξε γενναιότητα.

[2.5.1] Ύστερα απ᾽ αυτό ο Αλέξανδρος έστειλε τον Παρμενίωνα να προκαταλάβει τα άλλα στενά, που, όπως είναι γνωστό, χωρίζουν την Κιλικία από την Ασσυρία, και να φυλάει τη διάβασή τους· του έδωσε το συμμαχικό πεζικό, τους Έλληνες μισθοφόρους και τους Θράκες, που είχαν για αρχηγό τους τον Σιτάλκη, καθώς και τους Θεσσαλούς ιππείς. 

[2.5.2] Ο ίδιος ξεκίνησε αργότερα από την Ταρσό και έφθασε την πρώτη μέρα στην πόλη Αγχίαλο, την οποία, όπως λένε, έκτισε ο Σαρδανάπαλος ο Ασσύριος. Από τον περίβολο και τα θεμέλια των τειχών της φαίνεται ότι ήταν μεγάλη πόλη, όταν ιδρύθηκε, και ότι έφτασε σε μεγάλη ακμή. 

[2.5.3] Το μνήμα του Σαρδανάπαλου ήταν κοντά στα τείχη της Αγχιάλου και πάνω σε αυτό είχε στηθεί το άγαλμά του με τα χέρια ενωμένα μεταξύ τους, όπως ακριβώς ενώνονται για να χειροκροτήσουν. Στο μνήμα του επάνω είχε χαραχτεί ένα επίγραμμα στην ασσυριακή γραφή, 

[2.5.4] που οι Ασσύριοι βεβαίωναν ότι ήταν έμμετρο. Το νόημα των στίχων του επιγράμματος ήταν το εξής: «Ο Σαρδανάπαλος, ο γιος του Ανακυνδάραξου, έκτισε μέσα σε μια μέρα την Αγχίαλο και την Ταρσό. Και εσύ, ξένε, τρώγε και πίνε και διασκέδαζε, γιατί όλα τα άλλα ανθρώπινα πράγματα δεν αξίζουν όσο τούτο», υπονοώντας τον κρότο που κάνουν τα χέρια όταν χειροκροτούν. Και το «διασκέδαζε» έλεγαν ότι είχε αποδοθεί στα ασσυριακά με λέξη που είχε απρεπέστερη σημασία.

[2.5.5] Από την Αγχίαλο ο Αλέξανδρος έφθασε στους Σόλους, όπου τοποθέτησε φρουρά και επέβαλε στους κατοίκους χρηματικό πρόστιμο διακοσίων αργυρών ταλάντων, επειδή συμπαθούσαν περισσότερο τους Πέρσες. 

[2.5.6] Από εκεί, παίρνοντας μαζί του τρία τάγματα Μακεδόνων, όλους τους τοξότες και τους Αγριάνες, εξόρμησε εναντίον των Κιλίκων που κατείχαν τα βουνά. Σε διάστημα επτά συνολικά ημερών άλλους από αυτούς υπέταξε με τα όπλα και άλλους παρακίνησε σε συμφωνία, και στη συνέχεια επέστρεψε στους Σόλους. 

[2.5.7] Εκεί έμαθε ότι ο Πτολεμαίος και ο Άσανδρος νίκησαν σε μάχη τον Οροντοβάτη τον Πέρση, που φρουρούσε την ακρόπολη της Αλικαρνασσού και κατείχε τη Μύνδο, την Καύνο, τη Θήρα και την Καλλίπολη· είχε επίσης καταλάβει την Κω και το Τριόπιο. Του έγραφαν επίσης ότι ο Οροντοβάτης είχε νικηθεί σε μεγάλη μάχη και ότι από τους στρατιώτες του σκοτώθηκαν επτακόσιοι περίπου πεζοί, πενήντα περίπου ιππείς και πιάστηκαν περισσότεροι από χίλιοι αιχμάλωτοι. 

[2.5.8] Στους Σόλους ο Αλέξανδρος θυσίασε στον Ασκληπιό, έκαμε πομπή με όλον τον στρατό του και τέλεσε λαμπαδηδρομία· και αφού οργάνωσε γυμνικούς και μουσικούς αγώνες, εγκατέστησε δημοκρατικό πολίτευμα στους Σόλους. Μετά προχώρησε με τον στρατό του προς την Ταρσό και ανέθεσε στον Φιλώτα να οδηγήσει το ιππικό προς τον ποταμό Πύραμο, περνώντας μέσα από την πεδιάδα Αληΐα, 

[2.5.9] ενώ ο ίδιος ήρθε στη Μάγαρσο μαζί με τους πεζούς του και τη βασιλική ίλη και θυσίασε στη Μαγαρσίδα Αθηνά. Από εκεί έφθασε στη Μαλλό και πρόσφερε στον Αμφίλοχο θυσίες που συνηθίζονταν για ήρωες. Βρήκε τους κατοίκους σε πολιτικές αναταραχές και τις κατέπαυσε· τους απάλλαξε από τους φόρους που πλήρωναν προηγουμένως στον βασιλιά Δαρείο, επειδή οι Μαλλώτες ήταν άποικοι των Αργείων και ο ίδιος καυχιόταν ότι καταγόταν από τους Ηρακλείδες του Άργους.

[2.6.1] Ενώ βρισκόταν ακόμη στη Μαλλό, του έφεραν την είδηση ότι ο Δαρείος με όλον τον στρατό του στρατοπέδευσε στους Σώχους. Ο τόπος αυτός βρίσκεται στην περιοχή της Ασσυρίας και απέχει από τις Ασσύριες πύλες πορεία δύο περίπου ημερών. Αμέσως λοιπόν ο Αλέξανδρος συγκέντρωσε τους εταίρους και τους ανακοίνωσε την είδηση για τον Δαρείο και τον στρατό του. Οι εταίροι τού ζήτησαν κατευθείαν αποκεί να τους οδηγήσει εναντίον του Δαρείου. 

[2.6.2] Ο βασιλιάς τους επαίνεσε γι᾽ αυτό και διέλυσε τη συγκέντρωση. Την επόμενη ημέρα προχώρησε εναντίον του Δαρείου και των Περσών. Σε δυο μέρες πέρασε τις πύλες και στρατοπέδευσε κοντά στην πόλη Μυρίανδρο· τη νύχτα όμως ξέσπασε άγρια κακοκαιρία με δυνατή βροχή και σφοδρό άνεμο, πράγμα που κράτησε τον Αλέξανδρο στο στρατόπεδο.

[2.6.3] Στο μεταξύ ο Δαρείος καθυστερούσε με τον στρατό του, αφού διάλεξε στην περιοχή της Ασσυρίας μια ανοιχτή από όλες τις μεριές πεδιάδα, κατάλληλη για το πλήθος του στρατού του και ευνοϊκή για την κίνηση του ιππικού του. Ο Αμύντας, ο γιος του Αντιόχου, ένας λιποτάκτης του Αλεξάνδρου, συμβούλευε τον Δαρείο να μην εγκαταλείψει αυτή τη θέση, γιατί το ευρύχωρο μέρος ευνοούσε το πλήθος και τον οπλισμό των Περσών. 

[2.6.4] Παρέμεινε λοιπόν εκεί ο Δαρείος. Επειδή όμως ο Αλέξανδρος καθυστέρησε πολύ στην Ταρσό εξαιτίας της αρρώστιας του και όχι λιγότερο στους Σόλους, όπου οργάνωσε θυσίες και πομπή, και αργοπόρησε στην εκστρατεία εναντίον των ορεινών Κιλίκων, αυτά έγιναν αιτία να πάρει λαθεμένες αποφάσεις ο Δαρείος. Αφού παρασύρθηκε θεληματικά από ό,τι πιστευόταν ότι ήταν το πιο ευχάριστο, και παρακινήθηκε από τους αυλοκόλακες που, για να τους ευχαριστούν, συναναστρέφονται και θα συναναστρέφονται πάντα τους βασιλείς για το κακό τους, σχημάτισε τη γνώμη ότι ο Αλέξανδρος δεν επιθυμούσε πια να προχωρήσει παραπέρα, 

[2.6.5] αλλά δίσταζε, επειδή τάχα πληροφορήθηκε ότι πλησιάζει ο ίδιος· ο ένας από δω, ο άλλος από κει τον παρακινούσαν λέγοντάς του ότι με το ιππικό του θα καταπατήσει τον στρατό των Μακεδόνων. 

[2.6.6] Παρ᾽ όλα αυτά ο Αμύντας επέμενε ότι ο Αλέξανδρος θα φθάσει, όπου και αν πληροφορηθεί ότι βρίσκεται ο Δαρείος, και τον παρακινούσε να παραμείνει εκεί. Τον έπεισαν όμως οι χειρότερες συμβουλές, επειδή του ήταν για την ώρα πιο ευχάριστο να τις ακούει· ίσως όμως και κάποια θεϊκή δύναμη να τον οδηγούσε προς εκείνον τον τόπο, όπου δεν μπορούσε να τον ωφελήσει πολύ ούτε το πολυάριθμο ιππικό του ούτε το μεγάλο πλήθος των στρατιωτών και των ακοντίων και των βελών του· δεν μπόρεσε να επιδείξει ούτε καν τη λαμπρότητα του στρατού του, αλλά χάρισε μια εύκολη νίκη στον Αλέξανδρο και τους άνδρες του. 

[2.6.7] Ήταν φαίνεται μοιραίο να αφαιρεθεί και των Περσών η εξουσία της Ασίας από τους Μακεδόνες, όπως ακριβώς αφαιρέθηκε των Μήδων από τους Πέρσες και ακόμη παλαιότερα των Ασσυρίων από τους Μήδους.

[2.7.1] Ο Δαρείος λοιπόν πέρασε το βουνό που είναι κοντά στις λεγόμενες Αμανικές πύλες και προχώρησε προς την Ισσό. Έτσι βρέθηκε στα νώτα του Αλεξάνδρου χωρίς να γίνει αντιληπτός. Αφού κατέλαβε την Ισσό, συνέλαβε τους Μακεδόνες που είχαν μείνει εκεί επειδή ήταν άρρωστοι, τους βασάνισε σκληρά και τους σκότωσε. Την επόμενη μέρα προχώρησε προς τον ποταμό Πίναρο. 

[2.7.2] Μόλις πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος ότι ο Δαρείος βρίσκεται στα νώτα του, επειδή η είδηση δεν του φαινόταν πιστευτή, επιβίβασε σε τριακόντορο μερικούς από τους εταίρους και τους έστειλε πίσω στην Ισσό για να εξετάσουν αν η πληροφορία ήταν αληθινή. Και οι εταίροι που έπλευσαν στα ανοιχτά με την τριακόντορο με πολλή ευκολία παρατήρησαν, επειδή στο μέρος αυτό η θάλασσα σχηματίζει πολλούς κόλπους, ότι εκεί στρατοπέδευσαν οι Πέρσες· ανέφεραν λοιπόν στον Αλέξανδρο ότι ο Δαρείος βρίσκεται πολύ κοντά.

[2.7.3] Τότε ο Αλέξανδρος κάλεσε σε συμβούλιο τους στρατηγούς, τους ιλάρχους και τους αρχηγούς των συμμάχων και τους παρακινούσε να αντλήσουν θάρρος από τους κινδύνους που μέχρι τώρα είχαν με επιτυχία αντιμετωπίσει· είπε ακόμη ότι ο τωρινός αγώνας θα διεξαχθεί ανάμεσα σε αυτούς, που έχουν νικήσει, και σε αυτούς που έχουν νικηθεί· ότι ο θεός κατευθύνει τον αγώνα με τρόπο που τους ευνοεί, βάζοντας στο νου του Δαρείου να μετακινήσει τις δυνάμεις του από την ευρύχωρη πεδιάδα και να τις κλείσει σε αυτό το στενό πέρασμα· το μέρος αυτό είναι κατάλληλο για την ανάπτυξη της μακεδονικής φάλαγγας, ενώ για τους Πέρσες θα είναι άχρηστη η αριθμητική υπεροχή, επειδή υστερούν σε σωματική δύναμη και θάρρος. 

[2.7.4] Γιατί θα αντιμετωπίσουν οι Μακεδόνες, που από πολύ καιρό έχουν ασκηθεί να κινδυνεύουν στους πολεμικούς αγώνες, τους Πέρσες και τους Μήδους, που από πολύ παλιά ζουν στη χλιδή· με άλλα λόγια είναι σαν να πολεμούν ελεύθεροι άνδρες με δούλους· και όσοι Έλληνες αντιμετωπίσουν Έλληνες, δεν θα πολεμήσουν για τον ίδιο σκοπό, αλλά όσοι από αυτούς είναι με τον Δαρείο θα διακινδυνεύσουν για ένα μισθό και μάλιστα όχι πολύ μεγάλο, ενώ όσοι είναι μαζί τους θα αγωνιστούν με τη θέλησή τους υπερασπίζοντας την Ελλάδα. 

[2.7.5] Από τους βαρβάρους πάλι οι Θράκες, οι Παίονες, οι Ιλλυριοί και οι Αγριάνες, δηλαδή οι πιο δυνατοί και οι πιο πολεμικοί λαοί της Ευρώπης, θα αντιμετωπίσουν τα πιο οκνηρά και μαλθακά έθνη της Ασίας· και ακόμα, ο Αλέξανδρος θα ηγηθεί στον αγώνα εναντίον του Δαρείου. 

[2.7.6] Αυτά τους ανέφερε διεξοδικά για να τους δείξει την υπεροχή τους στον αγώνα. Τους έδειχνε επίσης ότι και τα έπαθλα του επικίνδυνου αυτού αγώνα θα ήταν γι᾽ αυτούς μεγάλα. Γιατί δεν επρόκειτο τώρα να νικήσουν τους σατράπες του Δαρείου ούτε το περσικό ιππικό που παρατάχθηκε στον Γρανικό ποταμό ούτε τους είκοσι χιλιάδες ξένους μισθοφόρους, αλλά το άνθος των Περσών και των Μήδων και όσα άλλα έθνη κατοικούν στην Ασία και είναι υποταγμένα σε αυτούς, καθώς και τον ίδιο τον Μεγάλο Βασιλέα που θα είναι παρών στη μάχη· ύστερα από αυτόν τον αγώνα τίποτε πια δεν θα τους εμποδίζει, ώστε να κυριαρχήσουν σε ολόκληρη την Ασία και να τερματίσουν έτσι τους μεγάλους κόπους τους. 

[2.7.7] Τους θύμιζε ακόμα όσα λαμπρά κατορθώματα είχαν ως τώρα επιτύχει όλοι μαζί, καθώς και εξαίρετες προσωπικές τους πράξεις γενναιότητας, αναφέροντας ονομαστικά τον καθένα μαζί με το κατόρθωμά του. Αναφέρθηκε επίσης με τη μεγαλύτερη δυνατή μετριοφροσύνη και στους κινδύνους που ο ίδιος αντιμετώπισε στις μάχες. 

[2.7.8] Λέγεται ακόμα ότι τους υπενθύμισε και τον Ξενοφώντα και τους Μυρίους που ήταν μαζί του, αν και αυτοί δεν τους έμοιαζαν καθόλου σε αριθμό και σε άλλες αρετές και δεν είχαν ούτε Θεσσαλούς ιππείς ούτε Βοιωτούς ή Πελοποννησίους ούτε Μακεδόνες ή Θράκες ούτε το υπόλοιπο ιππικό που τώρα έχουν μαζί τους ούτε τοξότες ή σφενδονήτες, εκτός από λίγους Κρητικούς ή Ροδίτες, που και αυτοί οργανώθηκαν την ώρα του κινδύνου από τον Ξενοφώντα. 

[2.7.9] Παρ᾽ όλα αυτά έτρεψαν σε φυγή κοντά στην ίδια τη Βαβυλώνα τον Μεγάλο Βασιλέα με όλες του τις δυνάμεις και προχώρησαν νικώντας τους λαούς που τους αντιτάχθηκαν στο δρόμο τους, καθώς κατέβαιναν προς τον Εύξεινο Πόντο. Και άλλες προτροπές τούς έκαμε από εκείνες που ταιριάζει να γίνονται σε παρόμοιες περιστάσεις πριν από την μάχη από γενναίο αρχηγό προς γενναίους άνδρες. Αυτοί έτρεξαν από όλες τις μεριές να σφίξουν το χέρι του βασιλιά και να τον παρακινήσουν με επευφημίες να τους οδηγήσει αμέσως στη μάχη.

[2.8.1] Τότε ο Αλέξανδρος διέταξε τους στρατιώτες του να δειπνήσουν· έστειλε όμως λίγους ιππείς και τοξότες του προς τις Αμανικές πύλες, για να κατασκοπεύσουν τον δρόμο που ήταν πίσω από αυτές. Ο ίδιος πήρε μαζί του όλον τον στρατό και προχώρησε μέσα στη νύχτα για να ανακαταλάβει τις Αμανικές πύλες. 

[2.8.2] Γύρω στα μεσάνυχτα έγινε και πάλι κύριος των στενών και ξεκούρασε εκεί, πάνω στα βράχια, τον στρατό του την υπόλοιπη νύχτα, αφού τοποθέτησε με προσοχή φρουρούς. Μόλις ξημέρωσε, άρχισε να κατεβαίνει από τις πύλες προς τον δρόμο· και όσο ήταν στενοί οι τόποι από όλες τις μεριές, προχωρούσε με τον στρατό του συνταγμένο σε μακρά σειρά, όσο όμως ο δρόμος γινόταν φαρδύτερος, μετέβαλλε συνεχώς τη μακρά σειρά του στρατού του σε φάλαγγα, τοποθετώντας τα τάγματα των οπλιτών το ένα δίπλα στο άλλο, ώστε να έχουν προς τα δεξιά το Αμανό όρος και προς τα αριστερά τη θάλασσα. 

[2.8.3] Οι ιππείς του ως εκείνη την ώρα είχαν παραταχθεί πίσω από τους πεζούς. Όταν όμως προχώρησαν σε ανοιχτό μέρος, άρχισε αμέσως ο Αλέξανδρος να παρατάσσει τον στρατό του για μάχη, τοποθετώντας πρώτους στη δεξιά του πτέρυγα προς τη μεριά του βουνού από τους πεζούς στρατιώτες του το άγημα και τους υπασπιστές που αρχηγός τους ήταν ο Νικάνωρ, ο γιος του Παρμενίωνα, στη συνέχεια το τάγμα του Κοίνου και μετά από αυτό το τάγμα του Περδίκκα. Αυτοί είχαν παραταχθεί ως το μέσον των οπλιτών, αν αρχίσει κανείς από τα δεξιά. 

[2.8.4] Στην αριστερή πτέρυγα πρώτο ήταν το τάγμα του Αμύντα, μετά το τάγμα του Πτολεμαίου και στη συνέχεια το τάγμα του Μελεάγρου. Ο Κρατερός είχε τοποθετηθεί αρχηγός του πεζικού στην αριστερή πτέρυγα, ενώ ο Παρμενίων ανέλαβε την αρχηγία ολόκληρης της αριστερής πτέρυγας και είχε πάρει διαταγή να μην απομακρυνθεί από τη θάλασσα, για να μην τους κυκλώσουν οι βάρβαροι, γιατί υπήρχε φόβος να τους κυκλώσουν από παντού εξαιτίας της αριθμητικής τους υπεροχής.

[2.8.5] Όταν πληροφορήθηκε ο Δαρείος ότι βαδίζει ήδη ο Αλέξανδρος εναντίον του για μάχη, έστειλε στην απέναντι όχθη του ποταμού Πινάρου τριάντα χιλιάδες ιππείς και μαζί με αυτούς περίπου είκοσι χιλιάδες ελαφρά οπλισμένους, για να μπορέσει με την ησυχία του να παρατάξει τις υπόλοιπες δυνάμεις του. 

[2.8.6] Από τους βαριά οπλισμένους παρέταξε πρώτους τους τριάντα περίπου χιλιάδες Έλληνες μισθοφόρους απέναντι στη μακεδονική φάλαγγα· έπειτα δεξιά και αριστερά από αυτούς, τοποθέτησε τους λεγόμενους Κάρδακες, που ήταν επίσης βαριά οπλισμένοι και έφθαναν τις εξήντα χιλιάδες. Γιατί τόσοι μονάχα χωρούσαν κατά μέτωπο στον χώρο όπου παρατάσσονταν. 

[2.8.7] Παρέταξε επίσης άλλους είκοσι περίπου χιλιάδες κατά μήκος του βουνού που ήταν αριστερά τους και απέναντι στη δεξιά πτέρυγα του Αλεξάνδρου. Μερικοί από αυτούς βρέθηκαν στα νώτα του στρατού του Αλεξάνδρου, γιατί το βουνό όπου παρατάχτηκαν, εκτεινόταν εδώ και εκεί σε βάθος και σχημάτιζε κόλπους, όπως ακριβώς και στη θάλασσα· έπειτα προχωρούσε κυκλικά και βοηθούσε, ώστε οι Πέρσες οι παραταγμένοι στις υπώρειές του να βρίσκονται πίσω από τη δεξιά πτέρυγα του Αλεξάνδρου. 

[2.8.8] Το υπόλοιπο πλήθος των ελαφρά και βαριά οπλισμένων, παραταγμένο κατά εθνότητες και σε βάθος άχρηστο, τοποθετήθηκε πίσω από τους Έλληνες μισθοφόρους και τους παραταγμένους σε φάλαγγα βαρβάρους. Έλεγαν ότι ολόκληρος ο μάχιμος στρατός του Δαρείου έφθανε τους εξακόσιες περίπου χιλιάδες άνδρες.

[2.8.9] Καθώς προχωρούσε ο Αλέξανδρος και ο χώρος γινόταν κάπως πλατύτερος, έφερε δίπλα στους πεζούς τους ιππείς του, δηλαδή και τους λεγομένους εταίρους και τους Θεσσαλούς και τους Μακεδόνες. Αυτούς τους κράτησε μαζί του στο δεξιό κέρας, ενώ τους Πελοποννησίους και τους άλλους συμμάχους ιππείς τούς έστειλε στον Παρμενίωνα στην αριστερή του πτέρυγα.

[2.8.10] Μόλις παρατάχτηκε η περσική φάλαγγα, ο Δαρείος ανακάλεσε με σύνθημά του τους ιππείς που προηγουμένως είχε τοποθετήσει πέρα από τον ποταμό Πίναρο, για να μπορέσει έτσι να παρατάξει με ασφάλεια τον στρατό του. Τους περισσότερους από αυτούς τους παρέταξε στη δεξιά του πτέρυγα κοντά στη θάλασσα και απέναντι στον Παρμενίωνα, γιατί ο τόπος αυτός ήταν πιο κατάλληλος για τις κινήσεις του ιππικού του· ένα μέρος όμως από αυτούς τους μετέφερε στην αριστερή του πτέρυγα προς τη μεριά των βουνών. 

[2.8.11] Επειδή όμως φαίνονταν εκεί άχρηστοι εξαιτίας της στενότητας του χώρου, διέταξε τους περισσότερους από αυτούς να πάνε ιππεύοντας στη δεξιά του πτέρυγα. Ο ίδιος ο Δαρείος κατέλαβε το μέσον όλης της παρατάξεως, όπου οι Πέρσες βασιλείς συνήθιζαν να τοποθετούνται· ο Ξενοφών, ο γιος του Γρύλλου, έχει εξηγήσει τον σκοπό αυτής της τοποθετήσεως.

[2.9.1] Στο μεταξύ, επειδή παρατήρησε ο Αλέξανδρος ότι ολόκληρο σχεδόν το ιππικό των Περσών είχε μεταφερθεί απέναντι στην αριστερή του πτέρυγα, προς τη μεριά της θάλασσας, όπου είχε τοποθετήσει μονάχα τους Πελοποννησίους και τους υπόλοιπους ιππείς των συμμάχων, έστειλε γρήγορα εκεί τους Θεσσαλούς ιππείς διατάζοντάς τους να μην ιππεύσουν μπροστά από όλη την παράταξη του μετώπου για να μη γίνει αντιληπτή η μετακίνησή τους από τον εχθρό, αλλά να περάσουν χωρίς να φαίνονται πίσω από τη φάλαγγα. 

[2.9.2] Στη δεξιά του πτέρυγα παρέταξε πρώτους από τους ιππείς τους ανιχνευτές, που αρχηγός τους ήταν ο Πρωτόμαχος, καθώς και τους Παίονες που είχαν για αρχηγό τον Αρίστωνα· από τους πεζούς τοποθέτησε πρώτους τους τοξότες με αρχηγό τον Αντίοχο, ενώ τους Αγριάνες που είχαν για αρχηγό τον Άτταλο, καθώς και μερικούς ιππείς και τοξότες, τους παρέταξε σε σχήμα γωνίας προς το μέρος του βουνού που βρισκόταν πίσω τους· έτσι η μακεδονική φάλαγγα της δεξιάς πτέρυγας είχε παραταχθεί χωρισμένη σε δύο τμήματα, το ένα στραμμένο προς τον Δαρείο και τις κύριες δυνάμεις των Περσών στην απέναντι όχθη του ποταμού, και το άλλο προς τους Πέρσες που είχαν παραταχθεί στο βουνό προς τα νώτα των Μακεδόνων. 

[2.9.3] Στην αριστερή του πτέρυγα πρώτοι από τους πεζούς παρατάχτηκαν οι Κρήτες τοξότες και οι Θράκες, που αρχηγός τους ήταν ο Σιτάλκης, και μπροστά από αυτούς το ιππικό της αριστερής πτέρυγας. Μετά από όλους παρατάχτηκαν οι ξένοι μισθοφόροι. Επειδή όμως η φάλαγγα στη δεξιά του πτέρυγα δεν φαινόταν αρκετά ισχυρή και υπήρχε η πιθανότητα να την κυκλώσουν στο μέρος αυτό οι Πέρσες, διέταξε δύο ίλες των εταίρων, την Ανθεμουσία, της οποίας ίλαρχος ήταν ο Περοίδας, ο γιος του Μενεσθέα, και την καλούμενη Λευγαία, που αρχηγός της ήταν ο Παντόρδανος, ο γιος του Κλεάνδρου, να μετακινηθούν από το κέντρο στη δεξιά πτέρυγα χωρίς να γίνουν αντιληπτές. 

[2.9.4] Μετέφερε επίσης τους τοξότες, ένα μέρος από τους Αγριάνες και μερικούς Έλληνες μισθοφόρους στο μέτωπο της δεξιάς του πτέρυγας και επεξέτεινε τη φάλαγγά του πέρα από την αριστερή πτέρυγα των Περσών. Επειδή οι Πέρσες που είχαν παραταχθεί στο βουνό όχι μόνο δεν κατέβαιναν, αλλά και εύκολα εκτοπίσθηκαν από τους πρόποδες του βουνού και κατέφυγαν στην κορυφή του, όταν, ύστερα από διαταγή του Αλεξάνδρου, τους επιτέθηκαν οι Αγριάνες και λίγοι τοξότες, κατάλαβε ο Αλέξανδρος ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους στρατιώτες του που είχαν παραταχθεί εναντίον τους για να ενισχύσει τη φάλαγγά του· για να τους αντιμετωπίσει λοιπόν παρέταξε μονάχα τριακόσιους ιππείς του.

[2.10.1] Έχοντας ο Αλέξανδρος παραταγμένο τον στρατό του κατ᾽ αυτόν τον τρόπο προχωρούσε για ένα χρονικό διάστημα κάνοντας στάσεις, ώστε έδινε την εντύπωση ότι η προέλασή του γινόταν με μεγάλη βραδύτητα· γιατί ο Δαρείος δεν οδηγούσε ακόμη εναντίον των Μακεδόνων τους Πέρσες όπως είχαν παραταχθεί στην αρχή, αλλά παρέμενε στις όχθες του ποταμού που σε πολλά μέρη ήταν απόκρημνες, ενώ σε άλλα, όπου φαίνονταν πιο ευπρόσβλητες, κατασκεύασε πέρα-πέρα χαράκωμα με πασσάλους. Έτσι έγινε αμέσως αντιληπτό στους άνδρες του Αλεξάνδρου ότι ο Δαρείος είχε χάσει το θάρρος του. 

[2.10.2] Όταν πλησίασαν πια οι αντίπαλοι στρατοί, τότε ο Αλέξανδρος έτρεχε με το άλογό του σε όλο το στρατόπεδο και παρακινούσε τους άνδρες του να φανούν γενναίοι, καλώντας με τα ονόματά τους και τις πρέπουσες διακρίσεις όχι μόνον τους αρχηγούς, αλλά και τους ιλάρχους και τους λοχαγούς και τους ξένους ακόμη μισθοφόρους, εκείνους τουλάχιστον που ήταν γνωστότεροι εξαιτίας του αξιώματός τους ή κάποιας ηρωικής πράξης τους· από όλες τις μεριές του φώναζαν δυνατά να μη χρονοτριβεί, αλλά να επιτεθεί αμέσως στον εχθρό. 

[2.10.3] Ο Αλέξανδρος, αν και διέκρινε καθαρά πια τις δυνάμεις του Δαρείου, εξακολούθησε να οδηγεί με τάξη τον στρατό του, στην αρχή με αργό βηματισμό, για να μη δημιουργηθεί κυματισμός με την ταχύτερη πορεία και σχηματιστεί κανένα ρήγμα στη φάλαγγά του· όταν όμως προχώρησαν σε απόσταση βολής, τότε πρώτοι οι άνδρες που ήταν μαζί με τον Αλέξανδρο, καθώς και ο ίδιος ο βασιλιάς που ήταν στη δεξιά πτέρυγα, εισόρμησαν τρέχοντας μέσα στον ποταμό, για να προκαλέσουν φόβο στους Πέρσες από την ταχύτητα της επιθέσεως και για να συγκρουστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα μαζί τους, ώστε μικρή μόνο ζημιά να πάθουν από τους τοξότες του εχθρού. Και τα πράγματα συνέβησαν, όπως ακριβώς τα είχε υποθέσει ο Αλέξανδρος. 

[2.10.4] Μόλις δηλαδή ήρθαν οι αντίπαλοι στα χέρια, τράπηκαν σε φυγή οι περσικές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί στην αριστερή πτέρυγα· στο μέρος αυτό ο Αλέξανδρος και αυτοί που πολεμούσαν μαζί του πέτυχαν μια περιφανή νίκη. Οι Έλληνες όμως μισθοφόροι του Δαρείου επιχείρησαν επίθεση εναντίον των Μακεδόνων στο μέρος ακριβώς που είχε περισσότερο διασπασθεί η φάλαγγά τους· 

[2.10.5] στη δεξιά πράγματι πτέρυγα η μακεδονική φάλαγγα παρουσίασε ρήγματα, επειδή ο Αλέξανδρος εισόρμησε με μεγάλη δύναμη στον ποταμό και, αφού ήρθε στα χέρια με τον εχθρό, άρχισε να απωθεί πια τους Πέρσες που είχαν αντιπαραταχθεί εκεί· οι Μακεδόνες όμως που βρίσκονταν στο κέντρο ούτε τη μάχη άρχισαν με την ίδια ορμή ούτε κατόρθωσαν να διατηρήσουν το μέτωπο της φάλαγγάς τους αδιάσπαστο, επειδή συνάντησαν απόκρημνες όχθες σε πολλά μέρη. 

[2.10.6] Εδώ λοιπόν διεξαγόταν σφοδρή μάχη, επειδή οι Έλληνες μισθοφόροι προσπαθούσαν να απωθήσουν τους Μακεδόνες στον ποταμό και να ανακτήσουν τη νίκη για τους δικούς τους που τρέπονταν ήδη σε φυγή, ενώ οι Μακεδόνες προσπαθούσαν και να μη φανούν κατώτεροι από την επιτυχία του Αλεξάνδρου, που ήταν ήδη φανερή και να μην αμαυρώσουν τη φήμη της φάλαγγας που είχε ως τότε διαδοθεί ότι ήταν ανίκητη. 

[2.10.7] Δημιουργήθηκε έτσι κάποια άμιλλα ανάμεσα στους δυο λαούς, τον ελληνικό και τον μακεδονικό. Και σκοτώθηκαν εδώ ο Πτολεμαίος, ο γιος του Σελεύκου, αφού αναδείχθηκε γενναίος άνδρας, καθώς και άλλοι εκατόν είκοσι περίπου επιφανείς Μακεδόνες.

[2.11.1] Στο μεταξύ τα μακεδονικά τάγματα της δεξιάς πτέρυγας, όταν αντιλήφθηκαν ότι είχαν τραπεί σε φυγή οι Πέρσες που ήταν απέναντί τους, στράφηκαν αμέσως προς τους Έλληνες μισθοφόρους του Δαρείου και προς τους δικούς τους που πιέζονταν, απώθησαν τον εχθρό από τον ποταμό και, αφού περικύκλωσαν τον περσικό στρατό στο μέρος όπου είχε διασπασθεί, εισόρμησαν από τα πλάγια και άρχισαν να κατακόπτουν τους μισθοφόρους. 

[2.11.2] Κατά την ώρα της συμπλοκής αυτής οι Πέρσες ιππείς που είχαν παραταχθεί απέναντι στους Θεσσαλούς δεν παρέμειναν άπρακτοι μέσα στο ποτάμι, αλλά, αφού πέρασαν στην απέναντι όχθη, προσέβαλαν με γενναιότητα τις ίλες του θεσσαλικού ιππικού. Στο σημείο αυτό έγινε άγρια ιππομαχία, γιατί οι Πέρσες ιππείς δεν υποχώρησαν παρά μόνο όταν αντιλήφθηκαν ότι ο Δαρείος είχε τραπεί σε φυγή και ότι οι Έλληνες μισθοφόροι είχαν αποκοπεί από αυτούς και είχαν κατασφαγεί από τη μακεδονική φάλαγγα. 

[2.11.3] Τότε πια η φυγή των Περσών έγινε φανερή και γενικεύτηκε. Κατά την αποχώρηση υπέφεραν και τα άλογα των Περσών, που κουβαλούσαν τους βαριά οπλισμένους ιππείς, και οι ίδιοι οι ιππείς, που, αποχωρώντας με αταξία μέσα από στενούς δρόμους πολλοί μαζί και πανικόβλητοι, έπαθαν καταστροφή τόσο επειδή καταπατήθηκαν μεταξύ τους όσο και από τους εχθρούς που τους καταδίωκαν. Συγχρόνως επιχειρούσαν εναντίον τους σφοδρές επιθέσεις οι Θεσσαλοί, ώστε κατά τη φυγή τους σκοτώθηκαν τόσοι ιππείς όσοι και πεζοί.

[2.11.4] Ο Δαρείος, μόλις ο Αλέξανδρος προκάλεσε πανικό στην αριστερή του πτέρυγα και παρατήρησε ότι αυτή είχε αποκοπεί από το υπόλοιπο στράτευμα, ανέβηκε, όπως ακριβώς ήταν, στο άρμα του και τράπηκε σε φυγή μαζί με τους πρώτους. 

[2.11.5] Όσο συναντούσε κατά τη φυγή του τόπους ομαλούς, προσπαθούσε να σωθεί με το άρμα του· όταν όμως συνάντησε φαράγγια και άλλα δύσβατα μέρη, άφησε εκεί το άρμα και έβγαλε την ασπίδα και το πανωφόρι του· εγκατέλειψε μάλιστα επάνω στο άρμα και το τόξο του και προσπάθησε να διαφύγει έφιππος. Η νύχτα που έπεσε σε λίγη ώρα εμπόδισε τον Αλέξανδρο να τον συλλάβει. 

[2.11.6] Γιατί ο Αλέξανδρος όσο ακόμη έφεγγε, τον καταδίωκε με όλη του τη δύναμη, αλλά όταν σκοτείνιασε και δεν έβλεπε πια, ούτε ό,τι ήταν μπροστά του, γύρισε πίσω στο στρατόπεδο· κυρίεψε όμως το άρμα του Δαρείου και μαζί με αυτό την ασπίδα του, το πανωφόρι και το τόξο του. 

[2.11.7] Καθυστέρησε πράγματι να αρχίσει την καταδίωξη, επειδή επέστρεψε και ο ίδιος πίσω, όταν έγινε η πρώτη διάσπαση της φάλαγγας, και δεν ξανάρχισε την καταδίωξη παρά μόνο όταν βεβαιώθηκε ότι οι ξένοι μισθοφόροι και το περσικό ιππικό είχαν εκδιωχθεί από τον ποταμό.

[2.11.8] Από τους Πέρσες σκοτώθηκαν ο Αρσάμης, ο Ρεομίθρης και ο Ατιζύης, που ήταν αρχηγοί του ιππικού στη μάχη του Γρανικού. Σκοτώθηκαν επίσης ο Σαυάκης, ο σατράπης της Αιγύπτου, και ο Βουβάκης, που ήταν ένας από τους ευγενείς Πέρσες· από το υπόλοιπο πλήθος των Περσών έπεσαν περίπου εκατό χιλιάδες, ανάμεσα στους οποίους ήταν πάνω από δέκα χιλιάδες ιππείς· ώστε, όπως αναφέρει ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, ο οποίος συνόδευε τότε τον Αλέξανδρο, όταν οι Μακεδόνες, που καταδίωκαν μαζί τους τον Δαρείο, έφθασαν κυνηγώντας τον σε ένα φαράγγι, το πέρασαν πατώντας επάνω στα πτώματα των σκοτωμένων. 

[2.11.9] Με έφοδο κυριεύθηκε αμέσως το στρατόπεδο του Δαρείου και αιχμαλωτίστηκαν η μητέρα και η γυναίκα του Δαρείου, που ήταν συγχρόνως και αδελφή του, καθώς και ο γιος του, που ήταν νήπιο· αιχμαλωτίστηκαν επίσης και δύο θυγατέρες του, καθώς και λίγες άλλες γυναίκες των ευγενών Περσών, που ανήκαν στην ακολουθία τους. Και αυτό γιατί οι υπόλοιποι Πέρσες έτυχε να έχουν στείλει τις γυναίκες τους μαζί με τις αποσκευές τους στη Δαμασκό. 

[2.11.10] Επειδή και ο Δαρείος είχε στείλει στη Δαμασκό το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του, καθώς και όσα άλλα πράγματα ακολουθούν τον Μεγάλο Βασιλέα ακόμα και στην εκστρατεία, ως απαραίτητα για την πολυτελή ζωή του, κυριεύτηκαν στο στρατόπεδο όχι περισσότερα από τρεις χιλιάδες τάλαντα. Και η περιουσία όμως αυτή στη Δαμασκό κυριεύθηκε λίγο αργότερα από τον Παρμενίωνα που είχε σταλεί εκεί για τον ίδιο σκοπό. Έτσι τελείωσε η μάχη αυτή που έγινε όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Νικοκράτης, κατά τον μήνα Μαιμακτηριώνα.

[2.12.1] Την άλλη μέρα ο Αλέξανδρος, αν και ήταν τραυματισμένος με ξίφος στο μηρό, επισκέφθηκε τους τραυματίες, συγκέντρωσε και έθαψε με μεγαλοπρέπεια τους νεκρούς, έχοντας παραταγμένες σε σχηματισμό μάχης και με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα όλες του τις δυνάμεις· επαίνεσε με θερμούς λόγους όλους εκείνους που ή ο ίδιος αντιλήφθηκε ότι είχαν επιτελέσει στη μάχη κάποιο αξιόλογο έργο ή το πληροφορήθηκε από ομόφωνες μαρτυρίες άλλων, ανταμείβοντας συγχρόνως τον καθένα τους με χρηματικό επίδομα ανάλογο με το κατόρθωμά του. 

[2.12.2] Τον Βάλακρο, τον γιο του Νικάνορα, που ήταν ένας από τους βασιλικούς σωματοφύλακες, τον διόρισε σατράπη της Κιλικίας· στη θέση του στους σωματοφύλακες τοποθέτησε τον Μένητα, τον γιο του Διονυσίου· στη θέση του Πτολεμαίου, του γιου του Σελεύκου, που σκοτώθηκε στη μάχη, διόρισε τον Πολυπέρχοντα, τον γιο του Σιμμία, ως διοικητή του τάγματός του. Στους κατοίκους των Σόλων χάρισε τα πενήντα τάλαντα, που όφειλαν ακόμη από το χρηματικό πρόστιμο που τους είχε επιβληθεί, και τους επέστρεψε τους ομήρους.

[2.12.3] Δεν αδιαφόρησε ούτε για τη μητέρα του Δαρείου ούτε για τη γυναίκα και τα παιδιά του. Μερικοί μάλιστα ιστορικοί από αυτούς που έγραψαν για τα κατορθώματα του Αλεξάνδρου αναφέρουν ότι τη νύχτα που επέστρεψε από την καταδίωξη του Δαρείου μπήκε ο ίδιος στη σκηνή του Δαρείου, που την είχαν κρατήσει για προσωπικό του λάφυρο· λένε ότι άκουσε γυναικείους θρήνους καθώς και άλλο παρόμοιο θόρυβο, όχι μακριά από τη σκηνή· 

[2.12.4] ζήτησε λοιπόν να μάθει ποιές είναι οι γυναίκες αυτές και γιατί μένουν σε τόσο γειτονική σκηνή. Τότε κάποιος του απάντησε: «Βασιλιά μου, η μητέρα, η γυναίκα και τα παιδιά του Δαρείου, μόλις πληροφορήθηκαν ότι βρίσκονται στα χέρια σου το τόξο του Δαρείου και το βασιλικό του πανωφόρι και ότι έχουν φέρει στο στρατόπεδο και την ασπίδα του, θρηνούν, γιατί νομίζουν ότι έχει σκοτωθεί ο Δαρείος. 

[2.12.5] Όταν πληροφορήθηκε αυτά ο Αλέξανδρος έστειλε στη βασιλική οικογένεια τον Λεοννάτο, έναν από τους εταίρους, με την εντολή να της ανακοινώσει ότι ζει ο Δαρείος, ότι τα όπλα και το πανωφόρι του τα άφησε στο άρμα του καθώς έφευγε, και ότι αυτά μονάχα είχε ο Αλέξανδρος. Ο Λεοννάτος μπήκε στη σκηνή των γυναικών και ανέφερε τα σχετικά με τον Δαρείο λέγοντας ακόμη ότι ο Αλέξανδρος τους επέτρεπε να διατηρήσουν τη βασιλική ακολουθία τους και τις άλλες τιμές, καθώς και το δικαίωμα να ονομάζονται βασίλισσες, γιατί δεν ανέλαβε τον πόλεμο εναντίον του Δαρείου από προσωπική έχθρα προς αυτόν, αλλά τον πολέμησε νόμιμα για την κυριαρχία της Ασίας. Αυτά αναφέρουν ο Πτολεμαίος και ο Αριστόβουλος. 

[2.12.6] Υπάρχει όμως και η παράδοση ότι την άλλη μέρα ήρθε στη σκηνή τους και ο ίδιος ο Αλέξανδρος έχοντας μαζί του από τους εταίρους μόνον τον Ηφαιστίωνα· και η μητέρα του Δαρείου μη ξέροντας ποιός από τους δύο είναι ο βασιλιάς, γιατί και οι δυο φορούσαν την ίδια στολή, προχώρησε προς τον Ηφαιστίωνα και τον προσκύνησε, γιατί της φάνηκε ψηλότερος. 

[2.12.7] Ο Ηφαιστίων τραβήχτηκε προς τα πίσω και τότε κάποιος από την ακολουθία της, δείχνοντάς της τον Αλέξανδρο, της είπε ότι εκείνος ήταν ο βασιλιάς· αυτή τότε ντράπηκε για το λάθος της και τραβήχτηκε προς τα πίσω, ο Αλέξανδρος όμως της είπε ότι δεν έκαμε λάθος, γιατί και ο Ηφαιστίων ήταν Αλέξανδρος. 

[2.12.8] Αναφέρω το επεισόδιο αυτό ούτε ως απολύτως αληθινό ούτε όμως και ως εντελώς απίστευτο. Αν βέβαια συνέβησαν έτσι τα πράγματα, τότε επαινώ τον Αλέξανδρο, γιατί επέδειξε οίκτο για τις γυναίκες και συγχρόνως εμπιστοσύνη και εκτίμηση για τον φίλο του. Και αν απλώς και μόνο φαίνεται πιθανό στους ιστορικούς ότι ο Αλέξανδρος μπορούσε να είχε ενεργήσει και μιλήσει με αυτόν τον τρόπο, εγώ και πάλι επαινώ γι᾽ αυτό τον Αλέξανδρο.

[2.13.1] Ο Δαρείος με λίγους άνδρες του διέφυγε μέσα στη νύχτα και μόλις ξημέρωσε, αφού πήρε μαζί του όσους Πέρσες και ξένους μισθοφόρους διασώθηκαν από τη μάχη, όλους-όλους περίπου τέσσερις χιλιάδες, κατευθύνθηκε με βιασύνη προς την πόλη Θάψακο και τον ποταμό Ευφράτη, για να καταστήσει, όσο πιο γρήγορα μπορούσε, τον Ευφράτη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτόν και τον Αλέξανδρο. 

[2.13.2] Ο Αμύντας εξάλλου, ο γιος του Αντιόχου, ο Θυμώνδας, ο γιος του Μέντορα, ο Αριστομήδης ο Φεραίος και ο Βιάνωρ ο Ακαρνάνας, που είχαν όλοι αυτομολήσει, με τους οκτώ περίπου χιλιάδες άνδρες τους κατέφυγαν αμέσως, συνταγμένοι όπως ήταν, στα βουνά και έφθασαν στην Τρίπολη της Φοινίκης. 

[2.13.3] Εκεί βρήκαν τραβηγμένα έξω στη στεριά τα πλοία που τους είχαν προηγουμένως μεταφέρει από τη Λέσβο· από αυτά έριξαν στη θάλασσα όσα νόμισαν ότι τους ήταν αρκετά για να διαφύγουν και, αφού έκαψαν τα υπόλοιπα εκεί στον ναύσταθμο, για να μην μπορούν οι Μακεδόνες να τους καταδιώξουν γρήγορα, κατέφυγαν στην Κύπρο και από εκεί στην Αίγυπτο, όπου λίγο αργότερα οι ντόπιοι σκότωσαν τον Αμύντα, επειδή ανακατευόταν στα εσωτερικά τους ζητήματα.

[2.13.4] Στο μεταξύ ο Φαρνάβαζος και ο Αυτοφραδάτης παρέμεναν στη Χίο, όπου, αφού τοποθέτησαν φρουρά, έστειλαν μερικά από τα πλοία τους στην Κω και την Αλικαρνασσό, ενώ οι ίδιοι με τα εκατό πιο ταχύπλοα πλοία τους ανοίχτηκαν στη θάλασσα και κατέπλευσαν στη Σίφνο. Ο Άγις, ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, έπλευσε με μια τριήρη προς αυτούς να τους ζητήσει χρήματα για τον πόλεμο και συγχρόνως να αξιώσει να του στείλουν στην Πελοπόννησο τη μεγαλύτερη δυνατή ναυτική και πεζική δύναμη. 

[2.13.5] Στο μεταξύ έφθασε η είδηση για τη μάχη που είχε γίνει στην Ισσό. Επειδή ανησύχησαν πολύ με την είδηση, ο Φαρνάβαζος κατευθύνθηκε προς τη Χίο με δώδεκα πολεμικά πλοία και χίλιους πεντακόσιους ξένους μισθοφόρους, γιατί φοβήθηκε μήπως οι Χιώτες επαναστατήσουν, μόλις πληροφορηθούν την ήττα της Ισσού. 

[2.13.6] Αφού ο Άγις πήρε τριάντα αργυρά τάλαντα και δέκα πολεμικά πλοία από τον Αυτοφραδάτη, έστειλε τον Ιππία να τα φέρει στον αδελφό του τον Αγησίλαο στο Ταίναρο· τον διέταξε επίσης να παραγγείλει στον Αγησίλαο να πληρώσει στο ακέραιο τον μισθό των ναυτών και να πλεύσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην Κρήτη, για να αποκαταστήσει εκεί τα πράγματα. Ο ίδιος παρέμεινε για την ώρα στα νησιά και έπειτα έπλευσε στην Αλικαρνασσό προς τον Αυτοφραδάτη.

[2.13.7] Ο Αλέξανδρος διόρισε τον Μένωνα, τον γιο του Κερδίμμα, σατράπη της Κοίλης Συρίας, αφού του έδωσε τους ιππείς των συμμάχων για τη φρούρηση της περιοχής· ο ίδιος βάδισε προς τη Φοινίκη. Στον δρόμο τον συνάντησε ο Στράτων, ο γιος του Γηρόστρατου, του βασιλιά των Αραδίων, καθώς και όσων κατοικούσαν κοντά στην Άραδο· ο Γηρόστρατος ο ίδιος, καθώς και οι άλλοι βασιλείς των Φοινίκων και των Κυπρίων έπλεαν με τον στόλο τους μαζί με τον Αυτοφραδάτη. 

[2.13.8] Μόλις ο Στράτων συνάντησε τον Αλέξανδρο, τον στεφάνωσε με χρυσό στεφάνι και του παρέδωσε τη νήσο Άραδο και τη Μάραθο, που βρισκόταν απέναντι στην Άραδο, στη στεριά, και ήταν μεγάλη και πλούσια πόλη· του παρέδωσε επίσης τη Σιγώνα και την πόλη Μαριάμμη, καθώς και όλα τα άλλα μέρη που εξουσίαζε.

[2.14.1] Ενώ ο Αλέξανδρος βρισκόταν ακόμη στη Μάραθο, έφθασαν πρέσβεις από τον Δαρείο, για να του φέρουν επιστολή του και να τον παρακαλέσουν και οι ίδιοι προφορικά να απελευθερώσει για χάρη του βασιλιά τους τη μητέρα, τη γυναίκα και τα παιδιά του. 

[2.14.2] Στην επιστολή του ο Δαρείος έγραφε ότι ο Φίλιππος και ο Αρταξέρξης συνήψαν φιλία και συμμαχία και, όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Αρσής, ο γιος του Αρταξέρξη, ο Φίλιππος πρώτος άρχισε μιαν άδικη επίθεση εναντίον του, χωρίς να του έχουν κάμει οι Πέρσες κανένα κακό. Και από τότε όμως που ανέβηκε ο ίδιος στον θρόνο της Περσίας, δεν του έστειλε ο Αλέξανδρος κάποιον πρεσβευτή του για να τον διαβεβαιώσει για την παλιά φιλία και συμμαχία τους, αλλά απεναντίας εισέβαλε με τον στρατό του στην Ασία και προξένησε πολλές συμφορές στους Πέρσες. 

[2.14.3] Για τον λόγο αυτόν ανέλαβε ο ίδιος να υπερασπιστεί τη χώρα του και να διασώσει την προγονική εξουσία. Η μάχη βέβαια κρίθηκε όπως θέλησε κάποιος από τους θεούς· αυτός όμως ζητούσε ως βασιλιάς από έναν άλλο βασιλιά τη γυναίκα, τη μητέρα και τα παιδιά του, που αιχμαλωτίστηκαν, και ήταν πρόθυμος να συνάψει φιλία με τον Αλέξανδρο και να γίνει σύμμαχός του. Για τον σκοπό αυτόν τον παρακαλούσε να του στείλει μαζί με τον Μενίσκο και τον Αρσίμα, που είχαν έρθει ως απεσταλμένοι των Περσών, όσους επρόκειτο να ανταλλάξουν τις ένορκες διαβεβαιώσεις ανάμεσα σε αυτόν και τον Αλέξανδρο.

[2.14.4] Στην επιστολή του Δαρείου απάντησε ο Αλέξανδρος με δική του και έστειλε μαζί με τους απεσταλμένους του Δαρείου τον Θέρσιππο με την εντολή να την παραδώσει στον Δαρείο, αλλά να αποφύγει να συζητήσει ο ίδιος ο,τιδήποτε μαζί του. Η επιστολή του Αλεξάνδρου ανέφερε τα εξής: «Οι πρόγονοί σου εισέβαλαν στη Μακεδονία και την υπόλοιπη Ελλάδα και μας προξένησαν καταστροφές, χωρίς εμείς να τους έχουμε κάμει προηγουμένως κανένα κακό· εμένα οι Έλληνες με όρισαν για αρχηγό τους και εισέβαλα στην Ασία, επειδή ήθελα να τιμωρήσω τους Πέρσες, εφόσον εσείς πρώτοι αρχίσατε τις εχθροπραξίες. 

[2.14.5] Γιατί και τους Περινθίους βοηθήσατε, οι οποίοι αδικούσαν τον πατέρα μου, και στη Θράκη, που ήταν υπό την εξουσία μας, έστειλε ο Αρταξέρξης ο Ώχος στρατιωτικές δυνάμεις του. Ο πατέρας μου εκτελέσθηκε από συνωμότες, που εσείς υποκινήσατε, όπως άλλωστε οι ίδιοι καυχηθήκατε με επιστολές, τις οποίες στείλατε παντού· εσύ δολοφόνησες τον Αρσή μαζί με τον Βαγώα και κατέλαβες την εξουσία παράνομα και όχι σύμφωνα με τον περσικό νόμο, αδικώντας έτσι τους Πέρσες· 

[2.14.6] έστειλες ακόμα εχθρικά γράμματα εναντίον μου στους Έλληνες προτρέποντάς τους να με πολεμούν, καθώς και χρήματα στους Λακεδαιμονίους και σε μερικούς άλλους Έλληνες, τα οποία καμιά άλλη ελληνική πόλη, εκτός από τους Λακεδαιμονίους, δεν τα δέχθηκε. Επειδή λοιπόν οι απεσταλμένοι σου προσπάθησαν να διαφθείρουν με χρήματα τους φίλους μου και επειδή επιχείρησαν να διαλύσουν την ειρήνη που εγώ συνήψα με τους Έλληνες, εξεστράτευσα εναντίον σου, εφόσον πρώτος εσύ έδειξες εχθρική στάση απέναντί μου. 

[2.14.7] Επειδή νίκησα σε μάχη πρώτα τους στρατηγούς και τους σατράπες σου και τώρα νίκησα εσένα και τις στρατιωτικές δυνάμεις, που ήταν μαζί σου, και κατέχω τη χώρα σου, που μου χάρισαν οι θεοί, φροντίζω για όσους πολέμησαν μαζί σου και δεν σκοτώθηκαν στη μάχη, αλλά κατέφυγαν σε μένα· αυτοί με τη θέλησή τους μένουν κοντά μου και με τη θέλησή τους συνεκστρατεύουν μαζί μου. 

[2.14.8] Έλα λοιπόν σε μένα σαν να είμαι κύριος όλης της Ασίας. Αν πάλι φοβάσαι μήπως πάθεις κανένα κακό με τον ερχομό σου, στείλε μερικούς φίλους σου να πάρουν από μένα ένορκες διαβεβαιώσεις. Και όταν έρθεις σε μένα, ζήτησε και πάρε τη μητέρα, τη γυναίκα και τα παιδιά σου, καθώς και ό,τι άλλο θέλεις. Ό,τι με πείσεις να σου δώσω, θα είναι δικό σου. 

[2.14.9] Και στο μέλλον, κάθε φορά που στέλνεις ανθρώπους σου σε μένα, είναι σαν να τους στέλνεις στον βασιλιά της Ασίας· ούτε να μου στέλνεις επιστολές ως ίσος προς ίσον, αλλ᾽ αν χρειάζεσαι τίποτα, να απευθύνεσαι προς εμένα σαν να είμαι εγώ κύριος όλων των κτήσεών σου. Διαφορετικά θα αποφασίσω για σένα σαν να διαπράττεις αδίκημα. Αν όμως μου αμφισβητείς την εξουσία, στάσου και αγωνίσου ακόμη μαζί μου γι᾽ αυτήν και μη φεύγεις, γιατί θα σε καταδιώξω, όπου και αν πας».

[2.15.1] Αυτά λοιπόν έγραψε στον Δαρείο. Όταν όμως έμαθε ότι κυριεύθηκαν τα χρήματα που ο Δαρείος είχε στείλει στη Δαμασκό με τον Κωφήνα, τον γιο του Αρτάβαζου, και ότι αιχμαλωτίστηκαν και οι Πέρσες που είχαν μείνει πίσω για να τα φυλάγουν μαζί με τις άλλες βασιλικές αποσκευές, διέταξε τον Παρμενίωνα να τα μεταφέρει πίσω στη Δαμασκό και να τα φυλάγει εκεί. 

[2.15.2] Διέταξε επίσης να του στείλουν τους πρέσβεις των Ελλήνων που είχαν έρθει στον Δαρείο πριν από τη μάχη, μόλις πληροφορήθηκε ότι αιχμαλωτίστηκαν και αυτοί. Οι πρέσβεις αυτοί ήταν ο Ευθυκλής ο Σπαρτιάτης, ο Θεσσαλίσκος, ο γιος του Ισμηνία, και ο Διονυσόδωρος ο Ολυμπιονίκης, που ήταν Θηβαίοι, καθώς και ο Ιφικράτης, ο γιος του στρατηγού Ιφικράτη, που ήταν Αθηναίος. 

[2.15.3] Όταν αυτοί παρουσιάσθηκαν στον Αλέξανδρο, άφησε αμέσως ελεύθερους τον Θεσσαλίσκο και τον Διονυσόδωρο, αν και ήταν Θηβαίοι· το έκανε αυτό, από τη μια, γιατί αισθάνθηκε κάποιον οίκτο για τη Θήβα και από την άλλη, γιατί οι άνδρες αυτοί φαίνονταν ότι είχαν ενεργήσει με τρόπο που άξιζε να συγχωρηθούν, εφόσον είχε εξανδραποδισθεί η πατρίδα τους από τους Μακεδόνες και αναζητούσαν οποιαδήποτε δυνατή βοήθεια από τους Πέρσες και τον Δαρείο τόσο για τον εαυτό τους όσο ίσως και για την πατρίδα τους· 

[2.15.4] Αυτά λοιπόν τα ελαφρυντικά έλαβε υπόψη του για τους δύο Θηβαίους· ειδικά για τον Θεσσαλίσκο είπε ότι τον αφήνει ελεύθερο από σεβασμό προς τη γενιά του, γιατί καταγόταν από επιφανή θηβαϊκή οικογένεια, και για τον Διονυσόδωρο, γιατί είχε νικήσει στους Ολυμπιακούς αγώνες. Τον Ιφικράτη από φιλία για την πόλη της Αθήνας και επειδή σεβόταν τη μνήμη του δοξασμένου πατέρα του, τον κράτησε κοντά του όσο ζούσε και τον τίμησε πολύ και, όταν αρρώστησε και πέθανε, έστειλε τα οστά του στους συγγενείς του στην Αθήνα. 

[2.15.5] Τον Ευθυκλή όμως, επειδή ήταν Λακεδαιμόνιος, καταγόταν δηλαδή από πόλη που ήταν τότε φανερά εχθρική απέναντί του, και επειδή ακόμη δεν μπορούσε να βρει καμιά σοβαρή δικαιολογία για να τον συγχωρήσει ως άτομο, τον κράτησε στην αρχή υπό περιορισμό, όχι όμως δέσμιο, αργότερα όμως, όταν πια πέτυχε τις μεγάλες του νίκες, τον απέλυσε και αυτόν.

[2.15.6] Ξεκινώντας από τη Μάραθο ο Αλέξανδρος κατέλαβε τη Βύβλο, που του παραδόθηκε ύστερα από συνθηκολόγηση, και κατόπιν τη Σιδώνα, όπου και τον προσκάλεσαν οι ίδιοι οι Σιδώνιοι από μίσος προς τους Πέρσες και τον Δαρείο. Από εκεί προχώρησε προς την Τύρο· στον δρόμο τον συνάντησαν πρέσβεις των Τυρίων, που τους είχε στείλει η πόλη τους, για να του ανακοινώσουν ότι οι Τύριοι έχουν αποφασίσει να κάμουν ό,τι τους διατάξει. 

[2.15.7] Ο Αλέξανδρος επαίνεσε την πόλη και τους πρεσβευτές της (γιατί προέρχονταν από επιφανείς οικογένειες της Τύρου και ανάμεσά τους, ήταν ο γιος του βασιλιά των Τυρίων· ο ίδιος ο βασιλιάς Αζέμιλκος έπλεε ακόμη με τον στόλο του Αυτοφραδάτη). Τους διέταξε λοιπόν ο Αλέξανδρος να επιστρέψουν και να πουν στους Τυρίους ότι θα μπει στην πόλη τους και θα προσφέρει θυσία στον Ηρακλή.

[2.16.1] Γιατί υπάρχει στην Τύρο ένας ναός του Ηρακλή, που είναι μάλιστα ο αρχαιότερος από όσους διασώζει η ανθρώπινη μνήμη. Ο Ηρακλής αυτός δεν είναι ο Αργείος Ηρακλής, ο γιος της Αλκμήνης· γιατί τον Ηρακλή τιμούσαν στην Τύρο πολλές γενιές πριν φθάσει στη Θήβα ο Κάδμος, που ξεκίνησε από τη Φοινίκη, και πριν γεννηθεί η Σεμέλη, η κόρη του Κάδμου, που γέννησε τον Διόνυσο, τον γιο του Δία. 

[2.16.2] Καθώς φαίνεται λοιπόν ο Διόνυσος ανήκε στην τρίτη γενιά από τον Κάδμο και ήταν σύγχρονος του Λαβδάκου, του γιου του Πολύδωρου και εγγονού του Κάδμου, ενώ ο Αργείος Ηρακλής ήταν σύγχρονος περίπου με τον Οιδίποδα, τον γιο του Λαΐου. 

[2.16.3] Και οι Αιγύπτιοι όμως λατρεύουν άλλον Ηρακλή, όχι αυτόν που λατρεύουν οι Τύριοι ή οι Έλληνες· αλλά ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι αυτόν τον Ηρακλή οι Αιγύπτιοι τον θεωρούν ως έναν από τους δώδεκα θεούς τους, όπως ακριβώς οι Αθηναίοι λατρεύουν τον Διόνυσο, τον γιο του Δία και της Περσεφόνης, έναν διαφορετικό Διόνυσο. Προς τιμήν αυτού ακριβώς του Διονύσου, και όχι του θηβαϊκού, ψάλλεται ο μυστικιστικός ύμνος Ίακχος. 

[2.16.4] Νομίζω ότι και ο Ηρακλής που τιμούν οι Ίβηρες στην Ταρτησσό, όπου υπάρχουν μερικοί κίονες ονομαζόμενοι στήλες του Ηρακλέους, είναι ο Τύριος Ηρακλής, επειδή η Ταρτησσός χτίστηκε από τους Φοίνικες, και σύμφωνα με τις φοινικικές συνήθειες και ο ναός του Ηρακλή κατασκευάστηκε εκεί και οι θυσίες τελούνται. 

[2.16.5] Ο Εκαταίος ο λογογράφος αναφέρει ότι ο Γηρυόνης, εναντίον του οποίου έστειλε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή τον Αργείο για να αρπάξει τις αγελάδες του και να τις φέρει στις Μυκήνες, δεν έχει καμιά σχέση με τη χώρα των Ιβήρων· ούτε ότι ο Ηρακλής στάλθηκε σε κάποιο νησί, το οποίο ονομαζόταν Ερύθεια και βρισκόταν έξω από τη Μεσόγειο, αλλά στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην περιοχή της Αμβρακίας και Αμφιλοχίας, όπου βασίλευε ο Γηρυόνης· από την περιοχή αυτή άρπαξε τις αγελάδες ο Ηρακλής, ο οποίος μάλιστα θεωρούσε και το κατόρθωμά του αυτό σημαντικό. 

[2.16.6] Και ο ίδιος γνωρίζω ότι η περιοχή αυτή έχει μέχρι σήμερα καλά βοσκοτόπια και τρέφει πολύ ωραίες αγελάδες· και δεν θεωρώ απίθανο να έφθασε στ᾽ αυτιά του Ευρυσθέα η φήμη των ηπειρωτικών αγελάδων καθώς και το όνομα του βασιλιά της Ηπείρου Γηρυόνη. Αντίθετα θεωρώ απίθανο να γνώριζε ο Ευρυσθέας το όνομα του βασιλιά των Ιβήρων, που κατοικούν στα πέρατα της Ευρώπης, ή ότι στη χώρα αυτή βόσκουν ωραίες αγελάδες, εκτός βέβαια αν ήθελε κάποιος να καλύψει με τον μύθο το απίθανο της διηγήσεως και ανέμειξε την Ήρα στην υπόθεση, ότι τάχα αυτή απεκάλυψε την πληροφορία στον Ηρακλή μέσω του Ευρυσθέα.

[2.16.7] Σε αυτόν λοιπόν τον Τύριο Ηρακλή είπε ότι ήθελε να θυσιάσει ο Αλέξανδρος. Μόλις όμως οι πρέσβεις ανέφεραν αυτά στην Τύρο, οι Τύριοι αποφάσισαν να εκτελέσουν όλες τις άλλες διαταγές του Αλεξάνδρου, να μη δεχθούν όμως στην πόλη τους κανέναν, ούτε Πέρση ούτε Μακεδόνα, γιατί έκριναν ότι η απόφασή τους αυτή θα ήταν και για την παρούσα περίσταση η αξιοπρεπέστερη και για την έκβαση του πολέμου, που ήταν ακόμη αβέβαιη, η ασφαλέστερη. 

[2.16.8] Όταν πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος την απάντηση της Τύρου, οργισμένος έστειλε πίσω τους πρέσβεις και αφού κάλεσε αμέσως σε συμβούλιο τους εταίρους, τους αρχηγούς του στρατού, τους διοικητές των ταγμάτων και τους ιλάρχους, τους είπε τα εξής:

[2.17.1] «Φίλοι και σύμμαχοι, εφόσον οι Πέρσες κυριαρχούν στη θάλασσα, δεν θεωρώ ασφαλή την πορεία μας προς την Αίγυπτο. Είναι όμως εξίσου επικίνδυνο και για άλλους λόγους, προπάντων όμως εξαιτίας της καταστάσεως που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα, να αναλάβουμε την καταδίωξη του Δαρείου, αφήνοντας πίσω μας αυτήν εδώ την πόλη της Τύρου, που είναι αμφίβολη η υπακοή της, καθώς και την Αίγυπτο και την Κύπρο, που κατέχονται από τους Πέρσες. 

[2.17.2] Αν δηλαδή προχωρήσουμε εμείς με τον στρατό εναντίον της Βαβυλώνας και του Δαρείου, υπάρχει φόβος μήπως επικρατήσουν και πάλιν οι Πέρσες στα παραθαλάσσια μέρη και με ισχυρότερο στόλο μεταφέρουν τον πόλεμο στην Ελλάδα, όπου φανερά μας πολεμούν οι Λακεδαιμόνιοι, ενώ η πόλη των Αθηνών συγκρατείται για την ώρα πιο πολύ από φόβο παρά από ευνοϊκή διάθεση για μας. 

[2.17.3] Αν όμως καταληφθεί η Τύρος, θα κυριευθεί και ολόκληρη η Φοινίκη, και το φοινικικό ναυτικό, που αποτελεί το μεγαλύτερο και το ισχυρότερο τμήμα του περσικού στόλου, θα προσχωρήσει πιθανότατα σε μας· γιατί δεν θα ανεχθούν ποτέ ούτε οι Φοίνικες κωπηλάτες ούτε οι ναύτες να διακινδυνεύσουν οι ίδιοι πλέοντας για χατίρι άλλων, αν οι πόλεις τους έχουν καταληφθεί. Μετά από αυτό και η Κύπρος ή θα προσχωρήσει χωρίς δυσκολία σε μας ή θα κυριευθεί εύκολα με επίθεση του στόλου μας. 

[2.17.4] Αν λοιπόν κυριαρχήσουμε στη θάλασσα με τα μακεδονικά και τα φοινικικά πλοία και αν προσχωρήσει σε μας και η Κύπρος, τότε και με ασφάλεια θα μπορέσουμε να επικρατήσουμε στη θάλασσα και συγχρόνως με ευκολία θα επιχειρήσουμε τη ναυτική εκστρατεία μας στην Αίγυπτο. Όταν υποτάξουμε την Αίγυπτο, δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να ανησυχούμε πια ούτε για την Ελλάδα ούτε για τη χώρα μας, και θα εκστρατεύσουμε εναντίον της Βαβυλώνας με ασφαλή πια την πατρίδα και συγχρόνως με ανυψωμένο το γόητρό μας, εφόσον οι Πέρσες θα έχουν αποκοπεί από όλη τη θάλασσα, καθώς και από τη γη δυτικά του Ευφράτη».

[2.18.1] Με αυτά τα λόγια έπεισε εύκολα τους άνδρες του να αναλάβουν επίθεση κατά της Τύρου· και κάποιο θεϊκό σημάδι τον παρακίνησε, γιατί είδε στο όνειρό του την ίδια εκείνη νύχτα ότι αυτός πλησίαζε στο τείχος της Τύρου, όπου τον υποδέχθηκε ο Ηρακλής και τον οδήγησε επάνω στην πόλη. Ο Αρίστανδρος εξήγησε ότι το όνειρό του σήμαινε ότι θα κυριευθεί η Τύρος με κόπο, επειδή και τα κατορθώματα του Ηρακλή εκτελέσθηκαν με κόπο. Και πραγματικά η πολιορκία της Τύρου φαινόταν μια δύσκολη επιχείρηση. 

[2.18.2] Γιατί η πόλη ήταν νησί και είχε οχυρωθεί με ψηλά τείχη από όλες τις μεριές. Την εποχή εκείνη τα πλεονεκτήματα από τη θάλασσα φαίνονταν περισσότερο με το μέρος των Τυρίων, επειδή και οι Πέρσες εξουσίαζαν ακόμη τη θάλασσα και οι ίδιοι οι Τύριοι διέθεταν ακόμη πολλά πλοία.

[2.18.3] Επειδή όμως επικράτησαν οι απόψεις του, αποφάσισε ο Αλέξανδρος να κατασκευάσει έναν μώλο από τη στεριά ως την πόλη. Στη θέση αυτή σχηματίζεται ένας αβαθής πορθμός, του οποίου τα μέρη που πλησιάζουν προς την ξηρά είναι ρηχά και λασπώδη, ενώ τα μέρη που είναι κοντά στην ίδια την πόλη, όπου είναι και το βαθύτερο μέρος της θαλάσσιας διόδου, έχουν βάθος τριών περίπου οργυιών. Υπήρχαν όμως εδώ άφθονες πέτρες και πολλά ξύλα, που τα στοίβαζαν επάνω στις πέτρες· με ευκολία επίσης έμπηγαν πασσάλους στον πηλό, χρησιμοποιώντας συγχρόνως τον ίδιο τον πηλό για να συνδέει και να συγκρατεί τις πέτρες. 

[2.18.4] Για την κατασκευή του έργου και οι Μακεδόνες έδειξαν μεγάλη προθυμία και ο Αλέξανδρος, που παρευρισκόταν ο ίδιος εκεί και έδινε οδηγίες για όλα, άλλοτε παρακινώντας με λόγους και άλλοτε ανακουφίζοντας με χρηματικές παροχές όσους κοπίαζαν περισσότερο και διακρίνονταν για την εργατικότητά τους. Όσο η πρόσχωση γινόταν προς το μέρος της ξηράς, το έργο προχωρούσε με ευκολία, επειδή το βάθος ήταν μικρό και τίποτε δεν τους εμπόδιζε. 

[2.18.5] Όταν όμως άρχισαν να προχωρούν προς τα βαθύτερα μέρη της θάλασσας και να πλησιάζουν συνάμα προς την πόλη, επειδή τους χτυπούσαν από τα τείχη που ήταν ψηλά, άρχισαν να υποφέρουν, γιατί είχαν σταλεί μάλλον για δουλειά παρά για μάχη, και γιατί οι Τύριοι, που εξουσίαζαν τότε ακόμη τη θάλασσα, έπλεαν με τα πολεμικά πλοία τους πότε στο ένα μέρος του μόλου και πότε στο άλλο και ματαίωναν την πρόσχωση των Μακεδόνων σε πολλά σημεία. 

[2.18.6] Τότε οι Μακεδόνες κατασκεύασαν δύο πύργους στο άκρο του μόλου, που είχε τώρα προχωρήσει πολύ προς τη θάλασσα, και τοποθέτησαν μηχανές επάνω σε αυτούς. Χρησιμοποίησαν για προκαλύμματα προβιές και δέρματα για να μην τους ρίχνουν πυρακτωμένα βέλη από το τείχος και συνάμα για να προφυλάγονται οι εργαζόμενοι από τα τόξα· συγχρόνως όσοι Τύριοι επιχειρούσαν πλησιάζοντας με τα πλοία τους να βλάψουν αυτούς που κατασκεύαζαν τον μόλο, θα αποκρούονταν εύκολα με τα βλήματα που δέχονταν από τους πύργους.

[2.19.1] Για αντιπερισπασμό οι Τύριοι επινόησαν το εξής: γέμισαν με ξερά κλήματα και άλλα εύφλεκτα ξύλα ένα πλοίο μεταφοράς αλόγων, έμπηξαν στην πλώρη του δυο κατάρτια, το περίφραξαν κυκλικά σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση, ώστε να χωρέσουν εκεί όσο περισσότερα γίνεται φρύγανα και δαδιά· έριξαν ακόμη στην πλώρη πίσσα και θειάφι καθώς και όλα τα άλλα υλικά που μπορούσαν να προκαλέσουν δυνατή φλόγα. 

[2.19.2] Ύστερα τοποθέτησαν στο κάθε κατάρτι από μια διπλή κεραία και από αυτήν κρέμασαν σε καζάνια υλικά, που θα δυνάμωναν πολύ τη φλόγα, αν χύνονταν ή ρίχνονταν επάνω της· κατόπιν τοποθέτησαν στην πρύμνη του πλοίου σαβούρα, ώστε να σηκωθεί ψηλά η πλώρη του, αν το τραβούσαν από την πρύμνη. 

[2.19.3] Έπειτα περίμεναν, ώσπου να πετύχουν άνεμο που να φυσά προς τον μόλο, και, αφού συνέδεσαν το πυρπολικό με άλλα πολεμικά πλοία, το έσυραν από την πρύμνη. Μόλις πλησίασαν στον μόλο και στους πύργους, έβαλαν φωτιά στα εύφλεκτα υλικά και με τα πολεμικά πλοία τους τράβηξαν το πυρπολικό όσο πιο δυνατά μπορούσαν προς τα πάνω και το έριξαν στην άκρη του μόλου. Το πλήρωμα του πλοίου, που τώρα πια καιόταν, με ευκολία κολύμπησε προς την ξηρά. 

[2.19.4] Στο μεταξύ άρχισε να πέφτει πάνω στους πύργους η δυνατή φλόγα και οι κεραίες που έσπασαν τροφοδότησαν τη φωτιά με όσα είχαν προετοιμαστεί για το δυνάμωμα της φλόγας. Εξάλλου οι Τύριοι, που ήταν μέσα στα πολεμικά πλοία, σταμάτησαν κοντά στον μόλο και άρχισαν να ρίχνουν βέλη στους πύργους, ώστε να μην πλησιάζουν με ασφάλεια όσοι επιχειρούσαν να σβήσουν με κατάλληλα μέσα τη φωτιά. 

[2.19.5] Τη στιγμή ακριβώς αυτή που μαινόταν πια η φωτιά στους πύργους εξόρμησαν από την πόλη πολλοί, επιβιβάστηκαν σε γρήγορα πλοιάρια και, αράζοντας σε διάφορα σημεία του μόλου, κατέστρεψαν με ευκολία το οχύρωμα, που είχε τοποθετηθεί μπροστά στον μόλο, και κατέκαυσαν όλες τις μηχανές, που η φωτιά του πυρπολικού δεν είχε καταστρέψει. 

[2.19.6] Ο Αλέξανδρος όμως διέταξε τους άνδρες του να πλατύνουν τον μόλο αρχίζοντας από τη στεριά, ώστε να χωρέσει περισσότερους πύργους, και τους μηχανικούς του να κατασκευάσουν άλλες μηχανές. Και ενώ ετοιμάζονταν αυτά, πήρε μαζί του τους υπασπιστές και τους Αγριάνες και ξεκίνησε για τη Σιδώνα, για να συγκεντρώσει όσα πλοία του ήταν ήδη εκεί, επειδή η πολιορκία φαινόταν πιο δύσκολη όσο κυριαρχούσαν στη θάλασσα οι Τύριοι.

[2.20.1] Στο μεταξύ ο Γηρόστρατος, ο βασιλιάς της Αράδου, και ο Ένυλος, ο βασιλιάς της Βύβλου, μόλις πληροφορήθηκαν ότι οι πόλεις τους κατέχονται από τον Αλέξανδρο, εγκατέλειψαν τον Αυτοφραδάτη και τα πλοία του και παρουσιάστηκαν στον Αλέξανδρο έχοντας μαζί τους και τον στόλο τους· μαζί τους παραδόθηκαν και τα πολεμικά πλοία της Σιδώνας, ώστε συνολικά ογδόντα περίπου φοινικικά πλοία προσχώρησαν στον Αλέξανδρο. 

[2.20.2] Κατά τις ίδιες μέρες κατέφθασαν και πολεμικά πλοία από τη Ρόδο, και η λεγόμενη περίπολος και μαζί με αυτήν άλλα εννέα πλοία· κατέπλευσαν επίσης τρία πλοία από τους Σόλους και τη Μαλλό, δέκα από τη Λυκία και μια πεντηκόντορος από τη Μακεδονία με κυβερνήτη τον Πρωτέα, τον γιο του Ανδρόνικου. 

[2.20.3] Μετά από λίγο κατέπλευσαν στη Σιδώνα και οι βασιλείς της Κύπρου με εκατόν είκοσι περίπου πολεμικά πλοία τους, επειδή πληροφορήθηκαν την ήττα του Δαρείου στην Ισσό και φοβήθηκαν, μιας και ολόκληρη η Φοινίκη βρισκόταν πια στην εξουσία του Αλεξάνδρου. Όλους αυτούς τους συγχώρεσε ο Αλέξανδρος για την προηγούμενη στάση τους, γιατί έδιναν την εντύπωση ότι από ανάγκη μάλλον παρά θεληματικά είχαν υποστηρίξει τους Πέρσες στον κατά θάλασσαν αγώνα τους.

[2.20.4] Ενώ κατασκευάζονταν οι μηχανές και ετοιμάζονταν τα πλοία να επιτεθούν στον εχθρό και να συνάψουν μαζί του ναυμαχία, ο Αλέξανδρος επιχείρησε εκστρατεία στην Αραβία, στο βουνό που ονομάζεται Αντιλίβανος, παίρνοντας μαζί του μερικές ίλες ιππικού, τους υπασπιστές, τους Αγριάνες και τους τοξότες. 

[2.20.5] Και αφού άλλα μέρη της περιοχής υπέταξε με τα όπλα και άλλα του παραδόθηκαν μετά από συμφωνία, επέστρεψε μέσα σε δέκα μέρες στη Σιδώνα, όπου βρήκε τον Κλέανδρο, τον γιο του Πολεμοκράτη, ο οποίος είχε έρθει από την Πελοπόννησο με τέσσερις χιλιάδες περίπου Έλληνες μισθοφόρους.

[2.20.6] Όταν συμπληρώθηκαν οι ετοιμασίες του στόλου του, επιβίβασε στα καταστρώματα των πλοίων όσους υπασπιστές νόμισε αρκετούς για την επιχείρηση, με την προϋπόθεση ότι η ναυμαχία μάλλον δεν θα γινόταν με διάσπαση της γραμμής των εχθρικών πλοίων, αλλά με συμπλοκή των ανδρών σώμα με σώμα· ξεκίνησε λοιπόν από τη Σιδώνα και άρχισε να πλέει προς την Τύρο με τα πλοία του συνταγμένα σε παράταξη μάχης. Ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση της δεξιάς πτέρυγας που εκτεινόταν προς το πέλαγος, έχοντας μαζί του τους βασιλείς της Κύπρου και όλους τους Φοίνικες, εκτός από τον Πνυταγόρα· ο τελευταίος μαζί με τον Κρατερό ανέλαβε τη διοίκηση της αριστερής πτέρυγας όλης της παρατάξεως. 

[2.20.7] Οι Τύριοι είχαν προηγουμένως αποφασίσει να ναυμαχήσουν, αν ο Αλέξανδρος ενεργούσε εναντίον τους επίθεση κατά θάλασσαν. Τότε όμως παρατήρησαν απροσδόκητα τον μεγάλο αριθμό των εχθρικών πλοίων (γιατί δεν είχαν ακόμη μάθει ότι ο Αλέξανδρος είχε υπό την εξουσία του τα κυπριακά και όλα τα φοινικικά πλοία) 

[2.20.8] και συγχρόνως αντιλήφθηκαν ότι η επίθεση από τη θάλασσα γινόταν με τάξη (γιατί πράγματι τα πλοία του Αλεξάνδρου, λίγο πριν πλησιάσουν την πόλη και ενώ ακόμη ήταν στ᾽ ανοιχτά, σταμάτησαν να πλέουν, μήπως και προκαλέσουν τους Τυρίους σε ναυμαχία, και έπειτα, επειδή οι Τύριοι δεν έβγαιναν στ᾽ ανοιχτά, άρχισαν, παραταγμένα όπως ήταν, να πλέουν εναντίον τους με μεγάλη ταχύτητα). Όταν παρατήρησαν όλα αυτά οι Τύριοι, αποφάσισαν να μην ναυμαχήσουν, έφραξαν όμως την είσοδο των λιμανιών τοποθετώντας στα στόμιά τους όσα πολεμικά πλοία τους χωρούσαν το ένα κοντά στο άλλο και παραφύλαγαν να μην εισχωρήσει ο εχθρικός στόλος σε κανένα από αυτά.

[2.20.9] Επειδή λοιπόν δεν έβγαιναν οι Τύριοι στ᾽ ανοιχτά να ναυμαχήσουν, έπλευσε ο Αλέξανδρος εναντίον της πόλεώς τους· εγκατέλειψε την ιδέα να παραβιάσει το λιμάνι που ήταν προς τη μεριά της Σιδώνας, επειδή το στόμιό του ήταν πολύ στενό και συγχρόνως έβλεπε ότι η είσοδός του είχε φραχθεί με πολλά πολεμικά πλοία των Τυρίων, που είχαν γυρισμένες τις πλώρες τους καταπάνω στα δικά του πλοία. Τρία όμως πλοία των Τυρίων, που είχαν αγκυροβολήσει στο ακραίο σημείο του στομίου, τα βύθισαν οι Φοίνικες ενεργώντας επίθεση εναντίον τους και συγχρόνως εμβολισμό με τις πλώρες τους· τα πληρώματα όμως των πλοίων με ευκολία σώθηκαν κολυμπώντας προς τη φιλική ακτή. 

[2.20.10] Τότε λοιπόν τα πλοία του Αλεξάνδρου αγκυροβόλησαν κοντά στον τεχνητό μόλο, κατά μήκος της ακτής που φαινόταν προφυλαγμένη από τους ανέμους. Την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος διέταξε τους Κυπρίους με τα πλοία τους και με τον ναύαρχο Ανδρόμαχο να αποκλείσουν την πόλη από την πλευρά του λιμανιού που ήταν στραμμένο προς τη Σιδώνα, και τους Φοίνικες να αποκλείσουν το λιμάνι που ήταν από την άλλη πλευρά του μόλου και έβλεπε προς την Αίγυπτο, όπου ήταν και η σκηνή του Αλεξάνδρου.

[2.21.1] Επειδή τώρα πια είχαν συγκεντρωθεί πολλοί μηχανικοί από την Κύπρο και από όλη τη Φοινίκη, είχαν κατασκευαστεί πολλές μηχανές, άλλες επάνω στον μόλο, άλλες στα ιππαγωγά πλοία, που έφερε ο Αλέξανδρος μαζί του από τη Σιδώνα, και άλλες σε βραδυκίνητες τριήρεις. 

[2.21.2] Αφού όλα πια είχαν ετοιμαστεί, άρχισαν οι Μακεδόνες να κινούν τις μηχανές τους προς τον τεχνητό μόλο και από τα πλοία που αγκυροβολούσαν στα διάφορα μέρη του τείχους και έκαναν απόπειρες εναντίον του.

[2.21.3] Από την άλλη μεριά οι Τύριοι τοποθέτησαν ξύλινους πύργους στις επάλξεις που ήταν απέναντι στον μόλο, για να πολεμούν από αυτούς· αν πάλι οι μηχανές πλησίαζαν σε άλλο σημείο, οι Τύριοι αμύνονταν με βλήματα και χτυπούσαν με πυρφόρα βέλη τα ίδια τα πλοία, ώστε να φοβίζουν τους Μακεδόνες να πλησιάζουν στα τείχη. 

[2.21.4] Τα τείχη των Τυρίων που ήταν απέναντι στον μόλο είχαν ύψος εκατόν πενήντα περίπου πόδια και πλάτος ανάλογο, και ήταν κατασκευασμένα από μεγάλες πέτρες συγκολλημένες με γύψο. Τα ιππαγωγά όμως πλοία και οι μακεδονικές τριήρεις, που κινούσαν τις μηχανές προς τα τείχη, δεν ήταν εύκολο να πλησιάσουν στην πόλη, επειδή τις εμπόδιζαν να πλησιάσουν οι πολλοί βράχοι που είχαν ρίξει στο πέλαγος οι Τύριοι. 

[2.21.5] Ο Αλέξανδρος αποφάσισε να ανασύρει από τη θάλασσα τους βράχους. Η εργασία όμως αυτή προχωρούσε με δυσκολία, επειδή γινόταν από πλοία και όχι από στερεό έδαφος και γιατί οι Τύριοι τοποθέτησαν πλάγια θωράκιση σε μερικά πλοία τους, τα οδηγούσαν κοντά στις άγκυρες των μακεδονικών πλοίων και κόβοντας από κάτω τα σχοινιά των αγκυρών καθιστούσαν αδύνατη την αγκυροβολία των εχθρικών πλοίων. 

[2.21.6] Με τον ίδιο όμως τρόπο και ο Αλέξανδρος τοποθέτησε πλάγια θωράκιση σε πολλά τριαντάκωπα πλοία του και τα τοποθέτησε λοξά προς τις άγκυρες, ώστε να αναχαιτίζεται από αυτά η επίθεση των εχθρικών πλοίων. Παρ᾽ όλα αυτά όμως Τύριοι δύτες βουτούσαν στη θάλασσα και έκοβαν από κάτω τα σχοινιά των πλοίων. Οι Μακεδόνες όμως μεταχειρίστηκαν αλυσίδες στις άγκυρες αντί για σχοινιά και τις έριξαν στη θάλασσα, έτσι ώστε οι δύτες δεν μπορούσαν τίποτε πια να επιτύχουν. 

[2.21.7] Τότε οι Μακεδόνες περνούσαν θηλιές στους βράχους και από τον μόλο τούς τραβούσαν έξω από τη θάλασσα· έπειτα τους ανύψωναν στον αέρα με μηχανήματα και τους άφηναν να πέσουν στα βαθιά μέρη της θάλασσας, όπου δεν προεξείχαν και ήταν πια ακίνδυνοι. Στα μέρη του τείχους που είχαν καθαριστεί από τις βραχώδεις προεξοχές πλησίαζαν ήδη με ευκολία τα πλοία του Αλεξάνδρου.

[2.21.8] Επειδή όμως οι Τύριοι βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, αποφάσισαν να επιχειρήσουν επίθεση εναντίον των κυπριακών πλοίων, τα οποία ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι που βλέπει προς τη Σιδώνα· κάλυψαν λοιπόν για πολύ χρόνο την είσοδο του λιμανιού με καραβόπανα, ώστε να μη φαίνεται η επάνδρωση των πολεμικών πλοίων τους· κατά το μεσημέρι, όταν και οι ναύτες είχαν διασκορπιστεί για τα αναγκαία και ο Αλέξανδρος μόλις είχε αποχωρήσει από τον στόλο του, που ήταν στο άλλο μέρος της πόλεως, για τη σκηνή του, 

[2.21.9] αφού τοποθέτησαν σε τρεις πεντήρεις, σε άλλες τόσες τετρήρεις και σε επτά τριήρεις τους ικανότερους κωπηλάτες που είχαν καθώς και τους καλύτερα οπλισμένους στρατιώτες τους, που θα πολεμούσαν από τα καταστρώματα και ήταν οι πιο θαρραλέοι για ναυτικούς αγώνες, άρχισαν να βγαίνουν από το λιμάνι, στην αρχή με σιγανή κωπηλασία, έχοντας το ένα πλοίο τους πίσω από το άλλο και κωπηλατώντας χωρίς παραγγέλματα κελευστών· μόλις όμως στράφηκαν προς τα κυπριακά πλοία και έφτασαν σε απόσταση που θα γίνονταν αντιληπτοί, τότε όρμησαν εναντίον τους με δυνατές κραυγές, παρακινώντας ο ένας τον άλλο και συγχρόνως κωπηλατώντας συντονισμένα.

[2.22.1] Έτυχε εκείνη την ημέρα ο Αλέξανδρος να αποχωρήσει στη σκηνή του και να μην παραμείνει σε αυτήν για πολύ, όπως συνήθιζε, αλλά να επιστρέψει σύντομα στα πλοία του. 

[2.22.2] Στο μεταξύ οι Τύριοι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στα αγκυροβολημένα πλοία και, επειδή άλλα από αυτά τα βρήκαν εντελώς άδεια και άλλα, εξαιτίας του θορύβου και της επιθέσεως, να επανδρώνονται με δυσκολία με όσους άνδρες βρέθηκαν εκεί, καταβύθισαν αμέσως, με την πρώτη έφοδο, την πεντήρη του βασιλιά Πνυταγόρα καθώς και τα πλοία του Ανδροκλή από την Αμαθούντα και του Πασικράτη από το Κούριο, ενώ τα υπόλοιπα τα απώθησαν προς την παραλία και τα τσάκισαν με τα έμβολά τους.

[2.22.3] Μόλις όμως πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος την έξοδο των πολεμικών πλοίων της Τύρου, διέταξε τα περισσότερα πλοία του να σταματήσουν, μόλις επανδρωθούν, μπροστά στην είσοδο του λιμανιού, ώστε να μην βγουν από το λιμάνι και άλλα πλοία των Τυρίων. Ο ίδιος πήρε μαζί τους όσες πεντήρεις είχε και πέντε περίπου τριήρεις, που πρόλαβαν γρήγορα να επανδρωθούν, και έπλευσε γύρω από την πόλη, με σκοπό να επιτεθεί εναντίον των Τυρίων που είχαν βγει έξω από το λιμάνι. 

[2.22.4] Όταν όμως παρατήρησαν οι Τύριοι, που ήταν στο τείχος, την εχθρική επίθεση και τον ίδιο τον Αλέξανδρο επάνω στα πλοία, άρχισαν με δυνατές φωνές να παρακινούν τους συμπατριώτες τους, που βρίσκονταν στα πλοία, να τα οδηγήσουν πίσω στο λιμάνι· και επειδή οι φωνές τους δεν ακούονταν από τον θόρυβο και την απασχόληση των πληρωμάτων στα πλοία, μεταχειρίστηκαν διάφορα σήματα για να τους κάμουν να αποχωρήσουν. Όταν ύστερα από ώρα αντιλήφθηκαν την επίθεση των πλοίων του Αλεξάνδρου, έστρεψαν τις πλώρες τους προς το λιμάνι και άρχισαν να φεύγουν. 

[2.22.5] Λίγα από τα πλοία τους πρόλαβαν να διαφύγουν· στα περισσότερα όμως εφόρμησαν τα πλοία του Αλεξάνδρου, αχρήστεψαν μερικά από αυτά και συνέλαβαν στην είσοδο ακριβώς του λιμανιού μια πεντήρη και μια τετρήρη τους. Παρ᾽ όλα αυτά δεν έγινε μεγάλη σφαγή των πληρωμάτων, γιατί οι Τύριοι, μόλις κατάλαβαν ότι κυριεύτηκαν τα πλοία τους, κολύμπησαν εύκολα προς το λιμάνι.

[2.22.6] Τώρα που δεν απέμενε πια για τους Τυρίους καμιά ωφέλεια από τα πλοία, οι Μακεδόνες άρχισαν να κινούν τις μηχανές τους προς το τείχος. Όταν όμως πλησίασαν εκεί από την πλευρά του μόλου, δεν κατόρθωσαν τίποτε το αξιόλογο, επειδή το τείχος ήταν ισχυρό· τότε κίνησαν μερικά μηχανοφόρα πλοία τους προς την μεριά του τείχους που έβλεπε προς τη Σιδώνα. 

[2.22.7] Επειδή όμως ούτε και εκεί πέτυχαν τίποτε, ο Αλέξανδρος στράφηκε προς το νότιο μέρος του τείχους, που υψωνόταν προς την Αίγυπτο, και εξέτασε το έργο από όλες τις μεριές. Εδώ για πρώτη φορά σείστηκε δυνατά και σε μεγάλη έκταση το τείχος της Τύρου και ένα μέρος του έπαθε ρήγμα και κατέπεσε. Τότε λοιπόν επιχείρησε ο Αλέξανδρος μικρή δοκιμαστική προσβολή, μόνο και μόνο για να τοποθετήσει γεφύρια στο μέρος του τείχους που είχε καταπέσει· οι Τύριοι όμως απέκρουσαν με ευκολία τους Μακεδόνες.

[2.23.1] Τρεις μέρες αργότερα ο Αλέξανδρος πέτυχε νηνεμία και, αφού ενθάρρυνε τους διοικητές των ταγμάτων που θα επιχειρούσαν την έφοδο, κίνησε κατά της πόλεως τις πολιορκητικές του μηχανές που ήταν τοποθετημένες πάνω στα πλοία. Στην αρχή κατέρριψε ένα μεγάλο μέρος του τείχους και, όταν το μέρος που είχε καταρριφθεί του φάνηκε αρκετά μεγάλο σε πλάτος, διέταξε τα μηχανοφόρα πλοία του να αποχωρήσουν· 

[2.23.2] αμέσως μετά οδήγησε εναντίον της πόλεως δύο άλλα πλοία του που μετέφεραν τις γέφυρες, τις οποίες σκεφτόταν να τοποθετήσει επάνω στο ρήγμα του τείχους. Το ένα πλοίο ανέλαβαν οι υπασπιστές που είχαν αρχηγό τον Άδμητο, ενώ το άλλο δόθηκε στο τάγμα του Κοίνου, στους πεζεταίρους, όπως ονομάζονταν. Ο ίδιος μαζί με τους υπασπιστές του σκόπευε να ανέβει στο τείχος, σε όποιο μέρος υπήρχε δυνατότητα. 

[2.23.3] Διέταξε μερικά πολεμικά πλοία του να πλεύσουν προς τα δυο λιμάνια, μήπως και μπορέσουν να παραβιάσουν την είσοδό τους, ενώ οι Τύριοι θα ήταν απασχολημένοι με αυτούς. Όσα πάλι πλοία έφεραν βέλη για να ριφθούν από τις μηχανές ή όσα μετέφεραν στα καταστρώματα τοξότες, αυτά τα διέταξε να πλησιάζουν, όπου ήταν δυνατόν, τη στεριά πλέοντας κυκλικά γύρω από το τείχος ή, αν τους ήταν αδύνατο να την πλησιάσουν, να σταματούν σε απόσταση βολής από αυτήν, ώστε οι Τύριοι, επειδή θα βάλλονταν από παντού, να μην ξέρουν πού να στραφούν κατά την κρίσιμη ώρα.

[2.23.4] Μόλις τα πλοία του Αλεξάνδρου πλησίασαν την πόλη και ρίχτηκαν από αυτά οι γέφυρες πάνω στο τείχος, άρχισαν οι υπασπιστές να τις ανεβαίνουν με γενναιότητα. Γιατί σε εκείνη την περίσταση και ο Άδμητος αναδείχθηκε άνδρας γενναίος και ο Αλέξανδρος τους ακολουθούσε, συμμετέχοντας ο ίδιος ενεργά στο πολεμικό έργο και παρατηρώντας συγχρόνως αν οι άλλοι τολμούσαν κατά τη μάχη μια λαμπρή πράξη ανδρείας. 

[2.23.5] Πρώτο μέρος του τείχους που κυριεύτηκε ήταν ακριβώς εκείνο όπου είχε ταχθεί ο Αλέξανδρος· από το μέρος αυτό αποκρούστηκαν χωρίς δυσκολία οι Τύριοι, επειδή εδώ για πρώτη φορά είχαν οι Μακεδόνες ανάβαση ασφαλή και όχι τελείως απόκρημνη. Ο Άδμητος λοιπόν, αφού ανέβηκε πρώτος στο τείχος και παρακίνησε τους άνδρες του να ανέβουν και αυτοί μαζί του, χτυπήθηκε με λόγχη και σκοτώθηκε εκεί· 

[2.23.6] αμέσως μετά από αυτόν, κατέλαβε το τείχος ο Αλέξανδρος μαζί με τους εταίρους. Κατόπιν, μόλις κυρίευσε μερικούς πύργους καθώς και τον μεταξύ τους χώρο, προχώρησε ο ίδιος μέσα από τις επάλξεις προς τα ανάκτορα, επειδή από το μέρος εκείνο φαινόταν πιο εύκολη η κατάβαση προς την πόλη.

[2.24.1] Από τις ναυτικές δυνάμεις του Αλεξάνδρου οι Φοίνικες, που έτυχε να είναι αγκυροβολημένοι στο λιμάνι που βλέπει προς την Αίγυπτο, παραβίασαν την είσοδό του κόβοντας τα κλείθρα του και άρχισαν να καταστρέφουν τα πλοία που ήταν μέσα σε αυτό· άλλα από αυτά τα εμβόλιζαν στ᾽ ανοιχτά και άλλα τα έσπρωχναν προς τη στεριά. Στο άλλο λιμάνι της Τύρου που οδηγεί προς τη Σιδώνα και που δεν είχε μάλιστα ούτε κλείθρα έπλευσαν μέσα οι Κύπριοι και αμέσως κυρίευσαν από εκεί την πόλη. 

[2.24.2] Οι περισσότεροι Τύριοι, μόλις κατάλαβαν ότι κυριεύτηκε το τείχος τους, το εγκατέλειψαν και συγκεντρώθηκαν στο λεγόμενο Αγηνόριο, όπου και αντιστάθηκαν στους Μακεδόνες. Ο Αλέξανδρος με τους υπασπιστές του προχώρησε εναντίον τους, σκότωσε όσους ακόμα πολεμούσαν εκεί και καταδίωξε όσους τράπηκαν σε φυγή. 


[2.24.3] Έγινε μεγάλη σφαγή, επειδή και αυτοί που ήρθαν από το λιμάνι κατείχαν πια σταθερά την Τύρο και το τάγμα του Κοίνου είχε περάσει μέσα στην πόλη. Με οργή οι Μακεδόνες ορμούσαν εναντίον όλων στενοχωρημένοι και από την μακρά παράταση της πολιορκίας, αλλά και γιατί οι Τύριοι, αφού συνέλαβαν μερικούς συμπολεμιστές τους που έρχονταν με τα πλοία τους από τη Σιδώνα, τους ανέβασαν στο τείχος, για να τους βλέπουν από το στρατόπεδο, τους έσφαξαν και τους πέταξαν στη θάλασσα. 

[2.24.4] Από τους Τυρίους σκοτώθηκαν ως οκτώ χιλιάδες, ενώ από τους Μακεδόνες κατά την έφοδο εκείνη σκοτώθηκε ο Άδμητος, που πρώτος κυρίεψε το τείχος και αναδείχθηκε γενναίος άνδρας, και μαζί του είκοσι υπασπιστές· σε όλη την πολιορκία έπεσαν τετρακόσιοι περίπου Μακεδόνες.

2.24.5] Όλους τους Τυρίους που είχαν καταφύγει στο ιερό του Ηρακλή (ανάμεσά τους ήταν άρχοντες της Τύρου και ο βασιλιάς Αζέμιλκος καθώς και μερικοί Καρχηδόνιοι θεωροί, που είχαν έρθει στη μητρόπολη της Καρχηδόνας για να τιμήσουν τον Ηρακλή σύμφωνα με κάποια παλιά συνήθεια), ο Αλέξανδρος τους συγχώρεσε. Τους υπόλοιπους όμως Τυρίους τους πούλησε δούλους· και πουλήθηκαν τότε δούλοι τριάντα περίπου χιλιάδες Τύριοι, καθώς και ξένοι που αιχμαλωτίστηκαν. Ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στον Ηρακλή 

[2.24.6] και τέλεσε πομπή με όλους τους στρατιώτες τους οπλισμένους· στην πομπή αυτή, που έγινε προς τιμή του Ηρακλή, πήραν μέρος και τα πλοία του· τέλεσε ακόμη γυμνικό αγώνα στο ιερό του θεού καθώς και λαμπαδηφορία· στον ναό αφιέρωσε και τη μηχανή, με την οποία καταρρίφθηκε το τείχος, και το ιερό πλοίο των Τυρίων το αφιερωμένο στον Ηρακλή, που το κυρίεψε κατά την επίθεση, το αφιέρωσε επίσης σε αυτόν· πάνω στο πλοίο, χαράχτηκε επίγραμμα, το οποίο ή ο ίδιος συνέθεσε ή κάποιος άλλος· επειδή όμως δεν αξίζει να μνημονευθεί, γι᾽ αυτό και εγώ δεν έκρινα άξιο να το αναγράψω. Έτσι λοιπόν κυριεύτηκε η Τύρος, όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Νικήτης, κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα.

[2.25.1] Ενώ ο Αλέξανδρος ήταν ακόμη απασχολημένος με την πολιορκία της Τύρου, έφθασαν πρέσβεις από τον Δαρείο, για να του αναγγείλουν ότι ο βασιλιάς τους ήταν πρόθυμος να του δώσει δέκα χιλιάδες τάλαντα για την απελευθέρωση της μητέρας, της γυναίκας και των παιδιών του· ότι του παραχωρεί όλη τη χώρα του που βρίσκεται ανάμεσα στον Ευφράτη και την ελληνική θάλασσα και ότι θα τον αναγνωρίσει ως φίλο και σύμμαχο, αν παντρευτεί την κόρη του. 

[2.25.2] Όταν ανακοίνωσε αυτά στο συμβούλιο των εταίρων, ο Παρμενίων είπε, λένε, στον Αλέξανδρο ότι, αν ήταν αυτός Αλέξανδρος, θα δεχόταν με τους όρους αυτούς να τερματίσει τον πόλεμο χωρίς να διακινδυνεύει πια στο μέλλον. Ο Αλέξανδρος αποκρίθηκε στον Παρμενίωνα, όπως λένε, ότι και αυτός θα έκανε το ίδιο, αν ήταν Παρμενίων· επειδή όμως είναι Αλέξανδρος, θα αποκριθεί στον Δαρείο όπως ακριβώς και αποκρίθηκε. 

[2.25.3] Είπε δηλαδή ότι δεν έχει ανάγκη ούτε να πάρει χρήματα από τον Δαρείο ούτε να δεχθεί μέρος της χώρας του αντί για ολόκληρη· γιατί και τα χρήματα και η χώρα ολόκληρη είναι δικά του· κι αν ήθελε να παντρευτεί την κόρη του, μπορούσε να την παντρευτεί και χωρίς τη συγκατάθεση του πατέρα της· αν πάλι ήθελε ο Δαρείος να τύχει φιλικής συμπεριφοράς από μέρους του Αλεξάνδρου, του υπέδειξε να παρουσιαστεί ο ίδιος μπροστά του. Όταν τα πληροφορήθηκε αυτά ο Δαρείος, έχασε κάθε ελπίδα για συνθηκολόγηση με τον Αλέξανδρο και άρχισε πάλι να προετοιμάζεται για πόλεμο.

[2.25.4] Ο Αλέξανδρος κατόπιν αποφάσισε να επιχειρήσει ναυτική εκστρατεία στην Αίγυπτο. Είχαν άλλωστε προσχωρήσει ήδη σε αυτόν τα υπόλοιπα μέρη της ονομαζομένης Παλαιστινιακής Συρίας· κάποιος όμως ευνούχος, που ονομαζόταν Βάτις και κατείχε την πόλη της Γάζας, δεν έδειχνε υπακοή στον Αλέξανδρο, αλλά, αφού συγκέντρωσε και Άραβες μισθοφόρους και από πολύ καιρό πριν αποθήκευσε σιτάρι για μακροχρόνια πολιορκία, αποφάσισε να μη δεχθεί στην πόλη τον Αλέξανδρο, πιστεύοντας ότι το οχυρό αυτό μέρος δεν θα κυριευόταν ποτέ με επίθεση.

[2.26.1] Η Γάζα απέχει είκοσι περίπου σταδίους από τη θάλασσα και η ανάβαση σε αυτή γίνεται βαδίζοντας σε βαθιά άμμο, ενώ η θάλασσα γύρω από την πόλη είναι όλη γεμάτη έλη. Η Γάζα ήταν μεγάλη πόλη, είχε χτιστεί πάνω σε ψηλό γήλοφο και περιβληθεί από οχυρό τείχος. Για όποιον πήγαινε από τη Φοινίκη στην Αίγυπτο ήταν ο τελευταίος κατοικημένος τόπος στην αρχή της ερήμου.

[2.26.2] Μόλις ο Αλέξανδρος έφθασε στην πόλη, στρατοπέδευσε την πρώτη μέρα στο μέρος όπου το τείχος φαινόταν πιο ευπρόσβλητο και διέταξε να συναρμολογήσουν τις πολιορκητικές μηχανές του. Οι μηχανικοί όμως έκριναν ότι ήταν αδύνατο να κυριευθεί με επίθεση το τείχος, εξαιτίας του ύψους του γηλόφου. 

[2.26.3] Αντίθετα ο Αλέξανδρος είχε τη γνώμη ότι, όσο δύσκολο είναι να κυριευθεί η πόλη, άλλο τόσο ήταν αναγκαίο· γιατί πίστευε ότι το παράτολμο της επιχειρήσεως θα προκαλούσε μεγάλο φόβο στους εχθρούς, ενώ αν δεν κυριευόταν η Γάζα και το μάθαιναν αυτό οι Έλληνες και ο Δαρείος, θα ήταν γι᾽ αυτόν μεγάλη ντροπή. Αποφάσισε λοιπόν να κατασκευάσει πρόχωμα γύρω από την πόλη, ώστε οι μηχανές που θα στήνονταν εκεί να βρίσκονται στο ίδιο ύψος με τα τείχη. Και κατασκεύασαν το πρόχωμα απέναντι κυρίως στο νότιο τείχος της πόλεως, που φαινόταν και το πιο ευπρόσβλητο. 

[2.26.4] Μόλις νόμισαν οι Μακεδόνες ότι το πρόχωμα είχε υψωθεί εκεί όπου έπρεπε, τοποθέτησαν επάνω σε αυτό τις μηχανές και άρχισαν να τις κινούν εναντίον του τείχους της Γάζας. Στο μεταξύ, ενώ κάποια μέρα θυσίαζε ο Αλέξανδρος και ήταν στεφανωμένος και έτοιμος να αρχίσει σύμφωνα με το έθιμο τη θυσία του πρώτου σφαγίου, ένα σαρκοφάγο πτηνό πέταξε πάνω από τον βωμό και άφησε να πέσει στο κεφάλι του Αλεξάνδρου μια πέτρα που κρατούσε στα πόδια του. Ο Αλέξανδρος ρώτησε τον μάντη Αρίστανδρο τί σήμαινε το θεϊκό σημάδι. Ο μάντης του αποκρίθηκε: «Βασιλιά μου, θα κυριέψεις την πόλη, πρέπει όμως να είσαι σήμερα προσεκτικός».

[2.27.1] Όταν άκουσε την προφητεία αυτή ο Αλέξανδρος, κρατήθηκε για ένα διάστημα εκτός βολής, κοντά στις μηχανές· όταν όμως οι Άραβες επιχείρησαν ορμητική έξοδο από την πόλη προσπαθώντας να βάλουν φωτιές στις μακεδονικές μηχανές και άρχισαν να ρίχνουν από ψηλά βλήματα στους Μακεδόνες, που αμύνονταν από κάτω, και να τους απωθούν προς το τεχνητό πρόχωμα, τότε ο Αλέξανδρος ή θεληματικά παράκουσε τη συμβουλή του μάντη ή παρασύρθηκε από τη δίνη της μάχης και λησμόνησε την προφητεία· πήρε μαζί του τους υπασπιστές και έτρεξε να βοηθήσει, εκεί ακριβώς όπου οι Μακεδόνες πιέζονταν περισσότερο. 

[2.27.2] Και τους Μακεδόνες μεν εμπόδισε να απωθηθούν προς το πρόχωμα με επαίσχυντη φυγή, ο ίδιος όμως χτυπήθηκε στον ώμο με βέλος καταπέλτη, που διαπέρασε την ασπίδα και τον θώρακά του. Μόλις διαπίστωσε όμως ότι βγήκε αληθινός ο Αρίστανδρος ως προς το ζήτημα του τραυματισμού του, χάρηκε, επειδή πίστεψε ότι, σύμφωνα με την εξήγηση του Αρίστανδρου, θα κυριέψει και την πόλη.

[2.27.3] Ενώ ο Αλέξανδρος θεραπευόταν με δυσκολία από το τραύμα του, έφθασαν με τα πλοία ύστερα από πρόσκλησή του οι μηχανές, με τις οποίες είχε κυριέψει την Τύρο. Διέταξε αμέσως να κατασκευαστεί κυκλικό πρόχωμα γύρω από την πόλη, με πλάτος δύο σταδίους και ύψος διακόσια πενήντα πόδια. 

[2.27.4] Αφού λοιπόν στήθηκαν οι μηχανές και μεταφέρθηκαν στο πρόχωμα, προκάλεσαν ρωγμές σε μεγάλο μέρος του τείχους· συγχρόνως, επειδή οι Μακεδόνες άνοιγαν υπονόμους σε διάφορα σημεία και έριχναν κρυφά έξω το χώμα, το τείχος άρχισε σε πολλά μέρη του να γκρεμίζεται και να κατακαθίζει στα σημεία όπου είχε αφαιρεθεί το χώμα· οι Μακεδόνες με τα βέλη τους απέκτησαν τον έλεγχο ενός μεγάλου μέρους του τείχους και απώθησαν τους υπερασπιστές από τους πύργους· οι αμυνόμενοι όμως άντεχαν σε τρεις επιθέσεις τους, αν και πολλοί από αυτούς σκοτώνονταν και τραυματίζονταν. 

[2.27.5] Αφού όμως στην τέταρτη επίθεση κίνησε από παντού ο Αλέξανδρος τη μακεδονική φάλαγγα εναντίον τους, κατέρριψε το τείχος στα μέρη όπου το υπέσκαπταν και του προκάλεσε ρωγμές σε μεγάλη έκταση εκεί όπου το χτυπούσαν οι μηχανές του, ώστε δεν ήταν δύσκολο να επιχειρηθεί η έφοδος με σκάλες στα τμήματα που είχαν καταπέσει. 

[2.27.6] Τοποθετήθηκαν λοιπόν οι σκάλες στο τείχος και άρχισε αμέσως μεγάλη άμιλλα ανάμεσα σε όσους Μακεδόνες συναγωνίζονταν για ανδρεία, ποιός πρώτος θα κυριέψει το τείχος. Και το κυρίεψε πρώτος ο Νεοπτόλεμος, ένας από τους εταίρους, που καταγόταν από την γενιά των Αιακιδών· ύστερα από αυτόν άρχισαν να ανεβαίνουν στο τείχος το ένα μετά από το άλλο τα τάγματα των Μακεδόνων με τους αρχηγούς τους. 

[2.27.7] Αμέσως μόλις πέρασαν μέσα στο τείχος μερικοί Μακεδόνες, γκρέμισαν τη μια μετά την άλλη τις πύλες του φρουρίου που βρέθηκαν μπροστά τους και δέχθηκαν μέσα στην πόλη όλον τον στρατό. Οι πολίτες της Γάζας, αν και η πόλη τους βρισκόταν πια στα χέρια του εχθρού, εξακολούθησαν όμως να μάχονται συγκροτημένοι· και σκοτώθηκαν όλοι πολεμώντας στο μέρος όπου ο καθένας τους τάχθηκε. Τα παιδιά όμως και τις γυναίκες τους ο Αλέξανδρος τους πούλησε δούλους. Στην πόλη εγκατέστησε ανθρώπους από τις γύρω περιοχές και την χρησιμοποιούσε ως πολεμικό φρούριο.


Αλεξάνδρου Ανάβασις – Αρριανός Βιβλίο Τρίτο


– Γραμματεία –