diaforos

[4.1.1] Οὐ πολλαῖς δὲ ἡμέραις ὕστερον ἀφικνοῦνται παρ᾽ Ἀλέξανδρον πρέσβεις παρά τε Σκυθῶν τῶν Ἀβίων καλουμένων, (οὓς καὶ Ὅμηρος δικαιοτάτους ἀνθρώπους εἰπὼν ἐν τῇ ποιήσει ἐπῄνεσεν· οἰκοῦσι δὲ ἐν τῇ Ἀσίᾳ οὗτοι αὐτόνομοι, οὐχ ἥκιστα διὰ πενίαν τε καὶ δικαιότητα) καὶ παρὰ τῶν ἐκ τῆς Εὐρώπης Σκυθῶν, οἳ δὴ τὸ μέγιστον ἔθνος [Σκυθικὸν] ἐν τῇ Εὐρώπῃ ἐποικοῦσιν. 


[4.1.2] καὶ τούτοις ξυμπέμπει Ἀλέξανδρος τῶν ἑταίρων, πρόφασιν μὲν κατὰ πρεσβείαν φιλίαν ξυνθησομένους, ὁ δὲ νοῦς τῆς πομπῆς ἐς κατασκοπήν τι μᾶλλον ἔφερε φύσεώς τε τῆς χώρας τῆς Σκυθικῆς καὶ πλήθους αὐτῶν καὶ νομαίων καὶ ὁπλίσεως, ἥντινα ἔχοντες στέλλονται ἐς τὰς μάχας.


[4.1.3] Αὐτὸς δὲ πρὸς τῷ Τανάϊδι ποταμῷ ἐπενόει πόλιν οἰκίσαι, καὶ ταύτην ἑαυτοῦ ἐπώνυμον. ὅ τε γὰρ χῶρος ἐπιτήδειος αὐτῷ ἐφαίνετο αὐξῆσαι ἐπὶ μέγα τὴν πόλιν καὶ ἐν καλῷ οἰκισθήσεσθαι τῆς ἐπὶ Σκύθας, εἴποτε ξυμβαίνοι, ἐλάσεως καὶ τῆς προφυλακῆς τῆς χώρας πρὸς τὰς καταδρομὰς τῶν πέραν τοῦ ποταμοῦ ἐποικούντων βαρβάρων.


[4.1.4] ἐδόκει δ᾽ ἂν καὶ μεγάλη γενέσθαι ἡ πόλις πλήθει τε τῶν ἐς αὐτὴν ξυνοικιζομένων καὶ τοῦ ὀνόματος τῇ λαμπρότητι. καὶ ἐν τούτῳ οἱ πρόσχωροι τῷ ποταμῷ βάρβαροι τούς τε τὰ φρούρια ἐν ταῖς πόλεσι σφῶν ἔχοντας στρατιώτας τῶν Μακεδόνων ξυλλαβόντες ἀπέκτειναν καὶ τὰς πόλεις ἐς ἀσφάλειάν τινα μᾶλλον ὠχύρουν. 


[4.1.5] ξυνεπελάβοντο δὲ αὐτοῖς τῆς ἀποστάσεως καὶ τῶν Σογδιανῶν οἱ πολλοί, ἐπαρθέντες πρὸς τῶν ξυλλαβόντων Βῆσσον, ὥστε καὶ τῶν Βακτριανῶν ἔστιν οὕς σφισιν οὗτοι ξυναπέστησαν, εἴτε δὴ καὶ δείσαντες Ἀλέξανδρον, εἴτε καὶ λόγον ἐπὶ τῇ ἀποστάσει διδόντες, ὅτι ἐς ἕνα ξύλλογον ἐπηγγέλκει Ἀλέξανδρος ξυνελθεῖν τοὺς ὑπάρχους τῆς χώρας ἐκείνης εἰς Ζαρίασπα, τὴν μεγίστην πόλιν, ὡς ἐπ᾽ ἀγαθῷ οὐδενὶ τοῦ ξυλλόγου γιγνομένου.


[4.2.1] Ταῦτα ὡς ἀπηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ, παραγγείλας τοῖς πεζοῖς κατὰ λόχους κλίμακας ποιεῖσθαι ὅσα‹ι› ἑκάστῳ λόχῳ ἐπηγγέλθησαν, αὐτὸς μὲν ἐπὶ τὴν πρώτην ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου ὁρμηθέντι πόλιν προὐχώρει, ᾗ ὄνομα ἦν Γάζα· ἐς γὰρ ἑπτὰ πόλεις ξυμπεφευγέναι ἐλέγοντο οἱ ἐκ τῆς χώρας βάρβαροι·


[4.2.2] Κρατερὸν δὲ ἐκπέμπει πρὸς τὴν καλουμένην Κυρούπολιν, ἥπερ μεγίστη πασῶν καὶ ἐς αὐτὴν οἱ πλεῖστοι ξυνειλεγμένοι ἦσαν τῶν βαρβάρων. παρήγγελτο δὲ αὐτῷ στρατοπεδεῦσαι πλησίον τῆς πόλεως καὶ τάφρον τε ἐν κύκλῳ αὐτῆς ὀρύξαι καὶ χάρακα περιβαλέσθαι καὶ τὰς μηχανὰς ὅσαις χρῆσθαι ξυμπηγνύναι, ὡς πρὸς τοὺς ἀμφὶ Κρατερὸν τὴν γνώμην τετραμμένοι οἱ ἐκ τῆς πόλεως ταύτης ἀδύνατοι ὦσι ταῖς ἄλλαις πόλεσιν ἐπωφελεῖν. 


[4.2.3] αὐτὸς δὲ ἐπὶ τὴν Γάζαν ἐπεὶ ἀφίκετο, ὡς εἶχεν ἐξ ἐφόδου σημαίνει προσβάλλειν τῷ τείχει γηΐνῳ τε καὶ οὐχ ὑψηλῷ ὄντι, προσθέντας ἐν κύκλῳ πάντοθεν τὰς κλίμακας· οἱ δὲ σφενδονῆται αὐτῷ καὶ οἱ τοξόται τε καὶ ἀκοντισταὶ ὁμοῦ τῇ ἐφόδῳ τῶν πεζῶν ἐσηκόντιζον ἐς τοὺς προμαχομένους ἀπὸ τοῦ τείχους καὶ βέλη ἀπὸ μηχανῶν ἠφίετο, ὥστε ὀξέως μὲν ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν βελῶν ἐγυμνώθη τὸ τεῖχος τῶν προμαχομένων, ταχεῖα δὲ ἡ πρόσθεσις τῶν κλιμάκων καὶ ἡ ἀνάβασις τῶν Μακεδόνων ἡ ἐπὶ τὸ τεῖχος ἐγίγνετο.



[4.2.4] τοὺς μὲν δὴ ἄνδρας πάντας ἀπέκτειναν, οὕτως ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, γυναῖκας δὲ καὶ παῖδας καὶ τὴν ἄλλην λείαν διήρπασαν. ἔνθεν δὲ εὐθὺς ἦγεν ἐπὶ τὴν δευτέραν ἀπ᾽ ἐκείνης πόλιν ᾠκισμένην, καὶ ταύτην τῷ αὐτῷ τε τρόπῳ καὶ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ λαμβάνει καὶ τοὺς ἁλόντας τὰ αὐτὰ ἔπραξεν. ὁ δὲ ἦγεν ἐπὶ τὴν τρίτην πόλιν, καὶ ταύτην τῇ ὑστεραίᾳ ἐπὶ τῇ πρώτῃ προσβολῇ εἷλεν.


[4.2.5] Ἐν ᾧ δὲ αὐτὸς ξὺν τοῖς πεζοῖς ἀμφὶ ταῦτα εἶχε, τοὺς ἱππέας ἐκπέμπει ἐς τὰς δύο τὰς πλησίον πόλεις προστάξας παραφυλάττειν τοὺς ἀνθρώπους τοὺς ἔνδον, μήποτε τὴν ἅλωσιν αἰσθόμενοι τῶν πλησίον πόλεων καὶ ἅμα τὴν αὑτοῦ οὐ διὰ μακροῦ ἔφοδον οἱ δὲ ἐς φυγὴν τραπέντες ἄποροι αὐτῷ διώκειν γένωνται. καὶ ξυνέβη τε οὕτως ὅπως εἴκασε, καὶ ἐν δέοντι ἐγένετο αὐτῷ ἡ πομπὴ τῶν ἱππέων. 



[4.2.6] οἱ γὰρ τὰς δύο τὰς οὔπω ἑαλωκυίας πόλεις ἔχοντες τῶν βαρβάρων, ὡς καπνόν τε εἶδον ἀπὸ τῆς πρὸ[ς] σφῶν πόλεως ἐμπιπραμένης καί τινες καὶ ἀπὸ τοῦ πάθους αὐτοῦ διαφυγόντες αὐτάγγελοι τῆς ἁλώσεως ἐγένοντο, ὡς τάχους ἕκαστοι εἶχον ἀθρόοι ἐκ τῶν πόλεων φεύγοντες ἐμπίπτουσιν ἐς τὸ στῖφος τῶν ἱππέων ξυντεταγμένον καὶ κατεκόπησαν οἱ πλεῖστοι αὐτῶν.



[4.3.1] Οὕτω δὴ τὰς πέντε πόλεις ἐν δυσὶν ἡμέραις ἑλών τε καὶ ἐξανδραποδισάμενος ᾔει ἐπὶ τὴν μεγίστην αὐτῶν τὴν Κύρου πόλιν. ἡ δὲ τετειχισμένη τε ἦν ὑψηλοτέρῳ τείχει ἤπερ αἱ ἄλλαι, οἷα δὴ ὑπὸ Κύρου οἰκισθεῖσα, καὶ τοῦ πλείστου καὶ μαχιμωτάτου τῶν ταύτῃ βαρβάρων ἐς ταύτην συμπεφευγότος οὐχ ὡσαύτως ῥᾳδία ἐξ ἐφόδου ἑλεῖν τοῖς Μακεδόσιν ἐγίγνετο. ἀλλὰ μηχανὰς γὰρ προσάγων τῷ τείχει Ἀλέξανδρος ταύτῃ μὲν κατασείειν ἐπενόει τὸ τεῖχος καὶ κατὰ τὸ ἀεὶ παραρρηγνύμενον αὐτοῦ τὰς προσβολὰς ποιεῖσθαι.




[4.3.2] αὐτὸς δὲ ὡς κατεῖδε τοὺς ἔκρους τοῦ ποταμοῦ, ὃς διὰ τῆς πόλεως χειμάρρους ὢν διέρχεται, ξηροὺς ἐν τῷ τότε ὕδατος καὶ οὐ ξυνεχεῖς τοῖς τείχεσιν, ἀλλ᾽ οἵους παρασχεῖν πάροδον τοῖς στρατιώταις διαδῦναι ἐς τὴν πόλιν, ἀναλαβὼν τούς τε σωματοφύλακας καὶ τοὺς ὑπασπιστὰς καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας τετραμμένων τῶν βαρβάρων πρὸς τὰς μηχανὰς καὶ τοὺς ταύτῃ προσμαχομένους λανθάνει κατὰ τοὺς ἔκρους ξὺν ὀλίγοις τὸ πρῶτον παρελθὼν ἐς τὴν πόλιν· 



[4.3.3] ἀναρρήξας δὲ ἔνδοθεν τῶν πυλῶν, αἳ κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον ἦσαν, δέχεται καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας εὐπετῶς. ἔνθα δὴ οἱ βάρβαροι ἐχομένην ἤδη τὴν πόλιν αἰσθόμενοι ἐπὶ τοὺς ἀμφὶ Ἀλέξανδρον ὅμως ἐτράπησαν· καὶ γίνεται προσβολὴ αὐτῶν καρτερά, καὶ βάλλεται λίθῳ αὐτὸς Ἀλέξανδρος βιαίως τήν τε κεφαλὴν καὶ τὸν αὐχένα καὶ Κρατερὸς τοξεύματι καὶ πολλοὶ ἄλλοι τῶν ἡγεμόνων· ἀλλὰ καὶ ὣς ἐξέωσαν ἐκ τῆς ἀγορᾶς τοὺς βαρβάρους.


[4.3.4] καὶ ἐν τούτῳ οἱ κατὰ τὸ τεῖχος προσβεβληκότες ἔρημον ἤδη τὸ τεῖχος τῶν προμαχομένων αἱροῦσιν. ἐν μὲν δὴ τῇ πρώτῃ καταλήψει τῆς πόλεως ἀπέθανον τῶν πολεμίων μάλιστα ἐς ὀκτακισχιλίους· οἱ δὲ λοιποί (ἦσαν γὰρ οἱ πάντες ἐς μυρίους καὶ πεντακισχιλίους μαχίμους οἱ ξυνεληλυθότες) καταφεύγουσιν ἐς τὴν ἄκραν. καὶ τούτους περιστρατοπεδεύσας Ἀλέξανδρος ἡμέραν μίαν ἐφρούρησεν· οἱ δὲ ἐνδείᾳ ὕδατος ἐνεχείρισαν σφᾶς Ἀλεξάνδρῳ.

[4.3.5] Τὴν δὲ ἑβδόμην πόλιν ἐξ ἐφόδου ἔλαβε, Πτολεμαῖος μὲν λέγει, ὅτι αὐτοὺς σφᾶς ἐνδόντας, Ἀριστόβουλος δέ, ὅτι βίᾳ καὶ ταύτην ἐξεῖλεν καὶ ὅτι πάντας τοὺς καταληφθέντας ἐν αὐτῇ ἀπέκτεινε. Πτολεμαῖος δὲ κατανεῖμαι λέγει αὐτὸν τοὺς ἀνθρώπους τῷ στρατιᾷ καὶ δεδεμένους κελεῦσαι φυλάσσεσθαι ἔστ᾽ ἂν ἐκ τῆς χώρας ἀπαλλάττηται αὐτός, ὡς μηδένα ἀπολείπεσθαι τῶν τὴν ἀπόστασιν πραξάντων.



[4.3.6] Ἐν τούτῳ δὲ τῶν τε ἐκ τῆς Ἀσίας Σκυθῶν στρατιὰ ἀφικνεῖται πρὸς τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ τοῦ Τανάϊδος, ἀκούσαντες οἱ πολλοὶ αὐτῶν, ὅτι ἔστιν οἳ καὶ τῶν ἐπέκεινα τοῦ ποταμοῦ βαρβάρων ἀπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἀφεστᾶσιν, ὡς, εἰ δή τι λόγου ὂν ἄξιον νεωτερίζοιτο, καὶ αὐτοὶ ἐπιθησόμενοι τοῖς Μακεδόσι. καὶ οἱ ἀμφὶ Σπιταμένην δὲ ἀπηγγέλθησαν ὅτι τοὺς ἐν Μαρακάνδοις καταλειφθέντας ἐν τῇ ἄκρᾳ πολιορκοῦσιν.



[4.3.7] ἔνθα δὴ Ἀλέξανδρος ἐπὶ μὲν τοὺς ἀμφὶ Σπιταμένην Ἀνδρόμαχόν τε ἀποστέλλει καὶ Μενέδημον καὶ Κάρανον, ἱππέας μὲν ἔχοντας τῶν ἑταίρων ἐς ἑξήκοντα καὶ τῶν μισθοφόρων ὀκτακοσίους, ὧν Κάρανος ἡγεῖτο, πεζοὺς δὲ μισθοφόρους ἐς χιλίους πεντακοσίους· ἐπιτάσσει δὲ αὐτοῖς Φαρνούχην τὸν ἑρμηνέα, τὸ μὲν γένος Λύκιον τὸν Φαρνούχην, ἐμπείρως δὲ τῆς τε φωνῆς τῶν ταύτῃ βαρβάρων ἔχοντα καὶ τὰ ἄλλα ὁμιλῆσαι αὐτοῖς δεξιὸν φαινόμενον.


[4.4.1] Αὐτὸς δὲ τὴν πόλιν, ἣν ἐπενόει, τειχίσας ἐν ἡμέραις εἴκοσι καὶ ξυνοικίσας ἐς αὐτὴν τῶν τε Ἑλλήνων μισθοφόρων καὶ ὅστις τῶν προσοικούντων βαρβάρων ἐθελοντὴς μετέσχε τῆς ξυνοικήσεως καί τινας καὶ τῶν ἐκ τοῦ στρατοπέδου Μακεδόνων, ὅσοι ἀπόμαχοι ἤδη ἦσαν, θύσας τοῖς θεοῖς ὡς νόμος αὐτῷ καὶ ἀγῶνα ἱππικόν τε καὶ γυμνικὸν ποιήσας, ὡς οὐκ ἀπαλλασσομένους ἑώρα τοὺς Σκύθας ἀπὸ τῆς ὄχθης τοῦ ποταμοῦ,

[4.4.2] ἀλλ᾽ ἐκτοξεύοντες ἐς τὸν ποταμὸν ἑωρῶντο οὐ πλατὺν ταύτῃ ὄντα, καί τινα καὶ πρὸς ὕβριν τοῦ Ἀλεξάνδρου βαρβαρικῶς ἐθρασύναντο, ὡς οὐκ ἂν τολμήσαντα Ἀλέξανδρον ἅψασθαι Σκυθῶν ἢ μαθόντα ἂν ὅτι περ τὸ διάφορον Σκύθαις τε καὶ τοῖς Ἀσιανοῖς βαρβάροις, — ὑπὸ τούτων παροξυνόμενος ἐπενόει διαβαίνειν ἐπ᾽ αὐτοὺς καὶ τὰς διφθέρας παρεσκεύαζεν ἐπὶ τῷ πόρῳ.




[4.4.3] θυομένῳ δὲ ἐπὶ τῇ διαβάσει τὰ ἱερὰ οὐκ ἐγίγνετο· ὁ δὲ βαρέως μὲν ἔφερεν οὐ γιγνομένων, ὅμως δὲ ἐκαρτέρει καὶ ἔμενεν. ὡς δὲ οὐκ ἀνίεσαν οἱ Σκύθαι, αὖθις ἐπὶ τῇ διαβάσει ἐθύετο, καὶ αὖ ἐς κίνδυνον αὐτῷ σημαίνεσθαι Ἀρίστανδρος ὁ μάντις ἔφραζεν· ὁ δὲ κρεῖσσον ἔφη ἐς ἔσχατον κινδύνου ἐλθεῖν ἢ κατεστραμμένον ξύμπασαν ὀλίγου δεῖν τὴν Ἀσίαν γέλωτα εἶναι Σκύθαις, καθάπερ Δαρεῖος ὁ Ξέρξου πατὴρ πάλαι ἐγένετο. Ἀρίστανδρος δὲ οὐκ ἔφη παρὰ τὰ ἐκ τοῦ θείου σημαινόμενα ἄλλα ἀποδείξεσθαι, ὅτι ἄλλα ἐθέλει ἀκοῦσαι Ἀλέξανδρος.





[4.4.4] Ὁ δέ, ὡς αἵ τε διφθέραι αὐτῷ παρεσκευασμέναι ἦσαν ἐπὶ τῷ πόρῳ καὶ ὁ στρατὸς ἐξωπλισμένος ἐφειστήκει τῷ ποταμῷ, αἵ τε μηχαναὶ ἀπὸ ξυνθήματος ἐξηκόντιζον ἐς τοὺς Σκύθας παριππεύοντας ἐπὶ τῇ ὄχθῃ καὶ ἔστιν οἳ αὐτῶν ἐτιτρώσκοντο ἐκ τῶν βελῶν, εἷς δὲ δὴ διὰ τοῦ γέρρου τε καὶ τοῦ θώρακος διαμπὰξ πληγεὶς πίπτει ἀπὸ τοῦ ἵππου, οἱ μὲν ἐξεπλάγησαν πρός τε τῶν βελῶν τὴν διὰ μακροῦ ἄφεσιν καὶ ὅτι ἀνὴρ ἀγαθὸς αὐτοῖς τετελευτήκει, καὶ ὀλίγον ἀνεχώρησαν ἀπὸ τῆς ὄχθης· 



[4.4.5] Ἀλέξανδρος δὲ τεταραγμένους πρὸς τὰ βέλη ἰδὼν ὑπὸ σαλπίγγων ἐπέρα τὸν ποταμὸν αὐτὸς ἡγούμενος· εἵπετο δὲ αὐτῷ καὶ ἡ ἄλλη στρατιά. πρῶτον μὲν δὴ τοὺς τοξότας καὶ σφενδονήτας ἀποβιβάσας σφενδονᾶν τε καὶ ἐκτοξεύειν ἐκέλευσεν ἐς τοὺς Σκύθας, ὡς μὴ πελάζειν αὐτοὺς τῇ φάλαγγι τῶν πεζῶν ἐκβαινούσῃ, πρὶν τὴν ἵππον αὐτῷ διαβῆναι πᾶσαν. 



[4.4.6] ὡς δὲ ἀθρόοι ἐπὶ τῇ ὄχθῃ ἐγένοντο, ἐφῆκεν ἐπὶ τοὺς Σκύθας τὸ μὲν πρῶτον μίαν ἱππαρχίαν τῶν ξένων καὶ τῶν σαρισσοφόρων ἴλας τέσσαρας· καὶ τούτους δεξάμενοι οἱ Σκύθαι καὶ ἐς κύκλους περιϊππεύοντες ἔβαλλόν τε πολλοὶ ὀλίγους ‹καὶ› αὐτοὶ οὐ χαλεπῶς διεφύγγανον. Ἀλέξανδρος δὲ τούς τε τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τοὺς ἄλλους ψιλούς, ὧν Βάλακρος ἦρχεν, ἀναμίξας τοῖς ἱππεῦσιν ἐπῆγεν ἐπὶ τοὺς Σκύθας.



[4.4.7] ὡς δὲ ὁμοῦ ἤδη ἐγίγνοντο, ἐλάσαι ἐκέλευσεν ἐς αὐτοὺς τῶν τε ἑταίρων τρεῖς ἱππαρχίας καὶ τοὺς ἱππακοντιστὰς ξύμπαντας· καὶ αὐτὸς δὲ τὴν λοιπὴν ἵππον ἄγων σπουδῇ ἐνέβαλεν ὀρθίαις ταῖς ἴλαις. οὔκουν ἔτι οἷοί τε ἦσαν ἐξελίσσειν τὴν ἱππασίαν ἐς κύκλους, ὡς πρόσθεν ἔτι· ὁμοῦ μὲν γὰρ ἡ ἵππος προσέκειτο αὐτοῖς, ὁμοῦ δὲ οἱ ψιλοὶ ἀναμεμιγμένοι τοῖς ἱππεῦσιν οὐκ εἴων τὰς ἐπιστροφὰς ἀσφαλεῖς ποιεῖσθαι. ἔνθα λαμπρὰ ἤδη φυγὴ τῶν Σκυθῶν ἦν·

[4.4.8] καὶ πίπτουσι μὲν αὐτῶν ἐς χιλίους καὶ εἷς τῶν ἡγεμόνων, Σατράκης, ἑάλωσαν δὲ ἐς ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα. ὡς δὲ ἡ δίωξις ὀξεῖά τε καὶ διὰ καύματος πολλοῦ ταλαιπώρως ἐγίνετο, δίψει τε ἡ στρατιὰ πᾶσα εἴχετο καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἐλαύνων πίνει ὁποῖον ἦν ὕδωρ ἐν τῇ γῇ ἐκείνῃ.




[4.4.9] καὶ ἦν γὰρ πονηρὸν τὸ ὕδωρ, ῥεῦμα ἀθρόον κατασκήπτει αὐτῷ ἐς τὴν γαστέρα· καὶ ἐπὶ τῷδε ἡ δίωξις οὐκ ἐπὶ πάντων Σκυθῶν ἐγένετο· εἰ δὲ μή, δοκοῦσιν ἄν μοι καὶ πάντες διαφθαρῆναι ἐν τῇ φυγῇ, εἰ μὴ Ἀλεξάνδρῳ τὸ σῶμα ἔκαμεν. καὶ αὐτὸς ἐς ἔσχατον κινδύνου ἐλθὼν ἐκομίσθη ὀπίσω ἐς τὸ στρατόπεδον. καὶ οὕτω ξυνέβη ἡ μαντεία Ἀριστάνδρῳ.


[4.5.1] Ὀλίγον δὲ ὕστερον παρὰ τοῦ Σκυθῶν βασιλέως ἀφικνοῦνται παρ᾽ Ἀλέξανδρον πρέσβεις, ὑπὲρ τῶν πραχθέντων ἐς ἀπολογίαν ἐκπεμφθέντες, ὅτι οὐκ ἀπὸ ‹τοῦ› κοινοῦ τῶν Σκυθῶν ἐπράχθη, ἀλλὰ καθ᾽ ἁρπαγὴν λῃστρικῷ τρόπῳ σταλέντων, καὶ αὐτὸς ὅτι ἐθέλοι ποιεῖν τὰ ἐπαγγελλόμενα. καὶ τούτῳ φιλάνθρωπα ἐπιστέλλει Ἀλέξανδρος, ὅτι οὔτε ἀπιστοῦντα μὴ ἐπεξιέναι καλὸν αὐτῷ ἐφαίνετο, οὔτε κατὰ καιρὸν ἦν ἐν τῷ τότε ἐπεξιέναι.



[4.5.2] Οἱ δὲ ἐν Μαρακάνδοις ἐν τῇ ἄκρᾳ φρουρούμενοι Μακεδόνες προσβολῆς γενομένης τῇ ἄκρᾳ ἐκ Σπιταμένους τε καὶ τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν ἐπεκδραμόντες ἀπέκτεινάν τε τῶν πολεμίων ἔστιν οὓς καὶ ἀπώσαντο ξύμπαντας, καὶ αὐτοὶ ἀπαθεῖς ἀπεχώρησαν ἐς τὴν ἄκραν.

[4.5.3] ὡς δὲ καὶ οἱ ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐσταλμένοι ἐς Μαράκανδα ἤδη προσάγοντες Σπιταμένει ἐξηγγέλλοντο, τὴν μὲν πολιορκίαν ἐκλείπει τῆς ἄκρας, αὐτὸς δὲ ὡς ἐς τὰ βόρεια τῆς Σογδιανῆς ἀνεχώρει. Φαρνούχης δὲ καὶ οἱ ξὺν αὐτῷ στρατηγοὶ σπεύδοντες ἐξελάσαι αὐτὸν παντάπασιν ἐπί τε τὰ ὅρια τῆς Σογδιανῆς ξυνείποντο ὑποχωροῦντι καὶ εἰς τοὺς Νομάδας τοὺς Σκύθας οὐδενὶ λογισμῷ ξυνεσβάλλουσιν.


[4.5.4] ἔνθα δὴ προσλαβὼν ὁ Σπιταμένης τῶν Σκυθῶν ἱππέων ἐς ἑξακοσίους προσεπήρθη ὑπὸ τῆς ξυμμαχίας τῆς Σκυθικῆς δέξασθαι ἐπιόντας τοὺς Μακεδόνας· παραταξάμενος δὲ ἐν χωρίῳ ὁμαλῷ πρὸς τῇ ἐρήμῳ τῆς Σκυθικῆς ὑπομεῖναι μὲν τοὺς πολεμίους ἢ αὐτὸς ἐς αὐτοὺς ἐμβαλεῖν οὐκ ἤθελε, περιϊππεύων δὲ ἐτόξευεν ἐς τὴν φάλαγγα τῶν πεζῶν. 


[4.5.5] καὶ ἐπελαυνόντων μὲν αὐτοῖς τῶν ἀμφὶ Φαρνούχην ἔφευγεν εὐπετῶς, οἷα δὴ ὠκυτέρων τε αὐτοῖς καὶ ἐν τῷ τότε ἀκμαιοτέρων ὄντων τῶν ἵππων, τοῖς δὲ ἀμφὶ Ἀνδρόμαχον ὑπό τε τῆς ξυνεχοῦς πορείας καὶ ἅμα χιλοῦ ἀπορίᾳ κεκάκωτο ἡ ἵππος· μένουσι δὲ ἢ ὑποχωροῦσιν ἐπέκειντο εὐρώστως οἱ Σκύθαι.


[4.5.6] ἔνθα δὴ πολλῶν μὲν τιτρωσκομένων ἐκ τῶν τοξευμάτων, ἔστι δὲ ὧν καὶ πιπτόντων, ἐς πλαίσιον ἰσόπλευρον τάξαντες τοὺς στρατιώτας ἀνεχώρουν ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν Πολυτίμητον, ὅτι νάπος ταύτῃ ἦν, ὡς μήτε τοῖς βαρβάροις εὐπετὲς ἔτι εἶναι ἐκτοξεύειν ἐς αὐτούς, σφίσι τε οἱ πεζοὶ ὠφελιμώτεροι ὦσι.


[4.5.7] Κάρανος δὲ ὁ ἱππάρχης οὐκ ἀνακοινώσας Ἀνδρομάχῳ διαβαίνειν ἐπεχείρησε τὸν ποταμὸν ὡς ἐς ἀσφαλὲς ταύτῃ καταστήσων τὴν ἵππον· καὶ οἱ πεζοὶ αὐτῷ ἐπηκολούθησαν, οὐκ ἐκ παραγγέλματος, ἀλλὰ φοβερά τε καὶ οὐδενὶ κόσμῳ ἐγένετο αὐτοῖς ἡ ἔσβασις ἡ ἐς τὸν ποταμὸν κατὰ κρημνώδεις τὰς ὄχθας.



[4.5.8] καὶ οἱ βάρβαροι αἰσθόμενοι τὴν ἁμαρτίαν τῶν Μακεδόνων αὐτοῖς ἵπποις ἔνθεν καὶ ἔνθεν ἐσβάλλουσιν ἐς τὸν πόρον. καὶ οἱ μὲν τῶν ἤδη διαβεβηκότων καὶ ἀποχωρούντων εἴχοντο, οἱ δὲ τοὺς διαβαίνοντας ἀντιμέτωποι ταχθέντες ἀνείλουν ἐς τὸν ποταμόν, 



[4.5.9] οἱ δὲ ἀπὸ τῶν πλαγίων ἐξετόξευον ἐς αὐτούς, οἱ δὲ τοῖς ἔτι ἐσβαίνουσιν ἐπέκειντο, ὥστε ἀπορίᾳ πάντοθεν ξυνεχόμενοι οἱ Μακεδόνες ἐς νῆσόν τινα τῶν ἐν τῷ ποταμῷ ξυμφεύγουσιν οὐ μεγάλην. καὶ περιστάντες αὐτοὺς οἱ Σκύθαι τε καὶ οἱ ξὺν Σπιταμένει ἱππεῖς ἐν κύκλῳ πάντας κατετόξευσαν· ὀλίγους δὲ ἠνδραποδίσαντο αὐτῶν, καὶ τούτους πάντας ἀπέκτειναν.



[4.6.1] Ἀριστόβουλος δὲ ἐνέδρᾳ τὸ πολὺ τῆς στρατιᾶς διαφθαρῆναι λέγει, τῶν Σκυθῶν ἐν παραδείσῳ κρυφθέντων, οἳ ἐκ τοῦ ἀφανοῦς ἐπεγένοντο τοῖς Μακεδόσιν ἐν αὐτῷ τῷ ἔργῳ· ἵνα τὸν μὲν Φαρνούχην παραχωρεῖν τῆς ἡγεμονίας τοῖς ξυμπεμφθεῖσι Μακεδόσιν, ὡς οὐκ ἐμπείρως ἔχοντα ἔργων πολεμικῶν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ καθομιλῆσαι τοὺς βαρβάρους μᾶλλόν τι πρὸς Ἀλεξάνδρου ἢ ἐπὶ τῷ ἐν ταῖς μάχαις ἐξηγεῖσθαι ἐσταλμένον, τοὺς δὲ Μακεδόνας τε εἶναι καὶ ἑταίρους βασιλέως.



[4.6.2] Ἀνδρόμαχον δὲ καὶ Κάρανον καὶ Μενέδημον οὐ δέξασθαι τὴν ἡγεμονίαν, τὸ μέν τι ὡς μὴ δοκεῖν παρὰ τὰ ἐπηγγελμένα ὑπὸ Ἀλεξάνδρου αὐτούς τι κατὰ σφᾶς νεωτερίζειν, τὸ δὲ καὶ ἐν αὐτῷ τῷ δεινῷ οὐκ ἐθελήσαντας, εἰ δή τι πταίσειαν, μὴ ὅσον κατ᾽ ἄνδρα μόνον μετέχειν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ὡς τὸ πᾶν αὐτοὺς κακῶς ἐξηγησαμένους. ἐν τούτῳ δὴ τῷ θορύβῳ τε καὶ τῇ ἀταξίᾳ ἐπιθεμένους αὐτοῖς τοὺς βαρβάρους κατακόψαι πάντας, ὥστε ἱππέας μὲν μὴ πλείονας τῶν τεσσαράκοντα ἀποσωθῆναι, πεζοὺς δὲ ἐς τριακοσίους.


[4.6.3] Ταῦτα δὲ ὡς ἠγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ, ἤλγησέ τε τῷ πάθει τῶν στρατιωτῶν καὶ ἔγνω σπουδῇ ἐλαύνειν ὡς ἐπὶ Σπιταμένην τε καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν βαρβάρους. ἀναλαβὼν οὖν τῶν τε ἑταίρων ἱππέων τοὺς ἡμισέας καὶ τοὺς ὑπασπιστὰς ξύμπαντας καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τῆς φάλαγγος τοὺς κουφοτάτους ᾔει ὡς ἐπὶ Μαράκανδα, ἵνα ἐπανήκειν Σπιταμένην ἐπυνθάνετο καὶ αὖθις πολιορκεῖν τοὺς ἐν τῇ ἄκρᾳ.



[4.6.4] καὶ αὐτὸς μὲν ἐν τρισὶν ἡμέραις διελθὼν χιλίους καὶ πεντακοσίους σταδίους τῇ τετάρτῃ ὑπὸ τὴν ἕω προσῆγε τῇ πόλει. Σπιταμένης δὲ καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτόν, ὡς ἐξηγγέλθη προσάγων Ἀλέξανδρος, οὐκ ἔμειναν, ἀλλ᾽ἐκλιπόντες τὴν πόλιν φεύγουσιν. 

[4.6.5] ὁ δὲ ἐχόμενος αὐτῶν ἐδίωκεν· ὡς δὲ ἐπὶ ‹τὸν› χῶρον ἧκεν, οὗ ἡ μάχη ἐγένετο, θάψας τοὺς στρατιώτας ὡς ἐκ τῶν παρόντων εἵπετο ἔστε ἐπὶ τὴν ἔρημον τοῖς φεύγουσιν. ἐκεῖθεν δὲ ἀναστρέφων ἐπόρθει τὴν χώραν καὶ τοὺς ἐς τὰ ἐρύματα καταπεφευγότας τῶν βαρβάρων ἔκτεινεν, ὅτι ξυνεπιθέσθαι ἐξηγγέλλοντο καὶ αὐτοὶ τοῖς Μακεδόσι· καὶ ἐπῆλθε πᾶσαν τὴν χώραν ὅσην ὁ ποταμὸς ὁ Πολυτίμητος ἐπάρδων ἐπέρχεται. 



[4.6.6] ἵνα δὲ ἀφανίζεται τῷ ποταμῷ τὸ ὕδωρ, ἐντεῦθεν ἤδη τὸ ἐπέκεινα ἔρημος ἡ χώρα ἐστίν· ἀφανίζεται δὲ καίπερ πολλοῦ ὢν ὕδατος ἐς τὴν ψάμμον. καὶ ἄλλοι ποταμοὶ ὡσαύτως ἐκεῖ ἀφανίζονται μεγάλοι καὶ ἀέ[ν]ναοι, ὅ τε Ἔπαρδος, ὃς ῥέει διὰ Μάρδων τῆς χώρας, καὶ Ἄρειος, ὅτου ἐπώνυμος ἡ τῶν Ἀρείων γῆ ἐστιν, καὶ Ἑτύμανδρος, ὃς δι᾽ Εὐεργετῶν ῥέει.


[4.6.7] καὶ εἰσὶ ξύμπαντες οὗτοι τηλικοῦτοι ποταμοὶ ὥστε οὐδεὶς αὐτῶν μείων ἐστὶ τοῦ Πηνειοῦ τοῦ Θεσσαλικοῦ ποταμοῦ, ὃς διὰ τῶν Τεμπῶν ῥέων ἐκδιδοῖ ἐς θάλασσαν· ὁ δὲ Πολυτίμητος πολὺ ἔτι μείζων ἢ κατὰ τὸν Πηνειὸν ποταμόν ἐστι.


[4.7.1] Ταῦτα δὲ διαπραξάμενος ἐς Ζαρίασπα ἀφίκετο· καὶ αὐτοῦ κατέμενεν ἔστε παρελθεῖν τὸ ἀκμαῖον τοῦ χειμῶνος. ἐν τούτῳ δὲ ἀφίκοντο παρ᾽ αὐτὸν Φραταφέρνης τε ὁ Παρθυαίων σατράπης καὶ Στασάνωρ ὁ ἐς Ἀρείους ἀποπεμφθεὶς ὡς Ἀρσάκην ξυλληψόμενος, τόν τε Ἀρσάκην δεδεμένον ἄγοντες καὶ Βραζάνην, ὅντινα Βῆσσος τῆς Παρθυαίων σατράπην κατέστησε, καί τινας ἄλλους τῶν τότε ξὺν Βήσσῳ ἀποστάντων.


[4.7.2] ἧκον δὲ ἐν τῷ αὐτῷ Ἐπόκιλλος καὶ Μελαμνίδας καὶ Πτολεμαῖος ὁ τῶν Θρᾳκῶν στρατηγὸς ἀπὸ θαλάσσης, οἳ τά τε χρήματα ‹τὰ› ξὺν Μένητι πεμφθέντα καὶ τοὺς ξυμμάχους ὡς ἐπὶ θάλασσαν κατήγαγον. καὶ Ἄσανδρος δὲ ἐν τούτῳ ἧκεν καὶ Νέαρχος, στρατιὰν Ἑλλήνων μισθοφόρων ἄγοντες, καὶ †Βῆσσός τε ὁ Συρίας σατράπης καὶ Ἀσκληπιόδωρος ὁ ὕπαρχος ἀπὸ θαλάσσης, καὶ οὗτοι στρατιὰν ἄγοντες.

[4.7.3] Ἔνθα δὴ ξύλλογον ἐκ τῶν παρόντων ξυναγαγὼν Ἀλέξανδρος παρήγαγεν ἐς αὐτοὺς Βῆσσον· καὶ κατηγορήσας τὴν Δαρείου προδοσίαν τήν τε ῥῖνα Βήσσου ἀποτμηθῆναι καὶ τὰ ὦτα ἄκρα ἐκέλευσεν, αὐτὸν δὲ ἐς Ἐκβάτανα ἄγεσθαι, ὡς ἐκεῖ ἐν τῷ Μήδων τε καὶ Περσῶν ξυλλόγῳ ἀποθανούμενον. 


[4.7.4] καὶ ἐγὼ οὔτε τὴν ἄγαν ταύτην τιμωρίαν Βήσσου ἐπαινῶ, ἀλλὰ βαρβαρικὴν εἶναι τίθεμαι τῶν ἀκρωτηρίων τὴν λώβην καὶ ὑπαχθῆναι Ἀλέξανδρον ξύμφημι ἐς ζῆλον τοῦ Μηδικοῦ τε καὶ Περσικοῦ πλούτου καὶ τῆς κατὰ τοὺς βαρβάρους βασιλέας οὐκ ἴσης ἐς τοὺς ὑπηκόους ξυνδιαιτήσεως, ἐσθῆτά τε ὅτι Μηδικὴν ἀντὶ τῆς Μακεδονικῆς τε καὶ πατρίου Ἡρακλείδης ὢν μετέλαβεν, οὐδαμῇ ἐπαινῶ, καὶ τὴν κίταριν τὴν Περσικὴν τῶν νενικημένων ἀντὶ ὧν αὐτὸς ὁ νικῶν πάλαι ἐφόρει ἀμεῖψαι οὐκ ἐπῃδέσθη,




[4.7.5] οὐδὲν τούτων ἐπαινῶ, ἀλλ᾽ εἴπερ τι ἄλλο, καὶ τὰ Ἀλεξάνδρου μεγάλα πράγματα ἐς τεκμηρίωσιν τίθεμαι ὡς οὔτε τὸ σῶμα ὅτῳ εἴη καρτερόν, οὔτε ὅστις γένει ἐπιφανής, οὔτε κατὰ πόλεμον εἰ δή τις διευτυχοίη ἔτι μᾶλλον ἢ Ἀλέξανδρος, οὐδὲ εἰ τὴν Λιβύην τις πρὸς τῇ Ἀσίᾳ, καθάπερ οὖν ἐπενόει ἐκεῖνος, ἐκπεριπλεύσας κατάσχοι, οὐδὲ εἰ τὴν Εὐρώπην ἐπὶ τῇ Ἀσίᾳ τε καὶ Λιβύῃ τρίτην, τούτων πάντων οὐδέν τι ὄφελος ἐς εὐδαιμονίαν ἀνθρώπου, εἰ μὴ σωφρονεῖν ἐν ταὐτῷ ὑπάρχοι τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ τῷ τὰ μεγάλα, ὡς δοκεῖ, πράγματα πράξαντι.




[4.8.1] Ἔνθα δὴ καὶ τὸ Κλείτου τοῦ Δρωπίδου πάθημα καὶ τὴν Ἀλεξάνδρου ἐπ᾽ αὐτῷ ξυμφοράν, εἰ καὶ ὀλίγον ὕστερον ἐπράχθη, οὐκ ἔξω τοῦ καιροῦ ἀφηγήσομαι. εἶναι μὲν γὰρ ἡμέραν ἱερὰν τοῦ Διονύσου Μακεδόσι καὶ θύειν Διονύσῳ ὅσα ἔτη ἐν αὐτῇ Ἀλέξανδρον·


[4.8.2] τὸν δὲ τοῦ Διονύσου μὲν ἐν τῷ τότε ἀμελῆσαι λέγουσι, Διοσκούροιν δὲ θῦσαι, ἐξ ὅτου δὴ ἐπιφρασθέντα τοῖν Διοσκούροιν τὴν θυσίαν· πόρρω δὲ τοῦ πότου προϊόντος (καὶ γὰρ καὶ τὰ τῶν πότων ἤδη Ἀλεξάνδρῳ ἐς τὸ βαρβαρικώτερον νενεωτέριστο) ἀλλ᾽ ἔν γε τῷ πότῳ τότε ὑπὲρ τοῖν Διοσκούροιν λόγους γίγνεσθαι, ὅπως ἐς Δία ἀνηνέχθη αὐτοῖν ἡ γένεσις ἀφαιρεθεῖσα Τυνδάρεω.


[4.8.3] καί τινας τῶν παρόντων κολακείᾳ τῇ Ἀλεξάνδρου, οἷοι δὴ ἄνδρες διέφθειράν τε ἀεὶ καὶ οὔποτε παύσονται ἐπιτρίβοντες τὰ τῶν ἀεὶ βασιλέων πράγματα, κατ᾽ οὐδὲν ἀξιοῦν συμβάλλειν Ἀλεξάνδρῳ τε καὶ τοῖς Ἀλεξάνδρου ἔργοις τὸν Πολυδεύκην καὶ τὸν Κάστορα. οἱ δὲ οὐδὲ τοῦ Ἡρακλέους ἀπείχοντο ἐν τῷ πότῳ· ἀλλὰ τὸν φθόνον γὰρ ἐμποδὼν ἵστασθαι τοῖς ζῶσι τὸ μὴ οὐ τὰς δικαίας τιμὰς αὐτοῖς ἐκ τῶν ξυνόντων γίγνεσθαι.



[4.8.4] Κλεῖτον δὲ δῆλον μὲν εἶναι πάλαι ἤδη ἀχθόμενον τοῦ τε Ἀλεξάνδρου τῇ ἐς τὸ βαρβαρικώτερον μετακινήσει καὶ τῶν κολακευόντων αὐτὸν τοῖς λόγοις· τότε δὲ καὶ αὐτὸν πρὸς τοῦ οἴνου παροξυνόμενον οὐκ ἐᾶν οὔτε ἐς τὸ θεῖον ὑβρίζειν, οὔτε [ἐς] τὰ τῶν πάλαι ἡρώων ἔργα ἐκφαυλίζοντας χάριν ταύτην ἄχαριν προστιθέναι Ἀλεξάνδρῳ. 


[4.8.5] εἶναι γὰρ οὖν οὐδὲ τὰ Ἀλεξάνδρου οὕτω τι μεγάλα καὶ θαυμαστὰ ὡς ἐκεῖνοι ἐπαίρουσιν· οὔκουν μόνον καταπρᾶξαι αὐτὰ, ἀλλὰ τὸ πολὺ γὰρ μέρος Μακεδόνων εἶναι τὰ ἔργα. καὶ τοῦτον τὸν λόγον ἀνιᾶσαι Ἀλέξανδρον λεχθέντα. οὐδὲ ἐγὼ ἐπαινῶ τὸν λόγον, ἀλλὰ ἱκανὸν γὰρ εἶναι τίθεμαι ἐν τοιᾷδε παροινίᾳ τὸ καθ᾽ αὑτὸν σιγῶντα ἔχειν μηδὲ τὰ αὐτὰ τοῖς ἄλλοις ἐς κολακείαν πλημμελεῖν.


[4.8.6] ὡς δὲ καὶ τῶν Φιλίππου τινὲς ἔργων, ὅτι οὐ μεγάλα οὐδὲ θαυμαστὰ Φιλίππῳ κατεπράχθη, οὐδεμιᾷ ξὺν δίκῃ ἐπεμνήσθησαν, χαριζόμενοι καὶ οὗτοι Ἀλεξάνδρῳ, τὸν Κλεῖτον ἤδη οὐκέτι ἐν ἑαυτοῦ ὄντα πρεσβεύειν μὲν τὰ τοῦ Φιλίππου, καταβάλλειν δὲ Ἀλέξανδρόν τε καὶ τὰ τούτου ἔργα, παροινοῦντα ἤδη τὸν Κλεῖτον, τά τε ἄλλα καὶ πολὺν εἶναι ἐξονειδίζοντα Ἀλεξάνδρῳ, ὅτι πρὸς αὑτοῦ ἄρα ἐσώθη, ὁπότε ἡ ἱππομαχία ἡ ἐπὶ Γρανίκῳ ξυνειστήκει πρὸς Πέρσας·


[4.8.7] καὶ δὴ καὶ τὴν δεξιὰν τὴν αὑτοῦ σοβαρῶς ἀνατείναντα, αὕτη σε ἡ χείρ, φάναι, ὦ Ἀλέξανδρε, ἐν τῷ τότε ἔσωσε. καὶ Ἀλέξανδρον οὐκέτι φέρειν τοῦ Κλείτου τὴν παροινίαν τε καὶ ὕβριν, ἀλλὰ ἀναπηδᾶν γὰρ ξὺν ὀργῇ ἐπ᾽ αὐτόν, κατέχεσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ξυμπινόντων. Κλεῖτον δὲ οὐκ ἀνιέναι ὑβρίζοντα.



[4.8.8] Ἀλέξανδρος δὲ ἐβόα ἄρα καλῶν τοὺς ὑπασπιστάς· οὐδενὸς δὲ ὑπακούοντος ἐς ταὐτὰ ἔφη καθεστηκέναι Δαρείῳ, ὁπότε πρὸς Βήσσου τε καὶ τῶν ἀμφὶ Βῆσσον ξυλληφθεὶς ἤγετο οὐδὲν ἄλλο ὅτι μὴ ὄνομα ὢν βασιλέως. οὔκουν ἔτι οἵους τε εἶναι κατέχειν αὐτὸν τοὺς ἑταίρους, ἀλλ᾽ ἀναπηδήσαντα γὰρ οἱ μὲν λόγχην ἁρπάσαι λέγουσι τῶν σωματοφυλάκων τινὸς καὶ ταύτῃ παίσαντα Κλεῖτον ἀποκτεῖναι, οἱ δὲ σάρισσαν παρὰ τῶν φυλάκων τινὸς καὶ ταύτην.



[4.8.9] Ἀριστόβουλος δὲ ὅθεν μὲν ἡ παροινία ὡρμήθη οὐ λέγει, Κλείτου δὲ γενέσθαι μόνου τὴν ἁμαρτίαν, ὅν γε ὠργισμένου Ἀλεξάνδρου καὶ ἀναπηδήσαντος ἐπ᾽ αὐτὸν ὡς διαχρησομένου ἀπαχθῆναι μὲν διὰ θυρῶν ἔξω ὑπὲρ τὸ τεῖχός τε καὶ τὴν τάφρον τῆς ἄκρας, ἵνα ἐγίνετο, πρὸς Πτολεμαίου τοῦ Λάγου τοῦ σωματοφύλακος· οὐ καρτερήσαντα δὲ ἀναστρέψαι αὖθις καὶ περιπετῆ Ἀλεξάνδρῳ γενέσθαι Κλεῖτον ἀνακαλοῦντι, καὶ φάναι ὅτι· οὗτός τοι ἐγὼ ὁ Κλεῖτος, ὦ Ἀλέξανδρε· καὶ ἐν τούτῳ πληγέντα τῇ σαρίσσῃ ἀποθανεῖν.



[4.9.1] Καὶ ἐγὼ Κλεῖτον μὲν τῆς ὕβρεως τῆς ἐς τὸν βασιλέα τὸν αὑτοῦ μεγαλωστὶ μέμφομαι· Ἀλέξανδρον δὲ τῆς συμφορᾶς οἰκτείρω, ὅτι δυοῖν κακοῖν ἐν τῷ τότε ἡττημένον ἐπέδειξεν αὑτόν, ὑφ᾽ ὅτων δὴ καὶ τοῦ ἑτέρου οὐκ ἐπέοικεν ἄνδρα σωφρονοῦντα ἐξηττᾶσθαι, ὀργῆς τε καὶ παροινίας. 


[4.9.2] ἀλλὰ τὰ ἐπὶ τοῖσδε αὖ ἐπαινῶ Ἀλεξάνδρου, ὅτι παραυτίκα ἔγνω σχέτλιον ἔργον ἐργασάμενος. καὶ λέγουσιν εἰσὶν οἳ [τὰ Ἀλεξάνδρου] ὅτι ἐρείσας τὴν σάρισσαν πρὸς τὸν τοῖχον ἐπιπίπτειν ἐγνώκει αὐτῇ, ὡς οὐ καλὸν αὐτῷ ζῆν ἀποκτείναντι φίλον αὑτοῦ ἐν οἴνῳ. 


[4.9.3] οἱ πολλοὶ δὲ ξυγγραφεῖς τοῦτο μὲν οὐ λέγουσιν, ἀπελθόντα δὲ ἐς τὴν εὐνὴν κεῖσθαι ὀδυρόμενον, αὐτόν τε τὸν Κλεῖτον ὀνομαστὶ ἀνακαλοῦντα καὶ τὴν Κλείτου μὲν ἀδελφήν, αὐτὸν δὲ ἀναθρεψαμένην, Λανίκην τὴν Δρωπίδου παῖδα, ὡς καλὰ ἄρα αὐτῇ τροφεῖα ἀποτετικὼς εἴη ἀνδρωθείς, 


[4.9.4] ἥ γε τοὺς μὲν παῖδας τοὺς ἑαυτῆς ὑπὲρ αὐτοῦ μαχομένους ἐπεῖδεν ἀποθανόντας, τὸν ἀδελφὸν δὲ αὐτῆς αὐτὸς αὐτοχειρίᾳ ἔκτεινε· φονέα τε τῶν φίλων οὐ διαλείπειν αὑτὸν ἀνακαλοῦντα, ἄσιτόν τε καὶ ἄποτον καρτερεῖν ἔστε ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, οὐδέ τινα ἄλλην θεραπείαν θεραπεῦσαι τὸ σῶμα.


[4.9.5] Καὶ ἐπὶ τούτοις τῶν μάντεών τινες μῆνιν ἐκ Διονύσου ᾖδον, ὅτι ἡ θυσία ἐξελείφθη Ἀλεξάνδρῳ ἡ τοῦ Διονύσου. καὶ Ἀλέξανδρος μόγις πρὸς τῶν ἑταίρων πεισθεὶς σίτου τε ἥψατο καὶ τὸ σῶμα κακῶς ἐθεράπευσε· καὶ τῷ Διονύσῳ τὴν θυσίαν ἀπέδωκεν, ἐπεὶ οὐδὲ αὐτῷ ἄκοντι ἦν ἐς μῆνιν τοῦ θείου μᾶλλόν τι ἢ τὴν αὑτοῦ κακότητα ἀναφέρεσθαι τὴν ξυμφοράν. 


[4.9.6] ταῦτα μεγαλωστὶ ἐπαινῶ Ἀλεξάνδρου, τὸ μήτε ἀπαυθαδιάσασθαι ἐπὶ κακῷ, μήτε προστάτην τε καὶ ξυνήγορον κακίονα ἔτι γενέσθαι τοῦ ἁμαρτηθέντος, ἀλλὰ ξυμφῆσαι γὰρ ἐπταικέναι ἄνθρωπόν γε ὄντα.


[4.9.7] Εἰσὶ δὲ οἳ λέγουσιν Ἀνάξαρχον τὸν σοφιστὴν ἐλθεῖν μὲν παρ᾽ Ἀλέξανδρον κληθέντα, ὡς παραμυθησόμενον· εὑρόντα δὲ κείμενον καὶ ἐπιστένοντα, ἀγνοεῖν, φάναι ἐπιγελάσαντα, διότι ἐπὶ τῷδε οἱ πάλαι σοφοὶ ἄνδρες τὴν Δίκην πάρεδρον τῷ Διῒ ἐποίησαν ὡς ὅ τι ἂν πρὸς τοῦ Διὸς κυρωθῇ, τοῦτο ξὺν δίκῃ πεπραγμένον. καὶ οὖν καὶ τὰ ἐκ βασιλέως μεγάλου γιγνόμενα δίκαια χρῆναι νομίζεσθαι, πρῶτα μὲν πρὸς αὐτοῦ βασιλέως, ἔπειτα πρὸς τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. 


[4.9.8] ταῦτα εἰπόντα παραμυθήσασθαι μὲν Ἀλέξανδρον ἐν τῷ τότε, κακὸν δὲ μέγα, ὡς ἐγώ φημι, ἐξεργάσασθαι Ἀλεξάνδρῳ καὶ μεῖζον ἔτι ἢ ὅτῳ τότε ξυνείχετο, εἴπερ οὖν σοφοῦ ἀνδρὸς τήνδε ἔγνω τὴν δόξαν, ὡς οὐ τὰ δίκαια ἄρα χρὴ σπουδῇ ἐπιλεγόμενον πράττειν τὸν βασιλέα, ἀλλὰ ὅ τι ἂν καὶ ὅπως οὖν ἐκ βασιλέως πραχθῇ, τοῦτο δίκαιον νομίζειν.



[4.9.9] ἐπεὶ καὶ προσκυνεῖσθαι ἐθέλειν Ἀλέξανδρον λόγος κατέχει, ὑπούσης μὲν αὐτῷ καὶ τῆς ἀμφὶ τοῦ Ἄμμωνος πατρὸς μᾶλλόν τι ἢ Φιλίππου δόξης, θαυμάζοντα δὲ ἤδη τὰ Περσῶν καὶ Μήδων τῆς τε ἐσθῆτος τῇ ἀμείψει καὶ τῆς ἄλλης θεραπείας τῇ μετακοσμήσει. οὐκ ἐνδεῆσαι δὲ οὐδὲ πρὸς τοῦτο αὐτῷ τοὺς κολακείᾳ ἐς αὐτὸ ἐνδιδόντας, ἄλλους τέ τινας καὶ δὴ καὶ τῶν σοφιστῶν τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν Ἀνάξαρχόν τε καὶ Ἆγιν Ἀργεῖον, ἐποποιόν.



[4.10.1] Καλλισθένην δὲ τὸν Ὀλύνθιον Ἀριστοτέλους τε τῶν λόγων διακηκοότα καὶ τὸν τρόπον ὄντα ὑπαγροικότερον οὐκ ἐπαινεῖν ταῦτα. τούτου μὲν δὴ ἕνεκα καὶ αὐτὸς Καλλισθένει ξυμφέρομαι, ἐκεῖνα δὲ οὐκέτι ἐπιεικῆ δοκῶ τοῦ Καλλισθένους, εἴπερ ἀληθῆ ξυγγέγραπται, ὅτι ὑφ᾽ αὑτῷ εἶναι ἀπέφαινε καὶ τῇ αὑτοῦ ξυγγραφῇ Ἀλέξανδρόν τε καὶ τὰ Ἀλεξάνδρου ἔργα,



[4.10.2] οὔκουν αὐτὸς ἀφῖχθαι ἐξ Ἀλεξάνδρου δόξαν κτησόμενος, ἀλλὰ ἐκεῖνον εὐκλεᾶ ἐς ἀνθρώπους ποιήσων· καὶ οὖν καὶ τοῦ θείου τὴν μετουσίαν Ἀλεξάνδρῳ οὐκ ἐξ ὧν Ὀλυμπιὰς ὑπὲρ τῆς γενέσεως αὐτοῦ ψεύδεται ἀνηρτῆσθαι, ἀλλὰ ἐξ ὧν ἂν αὐτὸς ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου ξυγγράψας ἐξενέγκῃ ἐς ἀνθρώπους. 


[4.10.3] εἰσὶ δὲ οἳ καὶ τάδε ἀνέγραψαν, ὡς ἄρα ἤρετο αὐτόν ποτε Φιλώτας ὅντινα οἴοιτο μάλιστα τιμηθῆναι πρὸς τῆς Ἀθηναίων πόλεως· τὸν δὲ ἀποκρίνασθαι Ἁρμόδιον καὶ Ἀριστογείτονα, ὅτι τὸν ἕτερον τοῖν τυράννοιν ἔκτειναν καὶ τυραννίδα ὅτι κατέλυσαν. 


[4.10.4] ἐρέσθαι δὲ αὖθις τὸν Φιλώταν εἰ τῷ τύραννον κτείναντι ὑπάρχοι παρ᾽ οὕστινας ἐθέλει τῶν Ἑλλήνων φυγόντα σώζεσθαι· καὶ ἀποκρίνασθαι αὖθις Καλλισθένην, εἰ καὶ μὴ παρ᾽ ἄλλους, παρά γε Ἀθηναίους ὅτι φυγόντι ὑπάρχοι σώζεσθαι. τούτους γὰρ καὶ πρὸς Εὐρυσθέα πολεμῆσαι ὑπὲρ τῶν παίδων τῶν Ἡρακλέους, τυραννοῦντα ἐν τῷ τότε τῆς Ἑλλάδος.



[4.10.5] Ὑπὲρ δὲ τῆς προσκυνήσεως ὅπως ἠναντιώθη Ἀλεξάνδρῳ, καὶ τοῖόσδε κατέχει λόγος. ξυγκεῖσθαι μὲν γὰρ τῷ Ἀλεξάνδρῳ πρὸς τοὺς σοφιστάς τε καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν Περσῶν καὶ Μήδων τοὺς δοκιμωτάτους μνήμην τοῦ λόγου τοῦδε ἐν πότῳ ἐμβαλεῖν· 

[4.10.6] ἄρξαι δὲ τοῦ λόγου Ἀνάξαρχον, ὡς πολὺ δικαιότερον ἂν θεὸν νομιζόμενον Ἀλέξανδρον Διονύσου τε καὶ Ἡρακλέους, μὴ ὅτι τῶν ἔργων ἕνεκα ὅσα καὶ ἡλίκα καταπέπρακται Ἀλεξάνδρῳ, ἀλλὰ καὶ ὅτι Διόνυσος μὲν Θηβαῖος ἦν, οὐδέν τι προσήκων Μακεδόσι, καὶ Ἡρακλῆς Ἀργεῖος, οὐδὲ οὗτος προσήκων ὅτι μὴ κατὰ γένος τὸ Ἀλεξάνδρου·



[4.10.7] Ἡρακλείδην γὰρ εἶναι Ἀλέξανδρον· Μακεδόνας δὲ ἂν τὸν σφῶν βασιλέα δικαιότερον θείαις τιμαῖς κοσμοῦντας. καὶ γὰρ οὐδὲ ἐκεῖνο εἶναι ἀμφίλογον ὅτι ἀπελθόντα γε ἐξ ἀνθρώπων ὡς θεὸν τιμήσουσι· πόσῳ δὴ δικαιότερον ζῶντα γεραίρειν ἤπερ τελευτήσαντα ἐς οὐδὲν ὄφελος τῷ τιμωμένῳ.



[4.11.1] Λεχθέντων δὲ τούτων τε καὶ τοιούτων λόγων πρὸς Ἀναξάρχου τοὺς μὲν μετεσχηκότας τῆς βουλῆς ἐπαινεῖν τὸν λόγον καὶ δὴ ἐθέλειν ἄρχεσθαι τῆς προσκυνήσεως, τοὺς Μακεδόνας δὲ τοὺς πολλοὺς ἀχθομένους τῷ λόγῳ σιγῇ ἔχειν.


[4.11.2] Καλλισθένην δὲ ὑπολαβόντα, Ἀλέξανδρον μὲν, εἰπεῖν, ὦ Ἀνάξαρχε, οὐδεμιᾶς ἀνάξιον ἀποφαίνω τιμῆς ὅσαι ξύμμετροι ἀνθρώπῳ· ἀλλὰ διακεκρίσθαι γὰρ τοῖς ἀνθρώποις ὅσαι τε ἀνθρώπιναι τιμαὶ καὶ ὅσαι θεῖαι πολλοῖς μὲν καὶ ἄλλοις, καθάπερ ναῶν τε οἰκοδομήσει καὶ ἀγαλμάτων ἀναστάσει καὶ τεμένη ὅτι τοῖς θεοῖς ἐξαιρεῖται καὶ θύεται ἐκείνοις καὶ σπένδεται, καὶ ὕμνοι μὲν ἐς τοὺς θεοὺς ποιοῦνται, ἔπαινοι δὲ ἐς ἀνθρώπους, — ἀτὰρ οὐχ ἥκιστα τῷ τῆς προσκυνήσεως νόμῳ. 



[4.11.3] τοὺς μὲν γὰρ ἀνθρώπους φιλεῖσθαι πρὸς τῶν ἀσπαζομένων, τὸ θεῖον δέ, ὅτι ἄνω που ἱδρυμένον καὶ οὐδὲ ψαῦσαι αὐτοῦ θέμις, ἐπὶ τῷδε ἄρα τῇ προσκυνήσει γεραίρεται, καὶ χοροὶ τοῖς θεοῖς ἵστανται καὶ παιᾶνες ἐπὶ τοῖς θεοῖς ᾄδονται. καὶ οὐδὲν θαυμαστόν, ὁπότε γε καὶ αὐτῶν τῶν θεῶν ἄλλοις ἄλλαι τιμαὶ πρόσκεινται, καὶ ναὶ μὰ Δία ἥρωσιν ἄλλαι, καὶ αὗται ἀποκεκριμέναι τοῦ θείου.



[4.11.4] οὔκουν εἰκὸς ξύμπαντα ταῦτα ἀναταράσσοντας τοὺς μὲν ἀνθρώπους ἐς σχῆμα ὑπέρογκον καθιστάναι τῶν τιμῶν ταῖς ὑπερβολαῖς, τοὺς θεοὺς δὲ τό γε ἐπὶ σφίσιν ἐς ταπεινότητα οὐ πρέπουσαν καταβάλλειν τὰ ἴσα ἀνθρώποις τιμῶντας. οὔκουν οὐδὲ Ἀλέξανδρον ἀνασχέσθαι ἄν, εἰ τῶν ἰδιωτῶν τις εἰσποιοῖτο ταῖς βασιλικαῖς τιμαῖς χειροτονίᾳ ἢ ψήφῳ οὐ δικαίᾳ.


[4.11.5] πολὺ ἂν οὖν δικαιότερον τοὺς θεοὺς δυσχεραίνειν ὅσοι ἄνθρωποι ἐς τὰς θείας τιμὰς σφᾶς εἰσποιοῦσιν ἢ πρὸς ἄλλων εἰσποιούμενοι ἀνέχονται. Ἀλέξανδρον δὲ πόρρω τοῦ ἱκανοῦ ἀνδρῶν ἀγαθῶν τὸν ἄριστον εἶναί τε καὶ δοκεῖν, καὶ βασιλέων τὸν βασιλικώτατον καὶ στρατηγῶν τὸν ἀξιοστρατηγότατον.


[4.11.6] καὶ σέ, εἴπερ τινὰ ἄλλον, ὦ Ἀνάξαρχε, εἰσηγητήν τε τούτων τῶν λόγων ἐχρῆν γίγνεσθαι καὶ κωλυτὴν τῶν ἐναντίων, ἐπὶ σοφίᾳ τε καὶ παιδεύσει Ἀλεξάνδρῳ ξυνόντα. οὔκουν ἄρχειν γε τοῦδε τοῦ λόγου πρέπον ἦν, ἀλλὰ μεμνῆσθαι γὰρ οὐ Καμβύσῃ οὐδὲ Ξέρξῃ ξυνόντα ἢ ξυμβουλεύοντα, ἀλλὰ Φιλίππου μὲν παιδί, Ἡρακλείδῃ δὲ ἀπὸ γένους καὶ Αἰακίδῃ, ὅτου οἱ πρόγονοι ἐξ Ἄργους ἐς Μακεδονίαν ἦλθον, οὐδὲ βίᾳ, ἀλλὰ νόμῳ Μακεδόνων ἄρχοντες διετέλεσαν.



[4.11.7] οὔκουν οὐδὲ αὐτῷ τῷ Ἡρακλεῖ ζῶντι ἔτι θεῖαι τιμαὶ παρ᾽ Ἑλλήνων ἐγένοντο, ἀλλ᾽ οὐδὲ τελευτήσαντι πρόσθεν ἢ πρὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖς ἐπιθεσπισθῆναι ὡς θεὸν τιμᾶν Ἡρακλέα. εἰ δέ, ὅτι ἐν τῇ βαρβάρῳ γῇ οἱ λόγοι γίγνονται, βαρβαρικὰ χρὴ ἔχειν τὰ φρονήματα, καὶ ἐγὼ τῆς Ἑλλάδος μεμνῆσθαί σε ἀξιῶ, ὦ Ἀλέξανδρε, ἧς ἕνεκα ὁ πᾶς στόλος σοι ἐγένετο, προσθεῖναι τὴν Ἀσίαν τῇ Ἑλλάδι.


[4.11.8] καὶ οὖν ἐνθυμήθητι, ἐκεῖσε ἐπανελθὼν ἆρά γε καὶ τοὺς Ἕλληνας τοὺς ἐλευθερωτάτους προσαναγκάσεις ἐς τὴν προσκύνησιν, ἢ Ἑλλήνων μὲν ἀφέξῃ, Μακεδόσι δὲ προσθήσεις τήνδε τὴν ἀτιμίαν, ἢ διακεκριμένα ἔσται σοι αὐτῷ τὰ τῶν τιμῶν ἐς ἅπαν, ὡς πρὸς Ἑλλήνων μὲν καὶ Μακεδόνων ἀνθρωπίνως τε καὶ Ἑλληνικῶς τιμᾶσθαι, πρὸς δὲ τῶν βαρβάρων μόνων βαρβαρικῶς;


[4.11.9] εἰ δὲ ὑπὲρ Κύρου τοῦ Καμβύσου λέγεται πρῶτον προσκυνηθῆναι ἀνθρώπων Κῦρον καὶ ἐπὶ τῷδε ἐμμεῖναι Πέρσαις τε καὶ Μήδοις τήνδε τὴν ταπεινότητα, χρὴ ἐνθυμεῖσθαι ὅτι τὸν Κῦρον ἐκεῖνον Σκύθαι ἐσωφρόνισαν, πένητες ἄνδρες καὶ αὐτόνομοι, καὶ Δαρεῖον ἄλλοι αὖ Σκύθαι, καὶ Ξέρξην Ἀθηναῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι, καὶ Ἀρτοξέρξην Κλέαρχος καὶ Ξενοφῶν καὶ οἱ ξὺν τούτοις μύριοι, καὶ Δαρεῖον τοῦτον Ἀλέξανδρος μὴ προσκυνούμενος.


[4.12.1] Ταῦτα δὴ καὶ τοιαῦτα εἰπόντα Καλλισθένην ἀνιᾶσαι μὲν μεγαλωστὶ Ἀλέξανδρον, Μακεδόσι δὲ πρὸς θυμοῦ εἰπεῖν. καὶ τοῦτο γνόντα Ἀλέξανδρον πέμψαντα κωλῦσαι [Μακεδόνας] μεμνῆσθαι ἔτι τῆς προσκυνήσεως. 


[4.12.2] ἀλλὰ σιγῆς γὰρ γενομένης ἐπὶ τοῖς λόγοις ἀναστάντας Περσῶν τοὺς πρεσβυτάτους ἐφεξῆς προσκυνεῖν. Λεοννάτον δέ, ἕνα τῶν ἑταίρων, ἐπειδή τις ἐδόκει τῶν Περσῶν αὐτῷ οὐκ ἐν κόσμῳ προσκυνῆσαι, τὸν δὲ ἐπιγελάσαι τῷ σχήματι τοῦ Περσοῦ ὡς ταπεινῷ· καὶ τούτῳ χαλεπήναντα τότε Ἀλέξανδρον ξυναλλαγῆναι αὖθις. 

[4.12.3] ἀναγέγραπται δὲ δὴ καὶ τοῖόσδε λόγος. προπίνειν φιάλην χρυσῆν ἐν κύκλῳ Ἀλέξανδρον πρώτοις μὲν τούτοις πρὸς οὕστινας ξυνέκειτο αὐτῷ τὰ τῆς προσκυνήσεως, τὸν δὲ πρῶτον ἐκπιόντα τὴν φιάλην προσκυνῆσαί τε ἀναστάντα καὶ φιληθῆναι πρὸς αὐτοῦ, καὶ τοῦτο ἐφεξῆς διὰ πάντων χωρῆσαι.

[4.12.4] ὡς δὲ ἐς Καλλισθένην ἧκεν ἡ πρόποσις, ἀναστῆναι μὲν Καλλισθένην καὶ ἐκπιεῖν τὴν φιάλην, καὶ προσελθόντα ἐθέλειν φιλῆσαι οὐ προσκυνήσαντα. τὸν δὲ τυχεῖν μὲν τότε διαλεγόμενον Ἡφαιστίωνι· οὔκουν προσέχειν τὸν νοῦν, εἰ καὶ τὰ τῆς προσκυνήσεως ἐπιτελῆ τῷ Καλλισθένει ἐγένετο. 






[4.12.5] ἀλλὰ Δημήτριον γὰρ τὸν Πυθώνακτος, ἕνα τῶν ἑταίρων, ὡς προσῄει αὐτῷ ὁ Καλλισθένης φιλήσων, φάναι ὅτι οὐ προσκυνήσας πρόσεισιν. καὶ τὸν Ἀλέξανδρον οὐ παρασχεῖν φιλῆσαι ἑαυτόν· τὸν δὲ Καλλισθένην, φιλήματι, φάναι, ἔλαττον ἔχων ἄπειμι.

[4.12.6] Καὶ τούτων ἐγὼ, ὅσα ἐς ὕβριν τε τὴν Ἀλεξάνδρου τὴν ἐν τῷ παραυτίκα καὶ ἐς σκαιότητα τὴν Καλλισθένους φέροντα, οὐδὲν οὐδαμῇ ἐπαινῶ, ἀλλὰ τὸ καθ᾽ αὑτὸν γὰρ κοσμίως τίθεσθαι ἐξαρκεῖν φημί, αὔξοντα ὡς ἀνυστὸν τὰ βασιλέως πράγματα ὅτῳ τις ξυνεῖναι οὐκ ἀπηξίωσεν.


[4.12.7] οὔκουν ἀπεικότως δι᾽ ἀπεχθείας γενέσθαι Ἀλεξάνδρῳ Καλλισθένην τίθεμαι ἐπὶ τῇ ἀκαίρῳ τε παρρησίᾳ καὶ ὑπερόγκῳ ἀβελτερίᾳ. ἐφ᾽ ὅτῳ τεκμαίρομαι μὴ χαλεπῶς πιστευθῆναι τοὺς κατειπόντας Καλλισθένους, ὅτι μετέσχε τῆς ἐπιβουλῆς τῆς γενομένης Ἀλεξάνδρῳ ἐκ τῶν παίδων, τοὺς δέ, ὅτι καὶ ἐπῆρεν αὐτὸς ἐς τὸ ἐπιβουλεῦσαι. ξυνέβη δὲ τὰ τῆς ἐπιβουλῆς ὧδε.



[4.13.1] Ἐκ Φιλίππου ἦν ἤδη καθεστηκὸς τῶν ἐν τέλει Μακεδόνων τοὺς παῖδας ὅσοι ἐς ἡλικίαν ἐμειρακιεύοντο καταλέγεσθαι ἐς θεραπείαν τοῦ βασιλέως, τά τε περὶ τὴν ἄλλην δίαιταν τοῦ σώματος διακονεῖσθαι βασιλεῖ καὶ κοιμώμενον φυλάσσειν τούτοις ἐπετέτραπτο. καὶ ὁπότε ἐξελαύνοι βασιλεύς, τοὺς ἵππους παρὰ τῶν ἱπποκόμων δεχόμενοι ἐκεῖνοι προσῆγον καὶ ἀνέβαλλον οὗτοι βασιλέα τὸν Περσικὸν τρόπον καὶ τῆς ἐπὶ θήρᾳ φιλοτιμίας βασιλεῖ κοινωνοὶ ἦσαν.



[4.13.2] τούτων καὶ Ἑρμόλαος ἦν, Σωπόλιδος μὲν παῖς, φιλοσοφίᾳ δὲ ἐδόκει προσέχειν τὸν νοῦν καὶ Καλλισθένην θεραπεύειν ἐπὶ τῷδε. ὑπὲρ τούτου λόγος κατέχει, ὅτι ἐν θήρᾳ προσφερομένου Ἀλεξάνδρῳ συὸς ἔφθη βαλὼν τὸν σῦν ὁ Ἑρμόλαος· καὶ ὁ μὲν σῦς πίπτει βληθείς, Ἀλέξανδρος δὲ τοῦ καιροῦ ὑστερήσας ἐχαλέπηνε τῷ Ἑρμολάῳ καὶ κελεύει αὐτὸν πρὸς ὀργὴν πληγὰς λαβεῖν ὁρώντων τῶν ἄλλων παίδων, καὶ τὸν ἵππον αὐτοῦ ἀφείλετο.


[4.13.3] Τοῦτον τὸν Ἑρμόλαον ἀλγήσαντα τῇ ὕβρει φράσαι πρὸς Σώστρατον τὸν Ἀμύντου, ἡλικιώτην τε ἑαυτοῦ καὶ ἐραστὴν ὄντα, ὅτι οὐ βιωτόν οἵ ἐστι μὴ τιμωρησαμένῳ Ἀλέξανδρον τῆς ὕβρεως, καὶ τὸν Σώστρατον οὐ χαλεπῶς συμπεῖσαι μετασχεῖν τοῦ ἔργου, ἅτε ἐρῶντα. 


[4.13.4] ὑπὸ τούτων δὲ ἀναπεισθῆναι Ἀντίπατρόν τε τὸν Ἀσκληπιοδώρου τοῦ Συρίας σατραπεύσαντος καὶ Ἐπιμένην τὸν Ἀρσαίου καὶ Ἀντικλέα τὸν Θεοκρίτου καὶ Φιλώταν τὸν Κάρσιδος τοῦ Θρᾳκός. ὡς οὖν περιῆκεν ἐς Ἀντίπατρον ἡ νυκτερινὴ φυλακή, ταύτῃ τῇ νυκτὶ ξυγκείμενον εἶναι ἀποκτεῖναι Ἀλέξανδρον, κοιμωμένῳ ἐπιπεσόντας.


[4.13.5] Ξυμβῆναι δὲ οἱ μὲν αὐτομάτως λέγουσιν ἔστε ‹ἐφ᾽› ἡμέραν πίνειν Ἀλέξανδρον, Ἀριστόβουλος δὲ ὧδε ἀνέγραψε. Σύραν γυναῖκα ἐφομαρτεῖν Ἀλεξάνδρῳ κάτοχον ἐκ τοῦ θείου γιγνομένην καὶ ταύτην τὸ μὲν πρῶτον γέλωτα εἶναι Ἀλεξάνδρῳ τε καὶ τοῖς ἀμφ᾽ αὐτόν· ὡς δὲ τὰ πάντα ἐν τῇ κατοχῇ ἀληθεύουσα ἐφαίνετο, οὐκέτι ἀμελεῖσθαι ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου, ἀλλ᾽ εἶναι γὰρ τῇ Σύρᾳ πρόσοδον πρὸς τὸν βασιλέα καὶ νύκτωρ καὶ μεθ᾽ ἡμέραν, καὶ καθεύδοντι πολλάκις ἤδη ἐπιστῆναι.



[4.13.6] καὶ δὴ καὶ τότε ἀπαλλασσομένου ἐκ τοῦ πότου κατεχομένην ἐκ τοῦ θείου ἐντυχεῖν, καὶ δεῖσθαι ἐπανελθόντα πίνειν ὅλην τὴν νύκτα· καὶ Ἀλέξανδρον θεῖόν τι εἶναι νομίσαντα ἐπανελθεῖν τε καὶ πίνειν, καὶ οὕτως τοῖς παισὶ διαπεσεῖν τὸ ἔργον.


[4.13.7] Τῇ δὲ ὑστεραίᾳ Ἐπιμένης ὁ Ἀρσαίου τῶν μετεχόντων τῆς ἐπιβουλῆς φράζει τὴν πρᾶξιν Χαρικλεῖ τῷ Μενάνδρου, ἐραστῇ ἑαυτοῦ γεγονότι· Χαρικλῆς δὲ φράζει Εὐρυλόχῳ τῷ ἀδελφῷ τῷ Ἐπιμένους. καὶ ὁ Εὐρύλοχος ἐλθὼν ἐπὶ τὴν σκηνὴν τὴν Ἀλεξάνδρου Πτολεμαίῳ τῷ Λάγου τῷ σωματοφύλακι καταλέγει ἅπαν τὸ πρᾶγμα· ὁ δὲ Ἀλεξάνδρῳ ἔφρασε. καὶ ὁ Ἀλέξανδρος ξυλλαβεῖν κελεύει ὧν τὰ ὀνόματα εἶπεν ὁ Εὐρύλοχος· καὶ οὗτοι στρεβλούμενοι σφῶν τε αὐτῶν κατεῖπον τὴν ἐπιβουλὴν καί τινας καὶ ἄλλους ὠνόμασαν.



[4.14.1] Ἀριστόβουλος μὲν λέγει ὅτι καὶ Καλλισθένην ἐπᾶραι σφᾶς ἔφασαν ἐς τὸ τόλμημα· καὶ Πτολεμαῖος ὡσαύτως λέγει. οἱ δὲ πολλοὶ οὐ ταύτῃ λέγουσιν, ἀλλὰ διὰ μῖσος γὰρ τὸ ἤδη ὂν πρὸς Καλλισθένην ἐξ Ἀλεξάνδρου καὶ ὅτι ὁ Ἑρμόλαος ἐς τὰ μάλιστα ἐπιτήδειος ἦν τῷ Καλλισθένει, οὐ χαλεπῶς πιστεῦσαι τὰ χείρω ὑπὲρ Καλλισθένους Ἀλέξανδρον. 


[4.14.2] ἤδη δέ τινες καὶ τάδε ἀνέγραψαν, τὸν Ἑρμόλαον προαχθέντα ἐς τοὺς Μακεδόνας ὁμολογεῖν τε ἐπιβουλεῦσαι—καὶ γὰρ οὐκ εἶναι ἔτι ἐλευθέρῳ ἀνδρὶ φέρειν τὴν ὕβριν τὴν Ἀλεξάνδρου—πάντα καταλέγοντα, τήν τε Φιλώτα οὐκ ἔνδικον τελευτὴν καὶ ‹τὴν› τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Παρμενίωνος ἔτι ἐκνομωτέραν καὶ τῶν ἄλλων τῶν τότε ἀποθανόντων, καὶ τὴν Κλείτου ἐν μέθῃ ἀναίρεσιν, καὶ τὴν ἐσθῆτα τὴν Μηδικήν, καὶ τὴν προσκύνησιν τὴν βουλευθεῖσαν καὶ οὔπω πεπαυμένην, καὶ πότους τε καὶ ὕπνους τοὺς Ἀλεξάνδρου· ταῦτα οὐ φέροντα ἔτι ἐλευθερῶσαι ἐθελῆσαι ἑαυτόν τε καὶ τοὺς ἄλλους Μακεδόνας.




[4.14.3] τοῦτον μὲν δὴ αὐτόν τε καὶ τοὺς ξὺν αὐτῷ ξυλληφθέντας καταλευσθῆναι πρὸς τῶν παρόντων. Καλλισθένην δὲ Ἀριστόβουλος μὲν λέγει δεδεμένον ἐν πέδαις ξυμπεριάγεσθαι τῇ στρατιᾷ, ἔπειτα νόσῳ τελευτῆσαι, Πτολεμαῖος δὲ ὁ Λάγου στρεβλωθέντα καὶ κρεμασθέντα ἀποθανεῖν. οὕτως οὐδὲ οἱ πάνυ πιστοὶ ἐς τὴν ἀφήγησιν καὶ ξυγγενόμενοι ἐν τῷ τότε Ἀλεξάνδρῳ ὑπὲρ τῶν γνωρίμων τε καὶ οὐ λαθόντων σφᾶς ὅπως ἐπράχθη ξύμφωνα ἀνέγραψαν. 



[4.14.4] πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ὑπὲρ τούτων αὐτῶν ἄλλοι ἄλλως ἀφηγήσαντο, ἀλλ᾽ ἐμοὶ ταῦτα ἀποχρῶντα ἔστω ἀναγεγραμμένα. ταῦτα μὲν δὴ οὐ πολλῷ ὕστερον πραχθέντα ἐγὼ ἐν τοῖσδε τοῖς ἀμφὶ Κλεῖτον ξυνενεχθεῖσιν Ἀλεξάνδρου ἀνέγραψα, τούτοις μᾶλλόν τι οἰκεῖα ὑπολαβὼν ἐς τὴν ἀφήγησιν.


[4.15.1] Παρ᾽ Ἀλέξανδρον δὲ ἧκεν καὶ αὖθις Σκυθῶν τῶν ἐκ τῆς Εὐρώπης πρεσβεία ξὺν τοῖς πρέσβεσιν οἷς αὐτὸς ἐς Σκύθας ἔστειλεν. ὁ μὲν δὴ τότε βασιλεὺς τῶν Σκυθῶν ὅτε οὗτοι ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐπέμποντο τετελευτηκὼς ἐτύγχανεν, ἀδελφὸς δὲ ἐκείνου ἐβασίλευεν. 

[4.15.2] ἦν δὲ ὁ νοῦς τῆς πρεσβείας ἐθέλειν ποιεῖν πᾶν τὸ ἐξ Ἀλεξάνδρου ἐπαγγελλόμενον Σκύθας· καὶ δῶρα ἔφερον Ἀλεξάνδρῳ παρὰ τοῦ βασιλέως τῶν Σκυθῶν ὅσα μέγιστα νομίζεται ἐν Σκύθαις· καὶ τὴν θυγατέρα ὅτι ἐθέλει Ἀλεξάνδρῳ δοῦναι γυναῖκα βεβαιότητος οὕνεκα τῆς πρὸς Ἀλέξανδρον φιλίας τε καὶ ξυμμαχίας.


[4.15.3] εἰ δὲ ἀπαξιοῖ τὴν Σκυθῶν βασίλισσαν γῆμαι Ἀλέξανδρος, ἀλλὰ τῶν γε σατραπῶν τῶν τῆς Σκυθικῆς χώρας καὶ ὅσοι ἄλλοι δυνάσται κατὰ τὴν γῆν τὴν Σκυθίδα, τούτων τὰς παῖδας ἐθέλειν δοῦναι τοῖς πιστοτάτοις τῶν ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον· ἥξειν δὲ καὶ αὐτὸς ἔφασκεν, εἰ κελεύοιτο, ὡς παρ᾽ αὐτοῦ Ἀλεξάνδρου ἀκοῦσαι ὅσα ἐπαγγέλλοι. 


[4.15.4] ἀφίκετο δ᾽ ἐν τούτῳ παρ᾽ Ἀλέξανδρον καὶ Φαρασμάνης ὁ Χορασμίων βασιλεὺς ξὺν ἱππεῦσι χιλίοις καὶ πεντακοσίοις. ἔφασκεν δὲ ὁ Φαρασμάνης ὅμορος οἰκεῖν τῷ τε Κόλχων γένει καὶ ταῖς γυναιξὶ ταῖς Ἀμαζόσι, καὶ εἰ θέλοι Ἀλέξανδρος ἐπὶ Κόλχους τε καὶ Ἀμαζόνας ἐλάσας καταστρέψασθαι τὰ ἐπὶ τὸν πόντον τὸν Εὔξεινον ταύτῃ καθήκοντα γένη, ὁδῶν τε ἡγεμὼν ἔσεσθαι ἐπηγγέλλετο καὶ τὰ ἐπιτήδεια τῇ στρατιᾷ παρασκευάσειν.

[4.15.5] Τοῖς τε οὖν παρὰ τῶν Σκυθῶν ἥκουσι φιλάνθρωπα ἀποκρίνεται Ἀλέξανδρος καὶ ἐς τὸν τότε καιρὸν ξύμφορα, γάμου δὲ οὐδὲν δεῖσθαι Σκυθικοῦ, καὶ Φαρασμάνην ἐπαινέσας τε καὶ φιλίαν καὶ ξυμμαχίαν πρὸς αὐτὸν ξυνθέμενος αὑτῷ μὲν τότε οὐκ ἔφη ἐν καιρῷ εἶναι ἐλαύνειν ἐπὶ τὸν Πόντον· Ἀρταβάζῳ δὲ τῷ Πέρσῃ, ὅτῳ τὰ Βακτρίων ἐξ Ἀλεξάνδρου ἐπετέτακτο, καὶ ὅσοι ἄλλοι πρόσχωροι τούτῳ σατράπαι ξυστήσας Φαρασμάνην ἀποπέμπει ἐς τὰ ἤθη τὰ αὐτοῦ.



[4.15.6] αὑτῷ δὲ τὰ Ἰνδῶν ἔφη ἐν τῷ τότε μέλειν. τούτους γὰρ καταστρεψάμενος πᾶσαν ἂν ἤδη ἔχειν τὴν Ἀσίαν· ἐχομένης δὲ τῆς Ἀσίας ἐπανιέναι ἂν ἐς τὴν Ἑλλάδα, ἐκεῖθεν δ᾽ ἐφ᾽ Ἑλλησπόντου τε καὶ τῆς Προποντίδος ξὺν τῇ δυνάμει πάσῃ τῇ τε ναυτικῇ καὶ τῇ πεζικῇ ἐλάσειν εἴσω τοῦ Πόντου· καὶ ἐς τὸ τότε ἠξίου ἀποθέσθαι Φαρασμάνην ὅσα ἐν τῷ παραυτίκα ἐπηγγέλλετο.

[4.15.7] Αὐτὸς δὲ ἐπὶ τὸν Ὄξον τε ποταμὸν ᾔει αὖθις καὶ εἰς τὴν Σογδιανὴν προχωρεῖν ἐγνώκει, ὅτι πολλοὺς τῶν Σογδιανῶν ἐς τὰ ἐρύματα ξυμπεφευγέναι ἠγγέλλετο οὐδὲ ἐθέλειν κατακούειν τοῦ σατράπου, ὅστις αὐτοῖς ἐξ Ἀλεξάνδρου ἐπετέτακτο. στρατοπεδεύοντος δὲ αὐτοῦ ἐπὶ τῷ ποταμῷ τῷ Ὄξῳ οὐ μακρὰν τῆς σκηνῆς τῆς αὐτοῦ Ἀλεξάνδρου πηγὴ ὕδατος καὶ ἄλλη ἐλαίου πηγὴ πλησίον αὐτῆς ἀνέσχε.


[4.15.8] καὶ Πτολεμαίῳ τῷ Λάγου τῷ σωματοφύλακι ἐπειδὴ ἐσηγγέλθη τὸ τέρας, Πτολεμαῖος Ἀλεξάνδρῳ ἔφρασεν. Ἀλέξανδρος δὲ ἔθυεν ἐπὶ τῷ φάσματι ὅσα οἱ μάντεις ἐξηγοῦντο. Ἀρίστανδρος δὲ πόνων εἶναι σημεῖον τοῦ ἐλαίου τὴν πηγὴν ἔφασκεν, ἀλλὰ καὶ νίκην ἐπὶ τοῖς πόνοις σημαίνειν.


[4.16.1] Διαβὰς οὖν ξὺν μέρει τῆς στρατιᾶς ἐς τὴν Σογδιανήν, Πολυπέρχοντα δὲ καὶ Ἄτταλον καὶ Γοργίαν καὶ Μελέαγρον αὐτοῦ ἐν Βάκτροις ὑπολιπόμενος τούτοις μὲν παρήγγειλεν τήν τε χώραν ἐν φυλακῇ ἔχειν, ὡς μή τι νεωτερίσωσιν οἱ ταύτῃ βάρβαροι, καὶ τοὺς ἔτι ἀφεστηκότας αὐτῶν ἐξαιρεῖν· 


[4.16.2] αὐτὸς δὲ ἐς πέντε μέρη διελὼν τὴν ἅμα οἷ στρατιὰν τῶν μὲν Ἡφαιστίωνα ἄρχειν ἔταξε, τῶν δὲ Πτολεμαῖον τὸν Λάγου τὸν σωματοφύλακα· τοῖς τρίτοις δὲ Περδίκκαν ἐπέταξε· τῆς δὲ τετάρτης τάξεως Κοῖνος καὶ Ἀρτάβαζος ἡγοῦντο αὐτῷ· τὴν δὲ πέμπτην μοῖραν ἀναλαβὼν αὐτὸς ἐπῄει τὴν χώραν ὡς ἐπὶ Μαράκανδα.


[4.16.3] καὶ οἱ ἄλλοι ὡς ἑκάστοις προὐχώρει ἐπῄεσαν, τοὺς μέν τινας τῶν ἐς τὰ ἐρύματα ξυμπεφευγότων βίᾳ ἐξαιροῦντες, τοὺς δὲ καὶ ὁμολογίᾳ προσχωροῦντάς σφισιν ἀναλαμβάνοντες. ὡς δὲ ξύμπασα αὐτῷ ἡ δύναμις ἐπελθοῦσα τῶν Σογδιανῶν τῆς χώρας τὴν πολλὴν ἐς Μαράκανδα ἀφίκετο, Ἡφαιστίωνα μὲν ἐκπέμπει τὰς ἐν τῇ Σογδιανῇ πόλεις συνοικίζειν, Κοῖνον δὲ καὶ Ἀρτάβαζον ὡς ἐς Σκύθας, ὅτι ἐς Σκύθας καταπεφευγέναι Σπιταμένης αὐτῷ ἐξηγγέλλετο, αὐτὸς δὲ ξὺν τῇ λοιπῇ στρατιᾷ ἐπιὼν τῆς Σογδιανῆς ὅσα ἔτι πρὸς τῶν ἀφεστηκότων κατείχετο ταῦτα οὐ χαλεπῶς ἐξῄρει.



[4.16.4] Ἐν τούτοις δὲ Ἀλεξάνδρου ὄντος Σπιταμένης τε καὶ σὺν αὐτῷ τῶν Σογδιανῶν τινες φυγάδων ἐς τῶν Σκυθῶν τῶν Μασσαγετῶν καλουμένων τὴν χώραν ξυμπεφευγότες ξυναγαγόντες τῶν Μασσαγετῶν ἱππέας ἑξακοσίους ἀφίκοντο πρός τι φρούριον τῶν κατὰ τὴν Βακτριανήν. 


[4.16.5] καὶ τῷ τε φρουράρχῳ οὐδὲν πολέμιον προσδεχομένῳ ἐπιπεσόντες καὶ τοῖς ξὺν τούτῳ τὴν φυλακὴν ἔχουσιν τοὺς μὲν στρατιώτας διέφθειραν, τὸν φρούραρχον δὲ ἑλόντες ἐν φυλακῇ εἶχον. θαρσήσαντες δὲ ἐπὶ τοῦ φρουρίου τῇ καταλήψει ὀλίγαις ἡμέραις ὕστερον Ζαριάσποις πελάσαντες τῇ μὲν πόλει προσβαλεῖν ἀπέγνωσαν, λείαν δὲ πολλὴν περιβαλλόμενοι ἤλαυνον.

[4.16.6] Ἦσαν δὲ ἐν τοῖς Ζαριάσποις νόσῳ ὑπολελειμμένοι τῶν ἑταίρων ἱππέων οὐ πολλοὶ καὶ ξὺν τούτοις Πείθων τε ὁ Σωσικλέους, ἐπὶ τῆς βασιλικῆς θεραπείας τῆς ἐν Ζαριάσποις τεταγμένος, καὶ Ἀριστόνικος ὁ κιθαρῳδός. καὶ οὗτοι αἰσθόμενοι τῶν Σκυθῶν τὴν καταδρομήν (ἤδη γὰρ ἐκ τῆς νόσου ἀναρρωσθέντες ὅπλα τε ἔφερον καὶ τῶν ἵππων ἐπέβαινον) ξυναγαγόντες τούς τε μισθοφόρους ἱππέας ἐς ὀγδοήκοντα, οἳ ἐπὶ φυλακῇ τῶν Ζαριάσπων ὑπολελειμμένοι ἦσαν, καὶ τῶν παίδων τινὰς τῶν βασιλικῶν ἐκβοηθοῦσιν ἐπὶ τοὺς Μασσαγέτας.


[4.16.7] καὶ τῇ μὲν πρώτῃ προσβολῇ οὐδὲν ὑποτοπήσασι τοῖς Σκύθαις ἐπιπεσόντες τήν τε λείαν ξύμπασαν ἀφείλοντο αὐτοὺς καὶ τῶν ἀγόντων τὴν λείαν οὐκ ὀλίγους ἀπέκτειναν. ἐπανιόντες δὲ αὐτοὶ ἀτάκτως, ἅτε οὐδενὸς ἐξηγουμένου, ἐνεδρευθέντες πρὸς Σπιταμένους καὶ τῶν Σκυθῶν τῶν μὲν ἑταίρων ἀποβάλλουσιν ἑπτά, τῶν δὲ μισθοφόρων ἱππέων ἑξήκοντα. καὶ Ἀριστόνικος ὁ κιθαρῳδὸς αὐτοῦ ἀποθνήσκει, οὐ κατὰ κιθαρῳδὸν ἀνὴρ ἀγαθὸς γενόμενος. Πείθων δὲ τρωθεὶς ζῶν λαμβάνεται πρὸς τῶν Σκυθῶν.


[4.17.1] Καὶ ταῦτα ὡς Κρατερῷ ἐξηγγέλθη, σπουδῇ ἐπὶ τοὺς Μασσαγέτας ἤλαυνεν. οἱ δὲ ὡς ἐπύθοντο πλησίον ἐπελαύνοντά σφισι Κρατερόν, ἔφευγον ἀνὰ κράτος ὡς εἰς τὴν ἐρήμην. καὶ Κρατερὸς ἐχόμενος αὐτῶν αὐτοῖς τε ἐκείνοις περιπίπτει οὐ πόρρω τῆς ἐρήμου καὶ ἄλλοις ἱππεῦσι Μασσαγετῶν ὑπὲρ τοὺς χιλίους.

[4.17.2] καὶ μάχη γίγνεται τῶν τε Μακεδόνων καὶ τῶν Σκυθῶν καρτερά· καὶ ἐνίκων οἱ Μακεδόνες. τῶν δὲ Σκυθῶν ἀπέθανον μὲν ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα ἱππεῖς· οἱ δὲ ἄλλοι οὐ χαλεπῶς ἐς τὴν ἐρήμην διεσώθησαν, ὅτι ἄπορον ἦν προσωτέρω τοῖς Μακεδόσι διώκειν.

[4.17.3] Καὶ ἐν τούτῳ Ἀλέξανδρος Ἀρτάβαζον μὲν τῆς σατραπείας τῆς Βακτρίων ἀπαλλάττει δεηθέντα διὰ γῆρας, Ἀμύνταν δὲ τὸν Νικολάου σατράπην ἀντ᾽ αὐτοῦ καθίστησι. Κοῖνον δὲ ἀπολείπει αὐτοῦ τήν τε αὑτοῦ τάξιν καὶ τὴν Μελεάγρου ἔχοντα καὶ τῶν ἑταίρων ἱππέων ἐς τετρακοσίους καὶ τοὺς ἱππακοντιστὰς πάντας καὶ τῶν Βακτρίων τε καὶ Σογδιανῶν καὶ ὅσοι ἄλλοι μετὰ Ἀμύντου ἐτάχθησαν, προστάξας ἅπασιν ἀκούειν Κοίνου καὶ διαχειμάζειν αὐτοῦ ἐν τῇ Σογδιανῇ, τῆς τε χώρας ἕνεκα τῆς φυλακῆς καὶ εἴ πῃ ἄρα Σπιταμένην περιφερόμενον κατὰ τὸν χειμῶνα ἐνεδρεύσαντας ξυλλαβεῖν.



[4.17.4] Σπιταμένης δὲ καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ὡς φρουραῖς τε πάντα κατειλημμένα ἑώρων ἐκ τῶν Μακεδόνων καί σφιν ἄπορα πάντῃ τὰ τῆς φυγῆς ἐγίγνετο, ὡς ἐπὶ Κοῖνόν τε καὶ τὴν ξὺν τούτῳ στρατιὰν ἐτράποντο, ὡς ταύτῃ μᾶλλόν τι ἀξιόμαχοι ἐσόμενοι. ἀφικόμενοι δὲ ἐς Γαβάς, χωρίον τῆς Σογδιανῆς ὀχυρὸν ἐν μεθορίῳ τῆς τε Σογδιανῶν γῆς καὶ τῆς Μασσαγετῶν Σκυθῶν ᾠκισμένον, ἀναπείθουσιν οὐ χαλεπῶς τῶν Σκυθῶν ἱππέας ἐς τρισχιλίους συνεμβάλλειν σφίσιν ἐς τὴν Σογδιανήν.


[4.17.5] οἱ δὲ Σκύθαι οὗτοι ἀπορίᾳ τε πολλῇ ἔχονται καὶ ἅμα ὅτι οὔτε πόλεις εἰσὶν αὐτοῖς οὔτε ἑδραῖοι οἰκοῦσιν, ὡς δειμαίνειν ἂν περὶ τῶν φιλτάτων, οὐ χαλεποὶ ἀναπεισθῆναί εἰσιν ἐς ἄλλον καὶ ἄλλον πόλεμον. ὡς δὲ Κοῖνός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ἔμαθον προσιόντας τοὺς ξὺν Σπιταμένει ἱππέας, ἀπήντων καὶ αὐτοὶ μετὰ τῆς στρατιᾶς.


[4.17.6] καὶ γίγνεται αὐτῶν μάχη καρτερά, καὶ νικῶσιν οἱ Μακεδόνες, ὥστε τῶν μὲν βαρβάρων ἱππέων ὑπὲρ τοὺς ὀκτακοσίους πεσεῖν ἐν τῇ μάχῃ, τῶν δὲ ξὺν Κοίνῳ ἱππέας μὲν ἐς εἴκοσι καὶ πέντε, πεζοὺς δὲ δώδεκα. οἵ τε οὖν Σογδιανοὶ οἱ ἔτι ὑπολειπόμενοι ξὺν Σπιταμένει καὶ τῶν Βακτρίων οἱ πολλοὶ ἀπολείπουσιν ἐν τῇ φυγῇ Σπιταμένην καὶ ἀφικόμενοι παρὰ Κοῖνον παρέδοσαν σφᾶς αὐτοὺς Κοίνῳ,


[4.17.7] οἵ τε Μασσαγέται οἱ Σκύθαι κακῶς πεπραγότες τὰ μὲν σκευοφόρα τῶν ξυμπαραταξαμένων σφίσι Βακτρίων τε καὶ Σογδιανῶν διήρπασαν, αὐτοὶ δὲ ξὺν Σπιταμένει ἐς τὴν ἔρημον ἔφευγον. ὡς δὲ ἐξηγγέλλετο αὐτοῖς Ἀλέξανδρος ἐν ὁρμῇ ὢν ἐπὶ τὴν ἔρημον ἐλαύνειν ἀποτεμόντες τοῦ Σπιταμένους τὴν κεφαλὴν παρὰ Ἀλέξανδρον πέμπουσιν, ὡς ἀποτρέψοντες ἀπὸ σφῶν αὐτῶν τούτῳ τῷ ἔργῳ.



[4.18.1] Καὶ ἐν τούτῳ Κοῖνός τε ἐς Ναύτακα παρ᾽ Ἀλέξανδρον ἐπανέρχεται καὶ οἱ ἀμφὶ Κρατερόν τε καὶ Φραταφέρνην τὸν τῶν Παρθυαίων σατράπην καὶ Στασάνωρ ὁ Ἀρείων, πεπραγμένων σφίσι πάντων ὅσα ἐξ Ἀλεξάνδρου ἐτέτακτο.


[4.18.2] Ἀλέξανδρος δὲ περὶ Ναύτακα ἀναπαύων τὴν στρατιὰν ὅ τι περ ἀκμαῖον τοῦ χειμῶνος, Φραταφέρνην μὲν ἀποστέλλει ἐς Μάρδους καὶ Ταπ‹ο›ύρους ‹Αὐτο›φραδάτην ἐπανάξοντα τὸν σατράπην, ὅτι πολλάκις ἤδη μετάπεμπτος ἐξ Ἀλεξάνδρου γιγνόμενος οὐχ ὑπήκουε καλοῦντι. 


[4.18.3] Στασάνορα δὲ ἐς Δράγγας σατράπην ἐκπέμπει, ἐς Μήδους δὲ Ἀτροπάτην ἐπὶ σατραπείᾳ καὶ τοῦτον τῇ Μήδων, ὅτι Ὀξυδάτης ἐθελοκακεῖν αὐτῷ ἐφαίνετο. Σταμένην δὲ ἐπὶ Βαβυλῶνος στέλλει, ὅτι Μαζαῖος ὁ Βαβυλώνιος ὕπαρχος τετελευτηκέναι αὐτῷ ἐξηγγέλλετο. Σώπολιν δὲ καὶ Ἐπόκιλλον καὶ Μεν[ν]ίδαν ἐς Μακεδονίαν ἐκπέμπει, τὴν στρατιὰν τὴν ἐκ Μακεδονίας αὐτῷ ἀνάξοντας.


[4.18.4] Ἅμα δὲ τῷ ἦρι ὑποφαίνοντι προὐχώρει ὡς ἐπὶ τὴν ἐν τῇ Σογδιανῇ πέτραν, ἐς ἣν πολλοὺς μὲν τῶν Σογδιανῶν ξυμπεφευγέναι αὐτῷ ἐξηγγέλλετο· καὶ ἡ Ὀξυάρτου δὲ γυνὴ τοῦ Βακτρίου καὶ αἱ παῖδες αἱ Ὀξυάρτου ἐς τὴν πέτραν ταύτην ξυμπεφευγέναι ἐλέγοντο, Ὀξυάρτου αὐτὰς ὡς ἐς ἀνάλωτον δῆθεν τὸ χωρίον ἐκεῖνο ὑπεκθεμένου, ὅτι καὶ αὐτὸς ἀφειστήκει ἀπ᾽ Ἀλεξάνδρου. ταύτης γὰρ ἐξαιρεθείσης οὐκέτι οὐδὲν ὑπολειφθήσεσθαι ἐδόκει τῶν Σογδιανῶν τοῖς νεωτερίζειν ἐθέλουσιν.

[4.18.5] ὡς δὲ ἐπέλασαν τῇ πέτρᾳ, καταλαμβάνει πάντῃ ἀπότομον ἐς τὴν προσβολὴν σιτία τε ξυγκεκομισμένους τοὺς βαρβάρους ὡς ἐς χρόνιον πολιορκίαν. καὶ χιὼν πολλὴ ἐπιπεσοῦσα τήν τε πρόσβασιν ἀπορωτέραν ἐποίει τοῖς Μακεδόσι καὶ ἅμα ἐν ἀφθονίᾳ ὕδατος τοὺς βαρβάρους διῆγεν. ἀλλὰ καὶ ὣς προσβάλλειν ἐδόκει τῷ χωρίῳ. 



[4.18.6] καὶ γάρ τι καὶ ὑπέρογκον ὑπὸ τῶν βαρβάρων λεχθὲν ἐς φιλοτιμίαν ξὺν ὀργῇ ἐμβεβλήκει Ἀλέξανδρον. προκληθέντες γὰρ ἐς ξύμβασιν καὶ προτεινομένου σφίσιν, ὅτι σώοις ὑπάρξει ἐπὶ τὰ σφέτερα ἀπαλλαγῆναι παραδοῦσι τὸ χωρίον, οἱ δὲ σὺν γέλωτι βαρβαρίζοντες πτηνοὺς ἐκέλευον ζητεῖν στρατιώτας Ἀλέξανδρον, οἵτινες αὐτῷ ἐξαιρήσουσι τὸ ὄρος, ὡς τῶν γε ἄλλων ἀνθρώπων οὐδεμίαν ὤραν σφίσιν οὖσαν.



[4.18.7] ἔνθα δὴ ἐκήρυξεν Ἀλέξανδρος τῷ μὲν πρώτῳ ἀναβάντι δώδεκα τάλαντα εἶναι τὸ γέρας, δευτέρῳ δὲ ἐπὶ τούτῳ τὰ δεύτερα καὶ τρίτῳ τὰ ἐφεξῆς, ὡς τελευταῖον εἶναι τῷ τελευταίῳ ἀνελθόντι τριακοσίους Δαρεικοὺς τὸ γέρας. καὶ τοῦτο τὸ κήρυγμα παρώξυνεν ἔτι μᾶλλον καὶ ἄλλως τοὺς Μακεδόνας ὡρμημένους.


[4.19.1] Ξυνταξάμενοι δὴ ὅσοι πετροβατεῖν ἐν ταῖς πολιορκίαις αὐτῷ μεμελετήκεσαν, ἐς τριακοσίους τὸν ἀριθμόν, καὶ πασσάλους μικροὺς σιδηροῦς, οἷς αἱ σκηναὶ καταπεπήγεσαν αὐτοῖς, παρασκευάσαντες, τοῦ καταπηγνύναι αὐτοὺς ἔς τε τὴν χιόνα ὅπου πεπηγυῖα φανείη καὶ εἴ πού τι τῆς χώρας ἔρημον χιόνος ὑποφαίνοιτο, καὶ τούτους καλωδίοις ἐκ λίνου ἰσχυροῖς ἐκδήσαντες τῆς νυκτὸς προὐχώρουν κατὰ τὸ ἀποτομώτατόν τε τῆς πέτρας καὶ ταύτῃ ἀφυλακτότατον. 



[4.19.2] καὶ τούτους τοὺς πασσάλους καταπηγνύντες τοὺς μὲν ἐς τὴν γῆν, ὅπου διεφαίνετο, τοὺς δὲ καὶ τῆς χιόνος ἐς τὰ μάλιστα οὐ θρυφθησόμενα, ἀνεῖλκον σφᾶς αὐτοὺς ἄλλοι ἄλλῃ τῆς πέτρας. καὶ τούτων ἐς τριάκοντα μὲν ἐν τῇ ἀναβάσει διεφθάρησαν, ὥστε οὐδὲ τὰ σώματα αὐτῶν ἐς ταφὴν εὑρέθη ἐμπεσόντα ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ τῆς χιόνος.


[4.19.3] οἱ δὲ λοιποὶ ἀναβάντες ὑπὸ τὴν ἕω καὶ τὸ ἄκρον τοῦ ὄρους καταλαβόντες σινδόνας κατέσειον ὡς ἐπὶ τὸ στρατόπεδον τῶν Μακεδόνων, οὕτως αὐτοῖς ἐξ Ἀλεξάνδρου παρηγγελμένον. πέμψας δὴ κήρυκα ἐμβοῆσαι ἐκέλευσε τοῖς προφυλάσσουσι τῶν βαρβάρων μὴ διατρίβειν ἔτι, ἀλλὰ παραδιδόναι σφᾶς· ἐξευρῆσθαι γὰρ δὴ τοὺς πτηνοὺς ἀνθρώπους καὶ ἔχεσθαι ὑπὸ αὐτῶν τοῦ ὄρους τὰ ἄκρα· καὶ ἅμα ἐδείκνυεν τοὺς ὑπὲρ τῆς κορυφῆς στρατιώτας.



[4.19.4] Οἱ δὲ βάρβαροι ἐκπλαγέντες τῷ παραλόγῳ τῆς ὄψεως καὶ πλείονάς τε ὑποτοπήσαντες εἶναι τοὺς κατέχοντας τὰ ἄκρα καὶ ἀκριβῶς ὡπλισμένους ἐνέδοσαν σφᾶς αὐτούς· οὕτω πρὸς τὴν ὄψιν τῶν ὀλίγων ἐκείνων Μακεδόνων φοβεροὶ ἐγένοντο. ἔνθα δὴ ἄλλων τε πολλῶν γυναῖκες καὶ παῖδες ἐλήφθησαν καὶ ἡ γυνὴ ἡ Ὀξυάρτου καὶ οἱ παῖδες.



[4.19.5] καὶ ἦν γὰρ Ὀξυάρτῃ παῖς παρθένος ἐν ὥρᾳ γάμου, Ῥωξάνη ὀνόματι, ἣν δὴ καλλίστην τῶν Ἀσιανῶν γυναικῶν λέγουσιν ὀφθῆναι οἱ ξὺν Ἀλεξάνδρῳ στρατεύσαντες μετά γε τὴν Δαρείου γυναῖκα. καὶ ταύτην ἰδόντα Ἀλέξανδρον ἐς ἔρωτα ἐλθεῖν αὐτῆς· ἐρασθέντα δὲ οὐκ ἐθελῆσαι ὑβρίσαι καθάπερ αἰχμάλωτον, ἀλλὰ γῆμαι γὰρ οὐκ ἀπαξιῶσαι.


[4.19.6] καὶ τοῦτο ἐγὼ Ἀλεξάνδρου τὸ ἔργον ἐπαινῶ μᾶλλόν τι ἢ μέμφομαι. καίτοι τῆς γε Δαρείου γυναικός, ἣ καλλίστη δὴ ἐλέγετο τῶν ἐν τῇ Ἀσίᾳ γυναικῶν, ἢ οὐκ ἦλθεν ἐς ἐπιθυμίαν ἢ καρτερὸς αὐτὸς αὑτοῦ ἐγένετο, νέος τε ὢν καὶ τὰ μάλιστα ἐν ἀκμῇ τῆς εὐτυχίας, ὁπότε ὑβρίζουσιν οἱ ἄνθρωποι· ὁ δὲ κατῃδέσθη τε καὶ ἐφείσατο, σωφροσύνῃ τε πολλῇ διαχρώμενος καὶ δόξης ἅμα ἀγαθῆς οὐκ ἀτόπῳ ἐφέσει.



[4.20.1] Καὶ τοίνυν καὶ λόγος κατέχει ὀλίγον μετὰ τὴν μάχην, ἣ πρὸς Ἰσσῷ Δαρείῳ τε καὶ Ἀλεξάνδρῳ ξυνέβη, ἀποδράντα ἐλθεῖν παρὰ Δαρεῖον τὸν εὐνοῦχον τὸν φύλακα αὐτῷ τῆς γυναικός. καὶ τοῦτον ὡς εἶδε Δαρεῖος, πρῶτα μὲν πυθέσθαι εἰ ζῶσιν αὐτῷ αἱ παῖδες [καὶ οἱ υἱοὶ] καὶ ἡ γυνή τε καὶ ἡ μήτηρ.


[4.20.2] ὡς δὲ ζώσας τε ἐπύθετο καὶ βασίλισσαι ὅτι καλοῦνται καὶ ἡ θεραπεία ὅτι ἀμφ᾽ αὐτάς ἐστιν, ἥντινα καὶ ἐπὶ Δαρείου ἐθεραπεύοντο, ἐπὶ τῷδε αὖ πυθέσθαι εἰ σωφρονεῖ αὐτῷ ἡ γυνὴ ἔτι. ὡς δὲ σωφρονοῦσαν ἐπύθετο, αὖθις ἐρέσθαι μή τι βίαιον ἐξ Ἀλεξάνδρου αὐτῇ ἐς ὕβριν ξυνέβη· καὶ τὸν εὐνοῦχον ἐπομόσαντα φάναι ὅτι· ὦ βασιλεῦ, οὕτω τοι ὡς ἀπέλιπες ἔχει ἡ σὴ γυνή, καὶ Ἀλέξανδρος ἀνδρῶν ἄριστός τέ ἐστι καὶ σωφρονέστατος. 


[4.20.3] ἐπὶ τοῖσδε ἀνατεῖναι Δαρεῖον ἐς τὸν οὐρανὸν τὰς χεῖρας καὶ εὔξασθαι ὧδε· ἀλλ᾽ ὦ Ζεῦ βασιλεῦ, ὅτῳ ἐπιτέτραπται νέμειν τὰ βασιλέων πράγματα ἐν ἀνθρώποις, σὺ νῦν μάλιστα μὲν ἐμοὶ φύλαξον Περσῶν τε καὶ Μήδων τὴν ἀρχήν, ὥσπερ οὖν καὶ ἔδωκας· εἰ δὲ δὴ ἐγὼ οὐκέτι σοι βασιλεὺς τῆς Ἀσίας, σὺ δὲ μηδενὶ ἄλλῳ ὅτι μὴ Ἀλεξάνδρῳ παραδοῦναι τὸ ἐμὸν κράτος. οὕτως οὐδὲ πρὸς τῶν πολεμίων ἄρα ἀμελεῖται ὅσα σώφρονα ἔργα.


[4.20.4] Ὀξυάρτης δὲ ἀκούσας τοὺς παῖδας ἐχομένους, ἀκούσας δὲ καὶ ὑπὲρ Ῥωξάνης τῆς θυγατρὸς ὅτι μέλει αὐτῆς Ἀλεξάνδρῳ, θαρσήσας ἀφίκετο παρὰ Ἀλέξανδρον, καὶ ἦν ἐν τιμῇ παρ᾽ αὐτῷ, ᾗπερ εἰκὸς ἐπὶ ξυντυχίᾳ τοιαύτῃ.


[4.21.1] Ἀλέξανδρος δέ, ὡς τὰ ἐν Σογδιανοῖς αὐτῷ διεπέπρακτο, ἐχομένης ἤδη καὶ τῆς πέτρας ἐς Παρειτάκας προὐχώρει, ὅτι καὶ ἐν Παρειτάκαις χωρίον τι ὀχυρόν, ἄλλην πέτραν, κατέχειν ἐλέγοντο πολλοὶ τῶν βαρβάρων. ἐκαλεῖτο δὲ αὕτη Χοριήνου ἡ πέτρα· καὶ ἐς αὐτὴν αὐτός τε ὁ Χοριήνης ξυμπεφεύγει καὶ ἄλλοι τῶν ὑπάρχων οὐκ ὀλίγοι.


[4.21.2] ἦν δὲ τὸ μὲν ὕψος τῆς πέτρας ἐς σταδίους εἴκοσι, κύκλος δὲ ἐς ἑξήκοντα· αὐτὴ δὲ ἀπότομος πάντοθεν, ἄνοδος δὲ ἐς αὐτὴν μία καὶ αὐτὴ στενή τε καὶ οὐκ εὔπορος, οἷα δὴ παρὰ τὴν φύσιν τοῦ χωρίου πεποιημένη, ὡς χαλεπὴ εἶναι καὶ μηδενὸς εἴργοντος καὶ καθ᾽ ἕνα ἀνελθεῖν, φάραγξ τε κύκλῳ περιεῖργε τὴν πέτραν βαθεῖα, ὥστε ὅστις προσάξειν στρατιὰν τῇ πέτρᾳ ἔμελλε, πολὺ πρόσθεν αὐτῷ τὴν φάραγγα εἶναι χωστέον, ὡς ἐξ ὁμαλοῦ ὁρμᾶσθαι προσάγοντα ἐς προσβολὴν τὸν στρατόν.




[4.21.3] Ἀλλὰ καὶ ὣς Ἀλέξανδρος ἥπτετο τοῦ ἔργου· οὕτως πάντα ᾤετο χρῆναι βατά τε αὑτῷ καὶ ἐξαιρετέα εἶναι, ἐς τοσόνδε τόλμης τε καὶ εὐτυχίας προκεχωρήκει. τέμνων δὴ τὰς ἐλάτας (πολλαὶ γὰρ καὶ ὑπερύψηλοι ἐλάται ἦσαν ἐν κύκλῳ τοῦ ὄρους) κλίμακας ἐκ τούτων ἐποίει, ὡς κάθοδον εἶναι ἐς τὴν φάραγγα τῇ στρατιᾷ· οὐ γὰρ ἦν ἄλλως κατελθεῖν ἐς αὐτήν.



[4.21.4] καὶ τὰς μὲν ἡμέρας αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἐφειστήκει τῷ ἔργῳ τὸ ἥμισυ τοῦ στρατοῦ ἔχων ἐργαζόμενον, τὰς δὲ νύκτας ἐν μέρει οἱ σωματοφύλακες αὐτῷ εἰργάζοντο, Περδίκκας τε καὶ Λεοννάτος καὶ Πτολεμαῖος ὁ Λάγου, τῷ λοιπῷ μέρει τῆς στρατιᾶς τριχῇ διανενεμημένῳ, ὅπερ αὐτῷ ἐς τὴν νύκτα ἀπετέτακτο. ἤνυτον δὲ τῆς ἡμέρας οὐ πλέον ἤπερ εἴκοσι πήχεις καὶ τῆς νυκτὸς ὀλίγον ἀποδέον, καίτοι ξυμπάσης τῆς στρατιᾶς ἐργαζομένης· οὕτω τό τε χωρίον ἄπορον ἦν καὶ τὸ ἔργον ἐν αὐτῷ χαλεπόν.


[4.21.5] κατιόντες δ᾽ ἐς τὴν φάραγγα πασσάλους κατεπήγνυον ἐς τὸ ὀξύτατον τῆς φάραγγος, διέχοντας ἀλλήλων ὅσον ξύμμετρον πρὸς ἰσχύν τε καὶ ξυνοχὴν τῶν ἐπιβαλλομένων. ἐπέβαλλον δὲ πλέγματα ἐκ λύγων εἰς γεφύρας μάλιστα ἰδέαν, καὶ ταῦτα ξυνδοῦντες χοῦν ἄνωθεν ἐπεφόρουν, ὡς ἐξ ὁμαλοῦ γίγνεσθαι τῇ στρατιᾷ τὴν πρόσοδον τὴν πρὸς τὴν πέτραν.


[4.21.6] Οἱ δὲ βάρβαροι τὰ μὲν πρῶτα κατεφρόνουν ὡς ἀπόρου πάντῃ τοῦ ἐγχειρήματος· ὡς δὲ τοξεύματα ἤδη ἐς τὴν πέτραν ἐξικνεῖτο καὶ αὐτοὶ ἀδύνατοι ἦσαν ἄνωθεν ἐξείργειν τοὺς Μακεδόνας (ἐπεποίητο γὰρ αὐτοῖς προκαλύμματα πρὸς τὰ βέλη, ὡς ὑπ᾽ αὐτοῖς ἀβλαβῶς ἐργάζεσθαι) ἐκπλαγεὶς ὁ Χοριήνης πρὸς τὰ γιγνόμενα κήρυκα πέμπει πρὸς Ἀλέξανδρον, δεόμενος Ὀξυάρτην οἱ ἀναπέμψαι. καὶ πέμπει Ὀξυάρτην Ἀλέξανδρος.




[4.21.7] ὁ δὲ ἀφικόμενος πείθει Χοριήνην ἐπιτρέψαι Ἀλεξάνδρῳ αὑτόν τε καὶ τὸ χωρίον. βίᾳ μὲν γὰρ οὐδὲν ὅ τι οὐχ ἁλωτὸν εἶναι Ἀλεξάνδρῳ καὶ τῇ στρατιᾷ τῇ ἐκείνου, ἐς πίστιν δὲ ἐλθόντος καὶ φιλίαν, τὴν πίστιν τε καὶ δικαιότητα μεγαλωστὶ ἐπῄνει τοῦ βασιλέως, τά τε ἄλλα καὶ τὸ αὑτοῦ ἐν πρώτοις ἐς βεβαίωσιν τοῦ λόγου προφέρων.



[4.21.8] τούτοις πεισθεὶς ὁ Χοριήνης αὐτός τε ἧκε παρ᾽ Ἀλέξανδρον καὶ τῶν οἰκείων τινὲς καὶ ἑταίρων αὐτοῦ. ἐλθόντι δὲ τῷ Χοριήνῃ φιλάνθρωπά τε ἀποκρινάμενος καὶ πίστιν ἐς φιλίαν δοὺς αὐτὸν μὲν κατέχει, πέμψαι δὲ κελεύει τῶν συγκατελθόντων τινὰς αὐτῷ ἐς τὴν πέτραν τοὺς κελεύσοντας ἐνδοῦναι τὸ χωρίον.


[4.21.9] καὶ ἐνδίδοται ὑπὸ τῶν ξυμπεφευγότων, ὥστε καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος ἀναλαβὼν τῶν ὑπασπιστῶν ἐς πεντακοσίους ἀνέβη κατὰ θέαν τῆς πέτρας, καὶ τοσούτου ἐδέησεν ἀνεπιεικές τι ἐς τὸν Χοριήνην ἔργον ἀποδείξασθαι, ὥστε καὶ αὐτὸ τὸ χωρίον ἐκεῖνο ἐπιτρέπει Χοριήνῃ καὶ ὕπαρχον εἶναι ὅσωνπερ καὶ πρόσθεν ἔδωκεν.


[4.21.10] Ξυνέβη δὲ χειμῶνί τε κακοπαθῆσαι αὐτῷ τὴν στρατιὰν πολλῆς χιόνος ἐπιπεσούσης ἐν τῇ πολιορκίᾳ καὶ ἅμα ἀπορίᾳ τῶν ἐπιτηδείων ἐπιέσθησαν. ἀλλὰ Χοριήνης ἐς δίμηνον σιτία ἔφη δώσειν τῇ στρατιᾷ καὶ ἔδωκεν σῖτόν τε καὶ οἶνον τῶν ἐν τῇ πέτρᾳ ἀποθέτων κρέα τε ταριχηρὰ κατὰ σκηνήν. καὶ ταῦτα δοὺς οὐκ ἔφασκεν ἀναλῶσαι τῶν παρεσκευασμένων ἐς τὴν πολιορκίαν οὐδὲ τὴν δεκάτην μοῖραν. ἔνθεν ἐν τιμῇ μᾶλλον τῷ Ἀλεξάνδρῳ ἦν ὡς οὐ πρὸς βίαν μᾶλλον ἢ κατὰ γνώμην ἐνδοὺς τὴν πέτραν.




[4.22.1] Ταῦτα δὲ καταπραξάμενος Ἀλέξανδρος αὐτὸς μὲν ἐς Βάκτρα ᾔει, Κρατερὸν δὲ τῶν ἑταίρων ἱππέας ἔχοντα ἑξακοσίους καὶ τῶν πεζῶν τήν τε αὑτοῦ τάξιν καὶ τὴν Πολυπέρχοντος καὶ Ἀττάλου καὶ τὴν Ἀλκέτα ἐπὶ Κατάνην τε καὶ Αὐστάνην ἐκπέμπει, οἳ δὴ μόνοι ἔτι ὑπελείποντο ἐν τῇ Παρειτακηνῶν χώρᾳ ἀφεστηκότες.


[4.22.2] καὶ μάχης γενομένης πρὸς αὐτοὺς καρτερᾶς νικῶσιν οἱ ἀμφὶ Κρατερὸν τῇ μάχῃ· καὶ Κατάνης μὲν ἀποθνήσκει αὐτοῦ μαχόμενος, Αὐστάνης δὲ ξυλληφθεὶς ἀνήχθη παρ᾽ Ἀλέξανδρον· τῶν δὲ ξὺν αὐτοῖς βαρβάρων ἱππεῖς μὲν ἀπέθανον ἑκατὸν καὶ εἴκοσι, πεζοὶ δὲ ἀμφὶ τοὺς χιλίους πεντακοσίους. ταῦτα δὲ ὡς ἐπράχθη τοῖς ἀμφὶ Κρατερόν, καὶ οὗτοι ἐς Βάκτρα ἦσαν. καὶ ἐν Βάκτροις τὸ ἀμφὶ Καλλισθένην τε καὶ τοὺς παῖδας πάθημα Ἀλεξάνδρῳ ξυνηνέχθη.

[4.22.3] Ἐκ Βάκτρων δὲ ἐξήκοντος ἤδη τοῦ ἦρος ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν προὐχώρει ὡς ἐπ᾽ Ἰνδούς, Ἀμύνταν ἀπολιπὼν ἐν τῇ χώρᾳ τῶν Βακτρίων καὶ ξὺν αὐτῷ ἱππέας μὲν τρισχιλίους καὶ πεντακοσίους, πεζοὺς δὲ μυρίους.


[4.22.4] ὑπερβαλὼν δὲ τὸν Καύκασον ἐν δέκα ἡμέραις ἀφίκετο εἰς Ἀλεξάνδρειαν πόλιν τὴν κτισθεῖσαν ἐν Παραπαμισάδαις, ὅτε τὸ πρῶτον ἐπὶ Βάκτρων ἐστέλλετο. καὶ τὸν μὲν ὕπαρχον, ὅστις αὐτῷ ἐπὶ τῆς πόλεως τότε ἐτάχθη, παραλύει τῆς ἀρχῆς, ὅτι οὐ καλῶς ἐξηγεῖσθαι ἔδοξε· 

[4.22.5] προσκατοικίσας δὲ καὶ ἄλλους τῶν περιοίκων τε καὶ ὅσοι τῶν στρατιωτῶν ἀπόμαχοι ἦσαν ἐς τὴν Ἀλεξάνδρειαν Νικάνορα μέν, ἕνα τῶν ἑταίρων, τὴν πόλιν αὐτὴν κοσμεῖν ἐκέλευσε, σατράπην δὲ Τυρίεσπιν κατέστησε τῆς τε χώρας τῆς Παραπαμισαδῶν καὶ τῆς ἄλλης ἔστε ἐπὶ τὸν Κωφῆνα ποταμόν.


[4.22.6] ἀφικόμενος δὲ ἐς Νίκαιαν πόλιν καὶ τῇ Ἀθηνᾷ θύσας προὐχώρει ὡς ἐπὶ τὸν Κωφῆνα, προπέμψας κήρυκα ὡς Ταξίλην τε καὶ τοὺς ἐπὶ τάδε τοῦ Ἰνδοῦ ποταμοῦ, κελεύσας ἀπαντᾶν ὅπως ἂν ἑκάστοις προχωρῇ. καὶ Ταξίλης τε καὶ οἱ ἄλλοι ὕπαρχοι ἀπήντων, δῶρα τὰ μέγιστα παρ᾽ Ἰνδοῖς νομιζόμενα κομίζοντες, καὶ τοὺς ἐλέφαντας δώσειν ἔφασκον τοὺς παρὰ σφίσιν ὄντας, ἀριθμὸν ἐς πέντε καὶ εἴκοσιν.



[4.22.7] Ἔνθα δὴ διελὼν τὴν στρατιὰν Ἡφαιστίωνα μὲν καὶ Περδίκκαν ἐκπέμπει ἐς τὴν Πευκελαῶτιν χώραν ὡς ἐπὶ τὸν Ἰνδὸν ποταμόν, ἔχοντας τήν τε Γοργίου τάξιν καὶ Κλείτου καὶ Μελεάγρου καὶ τῶν ἑταίρων ἱππέων τοὺς ἡμίσεας καὶ τοὺς μισθοφόρους ἱππέας ξύμπαντας, προστάξας τά τε κατὰ τὴν ὁδὸν χωρία ἢ βίᾳ ἐξαιρεῖν ἢ ὁμολογίᾳ παρίστασθαι καὶ ἐπὶ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν ἀφικομένους παρασκευάζειν ὅσα ἐς τὴν διάβασιν τοῦ ποταμοῦ ξύμφορα. ξὺν τούτοις δὲ καὶ Ταξίλης καὶ οἱ ἄλλοι ὕπαρχοι στέλλονται. 



[4.22.8] καὶ οὗτοι ὡς ἀφίκοντο πρὸς τὸν Ἰνδὸν ποταμόν, ἔπρασσον ὅσα ἐξ Ἀλεξάνδρου ἦν τεταγμένα. Ἄστις δὲ ὁ τῆς Πευκελαώτιδος ὕπαρχος νεωτερίσας αὐτός τε ἀπόλλυται καὶ τὴν πόλιν προσαπώλεσεν, ἐς ἥντινα ξυμπεφεύγει. ἐξεῖλον γὰρ αὐτὴν ἐν τριάκοντα ἡμέραις προσκαθήμενοι οἱ ξὺν Ἡφαιστίωνι. καὶ αὐτὸς μὲν Ἄστις ἀποθνήσκει, τῆς πόλεως δὲ ἐπιμελεῖσθαι ἐτάχθη Σαγγαῖος, ὃς ἔτι πρόσθεν πεφευγὼς Ἄστιν παρὰ Ταξίλην ηὐτομολήκει· καὶ τοῦτο ἦν αὐτῷ τὸ πιστὸν πρὸς Ἀλέξανδρον.


[4.23.1] Ἀλέξανδρος δέ, ἄγων τοὺς ὑπασπιστὰς καὶ τῶν ἑταίρων ἱππέων ὅσοι μὴ σὺν Ἡφαιστίωνι ἐτετάχατο καὶ τῶν πεζεταίρων καλουμένων τὰς τάξεις καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τοὺς ἱππακοντιστάς, προὐχώρει ἐς τὴν Ἀσπ‹ασ›ίων τε καὶ Γουραίων χώραν καὶ Ἀσσακηνῶν.

[4.23.2] πορευθεὶς δὲ παρὰ τὸν Χόην καλούμενον ποταμὸν ὀρεινήν τε ὁδὸν καὶ τραχεῖαν καὶ τοῦτον διαβὰς χαλεπῶς τῶν μὲν πεζῶν τὸ πλῆθος βάδην ἕπεσθαί οἱ ἐκέλευσεν, αὐτὸς δὲ ἀναλαβὼν τοὺς ἱππέας ξύμπαντας καὶ τῶν πεζῶν τῶν Μακεδόνων ἐς ὀκτακοσίους ἐπιβιβάσας τῶν ἵππων ξὺν ταῖς ἀσπίσι ταῖς πεζικαῖς σπουδῇ ἦγεν, ὅτι τοὺς ταύτῃ οἰκοῦντας βαρβάρους ξυμπεφευγέναι ἔς τε τὰ ὄρη τὰ κατὰ τὴν χώραν ἐξηγγέλλετο αὐτῷ καὶ ἐς τὰς πόλεις ὅσαι ὀχυραὶ αὐτῶν ἐς τὸ ἀπομάχεσθαι. 


[4.23.3] καὶ τούτων τῇ πρώτῃ καθ᾽ ὁδὸν πόλει ᾠκισμένῃ προσβαλὼν τοὺς μὲν πρὸ τῆς πόλεως τεταγμένους ὡς εἶχεν ἐξ ἐφόδου ἐτρέψατο καὶ κατέκλεισεν ἐς τὴν πόλιν, αὐτὸς δὲ τιτρώσκεται βέλει διὰ τοῦ θώρακος ἐς τὸν ὦμον· τὸ δὲ τραῦμα οὐ χαλεπὸν αὐτῷ ἐγένετο· ὁ γὰρ θώραξ ἔσχε τὸ μὴ οὐ διαμπὰξ διὰ τοῦ ὤμου ἐλθεῖν τὸ βέλος· καὶ Πτολεμαῖος ὁ Λάγου ἐτρώθη καὶ Λεοννάτος.


[4.23.4] Τότε μὲν δὴ ἵνα ἐπιμαχώτατον τοῦ τείχους ἐφαίνετο ἐστρατοπεδεύσατο πρὸς τῇ πόλει· τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ὑπὸ τὴν ἕω, διπλοῦν γὰρ τεῖχος περιεβέβλητο τῇ πόλει, ἐς μὲν τὸ πρῶτον ἅτε οὐκ ἀκριβῶς τετειχισμένου οὐ χαλεπῶς ἐβιάσαντο οἱ Μακεδόνες, πρὸς δὲ τῷ δευτέρῳ ὀλίγον ἀντισχόντες οἱ βάρβαροι, ὡς αἵ τε κλίμακες προσέκειντο ἤδη καὶ ὑπὸ τῶν βελῶν πάντοθεν ἐτιτρώσκοντο οἱ προμαχόμενοι, οὐκ ἔμειναν, ἀλλὰ κατὰ τὰς πύλας ὡς ἐπὶ τὰ ὄρη ἐκπίπτουσιν ἐκ τῆς πόλεως.



[4.23.5] καὶ τούτων οἱ μὲν ἐν τῇ φυγῇ ἀποθνήσκουσιν, ὅσους δὲ ζῶντας ἔλαβον αὐτῶν, ξύμπαντας ἀποκτείνουσιν οἱ Μακεδόνες, ὅτι ἐτρώθη ὑπ᾽ αὐτῶν Ἀλέξανδρος ὀργιζόμενοι· οἱ πολλοὶ δὲ ἐς τὰ ὄρη, ὅτι οὐ μακρὰν τῆς πόλεως τὰ ὄρη ἦν, ἀπέφυγον. τὴν πόλιν δὲ κατασκάψας ἐς Ἄνδακα ἄλλην πόλιν ἦγε. ταύτην δὲ ὁμολογίᾳ ἐνδοθεῖσαν κατασχὼν Κρατερὸν μὲν ξὺν τοῖς ἄλλοις ἡγεμόσι τῶν πεζῶν καταλείπει αὐτοῦ ἐξαιρεῖν ὅσαι ἂν ἄλλαι πόλεις μὴ ἑκοῦσαι προσχωρῶσι καὶ τὰ κατὰ τὴν χώραν ὅπως ξυμφορώτατον ἐς τὰ παρόντα κοσμεῖν.




[4.24.1] Αὐτὸς δὲ ἄγων τοὺς ὑπασπιστάς τε καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τὴν Κοίνου τε καὶ Ἀττάλου τάξιν καὶ τῶν ἱππέων τὸ ἄγημα καὶ τῶν ἄλλων ἑταίρων ἐς τέσσαρας μάλιστα ἱππαρχίας καὶ τῶν ἱπποτοξοτῶν τοὺς ἡμίσεας ὡς ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν † Εὐας…. πόλεως προὐχώρει, ἵνα ὁ τῶν Ἀσπασίων ὕπαρχος ἦν· καὶ διελθὼν πολλὴν ὁδὸν δευτεραῖος ἀφίκετο πρὸς τὴν πόλιν. 

[4.24.2] οἱ δὲ βάρβαροι προσάγοντα αἰσθόμενοι Ἀλέξανδρον ἐμπρήσαντες τὴν πόλιν ἔφευγον πρὸς τὰ ὄρη. οἱ δ᾽ ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον εἴχοντο τῶν φευγόντων ἔστε ἐπὶ τὰ ὄρη, καὶ φόνος πολὺς γίγνεται τῶν βαρβάρων, πρὶν ἐς τὰς δυσχωρίας φθάσαι ἀπελθόντας.

[4.24.3] Τὸν δὲ ἡγεμόνα αὐτὸν τῶν ταύτῃ Ἰνδῶν Πτολεμαῖος ὁ Λάγου πρός τινι ἤδη γηλόφῳ ὄντα κατιδὼν καὶ τῶν ὑπασπιστῶν ἔστιν οὓς ἀμφ᾽ αὐτὸν ξὺν πολὺ ἐλάττοσιν αὐτὸς ὢν ὅμως ἐδίωκεν ἔτι ἐκ τοῦ ἵππου· ὡς δὲ χαλεπὸς ὁ γήλοφος τῷ ἵππῳ ἀναδραμεῖν ἦν, τοῦτον μὲν αὐτοῦ καταλείπει παραδούς τινι τῶν ὑπασπιστῶν ἄγειν, αὐτὸς δὲ ὡς εἶχε πεζὸς τῷ Ἰνδῷ εἵπετο.




[4.24.4] ὁ δὲ ὡς πελάζοντα ἤδη κατεῖδε τὸν Πτολεμαῖον, αὐτός τε μεταβάλλει ἐς τὸ ἔμπαλιν καὶ οἱ ὑπασπισταὶ ξὺν αὐτῷ. καὶ ὁ μὲν Ἰνδὸς τοῦ Πτολεμαίου διὰ τοῦ θώρακος παίει ἐκ χειρὸς ἐς τὸ στῆθος ξυστῷ μακρῷ, καὶ ὁ θώραξ ἔσχε τὴν πληγήν· Πτολεμαῖος δὲ τὸν μηρὸν διαμπὰξ βαλὼν τοῦ Ἰνδοῦ καταβάλλει τε καὶ σκυλεύει αὐτόν. 

[4.24.5] ὡς δὲ τὸν ἡγεμόνα σφῶν κείμενον οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν εἶδον, οὗτοι μὲν οὐκέτι ἔμενον, οἱ δὲ ἐκ τῶν ὀρῶν αἰρόμενον τὸν νεκρὸν τοῦ ὑπάρχου ἰδόντες πρὸς τῶν πολεμίων ἤλγησάν τε καὶ καταδραμόντες ξυνάπτουσιν ἐπ᾽ αὐτῷ μάχην καρτερὰν πρὸς τῷ γηλόφῳ. ἤδη γὰρ καὶ Ἀλέξανδρος ἔχων τοὺς ἀπὸ τῶν ἵππων καταβεβηκότας πεζοὺς πρὸς τῷ γηλόφῳ ἦν. καὶ οὗτοι ἐπιγενόμενοι μόγις ἐξέωσαν τοὺς Ἰνδοὺς ἐς τὰ ὄρη καὶ τοῦ νεκροῦ ἐκράτησαν.



[4.24.6] Ὑπερβαλὼν δὲ τὰ ὄρη Ἀλέξανδρος ἐς πόλιν κατῆλθεν, ᾗ ὄνομα ἦν Ἀριγαῖον· καὶ ταύτην καταλαμβάνει ἐμπεπρησμένην ὑπὸ τῶν ἐνοικούντων καὶ τοὺς ἀνθρώπους πεφευγότας. ἐνταῦθα δὲ ἀφίκοντο αὐτῷ καὶ οἱ ἀμφὶ Κρατερὸν ξὺν τῇ στρατιᾷ πεπραγμένων σφίσι ξυμπάντων ὅσα ὑπὸ τοῦ βασιλέως ἐτέτακτο. 

[4.24.7] ταύτην μὲν δὴ τὴν πόλιν, ὅτι ἐν ἐπικαίρῳ χωρίῳ ἐδόκει ᾠκίσθαι, ἐκτειχίσαι τε προστάσσει Κρατερῷ καὶ ξυνοικίσαι ἐς αὐτὴν τούς τε προσχώρους ὅσοι ἐθελονταὶ καὶ εἰ δή τινες ἀπόμαχοι τῆς στρατιᾶς. αὐτὸς δὲ προὐχώρει ἵνα ξυμπεφευγέναι ἐπυνθάνετο τοὺς πολλοὺς τῶν ταύτῃ βαρβάρων. ἐλθὼν δὲ πρός τι ὄρος κατεστρατοπέδευσεν ὑπὸ ταῖς ὑπωρείαις τοῦ ὄρους.



[4.24.8] Καὶ ἐν τούτῳ Πτολεμαῖος ὁ Λάγου ἐκπεμφθεὶς μὲν ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐς προνομήν, προελθὼν δὲ προσωτέρω αὐτὸς ξὺν ὀλίγοις ὡς ἐς κατασκοπήν, ἀπαγγέλλει Ἀλεξάνδρῳ πυρὰ κατιδεῖν τῶν βαρβάρων πλείονα ἢ ἐν τῷ Ἀλεξάνδρου στρατοπέδῳ.


[4.24.9] καὶ Ἀλέξανδρος τῷ μὲν πλήθει τῶν πυρῶν ἠπίστησεν, εἶναι δέ τι ξυνεστηκὸς τῶν ταύτῃ βαρβάρων αἰσθόμενος μέρος μὲν τῆς στρατιᾶς αὐτοῦ καταλείπει πρὸς τῷ ὄρει ὡς εἶχον ἐστρατοπεδευμένους· αὐτὸς δὲ ἀναλαβὼν ὅσοι ἀποχρῶντες ἐς τὰ ἀπηγγελμένα ἐφαίνοντο, ὡς πλησίον ἤδη ἀφεώρων τὰ πυρά, τρίχα διανέμει τὴν στρατιάν.



[4.24.10] καὶ τῷ μὲν ἑνὶ ἐπέταξε Λεοννάτον τὸν σωματοφύλακα, ξυντάξας αὐτῷ τήν τε Ἀττάλου καὶ τὴν Βαλάκρου τάξιν· τὴν δευτέραν δὲ μοῖραν Πτολεμαίῳ τῷ Λάγου ἄγειν ἔδωκε, τῶν τε ὑπασπιστῶν τῶν βασιλικῶν τὸ τρίτον μέρος καὶ τὴν Φιλίππου καὶ Φιλώτα τάξιν καὶ δύο χιλιαρχίας τῶν τοξοτῶν καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τῶν ἱππέων τοὺς ἡμίσεας· τὴν δὲ τρίτην μοῖραν αὐτὸς ἦγεν ἵνα οἱ πλεῖστοι τῶν βαρβάρων ἐφαίνοντο.


[4.25.1] Οἱ δὲ ὡς ᾔσθοντο προσάγοντας τοὺς Μακεδόνας, κατεῖχον γὰρ χωρία ὑπερδέξια, τῷ τε πλήθει σφῶν θαρσήσαντες καὶ τῶν Μακεδόνων, ὅτι ὀλίγοι ἐφαίνοντο, καταφρονήσαντες ἐς τὸ πεδίον ὑποκατέβησαν· καὶ μάχη γίγνεται καρτερά. ἀλλὰ τούτους μὲν οὐ ξὺν πόνῳ ἐνίκα Ἀλέξανδρος· 

[4.25.2] οἱ δὲ ἀμφὶ Πτολεμαῖον οὐκ ἐν τῷ ὁμαλῷ παρετάξαντο, ἀλλὰ γήλοφον γὰρ κατεῖχον οἱ βάρβαροι, ὀρθίους ποιήσαντες τοὺς λόχους, Πτολεμαῖος προσῆγεν ᾗπερ ἐπιμαχ[ιμ]ώτατον τοῦ λόφου ἐφαίνετο, οὐ πάντῃ τὸν λόφον κυκλωσάμενος, ἀλλ᾽ ἀπολιπών, εἰ φεύγειν ἐθέλοιεν οἱ βάρβαροι, χώραν αὐτοῖς ἐς τὴν φυγήν.


[4.25.3] καὶ γίγνεται καὶ τούτοις μάχη καρτερὰ τοῦ χωρίου τῇ χαλεπότητι καὶ ὅτι οὐ κατὰ τοὺς ἄλλους τοὺς ταύτῃ βαρβάρους οἱ Ἰνδοί, ἀλλὰ πολὺ δή τι ἀλκιμώτατοι τῶν προσχώρων εἰσίν. ἐξώσθησαν δὲ καὶ οὗτοι ἀπὸ τοῦ ὄρους ὑπὸ τῶν Μακεδόνων· καὶ οἱ ἀμφὶ Λεοννάτον τῇ τρίτῃ μοίρᾳ τῆς στρατιᾶς ὡσαύτως ἔπραξαν· ἐνίκων γὰρ καὶ οὗτοι τοὺς κατὰ σφᾶς.


[4.25.4] καὶ λέγει Πτολεμαῖος ἀνθρώπους μὲν ληφθῆναι τοὺς πάντας ὑπὲρ τετρακισμυρίους, βοῶν δὲ ὑπὲρ τὰς τρεῖς καὶ εἴκοσι μυριάδας· καὶ τούτων τὰς καλλίστας ἐπιλεξάμενον Ἀλέξανδρον, ὅτι διαφέρουσαι αὐτῷ κάλλει τε καὶ μεγέθει ἐφαίνοντο, πέμψαι ἐθέλειν ἐς Μακεδονίαν ἐργάζεσθαι τὴν χώραν.

[4.25.5] Ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν τῶν Ἀσσακηνῶν χώραν ἦγεν· τούτους γὰρ ἐξηγγέλλετο παρεσκευάσθαι ὡς μαχουμένους, ἱππέας μὲν ἐς δισχιλίους ἔχοντας, πεζοὺς δὲ ὑπὲρ τοὺς τρισμυρίους, τριάκοντα δὲ ἐλέφαντας. Κρατερὸς μὲν δὴ ἐκτετειχικὼς ἤδη τὴν πόλιν, ἐφ᾽ ἧς τῷ οἰκισμῷ κατελέλειπτο, τούς τε βαρύτερον ὡπλισμένους τῆς στρατιᾶς Ἀλεξάνδρῳ ἦγεν καὶ τὰς μηχανάς, εἴ που πολιορκίας δεήσειεν.


[4.25.6] αὐτὸς δὲ Ἀλέξανδρος τούς τε ἑταίρους ἱππέας ἄγων καὶ τοὺς ἱππακοντιστὰς καὶ τὴν Κοίνου καὶ Πολυπέρχοντος τάξιν καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας τοὺς χιλίους καὶ τοὺς τοξότας ᾔει ὡς ἐπὶ τοὺς Ἀσσακηνούς· ἦγε δὲ διὰ τῆς Γουραίων χώρας.


[4.25.7] καὶ τὸν ποταμὸν τὸν ἐπώνυμον τῆς χώρας τὸν Γουραῖον χαλεπῶς διέβη, διὰ βαθύτητά τε καὶ ὅτι ὀξὺς ὁ ῥοῦς ἦν αὐτῷ καὶ οἱ λίθοι στρογγύλοι ἐν τῷ ποταμῷ ὄντες σφαλεροὶ τοῖς ἐπιβαίνουσιν ἐγίγνοντο. οἱ δὲ βάρβαροι ὡς προσάγοντα ᾔσθοντο Ἀλέξανδρον, ἀθρόοι μὲν ἐς μάχην καταστῆναι οὐκ ἐτόλμησαν, διαλυθέντες δὲ ὡς ἕκαστοι κατὰ πόλεις ταύτας ἐπενόουν ἀπομαχόμενοι διασώζειν.


[4.26.1] Καὶ Ἀλέξανδρος πρῶτα μὲν ἐπὶ Μάσσαγα ἦγε, τὴν μεγίστην τῶν ταύτῃ πόλεων. ὡς δὲ προσῆγεν ἤδη τοῖς τείχεσι, θαρρήσαντες οἱ βάρβαροι τοῖς μισθοφόροις τοῖς ἐκ τῶν πρόσω Ἰνδῶν, ἦσαν γὰρ οὗτοι ἐς ἑπτακισχιλίους, ὡς στρατοπεδευομένους εἶδον τοὺς Μακεδόνας, δρόμῳ ἐπ᾽ αὐτοὺς ᾔεσαν.

[4.26.2] καὶ Ἀλέξανδρος ἰδὼν πλησίον τῆς πόλεως ἐσομένην τὴν μάχην προσωτέρω ἐκκαλέσασθαι αὐτοὺς βουληθεὶς τῶν τειχῶν, ὡς εἰ τροπὴ γίγνοιτο, ἐγίγνωσκεν γὰρ ἐσομένην, μὴ δι᾽ ὀλίγου ἐς τὴν πόλιν καταφυγόντες εὐμαρῶς διασώζοιντο, ὡς ἐκθέοντας εἶδε τοὺς βαρβάρους, μεταβαλλομένους κελεύει τοὺς Μακεδόνας ὀπίσω ἀποχωρεῖν ὡς πρὸς γήλοφόν τινα ἀπέχοντα ἀπὸ τοῦ χωρίου, ἵναπερ στρατοπεδεύειν ἐγνώκει, ἑπτά που μάλιστα σταδίους.


[4.26.3] καὶ οἱ πολέμιοι ἀναθαρσήσαντες, ὡς ἐγκεκλικότων ἤδη τῶν Μακεδόνων, δρόμῳ τε καὶ ξὺν οὐδενὶ κόσμῳ ἐφέροντο ἐς αὐτούς. ὡς δὲ ἐξικνεῖτο ἤδη τὰ τοξεύματα, ἐνταῦθα Ἀλέξανδρος ἀπὸ ξυνθήματος ἐπιστρέψας ἐς αὐτοὺς τὴν φάλαγγα δρόμῳ ἀντεπῆγε. 


[4.26.4] πρῶτοι δὲ οἱ ἱππακοντισταί τε αὐτῷ καὶ οἱ Ἀγριᾶνες καὶ οἱ τοξόται ἐκδραμόντες ξυνέμιξαν τοῖς βαρβάροις· αὐτὸς δὲ τὴν φάλαγγα ἐν τάξει ἦγεν. οἱ δὲ Ἰνδοὶ τῷ τε παραλόγῳ ἐκπλαγέντες καὶ ἅμα ἐν χερσὶ γεγενημένης τῆς μάχης ἐγκλίναντες ἔφευγον ἐς τὴν πόλιν. καὶ ἀπέθανον μὲν αὐτῶν ἀμφὶ τοὺς διακοσίους, οἱ δὲ λοιποὶ ἐς τὰ τείχη κατεκλείσθησαν. καὶ Ἀλέξανδρος προσῆγε τῷ τείχει τὴν φάλαγγα, καὶ ἐντεῦθεν τοξεύεται μὲν ἀπὸ τοῦ τείχους ἐς τὸ σφυρὸν οὐ χαλεπῶς.


[4.26.5] ἐπαγαγὼν δὲ τὰς μηχανὰς τῇ ὑστεραίᾳ τῶν μὲν τειχῶν τι εὐμαρῶς κατέσεισε, βιαζομένους δὲ ταύτῃ τοὺς Μακεδόνας ᾗ παρέρρηκτο τοῦ τείχους οὐκ ἀτόλμως οἱ Ἰνδοὶ ἠμύνοντο, ὥστε ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ ἀνεκαλέσατο τὴν στρατιάν. τῇ δὲ ὑστεραίᾳ τῶν τε Μακεδόνων αὐτῶν ἡ προσβολὴ καρτερωτέρα ἐγίγνετο καὶ πύργος ἐπήχθη ξύλινος τοῖς τείχεσιν, ὅθεν ἐκτοξεύοντες οἱ τοξόται καὶ βέλη ἀπὸ μηχανῶν ἀφιέμενα ἀνέστελλεν ἐπὶ πολὺ τοὺς Ἰνδούς. ἀλλ᾽ οὐδὲ ὣς βιάσασθαι εἴσω τοῦ τείχους οἷοί τε ἐγένοντο.



[4.26.6] Τῇ δὲ τρίτῃ προσαγαγὼν αὖθις τὴν φάλαγγα καὶ ἀπὸ μηχανῆς γέφυραν ἐπιβαλὼν τοῦ τείχους ᾗ παρερρωγὸς ἦν, ταύτῃ ἐπῆγε τοὺς ὑπασπιστάς, οἵπερ αὐτῷ καὶ Τύρον ὡσαύτως ἐξεῖλον. πολλῶν δὲ ὑπὸ προθυμίας ὠθουμένων ἄχθος λαβοῦσα μεῖζον ἡ γέφυρα κατερράγη καὶ πίπτουσι ξὺν αὐτῇ οἱ Μακεδόνες. 


[4.26.7] οἱ δὲ βάρβαροι ἰδόντες τὸ γιγνόμενον λίθοις τε ξὺν βοῇ ἀπὸ τῶν τειχῶν καὶ τοξεύμασι καὶ ἄλλῳ ὅτῳ τις μετὰ χεῖρας ἔχων ἐτύγχανεν ἢ ὅτῳ τις ἐν τῷ τότε ἔλαβεν ἐξηκόντιζον ἐς τοὺς Μακεδόνας· οἱ δὲ καὶ κατὰ θύρας, αἵτινες αὐτοῖς κατὰ τὰ μεσοπύργια μικραὶ ἦσαν, ἐκθέοντες ἐκ χειρὸς ἔπαιον τεταραγμένους.


[4.27.1] Ἀλέξανδρος δὲ πέμπει Ἀλκέταν ξὺν τῇ αὐτοῦ τάξει τούς τε κατατετρωμένους ἀναλαβεῖν καὶ ὅσοι προσεμάχοντο ἐπανακαλέσασθαι ὡς ἐπὶ τὸ στρατόπεδον. καὶ τῇ τετάρτῃ ὡσαύτως ἀπ᾽ ἄλλης μηχανῆς ἄλλη ἐπιβάθρα αὐτῷ προσήγετο πρὸς τὸ τεῖχος.

[4.27.2] Καὶ οἱ Ἰνδοί, ἕως μὲν αὐτοῖς ὁ ἡγεμὼν τοῦ χωρίου περιῆν, ἀπεμάχοντο καρτερῶς· ὡς δὲ βέλει ἀπὸ μηχανῆς τυπεὶς ἀποθνήσκει ἐκεῖνος, αὐτῶν τε οἱ μέν τινες πεπτωκότες ἐν τῇ ξυνεχεῖ πολιορκίᾳ, οἱ πολλοὶ δὲ τραυματίαι τε καὶ ἀπόμαχοι ἦσαν, ἐπεκηρυκεύοντο πρὸς Ἀλέξανδρον.



[4.27.3] τῷ δὲ ἀσμένῳ γίνεται ἄνδρας ἀγαθοὺς διασῶσαι· καὶ ξυμβαίνει ἐπὶ τῷδε Ἀλέξανδρος τοῖς μισθοφόροις Ἰνδοῖς ὡς καταταχθέντας ἐς τὴν ἄλλην στρατιὰν ξὺν αὑτῷ στρατεύεσθαι. οἱ μὲν δὴ ἐξῆλθον ξὺν τοῖς ὅπλοις, καὶ κατεστρατοπέδευσαν κατὰ σφᾶς ἐπὶ γηλόφῳ, ὃς ἦν ἀντίπορος τοῦ τῶν Μακεδόνων στρατοπέδου. νυκτὸς δὲ ἐπενόουν δρασμῷ διαχρησάμενοι ἐς τὰ σφέτερα ἤθη ἀπαναστῆναι οὐκ ἐθέλοντες ἐναντία αἴρεσθαι τοῖς ἄλλοις Ἰνδοῖς ὅπλα. 

[4.27.4] καὶ ταῦτα ὡς ἐξηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ, περιστήσας τῆς νυκτὸς τῷ γηλόφῳ τὴν στρατιὰν πᾶσαν κατακόπτει τοὺς Ἰνδοὺς ἐν μέσῳ ἀπολαβών, τήν τε πόλιν αἱρεῖ κατὰ κράτος ἐρημωθεῖσαν τῶν προμαχομένων, καὶ τὴν μητέρα τὴν Ἀσσακάνου καὶ τὴν παῖδα ἔλαβεν. ἀπέθανον δὲ ἐν τῇ πάσῃ πολιορκίᾳ τῶν ξὺν Ἀλεξάνδρῳ ἐς πέντε καὶ εἴκοσιν.


[4.27.5] Ἔνθεν δὲ Κοῖνον μὲν ὡς ἐπὶ Βάζιρα ἐκπέμπει, γνώμην ποιησάμενος ὅτι μαθόντες τῶν Μασσακανῶν τὴν ἅλωσιν ἐνδώσουσι σφᾶς αὐτούς. Ἄτταλον δὲ καὶ Ἀλκέταν καὶ Δημήτριον τὸν ἱππάρχην ἐπὶ Ὦρα στέλλει, ἄλλην πόλιν, παραγγείλας περιτειχίζειν τὴν πόλιν ἔστ᾽ ἂν ἀφίκηται αὐτός.


[4.27.6] καὶ γίγνεται ἐκδρομὴ τῶν ἐκ τῆς πόλεως ἐπὶ τοὺς ἀμφὶ Ἀλκέταν. οὐ χαλεπῶς δὲ τρεψάμενοι αὐτοὺς οἱ Μακεδόνες εἴσω τοῦ τείχους ἐς τὴν πόλιν ἀποστρέφουσι. καὶ Κοίνῳ οὐ προχωρεῖ τὰ ἐν τοῖς Βαζίροις, ἀλλὰ πιστεύοντες γὰρ τοῦ χωρίου τῇ ὀχυρότητι, ὅτι ὑπερύψηλόν τε ἦν καὶ πάντῃ ἀκριβῶς τετειχισμένον, οὐδὲν ξυμβατικὸν ἐνεδίδοσαν.



[4.27.7] Ταῦτα μαθὼν Ἀλέξανδρος ὥρμητο μὲν ὡς ἐπὶ Βάζιρα, γνοὺς δὲ ὅτι τῶν προσοίκων τινὲς βαρβάρων παριέναι ἐς τὰ Ὦρα τὴν πόλιν λαθόντες μέλλουσι, πρὸς Ἀβισάρου ἐπὶ τῷδε ἐσταλμένοι, ἐπὶ τὰ Ὦρα πρῶτον ἦγε· Κοῖνον δὲ ἐπιτειχίσαι τῇ πόλει τῶν Βαζιρέων καρτερόν τι χωρίον προσέταξε, καὶ ἐν τούτῳ φυλακὴν καταλιπόντα ἀποχρῶσαν, ὡς μὴ ἄδεια εἴη τοῖς ἐν τῇ πόλει χρῆσθαι τῇ χώρᾳ, αὐτὸν ἄγοντα τῆς στρατιᾶς τὴν λοιπὴν παρ᾽ αὑτὸν ἰέναι. 


[4.27.8] οἱ δὲ ἐκ τῶν Βαζίρων ὡς εἶδον ἀπιόντα ξὺν τῷ πλείστῳ τῆς στρατιᾶς τὸν Κοῖνον, καταφρονήσαντες τῶν Μακεδόνων, ὡς οὐ γενομένων ἄν σφισιν ἀξιομάχων, ἐπεκθέουσιν ἐς τὸ πεδίον· καὶ γίγνεται αὐτῶν μάχη καρτερά. καὶ ἐν ταύτῃ πίπτουσι μὲν τῶν βαρβάρων ἐς πεντακοσίους, ζῶντες δὲ ἐλήφθησαν ὑπὲρ τοὺς ἑβδομήκοντα· οἱ δὲ λοιποὶ ἐν τῇ πόλει ξυμφυγόντες βεβαιότερον ἤδη εἴργοντο τῆς χώρας ὑπὸ τῶν ἐκ τοῦ ἐπιτειχίσματος. 


[4.27.9] καὶ Ἀλεξάνδρῳ δὲ τῶν Ὤρων ἡ πολιορκία οὐ χαλεπὴ ἐγένετο, ἀλλ᾽ εὐθὺς ἐξ ἐφόδου προσβαλὼν τοῖς τείχεσι τῆς πόλεως ἐκράτησε, καὶ τοὺς ἐλέφαντας τοὺς ἐγκαταλειφθέντας ἔλαβε.

[4.28.1] Καὶ ταῦτα οἱ ἐν τοῖς Βαζίροις ὡς ἔμαθον, ἀπογνόντες τὰ σφέτερα πράγματα ἀμφὶ μέσας νύκτας τὴν πόλιν ἐκλείπουσιν, ἔφυγον δὲ ἐς τὴν πέτραν. ὣς δὲ καὶ οἱ ἄλλοι βάρβαροι ἔπραττον· ἀπολιπόντες τὰς πόλεις ξύμπαντες ἔφευγον ἐς τὴν πέτραν τὴν ἐν τῇ χώρᾳ τὴν Ἄορνον καλουμένην. Μέγα γάρ τι τοῦτο χρῆμα πέτρας ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ ἐστί, καὶ λόγος ὑπὲρ αὐτῆς κατέχει οὐδὲ Ἡρακλεῖ τῷ Διὸς ἁλωτὸν γενέσθαι τὴν πέτραν.

[4.28.2] εἰ μὲν δὴ καὶ ἐς Ἰνδοὺς ἀφίκετο ὁ Ἡρακλῆς ὁ Θηβαῖος ἢ ὁ Τύριος ἢ ὁ Αἰγύπτιος ἐς οὐδέτερα ἔχω ἰσχυρίσασθαι· μᾶλλον δὲ δοκῶ ὅτι οὐκ ἀφίκετο, ἀλλὰ πάντα γὰρ ὅσα χαλεπὰ οἱ ἄνθρωποι ἐς τοσόνδε ἄρα αὔξουσιν αὐτῶν τὴν χαλεπότητα, ὡς καὶ τῷ Ἡρακλεῖ ἂν ἄπορα γενέσθαι μυθεύειν. κἀγὼ ὑπὲρ τῆς πέτρας ταύτης οὕτω γιγνώσκω, τὸν Ἡρακλέα ἐς κόμπον τοῦ λόγου ἐπιφημίζεσθαι.


[4.28.3] τὸν μὲν δὴ κύκλον τῆς πέτρας λέγουσιν ἐς διακοσίους σταδίους μάλιστα εἶναι, ὕψος δὲ αὐτῆς, ἵναπερ χθαμαλώτατον, σταδίων ἕνδεκα, καὶ ἀνάβασιν χειροποίητον μίαν χαλεπήν· εἶναι δὲ καὶ ὕδωρ ἐν ἄκρᾳ τῇ πέτρᾳ πολὺ καὶ καθαρόν, πηγὴν ἀνίσχουσαν, ὡς καὶ ἀπορρεῖν ἀπὸ τῆς πηγῆς ὕδωρ, καὶ ὕλην καὶ γῆν ἀγαθὴν ἐργάσιμον ὅσην καὶ χιλίοις ἀνθρώποις ἀποχρῶσαν ἂν εἶναι ἐργάζεσθαι.


[4.28.4] Καὶ ταῦτα ἀκούοντα Ἀλέξανδρον πόθος λαμβάνει ἐξελεῖν καὶ τοῦτο τὸ ὄρος, οὐχ ἥκιστα ἐπὶ τῷ ἀμφὶ τὸν Ἡρακλέα μύθῳ πεφημισμένῳ. τὰ μὲν δὴ Ὦρα καὶ τὰ Μάσσαγα φρούρια ἐποίησεν ἐπὶ τῇ χώρᾳ, τὰ Βάζιρα δὲ ‹τὴν› πόλιν ἐξετείχισε.



[4.28.5] καὶ οἱ ἀμφὶ Ἡφαιστίωνά τε καὶ Περδίκκαν αὐτῷ ἄλλην πόλιν ἐκτειχίσαντες, Ὀροβάτις ὄνομα τῇ πόλει ἦν, καὶ φρουρὰν καταλιπόντες ὡς ἐπὶ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν ᾔεσαν· ὡς δὲ ἀφίκοντο, ἔπρασσον ἤδη ὅσα ἐς τὸ ζεῦξαι τὸν Ἰνδὸν ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐτέτακτο.

[4.28.6] Ἀλέξανδρος δὲ τῆς μὲν χώρας τῆς ἐπὶ τάδε τοῦ Ἰνδοῦ ποταμοῦ σατράπην κατέστησε Νικάνορα τῶν ἑταίρων. αὐτὸς δὲ τὰ μὲν πρῶτα ὡς ἐπὶ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν ἦγε, καὶ πόλιν τε Πευκελαῶτιν οὐ πόρρω τοῦ Ἰνδοῦ ᾠκισμένην ὁμολογίᾳ παρεστήσατο καὶ ἐν αὐτῇ φρουρὰν καταστήσας τῶν Μακεδόνων καὶ Φίλιππον ἐπὶ τῇ φρουρᾷ ἡγεμόνα, ὁ δὲ καὶ ἄλλα προσηγάγετο μικρὰ πολίσματα πρὸς τῷ Ἰνδῷ ποταμῷ ᾠκισμένα. ξυνείποντο δὲ αὐτῷ Κωφαῖός τε καὶ Ἀσσαγέτης οἱ ὕπαρχοι τῆς χώρας. 

[4.28.7] ἀφικόμενος δὲ ἐς Ἐμβόλιμα πόλιν, ἣ ξύνεγγυς τῆς πέτρας τῆς Ἀόρνου ᾠκεῖτο, Κρατερὸν μὲν ξὺν μέρει τῆς στρατιᾶς καταλείπει αὐτοῦ, σῖτόν τε ἐς τὴν πόλιν ὡς πλεῖστον ξυνάγειν καὶ ὅσα ἄλλα ἐς χρόνιον τριβήν, ὡς ἐντεῦθεν ὁρμωμένους τοὺς Μακεδόνας χρονίῳ πολιορκίᾳ ἐκτρυχῶσαι τοὺς κατέχοντας τὴν πέτραν, εἰ μὴ ἐξ ἐφόδου ληφθείη.




[4.28.8] αὐτὸς δὲ τοὺς τοξότας τε ἀναλαβὼν καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τὴν Κοίνου τάξιν καὶ ἀπὸ τῆς ἄλλης φάλαγγος ἐπιλέξας τοὺς κουφοτάτους τε καὶ ἅμα εὐοπλοτάτους καὶ τῶν ἑταίρων ἱππέων ἐς διακοσίους καὶ ἱπποτοξότας ἐς ἑκατὸν προσῆγε τῇ πέτρᾳ. καὶ ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ κατεστρατοπεδεύσατο, ἵνα ἐπιτήδειον αὐτῷ ἐφαίνετο, τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ὀλίγον προελθὼν ὡς πρὸς τὴν πέτραν αὖθις ἐστρατοπεδεύσατο.



[4.29.1] Καὶ ἐν τούτῳ ἧκον παρ᾽ αὐτὸν τῶν προσχώρων τινές, σφᾶς τε αὐτοὺς ἐνδιδόντες καὶ ἡγήσεσθαι φάσκοντες ἐς τῆς πέτρας τὸ ἐπιμαχώτατον, ὅθεν οὐ χαλεπὸν αὐτῷ ἔσεσθαι ἑλεῖν τὸ χωρίον. καὶ ξὺν τούτοις πέμπει Πτολεμαῖον τὸν Λάγου τὸν σωματοφύλακα τούς τε Ἀγριᾶνας ἄγοντα καὶ τοὺς ψιλοὺς τοὺς ἄλλους καὶ τῶν ὑπασπιστῶν ἐπιλέκτους, προστάξας, ἐπειδὰν καταλάβῃ τὸ χωρίον, κατέχειν μὲν αὐτὸ ἰσχυρᾷ φυλακῇ, οἷ δὲ σημαίνειν ὅτι ἔχεται. 



[4.29.2] καὶ Πτολεμαῖος ἐλθὼν ὁδὸν τραχεῖάν τε καὶ δύσπορον λανθάνει τοὺς βαρβάρους κατασχὼν τὸν τόπον· καὶ τοῦτον χάρακι ἐν κύκλῳ καὶ τάφρῳ ὀχυρώσας πυρσὸν αἴρει ἀπὸ τοῦ ὄρους ἔνθεν ὀφθήσεσθαι ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἔμελλεν. καὶ ὤφθη τε ἅμα ἡ φλὸξ καὶ Ἀλέξανδρος ἐπῆγε τῇ ὑστεραίᾳ τὴν στρατιάν· ἀμυνομένων δὲ τῶν βαρβάρων οὐδὲν πλέον αὐτῷ ὑπὸ δυσχωρίας ἐγίγνετο. 


[4.29.3] ὡς δὲ Ἀλεξάνδρῳ ἄπορον τὴν προσβολὴν κατέμαθον οἱ βάρβαροι, ἀναστρέψαντες τοῖς ἀμφὶ Πτολεμαῖον αὐτοὶ προσέβαλλον· καὶ γίγνεται αὐτῶν τε καὶ τῶν Μακεδόνων μάχη καρτερά, τῶν μὲν διασπάσαι τὸν χάρακα σπουδὴν ποιουμένων, τῶν Ἰνδῶν, Πτολεμαίου δὲ διαφυλάξαι τὸ χωρίον· καὶ μεῖον σχόντες οἱ βάρβαροι ἐν τῷ ἀκροβολισμῷ νυκτὸς ἐπιγενομένης ἀπεχώρησαν.


[4.29.4] Ἀλέξανδρος δὲ τῶν Ἰνδῶν τινα τῶν αὐτομόλων πιστόν τε ἄλλως καὶ τῶν χωρίων δαήμονα ἐπιλεξάμενος πέμπει παρὰ Πτολεμαῖον τῆς νυκτὸς, γράμματα φέροντα τὸν Ἰνδόν, ἵνα ἐνεγέγραπτο, ἐπειδὰν αὐτὸς προσβάλλῃ τῇ πέτρᾳ, τὸν δὲ ἐπιέναι τοῖς βαρβάροις κατὰ τὸ ὄρος μηδὲ ἀγαπᾶν ἐν φυλακῇ ἔχοντα τὸ χωρίον, ὡς ἀμφοτέρωθεν βαλλομένους τοὺς Ἰνδοὺς ἀμφιβόλους γίγνεσθαι. 


[4.29.5] καὶ αὐτὸς ἅμα τῇ ἡμέρᾳ ἄρας ἐκ τοῦ στρατοπέδου προσῆγε τὴν στρατιὰν κατὰ τὴν πρόσβασιν, ᾗ Πτολεμαῖος λαθὼν ἀνέβη, γνώμην ποιούμενος, ὡς, εἰ ταύτῃ βιασάμενος ξυμμίξει τοῖς ἀμφὶ Πτολεμαῖον, οὐ χαλεπὸν ἔτι ἐσόμενον αὐτῷ τὸ ἔργον.

[4.29.6] καὶ ξυνέβη οὕτως. ἔστε μὲν γὰρ ἐπὶ μεσημβρίαν ξυνειστήκει καρτερὰ μάχη τοῖς τε Ἰνδοῖς καὶ τοῖς Μακεδόσιν, τῶν μὲν ἐκβιαζομένων ἐς τὴν πρόσβασιν, τῶν δὲ βαλλόντων ἀνιόντας· ὡς δὲ οὐκ ἀνίεσαν οἱ Μακεδόνες, ἄλλοι ἐπ᾽ ἄλλοις ἐπιόντες, οἱ δὲ πρόσθεν ἀναπαυόμενοι, μόγις δὴ ἀμφὶ δείλην ἐκράτησαν τῆς παρόδου καὶ ξυνέμιξαν τοῖς ξὺν Πτολεμαίῳ. ἐκεῖθεν δὲ ὁμοῦ ἤδη γενομένη ἡ στρατιὰ πᾶσα ἐπήγετο αὖθις ὡς ἐπ᾽ αὐτὴν τὴν πέτραν· ἀλλὰ γὰρ ἔτι ἄπορος ἦν αὐτῇ ἡ προσβολή, ταύτῃ μὲν δὴ τῇ ἡμέρᾳ τοῦτο τὸ τέλος γίγνεται.




[4.29.7] Ὑπὸ δὲ τὴν ἕω παραγγέλλει στρατιώτῃ ἑκάστῳ κόπτειν χάρακας ἑκατὸν κατ᾽ ἄνδρα. καὶ οὗτοι κεκομμένοι ἦσαν καὶ αὐτὸς ἐχώννυεν ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου, ἵνα ἐστρατοπεδευκότες ἦσαν, ὡς ἐπὶ τὴν πέτραν χῶμα μέγα, ἔνθεν τοξεύματά τε ἂν ἐξικνεῖσθαι ἐς τοὺς προμαχομένους [δυνατὰ] αὐτῷ ἐφαίνετο καὶ ἀπὸ μηχανῶν βέλη ἀφιέμενα· καὶ ἐχώννυον αὐτῷ πᾶς τις ἀντιλαμβανόμενος τοῦ ἔργου· καὶ αὐτὸς ἐφειστήκει θεατὴς καὶ ἐπαινέτης τοῦ ξὺν προθυμίᾳ περαινομένου, κολαστὴς δὲ τοῦ ἐν τῷ παραχρῆμα ἐκλιποῦς.





[4.30.1] Τῇ μὲν δὴ πρώτῃ ἡμέρᾳ ὡς ἐπὶ στάδιον ἔχωσεν αὐτῷ ὁ στρατός. ἐς δὲ τὴν ὑστεραίαν οἵ τε σφενδονῆται σφενδονῶντες ἐς τοὺς Ἰνδοὺς ἐκ τοῦ ἤδη κεχωσμένου καὶ ἀπὸ τῶν μηχανῶν βέλη ἀφιέμενα ἀνέστελλε τῶν Ἰνδῶν τὰς ἐκδρομὰς τὰς ἐπὶ τοὺς χωννύοντας. καὶ ἐχώννυτο αὐτῷ ἐς τρεῖς ἡμέρας ξυνεχῶς τὸ χωρίον. τῇ τετάρτῃ δὲ βιασάμενοι τῶν Μακεδόνων οὐ πολλοὶ κατέσχον ὀλίγον γήλοφον ἰσόπεδον τῇ πέτρᾳ. καὶ Ἀλέξανδρος οὐδέν τι ἐλινύων ἐπῆγε τὸ χῶμα ξυνάψαι ἐθέλων τὸ χωννύμενον τῷ γηλόφῳ, ὅντινα οἱ ὀλίγοι αὐτῷ ἤδη κατεῖχον.



[4.30.2] Οἱ δὲ Ἰνδοὶ πρός τε τὴν ἀδιήγητον τόλμαν τῶν ἐς τὸν γήλοφον βιασαμένων Μακεδόνων ἐκπλαγέντες καὶ τὸ χῶμα ξυνάπτον ἤδη ὁρῶντες, τοῦ μὲν ἀπομάχεσθαι ἔτι ἀπείχοντο, πέμψαντες δὲ κήρυκας σφῶν παρὰ Ἀλέξανδρον ἐθέλειν ἔφασκον ἐνδοῦναι τὴν πέτραν, εἴ σφισι σπένδοιτο. γνώμην δὲ ἐπεποίηντο ἐν τῷ ἔτι διαμέλλοντι τῶν σπονδῶν διαγαγόντες τὴν ἡμέραν νυκτὸς ὡς ἕκαστοι διασκεδάννυσθαι ἐπὶ τὰ σφέτερα ἤθη. 


[4.30.3] καὶ τοῦτο ὡς ἐπύθετο Ἀλέξανδρος, ἐνδίδωσιν αὐτοῖς χρόνον τε ἐς τὴν ἀποχώρησιν καὶ τῆς φυλακῆς τὴν κύκλωσιν τὴν πάντῃ ἀφελεῖν. καὶ αὐτὸς ἔμενεν ἔστε ἤρξαντο τῆς ἀποχωρήσεως· καὶ ἐν τούτῳ ἀναλαβὼν τῶν σωματοφυλάκων καὶ τῶν ὑπασπιστῶν ἐς ἑπτακοσίους κατὰ τὸ ἐκλελειμμένον τῆς πέτρας ἀνέρχεται ἐς αὐτὴν πρῶτος, καὶ οἱ Μακεδόνες ἄλλος ἄλλῃ ἀνιμῶντες ἀλλήλους ἀνῄεσαν. 


[4.30.4] καὶ οὗτοι ἐπὶ τοὺς ἀποχωροῦντας τῶν βαρβάρων τραπόμενοι ἀπὸ ξυνθήματος, πολλοὺς μὲν αὐτῶν ἐν τῇ φυγῇ ἀπέκτειναν, οἱ δὲ καὶ πεφοβημένως ἀποχωροῦντες κατὰ τῶν κρημνῶν ῥίψαντες σφᾶς ἀπέθανον. εἴχετό τε Ἀλεξάνδρῳ ἡ πέτρα ἡ τῷ Ἡρακλεῖ ἄπορος γενομένη καὶ ἔθυεν ἐπ᾽ αὐτῇ Ἀλέξανδρος καὶ κατεσκεύασε φρούριον, παραδοὺς Σισικόττῳ ἐπιμελεῖσθαι τῆς φρουρᾶς, ὃς ἐξ Ἰνδῶν μὲν πάλαι ηὐτομολήκει ἐς Βάκτρα παρὰ Βῆσσον, Ἀλεξάνδρου δὲ κατασχόντος τὴν χώραν τὴν Βακτρίαν ξυνεστράτευέ τε αὐτῷ καὶ πιστὸς ἐς τὰ μάλιστα ἐφαίνετο.


[4.30.5] Ἄρας δ᾽ ἐκ τῆς πέτρας ἐς τὴν Ἀσσακηνῶν χώραν ἐμβάλλει. Τὸν γὰρ ἀδελφὸν τὸν Ἀσσακάνου ἐξηγγέλλετο τούς τε ἐλέφαντας ἔχοντα καὶ τῶν προσχώρων βαρβάρων πολλοὺς ξυμπεφευγέναι ἐς τὰ ταύτῃ ὄρη. καὶ ἀφικόμενος ἐς Δύρτα πόλιν τῶν μὲν ‹ἐν›οικούντων οὐδένα καταλαμβάνει οὐδὲ ἐν τῇ χώρᾳ τῇ πρὸς τῇ πόλει· ἐς δὲ τὴν ὑστεραίαν Νέαρχόν τε καὶ Ἀντίοχον τοὺς χιλιάρχους τῶν ὑπασπιστῶν ἐκπέμπει·



[4.30.6] καὶ Νεάρχῳ μὲν τοὺς Ἀγριᾶνας τοὺς ψιλοὺς ἄγειν ἔδωκεν, Ἀντιόχῳ δὲ τήν τε αὑτοῦ χιλιαρχίαν καὶ δύο ἐπὶ ταύτῃ ἄλλας. ἐστέλλοντο δὲ τά τε χωρία κατοψόμενοι καὶ εἴ πού τινας τῶν βαρβάρων ξυλλαβεῖν ἐς ἔλεγχον τῶν κατὰ τὴν χώραν, τῶν τε ἄλλων καὶ μάλιστα δὴ τὰ ἀμφὶ τοὺς ἐλέφαντας ἔμελεν αὐτῷ μαθεῖν.



[4.30.7] Αὐτὸς δὲ ὡς ἐπὶ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν ἤδη ἦγε, καὶ ἡ στρατιὰ αὐτῷ ὡδοποίει τὸ πρόσω ἰοῦσα ἄπορα ἄλλως ὄντα τὰ ταύτῃ χωρία. ἐνταῦθα ξυλλαμβάνει ὀλίγους τῶν βαρβάρων, καὶ παρὰ τούτων ἔμαθεν, ὅτι οἱ μὲν ἐν τῇ χώρᾳ Ἰνδοὶ παρὰ Ἀβισάρῃ ἀποπεφευγότες εἶεν, τοὺς δὲ ἐλέφαντας ὅτι αὐτοῦ κατέλιπον νέμεσθαι πρὸς τῷ ποταμῷ τῷ Ἰνδῷ· καὶ τούτους ἡγήσασθαί οἱ τὴν ὁδὸν ἐκέλευσεν ὡς ἐπὶ τοὺς ἐλέφαντας.


[4.30.8] εἰσὶ δὲ Ἰνδῶν πολλοὶ κυνηγέται τῶν ἐλεφάντων, καὶ τούτους σπουδῇ ἀμφ᾽ αὑτὸν εἶχεν Ἀλέξανδρος, καὶ τότε ἐθήρα ξὺν τούτοις τοὺς ἐλέφαντας· καὶ δύο μὲν αὐτῶν ἀπόλλυνται κατὰ κρημνοῦ σφᾶς ῥίψαντες ἐν τῇ διώξει, οἱ δὲ ἄλλοι ξυλληφθέντες ἔφερόν τε τοὺς ἀμβάτας καὶ τῇ στρατιᾷ ξυνετάσσοντο.

[4.30.9] ἐπεὶ δὲ καὶ ὕλῃ ἐργασίμῳ ἐνέτυχε παρὰ τὸν ποταμὸν, καὶ αὕτη ἐκόπη αὐτῷ ὑπὸ τῆς στρατιᾶς καὶ ναῦς ἐποιήθησαν. καὶ αὗται κατὰ τὸν Ἰνδὸν ποταμὸν ἤγοντο ὡς ἐπὶ τὴν γέφυραν, ἥντινα Ἡφαιστίων καὶ Περδίκκας αὐτῷ ἐξωκοδομηκότες πάλαι ἦσαν.


Αλεξάνδρου Ανάβασις – Αρριανός Βιβλίο Τρίτο

[4.1.1] Λίγες μέρες αργότερα έφθασαν στον Αλέξανδρο πρέσβεις από τους Σκύθες τους Άβιους, όπως ονομάζονται (αυτούς που και ο Όμηρος επαινεί στην ποίησή του λέγοντας ότι είναι οι πιο δίκαιοι άνθρωποι και κατοικούν αυτόνομα στην Ασία, επειδή κυρίως είναι φτωχοί και έχουν αίσθημα δικαίου). Έφθασαν ακόμα πρέσβεις από τους Σκύθες της Ευρώπης, τη μεγαλύτερη, ως γνωστόν, (σκυθική) εθνότητα που κατοικεί στην Ευρώπη. 

[4.1.2] Μαζί τους στην επιστροφή έστειλε ο Αλέξανδρος μερικούς από τους εταίρους με την πρόφαση να συνάψουν φιλία με τους Σκύθες, ο σκοπός όμως της αποστολής τους ήταν μάλλον να κατασκοπεύσουν τη φύση της χώρας και τον αριθμό των Σκυθών, καθώς και τις συνήθειες και τον οπλισμό, που έχουν οι Σκύθες, όταν ετοιμάζονται για τις μάχες.

[4.1.3] Ο ίδιος σχεδίαζε να ιδρύσει πόλη κοντά στον Τάναη ποταμό και να της δώσει το όνομά του. Γιατί και ο χώρος του φαινόταν κατάλληλος για να επεκταθεί η πόλη και να γίνει μεγάλη και σε επίκαιρη θέση θα χτιζόταν για ενδεχόμενη εκστρατεία του εναντίον των Σκυθών, όπως και για την υπεράσπιση της χώρας από τις επιδρομές των βαρβάρων που κατοικούσαν πέρα από τον Τάναη ποταμό. 

[4.1.4] Η πόλη φαινόταν ότι θα μπορούσε να γίνει μεγάλη τόσο εξαιτίας των ανθρώπων που θα εγκαθιστούσε σε αυτή, όσο και εξαιτίας της λαμπρότητας του ονόματός του. Στο μεταξύ οι βάρβαροι από τη μεριά του ποταμού συνέλαβαν και σκότωσαν τους Μακεδόνες στρατιώτες οι οποίοι κατείχαν τα φρούρια στις πόλεις τους και άρχισαν να τις οχυρώνουν για να τις ασφαλίσουν κάπως καλύτερα. 

[4.1.5] Στην εξέγερσή τους πήραν μέρος και οι περισσότεροι Σογδιανοί, επειδή τους ξεσήκωσαν οι άνδρες που συνέλαβαν τον Βήσσο, με αποτέλεσμα να επαναστατήσουν μαζί τους και μερικοί από τους Βακτριανούς είτε επειδή φοβήθηκαν πράγματι τον Αλέξανδρο είτε επειδή χρησιμοποίησαν ως πρόφαση για την εξέγερσή τους τη διαταγή του Αλεξάνδρου να συγκεντρωθούν οι ύπαρχοι της περιοχής εκείνης στα Ζαρίασπα, τη μεγαλύτερη πόλη τους. Για καλό πάντως σκοπό, έλεγαν, δεν θα γινόταν η συγκέντρωση εκείνη.

[4.2.1] Μόλις ανήγγειλαν αυτά στον Αλέξανδρο, διέταξε τους στρατιώτες του πεζικού να κατασκευάσουν όσες σκάλες είχε διαταχθεί ο κάθε λόχος. Ο ίδιος βάδισε κατά της πρώτης πόλης που συναντά κανείς αν ξεκινήσει από το στρατόπεδο. Το όνομά της ήταν Γάζα. Γιατί είχε διαδοθεί ότι οι βάρβαροι της περιοχής είχαν καταφύγει σε επτά πόλεις. 

[4.2.2] Έστειλε τον Κρατερό στην πόλη που ονομαζόταν Κυρούπολη, την μεγαλύτερη από όλες, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι περισσότεροι βάρβαροι. Τον διέταξε να στρατοπεδεύσει κοντά στην πόλη και να ανοίξει γύρω από αυτήν τάφρο και να την περιβάλει με χαράκωμα και να κατασκευάσει όσες μηχανές του χρειάζονταν, ώστε οι υπερασπιστές της πόλης να έχουν στρέψει την προσοχή τους στους άνδρες του Κρατερού και να μην μπορούν να βοηθήσουν τις άλλες πόλεις. 

[4.2.3] Όταν έφθασε και ο ίδιος στη Γάζα, έδωσε αμέσως το σήμα με τη σάλπιγγα για έφοδο κατά των τειχών, που ήταν φτιαγμένα από ωμές πλίνθους και δεν ήταν ψηλά, και διέταξε να τοποθετήσουν τις σκάλες κυκλικά από όλες τις πλευρές. Την ώρα που οι πεζοί έκαναν την επίθεση, οι σφενδονήτες, οι τοξότες και οι ακοντιστές του χτυπούσαν τους υπερασπιστές των τειχών και οι πολιορκητικές του μηχανές έριχναν βέλη, με αποτέλεσμα ταχύτατα, επειδή τα βέλη ήταν πολλά, να εγκαταλειφθούν τα τείχη από τους υπερασπιστές τους, ενώ γρήγορα οι Μακεδόνες τοποθετούσαν τις σκάλες και ανέβαιναν στα τείχη. 

[4.2.4] Σκότωσαν όλους τους άνδρες, επειδή έτσι είχε διατάξει ο Αλέξανδρος, και πήραν μαζί τους τις γυναίκες, τα παιδιά και την υπόλοιπη λεία. Από εκεί ο Αλέξανδρος προχώρησε αμέσως εναντίον της δεύτερης μετά από εκείνην κατοικημένης πόλης. Την κατέλαβε και αυτήν με τον ίδιο τρόπο, την ίδια μέρα που έφθασε, και όσους συνέλαβε αιχμαλώτους τους φέρθηκε κατά τον ίδιο τρόπο. Μετά προχώρησε κατά της τρίτης πόλης και την επόμενη μέρα την κατέλαβε με την πρώτη επίθεση.

[4.2.5] Ενώ ο ίδιος με τους πεζούς ήταν απασχολημένος σε αυτά, έστειλε τους ιππείς του στις δύο γειτονικές πόλεις με τη διαταγή να παραφυλάγουν τους ανθρώπους που ήταν μέσα μήπως αυτοί αντιληφθούν την άλωση των γειτονικών τους πόλεων, καθώς και τη δική του επικείμενη επίθεση και τραπούν σε φυγή στερώντας του έτσι τη δυνατότητα να τους καταδιώξει. Συνέβησαν τα πράγματα όπως ακριβώς τα είχε υποθέσει ο Αλέξανδρος και η επίθεση του ιππικού του έγινε στην κατάλληλη στιγμή. 

[4.2.6] Πράγματι οι βάρβαροι στις δύο πόλεις που δεν είχαν ακόμη κυριευθεί μόλις είδαν τους καπνούς της πόλης που καιγόταν μπροστά τους και μερικοί αυτόπτες, που είχαν διαφύγει την ίδια συμφορά τους ανήγγειλαν οι ίδιοι την άλωση, προσπάθησαν όλοι μαζί και όσο πιο γρήγορα μπορούσε ο καθένας να φύγουν από τις πόλεις τους. Έπεσαν όμως επάνω στο παραταγμένο πλήθος των ιππέων του Αλεξάνδρου και αποδεκατίσθηκαν οι περισσότεροι.

[4.3.1] Αφού, λοιπόν, κυρίευσε ο Αλέξανδρος πέντε πόλεις μέσα σε δύο μέρες και πούλησε δούλους τους κατοίκους τους, βάδισε κατά της μεγαλύτερης στην περιοχή, δηλαδή της Κύρου πόλεως. Αυτή είχε οχυρωθεί με τείχος ψηλότερο από τις άλλες πόλεις, επειδή ακριβώς την είχε κτίσει ο Κύρος. Επειδή στην πόλη είχαν καταφύγει οι περισσότεροι και οι πιο εμπειροπόλεμοι βάρβαροι της περιοχής, δεν ήταν τόσο εύκολο για τους Μακεδόνες να την καταλάβουν με έφοδο. Αλλά ο Αλέξανδρος, αφού μετέφερε πολιορκητικές μηχανές στα τείχη, σκόπευε με αυτόν τον τρόπο να τα κλονίσει και να κάνει επιθέσεις στο μέρος των τειχών που θα παρουσίαζε κάθε φορά ρήγματα.

[4.3.2] Παρατήρησε όμως ότι τα ρυάκια του ποταμού, ο οποίος ήταν χείμαρρος και περνούσε μέσα από την πόλη, ήταν αυτή την εποχή χωρίς νερό και δεν είχαν άμεση επαφή με τα τείχη, αλλά ήταν έτσι διαμορφωμένα, ώστε να επιτρέπουν στους στρατιώτες την διείσδυση στην πόλη. Πήρε, λοιπόν, μαζί του τους σωματοφύλακες και τους υπασπιστές και τους τοξότες κα τους Αγριάνες και ενώ οι βάρβαροι είχαν στραμμένη την προσοχή στις πολιορκητικές μηχανές και στους στρατιώτες που πολεμούσαν στο μέρος εκείνο, μπήκε απαρατήρητος από κάποιο ρυάκι στην πόλη· 

[4.3.3] στην αρχή με λίγους στρατιώτες του, κατόπιν άνοιξε από μέσα τις πύλες που υπήρχαν στο μέρος εκείνο και δέχθηκε απρόσκοπτα τους υπόλοιπους. Τότε, λοιπόν, οι βάρβαροι, αν και κατάλαβαν ότι έχει κυριευθεί πλέον η πόλη τους, στράφηκαν ωστόσο κατά των ανδρών του Αλεξάνδρου.
Η επίθεσή τους ήταν σφοδρή, χτυπήθηκε μάλιστα στην κεφαλή και στον αυχένα ο ίδιος ο Αλέξανδρος με λιθάρι, ο Κρατερός με βέλος, καθώς και πολλοί άλλοι αρχηγοί. Παρ᾽ όλα αυτά οι Μακεδόνες έδιωξαν από την αγορά τους βαρβάρους. 

[4.3.4] Στο μεταξύ εκείνοι που είχαν επιτεθεί στα τείχη τα κυρίευσαν, επειδή τα βρήκαν χωρίς υπερασπιστές. Στην πρώτη, λοιπόν, κατάληψη της πόλης σκοτώθηκαν σχεδόν οκτώ χιλιάδες εχθροί. Οι υπόλοιποι (γιατί ο συνολικός αριθμός των συγκεντρωμένων στην πόλη μαχίμων ήταν δεκαπέντε περίπου χιλιάδες) κατέφυγαν στην ακρόπολη. Αυτούς ο Αλέξανδρος τους περικύκλωσε και τους επιτηρούσε επί μία μέρα. Και αυτοί όμως από έλλειψη νερού παραδόθηκαν στον Αλέξανδρο.

[4.3.5] Και την έβδομη πόλη κατέλαβε με έφοδο. Ο Πτολεμαίος λέγει ότι παραδόθηκαν μόνοι τους οι βάρβαροι, ενώ ο Αριστόβουλος ότι κυρίευσε και την πόλη αυτή με επίθεση και ότι σκότωσε όλους όσους συνέλαβε μέσα σε αυτήν. Αναφέρει ακόμη ο Πτολεμαίος ότι ο Αλέξανδρος μοίρασε στον στρατό του τους ανθρώπους που συνέλαβε και διέταξε, έως ότου αποχωρήσει ο ίδιος από την περιοχή τους, να τους φυλάγουν δεμένους, ώστε να μην μείνει πίσω του κανένας από τους υπεύθυνους της αποστασίας.

[4.3.6] Στο μεταξύ έφθασε στις όχθες του ποταμού Τάναη και ο στρατός των Σκυθών της Ασίας. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν πληροφορηθεί ότι είχαν εξεγερθεί κατά του Αλεξάνδρου και μερικοί από τους πέραν του ποταμού βαρβάρους, οι οποίοι σκόπευαν να επιτεθούν και οι ίδιοι κατά των Μακεδόνων, αν εκδηλωνόταν κάποια αξιόλογη επανάσταση. Έφθασε επίσης η είδηση ότι και ο στρατός του Σπιταμένη πολιορκούσε τους Μακεδόνες που είχαν μείνει πίσω στην ακρόπολη των Μαρακάνδων. 

[4.3.7] Τότε, λοιπόν, ο Αλέξανδρος έστειλε κατά των ανδρών του Σπιταμένη τον Ανδρόμαχο και τον Μενέδημο και τον Κάρανο που είχαν μαζί τους εξήντα περίπου ιππείς από τους εταίρους και οκτακόσιους μισθοφόρους ιππείς με αρχηγό τον Κάρανο, καθώς και χίλιους πεντακόσιους περίπου πεζούς μισθοφόρους. Όλων αυτών όρισε αρχηγό τον Φαρνούχη τον διερμηνέα, που ήταν Λύκιος την καταγωγή, γνώριζε καλά την γλώσσα των βαρβάρων της περιοχής αυτής και κατά τα άλλα φαινόταν ικανός να διαπραγματευθεί μαζί τους.

[4.4.1] Ο ίδιος, αφού οχύρωσε με τείχος μέσα σε είκοσι μέρες την πόλη που σκόπευε να ιδρύσει, εγκατέστησε σε αυτήν όσους Έλληνες μισθοφόρους και γειτονικούς βαρβάρους είχαν δεχθεί μόνοι τους να πάρουν μέρος στην ίδρυσή της, καθώς και όσους Μακεδόνες του στρατεύματος ήταν ανίκανοι πλέον για μάχη. Μετά θυσίασε στους θεούς, όπως συνήθιζε, και τέλεσε ιππικούς και γυμνικούς αγώνες. 


[4.4.2] Επειδή οι Σκύθες δεν αποχωρούσαν από την όχθη του ποταμού, αλλά τους έβλεπαν να ρίχνουν βέλη στον ποταμό, ο οποίος σε αυτό το μέρος δεν ήταν πλατύς, και κάπως να χλευάζουν τον Αλέξανδρο με βαρβαρική θρασύτητα, —γιατί πίστευαν ότι τάχα δεν θα τολμούσε να τα βάλει με τους Σκύθες ή και αν το επιχειρούσε, θα μάθαινε τη διαφορά ανάμεσα στους Σκύθες και τους βαρβάρους της Ασίας— εξοργισμένος από αυτά ο Αλέξανδρος σκεφτόταν να περάσει τον ποταμό και να τους επιτεθεί. Έτσι άρχισε να ετοιμάζει τις δερμάτινες σχεδίες για τη διάβαση. 

[4.4.3] Ενώ όμως θυσίαζε για τη διάβαση, δεν είχε ευνοϊκό αποτέλεσμα. Αν και στενοχωριόταν που δεν ήταν ευνοϊκό, περίμενε εκεί με υπομονή. Επειδή ωστόσο δεν έφευγαν οι Σκύθες, ο Αλέξανδρος θυσίασε ξανά για τη διάβαση, αλλά και πάλι ο μάντης Αρίστανδρος του είπε ότι οι θυσίες προμήνυαν κίνδυνο για αυτόν. Ο Αλέξανδρος είπε τότε ότι ήταν προτιμότερο να διατρέξει τον έσχατο κίνδυνο παρά αυτός που είχε υποτάξει ολόκληρη σχεδόν την Ασία να γίνει περίγελος των Σκυθών, όπως ακριβώς είχε γίνει πριν από πολλά χρόνια ο Δαρείος, ο πατέρας του Ξέρξη. Ο Αρίστανδρος όμως αρνήθηκε να εξηγήσει τις θυσίες κατά τρόπο διαφορετικό από εκείνον που φανέρωνε ο θεός, επειδή ο Αλέξανδρος επιθυμούσε να ακούσει άλλα πράγματα.

[4.4.4] Μόλις είχαν ετοιμαστεί οι δερμάτινες σχεδίες για τη διάβαση και είχε παραταχθεί στον ποταμό εξοπλισμένος ο στρατός του Αλεξάνδρου, δόθηκε το σύνθημα και οι πολιορκητικές μηχανές του άρχισαν να ρίχνουν βέλη στους Σκύθες ιππείς που βρίσκονταν κοντά στην όχθη· μερικοί από αυτούς τραυματίζονταν από τα βέλη, ένας μάλιστα έπεσε νεκρός από το άλογό του, όταν το βέλος διαπέρασε πέρα-πέρα την ασπίδα και το θώρακά του· οι Σκύθες τότε τρόμαξαν από τα βέλη που ρίχνονταν από μακριά, καθώς και από τον θάνατο ενός γενναίου στρατιώτη τους, και υποχώρησαν λίγο από την όχθη. 

[4.4.5] Μόλις είδε ο Αλέξανδρος ότι οι Σκύθες ήταν σε αναταραχή εξαιτίας των βελών, ο ίδιος επικεφαλής των ανδρών του άρχισε να περνά τον ποταμό υπό τον ήχο των σαλπίγγων· τον ακολουθούσε ο υπόλοιπος στρατός. Πρώτα, λοιπόν, αποβίβασε τους τοξότες και τους σφενδονήτες και τους διέταξε να ρίχνουν πέτρες και βέλη στους Σκύθες, ώστε αυτοί να μην πλησιάσουν τη φάλαγγα των πεζών ενώ θα αποβιβαζόταν, έως ότου διαβεί τον ποταμό ολόκληρο το ιππικό του.

[4.4.6] Αφού όμως συγκεντρώθηκαν οι στρατιώτες του στην όχθη, στην αρχή έριξε κατά των Σκυθών μία ιππαρχία από τους μισθοφόρους και τέσσερις ίλες από τους σαρισοφόρους ιππείς. Οι Σκύθες πρόβαλαν αντίσταση και τους έριχναν βλήματα ολόγυρα ιππεύοντας κυκλικά ‹και› επειδή ήταν πολλοί εναντίον λίγων, διέφευγαν εύκολα. Ο Αλέξανδρος, αφού ανέμειξε στους ιππείς, τους τοξότες και τους Αγριάνες και τους άλλους ελαφρά οπλισμένους που διοικούσε ο Βάλακρος, τους οδήγησε εναντίον των Σκυθών. 

[4.4.7] Όταν πλησίασαν, διέταξε να τους επιτεθούν τρεις ιππαρχίες από τους εταίρους και όλοι οι ιππακοντιστές του, ενώ ο ίδιος οδηγώντας το υπόλοιπο ιππικό όρμησε ανάμεσά τους γρήγορα με τη μία ίλη του πίσω από την άλλη. Οι Σκύθες δεν μπορούσαν πια να αλλάζουν θέση ιππεύοντας κυκλικά, όπως έκαναν ως τότε, επειδή τους πίεζαν συγχρόνως και οι ιππείς και οι ελαφρά οπλισμένοι που ήταν ανακατεμένοι με τους ιππείς και δεν τους άφηναν να κάνουν με ασφάλεια κυκλικές κινήσεις. 

[4.4.8] Τότε πλέον τράπηκαν οι Σκύθες σε ολοκληρωτική φυγή. Σκοτώθηκαν περίπου χίλιοι και ένας από τους αρχηγούς τους, ο Σατράκης, και αιχμαλωτίσθηκαν περίπου εκατόν πενήντα. Επειδή όμως η καταδίωξη γινόταν με ταχύτητα και με πολλή ταλαιπωρία εξαιτίας της μεγάλης ζέστης, υπέφερε όλος ο στρατός από δίψα και ο ίδιος ο Αλέξανδρος, καθώς προχωρούσε έφιππος, έπινε ό,τι νερό έβρισκε σε εκείνη την περιοχή. 

[4.4.9] Επειδή το νερό ήταν μολυσμένο, τον έπιασε ξαφνικά μία ακατάσχετη διάρροια· για τον λόγο αυτό η καταδίωξη δεν επεκτάθηκε σε όλους τους Σκύθες. Διαφορετικά νομίζω ότι όλοι οι Σκύθες θα είχαν σκοτωθεί στη φυγή τους, αν δεν καταβαλόταν σωματικά ο Αλέξανδρος. Ο ίδιος διέτρεξε τον έσχατο κίνδυνο και μεταφέρθηκε πίσω στο στρατόπεδο. Έτσι βγήκε αληθινή η προφητεία του Αρίστανδρου.

[4.5.1] Λίγο αργότερα ήρθαν στον Αλέξανδρο πρέσβεις από τον βασιλιά των Σκυθών, που στάλθηκαν με σκοπό να απολογηθούν για όσα είχαν γίνει λέγοντας ότι δεν έγιναν από το οργανωμένο κράτος των Σκυθών, αλλά από αυτούς που κατά ληστρικό τρόπο επιχειρούσαν διαρπαγές και ότι ήταν πρόθυμος ο βασιλιάς τους να εκτελέσει τις διαταγές του Αλεξάνδρου. Ο Αλέξανδρος τους απάντησε φιλικά, επειδή δεν θεωρούσε φρόνιμο να τους πιστέψει και γι᾽ αυτό να μην τους επιτεθεί, αλλά ούτε και ήταν τότε η κατάλληλη στιγμή για να τους επιτεθεί.

[4.5.2] Οι πολιορκούμενοι στην ακρόπολη των Μαρακάνδων Μακεδόνες, όταν ο Σπιταμένης και οι άνδρες του επιτέθηκαν στην ακρόπολη, επιχείρησαν έξοδο, σκότωσαν μερικούς εχθρούς και εκδίωξαν όλους. Αποσύρθηκαν έπειτα οι ίδιοι στην ακρόπολη χωρίς τίποτε να πάθουν. 

[4.5.3] Μόλις πληροφόρησαν τον Σπιταμένη ότι πλησίαζαν οι δυνάμεις που είχε στείλει ο Αλέξανδρος στα Μαράκανδα, εκείνος εγκατέλειψε την πολιορκία της ακρόπολης και αποσύρθηκε στα βόρεια της Σογδιανής. Αλλά ο Φαρνούχης και οι στρατηγοί που ήταν μαζί του, στη βιασύνη τους να τον διώξουν τελείως, τον ακολούθησαν από κοντά ως τα σύνορα της Σογδιανής, ενώ υποχωρούσε, και απερίσκεπτα εισέβαλαν μαζί του στη χώρα των Νομάδων Σκυθών. 

[4.5.4] Τότε, λοιπόν, ο Σπιταμένης, επειδή ενισχύθηκε με εξακόσιους περίπου Σκύθες ιππείς, πήρε θάρρος από τη σκυθική συμμαχία για να αντιμετωπίσει τους Μακεδόνες που κινούνταν εναντίον του. Αφού παρέταξε τον στρατό του σε ομαλό τόπο κοντά στη σκυθική έρημο, δεν θέλησε να περιμένει την επίθεση των εχθρών ή να επιτεθεί ο ίδιος, αλλά ίππευε γύρω τους και έριχνε βέλη στη φάλαγγα των πεζών. 

[4.5.5] Κάθε φορά που ο στρατός του Φαρνούχη επιχειρούσε επίθεση εναντίον του, ο Σπιταμένης έφευγε εύκολα, επειδή τα άλογά του ήταν πράγματι ταχύτερα και πιο ακμαία κατά την ώρα εκείνη, ενώ τα άλογα των ανδρών του Ανδρόμαχου είχαν καταπονηθεί από τη συνεχή πορεία και συγχρόνως από την έλλειψη χόρτου. Όταν όμως οι Μακεδόνες παρέμεναν στη θέση τους ή υποχωρούσαν, οι Σκύθες εφορμούσαν με σφοδρότητα.

[4.5.6] Επειδή, λοιπόν, τραυματίζονταν τότε πολλοί Μακεδόνες από τα βέλη, μερικοί μάλιστα και σκοτώνονταν, παρέταξαν οι στρατηγοί τους στρατιώτες σε τετράγωνο σχηματισμό και άρχισαν να υποχωρούν προς τον ποταμό Πολυτίμητο. Καθώς εκεί υπήρχε φαράγγι, δεν ήταν πλέον εύκολο για τους βαρβάρους να ρίχνουν εναντίον τους βέλη, ενώ αντίθετα ήταν γι᾽ αυτούς πιο χρήσιμοι οι πεζοί στρατιώτες.

[4.5.7] Ο Κάρανος, ο διοικητής του ιππικού, χωρίς να ειδοποιήσει τον Ανδρόμαχο επιχείρησε να περάσει τον ποταμό, επειδή νόμιζε ότι εκεί θα έβρισκε ασφαλέστερο μέρος για την παραμονή του ιππικού του. Τον ακολούθησαν και οι πεζοί χωρίς να λάβουν εντολή, αλλά η είσοδός τους στον ποταμό έγινε με πανικό και χωρίς τάξη από τις όχθες που ήταν απόκρημνες. 

[4.5.8] Όταν αντιλήφθηκαν οι βάρβαροι το σφάλμα των Μακεδόνων, όρμησαν έφιπποι στο πέρασμα του ποταμού και από δύο αντικρυστές κατευθύνσεις. Άλλοι ακολουθούσαν από κοντά τους Μακεδόνες που είχαν πλέον περάσει τον ποταμό και υποχωρούσαν, και άλλοι παρατάχθηκαν αντιμέτωποι σε όσους περνούσαν εκείνη τη στιγμή και τους έσπρωχναν προς τον ποταμό· 

[4.5.9] άλλοι τους έριχναν βέλη από τα πλάγια και άλλοι έκαναν επιθέσεις σε όσους έμπαιναν ακόμη στον ποταμό, έτσι ώστε όλοι μαζί οι Μακεδόνες, επειδή τους πίεζε από παντού η αμηχανία, κατέφυγαν σε κάποιο μικρό νησί από εκείνα που υπήρχαν στον ποταμό. Οι Σκύθες και οι ιππείς του Σπιταμένη τους περικύκλωσαν και τους σκότωσαν όλους με τα βέλη. Αιχμαλώτισαν και λίγους Μακεδόνες, αλλά και αυτούς όλους τους σκότωσαν.

[4.6.1] Ο Αριστόβουλος αναφέρει ότι το μεγαλύτερο μέρος του στρατού εξοντώθηκε με ενέδρα, ότι δηλαδή κρύφθηκαν οι Σκύθες σε έναν κατάφυτο χώρο και επιτέθηκαν ξαφνικά στους Μακεδόνες κατά την ώρα της μάχης. Τη στιγμή εκείνη ο Φαρνούχης παραχωρούσε την αρχηγία στους Μακεδόνες που είχαν σταλεί μαζί του, γιατί, έλεγε, ο ίδιος δεν ήταν έμπειρος στα πολεμικά ζητήματα, αλλά είχε σταλεί από τον Αλέξανδρο μάλλον για να διαπραγματευθεί με τους βαρβάρους παρά για να ασκεί χρέη αρχηγού κατά τις μάχες, ενώ οι Μακεδόνες ήταν και εταίροι του βασιλιά. 

[4.6.2] Ο Ανδρόμαχος όμως και ο Κάρανος και ο Μενέδημος δεν δέχθηκαν την αρχηγία και για να μη φανεί ότι πήραν μόνοι τους πρωτοβουλία αντίθετη προς τις διαταγές του Αλεξάνδρου και γιατί δεν ήθελαν την κρίσιμη εκείνη ώρα, αν κάτι δεν πήγαινε καλά, αυτοί να μετέχουν στον κίνδυνο όχι μόνο ως απλοί στρατιώτες, αλλά και ως αρχηγοί υπεύθυνοι για την κακή διεξαγωγή της όλης επιχείρησης. Πάνω ακριβώς στην ταραχή αυτή και την αταξία επιτέθηκαν εναντίον τους οι βάρβαροι και τους αποδεκάτισαν· δεν γλύτωσαν περισσότεροι από σαράντα ιππείς και τριακόσιοι περίπου πεζοί.

[4.6.3] Όταν ανήγγειλαν αυτά στον Αλέξανδρο, λυπήθηκε πολύ για τη συμφορά των στρατιωτών του και αποφάσισε να βαδίσει γρήγορα κατά του Σπιταμένη και των βαρβάρων που ήταν μαζί του. Πήρε, λοιπόν, τους μισούς από τους εταίρους ιππείς και όλους τους υπασπιστές και τους τοξότες και τους Αγριάνες και τους ελαφρά οπλισμένους της φάλαγγας και προχώρησε προς τα Μαράκανδα, όπου πληροφορήθηκε ότι είχε επιστρέψει ο Σπιταμένης και πολιορκούσε πάλι τους φρουρούς της ακρόπολης. 

[4.6.4] Μέσα σε τρεις μέρες διέτρεξε χίλιους πεντακόσιους σταδίους και την αυγή της τέταρτης μέρας πλησίασε στην πόλη. Μόλις έφθασε η είδηση ότι πλησίαζε ο Αλέξανδρος, ο Σπιταμένης και οι άνδρες του δεν κράτησαν τις θέσεις τους, αλλά εγκατέλειψαν την πόλη και έφυγαν. 

[4.6.5] Ο Αλέξανδρος τους ακολουθούσε από κοντά και τους καταδίωκε. Όταν έφθασε στο μέρος όπου έγινε η μάχη, έθαψε, όπως μπορούσε καλύτερα, τους στρατιώτες του και ακολούθησε ως την έρημο τους βαρβάρους που υποχωρούσαν. Επιστρέφοντας από εκεί κατέστρεφε την περιοχή και σκότωνε τους βαρβάρους που είχαν καταφύγει στα οχυρά, επειδή πληροφορήθηκε ότι είχαν πάρει μέρος και αυτοί στην επίθεση κατά των Μακεδόνων. Διέτρεξε όλη την περιοχή που αρδεύει και διασχίζει ο ποταμός Πολυτίμητος. 

[4.6.6] Από εκεί όπου χάνεται το νερό του ποταμού και πέρα η χώρα είναι πλέον έρημος. Έτσι, αν και υπάρχει πολύ νερό, χάνεται στην άμμο. Και άλλοι μεγάλοι ποταμοί και με συνεχή ροή κατά τον ίδιο τρόπο χάνονται στην άμμο, δηλαδή και ο Έπαρδος, που διαρρέει τη χώρα των Μάρδων, και ο Άρειος, που δίνει το όνομά του στη γη των Αρείων, και ο Ετύμανδρος, που διαρρέει τη γη των Ευεργετών. 

[4.6.7] Όλοι αυτοί οι ποταμοί είναι τόσο μεγάλοι, ώστε κανένας από αυτούς δεν είναι μικρότερος από τον θεσσαλικό ποταμό Πηνειό, ο οποίος διασχίζοντας τα Τέμπη χύνεται στη θάλασσα. Ο Πολυτίμητος είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον Πηνειό ποταμό.

[4.7.1] Αφού τακτοποίησε τα ζητήματα αυτά, έφθασε ο Αλέξανδρος στα Ζαρίασπα και παρέμεινε εκεί ώσπου να περάσει ο βαρύς χειμώνας. Στο μεταξύ ήρθαν στον Αλέξανδρο ο Φραταφέρνης, ο σατράπης των Πάρθων, και ο Στασάνωρ, ο οποίος είχε αποσταλεί στην Αρεία για να συλλάβει τον Αρσάκη. Έφεραν μαζί τους δέσμιους τον Αρσάκη και τον Βραζάνη, τον οποίο διόρισε ο Βήσσος σατράπη των Πάρθων, καθώς και μερικούς άλλους που επαναστάτησαν τότε μαζί με τον Βήσσο. 

[4.7.2] Συγχρόνως έφθασαν από τη θάλασσα ο Επόκιλλος και ο Μελαμνίδας και ο Πτολεμαίος, ο στρατηγός των Θρακών, οι οποίοι είχαν συνοδεύσει ως τη θάλασσα τα χρήματα που είχαν σταλεί με τον Μένητα και τους συμμάχους. Στο μεταξύ έφθασαν επίσης από τη θάλασσα ο Άσανδρος και ο Νέαρχος και ο Βήσσος, ο σατράπης της Συρίας, και ο Ασκληπιόδωρος, ο ύπαρχος, φέρνοντας και αυτοί στρατό.

[4.7.3] Τότε, λοιπόν, ο Αλέξανδρος συγκάλεσε σε συμβούλιο όσους ήταν παρόντες και τους παρουσίασε τον Βήσσο. Τον κατηγόρησε που πρόδωσε τον Δαρείο και διέταξε να κόψουν τη μύτη του Βήσσου και την άκρη των αυτιών του και να τον οδηγήσουν στα Εκβάτανα, για να εκτελεσθεί εκεί στη συνέλευση των Μήδων και των Περσών. 

[4.7.4] Εγώ όχι μόνον δεν εγκρίνω την αυστηρή αυτή τιμωρία του Βήσσου, αλλά και θεωρώ την αποκοπή άκρων ως βαρβαρικό έθιμο. Συμφωνώ ότι ο Αλέξανδρος παρασύρθηκε από τη μηδική και περσική πολυτέλεια, καθώς και από τη συνήθεια των βάρβαρων βασιλέων να μην ακολουθούν τον ίδιο τρόπο ζωής με τους υπηκόους τους. Δεν εγκρίνω επίσης με κανένα τρόπο ότι, ενώ ο Αλέξανδρος ήταν απόγονος του Ηρακλή, αντικατέστησε τη μακεδονική και πατροπαράδοτη στολή του με τη μηδική και ότι δεν ντράπηκε να ανταλλάξει με την περσική τιάρα των νικημένων το διάδημα που αυτός, ο νικητής, φορούσε από παλιά. 

[4.7.5] Από αυτά δεν εγκρίνω τίποτε, αλλά χρησιμοποιώ τα μεγάλα κατορθώματα του Αλεξάνδρου περισσότερο από καθετί άλλο για να αποδείξω ότι ούτε η σωματική ρώμη ενός ανθρώπου ούτε η αριστοκρατική καταγωγή του ούτε αν σημείωνε ο άνθρωπος αυτός συνεχείς πολεμικές επιτυχίες μεγαλύτερες ακόμη και από εκείνες του Αλεξάνδρου ούτε αν κάποιος καταλάβει εκτός από την Ασία και την Αφρική, αφού την περιπλεύσει, όπως ακριβώς σχεδίαζε να κάμει ο Αλέξανδρος, ούτε αν αυτός κάμει την Ευρώπη τρίτη κτήση του εκτός από την Ασία και την Αφρική, δεν θα προκύψει από όλα αυτά κανένα όφελος για την ευτυχία του ανθρώπου εκτός και αν υπάρχει συγχρόνως σωφροσύνη στον άνθρωπο εκείνο, ο οποίος επέτυχε τόσο μεγάλα, όπως νομίζει, κατορθώματα.

[4.8.1] Δεν κρίνω, λοιπόν, άκαιρο να διηγηθώ στο σημείο αυτό τον φόνο του Κλείτου, του γιου του Δρωπίδη και τη συμφορά που έπαθε γι᾽ αυτό ο Αλέξανδρος, αν και το επεισόδιο συνέβη λίγο αργότερα. Είχαν, λοιπόν, οι Μακεδόνες ορισμένη μέρα του χρόνου αφιερωμένη στον Διόνυσο, κατά την οποίαν ο Αλέξανδρος πρόσφερε κάθε χρόνο θυσίες στον Διόνυσο· 

[4.8.2] σε εκείνην την περίσταση ωστόσο λένε ότι παραμέλησε τον Διόνυσο και θυσίασε στους Διοσκούρους· για κάποια βέβαια αιτία σκέφθηκε να θυσιάσει στους Διοσκούρους. Ενώ παρατεινόταν το συμπόσιο (γιατί ο Αλέξανδρος είχε πλέον δεχθεί και στα συμπόσια νέες συνήθειες, περισσότερο βαρβαρικές) και διασκέδαζαν, η συζήτηση στράφηκε στους Διοσκούρους, δηλαδή με ποιό τρόπο αποδόθηκε η γέννησή τους στον Δία, αφού αφαιρέθηκε από τον Τυνδάρεω. 

[4.8.3] Μερικοί παρευρισκόμενοι, για να κολακεύσουν τον Αλέξανδρο —οι άνθρωποι του είδους αυτού κατέστρεφαν πάντοτε βέβαια και ποτέ δεν θα παύσουν να βλάπτουν τα συμφέροντα των εκάστοτε βασιλέων— υποστήριξαν ότι με κανένα τρόπο δεν μπορούν να συγκριθούν ο Πολυδεύκης και ο Κάστορας με τον Αλέξανδρο και τα κατορθώματά του. Άλλοι δεν άφησαν ήσυχο ούτε τον Ηρακλή, όσο διαρκούσε το συμπόσιο, αλλά έλεγαν ότι ο φθόνος γίνεται εμπόδιο στους ζωντανούς να τιμηθούν επάξια από τους συντρόφους τους.

[4.8.4] Ο Κλείτος όμως, όπως ήταν φανερό, στενοχωριόταν από πολύν καιρό για τη μεταστροφή του Αλεξάνδρου προς τον βαρβαρικότερο τρόπο ζωής και για τους λόγους εκείνων που τον κολάκευαν. Και τότε υπό την επήρεια του κρασιού δεν τους επέτρεπε ούτε να δείχνουν ασέβεια προς τους θεούς ούτε να εξευτελίζουν τα κατορθώματα των παλαιών ηρώων μόνο για να προσθέσουν τέτοια χάρη άχαρη στον Αλέξανδρο. 

[4.8.5] Γιατί, έλεγε, δεν ήταν δα και τόσο μεγάλα και αξιοθαύμαστα τα κατορθώματα του Αλεξάνδρου, όπως εκείνοι τα μεγαλοποιούν. Ούτε άλλωστε τα πέτυχε μόνος του, αλλά ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος κατορθώματα των Μακεδόνων. Όταν ειπώθηκαν οι λόγοι αυτοί, ο Αλέξανδρος στενοχωρήθηκε.
Ούτε και εγώ εγκρίνω τους λόγους αυτούς, αλλά νομίζω ότι σε μια τέτοια οινοποσία πρέπει να παραμένει κανείς σιωπηλός και να μην κάνει τα ίδια λάθη με εκείνους που κολακεύουν. 

[4.8.6] Και όταν μερικοί θυμήθηκαν και τα κατορθώματα του Φιλίππου λέγοντας, τελείως άδικα, ότι αυτά δεν ήταν ούτε μεγάλα ούτε αξιοθαύμαστα, για να ευχαριστήσουν και αυτοί τον Αλέξανδρο, τότε ο Κλείτος, μη ελέγχοντας πλέον τον εαυτό του, επαινούσε τα κατορθώματα του Φιλίππου και υποτιμούσε τον Αλέξανδρο λέγοντας εκτός πολλών άλλων ότι αυτός τάχα τον έσωσε, όταν είχε συναφθεί η ιππομαχία με τους Πέρσες στον Γρανικό.


[4.8.7] Και ύψωσε μάλιστα υπεροπτικά το δεξί του χέρι και είπε «αυτό εδώ το χέρι σε έσωσε τότε, Αλέξανδρε». Ο Αλέξανδρος δεν μπόρεσε πλέον να υπομείνει την εξαιτίας της μέθης αλαζονική και ανάρμοστη συμπεριφορά του Κλείτου, αλλά οργισμένος πήδησε επάνω του, τον συγκράτησαν όμως οι συμπότες. Ο Κλείτος ωστόσο δεν σταμάτησε να συμπεριφέρεται με αυθάδεια. 

[4.8.8] Έτσι ο Αλέξανδρος άρχισε να φωνάζει καλώντας τους υπασπιστές. Επειδή όμως κανένας δεν υπάκουε, είπε ότι είχε καταντήσει όπως ο Δαρείος τότε που τον έφερνε αιχμάλωτο ο Βήσσος και οι άνδρες του Βήσσου, και δεν ήταν παρά κατ᾽ όνομα μονάχα βασιλιάς. Δεν μπορούσαν, λοιπόν, οι εταίροι να συγκρατήσουν άλλο τον Αλέξανδρο. Τινάχθηκε επάνω και άρπαξε, όπως λένε μερικοί, τη λόγχη από κάποιο σωματοφύλακα και με αυτήν χτύπησε και σκότωσε τον Κλείτο· άλλοι πάλι λένε ότι άρπαξε τη σάρισα από κάποιο φρουρό και με αυτήν. 

[4.8.9] Ο Αριστόβουλος όμως δεν αναφέρει πώς ξεκίνησε η φιλονικία στο συμπόσιο και αποδίδει το σφάλμα μονάχα στον Κλείτο. Όταν, λέγει, εξοργισμένος ο Αλέξανδρος πήδησε επάνω του για να τον σκοτώσει, ο σωματοφύλακας Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, μετέφερε έξω τον Κλείτο από τις πόρτες, πέρα από το τείχος και την τάφρο της ακρόπολης, όπου συνέβη το επεισόδιο. Ο Κλείτος όμως δεν το ανέχθηκε, αλλά γύρισε πάλι πίσω και βρήκε τον Αλέξανδρο σε έξαψη να καλεί τον Κλείτο, ο οποίος τότε φώναξε «εδώ είμαι εγώ ο ίδιος ο Κλείτος, Αλέξανδρε»· και την ώρα εκείνη τον χτύπησε ο Αλέξανδρος με τη σάρισα και τον σκότωσε.

[4.9.1] Τον Κλείτο μέμφομαι και εγώ για την αλαζονική συμπεριφορά προς τον βασιλιά του. Τον Αλέξανδρο ωστόσο οικτίρω για τη συμφορά του, γιατί απέδειξε ότι είχε νικηθεί από δύο ελαττώματα, από την οργή και τη μέθη, ενώ ένας φρόνιμος άνθρωπος δεν πρέπει να νικιέται ούτε από το ένα ούτε από το άλλο. 

[4.9.2] Για όσα επακολούθησαν όμως, πάλι επαινώ τον Αλέξανδρο που αντιλήφθηκε αμέσως ότι διέπραξε αποτρόπαιο έργο. Λένε μάλιστα μερικοί ότι στήριξε τη σάρισα στον τοίχο και είχε την απόφαση να πέσει επάνω της, γιατί, έλεγε, δεν ήταν έντιμο γι᾽ αυτόν να ζει, αφού σκότωσε κατά την οινοποσία τον φίλο του. 

[4.9.3] Οι περισσότεροι ωστόσο συγγραφείς δεν αναφέρουν το περιστατικό αυτό αλλά λένε ότι αποχώρησε στην κλίνη του όπου παρέμεινε ξαπλωμένος και οδυρόταν καλώντας τον Κλείτο ονομαστικά και την αδελφή του που είχε αναθρέψει τον ίδιο, τη Λανίκη, την κόρη του Δρωπίδη, τί ωραία, αλήθεια της έχει ανταποδώσει την ανατροφή τώρα πια που έγινε άνδρας, 

[4.9.4] στη Λανίκη που έζησε για να δει τους γιους της να πολεμούν και να σκοτώνονται για χάρη του, και τώρα ο ίδιος σκότωσε τον αδελφό της με τα ίδια του τα χέρια. Και δεν έπαυε να ονομάζει τον εαυτό του φονιά των φίλων του και παρέμεινε επί τρεις μέρες νηστικός, χωρίς φαγητό και χωρίς νερό, χωρίς να φροντίσει καθόλου για το σώμα του.

[4.9.5] Με την ευκαιρία αυτή μερικοί μάντεις έψαλαν για την οργή του Διονύσου, επειδή ο Αλέξανδρος παρέλειψε τη θυσία του Διονύσου. Με πολλή δυσκολία πείσθηκε και ο Αλέξανδρος από τους εταίρους και έλαβε τροφή και φρόντισε στοιχειωδώς το σώμα του. Πρόσφερε επίσης τη θυσία στον Διόνυσο, επειδή και ο ίδιος ήθελε να αποδώσει τη συμφορά στην οργή μάλλον του θεού παρά στη δική του αναξιότητα. 

[4.9.6] Για τη στάση του αυτή επαινώ πάρα πολύ τον Αλέξανδρο, και διότι δεν αντιμετώπισε με υπεροψία την κακή πράξη του και διότι δεν έγινε άνανδρος υπερασπιστής και συνήγορος του σφάλματός του, αλλά ομολόγησε ότι είχε κάνει λάθος σαν άνθρωπος που ήταν.

[4.9.7] Μερικοί όμως συγγραφείς αναφέρουν ότι προσκλήθηκε ο Ανάξαρχος ο σοφιστής και ήρθε στον Αλέξανδρο για να τον παρηγορήσει. Όταν τον βρήκε ξαπλωμένο στο κρεβάτι και να αναστενάζει, γέλασε και του είπε πως δεν θα ήξερε ότι γι᾽ αυτόν το λόγο οι αρχαίοι σοφοί έβαλαν τη Δίκη να κάθεται δίπλα στον Δία, ώστε κάθε απόφασή του να θεωρείται σύμφωνη με το δίκαιο. Και οι πράξεις, λοιπόν, ενός μεγάλου βασιλιά πρέπει να θεωρούνται δίκαιες από τον ίδιο πρώτα τον βασιλιά και έπειτα από τους άλλους ανθρώπους. 

[4.9.8] Με τους λόγους αυτούς ο Ανάξαρχος παρηγόρησε τότε τον Αλέξανδρο, κατά τη γνώμη μου όμως του έκανε μεγάλο κακό, ακόμη μεγαλύτερο μάλιστα από εκείνο που τότε τον βασάνιζε, εφόσον δεχόταν βέβαια ότι αυτή ήταν η γνώμη ενός σοφού ανδρός, ότι δηλαδή ο βασιλιάς δεν πρέπει να διαλέγει με επιμονή το δίκαιο και να ενεργεί, αλλά να θεωρεί δίκαιο ο,τιδήποτε έκανε ο ίδιος και με οποιοδήποτε τρόπο και αν το έκανε.

[4.9.9] Υπάρχει πράγματι η παράδοση ότι ο Αλέξανδρος ήθελε να τον προσκυνούν, επειδή είχε στο νου του την ιδέα ότι πατέρας του ήταν μάλλον ο Άμμων παρά ο Φίλιππος και επειδή έδειχνε ήδη θαυμασμό για τα περσικά και μηδικά έθιμα όχι μόνο με την αλλαγή της ενδυμασίας αλλά και με τη μεταβολή του τρόπου της ζωής του. Δεν έλειψαν επίσης εκείνοι που υποχωρούσαν στις επιθυμίες του για να τον κολακεύουν, και μερικοί άλλοι ανάμεσά τους και ένας από τους σοφιστές που τον περιστοίχιζαν, ο Ανάξαρχος, καθώς και ο επικός Άγις ο Αργείος.

[4.10.1] Λένε ότι ο Καλλισθένης ο Ολύνθιος, που είχε παρακολουθήσει τα μαθήματα του Αριστοτέλη και ήταν κάπως αγροίκος στους τρόπους, δεν επιδοκίμαζε τη συμπεριφορά αυτή του Αλεξάνδρου. Κατά τούτο συμφωνώ και εγώ μαζί του, νομίζω όμως ότι ήταν παράλογα εκείνα που έλεγε, αν βέβαια είναι αληθινά όσα έχουν γραφεί σχετικά, ότι δηλαδή ο Αλέξανδρος και τα κατορθώματά του εξαρτώνται από αυτόν και το ιστορικό του έργο 

[4.10.2] και ότι ο ίδιος δεν είχε έρθει για να αποκτήσει δόξα από τον Αλέξανδρο, αλλά για να κάμει ένδοξο τον Αλέξανδρο στους ανθρώπους.
Η ύπαρξη, λοιπόν, του θείου στοιχείου στον Αλέξανδρο δεν οφειλόταν σε όσα ψεύδη διέδωσε η Ολυμπιάδα για τη γέννηση αλλά από όσα ο ίδιος με το ιστορικό του έργο θα παρουσίαζε στους ανθρώπους για τον Αλέξανδρο. 

[4.10.3] Μερικοί συγγραφείς ανέγραψαν και τούτο, ότι δήθεν τον ρώτησε κάποτε ο Φιλώτας ποιόν νόμιζε ότι τίμησε περισσότερο η πόλη των Αθηναίων. Ο Καλλισθένης του απάντησε ότι τίμησε τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, επειδή αυτοί σκότωσαν τον ένα από τους δύο τυράννους και ανέτρεψαν την τυραννίδα. 

[4.10.4] Ο Φιλώτας τον ξαναρώτησε, αν υπήρχε η δυνατότητα σε ένα τυραννοκτόνο να σωθεί καταφεύγοντας σε όποιους Έλληνες ήθελε. Ο Καλλισθένης και πάλι του απάντησε ότι θα μπορούσε ασφαλώς να σωθεί αν κατέφευγε στους Αθηναίους και αν ακόμη δεν του πρόσφεραν άσυλο οι άλλοι Έλληνες. Επειδή οι Αθηναίοι πολέμησαν για χάριν των παιδιών του Ηρακλή ακόμη και κατά του Ευρυσθέα, που ήταν τότε τύραννος της Ελλάδος.

[4.10.5] Σχετικά με την αντίθεση του Καλλισθένη στην προσκύνηση του Αλεξάνδρου, επικρατεί η εξής παράδοση: συμφώνησε ο Αλέξανδρος με τους σοφιστές και τους επιφανέστερους Πέρσες και Μήδους, που τον περιέβαλλαν, να κάμουν μνεία του ζητήματος αυτού σε ένα συμπόσιο. 

[4.10.6] Πρώτος πήρε το λόγο ο Ανάξαρχος και είπε ότι ήταν πολύ δικαιότερο να θεωρηθεί θεός ο Αλέξανδρος παρά ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, όχι μόνο εξαιτίας των τόσο πολλών και τόσο μεγάλων κατορθωμάτων που έχει επιτελέσει, αλλά και επειδή ο Διόνυσος ήταν Θηβαίος και δεν είχε καμιά σχέση με τους Μακεδόνες. Ο Ηρακλής, πάλι, ήταν Αργείος και σχετιζόταν και αυτός με τους Μακεδόνες μονάχα λόγω της καταγωγής του Αλεξάνδρου, επειδή ο Αλέξανδρος ήταν Ηρακλείδης. 

[4.10.7] Θα ήταν, λοιπόν, δικαιότερο να αποδίδουν οι Μακεδόνες θεϊκές τιμές στο βασιλιά τους, γιατί —και γι᾽ αυτό δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία— όταν ο Αλέξανδρος αποχωρήσει από την ανθρώπινη ζωή, θα τον τιμήσουν ως θεό. Πόσο, λοιπόν, είναι δικαιότερο να τον τιμούν τώρα που είναι ζωντανός παρά αφού πεθάνει, οπότε δεν θα είχε να ωφεληθεί τίποτε ο τιμώμενος!

[4.11.1] Όταν είπε ο Ανάξαρχος αυτά και άλλα παρόμοια λόγια, όσοι μετείχαν στο σχέδιο επιδοκίμασαν τον λόγο του και ήθελαν να αρχίσει αμέσως η προσκύνηση, οι περισσότεροι όμως Μακεδόνες σιωπούσαν, επειδή στενοχωρήθηκαν με τον λόγο του Ανάξαρχου. 

[4.11.2] Ο Καλλισθένης ωστόσο πήρε τον λόγο και είπε: «Ανάξαρχε, ομολογώ ότι ο Αλέξανδρος είναι άξιος όλων των τιμών που ταιριάζουν σε έναν άνθρωπο. Αλλά οι άνθρωποι με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους έχουν κάνει τη διάκριση ανάμεσα στις ανθρώπινες και τις θεϊκές τιμές, όπως με την κατασκευή ναών και την ανέγερση αγαλμάτων, με ιερούς τόπους που παραχωρούνται στους θεούς, με θυσίες και σπονδές που γίνονται προς τιμή τους και με ύμνους που γράφονται γι᾽ αυτούς, ενώ για τους ανθρώπους είναι μονάχα οι έπαινοι. Αλλά η σπουδαιότερη διάκριση είναι το έθιμο της προσκύνησης. 

[4.11.3] Γιατί οι άνθρωποι ασπάζονται, όταν χαιρετά ο ένας τον άλλο, ενώ οι θεοί, επειδή κατοικούν κάπου ψηλά και δεν επιτρέπεται ούτε να τους αγγίζομε, γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο τιμούνται με την προσκύνηση. Οργανώνονται επίσης χοροί για τους θεούς και ψάλλονται παιάνες προς τιμήν τους. Και δεν είναι καθόλου παράδοξο αυτό, εφ᾽ όσον μάλιστα στους ίδιους τους θεούς αποδίδονται διαφορετικές τιμές για τον καθένα και, μα τον Δία, και στους ήρωες άλλες που διαφέρουν πάλι από τις τιμές των θεών. 

[4.11.4] Δεν πρέπει, λοιπόν, συγχέοντας όλα αυτά να τοποθετούμε πολύ ψηλά τους ανθρώπους αποδίδοντάς τους υπερβολικές τιμές και, όσο εξαρτάται από μας, να υποβιβάζομε τους θεούς σε ανάρμοστη ταπεινότητα, τιμώντας τους κατά τον ίδιο τρόπο με τους ανθρώπους. Ούτε βέβαια ο Αλέξανδρος θα ανεχόταν να οικειοποιηθεί ένας απλός πολίτης τις βασιλικές τιμές με άδικη εκλογή ή ψήφο. 

[4.11.5] Θα είχαν, λοιπόν, πολύ πιο δίκιο οι θεοί να οργίζονται εναντίον των ανθρώπων εκείνων που οικειοποιούνται τις θεϊκές τιμές ή που ανέχονται να τους τις παραχωρούν άλλοι. Ο Αλέξανδρος και είναι και φαίνεται, σε υπέρμετρο βαθμό, ο γενναιότερος από τους γενναίους άνδρες, ο βασιλικότερος από τους βασιλείς και ο ικανότερος από τους στρατηγούς. 

[4.11.6] Και συ, Ανάξαρχε, που συναναστρέφεσαι τον Αλέξανδρο για τη σοφία σου μα και τη μόρφωσή σου, έπρεπε, περισσότερο από κάθε άλλον, να του πεις τα λόγια αυτά και να αποκρούσεις τα αντίθετα. Δεν έπρεπε, λοιπόν, να αρχίσεις να του λες αυτούς τους λόγους, αλλά να έχεις υπόψη σου ότι δεν συναναστρέφεσαι ή δεν συμβουλεύεις τον Καμβύση ή τον Ξέρξη, αλλά τον γιο του Φιλίππου, απόγονο του Ηρακλή και του Αιακού, του οποίου οι πρόγονοι ήρθαν από το Άργος στη Μακεδονία και είναι μέχρι σήμερα άρχοντες των Μακεδόνων όχι με τη βία αλλά νόμιμα. 

[4.11.7] Άλλωστε ούτε στον ίδιο τον Ηρακλή παραχώρησαν οι Έλληνες θεϊκές τιμές όσο ζούσε, αλλά ούτε και αφού πέθανε, έως ότου ο θεός των Δελφών έδωσε τη συγκατάθεσή του να τον τιμούν ως θεό. Εάν όμως πρέπει να σκεφτόμαστε ως βάρβαροι, επειδή γίνεται η συζήτησή μας σε βαρβαρική χώρα, έχω από σένα την αξίωση, Αλέξανδρε, να θυμάσαι την Ελλάδα, προς χάρη της οποίας έγινε όλη αυτή η εκστρατεία, για να προσαρτήσεις την Ασία στην Ελλάδα. 

[4.11.8] Σκέψου, λοιπόν, όταν επιστρέψεις εκεί, θα εξαναγκάσεις άραγε και τους Έλληνες, τους πιο μεγάλους φίλους της ελευθερίας, να σε προσκυνούν ή θα αφήσεις ήσυχους τους Έλληνες και θα επιβάλεις στους Μακεδόνες αυτήν εδώ την ατιμία; Ή θα κάμεις ο ίδιος μια για πάντα την διάκριση των τιμών, δηλαδή από τους Έλληνες και τους Μακεδόνες να τιμάσαι κατά τρόπο ανθρώπινο και ελληνικό και μονάχα από τους βαρβάρους κατά τρόπο βαρβαρικό; 

[4.11.9] Αλλά, αν λένε για τον Κύρο, τον γιο του Καμβύση, ότι πρώτος αυτός από τους ανθρώπους προσκυνήθηκε και ότι γι᾽ αυτόν τον λόγο παρέμεινε αυτή η ταπεινή συνήθεια στους Πέρσες και τους Μήδους, πρέπει να θυμόμαστε ότι εκείνον τον Κύρο σωφρόνισαν οι Σκύθες, άνθρωποι φτωχοί, αλλά ελεύθεροι, και άλλοι πάλι Σκύθες τον Δαρείο, ενώ τον Ξέρξη συνέτισαν οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και τον Αρταξέρξη ο Κλέαρχος και ο Ξενοφών και οι μύριοι που ήταν μαζί τους, και αυτόν εδώ τον Δαρείο ο Αλέξανδρος χωρίς να προσκυνείται.

[4.12.1] Όταν, λοιπόν, ο Καλλισθένης είπε αυτά και άλλα παρόμοια, στενοχώρησε υπερβολικά τον Αλέξανδρο, ευχαρίστησε όμως τους Μακεδόνες. Επειδή το κατάλαβε ο Αλέξανδρος, έστειλε ανθρώπους να πουν [στους Μακεδόνες] να μη σκέπτονται πλέον την προσκύνηση. 

[4.12.2] Όταν όμως μετά τους λόγους επικράτησε σιωπή, σηκώθηκαν οι πιο ηλικιωμένοι Πέρσες και ο ένας μετά τον άλλο προσκύνησαν τον Αλέξανδρο. Αλλά ο Λεοννάτος, ένας από τους εταίρους, επειδή νόμισε ότι κάποιος Πέρσης δεν προσκύνησε όπως έπρεπε, γέλασε για τον δουλικό του τρόπο.


[4.12.3] Αν και οργίσθηκε τότε ο Αλέξανδρος, συμφιλιώθηκε όμως πάλι μαζί του. Έχει μάλιστα αναγραφεί η ακόλουθη ιστορία. Ο Αλέξανδρος έκανε πρόποση και έδωσε το χρυσό κύπελλο πρώτα σε αυτούς που είχαν συμφωνήσει μαζί του για την προσκύνηση ώστε με κυκλική σειρά να συνεχίσουν.

[4.12.4] Ο πρώτος, αφού ήπιε από το ποτήρι, σηκώθηκε, προσκύνησε και δέχθηκε φίλημα από τον Αλέξανδρο και το ίδιο έγινε με όλους διαδοχικά. Όταν όμως ήρθε η σειρά για την πρόποση του Καλλισθένη, σηκώθηκε ο Καλλισθένης, ήπιε από το ποτήρι και αφού πλησίασε τον Αλέξανδρο, ήθελε να τον φιλήσει χωρίς να τον έχει προσκυνήσει. Ο Αλέξανδρος την στιγμή εκείνη έτυχε να συνομιλεί με τον Ηφαιστίωνα και δεν πρόσεξε αν ο Καλλισθένης έκανε κανονικά την προσκύνηση. Αλλά ο Δημήτριος, ο γιος του Πυθώνακτα, ένας από τους εταίρους, 

[4.12.5] είπε στον Αλέξανδρο καθώς τον πλησίαζε ο Καλλισθένης για να τον φιλήσει, ότι πλησιάζει χωρίς να προσκυνήσει και ο Αλέξανδρος δεν επέτρεψε να τον φιλήσει. Τότε ο Καλλισθένης είπε: «φεύγω και μου λείπει ένα φίλημα».


[4.12.6] Εγώ δεν εγκρίνω με κανένα τρόπο όσα από αυτά αναφέρονται στην τότε αλαζονική συμπεριφορά του Αλεξάνδρου και στην αδεξιότητα του Καλλισθένη, αλλά λέγω ότι είναι αρκετό να κρατά αξιοπρεπή για έναν άνδρα στάση, όσο εξαρτάται από αυτόν, εξυψώνοντας όσο είναι δυνατό τις πράξεις του βασιλιά μιας και δέχθηκε να βρίσκεται μαζί του. 

[4.12.7] Νομίζω, λοιπόν ότι δεν ήταν παράλογη η εχθρότητα του Αλεξάνδρου προς τον Καλλισθένη για την άκαιρη ελευθεροστομία και την υπεροπτική ανοησία του. Γι᾽ αυτό συμπεραίνω ότι έγιναν πιστευτοί χωρίς δυσκολία όσοι κατήγγειλαν ότι ο Καλλισθένης έλαβε μέρος στη συνωμοσία που οργανώθηκε κατά του Αλεξάνδρου από τους βασιλικούς παίδες, ενώ άλλοι τον κατηγόρησαν ότι και ο ίδιος τους παρακίνησε στη συνωμοσία. Η συνωμοσία αυτή έγινε ως εξής:

[4.13.1] Από την εποχή ακόμη του Φιλίππου είχε καθιερωθεί η συνήθεια να κατατάσσονται στην υπηρεσία του βασιλιά όσα παιδιά των αξιωματούχων Μακεδόνων είχαν φθάσει στην ηλικία του εφήβου. Είχε ανατεθεί σε αυτούς να υπηρετούν τον βασιλιά και στις διάφορες άλλες καθημερινές του ανάγκες και να τον φυλάγουν, όταν κοιμόταν. Όποτε σκόπευε να βγει έφιππος ο βασιλιάς, οι βασιλικοί παίδες έπαιρναν από τους ιπποκόμους τα άλογα και τα οδηγούσαν στον βασιλιά, τον οποίο βοηθούσαν και να ιππεύει κατά τον περσικό τρόπο. Ήταν επίσης οι σύντροφοι του βασιλιά στην κυνηγετική άμιλλα. 

[4.13.2] Ένας από αυτούς, ο Ερμόλαος, ο γιος του Σωπόλιδος, έδειχνε ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία και για τον λόγο αυτό σεβόταν τον Καλλισθένη. Για τον Ερμόλαο υπάρχει η παράδοση ότι σε ένα κυνήγι πρόλαβε να χτυπήσει έναν αγριόχοιρο που εφορμούσε κατά του Αλεξάνδρου. Ο αγριόχοιρος έπεσε χτυπημένος, αλλά ο Αλέξανδρος, επειδή ο ίδιος δεν πρόλαβε, οργίσθηκε με τον Ερμόλαο και διέταξε πάνω στην οργή του να τον μαστιγώσουν μπροστά στα άλλα παιδιά και αφαίρεσε το άλογο από τον Ερμόλαο.

[4.13.3] Ο Ερμόλαος αυτός στενοχωρήθηκε για την προσβολή και είπε στον Σώστρατο, τον γιο του Αμύντα, που ήταν συνομήλικος και εραστής του, ότι δεν άξιζε πλέον να ζει, αν δεν εκδικηθεί τον Αλέξανδρο για την προσβολή. Και έπεισε χωρίς δυσκολία τον Σώστρατο να πάρει μέρος στη συνωμοσία, γιατί ήταν εραστής του. 

[4.13.4] Αυτοί πάλι έπεισαν τον Αντίπατρο, τον γιο του Ασκληπιόδωρου, ο οποίος υπηρέτησε σατράπης στη Συρία, και τον Επιμένη, τον γιο του Αρσαίου, και τον Αντικλή, τον γιο του Θεοκρίτου και τον Φιλώτα, τον γιο του Κάρση από τη Θράκη. Συμφωνήθηκε, λοιπόν, όταν ερχόταν η σειρά να φυλάξει ο Αντίπατρος νυχτερινή φρουρά, να σκοτώσουν εκείνη τη νύχτα τον Αλέξανδρο εφορμώντας εναντίον του, ενώ κοιμόταν.

[4.13.5] Υπάρχουν συγγραφείς που αναφέρουν ότι τυχαία ο Αλέξανδρος παρέτεινε την οινοποσία ως τα ξημερώματα, ο Αριστόβουλος όμως έγραψε τα εξής. Μία θεόπνευστη γυναίκα από τη Συρία ακολουθούσε τον Αλέξανδρο. Στην αρχή ο Αλέξανδρος και η ακολουθία του την περιγελούσαν, επειδή όμως φαίνονταν αληθινά όλα όσα έλεγε την ώρα της έμπνευσης, δεν την αντιμετώπιζε πια αδιάφορα ο Αλέξανδρος, αλλά η γυναίκα αυτή είχε την άδεια να προσέρχεται ελεύθερα στον βασιλιά νύχτα και μέρα, πολλές φορές μάλιστα να στέκεται πάνω του, όταν κοιμόταν. 

[4.13.6] Τότε, λοιπόν, ο Αλέξανδρος αποχωρώντας από το συμπόσιο την συνάντησε να έχει καταληφθεί από θεϊκή έμπνευση, και αυτήν τον παρακάλεσε να επιστρέψει και να συνεχίσει να πίνει όλη τη νύχτα. Επειδή νόμισε ο Αλέξανδρος ότι αυτό ήταν θεϊκό μήνυμα, επέστρεψε και εξακολούθησε να πίνει· έτσι απέτυχε η συνωμοσία των βασιλικών παίδων.

[4.13.7] Την επόμενη μέρα ο Επιμένης, ο γιος του Αρσαίου, ένας από αυτούς που μετείχαν στη συνωμοσία, μίλησε για την απόπειρα στον Χαρικλή, τον γιο του Μενάνδρου, που είχε γίνει εραστής του, και ο Χαρικλής το είπε στον Ευρύλοχο, τον αδελφό του Επιμένη. Και ο Ευρύλοχος επήγε στη σκηνή του Αλεξάνδρου και διηγήθηκε όλη την υπόθεση στον Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, τον σωματοφύλακα. Και ο Πτολεμαίος το είπε στον Αλέξανδρο, ο οποίος διέταξε να συλληφθούν αυτοί που κατονόμασε ο Ευρύλοχος. Και αυτοί υποβλήθηκαν σε στρέβλωση και ομολόγησαν τα σχέδια για τη συνωμοσία και κατονόμασαν μερικούς άλλους ακόμη.

[4.14.1] Ο Αριστόβουλος αναφέρει ότι οι συνωμότες είπαν πως και ο Καλλισθένης τους παρακίνησε να το αποτολμήσουν. Ο Πτολεμαίος επίσης το αναφέρει, οι περισσότεροι όμως ιστορικοί δεν αναφέρουν τα ίδια, αλλά λένε ότι πίστεψε χωρίς δυσκολία ο Αλέξανδρος τη χειρότερη εκδοχή για τον Καλλισθένη, επειδή ήδη τον μισούσε και επειδή ο Ερμόλαος είχε φιλικές σχέσεις μαζί του. 

[4.14.2] Μερικοί συγγραφείς έγραψαν ακόμη και τα εξής: όταν οδηγήθηκε ο Ερμόλαος στην συνέλευση των Μακεδόνων, ομολόγησε ότι είχε συνωμοτήσει —γιατί, έλεγε, δεν ήταν πλέον ανεκτό για ελεύθερο άνδρα να υπομένει την αλαζονική συμπεριφορά του Αλεξάνδρου— και απαριθμούσε όλα του τα εγκλήματα, δηλαδή την παράνομη θανάτωση του Φιλώτα και την ακόμη πιο παράνομη εκτέλεση του Παρμενίωνα, του πατέρα του, και των άλλων που εκτελέσθηκαν τότε. Ανέφερε επίσης τον φόνο του Κλείτου πάνω στο μεθύσι και τη μηδική στολή και την προσκύνηση, που είχε αποφασισθεί και δεν είχε ακόμη σταματήσει, και τα συμπόσια και τα ξενύχτια του Αλεξάνδρου. Επειδή όλα αυτά δεν μπορούσε πια να τα υπομένει, θέλησε να ελευθερώσει τον εαυτό του και τους άλλους Μακεδόνες. 

[4.14.3] Αυτός, λοιπόν, ο Ερμόλαος και όσοι συνελήφθησαν μαζί του εκτελέσθηκαν με λιθοβολισμό από τους παρόντες Μακεδόνες. Για τον Καλλισθένη ο Αριστόβουλος αφηγείται ότι τον περιέφεραν αλυσοδεμένο στον στρατό και ότι πέθανε αργότερα από αρρώστια, ενώ ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, ότι τον βασάνισαν με στρέβλωση και τον εκτέλεσαν με απαγχονισμό. Έτσι, ακόμη και οι πιο αξιόπιστοι ιστορικοί, που τότε βρέθηκαν κοντά στον Αλέξανδρο, δεν έγραψαν τα ίδια για γεγονότα που τους ήταν γνωστά και δεν διέφυγαν την προσοχή τους. 

[4.14.4] Για τα ίδια αυτά γεγονότα άλλοι συγγραφείς παρέχουν πολλές και διαφορετικές αφηγήσεις, αλλά ας θεωρηθούν αρκετά όσα εγώ έγραψα. Αυτά βέβαια έγιναν λίγο αργότερα, αλλά τα αναφέρω εδώ μαζί με όσα συνέβησαν ανάμεσα στον Κλείτο και τον Αλέξανδρο, επειδή τα θεώρησα ότι είχαν σχέση με την αφήγησή μου.

[4.15.1] Ήρθαν και πάλι στον Αλέξανδρο πρέσβεις των Ευρωπαίων Σκυθών μαζί με τους πρέσβεις που είχε στείλει ο ίδιος στους Σκύθες. Όταν όμως απέστελλε τους πρέσβεις ο Αλέξανδρος, έτυχε να έχει πεθάνει ο τότε βασιλιάς των Σκυθών και βασίλευε ο αδελφός του. 

[4.15.2] Η πρεσβεία είχε σκοπό να δηλώσει ότι οι Σκύθες ήταν πρόθυμοι να κάμουν όλα όσα τους διατάξει ο Αλέξανδρος. Οι πρέσβεις έφεραν και δώρα στον Αλέξανδρο από τον βασιλιά των Σκυθών, από εκείνα που οι Σκύθες θεωρούσαν πολύ σπουδαία. Είπαν ακόμη ότι ο βασιλιάς τους ήταν πρόθυμος να δώσει την κόρη του ως σύζυγο στον Αλέξανδρο, για να εξασφαλίσει τη φιλία και τη συμμαχία του. 

[4.15.3] Αν όμως ο Αλέξανδρος έκρινε ανάξιο να νυμφευθεί την πριγκίπισσα των Σκυθών, ήταν πρόθυμος ο βασιλιάς τους να δώσει τις κόρες των σατραπών της Σκυθίας και τις κόρες όλων των άλλων αρχόντων της χώρας των Σκυθών στους πιο έμπιστους φίλους του Αλεξάνδρου. Είπαν επίσης ότι, αν ο Αλέξανδρος τον προσκαλούσε, θα ερχόταν και αυτός για να ακούσει από τον ίδιο τον Αλέξανδρο όσα τον διατάζει. 

[4.15.4] Στο μεταξύ έφθασε στον Αλέξανδρο και ο Φαρασμάνης, ο βασιλιάς των Χορασμίων, με χίλιους πεντακόσιους ιππείς. Ο Φαρασμάνης έλεγε ότι κατοικεί σε περιοχή γειτονική με τη φυλή των Κόλχων και με τις Αμαζόνες γυναίκες και αν ήθελε ο Αλέξανδρος να εκστρατεύσει εναντίον των Κόλχων και των Αμαζόνων, για να υποτάξει τις φυλές που φθάνουν στο μέρος αυτό ως τον Εύξεινο Πόντο, υποσχόταν ότι θα είναι οδηγός του και θα εφοδιάσει τον στρατό του Αλεξάνδρου με τρόφιμα.

[4.15.5] Ο Αλέξανδρος, λοιπόν, απάντησε στους απεσταλμένους των Σκυθών με τρόπο φιλικό, όπως άρμοζε στις τότε περιστάσεις, ότι δεν αισθανόταν την ανάγκη για σκυθικό γάμο. Επαίνεσε επίσης τον Φαρασμάνη και συνήψε φιλία και συμμαχία μαζί του, του είπε όμως ότι δεν ήταν τότε η κατάλληλη περίσταση γι᾽ αυτόν να εκστρατεύσει στον Εύξεινο Πόντο. Σύστησε επίσης τον Φαρασμάνη στον Αρτάβαζο τον Πέρση, στον οποίο είχε αναθέσει τη σατραπεία της Βακτριανής, όπως και σε όλους τους άλλους γειτονικούς σατράπες και τον έστειλε πίσω στη χώρα του. 

[4.15.6] Του είπε ακόμη ότι ο ίδιος ενδιαφέρεται τώρα για την Ινδία, γιατί, αν υποτάξει και αυτήν, θα γίνει πλέον κύριος όλης της Ασίας. Και αφού κυριεύσει την Ασία, θα επιστρέψει στην Ελλάδα και από εκεί θα προχωρήσει προς τον Ελλήσποντο και την Προποντίδα και με όλες τις ναυτικές και τις πεζικές του δυνάμεις θα εισβάλει μέσα στον Πόντο. Είχε λοιπόν την αξίωση να αναβάλει για τότε ο Φαρασμάνης όσα τώρα του υποσχόταν.

[4.15.7] Ο ίδιος κατευθύνθηκε πάλι προς τον Όξο ποταμό. Είχε πάρει την απόφαση να προχωρήσει προς τη Σογδιανή επειδή του ανήγγειλαν ότι πολλοί Σογδιανοί είχαν καταφύγει στα οχυρά τους και ότι δεν ήθελαν να υπακούσουν στον σατράπη που ο Αλέξανδρος είχε διορίσει στη χώρα τους. Ενώ ο Αλέξανδρος στρατοπέδευσε στον Όξο ποταμό, όχι μακριά από τη σκηνή του ανέβλυσε από τη γη πηγή νερού και κοντά σε αυτήν άλλη πηγή λαδιού. 

[4.15.8] Όταν ανήγγειλαν στον σωματοφύλακα Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, το θεϊκό αυτό σημάδι, εκείνος το είπε στον Αλέξανδρο και ο Αλέξανδρος έκανε τις θυσίες που του υπέδειξαν οι μάντεις για το παράδοξο αυτό φαινόμενο. Ο Αρίστανδρος είπε ότι το λάδι που ανέβλυζε σήμαινε δοκιμασίες, αλλά και νίκη που θα ακολουθούσε τις δοκιμασίες.

[4.16.1] Αφού, λοιπόν, πέρασε ο Αλέξανδρος στη Σογδιανή με ένα μέρος του στρατού, άφησε πίσω στα Βάκτρα τον Πολυπέρχοντα και τον Άτταλο και τον Γοργία και τον Μελέαγρο και τους διέταξε να φρουρούν την περιοχή για να μην επαναστατήσουν οι βάρβαροι που κατοικούσαν σε αυτήν, και για να υποτάξουν όσους ήταν επαναστατημένοι. 

[4.16.2] Χώρισε σε πέντε τμήματα τον στρατό που ήταν μαζί του και όρισε στο ένα τμήμα αρχηγό τον Ηφαιστίωνα και στο άλλο τον Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, τον σωματοφύλακα. Στο τρίτο τοποθέτησε αρχηγό τον Περδίκκα, ενώ του τετάρτου τμήματος την αρχηγία ανέλαβε ο Κοίνος και ο Αρτάβαζος. Ο ίδιος ανέλαβε το πέμπτο τμήμα και προχώρησε προς τη Σογδιανή με κατεύθυνση τα Μαράκανδα. 

[4.16.3] Προχωρούσαν και οι άλλοι στρατηγοί ανάλογα με τις επιτυχίες τους και υπέτασσαν με τη βία όσους είχαν καταφύγει στα φρούρια, άλλοτε πάλι έπαιρναν με το μέρος τους όσους προσχωρούσαν με συνθηκολόγηση. Αφού όλος ο στρατός του έφθασε στα Μαράκανδα και επιτέθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της Σογδιανής, απέστειλε ο Αλέξανδρος τον Ηφαιστίωνα για να εγκαταστήσει ανθρώπους στις πόλεις της Σογδιανής και τον Κοίνο και τον Αρτάβαζο προς τη Σκυθία, επειδή του ανήγγειλαν ότι ο Σπιταμένης είχε καταφύγει στη χώρα των Σκυθών. Ο ίδιος με τον υπόλοιπο στρατό επιτέθηκε σε όσες περιοχές της Σογδιανής κατείχαν ακόμα οι επαναστάτες και υπέταξε και αυτές χωρίς δυσκολία.

[4.16.4] Ενώ ο Αλέξανδρος ήταν απασχολημένος με αυτά, ο Σπιταμένης και μερικοί άλλοι Σογδιανοί φυγάδες που ήταν μαζί του κατέφυγαν στη χώρα των Σκυθών που ονομάζονταν Μασσαγέτες, όπου, αφού συγκέντρωσαν εξακόσιους Μασσαγέτες ιππείς, έφθασαν σε κάποιο από τα φρούρια της Βακτριανής. 

[4.16.5] Επιτέθηκαν στον φρούραρχο, που δεν περίμενε καμιά εχθρική ενέργεια, και στους στρατιώτες που φρουρούσαν, σκότωσαν τους στρατιώτες και αφού συνέλαβαν τον φρούραρχο, τον φυλάκισαν. Επειδή πήραν θάρρος από την κατάληψη του φρουρίου, λίγες μέρες αργότερα πλησίασαν τα Ζαρίασπα. Αν και εγκατέλειψαν κάθε σκέψη να επιτεθούν στην πόλη, την πολιόρκησαν όμως και άρπαξαν πολλή λεία.

[4.16.6] Στα Ζαρίασπα βρίσκονταν λίγοι εταίροι, που είχαν μείνει πίσω επειδή ήταν άρρωστοι, και μαζί με αυτούς ο Πείθων, ο γιος του Σωσικλή, που ήταν υπεύθυνος της βασιλικής ακολουθίας στα Ζαρίασπα, όπως και ο Αριστόνικος ο κιθαρωδός. Μόλις αντιλήφθηκαν αυτοί την επιδρομή των Σκυθών (γιατί τώρα πια είχαν αναλάβει από την αρρώστια και μπορούσαν να κρατούν όπλα και να ιππεύουν) συγκέντρωσαν και τους μισθοφόρους ιππείς, ογδόντα περίπου που είχαν μείνει για να φυλάγουν τα Ζαρίασπα, και μερικούς βασιλικούς παίδας και εξόρμησαν κατά των Μασσαγετών. 

[4.16.7] Στην πρώτη επίθεσή τους οι Μακεδόνες, επειδή έπεσαν ξαφνικά πάνω στους Σκύθες που δεν το περίμεναν, τους αφαίρεσαν ολόκληρη τη λεία και σκότωσαν πολλούς από τους άνδρες που τη μετέφεραν. Ενώ όμως οι Μακεδόνες επέστρεφαν χωρίς καμιά τάξη, επειδή δεν είχαν αρχηγό, έπεσαν σε ενέδρα του Σπιταμένη και των Σκυθών και έχασαν επτά εταίρους και εξήντα μισθοφόρους ιππείς. Σκοτώθηκε εκεί και ο Αριστόνικος ο κιθαρωδός που αναδείχθηκε γενναίος άνδρας περισσότερο από ό,τι μπορούσε να είναι ένας κιθαρωδός. Τραυματίσθηκε και ο Πείθων που πιάστηκε ζωντανός από τους Σκύθες.

[4.17.1] Όταν τα ανήγγειλαν στον Κρατερό, έσπευσε κατά των Μασσαγετών. Μόλις πληροφορήθηκαν οι Μασσαγέτες ότι προχωρούσε εναντίον τους ο Κρατερός, έφυγαν ολοταχώς προς την έρημο. Ο Κρατερός ακολουθώντας τους από κοντά συνάντησε όχι μακριά από την έρημο και αυτούς τους ίδιους και άλλους ιππείς των Μασσαγετών, πάνω από χίλιους. 

[4.17.2] Έγινε άγρια μάχη μεταξύ των Μακεδόνων και των Σκυθών και νίκησαν οι Μακεδόνες. Από τους Σκύθες σκοτώθηκαν εκατόν πενήντα ιππείς, οι υπόλοιποι όμως Σκύθες διασώθηκαν εύκολα στην έρημο, επειδή ήταν πολύ δύσκολο για τους Μακεδόνες να τους καταδιώξουν πιο πέρα.

[4.17.3] Στο μεταξύ ο Αλέξανδρος απήλλαξε τον Αρτάβαζο από τη σατραπεία της Βακτριανής, επειδή ο ίδιος που είχε γεράσει τον παρακάλεσε, και στη θέση του διόρισε σατράπη τον Αμύντα, τον γιο του Νικολάου. Άφησε εκεί τον Κοίνο με το δικό του τάγμα, το τάγμα του Μελέαγρου, περίπου τετρακόσιους εταίρους ιππείς, όλους τους ιππακοντιστές και από τους Βακτρίους, τους Σογδιανούς και τους άλλους βαρβάρους όσους είχαν υπαχθεί στη διοίκηση του Αμύντα. Όλους αυτούς τους διέταξε να υπακούουν στον Κοίνο και να διαχειμάσουν εκεί, στη Σογδιανή, για να φρουρούν τη χώρα αλλά και για να συλλάβουν με ενέδρα τον Σπιταμένη, αν τυχόν περιφερόταν κάπου κατά το χειμώνα.

[4.17.4] Επειδή ο Σπιταμένης και οι άνδρες του έβλεπαν ότι όλα τα μέρη είχαν καταληφθεί με φρουρές από τους Μακεδόνες και ότι ήταν τελείως αδύνατο να διαφύγουν, στράφηκαν κατά του Κοίνου και του στρατού που ήταν μαζί του νομίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να τους αντιμετωπίσουν καλύτερα. Φθάνοντας στις Γαβές, έναν τόπο οχυρό της Σογδιανής στα σύνορα της χώρας των Σογδιανών και των Μασσαγετών Σκυθών, έπεισαν εύκολα τρεις περίπου χιλιάδες Σκύθες ιππείς να εισβάλουν μαζί τους στη Σογδιανή. 

[4.17.5] Οι Σκύθες αυτοί υποφέρουν από μεγάλη φτώχεια και καθώς δεν έχουν ούτε πόλεις ούτε ζουν σε μόνιμες κατοικίες, ώστε να ανησυχούν για την τύχη των πολυαγαπημένων τους προσώπων, εύκολα πείθονται να συμμετέχουν σε πολέμους, τον ένα ύστερα από τον άλλο. Μόλις ο Κοίνος και οι άνδρες που ήταν μαζί του έμαθαν ότι πλησίαζαν οι ιππείς με τον Σπιταμένη, βάδισαν και αυτοί εναντίον τους με τον στρατό. 

[4.17.6] Έγινε μεταξύ τους άγρια μάχη και νίκησαν οι Μακεδόνες, ώστε από τους βαρβάρους ιππείς έπεσαν περισσότεροι από οκτακόσιοι, ενώ από τους άνδρες του Κοίνου είκοσι πέντε περίπου ιππείς και δώδεκα πεζοί. Όσοι, λοιπόν, Σογδιανοί παρέμεναν ακόμη πιστοί στον Σπιταμένη και οι περισσότεροι Βάκτριοι τον εγκατέλειψαν κατά τη φυγή και ήρθαν και παραδόθηκαν στον Κοίνο,


[4.17.7] ενώ οι Μασσαγέτες Σκύθες, ύστερα από την καταστροφή τους, άρπαξαν τα σκευοφόρα των Βακτρίων και των Σογδιανών, με τους οποίους είχαν συμπολεμήσει, και διέφυγαν οι ίδιοι στην έρημο μαζί με τον Σπιταμένη. Επειδή όμως πληροφορήθηκαν ότι ο Αλέξανδρος ετοιμαζόταν να προχωρήσει προς την έρημο, αποκεφάλισαν τον Σπιταμένη και έστειλαν την κεφαλή του στον Αλέξανδρο ελπίζοντας ότι με την πράξη τους αυτή θα αποτρέψουν την εναντίον τους επίθεση του Αλεξάνδρου.

[4.18.1] Στο μεταξύ επέστρεψαν στον Αλέξανδρο στα Ναύτακα ο Κοίνος και οι άνδρες που ήταν μαζί με τον Κρατερό και τον Φραταφέρνη, τον σατράπη των Πάρθων, καθώς και ο Στασάνωρ, ο σατράπης των Αρείων, αφού εκτέλεσαν όλα όσα τους είχε αναθέσει ο Αλέξανδρος. 

[4.18.2] Ενώ ο Αλέξανδρος ξεκούραζε τον στρατό του γύρω από τα Ναύτακα, επειδή βρίσκονταν στην καρδιά του χειμώνα, έστειλε τον Φραταφέρνη στους Μάρδους και τους Ταπ‹ο›ύρους για να φέρει πίσω τον σατράπη ‹Αυτο›φραδάτη, γιατί, αν και τον είχε προσκαλέσει πολλές ήδη φορές να έρθει, δεν υπάκουε στην πρόσκλησή του. 

[4.18.3] Έστειλε σατράπη στους Δράγγες τον Στασάνορα και στους Μήδους τον Ατροπάτη, για να είναι και αυτός σατράπης των Μήδων, επειδή νόμιζε ότι ο Οξυδάτης σκόπιμα παραμελούσε τα καθήκοντά του. Έστειλε και τον Σταμένη στη Βαβυλώνα, επειδή του ανήγγειλαν ότι ο Μαζαίος, ο ύπαρχος της Βαβυλώνας, είχε πεθάνει. Έστειλε επίσης τον Σώπολη, τον Επόκιλλο και τον Μενίδα, για να του φέρουν τον στρατό από τη Μακεδονία.

[4.18.4] Μόλις άρχιζε η άνοιξη, ο Αλέξανδρος προχώρησε προς το Σογδιανό βράχο, στον οποίο τον πληροφόρησαν ότι είχαν καταφύγει πολλοί Σογδιανοί. Έλεγαν ακόμη ότι είχαν καταφύγει σε αυτόν τον βράχο η γυναίκα του Οξυάρτη του Βακτρίου και οι κόρες του, που τις είχε μεταφέρει ο Οξυάρτης στην οχυρή αυτή τοποθεσία με την ιδέα ότι ήταν απόρθητη, επειδή και αυτός είχε στασιάσει κατά του Αλεξάνδρου. Γιατί ήταν φανερό ότι, αν την κυρίευε και αυτή, δεν θα απέμενε πια τίποτε στους Σογδιανούς που ήθελαν να επαναστατήσουν. 

[4.18.5] Όταν όμως οι Μακεδόνες πλησίασαν στον βράχο, βρήκε ο Αλέξανδρος ότι ήταν απότομος από όλες τις πλευρές και απρόσβλητος και ότι οι βάρβαροι είχαν συγκεντρώσει σε αυτόν τρόφιμα για μακροχρόνια πολιορκία. Το άφθονο χιόνι που είχε πέσει έκανε και την ανάβαση πιο δύσκολη στους Μακεδόνες και εξασφάλιζε άφθονο νερό στους βαρβάρους. Παρ᾽ όλα αυτά ο Αλέξανδρος αποφάσισε να επιτεθεί κατά του βράχου. 

[4.18.6] Σε αυτό συνετέλεσε και ένας αλαζονικός λόγος των βαρβάρων, που είχε προκαλέσει τη φιλοδοξία και μαζί την οργή του Αλεξάνδρου. Όταν δηλαδή κάλεσαν τους βαρβάρους να έρθουν σε συμφωνία και τους πρότειναν να τους επιτρέψουν να αποχωρήσουν σώοι από τη χώρα τους, αν παρέδιδαν το οχυρό τους, αυτοί γελώντας κατά βάρβαρο τρόπο υπέδειξαν στον Αλέξανδρο να αναζητήσει φτερωτούς στρατιώτες για να του κυριεύσουν το βουνό, επειδή οι ίδιοι δεν λογάριαζαν καθόλου τους άλλους. 

[4.18.7] Τότε, λοιπόν, ο Αλέξανδρος διακήρυξε ότι όποιος ανέβαινε πρώτος στο βράχο θα έπαιρνε ως έπαθλο δώδεκα τάλαντα, ο δεύτερος το δεύτερο έπαθλο και ο τρίτος το επόμενο, ώστε όποιος ανέβαινε τελευταίος θα έπαιρνε ως έπαθλο τριακόσιους δαρεικούς. Η προκήρυξη αυτή παρακίνησε ακόμη περισσότερο τους Μακεδόνες που ήταν άλλωστε και από πριν πολύ πρόθυμοι.

[4.19.1] Αφού, λοιπόν, συγκεντρώθηκαν όλοι όσοι είχαν ασκηθεί στην αναρρίχηση των βράχων κατά τις πολιορκίες, τριακόσιοι περίπου τον αριθμό, και αφού ετοίμασαν μικρούς σιδερένιους πασσάλους, με τους οποίους στερέωναν τις σκηνές τους, για να τους καρφώνουν και στο χιόνι, όπου φαινόταν πηγμένο, και σε όσα μέρη του τόπου το έδαφος εμφανιζόταν γυμνό από χιόνι, έδεσαν τους πασσάλους αυτούς στερεά με ανθεκτικά σχοινιά από λινάρι και άρχισαν να προχωρούν μέσα στη νύχτα από το πιο απόκρημνο μέρος του βράχου που ήταν για το λόγο αυτό και το πιο αφύλακτο. 

[4.19.2] Στερέωναν άλλους πασσάλους στο έδαφος, όπου διακρινόταν, και άλλους στο χιόνι, εκεί όπου θα ήταν δύσκολο να θρυμματισθεί, και άρχισαν να σύρουν ο ένας τον άλλο προς τα πάνω από διαφορετικά σημεία του βράχου. Από τους Μακεδόνες χάθηκαν τριάντα περίπου κατά την ανάβαση και δεν βρέθηκαν ούτε τα σώματά τους για να ταφούν, επειδή έπεσαν σε διαφορετικά μέρη του χιονιού. 

[4.19.3] Οι υπόλοιποι όμως ανέβηκαν μόλις χάραζε και αφού κατέλαβαν την κορυφή του βουνού, άρχισαν να κινούν κομμάτια από λεπτό ύφασμα προς το στρατόπεδο των Μακεδόνων, όπως τους είχε διατάξει ο Αλέξανδρος. Έστειλε τότε ο Αλέξανδρος έναν κήρυκα και τον διέταξε να φωνάξει δυνατά στους βαρβάρους των προφυλακών να μην καθυστερήσουν πια την παράδοσή τους, γιατί είχαν βέβαια βρεθεί οι φτερωτοί άνθρωποι και είχαν καταλάβει τις κορυφές του βουνού. Συγχρόνως έδειχνε τους στρατιώτες του που ήταν πάνω στην κορυφή.

[4.19.4] Επειδή τρομοκρατήθηκαν οι βάρβαροι από το αναπάντεχο θέαμα και υποψιάσθηκαν ότι ήταν πολύ περισσότεροι οι Μακεδόνες που κατείχαν τις κορυφές και με πλήρη οπλισμό, παραδόθηκαν σε αυτούς. Τόσο πολύ φοβήθηκαν από τη θέα των ολίγων εκείνων Μακεδόνων! Τότε, λοιπόν, αιχμαλωτίστηκαν οι γυναίκες και τα παιδιά πολλών βαρβάρων και ανάμεσά τους η γυναίκα και τα παιδιά του Οξυάρτη. 

[4.19.5] Είχε μάλιστα ο Οξυάρτης και κόρη παρθένο σε ηλικία γάμου που ονομαζόταν Ρωξάνη, για την οποία λένε αυτοί που εκστράτευσαν μαζί με τον Αλέξανδρο ότι φαινόταν να είναι η ωραιότερη γυναίκα της Ασίας, ύστερα βέβαια από τη γυναίκα του Δαρείου. Όταν την είδε ο Αλέξανδρος, την ερωτεύθηκε, αλλά, αν και την ερωτεύθηκε, δεν θέλησε να την ατιμάσει ως αιχμάλωτο. Αντίθετα την έκρινε άξια να την κάνει γυναίκα του. 

[4.19.6] Εγώ και την πράξη αυτή του Αλεξάνδρου επαινώ μάλλον παρά κατακρίνω. Όσο βέβαια για τη γυναίκα του Δαρείου, για την οποία έλεγαν ότι ήταν η ωραιότερη γυναίκα της Ασίας, ο Αλέξανδρος ή δεν αισθάνθηκε ερωτική επιθυμία ή συγκρατήθηκε, αν και ήταν νέος και στην ακμή της ευτυχίας του, τότε που οι άνθρωποι φέρονται με έπαρση. Ο Αλέξανδρος όμως και την σεβάστηκε και την άφησε ανέπαφη δείχνοντας μεγάλη σωφροσύνη, παρακινούμενος συγχρόνως και από επιθυμία, όχι παράλογη, για καλή φήμη.

[4.20.1] Υπάρχει, λοιπόν, η παράδοση ότι λίγο μετά τη μάχη που έγινε στην Ισσό ανάμεσα στον Δαρείο και τον Αλέξανδρο ο ευνούχος που φύλαγε τη γυναίκα του Δαρείου απέδρασε και ήρθε στον Δαρείο. Όταν τον είδε ο Δαρείος, ρώτησε πρώτα αν ήταν ζωντανές οι κόρες [και οι γιοι του], η γυναίκα και η μητέρα του. 

[4.20.2] Όταν έμαθε ότι ήταν ζωντανές, ότι τις ονόμαζαν βασίλισσες και τις φρόντιζαν όπως και επί Δαρείου, ξαναρώτησε στη συνέχεια τον ευνούχο αν του παρέμενε πιστή η γυναίκα του. Όταν πληροφορήθηκε ότι του ήταν πιστή, τον ρώτησε και πάλι μήπως της φέρθηκε ο Αλέξανδρος με τρόπο βίαιο και προσβλητικό. Και ο ευνούχος τον βεβαίωσε με όρκο ότι «η γυναίκα σου, βασιλιά μου, είναι όπως την άφησες και ο Αλέξανδρος είναι ο άριστος από τους άνδρες και ο πιο εγκρατής». 

[4.20.3] Τότε ο Δαρείος ύψωσε τα χέρια του προς τον ουρανό και έκανε την ακόλουθη ευχή: «Δία βασιλιά, εσύ που σου έχει δοθεί η εξουσία να διαχειρίζεσαι τα ζητήματα των βασιλέων ανάμεσα στους ανθρώπους, διαφύλαξε πριν από όλα για μένα τη βασιλεία των Περσών και των Μήδων και τώρα όπως ακριβώς και μου την παραχώρησες. Αν όμως δεν πρόκειται να με αφήσεις πλέον βασιλιά της Ασίας, μην παραδώσεις το κράτος μου σε κανένα άλλο εκτός από τον Αλέξανδρο». Έτσι ακόμη και οι εχθροί αναγνωρίζουν τις συνετές πράξεις.

[4.20.4] Όταν πληροφορήθηκε ο Οξυάρτης ότι αιχμαλωτίσθηκαν τα παιδιά του και έμαθε επίσης ότι ο Αλέξανδρος ενδιαφέρεται για την κόρη του τη Ρωξάνη, πήρε θάρρος και ήρθε στον Αλέξανδρο, ο οποίος τον κράτησε κοντά του και τον τίμησε, όπως ήταν φυσικό έπειτα από ένα τόσο χαρμόσυνο γεγονός.

[4.21.1] Αφού τακτοποίησε ο Αλέξανδρος τα ζητήματα της Σογδιανής και κυρίευσε πλέον και τον βράχο, προχώρησε προς τη χώρα των Παρειτακών, επειδή έλεγαν ότι και στη χώρα των Παρειτακών πολλοί βάρβαροι κατείχαν οχυρή τοποθεσία, έναν άλλο βράχο. Ο βράχος ονομαζόταν βράχος του Χοριήνη και σε αυτόν είχε καταφύγει ο ίδιος ο Χοριήνης καθώς και πολλοί άλλοι από τους υπάρχους. 

[4.21.2] Το ύψος του βράχου ήταν είκοσι περίπου στάδιοι και η περιφέρειά του περίπου εξήντα. Ο βράχος ήταν απότομος από όλες τις πλευρές και είχε μία μόνο άνοδο και αυτή στενή και δύσβατη, επειδή δεν ήταν κατασκευασμένη σύμφωνα με τη φυσική διαμόρφωση της τοποθεσίας· έτσι ήταν δύσκολη η ανάβαση ακόμη και για έναν μόνο άνδρα και μάλιστα χωρίς κανένας να τον εμποδίζει. Ένα επίσης βαθύ φαράγγι περιέκλειε τον βράχο από όλες τις πλευρές, ώστε όποιος επρόκειτο να οδηγήσει στρατό στον βράχο έπρεπε πολύ πριν να επιχωματώσει το φαράγγι, ώστε να ξεκινήσει από ομαλό έδαφος ο στρατός που θα οδηγούσε για επίθεση.

[4.21.3] Παρ᾽ όλα αυτά ο Αλέξανδρος καταπιάσθηκε με την επιχείρηση, γιατί πίστευε ότι για αυτόν όλα τα μέρη ήταν προσιτά και έπρεπε να τα κυριεύσει. Σε τέτοιο σημείο τον είχαν οδηγήσει η τόλμη και οι επιτυχίες του. Κόβοντας, λοιπόν, έλατα (γιατί υπήρχαν πολλά και πανύψηλα έλατα γύρω από το βουνό) άρχισε να κατασκευάζει σκάλες από αυτά για να κατέβει ο στρατός του στο φαράγγι, αφού διαφορετικά ήταν αδύνατη η κάθοδος. 

[4.21.4] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος επιτηρούσε κατά τη διάρκεια της ημέρας τις εργασίες απασχολώντας γι᾽ αυτές το μισό του στράτευμα, ενώ κατά τη νύχτα εργάζονταν διαδοχικά οι σωματοφύλακές του Περδίκκας και Λεοννάτος και ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, με το υπόλοιπο μέρος του στρατεύματος που διαμοιρασμένο σε τρία τμήματα είχε ορισθεί για τη νυχτερινή εργασία. Αλλά, αν και εργαζόταν ολόκληρο το στράτευμα, δεν προχωρούσαν περισσότερο από είκοσι πήχεις τη μέρα και κάτι λιγότερο τη νύχτα. Τόσο απρόσιτη ήταν η τοποθεσία και τόσο δύσκολη η εργασία. 

[4.21.5] Κατεβαίνοντας στο φαράγγι στερέωναν στο στενότερο σημείο πασσάλους που απείχαν μεταξύ τους όσο ήταν αρκετό για να βαστάζουν και να συγκρατούν τα υλικά που επισώρευαν. Από πάνω τοποθετούσαν πλέγματα από λυγαριές, που έμοιαζαν πολύ στο σχήμα με γεφύρι και, αφού έδεναν σφιχτά τα πλέγματα, έριχναν χώμα από πάνω, ώστε να γίνεται από ομαλό έδαφος η πρόσβαση του στρατού στον βράχο.

[4.21.6] Στην αρχή οι βάρβαροι αδιαφορούσαν για την επιχείρηση, επειδή την θεωρούσαν τελείως ακατόρθωτη. Όταν όμως άρχισαν πλέον τα βλήματα να φθάνουν στο βράχο και οι βάρβαροι δεν μπορούσαν να εμποδίσουν από πάνω τους Μακεδόνες (γιατί οι Μακεδόνες είχαν κατασκευάσει προκαλύμματα για τα βέλη, ώστε να εργάζονται με ασφάλεια κάτω από αυτά), ο Χοριήνης τρόμαξε με όσα συνέβαιναν και απέστειλε κήρυκες στον Αλέξανδρο παρακαλώντας τον να του στείλει επάνω τον Οξυάρτη, τον οποίο και του έστειλε ο Αλέξανδρος. 

[4.21.7] Και αυτός, όταν έφθασε έπεισε τον Χοριήνη να παραδοθεί μαζί με την οχυρή τοποθεσία στον Αλέξανδρο λέγοντάς του ότι δεν υπάρχει στον κόσμο κανένα μέρος που να μη μπορεί να κυριεύσει με τα όπλα ο Αλέξανδρος και ο στρατός του. Όταν αναφέρθηκε στην αξιοπιστία και τη φιλία, άρχισε να επαινεί θερμά την αξιοπιστία και τη δικαιοσύνη του βασιλιά και σε επιβεβαίωση των λόγων του παρουσίασε εκτός από τα άλλα και τη δική του περίπτωση. 

[4.21.8] Με τους λόγους αυτούς πείσθηκε ο Χοριήνης και ήρθε ο ίδιος στον Αλέξανδρο, καθώς και μερικοί συγγενείς και φίλοι του. Όταν ήρθε ο Χοριήνης, ο Αλέξανδρος του μίλησε φιλικά και, σε επιβεβαίωση της φιλίας του, τον κράτησε κοντά του, αλλά τον διέταξε να στείλει στον βράχο μερικούς από αυτούς που κατέβηκαν μαζί του, για να διατάξουν τους φρουρούς να του παραδώσουν την οχυρή τοποθεσία. 

[4.21.9] Πράγματι παραδόθηκε από εκείνους που είχαν καταφύγει σε αυτήν· ανέβηκε τότε για να δει τον βράχο και ο ίδιος ο Αλέξανδρος, αφού πήρε μαζί του πεντακόσιους περίπου από τους υπασπιστές. Τόσο μάλιστα απέφυγε να κακομεταχειρισθεί τον Χοριήνη, ώστε και του εμπιστεύθηκε την ίδια εκείνη οχυρή τοποθεσία και του ανέθεσε να διοικεί όσες ακριβώς περιοχές διοικούσε και πριν.

[4.21.10] Τον χειμώνα εκείνο έτυχε να υποφέρει πολύ ο στρατός του Αλεξάνδρου, επειδή έπεσε πολύ χιόνι κατά την πολιορκία και συγχρόνως ταλαιπωρήθηκε πολύ από έλλειψη τροφίμων. Αλλά ο Χοριήνης υποσχέθηκε να δώσει τρόφιμα στον στρατό του Αλεξάνδρου για δύο μήνες και έδωσε σιτάρι και κρασί από τα αποθέματα που είχε στον βράχο, καθώς και παστά κρέατα για την κάθε σκηνή. Όταν τα έδινε, είπε ότι από τα εφόδια που είχε ετοιμάσει για την πολιορκία δεν κατανάλωσε ούτε καν το ένα δέκατο. Για τον λόγο αυτόν τον εκτίμησε περισσότερο ο Αλέξανδρος, επειδή από δική του μάλλον απόφαση του παρέδωσε τον βράχο παρά υποκύπτοντας στη χρήση βίας.

[4.22.1] Αφού τακτοποίησε τα ζητήματα αυτά ο Αλέξανδρος, προχώρησε ο ίδιος για τα Βάκτρα και απέστειλε τον Κρατερό με εξακόσιους εταίρους ιππείς και από τους πεζούς τη φάλαγγά του και τις φάλαγγες του Πολυπέρχοντα, του Αττάλου και του Αλκέτα εναντίον του Κατάνη και του Αυστάνη, οι οποίοι ήταν οι μόνοι που παρέμεναν ακόμη επαναστατημένοι στην περιοχή των Παρειτακηνών. 

[4.22.2] Σε σφοδρή μάχη που έγινε με αυτούς νίκησαν οι άνδρες του Κρατερού. Ο Κατάνης σκοτώθηκε εκεί πολεμώντας, ενώ ο Αυστάνης αιχμαλωτίσθηκε και οδηγήθηκε στον Αλέξανδρο. Από τους βαρβάρους που ήταν μαζί τους σκοτώθηκαν εκατόν είκοσι ιππείς και χίλιοι πεντακόσιοι περίπου πεζοί. Μετά τις επιτυχίες αυτές οι άνδρες του Κρατερού ήρθαν και αυτοί στα Βάκτρα. Στα Βάκτρα συνέβη το θλιβερό για τον Αλέξανδρο επεισόδιο με τον Καλλισθένη και τους βασιλικούς παίδες.

[4.22.3] Όταν τελείωνε πλέον η άνοιξη, ο Αλέξανδρος πήρε μαζί του τον στρατό και προχώρησε προς την Ινδία, αφήνοντας πίσω στη χώρα των Βακτρίων τον Αμύντα με τρεις χιλιάδες πεντακόσιους ιππείς και δέκα χιλιάδες πεζούς.

[4.22.4] Πέρασε τον Καύκασο μέσα σε δέκα μέρες και έφθασε στην πόλη Αλεξάνδρεια που είχε ιδρύσει στη χώρα των Παραπαμισαδών, όταν εκστράτευσε για πρώτη φορά στα Βάκτρα. Απέλυσε από το αξίωμά του τον ύπαρχο που είχε διορίσει τότε στην πόλη, επειδή νόμιζε ότι δεν διοικούσε καλά. 

[4.22.5] Εγκατέστησε στην Αλεξάνδρεια και άλλους εποίκους από τις γύρω περιοχές, καθώς και όσους στρατιώτες του ήταν ανίκανοι για μάχη και διέταξε τον Νικάνορα, έναν από τους εταίρους, να διοικεί την πόλη και διόρισε τον Τυρίεσπη σατράπη της χώρας των Παραπαμισαδών, καθώς και της υπόλοιπης περιοχής μέχρι τον ποταμό Κωφήνα. 

[4.22.6] Αφού έφθασε στην πόλη Νίκαια και θυσίασε στην Αθηνά, προχώρησε προς τον Κωφήνα. Προηγουμένως έστειλε κήρυκα στον Ταξίλη και στους Ινδούς που κατοικούσαν στην από δω μεριά του Ινδού διατάζοντάς τους να τον συναντήσουν με όποιο τρόπο μπορούσε ο καθένας. Και ο Ταξίλης, καθώς και οι άλλοι ύπαρχοι, τον συνάντησαν φέρνοντας μαζί τους όσα δώρα θεωρούσαν οι Ινδοί πολύ σπουδαία και υπόσχονταν να του παραδώσουν και τους ελέφαντες που είχαν και ήταν είκοσι πέντε τον αριθμό.

[4.22.7] Εδώ, λοιπόν, ο Αλέξανδρος διαίρεσε τον στρατό του· απέστειλε τον Ηφαιστίωνα και τον Περδίκκα στην περιοχή της Πευκελαώτιδας, προς την κατεύθυνση του Ινδού ποταμού, με τις φάλαγγες του Γοργία και του Κλείτου και του Μελεάγρου, καθώς και τους μισούς από τους εταίρους ιππείς και όλους τους μισθοφόρους ιππείς. Τους διέταξε ή να καταλάβουν με τα όπλα ή να εξαναγκάσουν σε παράδοση κατόπιν συμφωνίας όσους οχυρούς τόπους συναντούσαν στον δρόμο τους και, όταν φθάσουν στον Ινδό ποταμό, να ετοιμάσουν αυτά που θα ήταν χρήσιμα για τη διάβαση του ποταμού. Μαζί με αυτούς έστειλε τον Ταξίλη και τους άλλους υπάρχους. 

[4.22.8] Και όταν αυτοί έφθασαν στον Ινδό ποταμό, εκτέλεσαν όσα τους είχε διατάξει ο Αλέξανδρος. Στασίασε και ο Άστης, ο ύπαρχος της Πευκελαώτιδας, με καταστρεπτικό αποτέλεσμα και για τον ίδιο και για την πόλη, στην οποία είχε καταφύγει, γιατί την πολιόρκησαν οι άνδρες του Ηφαιστίωνα και την κατέλαβαν μέσα σε τριάντα μέρες. Ο ίδιος ο Άστης σκοτώθηκε και διοικητής της πόλης διορίσθηκε ο Σαγγαίος, ο οποίος είχε εγκαταλείψει προηγουμένως τον Άστη και είχε αυτομολήσει στον Ταξίλη. Η πράξη του αυτή θεωρήθηκε απόδειξη της αφοσίωσής του στον Αλέξανδρο.

[4.23.1] Ο Αλέξανδρος οδηγώντας τους υπασπιστές και όσους εταίρους ιππείς δεν είχαν ταχθεί με τον Ηφαιστίωνα και τις φάλαγγες των λεγομένων πεζεταίρων και τους τοξότες και τους Αγριάνες και τους ιππακοντιστές προχώρησε προς την περιοχή των Ασπ‹ασ›ίων και των Γουραίων και των Ασσακηνών. 

[4.23.2] Αφού βάδισε μέσα από έναν ορεινό και ανώμαλο δρόμο κατά μήκος του ποταμού που λεγόταν Χόης και τον πέρασε με δυσκολία, διέταξε τις δυνάμεις του πεζικού να τον ακολουθούν με αργό βηματισμό. Ο ίδιος πήρε μαζί του όλους τους ιππείς και ανέβασε στα άλογα οκτακόσιους περίπου από τους πεζούς Μακεδόνες με τις ασπίδες τους· άρχισε να προχωρεί με ταχύτητα, επειδή τον πληροφόρησαν ότι οι βάρβαροι που κατοικούσαν εκεί είχαν καταφύγει στα βουνά της περιοχής και σε όσες πόλεις τους ήταν οχυρές, για να πολεμήσουν από αυτές. 

[4.23.3] Επιτέθηκε στην πρώτη από τις πόλεις που συνάντησε στον δρόμο του και έτρεψε αμέσως σε φυγή με έφοδο τους βαρβάρους που είχαν παραταχθεί μπροστά από την πόλη· τους έκλεισε μέσα στην πόλη, τραυματίσθηκε όμως ο ίδιος στον ώμο από βέλος που διαπέρασε τον θώρακά του. Το τραύμα του δεν ήταν σοβαρό, γιατί ο θώρακας εμπόδισε το βέλος να διαπεράσει πέρα-πέρα τον ώμο του. Τραυματίσθηκαν επίσης ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, και ο Λεοννάτος.

[4.23.4] Τότε, λοιπόν, ο Αλέξανδρος στρατοπέδευσε κοντά στην πόλη, στο μέρος του τείχους που φαινόταν πιο ευπρόσβλητο. Την επόμενη μέρα, μόλις χάραζε, επειδή ήταν περιτειχισμένη η πόλη με διπλό τείχος, οι Μακεδόνες παραβίασαν χωρίς δυσκολία το πρώτο, γιατί πραγματικά ήταν πρόχειρα χτισμένο. Στο δεύτερο όμως τείχος οι βάρβαροι αντιστάθηκαν για λίγο, αλλά όταν τοποθετήθηκαν πλέον οι σκάλες και τραυματίζονταν από όλες τις μεριές με τα βέλη όσοι μάχονταν στις επάλξεις, δεν παρέμειναν στη θέση τους, αλλά διέφυγαν από τις πύλες προς τα βουνά, έξω από την πόλη. 

[4.23.5] Από τους βαρβάρους άλλοι σκοτώθηκαν κατά τη φυγή, ενώ όσους συνέλαβαν ζωντανούς οι Μακεδόνες τους σκότωσαν όλους, οργισμένοι, επειδή είχαν τραυματίσει τον Αλέξανδρο. Οι περισσότεροι όμως βάρβαροι διέφυγαν προς τα βουνά, επειδή αυτά ήταν κοντά στην πόλη τους. Ο Αλέξανδρος αφού κατέσκαψε την πόλη αυτή, προχώρησε προς τα Άνδακα, μια άλλη πόλη. Και την πόλη αυτή, που παραδόθηκε ύστερα από συμφωνία, κατέλαβε ο Αλέξανδρος. Άφησε εκεί τον Κρατερό μαζί με τους άλλους αρχηγούς του πεζικού, για να καταλάβουν όσες άλλες πόλεις δεν προσχωρούσαν με τη θέλησή τους και για να τακτοποιήσουν τα ζητήματα της περιοχής, όπως καλύτερα συνέφερε κατά την παρούσα περίσταση.

[4.24.1] Ο ίδιος οδηγώντας τους υπασπιστές και τους τοξότες και τους Αγριάνες και τις φάλαγγες του Κοίνου και του Αττάλου και το άγημα του πεζικού και τέσσερις περίπου ιππαρχίες από τους λοιπούς εταίρους και τους μισούς ιπποτοξότες προχώρησε προς τον ποταμό †Ευασ… πόλη, όπου ήταν ο ύπαρχος των Ασπασίων. Αφού διάνυσε μεγάλην απόσταση, έφθασε τη δεύτερη μέρα στην πόλη. 

[4.24.2] Όταν αντιλήφθηκαν οι βάρβαροι ότι πλησίαζε ο Αλέξανδρος, πυρπόλησαν την πόλη τους και έφυγαν προς τα βουνά. Οι στρατιώτες του Αλεξάνδρου ακολούθησαν από κοντά μέχρι τα βουνά τους βαρβάρους που έφευγαν και σκότωσαν πολλούς, πριν προλάβουν να αποχωρήσουν στα δύσβατα μέρη.

[4.24.3] Όταν ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, παρατήρησε ότι ο ίδιος ο αρχηγός των Ινδών της περιοχής αυτής ήταν πλέον κοντά σε κάποιο λόφο και ότι είχε μαζί του μερικούς μόνο υπασπιστές του, άρχισε παρ᾽ όλα αυτά να τον καταδιώκει έφιππος, αν και είχε πολύ λιγότερους άνδρες. Επειδή όμως ο λόφος ήταν ανηφορικός και δεν μπορούσε να ανέβει το άλογό του, το άφησε εκεί και το παρέδωσε σε κάποιον από τους υπασπιστές του να το οδηγεί και ο ίδιος ακολούθησε πεζός, όπως ήταν, τον Ινδό. 

[4.24.4] Όταν είδε ο Ινδός να τον πλησιάζει ο Πτολεμαίος, έκανε και αυτός μεταβολή και οι υπασπιστές μαζί του. Ο Ινδός με το μακρύ δόρυ του χτύπησε τον Πτολεμαίο από κοντά στο στήθος και ο θώρακας συγκράτησε το χτύπημα. Ο Πτολεμαίος όμως χτυπώντας πέρα-πέρα τον μηρό του Ινδού, τον έριξε στο έδαφος και του αφαίρεσε τα όπλα. 

[4.24.5] Όταν οι βάρβαροι που ήταν μαζί του είδαν πεσμένο στο έδαφος τον αρχηγό τους, δεν παρέμειναν άλλο στη θέση τους, ενώ οι βάρβαροι που ήταν στα βουνά βλέποντας ότι οι εχθροί έσερναν το πτώμα του υπάρχου τους λυπήθηκαν πολύ και τρέχοντας προς τα κάτω συνήψαν πεισματώδη μάχη κοντά στο λόφο για να το πάρουν. Γιατί και ο Αλέξανδρος ήταν πλέον κοντά στο λόφο έχοντας μαζί του τους πεζούς που είχαν κατεβεί από τα άλογά τους. Όταν έφθασαν και αυτοί, απώθησαν με δυσκολία τους Ινδούς προς τα βουνά και έγιναν κύριοι του νεκρού.

[4.24.6] Αφού πέρασε τα βουνά, ο Αλέξανδρος κατέβηκε σε μια πόλη που ονομαζόταν Αριγαίο. Τη βρήκε και αυτή πυρπολημένη από τους κατοίκους της και τους ανθρώπους της να έχουν φύγει. Εδώ έφθασε στον Αλέξανδρο και ο Κρατερός και οι άλλοι αρχηγοί με τον στρατό τους, αφού εκτέλεσαν όλα όσα τους είχε αναθέσει ο βασιλιάς. 

[4.24.7] Επειδή, λοιπόν, φαινόταν ότι αυτή η πόλη είχε χτισθεί σε επίκαιρη θέση, διέταξε ο Αλέξανδρος τον Κρατερό να την περιτειχίσει και να εγκαταστήσει σε αυτήν όσους ήθελαν από τους πλησιόχωρους βαρβάρους και από τους στρατιώτες του, αν μερικοί ήταν ανίκανοι για μάχη. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος προχώρησε προς το μέρος όπου τον πληροφόρησαν ότι είχαν καταφύγει οι περισσότεροι βάρβαροι της περιοχής και όταν έφθασε σε ένα βουνό, στρατοπέδευσε στους πρόποδές του.

[4.24.8] Στο μεταξύ ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, που τον είχε στείλει ο Αλέξανδρος να φροντίσει για τον επισιτισμό αλλ᾽ αυτός με λίγους άνδρες του είχε προχωρήσει πιο μακριά για να κατασκοπεύσει, ειδοποίησε τον Αλέξανδρο ότι παρατήρησε φωτιές των βαρβάρων περισσότερες από τις φωτιές στο στρατόπεδο του Αλεξάνδρου. 

[4.24.9] Ο Αλέξανδρος δεν πίστεψε ότι ήταν τόσο πολλές οι φωτιές, αντιλήφθηκε όμως ότι ήταν συγκέντρωση των βαρβάρων της περιοχής και άφησε εκεί κοντά στο βουνό ένα μέρος του στρατού του όπως ήταν στρατοπεδευμένο. Ο ίδιος πήρε μαζί του όσους στρατιώτες θεώρησε αρκετούς για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που του ανήγγειλαν και, επειδή φαίνονταν κοντά πλέον οι φωτιές, διαίρεσε σε τρία τμήματα τον στρατό του. 

[4.24.10] Στο ένα όρισε αρχηγό τον Λεοννάτο τον σωματοφύλακα και του παραχώρησε τις φάλαγγες του Αττάλου και του Βάλακρου. Στον Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, έδωσε να διοικεί το δεύτερο τμήμα έχοντας μαζί του το ένα τρίτο των βασιλικών υπασπιστών και τις φάλαγγες του Φιλίππου και του Φιλώτα και δύο χιλιαρχίες των τοξοτών και τους Αγριάνες και τους μισούς από τους ιππείς. Και το τρίτο τμήμα οδηγούσε ο ίδιος εκεί όπου φαινόταν ότι ήταν οι περισσότεροι βάρβαροι.

[4.25.1] Μόλις αντιλήφθηκαν οι βάρβαροι ότι πλησίαζαν οι Μακεδόνες, κατέβηκαν σιγά σιγά στην πεδιάδα, επειδή κατείχαν δεσπόζουσες θέσεις και είχαν πεποίθηση στον μεγάλο αριθμό τους περιφρονώντας συγχρόνως τους Μακεδόνες, γιατί τους φαίνονταν λίγοι. Έγινε σκληρή μάχη, αλλά ο Αλέξανδρος τους νίκησε χωρίς μεγάλο κόπο. 

[4.25.2] Οι άνδρες του Πτολεμαίου παρατάχθηκαν σε ανώμαλο έδαφος, επειδή όμως οι βάρβαροι κατείχαν κάποιο λόφο, οι Μακεδόνες τοποθέτησαν τους λόχους τους τον ένα πίσω από τον άλλο και ο Πτολεμαίος τους οδήγησε στο μέρος του λόφου που φαινόταν πιο ευπρόσβλητο. Δεν κύκλωσε τον λόφο από όλα τα μέρη, αλλά άφησε στους βαρβάρους χώρο ελεύθερο για διαφυγή, στην περίπτωση που θα ήθελαν να διαφύγουν. 

[4.25.3] Έγινε και με αυτούς μάχη σκληρή, γιατί και βρίσκονταν σε θέση απόκρημνη και οι Ινδοί δεν ήταν όπως οι άλλοι βάρβαροι της περιοχής αυτής, αλλά πολύ γενναιότεροι από τους γείτονές τους. Οι Μακεδόνες όμως έδιωξαν και αυτούς από το βουνό. Και οι άνδρες του Λεοννάτου με το τρίτο τμήμα του στρατού σημείωσαν επίσης επιτυχίες, δηλαδή νίκησαν και αυτοί τους απέναντί τους βαρβάρους. 

[4.25.4] Ο Πτολεμαίος αναφέρει ότι αιχμαλωτίσθηκαν συνολικά πάνω από σαράντα χιλιάδες άνθρωποι και πιάστηκαν πάνω από διακόσιες τριάντα χιλιάδες αγελάδες. Από τις αγελάδες αυτές, λέγει, διάλεξε ο Αλέξανδρος τις ωραιότερες, γιατί του φαίνονταν ότι υπερείχαν σε εμφάνιση και σε μέγεθος και ήθελε να τις στείλει στη Μακεδονία για να οργώνουν τη γη.

[4.25.5] Από εδώ ο Αλέξανδρος προχώρησε εναντίον της χώρας των Ασσακηνών, γιατί τον ειδοποίησαν ότι είχαν ετοιμασθεί να πολεμήσουν εναντίον του με δύο περίπου χιλιάδες ιππείς και πάνω από τριάντα χιλιάδες πεζούς και τριάντα ελέφαντες. Ο Κρατερός, λοιπόν, είχε ήδη τειχίσει την πόλη, για την ίδρυση της οποίας είχε μείνει πίσω, και έφερε στον Αλέξανδρο τους βαρύτερα οπλισμένους στρατιώτες και τις πολιορκητικές μηχανές, μήπως και χρειάζονταν κάπου για πολιορκία. 

[4.25.6] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος προχώρησε προς τους Ασσακηνούς οδηγώντας το ιππικό των εταίρων, τους ιππακοντιστές, τις φάλαγγες του Κοίνου και του Πολυπέρχοντα, τους χίλιους Αγριάνες και τους τοξότες και βάδιζε μέσα από τη χώρα των Γουραίων. 

[4.25.7] Πέρασε με δυσκολία τον ποταμό Γουραίο, που έδωσε το όνομά του στη χώρα, επειδή και βαθύς ήταν και ορμητικός και επειδή υπήρχαν σε αυτόν στρογγυλές πέτρες που έκαναν να γλιστρούν όσους τις πατούσαν. Όταν οι βάρβαροι αντιλήφθηκαν ότι πλησιάζει ο Αλέξανδρος, δεν τόλμησαν να συνάψουν μάχη όλοι μαζί, αλλά διασκορπίσθηκαν καθένας στην πόλη του και σχεδίαζαν να τις διασώσουν πολεμώντας μέσα από αυτές.

[4.26.1] Ο Αλέξανδρος βάδισε πρώτα εναντίον των Μασσάγων, που ήταν η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής. Ενώ πλησίαζε στα τείχη της, οι βάρβαροι έχοντας πεποίθηση στους μισθοφόρους που προέρχονταν από την πέρα Ινδία —γιατί ήταν εφτά περίπου χιλιάδες— όρμησαν τρέχοντας κατά των Μακεδόνων, μόλις τους είδαν να στρατοπεδεύουν. 

[4.26.2] Ο Αλέξανδρος αντιλήφθηκε ότι η μάχη θα γινόταν κοντά στην πόλη και ήθελε να παρασύρει τους βαρβάρους πιο μακριά από τα τείχη τους, ώστε αν τρέπονταν σε φυγή —και γνώριζε ότι τούτο θα συνέβαινε— να μη διασωθούν εύκολα καταφεύγοντας από κοντινή απόσταση στην πόλη τους. Μόλις, λοιπόν, είδε τους βαρβάρους να ορμούν, διέταξε τους Μακεδόνες να κάνουν στροφή προς τα πίσω και να αποσυρθούν σε κάποιο λόφο που απείχε εφτά περίπου σταδίους από τον τόπο, στον οποίο είχε αποφασίσει να στρατοπεδεύσει. 

[4.26.3] Οι εχθροί αναθάρρησαν, γιατί νόμισαν ότι είχαν πλέον υποχωρήσει οι Μακεδόνες και τρέχοντας χωρίς καμιά τάξη ρίχθηκαν επάνω τους. Όταν όμως τα βέλη τους άρχισαν να φθάνουν πλέον τους Μακεδόνες, τότε ο Αλέξανδρος με σύνθημά του έστρεψε τη φάλαγγα εναντίον τους και τους επιτέθηκε τρέχοντας. 

[4.26.4] Πρώτοι εξόρμησαν οι ιππακοντιστές, οι Αγριάνες και οι τοξότες και συγκρούσθηκαν με τους βαρβάρους, ενώ ο ίδιος ο Αλέξανδρος οδηγούσε με τάξη τη φάλαγγα. Οι Ινδοί, και επειδή τρόμαξαν από την απροσδόκητη έκβαση και επειδή η μάχη γινόταν στήθος με στήθος, τράπηκαν σε φυγή και κατέφυγαν στην πόλη τους. Σκοτώθηκαν περίπου διακόσιοι από αυτούς, ενώ οι υπόλοιποι κλείσθηκαν στα τείχη τους. Ο Αλέξανδρος οδήγησε προς τα τείχη τη φάλαγγα και τραυματίσθηκε ελαφρά από βέλος στον αστράγαλο που ρίχθηκε από τα τείχη. 

[4.26.5] Την επόμενη μέρα έφερε τις πολιορκητικές μηχανές και γκρέμισε με ευκολία ένα μέρος των τειχών, αλλά αν και προσπαθούσαν οι Μακεδόνες να παραβιάσουν το μέρος του τείχους, όπου σχηματίσθηκε το ρήγμα, οι Ινδοί αμύνονταν γενναία. Έτσι τη μέρα εκείνη ο Αλέξανδρος απέσυρε τον στρατό του. Την επόμενη μέρα και η επίθεση των ίδιων των Μακεδόνων έγινε σφοδρότερη και έφεραν στα τείχη έναν ξύλινο πύργο, από τον οποίο οι τοξότες έριχναν βέλη και συγχρόνως ρίχνονταν βλήματα από τις πολιορκητικές μηχανές που κρατούσαν τους Ινδούς πολύ μακριά. Αλλά ούτε και έτσι κατόρθωσαν οι Μακεδόνες να παραβιάσουν τα τείχη.

[4.26.6] Την τρίτη μέρα κίνησε και πάλι τη φάλαγγα και έριξε από μια πολιορκητική μηχανή γέφυρα πάνω στο μέρος του τείχους που είχε γκρεμισθεί. Από τη γέφυρα οδήγησε εκείνους ακριβώς τους υπασπιστές του που είχαν κυριεύσει και την Τύρο. Επειδή πολλοί συνωστίζονταν από την προθυμία να περάσουν, βάρυνε περισσότερο η γέφυρα, έσπασε και οι Μακεδόνες έπεσαν μαζί της. 

[4.26.7] Όταν αντιλήφθηκαν οι βάρβαροι το ατύχημα, με φωνές άρχισαν να ρίχνουν κατά των Μακεδόνων πέτρες και βέλη από τα τείχη, καθώς και ό,τι άλλο τύχαινε να έχει καθένας στα χέρια του ή ό,τι μπόρεσε να αρπάξει εκείνη τη στιγμή. Άλλοι πάλι εξορμώντας από μικρές πόρτες που υπήρχαν στα μέρη του τείχους που ήταν ανάμεσα στους πύργους χτυπούσαν από κοντά τους Μακεδόνες που βρίσκονταν σε σύγχυση.

[4.27.1] Ο Αλέξανδρος έστειλε τον Αλκέτα με τη φάλαγγά του να παραλάβει τους τραυματίες και να ανακαλέσει στο στρατόπεδο όσους πολεμούσαν ακόμη. Την τέταρτη μέρα του έφεραν πάλι στο τείχος άλλη γέφυρα από άλλη μηχανή.


[4.27.2] Και οι Ινδοί, όσο ζούσε ο αρχηγός της οχυρής θέσης, πολεμούσαν γενναία. Όταν όμως εκείνος χτυπημένος από βλήμα πολιορκητικής μηχανής σκοτώθηκε και από τους Ινδούς άλλοι είχαν σκοτωθεί κατά τη συνεχή πολιορκία, ενώ οι περισσότεροι είχαν τραυματισθεί και ήταν ανίκανοι για μάχη, τότε έστειλαν κήρυκα στον Αλέξανδρο για να συνθηκολογήσουν. 

[4.27.3] Ο Αλέξανδρος ευχαρίστως δέχτηκε να σώσει γενναίους άνδρες και συνθηκολόγησε με τους Ινδούς μισθοφόρους με τον όρο να καταταγούν στον στρατό του και να εκστρατεύσουν μαζί του. Αυτοί, λοιπόν, βγήκαν με τα όπλα τους από την πόλη και στρατοπέδευσαν μόνοι τους σε ένα λόφο που ήταν απέναντι από το στρατόπεδο των Μακεδόνων, σχεδίαζαν όμως να αποδράσουν κατά τη νύχτα και να επιστρέψουν στον τόπο τους, επειδή δεν ήθελαν να πολεμήσουν εναντίον άλλων Ινδών. 

[4.27.4] Όταν ανήγγειλαν αυτά στον Αλέξανδρο, περικύκλωσε τον λόφο με όλο τον στρατό του και βάζοντας στη μέση τους Ινδούς τούς εξόντωσε τη νύχτα. Κυρίευσε με έφοδο και την πόλη, που έμεινε τώρα χωρίς υπερασπιστές, και συνέλαβε τη μητέρα και την κόρη του Ασσακάνου. Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας από τους άνδρες του Αλεξάνδρου σκοτώθηκαν περίπου είκοσι πέντε.

[4.27.5] Από εδώ έστειλε τον Κοίνο στα Βάζιρα, επειδή είχε τη γνώμη ότι οι κάτοικοί τους θα παραδοθούν, όταν μάθουν την άλωση των Μασσακανών. Έστειλε τον Άτταλο και τον Αλκέτα και τον ίππαρχο Δημήτριο εναντίον μιας άλλης πόλης, των Ώρων, με την εντολή να την περικλείσουν με τείχος, έως ότου φθάσει ο ίδιος. 

[4.27.6] Οι κάτοικοι της πόλης επιχείρησαν έξοδο εναντίον των ανδρών του Αλκέτα, αλλά οι Μακεδόνες εύκολα τους έτρεψαν σε φυγή και τους ανάγκασαν να αποσυρθούν μέσα στα τείχη της πόλης. Και για τον Κοίνο δεν πήγαν τα πράγματα καλά στα Βάζιρα, γιατί οι κάτοικοι της πόλης έχοντας εμπιστοσύνη στην οχυρή τους τοποθεσία, που ήταν πολύ ψηλή και είχε τειχισθεί με επιμέλεια από όλα τα μέρη, δεν έδωσαν καμιά ένδειξη για συνθηκολόγηση.

[4.27.7] Όταν έμαθε αυτά ο Αλέξανδρος, ξεκίνησε για τα Βάζιρα. Επειδή όμως πληροφορήθηκε ότι μερικοί από τους γειτονικούς βαρβάρους σκόπευαν να μπουν κρυφά στην πόλη Ώρα και ότι για τον σκοπό αυτό είχαν σταλεί από τον Αβισάρη, βάδισε πρώτα προς τα Ώρα· διέταξε και τον Κοίνο να περιτειχίσει κοντά στην πόλη Βάζιρα κάποια οχυρή τοποθεσία αφήνοντας σε αυτήν αρκετή φρουρά, ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα την ύπαιθρο οι κάτοικοι της πόλης, και να έρθει μαζί του οδηγώντας τον υπόλοιπο στρατό. 

[4.27.8] Όταν είδαν οι κάτοικοι των Βαζίρων ότι αποχωρούσε ο Κοίνος με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού, εξόρμησαν στην πεδιάδα υποτιμώντας τους Μακεδόνες ότι τάχα δεν ήταν σε θέση να πολεμήσουν μαζί τους. Συνάπτεται σφοδρή μάχη μεταξύ τους και σκοτώνονται σε αυτήν πεντακόσιοι περίπου βάρβαροι και αιχμαλωτίζονται περισσότεροι από εβδομήντα. Οι υπόλοιποι κατέφυγαν όλοι στην πόλη, αλλά εμποδίζονταν πλέον να βγαίνουν στην ύπαιθρο, επειδή οι φρουροί του περιτειχίσματος έλαβαν αυστηρότερα μέτρα. 

[4.27.9] Και η πολιορκία των Ώρων δεν παρουσίασε δυσκολίες στον Αλέξανδρο, αλλά κυρίευσε αμέσως με επίθεση την πόλη προσβάλλοντας τα τείχη της και συνέλαβε τους ελέφαντες που είχαν εγκαταλειφθεί σε αυτήν.

[4.28.1] Όταν πληροφορήθηκαν αυτά οι κάτοικοι των Βαζίρων, απελπίσθηκαν για την κατάστασή τους και γύρω στα μεσάνυχτα εγκατέλειψαν την πόλη και κατέφυγαν στον βράχο. Το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιποι βάρβαροι, δηλαδή εγκατέλειψαν τις πόλεις τους και κατέφυγαν όλοι μαζί στον βράχο που ήταν στην περιοχή τους και ονομαζόταν Άορνος. Ήταν ένα πελώριο είδος βράχου στον τόπο αυτό και υπάρχει η παράδοση ότι ούτε και ο Ηρακλής, ο γιος του Δία, δεν μπόρεσε να τον κυριεύσει. 

[4.28.2] Δεν μπορώ να βεβαιώσω αν πράγματι έφθασε ή όχι και στην Ινδία ο Ηρακλής ο Θηβαίος ή ο Τύριος ή ο Αιγύπτιος. Νομίζω όμως ότι μάλλον δεν έφθασε, αλλά ότι για όλα όσα είναι δύσκολα οι άνθρωποι μεγαλοποιούν σε τέτοιο βαθμό τις δυσκολίες, ώστε να πλάθουν μύθους ότι και για τον Ηρακλή ακόμη ήταν αυτά ακατόρθωτα. Για την παράδοση αυτή σχημάτισα και εγώ τη γνώμη ότι από απλή καυχησιολογία αποδόθηκε στον Ηρακλή. 

[4.28.3] Λένε ότι η περιφέρεια του βράχου είναι διακοσίων περίπου σταδίων και το ύψος, στο χαμηλότερο ακριβώς σημείο του, ένδεκα σταδίων και ότι έχει έναν μόνο τεχνητό και δύσκολο δρόμο για την ανάβαση. Και ότι στην κορυφή του βράχου υπάρχει άφθονο και καθαρό νερό, πηγή που αναβλύζει. Ακόμα ότι υπήρχε εκεί δάσος και καλλιεργήσιμη γόνιμη γη, η οποία θα ήταν αρκετή και για χίλιους ακόμη ανθρώπους να την καλλιεργούν.

[4.28.4] Όταν πληροφορήθηκε αυτά ο Αλέξανδρος, τον κατέλαβε σφοδρή επιθυμία να κυριεύσει και τον βράχο αυτόν που ήταν όχι λιγότερο φημισμένος εξαιτίας του μύθου του σχετικού με τον Ηρακλή. Τα Ώρα, λοιπόν, και τα Μάσσαγα τα έκανε φρούρια για τη φύλαξη της περιοχής και περιτείχισε την πόλη Βάζιρα. 

[4.28.5] Οι άνδρες του Ηφαιστίωνα και του Περδίκκα του περιτείχισαν μια άλλη πόλη —το όνομά της ήταν Οροβάτις— άφησαν σε αυτή φρουρά και βάδισαν κατόπιν προς τον ποταμό Ινδό. Όταν έφθασαν εκεί, άρχισαν να εκτελούν όσα τους είχε διατάξει ο Αλέξανδρος για τη γεφύρωση του Ινδού.

[4.28.6] Ο Αλέξανδρος διόρισε σατράπη της περιοχής που είναι δυτικά του Ινδού ποταμού τον Νικάνορα, έναν από τους εταίρους. Ο ίδιος προχώρησε πρώτα προς τον Ινδό ποταμό. Πήρε με το μέρος του έπειτα από συμφωνία την πόλη Πευκελαώτιδα, που ήταν χτισμένη κοντά στον Ινδό ποταμό, και τοποθέτησε σε αυτή μακεδονική φρουρά και φρούραρχο τον Φίλιππο· μετά υπέταξε και άλλες μικρές πόλεις χτισμένες κοντά στον Ινδό. Τον ακολουθούσαν ο Κωφαίος και ο Ασσαγέτης, οι ύπαρχοι της περιοχής. 

[4.28.7] Όταν έφθασε στην πόλη Εμβόλιμα, που ήταν χτισμένη κοντά στον βράχο της Αόρνου, άφησε εκεί τον Κρατερό με μέρος του στρατού, για να συγκεντρώσει στην πόλη όσο περισσότερο σιτάρι μπορούσε, καθώς και όσα άλλα ήταν απαραίτητα για μακροχρόνια παράταση των επιχειρήσεων, ώστε οι Μακεδόνες έχοντας την πόλη αυτή ως ορμητήριο να ταλαιπωρήσουν εκείνους που κατείχαν τον βράχο με παρατεινόμενη πολιορκία, στην περίπτωση που ο βράχος δεν κυριευόταν με επίθεση. 

[4.28.8] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος, αφού πήρε μαζί του τους τοξότες και τους Αγριάνες και τη φάλαγγα του Κοίνου και διάλεξε από την υπόλοιπη φάλαγγα όσους είχαν τον ελαφρότερο και συγχρόνως τον καλύτερο οπλισμό και διακόσιους περίπου εταίρους ιππείς και εκατό περίπου ιπποτοξότες, τους οδήγησε κατά του βράχου. Τη μέρα εκείνη στρατοπέδευσε στο μέρος που του φαινόταν κατάλληλο, ενώ την επομένη προχώρησε λίγο προς τον βράχο και στρατοπέδευσε πάλι.

[4.29.1] Στο μεταξύ έφθασαν στον Αλέξανδρο μερικοί από τους κατοίκους των γύρω περιοχών και παραδόθηκαν διαβεβαιώνοντάς τον ότι θα τον οδηγήσουν στο πιο ευπρόσβλητο σημείο του βράχου, από όπου δεν θα ήταν δύσκολο να καταλάβει την τοποθεσία. Μαζί με αυτούς έστειλε ο Αλέξανδρος τον σωματοφύλακα Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, επικεφαλής των Αγριάνων και των άλλων ελαφρά οπλισμένων στρατιωτών και των επιλέκτων υπασπιστών, διατάζοντάς τον, μόλις καταλάβει την τοποθεσία, να την εξασφαλίσει με ισχυρή φρουρά και να τον ειδοποιήσει με σήμα του ότι την κατέλαβε. 

[4.29.2] Ο Πτολεμαίος πέρασε από έναν ανώμαλο και δύσβατο δρόμο και κυρίευσε την τοποθεσία χωρίς να τον αντιληφθούν οι βάρβαροι. Την οχύρωσε γύρω γύρω με χαράκωμα και τάφρο και ύψωσε δαυλό από το βουνό, εκεί όπου θα τον έβλεπε ο Αλέξανδρος. Όταν ο Αλέξανδρος είδε τη φλόγα, οδήγησε χωρίς καθυστέρηση την επόμενη μέρα τον στρατό του. Όπως όμως αμύνονταν οι βάρβαροι, δεν είχε καμία επιτυχία, επειδή το έδαφος ήταν ανώμαλο. 

[4.29.3] Όταν κατάλαβαν οι βάρβαροι ότι ήταν χωρίς αποτέλεσμα η επίθεση του Αλεξάνδρου, στράφηκαν κατά των ανδρών του Πτολεμαίου και έκαναν αυτοί τώρα επίθεση. Και έγινε σφοδρή μάχη ανάμεσα στους βαρβάρους και τους Μακεδόνες, επειδή οι Ινδοί προσπαθούσαν να καταστρέψουν με κάθε τρόπο το χαράκωμα, ενώ ο Πτολεμαίος να κρατήσει την τοποθεσία. Επειδή όμως οι βάρβαροι φάνηκαν κατώτεροι στην αψιμαχία, αποχώρησαν μόλις νύχτωσε.

[4.29.4] Ο Αλέξανδρος διάλεξε έναν από τους Ινδούς λιποτάκτες, ο οποίος και πολύ έμπιστος ήταν και γνώριζε καλά τα μέρη, και τον έστειλε τη νύχτα στον Πτολεμαίο να του φέρει επιστολή. Σε αυτήν του έγραφε να επιτεθεί κατά των βαρβάρων από το βουνό, όταν ο ίδιος θα προσέβαλε τον βράχο και να μην περιορισθεί στη φρούρηση της τοποθεσίας, επειδή, αν χτυπούσαν και από τις δυο μεριές, οι Ινδοί δεν θα ήξεραν τί να κάνουν. 

[4.29.5] Μόλις ξημέρωσε, ξεκίνησε ο ίδιος από το στρατόπεδο και οδήγησε τον στρατό του προς τη δίοδο, από την οποία είχε ανέβει ο Πτολεμαίος χωρίς να γίνει αντιληπτός. Είχε τη γνώμη ότι αν παραβίαζε τη δίοδο αυτή και συνενωνόταν με τη δύναμη του Πτολεμαίου, η επιχείρηση δεν θα ήταν πλέον δύσκολη. 

[4.29.6] Συνέβησαν έτσι τα πράγματα, δηλαδή ως το μεσημέρι εξακολουθούσε να συνάπτεται σκληρή μάχη ανάμεσα στους Ινδούς και τους Μακεδόνες, επειδή οι Μακεδόνες προσπαθούσαν να παραβιάσουν τη δίοδο, ενώ οι Ινδοί τους έριχναν βλήματα, καθώς ανέβαιναν. Επειδή όμως οι Μακεδόνες δεν σταματούσαν, αλλά άλλοι διαδέχονταν άλλους στην επίθεση, ενώ αναπαύονταν οι προηγούμενοι, κυρίευσαν με δυσκολία μόλις κατά το δειλινό τη δίοδο και ενώθηκαν με τη δύναμη του Πτολεμαίου. Από εκεί ενωμένος πλέον όλος ο στρατός του Αλεξάνδρου όρμησε ξανά εναντίον αυτού του βράχου. Η επίθεση όμως του Αλεξάνδρου έγινε χωρίς αποτέλεσμα, και έτσι τελείωσε αυτήν την ημέρα η επιχείρηση.

[4.29.7] Την αυγή της επόμενης μέρας παράγγειλε ο Αλέξανδρος στον κάθε στρατιώτη του να κόψει από εκατό πασσάλους ο καθένας. Κόπηκαν οι πάσσαλοι και άρχισε ο Αλέξανδρος να κατασκευάζει ένα μεγάλο πρόχωμα κάνοντας αρχή από την κορυφή του λόφου, όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι άνδρες του, μέχρι τον βράχο. Νόμιζε ότι από το πρόχωμα μπορούσαν να φθάσουν τους υπερασπιστές του βράχου τα τοξεύματα και τα βλήματα που έριχναν οι πολιορκητικές μηχανές του. Όλοι οι άνδρες του καταπιάσθηκαν με την κατασκευή του προχώματος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος επιστατούσε το έργο· παρατηρούσε και επαινούσε όσους τέλειωναν με προθυμία τη δουλειά και τιμωρούσε αμέσως όσους την παραμελούσαν.

[4.30.1] Την πρώτη μέρα, λοιπόν, ο στρατός του έκανε επίχωση σε μήκος ενός σταδίου. Την επομένη οι σφενδονήτες του έριχναν βλήματα στους Ινδούς από το κατασκευασμένο ήδη μέρος του προχώματος και οι μηχανές του έριχναν βέλη που συγκρατούσαν τις επιδρομές των Ινδών εναντίον εκείνων που έκαναν την επίχωση. Επί τρεις μέρες γινόταν συνεχώς η επίχωση της τοποθεσίας. Την τέταρτη μέρα λίγοι Μακεδόνες κατέλαβαν με έφοδο ένα μικρό λόφο που είχε το ίδιο ύψος με τον βράχο. Χωρίς καμία αργοπορία ο Αλέξανδρος επεξέτεινε το πρόχωμα θέλοντας να το ενώσει με τον λόφο που κατείχαν πλέον οι λίγοι στρατιώτες του.

[4.30.2] Οι Ινδοί, επειδή τρόμαξαν από την απερίγραπτη τόλμη των Μακεδόνων, που κυρίευσαν με έφοδο τον λόφο, και έβλεπαν να ενώνεται πλέον το πρόχωμα με τον λόφο, σταμάτησαν να πολεμούν. Έστειλαν κήρυκες στον Αλέξανδρο και έλεγαν ότι ήταν πρόθυμοι να παραδώσουν τον βράχο, αν έρχονταν σε συμφωνία. Είχαν όμως λάβει την απόφαση να περάσουν τη μέρα καθυστερώντας με τη σύναψη της συμφωνίας και να διασκορπισθούν κατά τη διάρκεια της νύχτας ο καθένας στον τόπο του. 

[4.30.3] Όταν το πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος, τους έδωσε αρκετό χρόνο για να αποχωρήσουν αποσύροντας τελείως τους φρουρούς που τους είχαν κυκλώσει από όλες τις μεριές. Περίμενε ο ίδιος ώσπου να αρχίσει η αποχώρηση και τότε πήρε μαζί του επτακόσιους περίπου σωματοφύλακες και τους υπασπιστές του και ανέβηκε πρώτος στον βράχο από εκεί που είχε εγκαταλειφθεί. Οι Μακεδόνες τράβηξαν ο ένας τον άλλο και ανέβηκαν από διαφορετικά σημεία. 

[4.30.4] Όταν δόθηκε το σύνθημα, στράφηκαν εναντίον των βαρβάρων που αποχωρούσαν. Σκότωσαν πολλούς από αυτούς κατά τη φυγή, ενώ άλλοι, καθώς αποχωρούσαν πανικόβλητοι, ρίχθηκαν στους γκρεμούς και σκοτώθηκαν. Έτσι ο Αλέξανδρος κατέλαβε τον βράχο, που δεν είχε κατορθώσει να καταλάβει ο Ηρακλής. Πρόσφερε θυσία επάνω στον βράχο και κατασκεύασε φρούριο, του οποίου τη φρούρηση ανέθεσε στον Σισίκοττο. Αυτός είχε προ καιρού εγκαταλείψει τους Ινδούς και είχε προσχωρήσει στον Βήσσο, στα Βάκτρα, από τότε όμως που κυρίευσε ο Αλέξανδρος την Βακτριανή, εκστράτευε μαζί του και φαινόταν πολύ έμπιστος.

[4.30.5] Ο Αλέξανδρος κίνησε από τον βράχο της Αόρνου και εισέβαλε στη χώρα των Ασσακηνών, γιατί τον πληροφόρησαν ότι ο αδελφός του Ασσακάνου είχε καταφύγει στα βουνά της περιοχής έχοντας μαζί του τους ελέφαντες και πολλούς γειτονικούς βαρβάρους. Και φθάνοντας στην πόλη Δύρτα δεν βρήκε κανένα από τους κατοίκους της σε αυτήν ούτε στην ύπαιθρο χώρα που ήταν κοντά στην πόλη. Την επομένη έστειλε τον Νέαρχο και τον Αντίοχο, που ήταν χιλίαρχοι των υπασπιστών. 

[4.30.6] Ανέθεσε στον Νέαρχο να οδηγεί τους ελαφρά οπλισμένους Αγριάνες και στον Αντίοχο τη δική του χιλιαρχία και εκτός από αυτήν άλλες δύο. Σκοπός της αποστολής τους ήταν να κατασκοπεύσουν τα μέρη εκείνα, να συλλάβουν, αν βρουν κάπου μερικούς βαρβάρους, και να τους ανακρίνουν για την κατάσταση της περιοχής τους. Ενδιαφερόταν να μάθει και για άλλα βέβαια πράγματα, προ πάντων όμως για τους ελέφαντες.

[4.30.7] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος άρχισε τώρα να βαδίζει προς τον Ινδό ποταμό και ο στρατός που προπορευόταν του άνοιγε δρόμο, επειδή διαφορετικά ήταν αδιάβατοι οι τόποι εκείνοι. Εδώ ο Αλέξανδρος συνέλαβε μερικούς βαρβάρους και πληροφορήθηκε από αυτούς ότι οι Ινδοί της περιοχής είχαν καταφύγει στον Αβισάρη αφήνοντας τους ελέφαντες να βόσκουν εκεί, κοντά στον ποταμό Ινδό. Ο Αλέξανδρος τους διέταξε να τον οδηγήσουν στον δρόμο προς τους ελέφαντες. 

[4.30.8] Υπάρχουν πολλοί Ινδοί κυνηγοί ελεφάντων. Αυτούς κρατούσε με πολλή προθυμία κοντά του ο Αλέξανδρος και με αυτούς κυνηγούσε τότε τους ελέφαντες. Δύο από τους ελέφαντες χάθηκαν κατά την καταδίωξη πέφτοντας σε γκρεμό, οι άλλοι όμως, αφού πιάστηκαν, δέχθηκαν τους αναβάτες τους και εντάχθηκαν στον στρατό του Αλεξάνδρου. 

[4.30.9] Και επειδή βρήκε κοντά στον ποταμό ένα δάσος με οικοδομήσιμη ξυλεία, οι στρατιώτες του έκοψαν ξύλα και κατασκεύασαν πλοία. Τα μετέφεραν στον Ινδό ποταμό προς τη γέφυρα που είχαν προ πολλού κατασκευάσει ο Ηφαιστίων και ο Περδίκκας.


Αλεξάνδρου Ανάβασις – Αρριανός Βιβλίο Πέμπτο