diaforos
Just another WordPress site
Ἱστορίαι Βιβλίο Γ [3.126.1] – [3.160.2] – Θάλεια
Πηγή greek-language/ancient_greek/Ηρόδοτος – Ἱστορίαι/Θάλεια
[3.126.1] Χρόνῳ δὲ οὐ πολλῷ ὕστερον καὶ Ὀροίτεα Πολυκράτεος τίσιες μετῆλθον. μετὰ γὰρ τὸν Καμβύσεω θάνατον καὶ τῶν μάγων τὴν βασιληίην μένων ἐν τῇσι Σάρδισι Ὀροίτεα ὠφέλεε μὲν οὐδὲν Πέρσας ὑπὸ Μήδων ἀπαραιρημένους τὴν ἀρχήν·
[3.126.2] ὁ δὲ ἐν ταύτῃ τῇ ταραχῇ κατὰ μὲν ἔκτεινε Μιτροβάτεα τὸν ἐκ Δασκυλείου ὕπαρχον, ὅς οἱ ὠνείδισε τὰ ἐς Πολυκράτεα ἔχοντα, κατὰ δὲ τοῦ Μιτροβάτεω τὸν παῖδα Κρανάσπην, ἄνδρας ἐν Πέρσῃσι δοκίμους, ἄλλα τε ἐξύβρισε παντοῖα καί τινα ἀγγαρήιον Δαρείου ἐλθόντα παρ᾽ αὐτόν, ὡς οὐ πρὸς ἡδονήν οἱ ἦν τὰ ἀγγελλόμενα, κτείνει μιν ὀπίσω κομιζόμενον ἄνδρας οἱ ὑπείσας κατ᾽ ὁδόν, ἀποκτείνας δέ μιν ἠφάνισε αὐτῷ ἵππῳ.
[3.127.1] Δαρεῖος δὲ ὡς ἔσχε τὴν ἀρχήν, ἐπεθύμεε τὸν Ὀροίτεα τείσασθαι πάντων τε τῶν ἀδικημάτων εἵνεκεν καὶ μάλιστα Μιτροβάτεω καὶ τοῦ παιδός. ἐκ μὲν δὴ τῆς ἰθέης στρατὸν ἐπ᾽ αὐτὸν οὐκ ἐδόκεε πέμπειν, ἅτε οἰδεόντων ἔτι τῶν πρηγμάτων καὶ νεωστὶ ἔχων τὴν ἀρχὴν καὶ τὸν Ὀροίτεα μεγάλην τὴν ἰσχὺν πυνθανόμενος ἔχειν, τὸν χίλιοι μὲν Περσέων ἐδορυφόρεον, εἶχε δὲ νομὸν τόν τε Φρύγιον καὶ Λύδιον καὶ Ἰωνικόν.
[3.127.2] πρὸς ταῦτα δὴ ὦν ὁ Δαρεῖος τάδε ἐμηχανήσατο· συγκαλέσας Περσέων τοὺς λογιμωτάτους ἔλεγέ σφι τάδε· Ὦ Πέρσαι, τίς ἄν μοι τοῦτο ὑμέων ὑποστὰς ἐπιτελέσειε σοφίῃ καὶ μὴ βίῃ τε καὶ ὁμίλῳ; ἔνθα γὰρ σοφίης δεῖ, βίης ἔργον οὐδέν.
[3.127.3] ὑμέων δὴ ὦν τίς ‹ἄν› μοι Ὀροίτεα ἢ ζῶντα ἀγάγοι ἢ ἀποκτείνειε; ὃς ὠφέλησε μέν κω Πέρσας οὐδέν, κακὰ δὲ μεγάλα ἔοργε· τοῦτο μὲν δύο ἡμέων ἠίστωσε, Μιτροβάτεά τε καὶ τὸν παῖδα αὐτοῦ, τοῦτο δὲ τοὺς ἀνακαλέοντας αὐτὸν καὶ πεμπομένους ὑπ᾽ ἐμεῦ κτείνει, ὕβριν οὐκ ἀνασχετὸν φαίνων. πρίν τι ὦν μέζον ἐξεργάσασθαί μιν Πέρσας κακόν, καταλαμπτέος ἐστὶ ἡμῖν θανάτῳ.
[3.128.1] Δαρεῖος μὲν ταῦτα ἐπειρώτα, τῶν δὲ ἄνδρες τριήκοντα ὑπέστησαν, αὐτὸς ἕκαστος ἐθέλων ποιέειν ταῦτα. ἐρίζοντας δὲ Δαρεῖος κατελάμβανε κελεύων πάλλεσθαι· παλλομένων δὲ λαγχάνει ἐκ πάντων Βαγαῖος ὁ Ἀρτόντεω.
[3.128.2] λαχὼν δὲ ὁ Βαγαῖος ποιέει τάδε· βυβλία γραψάμενος πολλὰ καὶ περὶ πολλῶν ἔχοντα πρηγμάτων σφρηγῖδά σφι ἐπέβαλε τὴν Δαρείου, μετὰ δὲ ἤιε ἔχων ταῦτα ἐς τὰς Σάρδις.
[3.128.3] ἀπικόμενος δὲ καὶ Ὀροίτεω ἐς ὄψιν ἐλθὼν τῶν βυβλίων ἓν ἕκαστον περιαιρεόμενος ἐδίδου τῷ γραμματιστῇ τῷ βασιληίῳ ἐπιλέγεσθαι (γραμματιστὰς δὲ βασιληίους οἱ πάντες ὕπαρχοι ἔχουσι)· ἀποπειρώμενος δὲ τῶν δορυφόρων ἐδίδου τὰ βυβλία ὁ Βαγαῖος, εἴ οἱ ἐνδεξαίατο ἀπόστασιν ἀπὸ Ὀροίτεω.
[3.128.4] ὁρέων δέ σφεας τά τε βυβλία σεβομένους μεγάλως καὶ τὰ λεγόμενα ἐκ τῶν βυβλίων ἔτι μεζόνως, διδοῖ ἄλλο ἐν τῷ ἐνῆν ἔπεα τάδε· Ὦ Πέρσαι, βασιλεὺς Δαρεῖος ἀπαγορεύει ὑμῖν μὴ δορυφορέειν Ὀροίτεα. οἱ δὲ ἀκούσαντες τούτων μετῆκάν οἱ τὰς αἰχμάς.
[3.128.5] ἰδὼν δὲ τοῦτό σφεας ὁ Βαγαῖος πειθομένους τῷ βυβλίῳ, ἐνθαῦτα δὴ θαρσήσας τὸ τελευταῖον τῶν βυβλίων διδοῖ τῷ γραμματιστῇ, ἐν τῷ ἐγέγραπτο· Βασιλεὺς Δαρεῖος Πέρσῃσι τοῖσι ἐν Σάρδισι ἐντέλλεται κτείνειν Ὀροίτεα. οἱ δὲ δορυφόροι ὡς ἤκουσαν ταῦτα, σπασάμενοι τοὺς ἀκινάκεα κτείνουσι παραυτίκα μιν. οὕτω δὴ Ὀροίτεα τὸν Πέρσην Πολυκράτεος τοῦ Σαμίου τίσιες μετῆλθον.
[3.129.1] Ἀπικομένων δὲ καὶ ἀνακομισθέντων τῶν Ὀροίτεω χρημάτων ἐς τὰ Σοῦσα συνήνεικε χρόνῳ οὐ πολλῷ ὕστερον βασιλέα Δαρεῖον ἐν ἄγρῃ θηρίων ἀποθρῴσκοντα ἀπ᾽ ἵππου στραφῆναι τὸν πόδα.
[3.129.2] καί κως ἰσχυροτέρως ἐστράφη· ὁ γάρ οἱ ἀστράγαλος ἐξεχώρησε ἐκ τῶν ἄρθρων. νομίζων δὲ καὶ πρότερον περὶ ἑωυτὸν ἔχειν Αἰγυπτίων τοὺς δοκέοντας εἶναι πρώτους τὴν ἰητρικήν, τούτοισι ἐχρᾶτο. οἱ δὲ στρεβλοῦντες καὶ βιώμενοι τὸν πόδα κακὸν μέζον ἐργάζοντο.
[3.129.3] ἐπ᾽ ἑπτὰ μὲν δὴ ἡμέρας καὶ ἑπτὰ νύκτας ὑπὸ τοῦ παρεόντος κακοῦ ὁ Δαρεῖος ἀγρυπνίῃσι εἴχετο, τῇ δὲ δὴ ὀγδόῃ ἡμέρῃ ἔχοντί οἱ φλαύρως [οἷα δὴ] παρακούσας τις πρότερον ἔτι ἐν Σάρδισι τοῦ Κροτωνιήτεω Δημοκήδεος τὴν τέχνην ἐσαγγέλλει τῷ Δαρείῳ· ὁ δὲ ἄγειν μιν τὴν ταχίστην παρ᾽ ἑωυτὸν ἐκέλευσε. τὸν δὲ ὡς ἐξεῦρον ἐν τοῖσι Ὀροίτεω ἀνδραπόδοισι ὅκου δὴ ἀπημελημένον, παρῆγον ἐς μέσον πέδας τε ἕλκοντα καὶ ῥάκεσι ἐσθημένον.
[3.130.1] σταθέντα δὲ ἐς μέσον εἰρώτα ὁ Δαρεῖος τὴν τέχνην εἰ ἐπίσταιτο· ὁ δὲ οὐκ ὑπεδέκετο, ἀρρωδέων μὴ ἑωυτὸν ἐκφήνας τὸ παράπαν τῆς Ἑλλάδος ᾖ ἀπεστερημένος.
[3.130.2] κατεφάνη δὲ τῷ Δαρείῳ τεχνάζειν ἐπιστάμενος, καὶ τοὺς ἀγαγόντας αὐτὸν ἐκέλευσε μάστιγάς τε καὶ κέντρα παραφέρειν ἐς τὸ μέσον. ὁ δὲ ἐνθαῦτα δὴ ὦν ἐκφαίνει, φὰς ἀτρεκέως μὲν οὐκ ἐπίστασθαι, ὁμιλήσας δὲ ἰητρῷ φλαύρως ἔχειν τὴν τέχνην.
[3.130.3] μετὰ δὲ ὥς οἱ ἐπέτρεψε, Ἑλληνικοῖσι ἰήμασι χρεώμενος καὶ ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρὰ προσάγων ὕπνου τέ μιν λαγχάνειν ἐποίεε καὶ ἐν χρόνῳ ὀλίγῳ ὑγιέα μιν ἐόντα ἀπέδεξε, οὐδαμὰ ἔτι ἐλπίζοντα ἀρτίπουν ἔσεσθαι.
[3.130.4] δωρέεται δή μιν μετὰ ταῦτα ὁ Δαρεῖος πεδέων χρυσέων δύο ζεύγεσι· ὁ δέ μιν ἐπείρετο εἴ οἱ διπλήσιον τὸ κακὸν ἐπίτηδες νέμει, ὅτι μιν ὑγιέα ἐποίησε. ἡσθεὶς δὲ τῷ ἔπεϊ ὁ Δαρεῖος ἀποπέμπει μιν παρὰ τὰς ἑωυτοῦ γυναῖκας. παράγοντες δὲ οἱ εὐνοῦχοι ἔλεγον πρὸς τὰς γυναῖκας ὡς βασιλέϊ οὗτος εἴη ὃς τὴν ψυχὴν ἀπέδωκε.
[3.130.5] ὑποτύπτουσα δὲ αὐτέων ἑκάστη φιάλῃ ‹ἐς› τοῦ χρυσοῦ τὴν θήκην ἐδωρέετο Δημοκήδεα οὕτω δή τι δαψιλέϊ δωρεῇ ὡς τοὺς ἀποπίπτοντας ἀπὸ τῶν φιαλέων στατῆρας ἑπόμενος ὁ οἰκέτης, τῷ οὔνομα ἦν Σκίτων ἀνελέγετο καί οἱ χρῆμα πολλόν τι χρυσοῦ συνελέχθη.
[3.131.1] Ὁ δὲ Δημοκήδης οὗτος ὧδε ἐκ Κρότωνος ἀπιγμένος Πολυκράτεϊ ὡμίλησε· πατρὶ συνείχετο ἐν τῇ Κρότωνι ὀργὴν χαλεπῷ· τοῦτον ἐπείτε οὐκ ἐδύνατο φέρειν, ἀπολιπὼν οἴχετο ἐς Αἴγιναν. καταστὰς δὲ ἐς ταύτην πρώτῳ ἔτεϊ ὑπερεβάλετο τοὺς ἄλλους ἰητρούς, ἀσκευής περ ἐὼν καὶ ἔχων οὐδὲν τῶν ὅσα περὶ τὴν τέχνην ἐστὶ ἐργαλήια.
[3.131.2] καί μιν δευτέρῳ ἔτεϊ ταλάντου Αἰγινῆται δημοσίῃ μισθοῦνται, τρίτῳ δὲ ἔτεϊ Ἀθηναῖοι ἑκατὸν μνέων, τετάρτῳ δὲ ἔτεϊ Πολυκράτης δυῶν ταλάντων. οὕτω μὲν ἀπίκετο ἐς τὴν Σάμον, καὶ ἀπὸ τούτου τοῦ ἀνδρὸς οὐκ ἥκιστα Κροτωνιῆται ἰητροὶ εὐδοκίμησαν·
[3.131.3] [ἐγένετο γὰρ ὦν τοῦτο ὅτε πρῶτοι μὲν Κροτωνιῆται ἰητροὶ ἐλέγοντο ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι, δεύτεροι δὲ Κυρηναῖοι. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τοῦτον χρόνον καὶ Ἀργεῖοι ἤκουον μουσικὴν εἶναι Ἑλλήνων πρῶτοι].
[3.132.1] τότε δὴ ὁ Δημοκήδης ἐν τοῖσι Σούσοισι ἐξιησάμενος Δαρεῖον οἶκόν τε μέγιστον εἶχε καὶ ὁμοτράπεζος βασιλέϊ ἐγεγόνεε, πλήν τε ἑνός τοῦ ἐς Ἕλληνας ἀπιέναι πάντα τἆλλά οἱ παρῆν.
[3.132.2] καὶ τοῦτο μὲν τοὺς Αἰγυπτίους ἰητρούς, οἳ βασιλέα πρότερον ἰῶντο, μέλλοντας ἀνασκολοπιεῖσθαι διότι ὑπὸ Ἕλληνος ἰητροῦ ἑσσώθησαν, τούτους βασιλέα παραιτησάμενος ἐρρύσατο· τοῦτο δὲ μάντιν Ἠλεῖον Πολυκράτεϊ ἐπισπόμενον καὶ ἀπημελημένον ἐν τοῖσι ἀνδραπόδοισι ἐρρύσατο. ἦν δὲ μέγιστον πρῆγμα Δημοκήδης παρὰ βασιλέϊ.
[3.133.1] Ἐν χρόνῳ δὲ ὀλίγῳ μετὰ ταῦτα τάδε ἄλλα συνήνεικε γενέσθαι· Ἀτόσσῃ τῇ Κύρου μὲν θυγατρί, Δαρείου δὲ γυναικὶ ἐπὶ τοῦ μαστοῦ ἔφυ φῦμα, μετὰ δὲ ἐκραγὲν ἐνέμετο πρόσω. ὅσον μὲν δὴ χρόνον ἦν ἔλασσον, ἡ δὲ κρύπτουσα καὶ αἰσχυνομένη ἔφραζε οὐδενί, ἐπείτε δὲ ἐν κακῷ ἦν, μετεπέμψατο τὸν Δημοκήδεα καί οἱ ἐπέδεξε.
[3.133.2] ὁ δὲ φὰς ὑγιέα ποιήσειν ἐξορκοῖ μιν ἦ μέν οἱ ἀντυποργήσειν ἐκείνην τοῦτο τὸ ἂν αὐτῆς δεηθῇ, δεήσεσθαι δὲ οὐδενὸς τῶν ὅσα ἐς αἰσχύνην ἐστὶ φέροντα.
[3.134.1] ὡς δὲ ἄρα μιν μετὰ ταῦτα ἰώμενος ὑγιέα ἀπέδεξε, ἐνθαῦτα δὴ διδαχθεῖσα ὑπὸ τοῦ Δημοκήδεος ἡ Ἄτοσσα προσέφερε ἐν τῇ κοίτῃ Δαρείῳ λόγον τοιόνδε· Ὦ βασιλεῦ, ἔχων δύναμιν τοσαύτην κάτησαι, οὔτε τι ἔθνος προσκτώμενος οὔτε δύναμιν Πέρσῃσι.
[3.134.2] οἰκὸς δέ ἐστι ἄνδρα καὶ νέον καὶ χρημάτων μεγάλων δεσπότην φαίνεσθαί τι ἀποδεικνύμενον, ἵνα καὶ Πέρσαι ἐκμάθωσι ὅτι ὑπ᾽ ἀνδρὸς ἄρχονται. ἐπ᾽ ἀμφότερα δέ τοι φέρει ταῦτα ποιέειν, καὶ ἵνα σφέων Πέρσαι ἐπίστωνται ἄνδρα εἶναι τὸν προεστεῶτα καὶ ἵνα τρίβωνται πολέμῳ μηδὲ σχολὴν ἄγοντες ἐπιβουλεύωσί τοι.
[3.134.3] νῦν γὰρ ἄν τι καὶ ἀποδέξαιο ἔργον, ἕως νέος εἶς ἡλικίην· αὐξομένῳ γὰρ τῷ σώματι συναύξονται καὶ αἱ φρένες, γηράσκοντι δὲ συγγηράσκουσι καὶ ἐς τὰ πρήγματα πάντα ἀπαμβλύνονται.
[3.134.4] ἡ μὲν δὴ ταῦτα ἐκ διδαχῆς ἔλεγε, ὁ δ᾽ ἀμείβετο τοισίδε. Ὦ γύναι, πάντα ὅσα περ αὐτὸς ἐπινοέω ποιήσειν εἴρηκας· ἐγὼ γὰρ βεβούλευμαι ζεύξας γέφυραν ἐκ τῆσδε τῆς ἠπείρου ἐς τὴν ἑτέρην ἤπειρον ἐπὶ Σκύθας στρατεύεσθαι· καὶ ταῦτα ὀλίγου χρόνου ἔσται τελεύμενα.
[3.134.5] λέγει Ἄτοσσα τάδε· Ὅρα νυν, ἐπὶ Σκύθας μὲν τὴν πρώτην ἰέναι ἔασον· οὗτοι γάρ, ἐπεὰν σὺ βούλῃ, ἔσονταί τοι. σὺ δέ μοι ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα στρατεύεσθαι· ἐπιθυμέω γὰρ λόγῳ πυνθανομένη Λακαίνας τέ μοι γενέσθαι θεραπαίνας καὶ Ἀργείας καὶ Ἀττικὰς καὶ Κορινθίας. ἔχεις δὲ ἄνδρα ἐπιτηδεότατον ἀνδρῶν πάντων δέξαι τε ἕκαστα τῆς Ἑλλάδος καὶ κατηγήσασθαι, τοῦτον ὅς σευ τὸν πόδα ἐξιήσατο.
[3.134.6] ἀμείβεται Δαρεῖος· Ὦ γύναι, ἐπεὶ τοίνυν τοι δοκέει τῆς Ἑλλάδος ἡμέας πρῶτα ἀποπειρᾶσθαι, κατασκόπους μοι δοκέει Περσέων πρῶτον ἄμεινον εἶναι ὁμοῦ τούτῳ τῷ σὺ λέγεις πέμψαι ἐς αὐτούς, οἳ μαθόντες καὶ ἰδόντες ἐξαγγελέουσι ἕκαστα αὐτῶν ἡμῖν· καὶ ἔπειτα ἐξεπιστάμενος ἐπ᾽ αὐτοὺς τρέψομαι. ταῦτα εἶπε καὶ ἅμα ἔπος τε καὶ ἔργον ἐποίεε.
[3.135.1] ἐπείτε γὰρ τάχιστα ἡμέρη ἐπέλαμψε, καλέσας Περσέων ἄνδρας δοκίμους πεντεκαίδεκα ἐνετέλλετό σφι ἑπομένους Δημοκήδεϊ διεξελθεῖν τὰ παραθαλάσσια τῆς Ἑλλάδος, ὅκως τε μὴ διαδρήσεταί σφεας ὁ Δημοκήδης, ἀλλά μιν πάντως ὀπίσω ἀπάξουσι.
[3.135.2] ἐντειλάμενος δὲ τούτοισι ταῦτα, δεύτερα καλέσας αὐτὸν Δημοκήδεα ἐδέετο αὐτοῦ ὅκως ἐξηγησάμενος πᾶσαν καὶ ἐπιδέξας τὴν Ἑλλάδα τοῖσι Πέρσῃσι ὀπίσω ἥξει· δῶρα δέ μιν τῷ πατρὶ καὶ τοῖσι ἀδελφεοῖσι ἐκέλευε πάντα τὰ ἐκείνου ἔπιπλα λαβόντα ἄγειν, φὰς ἄλλα οἱ πολλαπλήσια ἀντιδώσειν· πρὸς δὲ ἐς τὰ δῶρα ὁλκάδα οἱ ἔφη συμβαλέεσθαι πλήσας ἀγαθῶν παντοίων, τὴν ἅμα οἱ πλεύσεσθαι.
[3.135.3] Δαρεῖος μὲν δή, δοκέειν ἐμοί, ἀπ᾽ οὐδενὸς δολεροῦ νόου ἐπαγγέλλετό οἱ ταῦτα, Δημοκήδης δὲ δείσας μή εὑ ἐκπειρῷτο Δαρεῖος, οὔτι ἐπιδραμὼν πάντα τὰ διδόμενα ἐδέκετο, ἀλλὰ τὰ μὲν ἑωυτοῦ κατὰ χώρην ἔφη καταλείψειν, ἵνα ὀπίσω σφέα ἀπελθὼν ἔχοι, τὴν μέντοι ὁλκάδα, τήν οἱ Δαρεῖος ἐπαγγέλλεται ἐς τὴν δωρεὴν τοῖσι ἀδελφεοῖσι, δέκεσθαι ἔφη. ἐντειλάμενος δὲ καὶ τούτῳ ταὐτὰ ὁ Δαρεῖος ἀποστέλλει αὐτοὺς ἐπὶ θάλασσαν.
[3.136.1] καταβάντες δὲ οὗτοι ἐς Φοινίκην καὶ Φοινίκης ἐς Σιδῶνα πόλιν αὐτίκα μὲν τριήρεας δύο ἐπλήρωσαν, ἅμα δὲ αὐτῇσι καὶ γαῦλον μέγαν παντοίων ἀγαθῶν· παρεσκευασμένοι δὲ πάντα ἔπλεον ἐς τὴν Ἑλλάδα, προσίσχοντες δὲ αὐτῆς τὰ παραθαλάσσια ἐθηεῦντο καὶ ἀπεγράφοντο, ἐς ὃ τὰ πολλὰ αὐτῆς καὶ ὀνομαστότατα θεησάμενοι ἀπίκοντο τῆς Ἰταλίης ἐς Τάραντα.
[3.136.2] ἐνθαῦτα δὲ ἐκ ῥηϊστώνης τῆς Δημοκήδεος Ἀριστοφιλίδης τῶν Ταραντίνων ὁ βασιλεὺς τοῦτο μὲν τὰ πηδάλια παρέλυσε τῶν Μηδικέων νεῶν, τοῦτο δὲ αὐτοὺς τοὺς Πέρσας εἶρξε ὡς κατασκόπους δῆθεν ἐόντας· ἐν ᾧ δὲ οὗτοι ταῦτα ἔπασχον, ὁ Δημοκήδης ἐς τὴν Κρότωνα ἀπικνέεται. ἀπιγμένου δὲ ἤδη τούτου ἐς τὴν ἑωυτοῦ ὁ Ἀριστοφιλίδης ἔλυσε τοὺς Πέρσας καὶ τὰ παρέλαβε τῶν νεῶν ἀπέδωκέ σφι.
[3.137.1] πλέοντες δὲ ἐνθεῦτεν οἱ Πέρσαι καὶ διώκοντες Δημοκήδεα ἀπικνέονται ἐς τὴν Κρότωνα, εὑρόντες δέ μιν ἀγοράζοντα ἅπτοντο αὐτοῦ.
[3.137.2] τῶν δὲ Κροτωνιητέων οἱ μὲν καταρρωδέοντες τὰ Περσικὰ πρήγματα προϊέναι ἕτοιμοι ἦσαν, οἱ δὲ ἀντάπτοντό τε καὶ τοῖσι σκυτάλοισι ἔπαιον τοὺς Πέρσας προϊσχομένους ἔπεα τάδε· Ἄνδρες Κροτωνιῆται, ὁρᾶτε τὰ ποιέετε· ἄνδρα βασιλέος δρηπέτην γενόμενον ἐξαιρέεσθε.
[3.137.3] καὶ κῶς ταῦτα βασιλέϊ Δαρείῳ ἐκχρήσει περιυβρίσθαι; κῶς δὲ ὑμῖν τὰ ποιεύμενα ἕξει καλῶς, ἢν ἀπέλησθε ἡμέας; ἐπὶ τίνα δὲ τῆσδε προτέρην στρατευσόμεθα πόλιν; τίνα δὲ προτέρην ἀνδραποδίζεσθαι πειρησόμεθα;
[3.137.4] ταῦτα λέγοντες τοὺς Κροτωνιήτας οὐκ ὦν ἔπειθον, ἀλλ᾽ ἐξαιρεθέντες τε τὸν Δημοκήδεα καὶ τὸν γαῦλον τὸν ἅμα ἤγοντο ἀπαιρεθέντες ἀπέπλεον ὀπίσω ἐς τὴν Ἀσίην, οὐδ᾽ ἔτι ἐζήτησαν τὸ προσωτέρω τῆς Ἑλλάδος ἀπικόμενοι ἐκμαθεῖν, ἐστερημένοι τοῦ ἡγεμόνος.
[3.137.5] τοσόνδε μέντοι ἐνετείλατό σφι Δημοκήδης ἀναγομένοισι, κελεύων εἰπεῖν σφεας Δαρείῳ ὅτι ἅρμοσται τὴν Μίλωνος θυγατέρα Δημοκήδης γυναῖκα. τοῦ γὰρ δὴ παλαιστέω Μίλωνος ἦν οὔνομα πολλὸν παρὰ βασιλέϊ. κατὰ δὲ τοῦτό μοι δοκέει σπεῦσαι τὸν γάμον τοῦτον τελέσας χρήματα μεγάλα Δημοκήδης, ἵνα φανῇ πρὸς Δαρείου ἐὼν καὶ ἐν τῇ ἑωυτοῦ δόκιμος.
[3.138.1] ἀναχθέντες δὲ ἐκ τῆς Κρότωνος οἱ Πέρσαι ἐκπίπτουσι τῇσι νηυσὶ ἐς Ἰηπυγίην, καί σφεας δουλεύοντας ἐνθαῦτα Γίλλος ἀνὴρ Ταραντῖνος φυγὰς ῥυσάμενος ἀπήγαγε παρὰ βασιλέα Δαρεῖον. ὁ δὲ ἀντὶ τούτων ἕτοιμος ἦν διδόναι τοῦτο ὅ τι βούλοιτο αὐτός.
[3.138.2] Γίλλος δὲ αἱρέεται κάτοδόν οἱ ἐς Τάραντα γενέσθαι, προαπηγησάμενος τὴν συμφορήν· ἵνα δὲ μὴ συνταράξῃ τὴν Ἑλλάδα, ἢν δι᾽ αὐτὸν στόλος μέγας πλέῃ ἐπὶ τὴν Ἰταλίην, Κνιδίους μούνους ἀποχρᾶν οἱ ἔφη τοὺς κατάγοντας γίνεσθαι, δοκέων ἀπὸ τούτων ἐόντων τοῖσι Ταραντίνοισι φίλων μάλιστα δὴ τὴν κάτοδόν οἱ ἔσεσθαι.
[3.138.3] Δαρεῖος δὲ ὑποδεξάμενος ἐπετέλεε· πέμψας γὰρ ἄγγελον ἐς Κνίδον κατάγειν σφέας ἐκέλευε Γίλλον ἐς Τάραντα· πειθόμενοι δὲ Δαρείῳ Κνίδιοι Ταραντίνους οὐκ ὦν ἔπειθον, βίην δὲ ἀδύνατοι ἦσαν προσφέρειν.
[3.138.4] ταῦτα μέν νυν οὕτω ἐπρήχθη, οὗτοι δὲ πρῶτοι ἐκ τῆς Ἀσίης ἐς τὴν Ἑλλάδα ἀπίκοντο Πέρσαι, καὶ οὗτοι διὰ τοιόνδε πρῆγμα κατάσκοποι ἐγένοντο.
[3.139.1] Μετὰ δὲ ταῦτα Σάμον βασιλεὺς Δαρεῖος αἱρέει, πολίων πασέων πρώτην Ἑλληνίδων καὶ βαρβάρων, διὰ τοιήνδε τινὰ αἰτίην· Καμβύσεω τοῦ Κύρου στρατευομένου ἐπ᾽ Αἴγυπτον ἄλλοι τε συχνοὶ ἐς τὴν Αἴγυπτον ἀπίκοντο Ἑλλήνων, οἱ μέν, ὡς οἰκός, κατ᾽ ἐμπορίην, οἱ δὲ στρατευόμενοι, οἱ δέ τινες καὶ αὐτῆς τῆς χώρης θεηταί· τῶν ἦν καὶ Συλοσῶν ὁ Αἰάκεος, Πολυκράτεός τε ἐὼν ἀδελφεὸς καὶ φεύγων ἐκ Σάμου.
[3.139.2] τοῦτον τὸν Συλοσῶντα κατέλαβε εὐτυχίη τις τοιήδε· λαβὼν χλανίδα καὶ περιβαλόμενος πυρρὴν ἠγόραζε ἐν τῇ Μέμφι. ἰδὼν δὲ αὐτὸν Δαρεῖος, δορυφόρος τε ἐὼν Καμβύσεω καὶ λόγου οὐδενός κω μεγάλου, ἐπεθύμησε τῆς χλανίδος καὶ αὐτὴν προσελθὼν ὠνέετο.
[3.139.3] ὁ δὲ Συλοσῶν ὁρῶν τὸν Δαρεῖον μεγάλως ἐπιθυμέοντα τῆς χλανίδος, θείῃ τύχῃ χρεώμενος λέγει· Ἐγὼ ταύτην πωλέω μὲν οὐδενὸς χρήματος, δίδωμι δὲ ἄλλως, εἴ περ οὕτω δεῖ γενέσθαι πάντως τοι. αἰνέσας ταῦτα ὁ Δαρεῖος παραλαμβάνει τὸ εἷμα. ὁ μὲν δὴ Συλοσῶν ἠπίστατο τοῦτό οἱ ἀπολωλέναι δι᾽ εὐηθείην.
[3.140.1] ὡς δὲ τοῦ χρόνου προβαίνοντος Καμβύσης τε ἀπέθανε καὶ τῷ μάγῳ ἐπανέστησαν οἱ ἑπτὰ καὶ ἐκ τῶν ἑπτὰ Δαρεῖος τὴν βασιληίην ἔσχε, πυνθάνεται ὁ Συλοσῶν ὡς ἡ βασιληίη περιεληλύθοι ἐς τοῦτον τὸν ἄνδρα τῷ κοτε αὐτὸς ἔδωκε ἐν Αἰγύπτῳ δεηθέντι τὸ εἷμα. ἀναβὰς δὲ ἐς τὰ Σοῦσα ἵζετο ἐς τὰ πρόθυρα τῶν βασιλέος οἰκίων καὶ ἔφη Δαρείου εὐεργέτης εἶναι.
[3.140.2] ἀγγέλλει ταῦτα ἀκούσας ὁ πυλουρὸς τῷ βασιλέϊ· ὁ δὲ θωμάσας λέγει πρὸς αὐτόν· Καὶ τίς ἐστι Ἑλλήνων εὐεργέτης τῷ ἐγὼ προαιδεῦμαι, νεωστὶ μὲν τὴν ἀρχὴν ἔχων; ἀναβέβηκε δ᾽ ἤ τις ἢ οὐδείς κω παρ᾽ ἡμέας αὐτῶν, ἔχω δὲ χρέος ὡς εἰπεῖν οὐδὲν ἀνδρὸς Ἕλληνος· ὅμως δὲ αὐτὸν παράγαγε ἔσω, ἵνα εἰδέω τί θέλων λέγει ταῦτα.
[3.140.3] παρῆγε ὁ πυλουρὸς τὸν Συλοσῶντα, στάντα δὲ ἐς μέσον εἰρώτων οἱ ἑρμηνέες τίς τε εἴη καὶ τί ποιήσας εὐεργέτης φησὶ εἶναι βασιλέος. εἶπε ὦν ὁ Συλοσῶν πάντα τὰ περὶ τὴν χλανίδα γενόμενα καὶ ὡς αὐτὸς εἴη κεῖνος ὁ δούς.
[3.140.4] ἀμείβεται πρὸς ταῦτα Δαρεῖος· Ὦ γενναιότατε ἀνδρῶν, σὺ κεῖνος εἶς ὃς ἐμοὶ οὐδεμίαν ἔχοντί κω δύναμιν ἔδωκας, εἰ καὶ σμικρά, ἀλλ᾽ ὦν ἴση γε ἡ χάρις ὁμοίως ὡς εἰ νῦν κοθέν τι μέγα λάβοιμι. ἀντ᾽ ὧν τοι χρυσὸν καὶ ἄργυρον ἄπλετον δίδωμι, ὡς μή κοτέ τοι μεταμελήσῃ Δαρεῖον τὸν Ὑστάσπεος εὖ ποιήσαντι.
[3.140.5] λέγει πρὸς ταῦτα ὁ Συλοσῶν· Ἐμοὶ μήτε χρυσόν, ὦ βασιλεῦ, μήτε ἄργυρον δίδου, ἀλλ᾽ ἀνασωσάμενός μοι [δὸς] τὴν πατρίδα Σάμον, τὴν νῦν ἀδελφεοῦ τοῦ ἐμοῦ Πολυκράτεος ἀποθανόντος ὑπὸ Ὀροίτεω ἔχει δοῦλος ἡμέτερος, ταύτην μοι δὸς ἄνευ τε φόνου καὶ ἐξανδραποδίσιος.
[3.141.1] ταῦτα ἀκούσας Δαρεῖος ἀπέστελλε στρατιήν τε καὶ στρατηγὸν Ὀτάνεα ἀνδρῶν τῶν ἑπτὰ γενόμενον, ἐντειλάμενος, ὅσων ἐδεήθη ὁ Συλοσῶν, ταῦτά οἱ ποιέειν ἐπιτελέα. καταβὰς δὲ ἐπὶ τὴν θάλασσαν ὁ Ὀτάνης ἔστελλε τὴν στρατιήν.
[3.142.1] τῆς δὲ Σάμου Μαιάνδριος ὁ Μαιανδρίου εἶχε τὸ κράτος, ἐπιτροπαίην παρὰ Πολυκράτεος λαβὼν τὴν ἀρχήν· τῷ δικαιοτάτῳ ἀνδρῶν βουλομένῳ γενέσθαι οὐκ ἐξεγένετο.
[3.142.2] ἐπειδὴ γάρ οἱ ἐξηγγέλθη ὁ Πολυκράτεος θάνατος, ἐποίεε τοιάδε· πρῶτα μὲν Διὸς Ἐλευθερίου βωμὸν ἱδρύσατο καὶ τέμενος περὶ αὐτὸν οὔρισε τοῦτο τὸ νῦν ἐν τῷ προαστίῳ ἐστί· μετὰ δέ, ὥς οἱ ἐπεποίητο, ἐκκλησίην συναγείρας πάντων τῶν ἀστῶν ἔλεξε τάδε·
[3.142.3] Ἐμοί, ὡς ἴστε καὶ ὑμεῖς, σκῆπτρον καὶ δύναμις πᾶσα ἡ Πολυκράτεος ἐπιτέτραπται, καί μοι παρέχει νῦν ὑμέων ἄρχειν· ἐγὼ δὲ τὰ τῷ πέλας ἐπιπλήσσω, αὐτὸς κατὰ δύναμιν οὐ ποιήσω· οὔτε γάρ μοι Πολυκράτης ἤρεσκε δεσπόζων ἀνδρῶν ὁμοίων ἑωυτῷ οὔτε ἄλλος ὅστις τοιαῦτα ποιέει. Πολυκράτης μέν νυν ἐξέπλησε μοῖραν τὴν ἑωυτοῦ, ἐγὼ δὲ ἐς μέσον τὴν ἀρχὴν τιθεὶς ἰσονομίην ὑμῖν προαγορεύω.
[3.142.4] τοσάδε μέντοι δικαιῶ γέρεα ἐμεωυτῷ γενέσθαι, ἐκ μέν γε τῶν Πολυκράτεος χρημάτων ἐξαίρετα ἓξ τάλαντά μοι γενέσθαι, ἱερωσύνην δὲ πρὸς τούτοισι αἱρεῦμαι ἐμοί τε αὐτῷ καὶ τοῖσι ἀπ᾽ ἐμεῦ αἰεὶ γινομένοισι τοῦ Διὸς τοῦ Ἐλευθερίου, τῷ αὐτός τε ἱρὸν ἱδρυσάμην καὶ τὴν ἐλευθερίην ὑμῖν περιτίθημι.
[3.142.5] ὁ μὲν δὴ ταῦτα τοῖσι Σαμίοισι ἐπαγγέλλετο, τῶν δέ τις ἐξαναστὰς εἶπε· Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἄξιος εἶς σύ γε ἡμέων ἄρχειν, γεγονώς τε κακῶς καὶ ἐὼν ὄλεθρος, ἀλλὰ μᾶλλον ὅκως λόγον δώσεις τῶν μετεχείρισας χρημάτων.
[3.143.1] ταῦτα εἶπε ἐὼν ἐν τοῖσι ἀστοῖσι δόκιμος, τῷ οὔνομα ἦν Τελέσαρχος. Μαιάνδριος δὲ νόῳ λαβὼν ὡς, εἰ μετήσει τὴν ἀρχήν, ἄλλος τις ἀντ᾽ αὐτοῦ τύραννος καταστήσεται, οὐ δὴ ἔτι ἐν νόῳ εἶχε μετιέναι αὐτήν, ἀλλ᾽ ὡς ἀνεχώρησε ἐς τὴν ἀκρόπολιν, μεταπεμπόμενος ἕνα ἕκαστον ὡς δὴ λόγον τῶν χρημάτων δώσων, συνέλαβέ σφεας καὶ κατέδησε.
[3.143.2] οἱ μὲν δὴ ἐδεδέατο, Μαιάνδριον δὲ μετὰ ταῦτα κατέλαβε νοῦσος. ἐλπίζων δέ μιν ἀποθανέεσθαι ὁ ἀδελφεός, τῷ οὔνομα ἦν Λυκάρητος, ἵνα εὐπετεστέρως κατάσχῃ τὰ ἐν τῇ Σάμῳ πρήγματα, κατακτείνει τοὺς δεσμώτας πάντας· οὐ γὰρ δή, ὡς οἴκασι, ἐβούλοντο εἶναι ἐλεύθεροι.
[3.144.1] ἐπειδὴ ὦν ἀπίκοντο ἐς τὴν Σάμον οἱ Πέρσαι κατάγοντες Συλοσῶντα, οὔτε τίς σφι χεῖρας ἀνταείρεται, ὑπόσπονδοί τε ἔφασαν εἶναι ἕτοιμοι οἱ τοῦ Μαιανδρίου στασιῶται καὶ αὐτὸς Μαιάνδριος ἐκχωρῆσαι ἐκ τῆς νήσου. καταινέσαντος δ᾽ ἐπὶ τούτοισι Ὀτάνεω καὶ σπεισαμένου τῶν Περσέων οἱ πλείστου ἄξιοι θρόνους θέμενοι κατεναντίον τῆς ἀκροπόλιος κατέατο.
[3.145.1] Μαιανδρίῳ δὲ τῷ τυράννῳ ἦν ἀδελφεὸς ὑπομαργότερος, τῷ οὔνομα ἦν Χαρίλεως· οὗτος ὅ τι δὴ ἐξαμαρτὼν ἐν γοργύρῃ ἐδέδετο· καὶ δὴ τότε ἐπακούσας τε τὰ πρησσόμενα καὶ διακύψας διὰ τῆς γοργύρης, ὡς εἶδε τοὺς Πέρσας εἰρηναίως κατημένους, ἐβόα τε καὶ ἔφη λέγων Μαιανδρίῳ θέλειν ἐλθεῖν ἐς λόγους.
[3.145.2] ἐπακούσας δὲ ὁ Μαιάνδριος λύσαντας αὐτὸν ἐκέλευε ἄγειν παρ᾽ ἑωυτόν. ὡς δὲ ἄχθη τάχιστα, λοιδορέων τε καὶ κακίζων μιν ἀνέπειθε ἐπιθέσθαι τοῖσι Πέρσῃσι, λέγων τοιάδε· Ἐμὲ μέν, ὦ κάκιστε ἀνδρῶν, ἐόντα σεωυτοῦ ἀδελφεὸν καὶ ἀδικήσαντα οὐδὲν ἄξιον δεσμοῦ δήσας γοργύρης ἠξίωσας, ὁρέων δὲ τοὺς Πέρσας ἐκβάλλοντάς τέ σε καὶ ἄνοικον ποιέοντας οὐ τολμᾷς τείσασθαι, οὕτω δή τι ἐόντας εὐπετέας χειρωθῆναι;
[3.145.3] ἀλλ᾽ εἴ τοι σύ σφεας καταρρώδηκας, ἐμοὶ δὸς τοὺς ἐπικούρους, καί σφεας ἐγὼ τιμωρήσομαι τῆς ἐνθάδε ἀπίξιος· αὐτὸν δέ σε ἐκπέμψαι ἐκ τῆς νήσου ἕτοιμός εἰμι.
[3.146.1] ταῦτα ἔλεξε ὁ Χαρίλεως· Μαιάνδριος δὲ ὑπέλαβε τὸν λόγον, ὡς μὲν ἐγὼ δοκέω, οὐκ ἐς τοῦτο ἀφροσύνης ἀπικόμενος ὡς δόξαι τὴν ἑωυτοῦ δύναμιν περιέσεσθαι τῆς βασιλέος, ἀλλὰ φθονήσας μᾶλλον Συλοσῶντι εἰ ἀπονητὶ ἔμελλε ἀπολάμψεσθαι ἀκέραιον τὴν πόλιν.
[3.146.2] ἐρεθίσας ὦν τοὺς Πέρσας ἤθελε ὡς ἀσθενέστατα ποιῆσαι τὰ Σάμια πρήγματα καὶ οὕτω παραδιδόναι, εὖ ἐξεπιστάμενος ὡς παθόντες οἱ Πέρσαι κακῶς προσεμπικρανέεσθαι ἔμελλον τοῖσι Σαμίοισι, εἰδώς τε ἑωυτῷ ἀσφαλέα ἔκδυσιν ἐοῦσαν ἐκ τῆς νήσου τότε ἐπεὰν αὐτὸς βούληται· ἐπεποίητο γάρ οἱ κρυπτὴ διῶρυξ ἐκ τῆς ἀκροπόλιος φέρουσα ἐπὶ θάλασσαν.
[3.146.3] αὐτὸς μὲν δὴ ὁ Μαιάνδριος ἐκπλέει ἐκ τῆς Σάμου, τοὺς δ᾽ ἐπικούρους πάντας ὁπλίσας ὁ Χαρίλεως καὶ ἀναπετάσας τὰς πύλας ἐξῆκε ἐπὶ τοὺς Πέρσας οὔτε προσδεκομένους τοιοῦτον οὐδὲν δοκέοντάς τε δὴ πάντα συμβεβάναι. ἐμπεσόντες δὲ οἱ ἐπίκουροι τῶν Περσέων τοὺς διφροφορευμένους τε καὶ λόγου πλείστου ἐόντας ἔκτεινον.
[3.146.4] καὶ οὗτοι μὲν ταῦτα ἐποίευν, ἡ δὲ ἄλλη στρατιὴ ἡ Περσικὴ ἐπεβοήθεε, πιεζεύμενοι δὲ οἱ ἐπίκουροι ὀπίσω κατειλήθησαν ἐς τὴν ἀκρόπολιν.
[3.147.1] Ὀτάνης δὲ ὁ στρατηγὸς ἰδὼν πάθος μέγα Πέρσας πεπονθότας ‹τὰς μὲν› ἐντολὰς [τε] τὰς Δαρεῖός οἱ ἀποστέλλων ἐνετέλλετο, μήτε κτείνειν μηδένα Σαμίων μήτε ἀνδραποδίζεσθαι ἀπαθέα τε κακῶν ἀποδοῦναι τὴν νῆσον Συλοσῶντι, τουτέων μὲν τῶν ἐντολέων μεμνημένος ἐπελανθάνετο, ὁ δὲ παρήγγειλε τῇ στρατιῇ πάντα τὸν ἂν λάβωσι, καὶ ἄνδρα καὶ παῖδα, ὁμοίως κτείνειν.
[3.147.2] ἐνθαῦτα τῆς στρατιῆς οἱ μὲν τὴν ἀκρόπολιν ἐπολιόρκεον, οἱ δὲ ἔκτεινον πάντα τὸν ἐμποδὼν γινόμενον, ὁμοίως ἔν τε ἱρῷ καὶ ἔξω ἱροῦ.
[3.148.1] Μαιάνδριος δ᾽ ἀποδρὰς ἐκ τῆς Σάμου ἐκπλέει ἐς Λακεδαίμονα· ἀπικόμενος δὲ ἐς αὐτὴν καὶ ἀνενεικάμενος τὰ ἔχων ἐξεχώρησε ἐποίεε τοιάδε. ὅκως ποτήρια ἀργύρεά τε καὶ χρύσεα προθεῖτο, οἱ μὲν θεράποντες αὐτοῦ ἐξέσμων αὐτά, ὁ δ᾽ ἂν τὸν χρόνον τοῦτον Κλεομένεϊ τῷ Ἀναξανδρίδεω ἐν λόγοισι ἐών, βασιλεύοντι Σπάρτης, προῆγέ μιν ἐς τὰ οἰκία· ὅκως δὲ ἴδοιτο Κλεομένης τὰ ποτήρια, ἀπεθώμαζέ τε καὶ ἐξεπλήσσετο· ὁ δὲ ἂν ἐκέλευε αὐτὸν ἀποφέρεσθαι αὐτῶν ὅσα βούλοιτο.
[3.148.2] τοῦτο καὶ δὶς καὶ τρὶς εἴπαντος Μαιανδρίου ὁ Κλεομένης δικαιότατος ἀνδρῶν γίνεται, ὃς λαβεῖν μὲν διδόμενα οὐκ ἐδικαίου, μαθὼν δὲ ὡς ἄλλοισι διδοὺς τῶν ἀστῶν εὑρήσεται τιμωρίην, βὰς ἐπὶ τοὺς ἐφόρους ἄμεινον εἶναι ἔφη τῇ Σπάρτῃ τὸν ξεῖνον τὸν Σάμιον ἀπαλλάσσεσθαι ἐκ τῆς Πελοποννήσου, ἵνα μὴ ἀναπείσῃ ἢ αὐτὸν ἢ ἄλλον τινὰ Σπαρτιητέων κακὸν γενέσθαι. οἱ δ᾽ ὑπακούσαντες ἐξεκήρυξαν Μαιάνδριον.
[3.149.1] τὴν δὲ Σάμον σαγηνεύσαντες οἱ Πέρσαι παρέδοσαν Συλοσῶντι ἔρημον ἐοῦσαν ἀνδρῶν. ὑστέρῳ μέντοι χρόνῳ καὶ συγκατοίκισε αὐτὴν ὁ στρατηγὸς Ὀτάνης ἔκ τε ὄψιος ὀνείρου καὶ νούσου ἥ μιν κατέλαβε νοσῆσαι τὰ αἰδοῖα.
[3.150.1] Ἐπὶ δὲ Σάμον στρατεύματος ναυτικοῦ οἰχομένου Βαβυλώνιοι ἀπέστησαν, κάρτα εὖ παρεσκευασμένοι· ἐν ὅσῳ γὰρ ὅ τε μάγος ἦρχε καὶ οἱ ἑπτὰ ἐπανέστησαν, ἐν τούτῳ παντὶ τῷ χρόνῳ καὶ τῇ ταραχῇ ἐς τὴν πολιορκίην παρεσκευάζοντο. καί κως ταῦτα ποιεῦντες ἐλάνθανον.
[3.150.2] ἐπείτε δὲ ἐκ τοῦ ἐμφανέος ἀπέστησαν, ἐποίησαν τοιόνδε· τὰς μητέρας ἐξελόντες γυναῖκα ἕκαστος μίαν προσεξαιρέετο τὴν ἐβούλετο ἐκ τῶν ἑωυτοῦ οἰκίων, τὰς δὲ λοιπὰς ἁπάσας συναγαγόντες ἀπέπνιξαν· τὴν δὲ μίαν ἕκαστος σιτοποιὸν ἐξαιρέετο. ἀπέπνιξαν δὲ αὐτάς, ἵνα μή σφεων τὸν σῖτον ἀναισιμώσωσι.
[3.151.1] πυθόμενος δὲ ταῦτα ὁ Δαρεῖος καὶ συλλέξας ἅπασαν τὴν ἑωυτοῦ δύναμιν ἐστρατεύετο ἐπ᾽ αὐτούς, ἐπελάσας δὲ ἐπὶ τὴν Βαβυλῶνα ἐπολιόρκεε φροντίζοντας οὐδὲν τῆς πολιορκίης. ἀναβαίνοντες γὰρ ἐπὶ τοὺς προμαχεῶνας τοῦ τείχεος οἱ Βαβυλώνιοι κατωρχέοντο καὶ κατέσκωπτον Δαρεῖον καὶ τὴν στρατιὴν αὐτοῦ, καί τις αὐτῶν εἶπε τοῦτο τὸ ἔπος·
[3.151.2] Τί κάτησθε, ὦ Πέρσαι, ἐνθαῦτα, ἀλλ᾽ οὐκ ἀπαλλάσσεσθε; τότε γὰρ αἱρήσετε ἡμέας, ἐπεὰν ἡμίονοι τέκωσι. τοῦτο εἶπε τῶν τις Βαβυλωνίων, οὐδαμὰ ἐλπίζων ἂν ἡμίονον τεκεῖν.
[3.152.1] ἑπτὰ δὲ μηνῶν καὶ ἐνιαυτοῦ διεληλυθότος ἤδη ὁ Δαρεῖός τε ἤσχαλλε καὶ ἡ στρατιὴ πᾶσα οὐ δυνατὴ ἐοῦσα ἑλεῖν τοὺς Βαβυλωνίους. καίτοι πάντα σοφίσματα καὶ πάσας μηχανὰς ἐπεποιήκεε ἐς αὐτοὺς Δαρεῖος· ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἐδύνατο ἑλεῖν σφεας, ἄλλοισί τε σοφίσμασι πειρησάμενος καὶ δὴ καὶ τῷ Κῦρος εἷλέ σφεας, καὶ τούτῳ ἐπειρήθη. ἀλλὰ γὰρ δεινῶς ἦσαν ἐν φυλακῇσι οἱ Βαβυλώνιοι, οὐδέ σφεας οἷός τε ἦν ἑλεῖν.
[3.153.1] ἐνθαῦτα εἰκοστῷ μηνὶ Ζωπύρῳ τῷ Μεγαβύξου τούτου ὃς τῶν ἑπτὰ ἀνδρῶν ἐγένετο τῶν τὸν μάγον κατελόντων, τούτου τοῦ Μεγαβύξου παιδὶ Ζωπύρῳ ἐγένετο τέρας τόδε· τῶν οἱ σιτοφόρων ἡμιόνων μία ἔτεκε. ὡς δέ οἱ ἐξηγγέλθη καὶ ὑπὸ ἀπιστίης αὐτὸς ὁ Ζώπυρος εἶδε τὸ βρέφος, ἀπείπας τοῖσι ἰδοῦσι μηδενὶ φράζειν τὸ γεγονὸς ἐβουλεύετο.
[3.153.2] καί οἱ πρὸς τὰ τοῦ Βαβυλωνίου ῥήματα, ὃς κατ᾽ ἀρχὰς ἔφησε, ἐπεάν περ ἡμίονοι τέκωσι, τότε τὸ τεῖχος ἁλώσεσθαι, πρὸς ταύτην τὴν φήμην Ζωπύρῳ ἐδόκεε εἶναι ἁλώσιμος ἤδη ἡ Βαβυλών· σὺν γὰρ θεῷ ἐκεῖνόν τε εἰπεῖν καὶ ἑωυτῷ τεκεῖν τὴν ἡμίονον.
[3.154.1] ὡς δέ οἱ ἐδόκεε μόρσιμον εἶναι ἤδη τῇ Βαβυλῶνι ἁλίσκεσθαι, προσελθὼν Δαρείῳ ἀπεπυνθάνετο εἰ περὶ πολλοῦ κάρτα ποιέεται τὴν Βαβυλῶνα ἑλεῖν. πυθόμενος δὲ ὡς πολλοῦ τιμῷτο, ἄλλο βουλεύεται, ὅκως αὐτός τε ἔσται ὁ ἑλὼν αὐτὴν καὶ ἑωυτοῦ τὸ ἔργον ἔσται· κάρτα γὰρ ἐν [τοῖσι] Πέρσῃσι αἱ ἀγαθουργίαι ἐς τὸ πρόσω μεγάθεος τιμῶνται.
[3.154.2] ἄλλῳ μέν νυν οὐκ ἐφράζετο ἔργῳ δυνατὸς εἶναί μιν ὑποχειρίην ποιῆσαι, εἰ δ᾽ ἑωυτὸν λωβησάμενος αὐτομολήσειε ἐς αὐτούς. ἐνθαῦτα ἐν ἐλαφρῷ ποιησάμενος ἑωυτὸν λωβᾶται λώβην ἀνήκεστον· ἀποταμὼν γὰρ ἑωυτοῦ τὴν ῥῖνα καὶ τὰ ὦτα καὶ τὴν κόμην κακῶς περικείρας καὶ μαστιγώσας ἦλθε παρὰ Δαρεῖον.
[3.155.1] Δαρεῖος δὲ κάρτα βαρέως ἤνεικε ἰδὼν ἄνδρα τὸν δοκιμώτατον λελωβημένον, ἔκ τε τοῦ θρόνου ἀναπηδήσας ἀνέβωσέ τε καὶ εἴρετό μιν ὅστις εἴη ὁ λωβησάμενος καὶ ὅ τι ποιήσαντα.
[3.155.2] ὁ δὲ εἶπε· Οὐκ ἔστι οὗτος ἀνὴρ ὅτι μὴ σύ, τῷ ἐστὶ δύναμις τοσαύτη ἐμὲ δὴ ὧδε διαθεῖναι, οὐδέ τις ἀλλοτρίων, ὦ βασιλεῦ, τάδε ἔργασται, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἐγὼ ἐμεωυτόν, δεινόν τι ποιεύμενος Ἀσσυρίους Πέρσῃσι καταγελᾶν.
[3.155.3] ὁ δ᾽ ἀμείβετο· Ὦ σχετλιώτατε ἀνδρῶν, ἔργῳ τῷ αἰσχίστῳ οὔνομα τὸ κάλλιστον ἔθευ, φὰς διὰ τοὺς πολιορκεομένους σεωυτὸν ἀνηκέστως διαθεῖναι· τί δ᾽, ὦ μάταιε, λελωβημένου σεῦ θᾶσσον οἱ πολέμιοι παραστήσονται; κῶς οὐκ ἐξέπλωσας τῶν φρενῶν σεωυτὸν διαφθείρας;
[3.155.4] ὁ δὲ εἶπε· Εἰ μέν τοι ὑπερετίθεα τὰ ἔμελλον ποιήσειν, οὐκ ἄν με περιεῖδες· νῦν δ᾽ ἐπ᾽ ἐμεωυτοῦ βαλόμενος ἔπρηξα. ἤδη ὦν, ἢν μὴ τῶν σῶν δεήσῃ, αἱρέομεν Βαβυλῶνα. ἐγὼ μὲν γὰρ ὡς ἔχω αὐτομολήσω ἐς τὸ τεῖχος καὶ φήσω πρὸς αὐτοὺς ὡς ὑπὸ σεῦ τάδε πέπονθα. καὶ δοκέω πείσας σφέας ταῦτα ἔχειν οὕτω τεύξεσθαι στρατιῆς.
[3.155.5] σὺ δέ, ἀπ᾽ ἧς ἂν ἡμέρης ἐγὼ ἐσέλθω ἐς τὸ τεῖχος, ἀπὸ ταύτης ἐς δεκάτην ἡμέρην τῆς σεωυτοῦ στρατιῆς, τῆς μηδεμία ἔσται ὤρη ἀπολλυμένης, ταύτης χιλίους τάξον κατὰ τὰς Σεμιράμιος καλεομένας πύλας· μετὰ δὲ αὖτις ἀπὸ τῆς δεκάτης ἐς ἑβδόμην ἄλλους μοι τάξον δισχιλίους κατὰ τὰς Νινίων καλεομένας πύλας· ἀπὸ δὲ τῆς ἑβδόμης διαλείπειν εἴκοσι ἡμέρας καὶ ἔπειτα ἄλλους κάτισον ἀγαγὼν κατὰ τὰς Χαλδαίων καλεομένας πύλας τετρακισχιλίους. ἐχόντων δὲ μήτε οἱ πρότεροι μηδὲν τῶν ἀμυνεύντων μήτε οὗτοι, πλὴν ἐγχειριδίων· τοῦτο δὲ ἐᾶν ἔχειν.
[3.155.6] μετὰ δὲ τὴν εἰκοστὴν ἡμέρην ἰθέως τὴν μὲν ἄλλην στρατιὴν κελεύειν πέριξ προσβάλλειν πρὸς τὸ τεῖχος, Πέρσας δέ μοι τάξον κατά τε τὰς Βηλίδας καλεομένας καὶ Κισσίας πύλας· ὡς γὰρ ἐγὼ δοκέω, ἐμέο μεγάλα ἔργα ἀποδεξαμένου τά τε ἄλλα ἐπιτρέψονται ἐμοὶ Βαβυλώνιοι καὶ δὴ καὶ τῶν πυλέων τὰς βαλανάγρας· τὸ δὲ ἐνθεῦτεν ἐμοί τε καὶ Πέρσῃσι μελήσει τὰ δεῖ ποιέειν.
[3.156.1] ταῦτα ἐντειλάμενος ἤιε ἐπὶ τὰς πύλας, ἐπιστρεφόμενος ὡς δῆθεν ἀληθέως αὐτόμολος. ὁρῶντες δὲ ἀπὸ τῶν πύργων οἱ κατὰ τοῦτο τεταγμένοι κατέτρεχον κάτω καὶ ὀλίγον τι παρακλίναντες τὴν ἑτέρην πύλην εἰρώτων τίς τε εἴη καὶ ὅτευ δεόμενος ἥκοι. ὁ δέ σφι ἠγόρευε ὡς εἴη τε Ζώπυρος καὶ αὐτομολέοι ἐς ἐκείνους.
[3.156.2] ἦγον δή μιν οἱ πυλουροί, ταῦτα ὡς ἤκουσαν, ἐπὶ τὰ κοινὰ τῶν Βαβυλωνίων· καταστὰς δὲ ἐπ᾽ αὐτὰ κατοικτίζετο, φὰς ὑπὸ Δαρείου πεπονθέναι τὰ ἐπεπόνθεε ὑπ᾽ ἑωυτοῦ, παθεῖν δὲ ταῦτα διότι συμβουλεύσαι οἱ ἀπανιστάναι τὴν στρατιήν, ἐπείτε δὴ οὐδεὶς πόρος ἐφαίνετο τῆς ἁλώσιος.
[3.156.3] Νῦν τε, ἔφη λέγων, ἐγὼ ὑμῖν, ὦ Βαβυλώνιοι, ἥκω μέγιστον ἀγαθόν, Δαρείῳ δὲ καὶ τῇ στρατιῇ [καὶ Πέρσῃσι] μέγιστον κακόν· οὐ γὰρ δὴ ἐμέ γε ὧδε λωβησάμενος καταπροΐξεται· ἐπίσταμαι δ᾽ αὐτοῦ πάσας τὰς διεξόδους τῶν βουλευμάτων. τοιαῦτα ἔλεγε.
[3.157.1] οἱ δὲ Βαβυλώνιοι ὁρῶντες ἄνδρα τῶν ἐν Πέρσῃσι δοκιμωτάτων ῥινός τε καὶ ὤτων ἐστερημένον μάστιξί τε καὶ αἵματι ἀναπεφυρμένον, πάγχυ ἐλπίσαντες λέγειν μιν ἀληθέα καί σφι ἥκειν σύμμαχον ἐπιτράπεσθαι ἕτοιμοι ἦσαν τῶν ἐδέετο σφέων· ἐδέετο δὲ στρατιῆς.
[3.157.2] ὁ δὲ ἐπείτε αὐτῶν τοῦτο παρέλαβε, ἐποίεε τά περ τῷ Δαρείῳ συνεθήκατο· ἐξαγαγὼν γὰρ τῇ δεκάτῃ ἡμέρῃ τὴν στρατιὴν τῶν Βαβυλωνίων καὶ κυκλωσάμενος τοὺς χιλίους τοὺς πρώτους ἐνετείλατο Δαρείῳ τάξαι, τούτους κατεφόνευσε.
[3.157.3] μαθόντες δέ μιν οἱ Βαβυλώνιοι τοῖσι ἔπεσι τὰ ἔργα παρεχόμενον ὅμοια, πάγχυ περιχαρέες ἐόντες πᾶν δὴ ἕτοιμοι ἦσαν ὑπηρετέειν. ὁ δὲ διαλιπὼν ἡμέρας τὰς συγκειμένας αὖτις ἐπιλεξάμενος τῶν Βαβυλωνίων ἐξήγαγε καὶ κατεφόνευσε τῶν Δαρείου στρατιωτέων τοὺς δισχιλίους.
[3.157.4] ἰδόντες δὲ καὶ τοῦτο τὸ ἔργον οἱ Βαβυλώνιοι πάντες Ζώπυρον εἶχον ἐν στόμασι αἰνέοντες. ὁ δὲ αὖτις διαλιπὼν τὰς συγκειμένας ἡμέρας ἐξήγαγε ἐς τὸ προειρημένον καὶ κυκλωσάμενος κατεφόνευσε τοὺς τετρακισχιλίους. ὡς δὲ καὶ τοῦτο κατέργαστο, πάντα δὴ ἦν ἐν τοῖσι Βαβυλωνίοισι Ζώπυρος, καὶ στρατάρχης τε οὗτός σφι καὶ τειχοφύλαξ ἀπεδέδεκτο.
[3.158.1] προσβολὴν δὲ Δαρείου κατὰ τὰ συγκείμενα ποιευμένου πέριξ τὸ τεῖχος, ἐνθαῦτα δὴ πάντα τὸν δόλον ὁ Ζώπυρος ἐξέφαινε. οἱ μὲν γὰρ Βαβυλώνιοι ἀναβάντες ἐπὶ τὸ τεῖχος ἠμύνοντο τὴν Δαρείου στρατιὴν προσβάλλουσαν, ὁ δὲ Ζώπυρος τάς τε Κισσίας καὶ Βηλίδας καλεομένας πύλας ἀναπετάσας ἐσῆκε τοὺς Πέρσας ἐς τὸ τεῖχος.
[3.158.2] τῶν δὲ Βαβυλωνίων οἳ μὲν εἶδον τὸ ποιηθέν, οὗτοι μὲν ἔφευγον ἐς τοῦ Διὸς τοῦ Βήλου τὸ ἱρόν, οἳ δὲ οὐκ εἶδον, ἔμενον ἐν τῇ ἑωυτοῦ τάξι ἕκαστος, ἐς ὃ δὴ καὶ οὗτοι ἔμαθον προδεδομένοι.
[3.159.1] Βαβυλὼν μέν νυν οὕτω τὸ δεύτερον αἱρέθη, Δαρεῖος δὲ ἐπείτε ἐκράτησε τῶν Βαβυλωνίων, τοῦτο μέν σφεων τὸ τεῖχος περιεῖλε καὶ τὰς πύλας πάσας ἀπέσπασε (τὸ γὰρ πρότερον ἑλὼν Κῦρος τὴν Βαβυλῶνα ἐποίησε τούτων οὐδέτερον), τοῦτο δὲ ὁ Δαρεῖος τῶν ἀνδρῶν τοὺς κορυφαίους μάλιστα ἐς τρισχιλίους ἀνεσκολόπισε, τοῖσι δὲ λοιποῖσι Βαβυλωνίοισι ἀπέδωκε τὴν πόλιν οἰκέειν.
[3.159.2] ὡς δ᾽ ἕξουσι γυναῖκας οἱ Βαβυλώνιοι, ἵνα σφι γενεὴ ὑπογίνηται, τάδε Δαρεῖος προιδὼν ἐποίησε (τὰς γὰρ ἑωυτῶν, ὡς καὶ κατ᾽ ἀρχὰς δεδήλωται, ἀπέπνιξαν οἱ Βαβυλώνιοι τοῦ σίτου προορῶντες)· ἐπέταξε τοῖσι περιοίκοισι ἔθνεσι γυναῖκας ἐς Βαβυλῶνα κατιστάναι, ὅσας δὴ ἑκάστοισι ἐπιτάσσων, ὥστε πέντε μυριάδων τὸ κεφαλαίωμα τῶν γυναικῶν συνῆλθε. ἐκ τουτέων δὲ τῶν γυναικῶν οἱ νῦν Βαβυλώνιοι γεγόνασι.
[3.160.1] Ζωπύρου δὲ οὐδεὶς ἀγαθοεργίην Περσέων ὑπερεβάλετο παρὰ Δαρείῳ κριτῇ, οὔτε τῶν ὕστερον γενομένων οὔτε τῶν πρότερον, ὅτι μὴ Κῦρος μοῦνος· τούτῳ γὰρ οὐδεὶς Περσέων ἠξίωσέ κω ἑωυτὸν συμβαλεῖν. πολλάκις δὲ Δαρεῖον λέγεται γνώμην τήνδε ἀποδέξασθαι, ὡς βούλοιτο ἂν Ζώπυρον εἶναι ἀπαθέα τῆς ἀεικείης μᾶλλον ἢ Βαβυλῶνάς οἱ εἴκοσι πρὸς τῇ ἐούσῃ προσγενέσθαι.
[3.160.2] ἐτίμησε δέ μιν μεγάλως· καὶ γὰρ δῶρά οἱ ἀνὰ πᾶν ἔτος ἐδίδου ταῦτα τὰ Πέρσῃσί ἐστι τιμιώτατα καὶ τὴν Βαβυλῶνά οἱ ἔδωκε ἀτελέα νέμεσθαι μέχρι τῆς ἐκείνου ζόης καὶ ἄλλα πολλὰ ἐπέδωκε. Ζωπύρου δὲ τούτου γίνεται Μεγάβυξος, ὃς ἐν Αἰγύπτῳ ἀντία Ἀθηναίων καὶ τῶν συμμάχων ἐστρατήγησε· Μεγαβύξου δὲ τούτου γίνεται Ζώπυρος, ὃς ἐς Ἀθήνας ηὐτομόλησε ἐκ Περσέων.
[3.126.2] ὁ δὲ ἐν ταύτῃ τῇ ταραχῇ κατὰ μὲν ἔκτεινε Μιτροβάτεα τὸν ἐκ Δασκυλείου ὕπαρχον, ὅς οἱ ὠνείδισε τὰ ἐς Πολυκράτεα ἔχοντα, κατὰ δὲ τοῦ Μιτροβάτεω τὸν παῖδα Κρανάσπην, ἄνδρας ἐν Πέρσῃσι δοκίμους, ἄλλα τε ἐξύβρισε παντοῖα καί τινα ἀγγαρήιον Δαρείου ἐλθόντα παρ᾽ αὐτόν, ὡς οὐ πρὸς ἡδονήν οἱ ἦν τὰ ἀγγελλόμενα, κτείνει μιν ὀπίσω κομιζόμενον ἄνδρας οἱ ὑπείσας κατ᾽ ὁδόν, ἀποκτείνας δέ μιν ἠφάνισε αὐτῷ ἵππῳ.
[3.127.1] Δαρεῖος δὲ ὡς ἔσχε τὴν ἀρχήν, ἐπεθύμεε τὸν Ὀροίτεα τείσασθαι πάντων τε τῶν ἀδικημάτων εἵνεκεν καὶ μάλιστα Μιτροβάτεω καὶ τοῦ παιδός. ἐκ μὲν δὴ τῆς ἰθέης στρατὸν ἐπ᾽ αὐτὸν οὐκ ἐδόκεε πέμπειν, ἅτε οἰδεόντων ἔτι τῶν πρηγμάτων καὶ νεωστὶ ἔχων τὴν ἀρχὴν καὶ τὸν Ὀροίτεα μεγάλην τὴν ἰσχὺν πυνθανόμενος ἔχειν, τὸν χίλιοι μὲν Περσέων ἐδορυφόρεον, εἶχε δὲ νομὸν τόν τε Φρύγιον καὶ Λύδιον καὶ Ἰωνικόν.
[3.127.2] πρὸς ταῦτα δὴ ὦν ὁ Δαρεῖος τάδε ἐμηχανήσατο· συγκαλέσας Περσέων τοὺς λογιμωτάτους ἔλεγέ σφι τάδε· Ὦ Πέρσαι, τίς ἄν μοι τοῦτο ὑμέων ὑποστὰς ἐπιτελέσειε σοφίῃ καὶ μὴ βίῃ τε καὶ ὁμίλῳ; ἔνθα γὰρ σοφίης δεῖ, βίης ἔργον οὐδέν.
[3.127.3] ὑμέων δὴ ὦν τίς ‹ἄν› μοι Ὀροίτεα ἢ ζῶντα ἀγάγοι ἢ ἀποκτείνειε; ὃς ὠφέλησε μέν κω Πέρσας οὐδέν, κακὰ δὲ μεγάλα ἔοργε· τοῦτο μὲν δύο ἡμέων ἠίστωσε, Μιτροβάτεά τε καὶ τὸν παῖδα αὐτοῦ, τοῦτο δὲ τοὺς ἀνακαλέοντας αὐτὸν καὶ πεμπομένους ὑπ᾽ ἐμεῦ κτείνει, ὕβριν οὐκ ἀνασχετὸν φαίνων. πρίν τι ὦν μέζον ἐξεργάσασθαί μιν Πέρσας κακόν, καταλαμπτέος ἐστὶ ἡμῖν θανάτῳ.
[3.128.1] Δαρεῖος μὲν ταῦτα ἐπειρώτα, τῶν δὲ ἄνδρες τριήκοντα ὑπέστησαν, αὐτὸς ἕκαστος ἐθέλων ποιέειν ταῦτα. ἐρίζοντας δὲ Δαρεῖος κατελάμβανε κελεύων πάλλεσθαι· παλλομένων δὲ λαγχάνει ἐκ πάντων Βαγαῖος ὁ Ἀρτόντεω.
[3.128.2] λαχὼν δὲ ὁ Βαγαῖος ποιέει τάδε· βυβλία γραψάμενος πολλὰ καὶ περὶ πολλῶν ἔχοντα πρηγμάτων σφρηγῖδά σφι ἐπέβαλε τὴν Δαρείου, μετὰ δὲ ἤιε ἔχων ταῦτα ἐς τὰς Σάρδις.
[3.128.3] ἀπικόμενος δὲ καὶ Ὀροίτεω ἐς ὄψιν ἐλθὼν τῶν βυβλίων ἓν ἕκαστον περιαιρεόμενος ἐδίδου τῷ γραμματιστῇ τῷ βασιληίῳ ἐπιλέγεσθαι (γραμματιστὰς δὲ βασιληίους οἱ πάντες ὕπαρχοι ἔχουσι)· ἀποπειρώμενος δὲ τῶν δορυφόρων ἐδίδου τὰ βυβλία ὁ Βαγαῖος, εἴ οἱ ἐνδεξαίατο ἀπόστασιν ἀπὸ Ὀροίτεω.
[3.128.4] ὁρέων δέ σφεας τά τε βυβλία σεβομένους μεγάλως καὶ τὰ λεγόμενα ἐκ τῶν βυβλίων ἔτι μεζόνως, διδοῖ ἄλλο ἐν τῷ ἐνῆν ἔπεα τάδε· Ὦ Πέρσαι, βασιλεὺς Δαρεῖος ἀπαγορεύει ὑμῖν μὴ δορυφορέειν Ὀροίτεα. οἱ δὲ ἀκούσαντες τούτων μετῆκάν οἱ τὰς αἰχμάς.
[3.128.5] ἰδὼν δὲ τοῦτό σφεας ὁ Βαγαῖος πειθομένους τῷ βυβλίῳ, ἐνθαῦτα δὴ θαρσήσας τὸ τελευταῖον τῶν βυβλίων διδοῖ τῷ γραμματιστῇ, ἐν τῷ ἐγέγραπτο· Βασιλεὺς Δαρεῖος Πέρσῃσι τοῖσι ἐν Σάρδισι ἐντέλλεται κτείνειν Ὀροίτεα. οἱ δὲ δορυφόροι ὡς ἤκουσαν ταῦτα, σπασάμενοι τοὺς ἀκινάκεα κτείνουσι παραυτίκα μιν. οὕτω δὴ Ὀροίτεα τὸν Πέρσην Πολυκράτεος τοῦ Σαμίου τίσιες μετῆλθον.
[3.129.1] Ἀπικομένων δὲ καὶ ἀνακομισθέντων τῶν Ὀροίτεω χρημάτων ἐς τὰ Σοῦσα συνήνεικε χρόνῳ οὐ πολλῷ ὕστερον βασιλέα Δαρεῖον ἐν ἄγρῃ θηρίων ἀποθρῴσκοντα ἀπ᾽ ἵππου στραφῆναι τὸν πόδα.
[3.129.2] καί κως ἰσχυροτέρως ἐστράφη· ὁ γάρ οἱ ἀστράγαλος ἐξεχώρησε ἐκ τῶν ἄρθρων. νομίζων δὲ καὶ πρότερον περὶ ἑωυτὸν ἔχειν Αἰγυπτίων τοὺς δοκέοντας εἶναι πρώτους τὴν ἰητρικήν, τούτοισι ἐχρᾶτο. οἱ δὲ στρεβλοῦντες καὶ βιώμενοι τὸν πόδα κακὸν μέζον ἐργάζοντο.
[3.129.3] ἐπ᾽ ἑπτὰ μὲν δὴ ἡμέρας καὶ ἑπτὰ νύκτας ὑπὸ τοῦ παρεόντος κακοῦ ὁ Δαρεῖος ἀγρυπνίῃσι εἴχετο, τῇ δὲ δὴ ὀγδόῃ ἡμέρῃ ἔχοντί οἱ φλαύρως [οἷα δὴ] παρακούσας τις πρότερον ἔτι ἐν Σάρδισι τοῦ Κροτωνιήτεω Δημοκήδεος τὴν τέχνην ἐσαγγέλλει τῷ Δαρείῳ· ὁ δὲ ἄγειν μιν τὴν ταχίστην παρ᾽ ἑωυτὸν ἐκέλευσε. τὸν δὲ ὡς ἐξεῦρον ἐν τοῖσι Ὀροίτεω ἀνδραπόδοισι ὅκου δὴ ἀπημελημένον, παρῆγον ἐς μέσον πέδας τε ἕλκοντα καὶ ῥάκεσι ἐσθημένον.
[3.130.1] σταθέντα δὲ ἐς μέσον εἰρώτα ὁ Δαρεῖος τὴν τέχνην εἰ ἐπίσταιτο· ὁ δὲ οὐκ ὑπεδέκετο, ἀρρωδέων μὴ ἑωυτὸν ἐκφήνας τὸ παράπαν τῆς Ἑλλάδος ᾖ ἀπεστερημένος.
[3.130.2] κατεφάνη δὲ τῷ Δαρείῳ τεχνάζειν ἐπιστάμενος, καὶ τοὺς ἀγαγόντας αὐτὸν ἐκέλευσε μάστιγάς τε καὶ κέντρα παραφέρειν ἐς τὸ μέσον. ὁ δὲ ἐνθαῦτα δὴ ὦν ἐκφαίνει, φὰς ἀτρεκέως μὲν οὐκ ἐπίστασθαι, ὁμιλήσας δὲ ἰητρῷ φλαύρως ἔχειν τὴν τέχνην.
[3.130.3] μετὰ δὲ ὥς οἱ ἐπέτρεψε, Ἑλληνικοῖσι ἰήμασι χρεώμενος καὶ ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρὰ προσάγων ὕπνου τέ μιν λαγχάνειν ἐποίεε καὶ ἐν χρόνῳ ὀλίγῳ ὑγιέα μιν ἐόντα ἀπέδεξε, οὐδαμὰ ἔτι ἐλπίζοντα ἀρτίπουν ἔσεσθαι.
[3.130.4] δωρέεται δή μιν μετὰ ταῦτα ὁ Δαρεῖος πεδέων χρυσέων δύο ζεύγεσι· ὁ δέ μιν ἐπείρετο εἴ οἱ διπλήσιον τὸ κακὸν ἐπίτηδες νέμει, ὅτι μιν ὑγιέα ἐποίησε. ἡσθεὶς δὲ τῷ ἔπεϊ ὁ Δαρεῖος ἀποπέμπει μιν παρὰ τὰς ἑωυτοῦ γυναῖκας. παράγοντες δὲ οἱ εὐνοῦχοι ἔλεγον πρὸς τὰς γυναῖκας ὡς βασιλέϊ οὗτος εἴη ὃς τὴν ψυχὴν ἀπέδωκε.
[3.130.5] ὑποτύπτουσα δὲ αὐτέων ἑκάστη φιάλῃ ‹ἐς› τοῦ χρυσοῦ τὴν θήκην ἐδωρέετο Δημοκήδεα οὕτω δή τι δαψιλέϊ δωρεῇ ὡς τοὺς ἀποπίπτοντας ἀπὸ τῶν φιαλέων στατῆρας ἑπόμενος ὁ οἰκέτης, τῷ οὔνομα ἦν Σκίτων ἀνελέγετο καί οἱ χρῆμα πολλόν τι χρυσοῦ συνελέχθη.
[3.131.1] Ὁ δὲ Δημοκήδης οὗτος ὧδε ἐκ Κρότωνος ἀπιγμένος Πολυκράτεϊ ὡμίλησε· πατρὶ συνείχετο ἐν τῇ Κρότωνι ὀργὴν χαλεπῷ· τοῦτον ἐπείτε οὐκ ἐδύνατο φέρειν, ἀπολιπὼν οἴχετο ἐς Αἴγιναν. καταστὰς δὲ ἐς ταύτην πρώτῳ ἔτεϊ ὑπερεβάλετο τοὺς ἄλλους ἰητρούς, ἀσκευής περ ἐὼν καὶ ἔχων οὐδὲν τῶν ὅσα περὶ τὴν τέχνην ἐστὶ ἐργαλήια.
[3.131.2] καί μιν δευτέρῳ ἔτεϊ ταλάντου Αἰγινῆται δημοσίῃ μισθοῦνται, τρίτῳ δὲ ἔτεϊ Ἀθηναῖοι ἑκατὸν μνέων, τετάρτῳ δὲ ἔτεϊ Πολυκράτης δυῶν ταλάντων. οὕτω μὲν ἀπίκετο ἐς τὴν Σάμον, καὶ ἀπὸ τούτου τοῦ ἀνδρὸς οὐκ ἥκιστα Κροτωνιῆται ἰητροὶ εὐδοκίμησαν·
[3.131.3] [ἐγένετο γὰρ ὦν τοῦτο ὅτε πρῶτοι μὲν Κροτωνιῆται ἰητροὶ ἐλέγοντο ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι, δεύτεροι δὲ Κυρηναῖοι. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τοῦτον χρόνον καὶ Ἀργεῖοι ἤκουον μουσικὴν εἶναι Ἑλλήνων πρῶτοι].
[3.132.1] τότε δὴ ὁ Δημοκήδης ἐν τοῖσι Σούσοισι ἐξιησάμενος Δαρεῖον οἶκόν τε μέγιστον εἶχε καὶ ὁμοτράπεζος βασιλέϊ ἐγεγόνεε, πλήν τε ἑνός τοῦ ἐς Ἕλληνας ἀπιέναι πάντα τἆλλά οἱ παρῆν.
[3.132.2] καὶ τοῦτο μὲν τοὺς Αἰγυπτίους ἰητρούς, οἳ βασιλέα πρότερον ἰῶντο, μέλλοντας ἀνασκολοπιεῖσθαι διότι ὑπὸ Ἕλληνος ἰητροῦ ἑσσώθησαν, τούτους βασιλέα παραιτησάμενος ἐρρύσατο· τοῦτο δὲ μάντιν Ἠλεῖον Πολυκράτεϊ ἐπισπόμενον καὶ ἀπημελημένον ἐν τοῖσι ἀνδραπόδοισι ἐρρύσατο. ἦν δὲ μέγιστον πρῆγμα Δημοκήδης παρὰ βασιλέϊ.
[3.133.1] Ἐν χρόνῳ δὲ ὀλίγῳ μετὰ ταῦτα τάδε ἄλλα συνήνεικε γενέσθαι· Ἀτόσσῃ τῇ Κύρου μὲν θυγατρί, Δαρείου δὲ γυναικὶ ἐπὶ τοῦ μαστοῦ ἔφυ φῦμα, μετὰ δὲ ἐκραγὲν ἐνέμετο πρόσω. ὅσον μὲν δὴ χρόνον ἦν ἔλασσον, ἡ δὲ κρύπτουσα καὶ αἰσχυνομένη ἔφραζε οὐδενί, ἐπείτε δὲ ἐν κακῷ ἦν, μετεπέμψατο τὸν Δημοκήδεα καί οἱ ἐπέδεξε.
[3.133.2] ὁ δὲ φὰς ὑγιέα ποιήσειν ἐξορκοῖ μιν ἦ μέν οἱ ἀντυποργήσειν ἐκείνην τοῦτο τὸ ἂν αὐτῆς δεηθῇ, δεήσεσθαι δὲ οὐδενὸς τῶν ὅσα ἐς αἰσχύνην ἐστὶ φέροντα.
[3.134.1] ὡς δὲ ἄρα μιν μετὰ ταῦτα ἰώμενος ὑγιέα ἀπέδεξε, ἐνθαῦτα δὴ διδαχθεῖσα ὑπὸ τοῦ Δημοκήδεος ἡ Ἄτοσσα προσέφερε ἐν τῇ κοίτῃ Δαρείῳ λόγον τοιόνδε· Ὦ βασιλεῦ, ἔχων δύναμιν τοσαύτην κάτησαι, οὔτε τι ἔθνος προσκτώμενος οὔτε δύναμιν Πέρσῃσι.
[3.134.2] οἰκὸς δέ ἐστι ἄνδρα καὶ νέον καὶ χρημάτων μεγάλων δεσπότην φαίνεσθαί τι ἀποδεικνύμενον, ἵνα καὶ Πέρσαι ἐκμάθωσι ὅτι ὑπ᾽ ἀνδρὸς ἄρχονται. ἐπ᾽ ἀμφότερα δέ τοι φέρει ταῦτα ποιέειν, καὶ ἵνα σφέων Πέρσαι ἐπίστωνται ἄνδρα εἶναι τὸν προεστεῶτα καὶ ἵνα τρίβωνται πολέμῳ μηδὲ σχολὴν ἄγοντες ἐπιβουλεύωσί τοι.
[3.134.3] νῦν γὰρ ἄν τι καὶ ἀποδέξαιο ἔργον, ἕως νέος εἶς ἡλικίην· αὐξομένῳ γὰρ τῷ σώματι συναύξονται καὶ αἱ φρένες, γηράσκοντι δὲ συγγηράσκουσι καὶ ἐς τὰ πρήγματα πάντα ἀπαμβλύνονται.
[3.134.4] ἡ μὲν δὴ ταῦτα ἐκ διδαχῆς ἔλεγε, ὁ δ᾽ ἀμείβετο τοισίδε. Ὦ γύναι, πάντα ὅσα περ αὐτὸς ἐπινοέω ποιήσειν εἴρηκας· ἐγὼ γὰρ βεβούλευμαι ζεύξας γέφυραν ἐκ τῆσδε τῆς ἠπείρου ἐς τὴν ἑτέρην ἤπειρον ἐπὶ Σκύθας στρατεύεσθαι· καὶ ταῦτα ὀλίγου χρόνου ἔσται τελεύμενα.
[3.134.5] λέγει Ἄτοσσα τάδε· Ὅρα νυν, ἐπὶ Σκύθας μὲν τὴν πρώτην ἰέναι ἔασον· οὗτοι γάρ, ἐπεὰν σὺ βούλῃ, ἔσονταί τοι. σὺ δέ μοι ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα στρατεύεσθαι· ἐπιθυμέω γὰρ λόγῳ πυνθανομένη Λακαίνας τέ μοι γενέσθαι θεραπαίνας καὶ Ἀργείας καὶ Ἀττικὰς καὶ Κορινθίας. ἔχεις δὲ ἄνδρα ἐπιτηδεότατον ἀνδρῶν πάντων δέξαι τε ἕκαστα τῆς Ἑλλάδος καὶ κατηγήσασθαι, τοῦτον ὅς σευ τὸν πόδα ἐξιήσατο.
[3.134.6] ἀμείβεται Δαρεῖος· Ὦ γύναι, ἐπεὶ τοίνυν τοι δοκέει τῆς Ἑλλάδος ἡμέας πρῶτα ἀποπειρᾶσθαι, κατασκόπους μοι δοκέει Περσέων πρῶτον ἄμεινον εἶναι ὁμοῦ τούτῳ τῷ σὺ λέγεις πέμψαι ἐς αὐτούς, οἳ μαθόντες καὶ ἰδόντες ἐξαγγελέουσι ἕκαστα αὐτῶν ἡμῖν· καὶ ἔπειτα ἐξεπιστάμενος ἐπ᾽ αὐτοὺς τρέψομαι. ταῦτα εἶπε καὶ ἅμα ἔπος τε καὶ ἔργον ἐποίεε.
[3.135.1] ἐπείτε γὰρ τάχιστα ἡμέρη ἐπέλαμψε, καλέσας Περσέων ἄνδρας δοκίμους πεντεκαίδεκα ἐνετέλλετό σφι ἑπομένους Δημοκήδεϊ διεξελθεῖν τὰ παραθαλάσσια τῆς Ἑλλάδος, ὅκως τε μὴ διαδρήσεταί σφεας ὁ Δημοκήδης, ἀλλά μιν πάντως ὀπίσω ἀπάξουσι.
[3.135.2] ἐντειλάμενος δὲ τούτοισι ταῦτα, δεύτερα καλέσας αὐτὸν Δημοκήδεα ἐδέετο αὐτοῦ ὅκως ἐξηγησάμενος πᾶσαν καὶ ἐπιδέξας τὴν Ἑλλάδα τοῖσι Πέρσῃσι ὀπίσω ἥξει· δῶρα δέ μιν τῷ πατρὶ καὶ τοῖσι ἀδελφεοῖσι ἐκέλευε πάντα τὰ ἐκείνου ἔπιπλα λαβόντα ἄγειν, φὰς ἄλλα οἱ πολλαπλήσια ἀντιδώσειν· πρὸς δὲ ἐς τὰ δῶρα ὁλκάδα οἱ ἔφη συμβαλέεσθαι πλήσας ἀγαθῶν παντοίων, τὴν ἅμα οἱ πλεύσεσθαι.
[3.135.3] Δαρεῖος μὲν δή, δοκέειν ἐμοί, ἀπ᾽ οὐδενὸς δολεροῦ νόου ἐπαγγέλλετό οἱ ταῦτα, Δημοκήδης δὲ δείσας μή εὑ ἐκπειρῷτο Δαρεῖος, οὔτι ἐπιδραμὼν πάντα τὰ διδόμενα ἐδέκετο, ἀλλὰ τὰ μὲν ἑωυτοῦ κατὰ χώρην ἔφη καταλείψειν, ἵνα ὀπίσω σφέα ἀπελθὼν ἔχοι, τὴν μέντοι ὁλκάδα, τήν οἱ Δαρεῖος ἐπαγγέλλεται ἐς τὴν δωρεὴν τοῖσι ἀδελφεοῖσι, δέκεσθαι ἔφη. ἐντειλάμενος δὲ καὶ τούτῳ ταὐτὰ ὁ Δαρεῖος ἀποστέλλει αὐτοὺς ἐπὶ θάλασσαν.
[3.136.1] καταβάντες δὲ οὗτοι ἐς Φοινίκην καὶ Φοινίκης ἐς Σιδῶνα πόλιν αὐτίκα μὲν τριήρεας δύο ἐπλήρωσαν, ἅμα δὲ αὐτῇσι καὶ γαῦλον μέγαν παντοίων ἀγαθῶν· παρεσκευασμένοι δὲ πάντα ἔπλεον ἐς τὴν Ἑλλάδα, προσίσχοντες δὲ αὐτῆς τὰ παραθαλάσσια ἐθηεῦντο καὶ ἀπεγράφοντο, ἐς ὃ τὰ πολλὰ αὐτῆς καὶ ὀνομαστότατα θεησάμενοι ἀπίκοντο τῆς Ἰταλίης ἐς Τάραντα.
[3.136.2] ἐνθαῦτα δὲ ἐκ ῥηϊστώνης τῆς Δημοκήδεος Ἀριστοφιλίδης τῶν Ταραντίνων ὁ βασιλεὺς τοῦτο μὲν τὰ πηδάλια παρέλυσε τῶν Μηδικέων νεῶν, τοῦτο δὲ αὐτοὺς τοὺς Πέρσας εἶρξε ὡς κατασκόπους δῆθεν ἐόντας· ἐν ᾧ δὲ οὗτοι ταῦτα ἔπασχον, ὁ Δημοκήδης ἐς τὴν Κρότωνα ἀπικνέεται. ἀπιγμένου δὲ ἤδη τούτου ἐς τὴν ἑωυτοῦ ὁ Ἀριστοφιλίδης ἔλυσε τοὺς Πέρσας καὶ τὰ παρέλαβε τῶν νεῶν ἀπέδωκέ σφι.
[3.137.1] πλέοντες δὲ ἐνθεῦτεν οἱ Πέρσαι καὶ διώκοντες Δημοκήδεα ἀπικνέονται ἐς τὴν Κρότωνα, εὑρόντες δέ μιν ἀγοράζοντα ἅπτοντο αὐτοῦ.
[3.137.2] τῶν δὲ Κροτωνιητέων οἱ μὲν καταρρωδέοντες τὰ Περσικὰ πρήγματα προϊέναι ἕτοιμοι ἦσαν, οἱ δὲ ἀντάπτοντό τε καὶ τοῖσι σκυτάλοισι ἔπαιον τοὺς Πέρσας προϊσχομένους ἔπεα τάδε· Ἄνδρες Κροτωνιῆται, ὁρᾶτε τὰ ποιέετε· ἄνδρα βασιλέος δρηπέτην γενόμενον ἐξαιρέεσθε.
[3.137.3] καὶ κῶς ταῦτα βασιλέϊ Δαρείῳ ἐκχρήσει περιυβρίσθαι; κῶς δὲ ὑμῖν τὰ ποιεύμενα ἕξει καλῶς, ἢν ἀπέλησθε ἡμέας; ἐπὶ τίνα δὲ τῆσδε προτέρην στρατευσόμεθα πόλιν; τίνα δὲ προτέρην ἀνδραποδίζεσθαι πειρησόμεθα;
[3.137.4] ταῦτα λέγοντες τοὺς Κροτωνιήτας οὐκ ὦν ἔπειθον, ἀλλ᾽ ἐξαιρεθέντες τε τὸν Δημοκήδεα καὶ τὸν γαῦλον τὸν ἅμα ἤγοντο ἀπαιρεθέντες ἀπέπλεον ὀπίσω ἐς τὴν Ἀσίην, οὐδ᾽ ἔτι ἐζήτησαν τὸ προσωτέρω τῆς Ἑλλάδος ἀπικόμενοι ἐκμαθεῖν, ἐστερημένοι τοῦ ἡγεμόνος.
[3.137.5] τοσόνδε μέντοι ἐνετείλατό σφι Δημοκήδης ἀναγομένοισι, κελεύων εἰπεῖν σφεας Δαρείῳ ὅτι ἅρμοσται τὴν Μίλωνος θυγατέρα Δημοκήδης γυναῖκα. τοῦ γὰρ δὴ παλαιστέω Μίλωνος ἦν οὔνομα πολλὸν παρὰ βασιλέϊ. κατὰ δὲ τοῦτό μοι δοκέει σπεῦσαι τὸν γάμον τοῦτον τελέσας χρήματα μεγάλα Δημοκήδης, ἵνα φανῇ πρὸς Δαρείου ἐὼν καὶ ἐν τῇ ἑωυτοῦ δόκιμος.
[3.138.1] ἀναχθέντες δὲ ἐκ τῆς Κρότωνος οἱ Πέρσαι ἐκπίπτουσι τῇσι νηυσὶ ἐς Ἰηπυγίην, καί σφεας δουλεύοντας ἐνθαῦτα Γίλλος ἀνὴρ Ταραντῖνος φυγὰς ῥυσάμενος ἀπήγαγε παρὰ βασιλέα Δαρεῖον. ὁ δὲ ἀντὶ τούτων ἕτοιμος ἦν διδόναι τοῦτο ὅ τι βούλοιτο αὐτός.
[3.138.2] Γίλλος δὲ αἱρέεται κάτοδόν οἱ ἐς Τάραντα γενέσθαι, προαπηγησάμενος τὴν συμφορήν· ἵνα δὲ μὴ συνταράξῃ τὴν Ἑλλάδα, ἢν δι᾽ αὐτὸν στόλος μέγας πλέῃ ἐπὶ τὴν Ἰταλίην, Κνιδίους μούνους ἀποχρᾶν οἱ ἔφη τοὺς κατάγοντας γίνεσθαι, δοκέων ἀπὸ τούτων ἐόντων τοῖσι Ταραντίνοισι φίλων μάλιστα δὴ τὴν κάτοδόν οἱ ἔσεσθαι.
[3.138.3] Δαρεῖος δὲ ὑποδεξάμενος ἐπετέλεε· πέμψας γὰρ ἄγγελον ἐς Κνίδον κατάγειν σφέας ἐκέλευε Γίλλον ἐς Τάραντα· πειθόμενοι δὲ Δαρείῳ Κνίδιοι Ταραντίνους οὐκ ὦν ἔπειθον, βίην δὲ ἀδύνατοι ἦσαν προσφέρειν.
[3.138.4] ταῦτα μέν νυν οὕτω ἐπρήχθη, οὗτοι δὲ πρῶτοι ἐκ τῆς Ἀσίης ἐς τὴν Ἑλλάδα ἀπίκοντο Πέρσαι, καὶ οὗτοι διὰ τοιόνδε πρῆγμα κατάσκοποι ἐγένοντο.
[3.139.1] Μετὰ δὲ ταῦτα Σάμον βασιλεὺς Δαρεῖος αἱρέει, πολίων πασέων πρώτην Ἑλληνίδων καὶ βαρβάρων, διὰ τοιήνδε τινὰ αἰτίην· Καμβύσεω τοῦ Κύρου στρατευομένου ἐπ᾽ Αἴγυπτον ἄλλοι τε συχνοὶ ἐς τὴν Αἴγυπτον ἀπίκοντο Ἑλλήνων, οἱ μέν, ὡς οἰκός, κατ᾽ ἐμπορίην, οἱ δὲ στρατευόμενοι, οἱ δέ τινες καὶ αὐτῆς τῆς χώρης θεηταί· τῶν ἦν καὶ Συλοσῶν ὁ Αἰάκεος, Πολυκράτεός τε ἐὼν ἀδελφεὸς καὶ φεύγων ἐκ Σάμου.
[3.139.2] τοῦτον τὸν Συλοσῶντα κατέλαβε εὐτυχίη τις τοιήδε· λαβὼν χλανίδα καὶ περιβαλόμενος πυρρὴν ἠγόραζε ἐν τῇ Μέμφι. ἰδὼν δὲ αὐτὸν Δαρεῖος, δορυφόρος τε ἐὼν Καμβύσεω καὶ λόγου οὐδενός κω μεγάλου, ἐπεθύμησε τῆς χλανίδος καὶ αὐτὴν προσελθὼν ὠνέετο.
[3.139.3] ὁ δὲ Συλοσῶν ὁρῶν τὸν Δαρεῖον μεγάλως ἐπιθυμέοντα τῆς χλανίδος, θείῃ τύχῃ χρεώμενος λέγει· Ἐγὼ ταύτην πωλέω μὲν οὐδενὸς χρήματος, δίδωμι δὲ ἄλλως, εἴ περ οὕτω δεῖ γενέσθαι πάντως τοι. αἰνέσας ταῦτα ὁ Δαρεῖος παραλαμβάνει τὸ εἷμα. ὁ μὲν δὴ Συλοσῶν ἠπίστατο τοῦτό οἱ ἀπολωλέναι δι᾽ εὐηθείην.
[3.140.1] ὡς δὲ τοῦ χρόνου προβαίνοντος Καμβύσης τε ἀπέθανε καὶ τῷ μάγῳ ἐπανέστησαν οἱ ἑπτὰ καὶ ἐκ τῶν ἑπτὰ Δαρεῖος τὴν βασιληίην ἔσχε, πυνθάνεται ὁ Συλοσῶν ὡς ἡ βασιληίη περιεληλύθοι ἐς τοῦτον τὸν ἄνδρα τῷ κοτε αὐτὸς ἔδωκε ἐν Αἰγύπτῳ δεηθέντι τὸ εἷμα. ἀναβὰς δὲ ἐς τὰ Σοῦσα ἵζετο ἐς τὰ πρόθυρα τῶν βασιλέος οἰκίων καὶ ἔφη Δαρείου εὐεργέτης εἶναι.
[3.140.2] ἀγγέλλει ταῦτα ἀκούσας ὁ πυλουρὸς τῷ βασιλέϊ· ὁ δὲ θωμάσας λέγει πρὸς αὐτόν· Καὶ τίς ἐστι Ἑλλήνων εὐεργέτης τῷ ἐγὼ προαιδεῦμαι, νεωστὶ μὲν τὴν ἀρχὴν ἔχων; ἀναβέβηκε δ᾽ ἤ τις ἢ οὐδείς κω παρ᾽ ἡμέας αὐτῶν, ἔχω δὲ χρέος ὡς εἰπεῖν οὐδὲν ἀνδρὸς Ἕλληνος· ὅμως δὲ αὐτὸν παράγαγε ἔσω, ἵνα εἰδέω τί θέλων λέγει ταῦτα.
[3.140.3] παρῆγε ὁ πυλουρὸς τὸν Συλοσῶντα, στάντα δὲ ἐς μέσον εἰρώτων οἱ ἑρμηνέες τίς τε εἴη καὶ τί ποιήσας εὐεργέτης φησὶ εἶναι βασιλέος. εἶπε ὦν ὁ Συλοσῶν πάντα τὰ περὶ τὴν χλανίδα γενόμενα καὶ ὡς αὐτὸς εἴη κεῖνος ὁ δούς.
[3.140.4] ἀμείβεται πρὸς ταῦτα Δαρεῖος· Ὦ γενναιότατε ἀνδρῶν, σὺ κεῖνος εἶς ὃς ἐμοὶ οὐδεμίαν ἔχοντί κω δύναμιν ἔδωκας, εἰ καὶ σμικρά, ἀλλ᾽ ὦν ἴση γε ἡ χάρις ὁμοίως ὡς εἰ νῦν κοθέν τι μέγα λάβοιμι. ἀντ᾽ ὧν τοι χρυσὸν καὶ ἄργυρον ἄπλετον δίδωμι, ὡς μή κοτέ τοι μεταμελήσῃ Δαρεῖον τὸν Ὑστάσπεος εὖ ποιήσαντι.
[3.140.5] λέγει πρὸς ταῦτα ὁ Συλοσῶν· Ἐμοὶ μήτε χρυσόν, ὦ βασιλεῦ, μήτε ἄργυρον δίδου, ἀλλ᾽ ἀνασωσάμενός μοι [δὸς] τὴν πατρίδα Σάμον, τὴν νῦν ἀδελφεοῦ τοῦ ἐμοῦ Πολυκράτεος ἀποθανόντος ὑπὸ Ὀροίτεω ἔχει δοῦλος ἡμέτερος, ταύτην μοι δὸς ἄνευ τε φόνου καὶ ἐξανδραποδίσιος.
[3.141.1] ταῦτα ἀκούσας Δαρεῖος ἀπέστελλε στρατιήν τε καὶ στρατηγὸν Ὀτάνεα ἀνδρῶν τῶν ἑπτὰ γενόμενον, ἐντειλάμενος, ὅσων ἐδεήθη ὁ Συλοσῶν, ταῦτά οἱ ποιέειν ἐπιτελέα. καταβὰς δὲ ἐπὶ τὴν θάλασσαν ὁ Ὀτάνης ἔστελλε τὴν στρατιήν.
[3.142.1] τῆς δὲ Σάμου Μαιάνδριος ὁ Μαιανδρίου εἶχε τὸ κράτος, ἐπιτροπαίην παρὰ Πολυκράτεος λαβὼν τὴν ἀρχήν· τῷ δικαιοτάτῳ ἀνδρῶν βουλομένῳ γενέσθαι οὐκ ἐξεγένετο.
[3.142.2] ἐπειδὴ γάρ οἱ ἐξηγγέλθη ὁ Πολυκράτεος θάνατος, ἐποίεε τοιάδε· πρῶτα μὲν Διὸς Ἐλευθερίου βωμὸν ἱδρύσατο καὶ τέμενος περὶ αὐτὸν οὔρισε τοῦτο τὸ νῦν ἐν τῷ προαστίῳ ἐστί· μετὰ δέ, ὥς οἱ ἐπεποίητο, ἐκκλησίην συναγείρας πάντων τῶν ἀστῶν ἔλεξε τάδε·
[3.142.3] Ἐμοί, ὡς ἴστε καὶ ὑμεῖς, σκῆπτρον καὶ δύναμις πᾶσα ἡ Πολυκράτεος ἐπιτέτραπται, καί μοι παρέχει νῦν ὑμέων ἄρχειν· ἐγὼ δὲ τὰ τῷ πέλας ἐπιπλήσσω, αὐτὸς κατὰ δύναμιν οὐ ποιήσω· οὔτε γάρ μοι Πολυκράτης ἤρεσκε δεσπόζων ἀνδρῶν ὁμοίων ἑωυτῷ οὔτε ἄλλος ὅστις τοιαῦτα ποιέει. Πολυκράτης μέν νυν ἐξέπλησε μοῖραν τὴν ἑωυτοῦ, ἐγὼ δὲ ἐς μέσον τὴν ἀρχὴν τιθεὶς ἰσονομίην ὑμῖν προαγορεύω.
[3.142.4] τοσάδε μέντοι δικαιῶ γέρεα ἐμεωυτῷ γενέσθαι, ἐκ μέν γε τῶν Πολυκράτεος χρημάτων ἐξαίρετα ἓξ τάλαντά μοι γενέσθαι, ἱερωσύνην δὲ πρὸς τούτοισι αἱρεῦμαι ἐμοί τε αὐτῷ καὶ τοῖσι ἀπ᾽ ἐμεῦ αἰεὶ γινομένοισι τοῦ Διὸς τοῦ Ἐλευθερίου, τῷ αὐτός τε ἱρὸν ἱδρυσάμην καὶ τὴν ἐλευθερίην ὑμῖν περιτίθημι.
[3.142.5] ὁ μὲν δὴ ταῦτα τοῖσι Σαμίοισι ἐπαγγέλλετο, τῶν δέ τις ἐξαναστὰς εἶπε· Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἄξιος εἶς σύ γε ἡμέων ἄρχειν, γεγονώς τε κακῶς καὶ ἐὼν ὄλεθρος, ἀλλὰ μᾶλλον ὅκως λόγον δώσεις τῶν μετεχείρισας χρημάτων.
[3.143.1] ταῦτα εἶπε ἐὼν ἐν τοῖσι ἀστοῖσι δόκιμος, τῷ οὔνομα ἦν Τελέσαρχος. Μαιάνδριος δὲ νόῳ λαβὼν ὡς, εἰ μετήσει τὴν ἀρχήν, ἄλλος τις ἀντ᾽ αὐτοῦ τύραννος καταστήσεται, οὐ δὴ ἔτι ἐν νόῳ εἶχε μετιέναι αὐτήν, ἀλλ᾽ ὡς ἀνεχώρησε ἐς τὴν ἀκρόπολιν, μεταπεμπόμενος ἕνα ἕκαστον ὡς δὴ λόγον τῶν χρημάτων δώσων, συνέλαβέ σφεας καὶ κατέδησε.
[3.143.2] οἱ μὲν δὴ ἐδεδέατο, Μαιάνδριον δὲ μετὰ ταῦτα κατέλαβε νοῦσος. ἐλπίζων δέ μιν ἀποθανέεσθαι ὁ ἀδελφεός, τῷ οὔνομα ἦν Λυκάρητος, ἵνα εὐπετεστέρως κατάσχῃ τὰ ἐν τῇ Σάμῳ πρήγματα, κατακτείνει τοὺς δεσμώτας πάντας· οὐ γὰρ δή, ὡς οἴκασι, ἐβούλοντο εἶναι ἐλεύθεροι.
[3.144.1] ἐπειδὴ ὦν ἀπίκοντο ἐς τὴν Σάμον οἱ Πέρσαι κατάγοντες Συλοσῶντα, οὔτε τίς σφι χεῖρας ἀνταείρεται, ὑπόσπονδοί τε ἔφασαν εἶναι ἕτοιμοι οἱ τοῦ Μαιανδρίου στασιῶται καὶ αὐτὸς Μαιάνδριος ἐκχωρῆσαι ἐκ τῆς νήσου. καταινέσαντος δ᾽ ἐπὶ τούτοισι Ὀτάνεω καὶ σπεισαμένου τῶν Περσέων οἱ πλείστου ἄξιοι θρόνους θέμενοι κατεναντίον τῆς ἀκροπόλιος κατέατο.
[3.145.1] Μαιανδρίῳ δὲ τῷ τυράννῳ ἦν ἀδελφεὸς ὑπομαργότερος, τῷ οὔνομα ἦν Χαρίλεως· οὗτος ὅ τι δὴ ἐξαμαρτὼν ἐν γοργύρῃ ἐδέδετο· καὶ δὴ τότε ἐπακούσας τε τὰ πρησσόμενα καὶ διακύψας διὰ τῆς γοργύρης, ὡς εἶδε τοὺς Πέρσας εἰρηναίως κατημένους, ἐβόα τε καὶ ἔφη λέγων Μαιανδρίῳ θέλειν ἐλθεῖν ἐς λόγους.
[3.145.2] ἐπακούσας δὲ ὁ Μαιάνδριος λύσαντας αὐτὸν ἐκέλευε ἄγειν παρ᾽ ἑωυτόν. ὡς δὲ ἄχθη τάχιστα, λοιδορέων τε καὶ κακίζων μιν ἀνέπειθε ἐπιθέσθαι τοῖσι Πέρσῃσι, λέγων τοιάδε· Ἐμὲ μέν, ὦ κάκιστε ἀνδρῶν, ἐόντα σεωυτοῦ ἀδελφεὸν καὶ ἀδικήσαντα οὐδὲν ἄξιον δεσμοῦ δήσας γοργύρης ἠξίωσας, ὁρέων δὲ τοὺς Πέρσας ἐκβάλλοντάς τέ σε καὶ ἄνοικον ποιέοντας οὐ τολμᾷς τείσασθαι, οὕτω δή τι ἐόντας εὐπετέας χειρωθῆναι;
[3.145.3] ἀλλ᾽ εἴ τοι σύ σφεας καταρρώδηκας, ἐμοὶ δὸς τοὺς ἐπικούρους, καί σφεας ἐγὼ τιμωρήσομαι τῆς ἐνθάδε ἀπίξιος· αὐτὸν δέ σε ἐκπέμψαι ἐκ τῆς νήσου ἕτοιμός εἰμι.
[3.146.1] ταῦτα ἔλεξε ὁ Χαρίλεως· Μαιάνδριος δὲ ὑπέλαβε τὸν λόγον, ὡς μὲν ἐγὼ δοκέω, οὐκ ἐς τοῦτο ἀφροσύνης ἀπικόμενος ὡς δόξαι τὴν ἑωυτοῦ δύναμιν περιέσεσθαι τῆς βασιλέος, ἀλλὰ φθονήσας μᾶλλον Συλοσῶντι εἰ ἀπονητὶ ἔμελλε ἀπολάμψεσθαι ἀκέραιον τὴν πόλιν.
[3.146.2] ἐρεθίσας ὦν τοὺς Πέρσας ἤθελε ὡς ἀσθενέστατα ποιῆσαι τὰ Σάμια πρήγματα καὶ οὕτω παραδιδόναι, εὖ ἐξεπιστάμενος ὡς παθόντες οἱ Πέρσαι κακῶς προσεμπικρανέεσθαι ἔμελλον τοῖσι Σαμίοισι, εἰδώς τε ἑωυτῷ ἀσφαλέα ἔκδυσιν ἐοῦσαν ἐκ τῆς νήσου τότε ἐπεὰν αὐτὸς βούληται· ἐπεποίητο γάρ οἱ κρυπτὴ διῶρυξ ἐκ τῆς ἀκροπόλιος φέρουσα ἐπὶ θάλασσαν.
[3.146.3] αὐτὸς μὲν δὴ ὁ Μαιάνδριος ἐκπλέει ἐκ τῆς Σάμου, τοὺς δ᾽ ἐπικούρους πάντας ὁπλίσας ὁ Χαρίλεως καὶ ἀναπετάσας τὰς πύλας ἐξῆκε ἐπὶ τοὺς Πέρσας οὔτε προσδεκομένους τοιοῦτον οὐδὲν δοκέοντάς τε δὴ πάντα συμβεβάναι. ἐμπεσόντες δὲ οἱ ἐπίκουροι τῶν Περσέων τοὺς διφροφορευμένους τε καὶ λόγου πλείστου ἐόντας ἔκτεινον.
[3.146.4] καὶ οὗτοι μὲν ταῦτα ἐποίευν, ἡ δὲ ἄλλη στρατιὴ ἡ Περσικὴ ἐπεβοήθεε, πιεζεύμενοι δὲ οἱ ἐπίκουροι ὀπίσω κατειλήθησαν ἐς τὴν ἀκρόπολιν.
[3.147.1] Ὀτάνης δὲ ὁ στρατηγὸς ἰδὼν πάθος μέγα Πέρσας πεπονθότας ‹τὰς μὲν› ἐντολὰς [τε] τὰς Δαρεῖός οἱ ἀποστέλλων ἐνετέλλετο, μήτε κτείνειν μηδένα Σαμίων μήτε ἀνδραποδίζεσθαι ἀπαθέα τε κακῶν ἀποδοῦναι τὴν νῆσον Συλοσῶντι, τουτέων μὲν τῶν ἐντολέων μεμνημένος ἐπελανθάνετο, ὁ δὲ παρήγγειλε τῇ στρατιῇ πάντα τὸν ἂν λάβωσι, καὶ ἄνδρα καὶ παῖδα, ὁμοίως κτείνειν.
[3.147.2] ἐνθαῦτα τῆς στρατιῆς οἱ μὲν τὴν ἀκρόπολιν ἐπολιόρκεον, οἱ δὲ ἔκτεινον πάντα τὸν ἐμποδὼν γινόμενον, ὁμοίως ἔν τε ἱρῷ καὶ ἔξω ἱροῦ.
[3.148.1] Μαιάνδριος δ᾽ ἀποδρὰς ἐκ τῆς Σάμου ἐκπλέει ἐς Λακεδαίμονα· ἀπικόμενος δὲ ἐς αὐτὴν καὶ ἀνενεικάμενος τὰ ἔχων ἐξεχώρησε ἐποίεε τοιάδε. ὅκως ποτήρια ἀργύρεά τε καὶ χρύσεα προθεῖτο, οἱ μὲν θεράποντες αὐτοῦ ἐξέσμων αὐτά, ὁ δ᾽ ἂν τὸν χρόνον τοῦτον Κλεομένεϊ τῷ Ἀναξανδρίδεω ἐν λόγοισι ἐών, βασιλεύοντι Σπάρτης, προῆγέ μιν ἐς τὰ οἰκία· ὅκως δὲ ἴδοιτο Κλεομένης τὰ ποτήρια, ἀπεθώμαζέ τε καὶ ἐξεπλήσσετο· ὁ δὲ ἂν ἐκέλευε αὐτὸν ἀποφέρεσθαι αὐτῶν ὅσα βούλοιτο.
[3.148.2] τοῦτο καὶ δὶς καὶ τρὶς εἴπαντος Μαιανδρίου ὁ Κλεομένης δικαιότατος ἀνδρῶν γίνεται, ὃς λαβεῖν μὲν διδόμενα οὐκ ἐδικαίου, μαθὼν δὲ ὡς ἄλλοισι διδοὺς τῶν ἀστῶν εὑρήσεται τιμωρίην, βὰς ἐπὶ τοὺς ἐφόρους ἄμεινον εἶναι ἔφη τῇ Σπάρτῃ τὸν ξεῖνον τὸν Σάμιον ἀπαλλάσσεσθαι ἐκ τῆς Πελοποννήσου, ἵνα μὴ ἀναπείσῃ ἢ αὐτὸν ἢ ἄλλον τινὰ Σπαρτιητέων κακὸν γενέσθαι. οἱ δ᾽ ὑπακούσαντες ἐξεκήρυξαν Μαιάνδριον.
[3.149.1] τὴν δὲ Σάμον σαγηνεύσαντες οἱ Πέρσαι παρέδοσαν Συλοσῶντι ἔρημον ἐοῦσαν ἀνδρῶν. ὑστέρῳ μέντοι χρόνῳ καὶ συγκατοίκισε αὐτὴν ὁ στρατηγὸς Ὀτάνης ἔκ τε ὄψιος ὀνείρου καὶ νούσου ἥ μιν κατέλαβε νοσῆσαι τὰ αἰδοῖα.
[3.150.1] Ἐπὶ δὲ Σάμον στρατεύματος ναυτικοῦ οἰχομένου Βαβυλώνιοι ἀπέστησαν, κάρτα εὖ παρεσκευασμένοι· ἐν ὅσῳ γὰρ ὅ τε μάγος ἦρχε καὶ οἱ ἑπτὰ ἐπανέστησαν, ἐν τούτῳ παντὶ τῷ χρόνῳ καὶ τῇ ταραχῇ ἐς τὴν πολιορκίην παρεσκευάζοντο. καί κως ταῦτα ποιεῦντες ἐλάνθανον.
[3.150.2] ἐπείτε δὲ ἐκ τοῦ ἐμφανέος ἀπέστησαν, ἐποίησαν τοιόνδε· τὰς μητέρας ἐξελόντες γυναῖκα ἕκαστος μίαν προσεξαιρέετο τὴν ἐβούλετο ἐκ τῶν ἑωυτοῦ οἰκίων, τὰς δὲ λοιπὰς ἁπάσας συναγαγόντες ἀπέπνιξαν· τὴν δὲ μίαν ἕκαστος σιτοποιὸν ἐξαιρέετο. ἀπέπνιξαν δὲ αὐτάς, ἵνα μή σφεων τὸν σῖτον ἀναισιμώσωσι.
[3.151.1] πυθόμενος δὲ ταῦτα ὁ Δαρεῖος καὶ συλλέξας ἅπασαν τὴν ἑωυτοῦ δύναμιν ἐστρατεύετο ἐπ᾽ αὐτούς, ἐπελάσας δὲ ἐπὶ τὴν Βαβυλῶνα ἐπολιόρκεε φροντίζοντας οὐδὲν τῆς πολιορκίης. ἀναβαίνοντες γὰρ ἐπὶ τοὺς προμαχεῶνας τοῦ τείχεος οἱ Βαβυλώνιοι κατωρχέοντο καὶ κατέσκωπτον Δαρεῖον καὶ τὴν στρατιὴν αὐτοῦ, καί τις αὐτῶν εἶπε τοῦτο τὸ ἔπος·
[3.151.2] Τί κάτησθε, ὦ Πέρσαι, ἐνθαῦτα, ἀλλ᾽ οὐκ ἀπαλλάσσεσθε; τότε γὰρ αἱρήσετε ἡμέας, ἐπεὰν ἡμίονοι τέκωσι. τοῦτο εἶπε τῶν τις Βαβυλωνίων, οὐδαμὰ ἐλπίζων ἂν ἡμίονον τεκεῖν.
[3.152.1] ἑπτὰ δὲ μηνῶν καὶ ἐνιαυτοῦ διεληλυθότος ἤδη ὁ Δαρεῖός τε ἤσχαλλε καὶ ἡ στρατιὴ πᾶσα οὐ δυνατὴ ἐοῦσα ἑλεῖν τοὺς Βαβυλωνίους. καίτοι πάντα σοφίσματα καὶ πάσας μηχανὰς ἐπεποιήκεε ἐς αὐτοὺς Δαρεῖος· ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἐδύνατο ἑλεῖν σφεας, ἄλλοισί τε σοφίσμασι πειρησάμενος καὶ δὴ καὶ τῷ Κῦρος εἷλέ σφεας, καὶ τούτῳ ἐπειρήθη. ἀλλὰ γὰρ δεινῶς ἦσαν ἐν φυλακῇσι οἱ Βαβυλώνιοι, οὐδέ σφεας οἷός τε ἦν ἑλεῖν.
[3.153.1] ἐνθαῦτα εἰκοστῷ μηνὶ Ζωπύρῳ τῷ Μεγαβύξου τούτου ὃς τῶν ἑπτὰ ἀνδρῶν ἐγένετο τῶν τὸν μάγον κατελόντων, τούτου τοῦ Μεγαβύξου παιδὶ Ζωπύρῳ ἐγένετο τέρας τόδε· τῶν οἱ σιτοφόρων ἡμιόνων μία ἔτεκε. ὡς δέ οἱ ἐξηγγέλθη καὶ ὑπὸ ἀπιστίης αὐτὸς ὁ Ζώπυρος εἶδε τὸ βρέφος, ἀπείπας τοῖσι ἰδοῦσι μηδενὶ φράζειν τὸ γεγονὸς ἐβουλεύετο.
[3.153.2] καί οἱ πρὸς τὰ τοῦ Βαβυλωνίου ῥήματα, ὃς κατ᾽ ἀρχὰς ἔφησε, ἐπεάν περ ἡμίονοι τέκωσι, τότε τὸ τεῖχος ἁλώσεσθαι, πρὸς ταύτην τὴν φήμην Ζωπύρῳ ἐδόκεε εἶναι ἁλώσιμος ἤδη ἡ Βαβυλών· σὺν γὰρ θεῷ ἐκεῖνόν τε εἰπεῖν καὶ ἑωυτῷ τεκεῖν τὴν ἡμίονον.
[3.154.1] ὡς δέ οἱ ἐδόκεε μόρσιμον εἶναι ἤδη τῇ Βαβυλῶνι ἁλίσκεσθαι, προσελθὼν Δαρείῳ ἀπεπυνθάνετο εἰ περὶ πολλοῦ κάρτα ποιέεται τὴν Βαβυλῶνα ἑλεῖν. πυθόμενος δὲ ὡς πολλοῦ τιμῷτο, ἄλλο βουλεύεται, ὅκως αὐτός τε ἔσται ὁ ἑλὼν αὐτὴν καὶ ἑωυτοῦ τὸ ἔργον ἔσται· κάρτα γὰρ ἐν [τοῖσι] Πέρσῃσι αἱ ἀγαθουργίαι ἐς τὸ πρόσω μεγάθεος τιμῶνται.
[3.154.2] ἄλλῳ μέν νυν οὐκ ἐφράζετο ἔργῳ δυνατὸς εἶναί μιν ὑποχειρίην ποιῆσαι, εἰ δ᾽ ἑωυτὸν λωβησάμενος αὐτομολήσειε ἐς αὐτούς. ἐνθαῦτα ἐν ἐλαφρῷ ποιησάμενος ἑωυτὸν λωβᾶται λώβην ἀνήκεστον· ἀποταμὼν γὰρ ἑωυτοῦ τὴν ῥῖνα καὶ τὰ ὦτα καὶ τὴν κόμην κακῶς περικείρας καὶ μαστιγώσας ἦλθε παρὰ Δαρεῖον.
[3.155.1] Δαρεῖος δὲ κάρτα βαρέως ἤνεικε ἰδὼν ἄνδρα τὸν δοκιμώτατον λελωβημένον, ἔκ τε τοῦ θρόνου ἀναπηδήσας ἀνέβωσέ τε καὶ εἴρετό μιν ὅστις εἴη ὁ λωβησάμενος καὶ ὅ τι ποιήσαντα.
[3.155.2] ὁ δὲ εἶπε· Οὐκ ἔστι οὗτος ἀνὴρ ὅτι μὴ σύ, τῷ ἐστὶ δύναμις τοσαύτη ἐμὲ δὴ ὧδε διαθεῖναι, οὐδέ τις ἀλλοτρίων, ὦ βασιλεῦ, τάδε ἔργασται, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἐγὼ ἐμεωυτόν, δεινόν τι ποιεύμενος Ἀσσυρίους Πέρσῃσι καταγελᾶν.
[3.155.3] ὁ δ᾽ ἀμείβετο· Ὦ σχετλιώτατε ἀνδρῶν, ἔργῳ τῷ αἰσχίστῳ οὔνομα τὸ κάλλιστον ἔθευ, φὰς διὰ τοὺς πολιορκεομένους σεωυτὸν ἀνηκέστως διαθεῖναι· τί δ᾽, ὦ μάταιε, λελωβημένου σεῦ θᾶσσον οἱ πολέμιοι παραστήσονται; κῶς οὐκ ἐξέπλωσας τῶν φρενῶν σεωυτὸν διαφθείρας;
[3.155.4] ὁ δὲ εἶπε· Εἰ μέν τοι ὑπερετίθεα τὰ ἔμελλον ποιήσειν, οὐκ ἄν με περιεῖδες· νῦν δ᾽ ἐπ᾽ ἐμεωυτοῦ βαλόμενος ἔπρηξα. ἤδη ὦν, ἢν μὴ τῶν σῶν δεήσῃ, αἱρέομεν Βαβυλῶνα. ἐγὼ μὲν γὰρ ὡς ἔχω αὐτομολήσω ἐς τὸ τεῖχος καὶ φήσω πρὸς αὐτοὺς ὡς ὑπὸ σεῦ τάδε πέπονθα. καὶ δοκέω πείσας σφέας ταῦτα ἔχειν οὕτω τεύξεσθαι στρατιῆς.
[3.155.5] σὺ δέ, ἀπ᾽ ἧς ἂν ἡμέρης ἐγὼ ἐσέλθω ἐς τὸ τεῖχος, ἀπὸ ταύτης ἐς δεκάτην ἡμέρην τῆς σεωυτοῦ στρατιῆς, τῆς μηδεμία ἔσται ὤρη ἀπολλυμένης, ταύτης χιλίους τάξον κατὰ τὰς Σεμιράμιος καλεομένας πύλας· μετὰ δὲ αὖτις ἀπὸ τῆς δεκάτης ἐς ἑβδόμην ἄλλους μοι τάξον δισχιλίους κατὰ τὰς Νινίων καλεομένας πύλας· ἀπὸ δὲ τῆς ἑβδόμης διαλείπειν εἴκοσι ἡμέρας καὶ ἔπειτα ἄλλους κάτισον ἀγαγὼν κατὰ τὰς Χαλδαίων καλεομένας πύλας τετρακισχιλίους. ἐχόντων δὲ μήτε οἱ πρότεροι μηδὲν τῶν ἀμυνεύντων μήτε οὗτοι, πλὴν ἐγχειριδίων· τοῦτο δὲ ἐᾶν ἔχειν.
[3.155.6] μετὰ δὲ τὴν εἰκοστὴν ἡμέρην ἰθέως τὴν μὲν ἄλλην στρατιὴν κελεύειν πέριξ προσβάλλειν πρὸς τὸ τεῖχος, Πέρσας δέ μοι τάξον κατά τε τὰς Βηλίδας καλεομένας καὶ Κισσίας πύλας· ὡς γὰρ ἐγὼ δοκέω, ἐμέο μεγάλα ἔργα ἀποδεξαμένου τά τε ἄλλα ἐπιτρέψονται ἐμοὶ Βαβυλώνιοι καὶ δὴ καὶ τῶν πυλέων τὰς βαλανάγρας· τὸ δὲ ἐνθεῦτεν ἐμοί τε καὶ Πέρσῃσι μελήσει τὰ δεῖ ποιέειν.
[3.156.1] ταῦτα ἐντειλάμενος ἤιε ἐπὶ τὰς πύλας, ἐπιστρεφόμενος ὡς δῆθεν ἀληθέως αὐτόμολος. ὁρῶντες δὲ ἀπὸ τῶν πύργων οἱ κατὰ τοῦτο τεταγμένοι κατέτρεχον κάτω καὶ ὀλίγον τι παρακλίναντες τὴν ἑτέρην πύλην εἰρώτων τίς τε εἴη καὶ ὅτευ δεόμενος ἥκοι. ὁ δέ σφι ἠγόρευε ὡς εἴη τε Ζώπυρος καὶ αὐτομολέοι ἐς ἐκείνους.
[3.156.2] ἦγον δή μιν οἱ πυλουροί, ταῦτα ὡς ἤκουσαν, ἐπὶ τὰ κοινὰ τῶν Βαβυλωνίων· καταστὰς δὲ ἐπ᾽ αὐτὰ κατοικτίζετο, φὰς ὑπὸ Δαρείου πεπονθέναι τὰ ἐπεπόνθεε ὑπ᾽ ἑωυτοῦ, παθεῖν δὲ ταῦτα διότι συμβουλεύσαι οἱ ἀπανιστάναι τὴν στρατιήν, ἐπείτε δὴ οὐδεὶς πόρος ἐφαίνετο τῆς ἁλώσιος.
[3.156.3] Νῦν τε, ἔφη λέγων, ἐγὼ ὑμῖν, ὦ Βαβυλώνιοι, ἥκω μέγιστον ἀγαθόν, Δαρείῳ δὲ καὶ τῇ στρατιῇ [καὶ Πέρσῃσι] μέγιστον κακόν· οὐ γὰρ δὴ ἐμέ γε ὧδε λωβησάμενος καταπροΐξεται· ἐπίσταμαι δ᾽ αὐτοῦ πάσας τὰς διεξόδους τῶν βουλευμάτων. τοιαῦτα ἔλεγε.
[3.157.1] οἱ δὲ Βαβυλώνιοι ὁρῶντες ἄνδρα τῶν ἐν Πέρσῃσι δοκιμωτάτων ῥινός τε καὶ ὤτων ἐστερημένον μάστιξί τε καὶ αἵματι ἀναπεφυρμένον, πάγχυ ἐλπίσαντες λέγειν μιν ἀληθέα καί σφι ἥκειν σύμμαχον ἐπιτράπεσθαι ἕτοιμοι ἦσαν τῶν ἐδέετο σφέων· ἐδέετο δὲ στρατιῆς.
[3.157.2] ὁ δὲ ἐπείτε αὐτῶν τοῦτο παρέλαβε, ἐποίεε τά περ τῷ Δαρείῳ συνεθήκατο· ἐξαγαγὼν γὰρ τῇ δεκάτῃ ἡμέρῃ τὴν στρατιὴν τῶν Βαβυλωνίων καὶ κυκλωσάμενος τοὺς χιλίους τοὺς πρώτους ἐνετείλατο Δαρείῳ τάξαι, τούτους κατεφόνευσε.
[3.157.3] μαθόντες δέ μιν οἱ Βαβυλώνιοι τοῖσι ἔπεσι τὰ ἔργα παρεχόμενον ὅμοια, πάγχυ περιχαρέες ἐόντες πᾶν δὴ ἕτοιμοι ἦσαν ὑπηρετέειν. ὁ δὲ διαλιπὼν ἡμέρας τὰς συγκειμένας αὖτις ἐπιλεξάμενος τῶν Βαβυλωνίων ἐξήγαγε καὶ κατεφόνευσε τῶν Δαρείου στρατιωτέων τοὺς δισχιλίους.
[3.157.4] ἰδόντες δὲ καὶ τοῦτο τὸ ἔργον οἱ Βαβυλώνιοι πάντες Ζώπυρον εἶχον ἐν στόμασι αἰνέοντες. ὁ δὲ αὖτις διαλιπὼν τὰς συγκειμένας ἡμέρας ἐξήγαγε ἐς τὸ προειρημένον καὶ κυκλωσάμενος κατεφόνευσε τοὺς τετρακισχιλίους. ὡς δὲ καὶ τοῦτο κατέργαστο, πάντα δὴ ἦν ἐν τοῖσι Βαβυλωνίοισι Ζώπυρος, καὶ στρατάρχης τε οὗτός σφι καὶ τειχοφύλαξ ἀπεδέδεκτο.
[3.158.1] προσβολὴν δὲ Δαρείου κατὰ τὰ συγκείμενα ποιευμένου πέριξ τὸ τεῖχος, ἐνθαῦτα δὴ πάντα τὸν δόλον ὁ Ζώπυρος ἐξέφαινε. οἱ μὲν γὰρ Βαβυλώνιοι ἀναβάντες ἐπὶ τὸ τεῖχος ἠμύνοντο τὴν Δαρείου στρατιὴν προσβάλλουσαν, ὁ δὲ Ζώπυρος τάς τε Κισσίας καὶ Βηλίδας καλεομένας πύλας ἀναπετάσας ἐσῆκε τοὺς Πέρσας ἐς τὸ τεῖχος.
[3.158.2] τῶν δὲ Βαβυλωνίων οἳ μὲν εἶδον τὸ ποιηθέν, οὗτοι μὲν ἔφευγον ἐς τοῦ Διὸς τοῦ Βήλου τὸ ἱρόν, οἳ δὲ οὐκ εἶδον, ἔμενον ἐν τῇ ἑωυτοῦ τάξι ἕκαστος, ἐς ὃ δὴ καὶ οὗτοι ἔμαθον προδεδομένοι.
[3.159.1] Βαβυλὼν μέν νυν οὕτω τὸ δεύτερον αἱρέθη, Δαρεῖος δὲ ἐπείτε ἐκράτησε τῶν Βαβυλωνίων, τοῦτο μέν σφεων τὸ τεῖχος περιεῖλε καὶ τὰς πύλας πάσας ἀπέσπασε (τὸ γὰρ πρότερον ἑλὼν Κῦρος τὴν Βαβυλῶνα ἐποίησε τούτων οὐδέτερον), τοῦτο δὲ ὁ Δαρεῖος τῶν ἀνδρῶν τοὺς κορυφαίους μάλιστα ἐς τρισχιλίους ἀνεσκολόπισε, τοῖσι δὲ λοιποῖσι Βαβυλωνίοισι ἀπέδωκε τὴν πόλιν οἰκέειν.
[3.159.2] ὡς δ᾽ ἕξουσι γυναῖκας οἱ Βαβυλώνιοι, ἵνα σφι γενεὴ ὑπογίνηται, τάδε Δαρεῖος προιδὼν ἐποίησε (τὰς γὰρ ἑωυτῶν, ὡς καὶ κατ᾽ ἀρχὰς δεδήλωται, ἀπέπνιξαν οἱ Βαβυλώνιοι τοῦ σίτου προορῶντες)· ἐπέταξε τοῖσι περιοίκοισι ἔθνεσι γυναῖκας ἐς Βαβυλῶνα κατιστάναι, ὅσας δὴ ἑκάστοισι ἐπιτάσσων, ὥστε πέντε μυριάδων τὸ κεφαλαίωμα τῶν γυναικῶν συνῆλθε. ἐκ τουτέων δὲ τῶν γυναικῶν οἱ νῦν Βαβυλώνιοι γεγόνασι.
[3.160.1] Ζωπύρου δὲ οὐδεὶς ἀγαθοεργίην Περσέων ὑπερεβάλετο παρὰ Δαρείῳ κριτῇ, οὔτε τῶν ὕστερον γενομένων οὔτε τῶν πρότερον, ὅτι μὴ Κῦρος μοῦνος· τούτῳ γὰρ οὐδεὶς Περσέων ἠξίωσέ κω ἑωυτὸν συμβαλεῖν. πολλάκις δὲ Δαρεῖον λέγεται γνώμην τήνδε ἀποδέξασθαι, ὡς βούλοιτο ἂν Ζώπυρον εἶναι ἀπαθέα τῆς ἀεικείης μᾶλλον ἢ Βαβυλῶνάς οἱ εἴκοσι πρὸς τῇ ἐούσῃ προσγενέσθαι.
[3.160.2] ἐτίμησε δέ μιν μεγάλως· καὶ γὰρ δῶρά οἱ ἀνὰ πᾶν ἔτος ἐδίδου ταῦτα τὰ Πέρσῃσί ἐστι τιμιώτατα καὶ τὴν Βαβυλῶνά οἱ ἔδωκε ἀτελέα νέμεσθαι μέχρι τῆς ἐκείνου ζόης καὶ ἄλλα πολλὰ ἐπέδωκε. Ζωπύρου δὲ τούτου γίνεται Μεγάβυξος, ὃς ἐν Αἰγύπτῳ ἀντία Ἀθηναίων καὶ τῶν συμμάχων ἐστρατήγησε· Μεγαβύξου δὲ τούτου γίνεται Ζώπυρος, ὃς ἐς Ἀθήνας ηὐτομόλησε ἐκ Περσέων.
[3.126.1] Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός, και τον Οροίτη τον βρήκε η τιμωρία για τον Πολυκράτη. Δηλαδή, μετά τον θάνατο του Καμβύση και τη βασιλεία των Μάγων, ο Οροίτης έμενε αργός στις Σάρδεις και δεν έκανε τίποτε για τους Πέρσες που οι Μήδοι τούς έπαιρναν την αρχή·
[3.126.2] μέσα σ᾽ εκείνη την αναταραχή μάλιστα σκότωσε τον Μιτροβάτη, τον διοικητή του Δασκυλείου, που τον κατηγόρησε για τα σχετικά με τον Πολυκράτη, σκότωσε και τον γιο του Μιτροβάτη, τον Κρανάσπη, ανθρώπους ξεχωριστούς ανάμεσα στους Πέρσες, όπως έκανε και άλλα κακουργήματα, κάθε λογής, και κάποιον έφιππο ταχυδρόμο του Δαρείου που πήγε να τον δει, επειδή δεν του άρεσαν τα όσα του μήνυσε, τον σκότωσε καθώς γύριζε πίσω βάζοντας μερικούς να του στήσουν ενέδρα στον δρόμο, και αφού τον σκότωσε, τον εξαφάνισε μαζί με τ᾽ άλογό του.
[3.127.1] Ο Δαρείος τώρα, μόλις πήρε την αρχή, ήθελε να τιμωρήσει τον Οροίτη για όλες τις άδικες πράξεις του, και προπαντός για τον Μιτροβάτη και τον γιο του. Αλλά δεν το βρήκε φρόνιμο να στείλει κατευθείαν στρατό εναντίον του, επειδή και τα πράγματα ήταν ακόμη φουσκωμένα, και ο ίδιος είχε μόλις καταλάβει την αρχή, και για τον Οροίτη μάθαινε ότι διέθετε μεγάλη δύναμη, αφού είχε χίλιους Πέρσες σωματοφύλακες, είχε και τους νομούς φρυγικό, λυδικό, ιωνικό.
[3.127.2] Απέναντι λοιπόν σ᾽ αυτή την κατάσταση ο Δαρείος μηχανεύτηκε το εξής: συγκάλεσε τους πιο διακεκριμένους Πέρσες και τους είπε τα ακόλουθα: «Ποιός από σας, Πέρσες, θα κάνει για μένα μια δουλειά, με σοφία όμως και όχι με βία ούτε με πολλούς ανθρώπους, αφού όπου χρειάζεται σοφία, η βία δεν έχει καμιά θέση;
[3.127.3] Ποιός από σας δηλαδή θα μου φέρει ζωντανόν είτε θα σκοτώσει τον Οροίτη, αυτόν που κανένα καλό δεν έκανε στους Πέρσες, μόνο έπραξε μεγάλα δεινά; Από τη μια ξέκανε δυο δικούς μας, τον Μιτροβάτη και τον γιο του, από την άλλη σκοτώνει αυτούς που εγώ του στέλνω να τον ανακαλέσουν, δείχνοντας αλαζονεία ανυπόφορη· προτού λοιπόν κάνει στους Πέρσες κανένα μεγαλύτερο κακό, πρέπει εμείς να τον προλάβουμε με θάνατο».
[3.128.1] Αυτά τους ρώτησε ο Δαρείος, κι από εκείνους, τριάντα άνδρες έδωσαν υπόσχεση, θέλοντας ο καθένας τους να εκτελέσει ο ίδιος αυτό το έργο. Επειδή όμως φιλονικούσαν, μπήκε στη μέση ο Δαρείος και τους υπέδειξε να ρίξουν κλήρο· έριξαν λοιπόν κλήρο, κι απ᾽ όλους τυχαίνει ο Βαγαίος του Αρτόντη.
[3.128.2] Και αφού κληρώθηκε ο Βαγαίος κάνει το εξής: πιάνει και γράφει γράμματα πολλά που είχαν να κάνουν με διάφορα ζητήματα, βάζει απάνω τους τη σφραγίδα του Δαρείου, και παίρνοντάς τα μαζί του φεύγει για τις Σάρδεις.
[3.128.3] Όταν λοιπόν έφτασε εκεί και παρουσιάστηκε στον Οροίτη, άρχισε να βγάζει ένα–ένα τα γράμματα και να τα δίνει στον βασιλικό γραμματικό να τα διαβάσει (γιατί βασιλικούς γραμματικούς έχουν όλοι οι διοικητές)· και όπως έδινε τα γράμματα ο Βαγαίος παρατηρούσε κιόλας τους σωματοφύλακες, αν φανέρωναν τίποτε ενδείξεις αποστασίας από τον Οροίτη.
[3.128.4] Βλέποντας λοιπόν ότι έδειχναν μεγάλο σεβασμό για τα γράμματα και ακόμη μεγαλύτερον γι᾽ αυτά που έλεγαν τα γράμματα, δίνει ο Βαγαίος άλλο ένα όπου υπήρχαν τούτα τα λόγια: «Πέρσες, ο βασιλιάς Δαρείος σάς απαγορεύει να είστε σωματοφύλακες του Οροίτη». Σαν τ᾽ άκουσαν αυτό οι σωματοφύλακες χαμήλωσαν τα δόρατά τους μπροστά στον Βαγαίο.
[3.128.5] Βλέποντάς τους τώρα ο Βαγαίος να υπακούνε στο γράμμα ως προς αυτό, παίρνει πια θάρρος και δίνει στον γραμματικό και το τελευταίο γράμμα, όπου ήταν γραμμένο: «Ο βασιλιάς Δαρείος προστάζει τους Πέρσες που είναι στις Σάρδεις να σκοτώσουν τον Οροίτη». Οι σωματοφύλακες, μόλις το άκουσαν αυτό, τραβούν τα σπαθιά τους και τον σκοτώνουν ευθύς. Έτσι λοιπόν βρήκε τον Οροίτη τον Πέρση η τιμωρία για τον Πολυκράτη τον Σάμιο.
[3.129.1] Τους θησαυρούς του Οροίτη τούς μετέφεραν και τους πήγαν στα Σούσα, και δεν πέρασε πολύς καιρός όταν ο βασιλιάς Δαρείος, στο κυνήγι, πηδώντας από το άλογο, στραμπούλιξε το πόδι του:
[3.129.2] το στραμπούληγμα ήταν κάπως σοβαρό, γιατί ο αστράγαλος βγήκε από την κλείδωση. Και μια που είχε κι από πριν γύρω του γιατρούς που ανάμεσα στους Αιγυπτίους τούς θεωρούσαν τους πρώτους στην ιατρική, ο Δαρείος χρησιμοποίησε αυτούς. Αυτοί όμως, στρεβλώνοντας και ζορίζοντας το πόδι, έκαναν μεγαλύτερο κακό.
[3.129.3] Επτά ημέρες και επτά νύχτες ξαγρύπνησε ο Δαρείος από τον πόνο που ένιωθε, και την όγδοη ημέρα, ενώ είχε τα μαύρα του τα χάλια, κάποιος που είχε παλαιότερα, στις Σάρδεις ακόμη, ακούσει για την τέχνη του Κροτωνιάτη Δημοκήδη, πήγε και το είπε στον Δαρείο· κι αυτός πρόσταξε να του τον φέρουν όσο το δυνατόν συντομότερα. Τον ανακάλυψαν παραπεταμένον κάπου ανάμεσα στους δούλους του Οροίτη και τον έφεραν στον βασιλιά, έτσι όπως ήταν, ντυμένος με κουρέλια και σέρνοντας τα δεσμά του.
[3.130.1] Στάθηκε ο Δημοκήδης μπροστά στον Δαρείο και ο Δαρείος τον ρώτησε αν γνωρίζει την ιατρική· εκείνος αρνήθηκε από τον φόβο μήπως, αν φανερωθεί, στερηθεί για πάντα την Ελλάδα.
[3.130.2] Ο Δαρείος το είδε καθαρά ότι ο άλλος προσπαθούσε να ξεφύγει, και πρόσταξε αυτούς που του είχαν πάει τον Δημοκήδη να φέρουν εκεί μαστίγια και σουβλιά. Τότε εκείνος φανερώνεται και λέει ότι δεν την ξέρει καλά την ιατρική, αλλά ότι είχε κάνει κοντά σε κάποιον γιατρό και έχει κάποια ιδέα.
[3.130.3] Ο Δαρείος ωστόσο τον εμπιστεύθηκε, και ο Δημοκήδης, χρησιμοποιώντας ελληνικά φάρμακα και εφαρμόζοντας ήπια μέσα μετά τα ισχυρά, έκανε τον Δαρείο να μπορεί να κοιμάται, και σε λίγον καιρό τον γιάτρεψε εντελώς, ενώ εκείνος είχε πάψει πια να ελπίζει ότι το πόδι του θα γινόταν ποτέ καλά.
[3.130.4] Τότε ο Δαρείος τού χάρισε δυο ζευγάρια χρυσές πέδες, κι εκείνος τον ρώτησε αν επίτηδες του ανταποδίδει διπλό το κακό επειδή τον γιάτρεψε. Του Δαρείου τού άρεσαν αυτά τα λόγια, και στέλνει τον Δημοκήδη στις γυναίκες του. Και οι ευνούχοι, καθώς τον περιέφεραν, έλεγαν στις γυναίκες ότι αυτός ήταν που είχε ξαναδώσει στον βασιλιά την υγεία του.
[3.130.5] Τότε εκείνες, βουτώντας η καθεμιά ένα τάσι μέσα στην κασέλα με το χρυσάφι, χάρισαν στον Δημοκήδη τόσο πλούσια δώρα, ώστε ο υπηρέτης που τον ακολουθούσε, Σκίτων τ᾽ όνομά του, σηκώνοντας από κάτω τους στατήρες που έπεφταν από τα τάσια, μάζεψε άφθονα χρυσά νομίσματα.
[3.131.1] Νά τώρα πώς ο Δημοκήδης, που ερχόταν από τον Κρότωνα, σχετίστηκε με τον Πολυκράτη· στον Κρότωνα δεν τα πήγαινε καλά με τον πατέρα του που ήταν οξύθυμος. Επειδή δεν μπορούσε να τον υποφέρει, έφυγε και πήγε στην Αίγινα. Εγκαταστάθηκε εκεί, και μολονότι δεν ήταν εξοπλισμένος και δεν είχε κανένα από τα εργαλεία της ιατρικής, τον πρώτο κιόλας χρόνο ξεπέρασε τους άλλους γιατρούς.
[3.131.2] Και τον δεύτερο χρόνο το δημόσιο στην Αίγινα του έδωσε μισθό ένα τάλαντο, τον τρίτο χρόνο οι Αθηναίοι τού έδωσαν εκατό μνες, και τον τέταρτο ο Πολυκράτης δύο τάλαντα. Έτσι έφτασε ο Δημοκήδης στη Σάμο, και δεν ήταν μικρό το όφελος που είδαν απ᾽ αυτόν τον άνθρωπο οι Κροτωνιάτες γιατροί·
[3.131.3] γιατί πραγματικά, κάποτε έλεγαν ότι οι Κροτωνιάτες γιατροί ήταν οι πρώτοι στην Ελλάδα, και οι Κυρηναίοι δεύτεροι — την ίδια εποχή οι Αργείοι είχαν το όνομα ότι είναι οι πρώτοι από τους Έλληνες στη μουσική.
[3.132.1] Τότε λοιπόν στα Σούσα ο Δημοκήδης, αφού γιάτρεψε τον Δαρείο, απέκτησε μεγάλο σπίτι και έγινε ομοτράπεζος του βασιλιά, και είχε στη διάθεσή του όλα τα αγαθά εκτός από ένα, ότι δεν μπορούσε να γυρίσει στην Ελλάδα.
[3.132.2] Και πρώτα παρακάλεσε τον βασιλιά και έσωσε τους Αιγυπτίους γιατρούς που τον κουράριζαν πρώτα και που ήταν να τους παλουκώσουν επειδή είχαν αποδειχθεί κατώτεροι από Έλληνα γιατρό, και ύστερα έσωσε τον Ηλείο μάντη του Πολυκράτη που ήταν παραπεταμένος ανάμεσα στους δούλους. Είχε μεγάλη δύναμη ο Δημοκήδης στον βασιλιά.
[3.133.1] Λίγον καιρό ωστόσο μετά από τούτα έτυχε να γίνουν κι άλλα, τα εξής: η Άτοσσα, κόρη του Κύρου και γυναίκα του Δαρείου, έβγαλε στον μαστό ένα απόστημα που ύστερα έσπασε και άρχισε να απλώνεται. Όσον καιρό ήταν μικρό, η Άτοσσα το έκρυβε, και από την ντροπή της δεν έλεγε τίποτε σε κανέναν, όταν όμως κακοφόρμισε, έστειλε και κάλεσε τον Δημοκήδη και του το έδειξε.
[3.133.2] Αυτός τώρα της είπε ότι θα την κάνει καλά και την ορίζει ότι για αντάλλαγμα θα του κάνει τη χάρη που θα της ζητήσει, και της λέει ότι πάντως δεν πρόκειται να της ζητήσει τίποτε από όσα φέρνουν ντροπή.
[3.134.1] Της έκανε λοιπόν θεραπεία και τη γιάτρεψε ο Δημοκήδης την Άτοσσα και τότε εκείνη, δασκαλεμένη απ᾽ αυτόν, είπε στον Δαρείο τούτα τα λόγια, στο κρεβάτι: «Βασιλιά μου, ενώ έχεις τόση δύναμη, κάθεσαι αργός και δεν αβγαταίνεις ούτε τα έθνη των Περσών ούτε τη δύναμή τους.
[3.134.2] Είναι ωστόσο φυσικό, ο άνδρας που είναι νέος και διαφεντεύει τέτοια πλούτη, να δείξει ότι κάνει κάποιο σπουδαίο έργο ώστε και οι Πέρσες να το χωνέψουν ότι τους κυβερνάει άνδρας. Σε συμφέρει μάλιστα να το κάνεις αυτό για δύο λόγους: και για να μάθουν οι Πέρσες ότι ο αφέντης τους είναι άνδρας, και για να έχουν ν᾽ ασχολούνται με τον πόλεμο κι όχι να κάθονται αργοί και να συνωμοτούν εναντίον σου.
[3.134.3] Τώρα θα κάνεις ό,τι κάνεις, όσο είσαι νέος, στην ηλικία· γιατί όσο μεγαλώνει το σώμα, μεγαλώνουν και τα μυαλά, ενώ όταν γερνάει, γερνούν κι αυτά μαζί του και στομώνουν σε όλα τα ζητήματα».
[3.134.4] Αυτά λοιπόν είπε εκείνη, δασκαλεμένη, κι εκείνος της απάντησε τα εξής: «Γυναίκα, μου είπες όλα όσα έχω στον νου μου να κάνω· έχω δηλαδή αποφασίσει να ζέψω γέφυρα από τούτη την ήπειρο στην άλλη ήπειρο και να εκστρατεύσω κατά των Σκυθών· και δεν θ᾽ αργήσει να γίνει αυτό».
[3.134.5] Του λέει τότε η Άτοσσα: «Για να κινήσεις πρώτα εναντίον των Σκυθών, άφησέ το — αυτοί, όποτε το θελήσεις, είναι δικοί σου· για δικό μου χατίρι όμως να εκστρατεύσεις εναντίον της Ελλάδας. Γιατί έχω ακουστά και θέλω να έχω υπηρέτριες από τη Λακωνία, το Άργος, την Αττική, την Κόρινθο. Έχεις άλλωστε τον πιο κατάλληλο απ᾽ όλους τους ανθρώπους για να σε κατατοπίσει για τα καθέκαστα της Ελλάδας και να σε καθοδηγήσει: αυτόν που σου γιάτρεψε το πόδι».
[3.134.6] Ο Δαρείος τής απαντάει: «Αφού λοιπόν, γυναίκα, νομίζεις ότι πρέπει να δοκιμάσουμε πρώτα στην Ελλάδα, μου φαίνεται ότι είναι καλύτερο να στείλουμε πρώτα εκεί Πέρσες κατασκόπους μαζί μ᾽ αυτόν που λες, για να μάθουν και να δουν και να μας κατατοπίσουν για τα καθέκαστα εκεί πέρα· και ύστερα, έχοντας τις πληροφορίες μου, θα κινήσω εναντίον τους». Αυτά είπε ο Δαρείος, και μαζί με τα λόγια έβαλε αμέσως μπροστά και τα έργα.
[3.135.1] Δηλαδή, αμέσως μόλις ξημέρωσε η μέρα, ο Δαρείος κάλεσε δεκαπέντε διακεκριμένους Πέρσες και τους πρόσταξε να συνοδεύσουν τον Δημοκήδη και να περιοδεύσουν τα παραθαλάσσια μέρη της Ελλάδας, μόνο να μην τους το σκάσει ο Δημοκήδης αλλά να τον φέρουν οπωσδήποτε πίσω.
[3.135.2] Και αφού τους έδωσε αυτές τις διαταγές, ύστερα κάλεσε τον ίδιο τον Δημοκήδη και του ζήτησε να καθοδηγήσει τους Πέρσες και να τους δείξει όλη την Ελλάδα, και ύστερα να γυρίσει πίσω· του υπέδειξε μάλιστα να πάρει μαζί του δώρα για τον πατέρα του και τους αδελφούς του, όλα του τα έπιπλα, λέγοντάς του ότι μετά θα του έδινε άλλα, πολύ περισσότερα· και εκτός από τα δώρα τού είπε ότι θα του προσθέσει και ένα φορτηγό πλοίο που θα το γέμιζε με κάθε λογής αγαθά και που θα σαλπάριζε μαζί του.
[3.135.3] Ο Δαρείος ωστόσο, μου φαίνεται εμένα, δεν είχε καμιά πονηριά στον νου του όταν του έδινε αυτές τις υποσχέσεις, αλλά ο Δημοκήδης, επειδή φοβήθηκε μήπως ο Δαρείος ήθελε να τον δοκιμάσει, δεν έσπευσε να δεχτεί όλα όσα του έδινε, αλλά τα δικά του πράγματα είπε ότι θα τ᾽ άφηνε στη θέση τους για να τα έχει όταν γυρίσει, ενώ το φορτηγό πλοίο που του υποσχόταν ο Δαρείος για να μεταφέρει τα δώρα για τ᾽ αδέλφια του, είπε ότι το δεχόταν. Έδωσε λοιπόν ο Δαρείος και σε τούτον τις ίδιες διαταγές, και τους έστειλε στη θάλασσα.
[3.136.1] Κατέβηκαν τότε αυτοί στη Φοινίκη, και στην πόλη της Φοινίκης Σιδώνα εξόπλισαν αμέσως δύο τριήρεις, και μαζί μ᾽ αυτές έναν μεγάλο γαύλο με κάθε λογής αγαθά, και αφού τα ετοίμασαν όλα, σαλπάρισαν για την Ελλάδα, και φτάνοντας εκεί επιθεώρησαν τα παραθαλάσσια μέρη της και κρατούσαν σημειώσεις, ώσπου είδαν τα περισσότερα και τα πιο ονομαστά, και έτσι έφτασαν στον Τάραντα της Ιταλίας.
[3.136.2] Εκεί ο Αριστοφιλίδης, ο βασιλιάς των Ταραντίνων, από καλοσύνη προς τον Δημοκήδη, από τη μια έβγαλε τα πηδάλια των μηδικών πλοίων, και από την άλλη έπιασε τους Πέρσες και τους έβαλε στη φυλακή, δήθεν ότι ήταν κατάσκοποι. Και ενώ εκείνοι τραβούσαν όλα τούτα, ο Δημοκήδης φτάνει στον Κρότωνα. Και όταν εκείνος έφτασε πια στην πατρίδα του, ο Αριστοφιλίδης άφησε ελεύθερους τους Πέρσες και τους έδωσε πίσω ό,τι είχε πάρει από τα πλοία τους.
[3.137.1] Σαλπάρισαν τότε οι Πέρσες από εκεί κυνηγώντας τον Δημοκήδη, και έφτασαν στον Κρότωνα, όπου τον βρήκαν στην αγορά και τον άρπαξαν.
[3.137.2] Από τους Κροτωνιάτες τώρα άλλοι φοβόνταν τη δύναμη των Περσών και ήταν έτοιμοι να μην κάνουν τίποτε, άλλοι όμως άρπαξαν κι αυτοί τον Δημοκήδη και χτυπούσαν με τα μπαστούνια τους τους Πέρσες που φώναζαν κι έλεγαν τούτα τα λόγια: «Κροτωνιάτες, προσέξτε τί κάνετε· πάτε να μας αρπάξετε άνθρωπο που έχει δραπετεύσει από τον βασιλιά.
[3.137.3] Πώς θα την ανεχτεί ο βασιλιάς τέτοια προσβολή; Και πώς εσείς θα έχετε την ησυχία σας αν μας τον πάρετε; Η πόλη σας θα είναι η πρώτη που θα της επιτεθούμε. Η πρώτη που θα προσπαθήσουμε να υποδουλώσουμε».
[3.137.4] Και όμως, παρ᾽ όλα αυτά που τους είπαν, οι Πέρσες δεν μπόρεσαν να πείσουν τους Κροτωνιάτες, παρά έχασαν τον Δημοκήδη, έχασαν και τον γαύλο που είχαν μαζί τους, και έχοντας στερηθεί τον επικεφαλής τους, σαλπάρισαν και γύρισαν στην Ασία χωρίς να επιχειρήσουν να προχωρήσουν άλλο στην Ελλάδα για να πάρουν πληροφορίες.
[3.137.5] Καθώς έφευγαν ωστόσο ο Δημοκήδης τούς έδωσε μόνο τούτη την παραγγελία, τους ζήτησε να πουν στον Δαρείο ότι ο Δημοκήδης αρραβωνιάστηκε την κόρη του Μίλωνα και θα την πάρει γυναίκα του — γιατί το όνομα του παλαιστή Μίλωνα το είχε περί πολλού ο βασιλιάς. Και μου φαίνεται ότι γι᾽ αυτόν τον λόγο ο Δημοκήδης επέσπευσε αυτόν τον γάμο, δίνοντας πολλά χρήματα, για να φανεί στον Δαρείο ότι και στην πατρίδα του ήταν σπουδαίος.
[3.138.1] Αφού ωστόσο σαλπάρισαν από τον Κρότωνα οι Πέρσες εξοκέλλουν με τα πλοία τους στην Ιαπυγία, όπου έγιναν δούλοι, και από εκεί τους έσωσε ο Ταραντίνος Γίλλος, φυγάδας, και τους οδήγησε στον βασιλιά Δαρείο, ο οποίος, για ανταμοιβή, ήταν πρόθυμος να δώσει στον Γίλλο ό,τι ήθελε.
[3.138.2] Ο Γίλλος τού ζήτησε να φροντίσει να κατέβει στον Τάραντα, αφού προηγουμένως του αφηγήθηκε τη συμφορά του· και για να μην προκαλέσει αναταραχή στην Ελλάδα, σε περίπτωση όπου για λόγου του θα αρμένιζε για την Ιταλία μεγάλος στόλος, ο Γίλλος είπε στον Δαρείο ότι οι Κνίδιοι μόνο του έφταναν για να τον πάνε εκεί, νομίζοντας ότι αυτοί, επειδή ήταν πολύ φίλοι με τους Ταραντίνους, θα του εξασφάλιζαν με τον καλύτερο τρόπο την κάθοδό του.
[3.138.3] Ο Δαρείος το δέχτηκε και έβαλε μπρος· έστειλε δηλαδή αγγελιαφόρο στην Κνίδο και ζήτησε από τους Κνίδιους να επαναφέρουν τον Γίλλο στον Τάραντα· οι Κνίδιοι τώρα υπάκουσαν στον Δαρείο, αλλά τους Ταραντίνους δεν μπόρεσαν να τους πείσουν, ενώ εξάλλου δεν είχαν τη δύναμη να χρησιμοποιήσουν βία.
[3.138.4] Έτσι λοιπόν έγιναν τα πράγματα, και αυτοί ήταν οι πρώτοι Πέρσες που έφτασαν από την Ασία στην Ελλάδα, και γι᾽ αυτόν τον λόγο έγιναν κατάσκοποι.
[3.139.1] Ύστερα απ᾽ αυτά ωστόσο ο βασιλιάς Δαρείος κυριεύει τη Σάμο, την πρώτη απ᾽ όλες τις πόλεις, ελληνικές και βαρβαρικές, για την ακόλουθη αιτία· όταν ο Καμβύσης του Κύρου έκανε την εκστρατεία κατά της Αιγύπτου, στην Αίγυπτο πήγαν και πολλοί Έλληνες, άλλοι βέβαια για να κάνουν εμπόριο, άλλοι που ήταν στον στρατό και άλλοι απλώς για να δουν τη χώρα· ανάμεσα σ᾽ αυτούς ήταν και ο Συλοσών, ο γιος του Αιάκη και αδελφός του Πολυκράτη, εξόριστος από τη Σάμο.
[3.139.2] Σ᾽ αυτόν τον Συλοσώντα συνέβη τούτο το ευτύχημα: πήρε έναν κόκκινο μανδύα, τον φόρεσε και βγήκε στην αγορά της Μέμφιδας. Τον είδε ο Δαρείος, σωματοφύλακας του Καμβύση τότε και όχι ακόμη άνθρωπος σημασίας, του άρεσε ο μανδύας και πλησίασε τον Συλοσώντα για να τον αγοράσει.
[3.139.3] Βλέποντας ο Συλοσών πόσο πολύ ο Δαρείος επιθυμούσε τον μανδύα, είχε τη θεία φώτιση να του πει: «Τον μανδύα για χρήματα δεν τον πουλάω, όσα κι αν είναι· αφού όμως θέλεις οπωσδήποτε να γίνει δικός σου, σου τον δίνω έτσι». Ο Δαρείος παίνεψε αυτά τα λόγια και πήρε το ρούχο. Ο Συλοσών ωστόσο θεώρησε ότι από χαζομάρα του έχασε τον μανδύα.
[3.140.1] Καθώς όμως πέρασε ο καιρός και πέθανε ο Καμβύσης και οι επτά επαναστάτησαν κατά του Μάγου και από τους επτά τη βασιλεία την πήρε ο Δαρείος, μαθαίνει ο Συλοσών ότι η βασιλεία είχε περιέλθει στον άνθρωπο αυτόν που κάποτε στην Αίγυπτο του είχε ζητήσει το ρούχο κι αυτός του το έδωσε. Ανεβαίνει λοιπόν στα Σούσα, στήνεται στην είσοδο των ανακτόρων του βασιλιά και λέει ότι είναι ευεργέτης του βασιλιά·
[3.140.2] ο φρουρός της πύλης το ακούει αυτό και το αναγγέλλει στον βασιλιά· ο βασιλιάς τώρα απόρησε και του λέει: «Και ποιός είναι αυτός ο Έλληνας ευεργέτης μου που πρέπει να του χρωστάω χάρη, αφού εγώ μόλις τώρα ανέλαβα την αρχή; Άλλωστε, ώς τώρα δεν μας έχει έρθει κανένας από δαύτους, και μπορώ να πω ότι σε κανέναν Έλληνα δεν έχω υποχρέωση· εν πάση περιπτώσει, φέρ᾽ τον μέσα να δω τί θέλει και τα λέει αυτά».
[3.140.3] Φέρνει μέσα ο φρουρός της πύλης τον Συλοσώντα, τον βάζουν στη μέση οι διερμηνείς και αρχίζουν να τον ρωτούν ποιός είναι και τί έχει κάνει για να λέει ότι είναι ευεργέτης του βασιλιά. Είπε λοιπόν ο Συλοσών όλα όσα είχαν γίνει με τον μανδύα και ότι αυτός ήταν που τον είχε δώσει.
[3.140.4] Τότε ο Δαρείος απάντησε σ᾽ αυτά τα λόγια: «Άνθρωπέ μου με την τόση γενναιοδωρία, εσύ είσαι εκείνος που όταν δεν είχα καμιά δύναμη, μου χάρισες κάτι, έστω μικρό, κι όμως εμένα η ευγνωμοσύνη μου είναι ίδια σαν κάποιος να μου χάριζε τώρα κάτι μεγάλο. Για αντιγύρισμα σου δίνω άφθονο χρυσάφι και ασήμι, για να μην το μετανιώσεις κάποτε που ευεργέτησες τον Δαρείο του Υστάσπη».
[3.140.5] Σ᾽ αυτά τα λόγια λέει ο Συλοσών: «Μη μου δίνεις, βασιλιά μου, ούτε χρυσάφι ούτε ασήμι, μόνο σώσε και δώσε μου πίσω την πατρίδα μου τη Σάμο, που τώρα όπου ο αδελφός μου ο Πολυκράτης είναι σκοτωμένος από τον Οροίτη, την έχει κάποιος δούλος μας — αυτήν δώσε μου, χωρίς σκοτωμούς και αιχμαλωσίες».
[3.141.1] Όταν τα άκουσε αυτά ο Δαρείος, έστειλε στρατό με αρχηγό τον Οτάνη, που ήταν ένας από τους επτά, δίνοντάς του την εντολή να φέρει σε πέρας τα όσα είχε ζητήσει ο Συλοσών. Κατέβηκε λοιπόν στη θάλασσα ο Οτάνης και βάλθηκε να προετοιμάζει την εκστρατεία.
[3.142.1] Στη Σάμο τώρα την εξουσία την είχε ο Μαιάνδριος του Μαιανδρίου, που είχε πάρει την αρχή διορισμένος επίτροπος από τον Πολυκράτη, και που θέλησε να γίνει ο δικαιότερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, αλλά τα πράγματα δεν του ήρθαν βολικά.
[3.142.2] Όταν δηλαδή του αναγγέλθηκε ο θάνατος του Πολυκράτη, ο Μαιάνδριος έκανε τα εξής: πρώτα πρώτα ίδρυσε βωμό του Ελευθέριου Δία, και γύρω στον βωμό όρισε τέμενος, το ίδιο που είναι και σήμερα έξω από την πόλη· ύστερα, όταν αυτό έγινε πια, κάλεσε σε συνέλευση όλους τους πολίτες και τους είπε τα εξής:
[3.142.3] «Όπως το γνωρίζετε και οι ίδιοι, μου έχουν ανατεθεί το σκήπτρο και όλη η εξουσία του Πολυκράτη, και άρα έχω πλέον το δικαίωμα να σας κυβερνάω· εγώ όμως ό,τι κατηγορώ στους άλλους, κατά δύναμη δεν θα το πράξω ο ίδιος· γιατί ούτε ο Πολυκράτης μού άρεσε που ήταν δεσπότης ανθρώπων ομοίων του ούτε όποιος άλλος κάνει κάτι παρόμοιο. Ο Πολυκράτης ωστόσο ξεπλήρωσε το πεπρωμένο του, κι εγώ σας μοιράζω την εξουσία και ανακηρύσσω τη δημοκρατία.
[3.142.4] Θεωρώ όμως δικαίωμά μου να μου δοθούν τούτα τα προνόμια, δηλαδή από τους θησαυρούς του Πολυκράτη να μου δοθούν έξι τάλαντα, σαν ξεχωριστή ανταμοιβή, και να ανατεθεί σ᾽ εμένα και στους απογόνους μου, για πάντα, η θέση του ιερέα του Ελευθέριου Δία, που εγώ ίδρυσα το ιερό του και που στο όνομά του σας αποδίδω την ελευθερία σας».
[3.142.5] Αυτά λοιπόν ανακοίνωσε ο Μαιάνδριος στους Σαμίους, αλλά ένας από αυτούς σηκώθηκε και είπε: «Μα δεν είσαι καν άξιος εσύ να μας κυβερνήσεις, γιατί προέρχεσαι από ταπεινή γενιά και είσαι συμφορά σωστή — θα έπρεπε αντίθετα να λογοδοτήσεις για τα χρήματα που διαχειρίστηκες».
[3.143.1] Αυτά είπε εκείνος, και ήταν διακεκριμένος ανάμεσα στους πολίτες, Τελέσαρχος τ᾽ όνομά του. Ο Μαιάνδριος τώρα, αντιλαμβανόμενος ότι αν άφηνε την αρχή, κάποιος άλλος θα γινόταν τύραννος αντί γι᾽ αυτόν, δεν διανοήθηκε καν να την αφήσει, αλλά έφυγε ευθύς για την ακρόπολη, απ᾽ όπου έστελνε και καλούσε έναν έναν τους Σαμίους, δήθεν ότι θα λογοδοτήσει για τα χρήματα, και έτσι τους έπιασε και τους φυλάκισε.
[3.143.2] Φυλακίστηκαν λοιπόν αυτοί, αλλά μετά από τούτα τον Μαιάνδριο τον έπιασε αρρώστια. Ο αδελφός του τώρα, Λυκάρητος τ᾽ όνομά του, νόμισε ότι ο Μαιάνδριος θα πέθαινε, και για να γίνει ευκολότερα κύριος της κατάστασης στη Σάμο, σκοτώνει όλους τους κρατούμενους — όπως φάνηκε άλλωστε, δεν ήθελαν να είναι ελεύθεροι.
[3.144.1] Όταν λοιπόν οι Πέρσες έφτασαν στη Σάμο φέρνοντας μαζί τους τον Συλοσώντα, όχι μόνο δεν τους πρόβαλε αντίσταση κανένας, αλλά τους είπαν κιόλας οι οπαδοί του Μαιάνδριου και ο ίδιος ο Μαιάνδριος ότι είναι έτοιμοι να κλείσουν συμφωνία και να φύγουν από το νησί. Συναίνεσε σ᾽ αυτή την πρόταση ο Οτάνης, έκλεισε τη συμφωνία, και οι πλέον σημαίνοντες από τους Πέρσες έστησαν θρόνους απέναντι από την ακρόπολη και κάθισαν.
[3.145.1] Ο Μαιάνδριος ο τύραννος ωστόσο είχε έναν αδελφό ανισόρροπο, Χαρίλαος τ᾽ όνομά του, που είχε κάνει κάποιο αδίκημα και ήταν ριγμένος στο μπουντρούμι· τότε λοιπόν άκουσε ο Χαρίλαος αυτά που γίνονταν, και προβάλλοντας από το μπουντρούμι, είδε τους Πέρσες να κάθονται ειρηνικά και έβαλε τις φωνές λέγοντας ότι ήθελε τον Μαιάνδριο να του μιλήσει.
[3.145.2] Τον άκουσε ο Μαιάνδριος και πρόσταξε να τον λύσουν και να του τον πάνε μπροστά του. Και ευθύς μόλις τον πήγαν, ο Χαρίλαος, βρίζοντάς τον και αποκαλώντας τον δειλό, πάσχιζε να πείσει τον Μαιάνδριο να επιτεθεί στους Πέρσες λέγοντάς του: «Βρε συ, που είσαι ο πιο άνανδρος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, εμένα, βρε, που είμαι αδελφός σου, χωρίς να κάνω κανένα άδικο για να μπω στη φυλακή, μ᾽ έριξες στο μπουντρούμι, αλλά τους Πέρσες κάθεσαι και τους κοιτάζεις να σε διώχνουν και να σε πετάνε στον δρόμο χωρίς να τολμάς να τους τιμωρήσεις, κι ας είναι τόσο εύκολο να τους βάλεις στο χέρι;
[3.145.3] Αλλά αν εσύ τους φοβάσαι, δώσε μου εμένα τους ξένους στρατιώτες, και θα τους τιμωρήσω εγώ για τον ερχομό τους εδώ· κι όσο για σένα, είμαι έτοιμος να σου εξασφαλίσω την αναχώρησή σου από το νησί».
[3.146.1] Αυτά είπε ο Χαρίλαος· ο Μαιάνδριος τώρα δέχτηκε τη συμβουλή του όχι βέβαια, όπως εγώ νομίζω τουλάχιστον, επειδή έφτασε σε τέτοιο σημείο ανοησίας ώστε να πιστεύει ότι η δική του δύναμη θα νικούσε τη δύναμη του βασιλιά, αλλά μάλλον επειδή φθόνησε τον Συλοσώντα αν ήταν να έπαιρνε χωρίς κανέναν κόπο άθικτη την πόλη.
[3.146.2] Ήθελε λοιπόν να εξερεθίσει τους Πέρσες ώστε να εξασθενήσει όσο γινόταν η θέση των Σαμίων και έτσι να τους παραδώσει, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι οι Πέρσες, αν συναντούσαν κακομεταχείριση, θα θύμωναν άγρια με τους Σαμίους, και έχοντας υπόψη του ότι για τον εαυτό του υπήρχε σίγουρος τρόπος να φύγει από το νησί όποτε ήθελε — γιατί είχε κατασκευάσει μυστικό λαγούμι που οδηγούσε από την ακρόπολη στη θάλασσα.
[3.146.3] Ο ίδιος λοιπόν ο Μαιάνδριος σαλπάρει από τη Σάμο, ενώ ο Χαρίλαος οπλίζει όλους τους ξένους στρατιώτες, ανοίγει διάπλατες τις πύλες και ρίχνεται καταπάνω στους Πέρσες, που όχι μόνο δεν περίμεναν τέτοιο πράγμα αλλά νόμιζαν κιόλας ότι όλα είχαν τακτοποιηθεί. Ρίχτηκαν λοιπόν οι ξένοι στρατιώτες στους Πέρσες και άρχισαν να σκοτώνουν τους σπουδαιότερους ανάμεσά τους κι αυτούς που μεταφέρονταν σε φορεία.
[3.146.4] Αυτά λοιπόν έκαναν εκείνοι, αλλά η υπόλοιπη περσική δύναμη ήρθε σε βοήθεια, και οι ξένοι στρατιώτες πιεζόμενοι γύρισαν στην ακρόπολη, όπου και κλείστηκαν.
[3.147.1] Ωστόσο ο στρατηγός Οτάνης, βλέποντας το μεγάλο κακό που είχαν πάθει οι Πέρσες, θυμόταν τις εντολές που του είχε δώσει ο Δαρείος όταν τον έστελνε εκεί, να μη σκοτώσει δηλαδή ούτε να πιάσει αιχμάλωτο κανέναν Σάμιο, παρά να παραδώσει το νησί σώο και αβλαβές στον Συλοσώντα, αλλά τις εντολές αυτές φρόντισε να τις λησμονήσει, και έδωσε στον στρατό διαταγή, όποιον πιάνουν, είτε μεγάλος είναι είτε παιδί, άσχετα, να τον σκοτώνουν.
[3.147.2] Έτσι, άλλοι από τους στρατιώτες πολιορκούσαν την ακρόπολη, και άλλοι σκότωναν όποιον συναντούσαν μπροστά τους, είτε μέσα σε ιερό βρισκόταν είτε έξω.
[3.148.1] Ο Μαιάνδριος πάλι, δραπετεύοντας από τη Σάμο, βάζει πλώρη για τη Λακεδαίμονα, και όταν έφτασε εκεί, ανέβασε απάνω τα όσα είχε πάρει μαζί του φεύγοντας, και έκανε το εξής: έβγαλε έξω τα ασημένια και τα χρυσά ποτήρια, και ενώ οι υπηρέτες του τα καθάριζαν, αυτός την ίδια ώρα έπιασε συζήτηση με τον Κλεομένη του Αναξανδρίδη, που βασίλευε στη Σπάρτη, και τον πήγε στο σπίτι του· ο Κλεομένης τώρα, μόλις είδε τα ποτήρια, έμεινε έκθαμβος και κατάπληκτος· ο άλλος πάλι τον παρακινούσε να πάρει μαζί του όσα ήθελε από δαύτα.
[3.148.2] Το είπε δυο και τρεις φορές αυτό ο Μαιάνδριος, και ο Κλεομένης αποδείχθηκε τότε ο δικαιότερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους: θεώρησε δηλαδή ότι δεν είχε δικαίωμα να πάρει αυτά που του έδιναν, αλλά κατάλαβε κιόλας ότι ο Μαιάνδριος σε κάποιους άλλους πολίτες θα τα έδινε και έτσι θα έβρισκε βοήθεια, και γι᾽ αυτό πήγε στους εφόρους και είπε ότι το καλύτερο για τη Σπάρτη θα ήταν να φύγει από την Πελοπόννησο ο ξένος Σάμιος για να μην μπορέσει να πείσει είτε τον ίδιο είτε κανένα άλλο από τους Σπαρτιάτες να γίνουν κακοί. Οι έφοροι υπάκουσαν στα λόγια του και έβγαλαν προκήρυξη και έδιωξαν τον Μαιάνδριο.
[3.149.1] Όσο για τη Σάμο, οι Πέρσες την ερήμωσαν και την παρέδωσαν στον Συλοσώντα χωρίς ψυχή απάνω της. Ύστερα από καιρό όμως, εξαιτίας κάποιου ονείρου και μιας αρρώστιας που έτυχε να πάθει στα γεννητικά του όργανα, την αποίκισε ο στρατηγός Οτάνης μαζί με άλλους.
[3.150.1] Όταν ωστόσο ξεκινούσε για τη Σάμο ο στόλος με τον στρατό, οι Βαβυλώνιοι, ύστερα από γερή προετοιμασία, επαναστάτησαν — πράγματι, όσον καιρό κυβερνούσε ο Μάγος και γινόταν η επανάσταση των επτά, όλο αυτό το διάστημα και μέσα σ᾽ εκείνη την αναταραχή, αυτοί προετοιμάζονταν για την πολιορκία. Και άγνωστο πώς, όλα τα έκαναν χωρίς να τους καταλάβουν.
[3.150.2] Όταν λοιπόν επαναστάτησαν πια φανερά, έκαναν το εξής: αφού ξεχώρισαν τις μητέρες, διάλεξαν ο καθένας μια γυναίκα, όποια ήθελε απ᾽ αυτές που είχε στο σπίτι του, και τις υπόλοιπες τις μάζεψαν όλες και τις έπνιξαν — τη μια τη διάλεξαν ο καθένας για να τους ετοιμάζει το ψωμί. Όσο για τις άλλες, τις έπνιξαν για να μην τους καταναλώνουν το σιτάρι.
[3.151.1] Μαθαίνοντάς τα αυτά ο Δαρείος μάζεψε όλη του τη δύναμη και κινώντας εκστρατεία εναντίον τους βάδισε κατά της Βαβυλώνας και την πολιόρκησε· αλλά εκείνοι δεν σκοτίζονταν καθόλου για την πολιορκία — πράγματι, οι Βαβυλώνιοι ανέβαιναν στους προμαχώνες του τείχους και χόρευαν ξέφρενα και κορόιδευαν τον Δαρείο και τη στρατιά του και μάλιστα κάποιος απ᾽ αυτούς είπε τούτα τα λόγια:
[3.151.2] «Τί καθόσαστε εδώ πέρα, βρε Πέρσες, και δεν σηκωνόσαστε να φύγετε; Αφού τότε μόνο θα μας κυριέψετε, όταν θα γεννήσουν τα μουλάρια». Και το είπε αυτό εκείνος ο Βαβυλώνιος επειδή πίστευε ότι σε καμία περίπτωση δεν γεννάει το μουλάρι.
[3.152.1] Πέρασαν ωστόσο ένας χρόνος και επτά μήνες, και ο Δαρείος στεναχωριόταν, όπως και όλη η στρατιά, που δεν ήταν ικανή να νικήσει τους Βαβυλωνίους. Και όμως ο Δαρείος είχε χρησιμοποιήσει στην περίπτωσή τους όλες τις επινοήσεις και όλα τα τεχνάσματα· αλλά ούτε έτσι μπόρεσε να τους καταβάλει, μολονότι ανάμεσα στα άλλα τεχνάσματα που δοκίμασε, ήταν κι εκείνο με το οποίο τους είχε νικήσει ο Κύρος — κι αυτό το δοκίμασε. Οι Βαβυλώνιοι όμως φυλάγονταν άγρυπνα, και ο Δαρείος δεν μπορούσε να τους καταβάλει.
[3.153.1] Τότε, τον εικοστό μήνα, στον Ζώπυρο, γιο εκείνου του Μεγάβυξου που ήταν ένας από τους επτά άνδρες που είχαν ανατρέψει τον Μάγο, στον Ζώπυρο λοιπόν εκείνου του Μεγάβυξου συνέβη θαύμα: ένα από τα θηλυκά μουλάρια του που κουβαλούσαν τα τρόφιμα, γέννησε. Όταν του το ανάγγειλαν μάλιστα, ο Ζώπυρος δεν το πίστεψε, αλλά πήγε ο ίδιος και είδε το μικρό, οπότε απαγόρευσε σε όσους είχαν δει το γεγονός να κάνουν λόγο σε οποιονδήποτε, και άρχισε να σκέπτεται.
[3.153.2] Και θεώρησε ο Ζώπυρος ότι σύμφωνα με τα λόγια που είχε πει παλιότερα εκείνος ο Βαβυλώνιος, ότι δηλαδή όταν γεννήσουν τα μουλάρια, τότε θα κυριευθεί το τείχος, ότι σύμφωνα με αυτή την προφητεία η Βαβυλώνα μπορούσε πια να κυριευτεί — γιατί από θεού εκείνος είχε μιλήσει έτσι, και η δική του μούλα γέννησε.
[3.154.1] Όταν λοιπόν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν πλέον μοιραίο να κυριευτεί η Βαβυλώνα, ο Ζώπυρος παρουσιάστηκε στον Δαρείο και τον ρώτησε να μάθει αν το είχε περί πολλού να κυριεύσει τη Βαβυλώνα. Και όταν έμαθε ότι ο Δαρείος έδινε σ᾽ αυτό μεγάλη σημασία, ο Ζώπυρος άρχισε να σκέφτεται κάτι άλλο, πώς να είναι αυτός που θα την κυριεύσει και πώς το κατόρθωμα να είναι όλο δικό του — γιατί οι Πέρσες τιμούν σε μεγάλο βαθμό τις ανδραγαθίες.
[3.154.2] Ωστόσο, άλλο τρόπο για να μπορέσει να βάλει στο χέρι τη Βαβυλώνα δεν έβρισκε ο Ζώπυρος πάρεξ να παραμορφωθεί μοναχός του και να αυτομολήσει στους Βαβυλώνιους. Έτσι, χωρίς να το πολυσκεφτεί, πιάνει και κουτσουρεύει τον εαυτό του με τρόπο ανεπανόρθωτο: έκοψε δηλαδή τη μύτη του και τα αυτιά του, σουρομάδησε τα μαλλιά του, μαστιγώθηκε μονάχος του και πήγε στον Δαρείο.
[3.155.1] Πολύ βαριά του ήρθε του Δαρείου σαν είδε παραμορφωμένον αυτόν τον ξεχωριστό άνθρωπο: τινάχτηκε από τον θρόνο, έβαλε φωνή και τον ρώτησε ποιός τον είχε παραμορφώσει έτσι και τί του είχε κάνει αυτός.
[3.155.2] Κι εκείνος είπε: «Δεν υπάρχει άνθρωπος έξω από σένα που να έχει τη δύναμη να καταντήσει εμένα σ᾽ αυτά τα χάλια — κανένας άλλος δεν μου τα έκανε, βασιλιά μου, όλα αυτά, αλλά εγώ ο ίδιος μονάχος μου, γιατί το έφερα βαριά να περιγελούν οι Ασσύριοι τους Πέρσες».
[3.155.3] Κι εκείνος του απάντησε: «Άνθρωπε αθλιότατε, στη χειρότερη πράξη δίνεις το ομορφότερο όνομα όταν λες ότι εξαιτίας των πολιορκημένων έκανες στον εαυτό σου τέτοιο ανεπανόρθωτο κακό· αλλά γιατί, βρε αστόχαστε, θα νικηθούν οι εχθροί γρηγορότερα επειδή εσύ σακατεύτηκες μόνος σου; Σίγουρα έχασες το μυαλό σου για να κάνεις τέτοια ζημιά στον εαυτό σου».
[3.155.4] Και εκείνος του είπε: «Αν σου το έλεγα από πριν τί σκόπευα να κάνω, δεν θα με άφηνες· γι᾽ αυτό το πήρα απάνω μου ό,τι έκανα. Τώρα όμως, αν από την πλευρά σου δεν υπάρξουν ελλείψεις, την πήραμε την Βαβυλώνα. Γιατί εγώ, έτσι όπως είμαι, θα αυτομολήσω μέσα στο τείχος και θα τους πω ότι από σένα τα έπαθα αυτά. Και νομίζω ότι θα τους πείσω ότι αυτή είναι η αλήθεια και έτσι θα μου δώσουν να διοικήσω στρατό.
[3.155.5] Εσύ τώρα, από την ημέρα όπου εγώ θα μπω στο τείχος, τη δέκατη ημέρα ύστερα απ᾽ αυτήν, βάλε στις πύλες τις λεγόμενες της Σεμίραμης χίλιους άνδρες από τον στρατό σου που να μη σε νοιάζει καθόλου αν χαθούν· ύστερα πάλι, την έβδομη μετά απ᾽ αυτή τη δέκατη ημέρα, βάλε μου άλλους δυο χιλιάδες στις πύλες τις λεγόμενες των Νινίων· και από την έβδομη αυτή μέρα άφησε να περάσουν είκοσι μέρες και ύστερα πάρε και τοποθέτησε άλλους τέσσερις χιλιάδες στις πύλες τις λεγόμενες των Χαλδαίων. Και να μην έχουν ούτε οι πρώτοι ούτε οι άλλοι όπλο αμυντικό κανένα εκτός από εγχειρίδια — αυτά άφησέ τους να τα έχουν.
[3.155.6] Και μετά την εικοστή ημέρα πρόσταξε αμέσως την υπόλοιπη στρατιά να επιτεθεί γύρω γύρω σε όλο το τείχος, αλλά βάλε μου τους Πέρσες στις λεγόμενες Βηλίδες και Κίσσιες πύλες· γιατί θαρρώ ότι καθώς θα έχω κάνει μεγάλα κατορθώματα, οι Βαβυλώνιοι, εκτός από τα άλλα, θα μου εμπιστευθούν ασφαλώς και τις βαλανάγρες των πυλών· από εκεί και πέρα είναι δουλειά δική μου και των Περσών το τί θα πρέπει να κάνουμε.
[3.156.1] Αυτές τις παραγγελίες άφησε ο Ζώπυρος και ξεκίνησε για τις πύλες, στρέφοντας κάθε λίγο και κοιτάζοντας πίσω σαν να ήταν πραγματικός αυτόμολος. Βλέποντάς τον τώρα απάνω από τους πύργους εκείνοι που είχαν υπηρεσία, έτρεξαν κάτω, μισάνοιξαν το ένα φύλλο της πύλης και τον ρώτησαν ποιός ήταν και τί ήθελε που πήγε εκεί. Αυτός τους είπε ότι είναι ο Ζώπυρος και ότι αυτομολεί στη μεριά τους.
[3.156.2] Μόλις τ᾽ άκουσαν αυτά εκείνοι, τον πήγαν ευθύς στη συνέλευση των Βαβυλωνίων· στάθηκε εκεί αυτός και κλαιγόταν και έλεγε ότι από τον Δαρείο είχε πάθει τα όσα είχε πάθει μονάχος του, και ότι τα έπαθε επειδή συμβούλευσε τον Δαρείο να πάρει τον στρατό του και να φύγει, αφού δεν φαινόταν τρόπος κανένας για το πάρσιμο της πόλης.
[3.156.3] «Και τώρα,» συνέχισε λέγοντας ο Ζώπυρος «ήρθα, Βαβυλώνιοι, σαν μεγάλο καλό για σας αλλά σα μεγάλο κακό για τον Δαρείο, τον στρατό και τους Πέρσες· γιατί δεν πρόκειται να μείνει ο Δαρείος ατιμώρητος έτσι που με κακοποίησε: ξέρω καλά όλα τα σχέδια και τις σκέψεις του». Έτσι μίλησε ο Ζώπυρος.
[3.157.1] Βλέποντας τώρα οι Βαβυλώνιοι αυτόν τον άνθρωπο που ήταν τόσο σπουδαίος ανάμεσα στους Πέρσες να έχει χάσει μύτη και αυτιά και να είναι καταματωμένος από το μαστίγιο, πίστεψαν με τα όλα τους ότι λέει την αλήθεια και ότι έρχεται σαν σύμμαχός τους, και ήταν έτοιμοι να του παραχωρήσουν ό,τι τους ζητούσε· και τους ζητούσε στρατό.
[3.157.2] Και όταν τον πήρε ο Ζώπυρος τον στρατό από λόγου τους, έκανε τα όσα είχε συμφωνήσει με τον Δαρείο. Έβγαλε δηλαδή τη δέκατη ημέρα τον στρατό των Βαβυλωνίων, περικύκλωσε τους πρώτους χίλιους που είχε αφήσει παραγγελία στον Δαρείο να παρατάξει, και τους πετσόκοψε.
[3.157.3] Όταν οι Βαβυλώνιοι διαπίστωσαν ότι τα έργα του Ζώπυρου ήταν σύμφωνα με τα λόγια του, καταχάρηκαν και ήταν έτοιμοι να του κάνουν όλες τις χάρες. Αυτός πάλι άφησε να περάσουν οι συμφωνημένες ημέρες, και ύστερα έβγαλε πάλι έξω τους Βαβυλωνίους που διάλεξε και πετσόκοψε τους δυο χιλιάδες στρατιώτες του Δαρείου.
[3.157.4] Βλέποντας τώρα και τούτο το κατόρθωμά του οι Βαβυλώνιοι όλοι είχαν συνέχεια τον Ζώπυρο στα χείλη τους και τον επαινούσαν. Κι αυτός άφησε πάλι να περάσουν οι συμφωνημένες ημέρες και ύστερα έβγαλε τον στρατό στο καθορισμένο σημείο και πετσόκοψε τους τέσσερις χιλιάδες. Όταν πια έκανε και αυτό το κατόρθωμα ο Ζώπυρος, έγινε το παν για τους Βαβυλωνίους και διορίστηκε στρατάρχης και τειχοφύλακάς τους.
[3.158.1] Όταν όμως ο Δαρείος εξαπέλυσε την επίθεση γύρω γύρω στο τείχος, τότε πλέον φανέρωσε ο Ζώπυρος τον δόλο του ακέραιο: γιατί από τη μια οι Βαβυλώνιοι ανέβηκαν στο τείχος ν᾽ αμυνθούν απέναντι στον στρατό του Δαρείου που έκανε επίθεση, από την άλλη ο Ζώπυρος άνοιξε διάπλατες τις πύλες τις λεγόμενες Βηλίδες και Κίσσιες, και άφησε τους Πέρσες να μπουν στο τείχος.
[3.158.2] Από τους Βαβυλωνίους τώρα, όσοι είδαν το τί έγινε, έφυγαν προς το ιερό του Δία του Βήλου, όσοι δεν το είδαν, έμειναν στη θέση του ο καθένας ώσπου κατάλαβαν και αυτοί ότι είχαν προδοθεί.
[3.159.1] Έτσι λοιπόν πάρθηκε η Βαβυλώνα για δεύτερη φορά, και ο Δαρείος, μόλις υπέταξε τους Βαβυλωνίους, από τη μια τούς γκρέμισε το τείχος και ξεθεμέλιωσε όλες τις πύλες (γιατί ο Κύρος που είχε πάρει για πρώτη φορά τη Βαβυλώνα, δεν έκανε τίποτε από τα δυο), και από την άλλη ανασκολόπισε τους κορυφαίους ανάμεσα στους άνδρες, κάπου τρεις χιλιάδες, ενώ έδωσε πίσω την πόλη στους υπόλοιπους Βαβυλωνίους να την κατοικούν.
[3.159.2] Και για να αποκτήσουν οι Βαβυλώνιοι γυναίκες και να κάνουν μετά απογόνους (αφού τις δικές τους, όπως αναφέρθηκε στα προηγούμενα, οι Βαβυλώνιοι τις είχαν πνίξει παίρνοντας μέτρα για τα τρόφιμα), ο Δαρείος προνόησε και έκανε το εξής: πρόσταξε τα γειτονικά έθνη να στείλουν στη Βαβυλώνα γυναίκες, προστάζοντας το καθένα να στείλει τόσες ώστε το σύνολο των γυναικών έφτασε τις πενήντα χιλιάδες.
[3.160.1] Με κριτή τον Δαρείο τώρα, το κατόρθωμα του Ζώπυρου κανένας από τους Πέρσες δεν το ξεπέρασε, ούτε από τους κατοπινούς ούτε από τους περασμένους, πάρεξ ο Κύρος μόνο — γιατί κανένας από τους Πέρσες δεν θεώρησε ώς τώρα άξιο τον εαυτό του να συγκριθεί μ᾽ αυτόν. Και λέγεται ότι πολλές φορές ο Δαρείος διατύπωσε τούτη τη γνώμη, ότι θα προτιμούσε να μην είχε πάθει ο Ζώπυρος αυτό το κακό παρά να αποκτούσε ο ίδιος είκοσι Βαβυλώνες επιπλέον απ᾽ αυτήν που υπήρχε.
[3.160.2] Και τον τίμησε εξαιρετικά —γιατί και δώρα τού έδινε κάθε χρόνο, αυτά που είναι για τους Πέρσες τα πιο τιμητικά, και τη Βαβυλώνα τού παραχώρησε να τη νέμεται αφορολόγητη δια βίου, κι άλλα πολλά τού πρόσφερε. Απ᾽ αυτόν τον Ζώπυρο γεννήθηκε ο Μεγάβυξος, που ήταν αρχηγός του στρατού στην Αίγυπτο εναντίον των Αθηναίων και των συμμάχων τους, και απ᾽ αυτόν τον Μεγάβυξο γεννήθηκε ο Ζώπυρος που αυτομόλησε από τους Πέρσες στην Αθήνα.
[3.126.2] μέσα σ᾽ εκείνη την αναταραχή μάλιστα σκότωσε τον Μιτροβάτη, τον διοικητή του Δασκυλείου, που τον κατηγόρησε για τα σχετικά με τον Πολυκράτη, σκότωσε και τον γιο του Μιτροβάτη, τον Κρανάσπη, ανθρώπους ξεχωριστούς ανάμεσα στους Πέρσες, όπως έκανε και άλλα κακουργήματα, κάθε λογής, και κάποιον έφιππο ταχυδρόμο του Δαρείου που πήγε να τον δει, επειδή δεν του άρεσαν τα όσα του μήνυσε, τον σκότωσε καθώς γύριζε πίσω βάζοντας μερικούς να του στήσουν ενέδρα στον δρόμο, και αφού τον σκότωσε, τον εξαφάνισε μαζί με τ᾽ άλογό του.
[3.127.1] Ο Δαρείος τώρα, μόλις πήρε την αρχή, ήθελε να τιμωρήσει τον Οροίτη για όλες τις άδικες πράξεις του, και προπαντός για τον Μιτροβάτη και τον γιο του. Αλλά δεν το βρήκε φρόνιμο να στείλει κατευθείαν στρατό εναντίον του, επειδή και τα πράγματα ήταν ακόμη φουσκωμένα, και ο ίδιος είχε μόλις καταλάβει την αρχή, και για τον Οροίτη μάθαινε ότι διέθετε μεγάλη δύναμη, αφού είχε χίλιους Πέρσες σωματοφύλακες, είχε και τους νομούς φρυγικό, λυδικό, ιωνικό.
[3.127.2] Απέναντι λοιπόν σ᾽ αυτή την κατάσταση ο Δαρείος μηχανεύτηκε το εξής: συγκάλεσε τους πιο διακεκριμένους Πέρσες και τους είπε τα ακόλουθα: «Ποιός από σας, Πέρσες, θα κάνει για μένα μια δουλειά, με σοφία όμως και όχι με βία ούτε με πολλούς ανθρώπους, αφού όπου χρειάζεται σοφία, η βία δεν έχει καμιά θέση;
[3.127.3] Ποιός από σας δηλαδή θα μου φέρει ζωντανόν είτε θα σκοτώσει τον Οροίτη, αυτόν που κανένα καλό δεν έκανε στους Πέρσες, μόνο έπραξε μεγάλα δεινά; Από τη μια ξέκανε δυο δικούς μας, τον Μιτροβάτη και τον γιο του, από την άλλη σκοτώνει αυτούς που εγώ του στέλνω να τον ανακαλέσουν, δείχνοντας αλαζονεία ανυπόφορη· προτού λοιπόν κάνει στους Πέρσες κανένα μεγαλύτερο κακό, πρέπει εμείς να τον προλάβουμε με θάνατο».
[3.128.1] Αυτά τους ρώτησε ο Δαρείος, κι από εκείνους, τριάντα άνδρες έδωσαν υπόσχεση, θέλοντας ο καθένας τους να εκτελέσει ο ίδιος αυτό το έργο. Επειδή όμως φιλονικούσαν, μπήκε στη μέση ο Δαρείος και τους υπέδειξε να ρίξουν κλήρο· έριξαν λοιπόν κλήρο, κι απ᾽ όλους τυχαίνει ο Βαγαίος του Αρτόντη.
[3.128.2] Και αφού κληρώθηκε ο Βαγαίος κάνει το εξής: πιάνει και γράφει γράμματα πολλά που είχαν να κάνουν με διάφορα ζητήματα, βάζει απάνω τους τη σφραγίδα του Δαρείου, και παίρνοντάς τα μαζί του φεύγει για τις Σάρδεις.
[3.128.3] Όταν λοιπόν έφτασε εκεί και παρουσιάστηκε στον Οροίτη, άρχισε να βγάζει ένα–ένα τα γράμματα και να τα δίνει στον βασιλικό γραμματικό να τα διαβάσει (γιατί βασιλικούς γραμματικούς έχουν όλοι οι διοικητές)· και όπως έδινε τα γράμματα ο Βαγαίος παρατηρούσε κιόλας τους σωματοφύλακες, αν φανέρωναν τίποτε ενδείξεις αποστασίας από τον Οροίτη.
[3.128.4] Βλέποντας λοιπόν ότι έδειχναν μεγάλο σεβασμό για τα γράμματα και ακόμη μεγαλύτερον γι᾽ αυτά που έλεγαν τα γράμματα, δίνει ο Βαγαίος άλλο ένα όπου υπήρχαν τούτα τα λόγια: «Πέρσες, ο βασιλιάς Δαρείος σάς απαγορεύει να είστε σωματοφύλακες του Οροίτη». Σαν τ᾽ άκουσαν αυτό οι σωματοφύλακες χαμήλωσαν τα δόρατά τους μπροστά στον Βαγαίο.
[3.128.5] Βλέποντάς τους τώρα ο Βαγαίος να υπακούνε στο γράμμα ως προς αυτό, παίρνει πια θάρρος και δίνει στον γραμματικό και το τελευταίο γράμμα, όπου ήταν γραμμένο: «Ο βασιλιάς Δαρείος προστάζει τους Πέρσες που είναι στις Σάρδεις να σκοτώσουν τον Οροίτη». Οι σωματοφύλακες, μόλις το άκουσαν αυτό, τραβούν τα σπαθιά τους και τον σκοτώνουν ευθύς. Έτσι λοιπόν βρήκε τον Οροίτη τον Πέρση η τιμωρία για τον Πολυκράτη τον Σάμιο.
[3.129.1] Τους θησαυρούς του Οροίτη τούς μετέφεραν και τους πήγαν στα Σούσα, και δεν πέρασε πολύς καιρός όταν ο βασιλιάς Δαρείος, στο κυνήγι, πηδώντας από το άλογο, στραμπούλιξε το πόδι του:
[3.129.2] το στραμπούληγμα ήταν κάπως σοβαρό, γιατί ο αστράγαλος βγήκε από την κλείδωση. Και μια που είχε κι από πριν γύρω του γιατρούς που ανάμεσα στους Αιγυπτίους τούς θεωρούσαν τους πρώτους στην ιατρική, ο Δαρείος χρησιμοποίησε αυτούς. Αυτοί όμως, στρεβλώνοντας και ζορίζοντας το πόδι, έκαναν μεγαλύτερο κακό.
[3.129.3] Επτά ημέρες και επτά νύχτες ξαγρύπνησε ο Δαρείος από τον πόνο που ένιωθε, και την όγδοη ημέρα, ενώ είχε τα μαύρα του τα χάλια, κάποιος που είχε παλαιότερα, στις Σάρδεις ακόμη, ακούσει για την τέχνη του Κροτωνιάτη Δημοκήδη, πήγε και το είπε στον Δαρείο· κι αυτός πρόσταξε να του τον φέρουν όσο το δυνατόν συντομότερα. Τον ανακάλυψαν παραπεταμένον κάπου ανάμεσα στους δούλους του Οροίτη και τον έφεραν στον βασιλιά, έτσι όπως ήταν, ντυμένος με κουρέλια και σέρνοντας τα δεσμά του.
[3.130.1] Στάθηκε ο Δημοκήδης μπροστά στον Δαρείο και ο Δαρείος τον ρώτησε αν γνωρίζει την ιατρική· εκείνος αρνήθηκε από τον φόβο μήπως, αν φανερωθεί, στερηθεί για πάντα την Ελλάδα.
[3.130.2] Ο Δαρείος το είδε καθαρά ότι ο άλλος προσπαθούσε να ξεφύγει, και πρόσταξε αυτούς που του είχαν πάει τον Δημοκήδη να φέρουν εκεί μαστίγια και σουβλιά. Τότε εκείνος φανερώνεται και λέει ότι δεν την ξέρει καλά την ιατρική, αλλά ότι είχε κάνει κοντά σε κάποιον γιατρό και έχει κάποια ιδέα.
[3.130.3] Ο Δαρείος ωστόσο τον εμπιστεύθηκε, και ο Δημοκήδης, χρησιμοποιώντας ελληνικά φάρμακα και εφαρμόζοντας ήπια μέσα μετά τα ισχυρά, έκανε τον Δαρείο να μπορεί να κοιμάται, και σε λίγον καιρό τον γιάτρεψε εντελώς, ενώ εκείνος είχε πάψει πια να ελπίζει ότι το πόδι του θα γινόταν ποτέ καλά.
[3.130.4] Τότε ο Δαρείος τού χάρισε δυο ζευγάρια χρυσές πέδες, κι εκείνος τον ρώτησε αν επίτηδες του ανταποδίδει διπλό το κακό επειδή τον γιάτρεψε. Του Δαρείου τού άρεσαν αυτά τα λόγια, και στέλνει τον Δημοκήδη στις γυναίκες του. Και οι ευνούχοι, καθώς τον περιέφεραν, έλεγαν στις γυναίκες ότι αυτός ήταν που είχε ξαναδώσει στον βασιλιά την υγεία του.
[3.130.5] Τότε εκείνες, βουτώντας η καθεμιά ένα τάσι μέσα στην κασέλα με το χρυσάφι, χάρισαν στον Δημοκήδη τόσο πλούσια δώρα, ώστε ο υπηρέτης που τον ακολουθούσε, Σκίτων τ᾽ όνομά του, σηκώνοντας από κάτω τους στατήρες που έπεφταν από τα τάσια, μάζεψε άφθονα χρυσά νομίσματα.
[3.131.1] Νά τώρα πώς ο Δημοκήδης, που ερχόταν από τον Κρότωνα, σχετίστηκε με τον Πολυκράτη· στον Κρότωνα δεν τα πήγαινε καλά με τον πατέρα του που ήταν οξύθυμος. Επειδή δεν μπορούσε να τον υποφέρει, έφυγε και πήγε στην Αίγινα. Εγκαταστάθηκε εκεί, και μολονότι δεν ήταν εξοπλισμένος και δεν είχε κανένα από τα εργαλεία της ιατρικής, τον πρώτο κιόλας χρόνο ξεπέρασε τους άλλους γιατρούς.
[3.131.2] Και τον δεύτερο χρόνο το δημόσιο στην Αίγινα του έδωσε μισθό ένα τάλαντο, τον τρίτο χρόνο οι Αθηναίοι τού έδωσαν εκατό μνες, και τον τέταρτο ο Πολυκράτης δύο τάλαντα. Έτσι έφτασε ο Δημοκήδης στη Σάμο, και δεν ήταν μικρό το όφελος που είδαν απ᾽ αυτόν τον άνθρωπο οι Κροτωνιάτες γιατροί·
[3.131.3] γιατί πραγματικά, κάποτε έλεγαν ότι οι Κροτωνιάτες γιατροί ήταν οι πρώτοι στην Ελλάδα, και οι Κυρηναίοι δεύτεροι — την ίδια εποχή οι Αργείοι είχαν το όνομα ότι είναι οι πρώτοι από τους Έλληνες στη μουσική.
[3.132.1] Τότε λοιπόν στα Σούσα ο Δημοκήδης, αφού γιάτρεψε τον Δαρείο, απέκτησε μεγάλο σπίτι και έγινε ομοτράπεζος του βασιλιά, και είχε στη διάθεσή του όλα τα αγαθά εκτός από ένα, ότι δεν μπορούσε να γυρίσει στην Ελλάδα.
[3.132.2] Και πρώτα παρακάλεσε τον βασιλιά και έσωσε τους Αιγυπτίους γιατρούς που τον κουράριζαν πρώτα και που ήταν να τους παλουκώσουν επειδή είχαν αποδειχθεί κατώτεροι από Έλληνα γιατρό, και ύστερα έσωσε τον Ηλείο μάντη του Πολυκράτη που ήταν παραπεταμένος ανάμεσα στους δούλους. Είχε μεγάλη δύναμη ο Δημοκήδης στον βασιλιά.
[3.133.1] Λίγον καιρό ωστόσο μετά από τούτα έτυχε να γίνουν κι άλλα, τα εξής: η Άτοσσα, κόρη του Κύρου και γυναίκα του Δαρείου, έβγαλε στον μαστό ένα απόστημα που ύστερα έσπασε και άρχισε να απλώνεται. Όσον καιρό ήταν μικρό, η Άτοσσα το έκρυβε, και από την ντροπή της δεν έλεγε τίποτε σε κανέναν, όταν όμως κακοφόρμισε, έστειλε και κάλεσε τον Δημοκήδη και του το έδειξε.
[3.133.2] Αυτός τώρα της είπε ότι θα την κάνει καλά και την ορίζει ότι για αντάλλαγμα θα του κάνει τη χάρη που θα της ζητήσει, και της λέει ότι πάντως δεν πρόκειται να της ζητήσει τίποτε από όσα φέρνουν ντροπή.
[3.134.1] Της έκανε λοιπόν θεραπεία και τη γιάτρεψε ο Δημοκήδης την Άτοσσα και τότε εκείνη, δασκαλεμένη απ᾽ αυτόν, είπε στον Δαρείο τούτα τα λόγια, στο κρεβάτι: «Βασιλιά μου, ενώ έχεις τόση δύναμη, κάθεσαι αργός και δεν αβγαταίνεις ούτε τα έθνη των Περσών ούτε τη δύναμή τους.
[3.134.2] Είναι ωστόσο φυσικό, ο άνδρας που είναι νέος και διαφεντεύει τέτοια πλούτη, να δείξει ότι κάνει κάποιο σπουδαίο έργο ώστε και οι Πέρσες να το χωνέψουν ότι τους κυβερνάει άνδρας. Σε συμφέρει μάλιστα να το κάνεις αυτό για δύο λόγους: και για να μάθουν οι Πέρσες ότι ο αφέντης τους είναι άνδρας, και για να έχουν ν᾽ ασχολούνται με τον πόλεμο κι όχι να κάθονται αργοί και να συνωμοτούν εναντίον σου.
[3.134.3] Τώρα θα κάνεις ό,τι κάνεις, όσο είσαι νέος, στην ηλικία· γιατί όσο μεγαλώνει το σώμα, μεγαλώνουν και τα μυαλά, ενώ όταν γερνάει, γερνούν κι αυτά μαζί του και στομώνουν σε όλα τα ζητήματα».
[3.134.4] Αυτά λοιπόν είπε εκείνη, δασκαλεμένη, κι εκείνος της απάντησε τα εξής: «Γυναίκα, μου είπες όλα όσα έχω στον νου μου να κάνω· έχω δηλαδή αποφασίσει να ζέψω γέφυρα από τούτη την ήπειρο στην άλλη ήπειρο και να εκστρατεύσω κατά των Σκυθών· και δεν θ᾽ αργήσει να γίνει αυτό».
[3.134.5] Του λέει τότε η Άτοσσα: «Για να κινήσεις πρώτα εναντίον των Σκυθών, άφησέ το — αυτοί, όποτε το θελήσεις, είναι δικοί σου· για δικό μου χατίρι όμως να εκστρατεύσεις εναντίον της Ελλάδας. Γιατί έχω ακουστά και θέλω να έχω υπηρέτριες από τη Λακωνία, το Άργος, την Αττική, την Κόρινθο. Έχεις άλλωστε τον πιο κατάλληλο απ᾽ όλους τους ανθρώπους για να σε κατατοπίσει για τα καθέκαστα της Ελλάδας και να σε καθοδηγήσει: αυτόν που σου γιάτρεψε το πόδι».
[3.134.6] Ο Δαρείος τής απαντάει: «Αφού λοιπόν, γυναίκα, νομίζεις ότι πρέπει να δοκιμάσουμε πρώτα στην Ελλάδα, μου φαίνεται ότι είναι καλύτερο να στείλουμε πρώτα εκεί Πέρσες κατασκόπους μαζί μ᾽ αυτόν που λες, για να μάθουν και να δουν και να μας κατατοπίσουν για τα καθέκαστα εκεί πέρα· και ύστερα, έχοντας τις πληροφορίες μου, θα κινήσω εναντίον τους». Αυτά είπε ο Δαρείος, και μαζί με τα λόγια έβαλε αμέσως μπροστά και τα έργα.
[3.135.1] Δηλαδή, αμέσως μόλις ξημέρωσε η μέρα, ο Δαρείος κάλεσε δεκαπέντε διακεκριμένους Πέρσες και τους πρόσταξε να συνοδεύσουν τον Δημοκήδη και να περιοδεύσουν τα παραθαλάσσια μέρη της Ελλάδας, μόνο να μην τους το σκάσει ο Δημοκήδης αλλά να τον φέρουν οπωσδήποτε πίσω.
[3.135.2] Και αφού τους έδωσε αυτές τις διαταγές, ύστερα κάλεσε τον ίδιο τον Δημοκήδη και του ζήτησε να καθοδηγήσει τους Πέρσες και να τους δείξει όλη την Ελλάδα, και ύστερα να γυρίσει πίσω· του υπέδειξε μάλιστα να πάρει μαζί του δώρα για τον πατέρα του και τους αδελφούς του, όλα του τα έπιπλα, λέγοντάς του ότι μετά θα του έδινε άλλα, πολύ περισσότερα· και εκτός από τα δώρα τού είπε ότι θα του προσθέσει και ένα φορτηγό πλοίο που θα το γέμιζε με κάθε λογής αγαθά και που θα σαλπάριζε μαζί του.
[3.135.3] Ο Δαρείος ωστόσο, μου φαίνεται εμένα, δεν είχε καμιά πονηριά στον νου του όταν του έδινε αυτές τις υποσχέσεις, αλλά ο Δημοκήδης, επειδή φοβήθηκε μήπως ο Δαρείος ήθελε να τον δοκιμάσει, δεν έσπευσε να δεχτεί όλα όσα του έδινε, αλλά τα δικά του πράγματα είπε ότι θα τ᾽ άφηνε στη θέση τους για να τα έχει όταν γυρίσει, ενώ το φορτηγό πλοίο που του υποσχόταν ο Δαρείος για να μεταφέρει τα δώρα για τ᾽ αδέλφια του, είπε ότι το δεχόταν. Έδωσε λοιπόν ο Δαρείος και σε τούτον τις ίδιες διαταγές, και τους έστειλε στη θάλασσα.
[3.136.1] Κατέβηκαν τότε αυτοί στη Φοινίκη, και στην πόλη της Φοινίκης Σιδώνα εξόπλισαν αμέσως δύο τριήρεις, και μαζί μ᾽ αυτές έναν μεγάλο γαύλο με κάθε λογής αγαθά, και αφού τα ετοίμασαν όλα, σαλπάρισαν για την Ελλάδα, και φτάνοντας εκεί επιθεώρησαν τα παραθαλάσσια μέρη της και κρατούσαν σημειώσεις, ώσπου είδαν τα περισσότερα και τα πιο ονομαστά, και έτσι έφτασαν στον Τάραντα της Ιταλίας.
[3.136.2] Εκεί ο Αριστοφιλίδης, ο βασιλιάς των Ταραντίνων, από καλοσύνη προς τον Δημοκήδη, από τη μια έβγαλε τα πηδάλια των μηδικών πλοίων, και από την άλλη έπιασε τους Πέρσες και τους έβαλε στη φυλακή, δήθεν ότι ήταν κατάσκοποι. Και ενώ εκείνοι τραβούσαν όλα τούτα, ο Δημοκήδης φτάνει στον Κρότωνα. Και όταν εκείνος έφτασε πια στην πατρίδα του, ο Αριστοφιλίδης άφησε ελεύθερους τους Πέρσες και τους έδωσε πίσω ό,τι είχε πάρει από τα πλοία τους.
[3.137.1] Σαλπάρισαν τότε οι Πέρσες από εκεί κυνηγώντας τον Δημοκήδη, και έφτασαν στον Κρότωνα, όπου τον βρήκαν στην αγορά και τον άρπαξαν.
[3.137.2] Από τους Κροτωνιάτες τώρα άλλοι φοβόνταν τη δύναμη των Περσών και ήταν έτοιμοι να μην κάνουν τίποτε, άλλοι όμως άρπαξαν κι αυτοί τον Δημοκήδη και χτυπούσαν με τα μπαστούνια τους τους Πέρσες που φώναζαν κι έλεγαν τούτα τα λόγια: «Κροτωνιάτες, προσέξτε τί κάνετε· πάτε να μας αρπάξετε άνθρωπο που έχει δραπετεύσει από τον βασιλιά.
[3.137.3] Πώς θα την ανεχτεί ο βασιλιάς τέτοια προσβολή; Και πώς εσείς θα έχετε την ησυχία σας αν μας τον πάρετε; Η πόλη σας θα είναι η πρώτη που θα της επιτεθούμε. Η πρώτη που θα προσπαθήσουμε να υποδουλώσουμε».
[3.137.4] Και όμως, παρ᾽ όλα αυτά που τους είπαν, οι Πέρσες δεν μπόρεσαν να πείσουν τους Κροτωνιάτες, παρά έχασαν τον Δημοκήδη, έχασαν και τον γαύλο που είχαν μαζί τους, και έχοντας στερηθεί τον επικεφαλής τους, σαλπάρισαν και γύρισαν στην Ασία χωρίς να επιχειρήσουν να προχωρήσουν άλλο στην Ελλάδα για να πάρουν πληροφορίες.
[3.137.5] Καθώς έφευγαν ωστόσο ο Δημοκήδης τούς έδωσε μόνο τούτη την παραγγελία, τους ζήτησε να πουν στον Δαρείο ότι ο Δημοκήδης αρραβωνιάστηκε την κόρη του Μίλωνα και θα την πάρει γυναίκα του — γιατί το όνομα του παλαιστή Μίλωνα το είχε περί πολλού ο βασιλιάς. Και μου φαίνεται ότι γι᾽ αυτόν τον λόγο ο Δημοκήδης επέσπευσε αυτόν τον γάμο, δίνοντας πολλά χρήματα, για να φανεί στον Δαρείο ότι και στην πατρίδα του ήταν σπουδαίος.
[3.138.1] Αφού ωστόσο σαλπάρισαν από τον Κρότωνα οι Πέρσες εξοκέλλουν με τα πλοία τους στην Ιαπυγία, όπου έγιναν δούλοι, και από εκεί τους έσωσε ο Ταραντίνος Γίλλος, φυγάδας, και τους οδήγησε στον βασιλιά Δαρείο, ο οποίος, για ανταμοιβή, ήταν πρόθυμος να δώσει στον Γίλλο ό,τι ήθελε.
[3.138.2] Ο Γίλλος τού ζήτησε να φροντίσει να κατέβει στον Τάραντα, αφού προηγουμένως του αφηγήθηκε τη συμφορά του· και για να μην προκαλέσει αναταραχή στην Ελλάδα, σε περίπτωση όπου για λόγου του θα αρμένιζε για την Ιταλία μεγάλος στόλος, ο Γίλλος είπε στον Δαρείο ότι οι Κνίδιοι μόνο του έφταναν για να τον πάνε εκεί, νομίζοντας ότι αυτοί, επειδή ήταν πολύ φίλοι με τους Ταραντίνους, θα του εξασφάλιζαν με τον καλύτερο τρόπο την κάθοδό του.
[3.138.3] Ο Δαρείος το δέχτηκε και έβαλε μπρος· έστειλε δηλαδή αγγελιαφόρο στην Κνίδο και ζήτησε από τους Κνίδιους να επαναφέρουν τον Γίλλο στον Τάραντα· οι Κνίδιοι τώρα υπάκουσαν στον Δαρείο, αλλά τους Ταραντίνους δεν μπόρεσαν να τους πείσουν, ενώ εξάλλου δεν είχαν τη δύναμη να χρησιμοποιήσουν βία.
[3.138.4] Έτσι λοιπόν έγιναν τα πράγματα, και αυτοί ήταν οι πρώτοι Πέρσες που έφτασαν από την Ασία στην Ελλάδα, και γι᾽ αυτόν τον λόγο έγιναν κατάσκοποι.
[3.139.1] Ύστερα απ᾽ αυτά ωστόσο ο βασιλιάς Δαρείος κυριεύει τη Σάμο, την πρώτη απ᾽ όλες τις πόλεις, ελληνικές και βαρβαρικές, για την ακόλουθη αιτία· όταν ο Καμβύσης του Κύρου έκανε την εκστρατεία κατά της Αιγύπτου, στην Αίγυπτο πήγαν και πολλοί Έλληνες, άλλοι βέβαια για να κάνουν εμπόριο, άλλοι που ήταν στον στρατό και άλλοι απλώς για να δουν τη χώρα· ανάμεσα σ᾽ αυτούς ήταν και ο Συλοσών, ο γιος του Αιάκη και αδελφός του Πολυκράτη, εξόριστος από τη Σάμο.
[3.139.2] Σ᾽ αυτόν τον Συλοσώντα συνέβη τούτο το ευτύχημα: πήρε έναν κόκκινο μανδύα, τον φόρεσε και βγήκε στην αγορά της Μέμφιδας. Τον είδε ο Δαρείος, σωματοφύλακας του Καμβύση τότε και όχι ακόμη άνθρωπος σημασίας, του άρεσε ο μανδύας και πλησίασε τον Συλοσώντα για να τον αγοράσει.
[3.139.3] Βλέποντας ο Συλοσών πόσο πολύ ο Δαρείος επιθυμούσε τον μανδύα, είχε τη θεία φώτιση να του πει: «Τον μανδύα για χρήματα δεν τον πουλάω, όσα κι αν είναι· αφού όμως θέλεις οπωσδήποτε να γίνει δικός σου, σου τον δίνω έτσι». Ο Δαρείος παίνεψε αυτά τα λόγια και πήρε το ρούχο. Ο Συλοσών ωστόσο θεώρησε ότι από χαζομάρα του έχασε τον μανδύα.
[3.140.1] Καθώς όμως πέρασε ο καιρός και πέθανε ο Καμβύσης και οι επτά επαναστάτησαν κατά του Μάγου και από τους επτά τη βασιλεία την πήρε ο Δαρείος, μαθαίνει ο Συλοσών ότι η βασιλεία είχε περιέλθει στον άνθρωπο αυτόν που κάποτε στην Αίγυπτο του είχε ζητήσει το ρούχο κι αυτός του το έδωσε. Ανεβαίνει λοιπόν στα Σούσα, στήνεται στην είσοδο των ανακτόρων του βασιλιά και λέει ότι είναι ευεργέτης του βασιλιά·
[3.140.2] ο φρουρός της πύλης το ακούει αυτό και το αναγγέλλει στον βασιλιά· ο βασιλιάς τώρα απόρησε και του λέει: «Και ποιός είναι αυτός ο Έλληνας ευεργέτης μου που πρέπει να του χρωστάω χάρη, αφού εγώ μόλις τώρα ανέλαβα την αρχή; Άλλωστε, ώς τώρα δεν μας έχει έρθει κανένας από δαύτους, και μπορώ να πω ότι σε κανέναν Έλληνα δεν έχω υποχρέωση· εν πάση περιπτώσει, φέρ᾽ τον μέσα να δω τί θέλει και τα λέει αυτά».
[3.140.3] Φέρνει μέσα ο φρουρός της πύλης τον Συλοσώντα, τον βάζουν στη μέση οι διερμηνείς και αρχίζουν να τον ρωτούν ποιός είναι και τί έχει κάνει για να λέει ότι είναι ευεργέτης του βασιλιά. Είπε λοιπόν ο Συλοσών όλα όσα είχαν γίνει με τον μανδύα και ότι αυτός ήταν που τον είχε δώσει.
[3.140.4] Τότε ο Δαρείος απάντησε σ᾽ αυτά τα λόγια: «Άνθρωπέ μου με την τόση γενναιοδωρία, εσύ είσαι εκείνος που όταν δεν είχα καμιά δύναμη, μου χάρισες κάτι, έστω μικρό, κι όμως εμένα η ευγνωμοσύνη μου είναι ίδια σαν κάποιος να μου χάριζε τώρα κάτι μεγάλο. Για αντιγύρισμα σου δίνω άφθονο χρυσάφι και ασήμι, για να μην το μετανιώσεις κάποτε που ευεργέτησες τον Δαρείο του Υστάσπη».
[3.140.5] Σ᾽ αυτά τα λόγια λέει ο Συλοσών: «Μη μου δίνεις, βασιλιά μου, ούτε χρυσάφι ούτε ασήμι, μόνο σώσε και δώσε μου πίσω την πατρίδα μου τη Σάμο, που τώρα όπου ο αδελφός μου ο Πολυκράτης είναι σκοτωμένος από τον Οροίτη, την έχει κάποιος δούλος μας — αυτήν δώσε μου, χωρίς σκοτωμούς και αιχμαλωσίες».
[3.141.1] Όταν τα άκουσε αυτά ο Δαρείος, έστειλε στρατό με αρχηγό τον Οτάνη, που ήταν ένας από τους επτά, δίνοντάς του την εντολή να φέρει σε πέρας τα όσα είχε ζητήσει ο Συλοσών. Κατέβηκε λοιπόν στη θάλασσα ο Οτάνης και βάλθηκε να προετοιμάζει την εκστρατεία.
[3.142.1] Στη Σάμο τώρα την εξουσία την είχε ο Μαιάνδριος του Μαιανδρίου, που είχε πάρει την αρχή διορισμένος επίτροπος από τον Πολυκράτη, και που θέλησε να γίνει ο δικαιότερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, αλλά τα πράγματα δεν του ήρθαν βολικά.
[3.142.2] Όταν δηλαδή του αναγγέλθηκε ο θάνατος του Πολυκράτη, ο Μαιάνδριος έκανε τα εξής: πρώτα πρώτα ίδρυσε βωμό του Ελευθέριου Δία, και γύρω στον βωμό όρισε τέμενος, το ίδιο που είναι και σήμερα έξω από την πόλη· ύστερα, όταν αυτό έγινε πια, κάλεσε σε συνέλευση όλους τους πολίτες και τους είπε τα εξής:
[3.142.3] «Όπως το γνωρίζετε και οι ίδιοι, μου έχουν ανατεθεί το σκήπτρο και όλη η εξουσία του Πολυκράτη, και άρα έχω πλέον το δικαίωμα να σας κυβερνάω· εγώ όμως ό,τι κατηγορώ στους άλλους, κατά δύναμη δεν θα το πράξω ο ίδιος· γιατί ούτε ο Πολυκράτης μού άρεσε που ήταν δεσπότης ανθρώπων ομοίων του ούτε όποιος άλλος κάνει κάτι παρόμοιο. Ο Πολυκράτης ωστόσο ξεπλήρωσε το πεπρωμένο του, κι εγώ σας μοιράζω την εξουσία και ανακηρύσσω τη δημοκρατία.
[3.142.4] Θεωρώ όμως δικαίωμά μου να μου δοθούν τούτα τα προνόμια, δηλαδή από τους θησαυρούς του Πολυκράτη να μου δοθούν έξι τάλαντα, σαν ξεχωριστή ανταμοιβή, και να ανατεθεί σ᾽ εμένα και στους απογόνους μου, για πάντα, η θέση του ιερέα του Ελευθέριου Δία, που εγώ ίδρυσα το ιερό του και που στο όνομά του σας αποδίδω την ελευθερία σας».
[3.142.5] Αυτά λοιπόν ανακοίνωσε ο Μαιάνδριος στους Σαμίους, αλλά ένας από αυτούς σηκώθηκε και είπε: «Μα δεν είσαι καν άξιος εσύ να μας κυβερνήσεις, γιατί προέρχεσαι από ταπεινή γενιά και είσαι συμφορά σωστή — θα έπρεπε αντίθετα να λογοδοτήσεις για τα χρήματα που διαχειρίστηκες».
[3.143.1] Αυτά είπε εκείνος, και ήταν διακεκριμένος ανάμεσα στους πολίτες, Τελέσαρχος τ᾽ όνομά του. Ο Μαιάνδριος τώρα, αντιλαμβανόμενος ότι αν άφηνε την αρχή, κάποιος άλλος θα γινόταν τύραννος αντί γι᾽ αυτόν, δεν διανοήθηκε καν να την αφήσει, αλλά έφυγε ευθύς για την ακρόπολη, απ᾽ όπου έστελνε και καλούσε έναν έναν τους Σαμίους, δήθεν ότι θα λογοδοτήσει για τα χρήματα, και έτσι τους έπιασε και τους φυλάκισε.
[3.143.2] Φυλακίστηκαν λοιπόν αυτοί, αλλά μετά από τούτα τον Μαιάνδριο τον έπιασε αρρώστια. Ο αδελφός του τώρα, Λυκάρητος τ᾽ όνομά του, νόμισε ότι ο Μαιάνδριος θα πέθαινε, και για να γίνει ευκολότερα κύριος της κατάστασης στη Σάμο, σκοτώνει όλους τους κρατούμενους — όπως φάνηκε άλλωστε, δεν ήθελαν να είναι ελεύθεροι.
[3.144.1] Όταν λοιπόν οι Πέρσες έφτασαν στη Σάμο φέρνοντας μαζί τους τον Συλοσώντα, όχι μόνο δεν τους πρόβαλε αντίσταση κανένας, αλλά τους είπαν κιόλας οι οπαδοί του Μαιάνδριου και ο ίδιος ο Μαιάνδριος ότι είναι έτοιμοι να κλείσουν συμφωνία και να φύγουν από το νησί. Συναίνεσε σ᾽ αυτή την πρόταση ο Οτάνης, έκλεισε τη συμφωνία, και οι πλέον σημαίνοντες από τους Πέρσες έστησαν θρόνους απέναντι από την ακρόπολη και κάθισαν.
[3.145.1] Ο Μαιάνδριος ο τύραννος ωστόσο είχε έναν αδελφό ανισόρροπο, Χαρίλαος τ᾽ όνομά του, που είχε κάνει κάποιο αδίκημα και ήταν ριγμένος στο μπουντρούμι· τότε λοιπόν άκουσε ο Χαρίλαος αυτά που γίνονταν, και προβάλλοντας από το μπουντρούμι, είδε τους Πέρσες να κάθονται ειρηνικά και έβαλε τις φωνές λέγοντας ότι ήθελε τον Μαιάνδριο να του μιλήσει.
[3.145.2] Τον άκουσε ο Μαιάνδριος και πρόσταξε να τον λύσουν και να του τον πάνε μπροστά του. Και ευθύς μόλις τον πήγαν, ο Χαρίλαος, βρίζοντάς τον και αποκαλώντας τον δειλό, πάσχιζε να πείσει τον Μαιάνδριο να επιτεθεί στους Πέρσες λέγοντάς του: «Βρε συ, που είσαι ο πιο άνανδρος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, εμένα, βρε, που είμαι αδελφός σου, χωρίς να κάνω κανένα άδικο για να μπω στη φυλακή, μ᾽ έριξες στο μπουντρούμι, αλλά τους Πέρσες κάθεσαι και τους κοιτάζεις να σε διώχνουν και να σε πετάνε στον δρόμο χωρίς να τολμάς να τους τιμωρήσεις, κι ας είναι τόσο εύκολο να τους βάλεις στο χέρι;
[3.145.3] Αλλά αν εσύ τους φοβάσαι, δώσε μου εμένα τους ξένους στρατιώτες, και θα τους τιμωρήσω εγώ για τον ερχομό τους εδώ· κι όσο για σένα, είμαι έτοιμος να σου εξασφαλίσω την αναχώρησή σου από το νησί».
[3.146.1] Αυτά είπε ο Χαρίλαος· ο Μαιάνδριος τώρα δέχτηκε τη συμβουλή του όχι βέβαια, όπως εγώ νομίζω τουλάχιστον, επειδή έφτασε σε τέτοιο σημείο ανοησίας ώστε να πιστεύει ότι η δική του δύναμη θα νικούσε τη δύναμη του βασιλιά, αλλά μάλλον επειδή φθόνησε τον Συλοσώντα αν ήταν να έπαιρνε χωρίς κανέναν κόπο άθικτη την πόλη.
[3.146.2] Ήθελε λοιπόν να εξερεθίσει τους Πέρσες ώστε να εξασθενήσει όσο γινόταν η θέση των Σαμίων και έτσι να τους παραδώσει, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι οι Πέρσες, αν συναντούσαν κακομεταχείριση, θα θύμωναν άγρια με τους Σαμίους, και έχοντας υπόψη του ότι για τον εαυτό του υπήρχε σίγουρος τρόπος να φύγει από το νησί όποτε ήθελε — γιατί είχε κατασκευάσει μυστικό λαγούμι που οδηγούσε από την ακρόπολη στη θάλασσα.
[3.146.3] Ο ίδιος λοιπόν ο Μαιάνδριος σαλπάρει από τη Σάμο, ενώ ο Χαρίλαος οπλίζει όλους τους ξένους στρατιώτες, ανοίγει διάπλατες τις πύλες και ρίχνεται καταπάνω στους Πέρσες, που όχι μόνο δεν περίμεναν τέτοιο πράγμα αλλά νόμιζαν κιόλας ότι όλα είχαν τακτοποιηθεί. Ρίχτηκαν λοιπόν οι ξένοι στρατιώτες στους Πέρσες και άρχισαν να σκοτώνουν τους σπουδαιότερους ανάμεσά τους κι αυτούς που μεταφέρονταν σε φορεία.
[3.146.4] Αυτά λοιπόν έκαναν εκείνοι, αλλά η υπόλοιπη περσική δύναμη ήρθε σε βοήθεια, και οι ξένοι στρατιώτες πιεζόμενοι γύρισαν στην ακρόπολη, όπου και κλείστηκαν.
[3.147.1] Ωστόσο ο στρατηγός Οτάνης, βλέποντας το μεγάλο κακό που είχαν πάθει οι Πέρσες, θυμόταν τις εντολές που του είχε δώσει ο Δαρείος όταν τον έστελνε εκεί, να μη σκοτώσει δηλαδή ούτε να πιάσει αιχμάλωτο κανέναν Σάμιο, παρά να παραδώσει το νησί σώο και αβλαβές στον Συλοσώντα, αλλά τις εντολές αυτές φρόντισε να τις λησμονήσει, και έδωσε στον στρατό διαταγή, όποιον πιάνουν, είτε μεγάλος είναι είτε παιδί, άσχετα, να τον σκοτώνουν.
[3.147.2] Έτσι, άλλοι από τους στρατιώτες πολιορκούσαν την ακρόπολη, και άλλοι σκότωναν όποιον συναντούσαν μπροστά τους, είτε μέσα σε ιερό βρισκόταν είτε έξω.
[3.148.1] Ο Μαιάνδριος πάλι, δραπετεύοντας από τη Σάμο, βάζει πλώρη για τη Λακεδαίμονα, και όταν έφτασε εκεί, ανέβασε απάνω τα όσα είχε πάρει μαζί του φεύγοντας, και έκανε το εξής: έβγαλε έξω τα ασημένια και τα χρυσά ποτήρια, και ενώ οι υπηρέτες του τα καθάριζαν, αυτός την ίδια ώρα έπιασε συζήτηση με τον Κλεομένη του Αναξανδρίδη, που βασίλευε στη Σπάρτη, και τον πήγε στο σπίτι του· ο Κλεομένης τώρα, μόλις είδε τα ποτήρια, έμεινε έκθαμβος και κατάπληκτος· ο άλλος πάλι τον παρακινούσε να πάρει μαζί του όσα ήθελε από δαύτα.
[3.148.2] Το είπε δυο και τρεις φορές αυτό ο Μαιάνδριος, και ο Κλεομένης αποδείχθηκε τότε ο δικαιότερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους: θεώρησε δηλαδή ότι δεν είχε δικαίωμα να πάρει αυτά που του έδιναν, αλλά κατάλαβε κιόλας ότι ο Μαιάνδριος σε κάποιους άλλους πολίτες θα τα έδινε και έτσι θα έβρισκε βοήθεια, και γι᾽ αυτό πήγε στους εφόρους και είπε ότι το καλύτερο για τη Σπάρτη θα ήταν να φύγει από την Πελοπόννησο ο ξένος Σάμιος για να μην μπορέσει να πείσει είτε τον ίδιο είτε κανένα άλλο από τους Σπαρτιάτες να γίνουν κακοί. Οι έφοροι υπάκουσαν στα λόγια του και έβγαλαν προκήρυξη και έδιωξαν τον Μαιάνδριο.
[3.149.1] Όσο για τη Σάμο, οι Πέρσες την ερήμωσαν και την παρέδωσαν στον Συλοσώντα χωρίς ψυχή απάνω της. Ύστερα από καιρό όμως, εξαιτίας κάποιου ονείρου και μιας αρρώστιας που έτυχε να πάθει στα γεννητικά του όργανα, την αποίκισε ο στρατηγός Οτάνης μαζί με άλλους.
[3.150.1] Όταν ωστόσο ξεκινούσε για τη Σάμο ο στόλος με τον στρατό, οι Βαβυλώνιοι, ύστερα από γερή προετοιμασία, επαναστάτησαν — πράγματι, όσον καιρό κυβερνούσε ο Μάγος και γινόταν η επανάσταση των επτά, όλο αυτό το διάστημα και μέσα σ᾽ εκείνη την αναταραχή, αυτοί προετοιμάζονταν για την πολιορκία. Και άγνωστο πώς, όλα τα έκαναν χωρίς να τους καταλάβουν.
[3.150.2] Όταν λοιπόν επαναστάτησαν πια φανερά, έκαναν το εξής: αφού ξεχώρισαν τις μητέρες, διάλεξαν ο καθένας μια γυναίκα, όποια ήθελε απ᾽ αυτές που είχε στο σπίτι του, και τις υπόλοιπες τις μάζεψαν όλες και τις έπνιξαν — τη μια τη διάλεξαν ο καθένας για να τους ετοιμάζει το ψωμί. Όσο για τις άλλες, τις έπνιξαν για να μην τους καταναλώνουν το σιτάρι.
[3.151.1] Μαθαίνοντάς τα αυτά ο Δαρείος μάζεψε όλη του τη δύναμη και κινώντας εκστρατεία εναντίον τους βάδισε κατά της Βαβυλώνας και την πολιόρκησε· αλλά εκείνοι δεν σκοτίζονταν καθόλου για την πολιορκία — πράγματι, οι Βαβυλώνιοι ανέβαιναν στους προμαχώνες του τείχους και χόρευαν ξέφρενα και κορόιδευαν τον Δαρείο και τη στρατιά του και μάλιστα κάποιος απ᾽ αυτούς είπε τούτα τα λόγια:
[3.151.2] «Τί καθόσαστε εδώ πέρα, βρε Πέρσες, και δεν σηκωνόσαστε να φύγετε; Αφού τότε μόνο θα μας κυριέψετε, όταν θα γεννήσουν τα μουλάρια». Και το είπε αυτό εκείνος ο Βαβυλώνιος επειδή πίστευε ότι σε καμία περίπτωση δεν γεννάει το μουλάρι.
[3.152.1] Πέρασαν ωστόσο ένας χρόνος και επτά μήνες, και ο Δαρείος στεναχωριόταν, όπως και όλη η στρατιά, που δεν ήταν ικανή να νικήσει τους Βαβυλωνίους. Και όμως ο Δαρείος είχε χρησιμοποιήσει στην περίπτωσή τους όλες τις επινοήσεις και όλα τα τεχνάσματα· αλλά ούτε έτσι μπόρεσε να τους καταβάλει, μολονότι ανάμεσα στα άλλα τεχνάσματα που δοκίμασε, ήταν κι εκείνο με το οποίο τους είχε νικήσει ο Κύρος — κι αυτό το δοκίμασε. Οι Βαβυλώνιοι όμως φυλάγονταν άγρυπνα, και ο Δαρείος δεν μπορούσε να τους καταβάλει.
[3.153.1] Τότε, τον εικοστό μήνα, στον Ζώπυρο, γιο εκείνου του Μεγάβυξου που ήταν ένας από τους επτά άνδρες που είχαν ανατρέψει τον Μάγο, στον Ζώπυρο λοιπόν εκείνου του Μεγάβυξου συνέβη θαύμα: ένα από τα θηλυκά μουλάρια του που κουβαλούσαν τα τρόφιμα, γέννησε. Όταν του το ανάγγειλαν μάλιστα, ο Ζώπυρος δεν το πίστεψε, αλλά πήγε ο ίδιος και είδε το μικρό, οπότε απαγόρευσε σε όσους είχαν δει το γεγονός να κάνουν λόγο σε οποιονδήποτε, και άρχισε να σκέπτεται.
[3.153.2] Και θεώρησε ο Ζώπυρος ότι σύμφωνα με τα λόγια που είχε πει παλιότερα εκείνος ο Βαβυλώνιος, ότι δηλαδή όταν γεννήσουν τα μουλάρια, τότε θα κυριευθεί το τείχος, ότι σύμφωνα με αυτή την προφητεία η Βαβυλώνα μπορούσε πια να κυριευτεί — γιατί από θεού εκείνος είχε μιλήσει έτσι, και η δική του μούλα γέννησε.
[3.154.1] Όταν λοιπόν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν πλέον μοιραίο να κυριευτεί η Βαβυλώνα, ο Ζώπυρος παρουσιάστηκε στον Δαρείο και τον ρώτησε να μάθει αν το είχε περί πολλού να κυριεύσει τη Βαβυλώνα. Και όταν έμαθε ότι ο Δαρείος έδινε σ᾽ αυτό μεγάλη σημασία, ο Ζώπυρος άρχισε να σκέφτεται κάτι άλλο, πώς να είναι αυτός που θα την κυριεύσει και πώς το κατόρθωμα να είναι όλο δικό του — γιατί οι Πέρσες τιμούν σε μεγάλο βαθμό τις ανδραγαθίες.
[3.154.2] Ωστόσο, άλλο τρόπο για να μπορέσει να βάλει στο χέρι τη Βαβυλώνα δεν έβρισκε ο Ζώπυρος πάρεξ να παραμορφωθεί μοναχός του και να αυτομολήσει στους Βαβυλώνιους. Έτσι, χωρίς να το πολυσκεφτεί, πιάνει και κουτσουρεύει τον εαυτό του με τρόπο ανεπανόρθωτο: έκοψε δηλαδή τη μύτη του και τα αυτιά του, σουρομάδησε τα μαλλιά του, μαστιγώθηκε μονάχος του και πήγε στον Δαρείο.
[3.155.1] Πολύ βαριά του ήρθε του Δαρείου σαν είδε παραμορφωμένον αυτόν τον ξεχωριστό άνθρωπο: τινάχτηκε από τον θρόνο, έβαλε φωνή και τον ρώτησε ποιός τον είχε παραμορφώσει έτσι και τί του είχε κάνει αυτός.
[3.155.2] Κι εκείνος είπε: «Δεν υπάρχει άνθρωπος έξω από σένα που να έχει τη δύναμη να καταντήσει εμένα σ᾽ αυτά τα χάλια — κανένας άλλος δεν μου τα έκανε, βασιλιά μου, όλα αυτά, αλλά εγώ ο ίδιος μονάχος μου, γιατί το έφερα βαριά να περιγελούν οι Ασσύριοι τους Πέρσες».
[3.155.3] Κι εκείνος του απάντησε: «Άνθρωπε αθλιότατε, στη χειρότερη πράξη δίνεις το ομορφότερο όνομα όταν λες ότι εξαιτίας των πολιορκημένων έκανες στον εαυτό σου τέτοιο ανεπανόρθωτο κακό· αλλά γιατί, βρε αστόχαστε, θα νικηθούν οι εχθροί γρηγορότερα επειδή εσύ σακατεύτηκες μόνος σου; Σίγουρα έχασες το μυαλό σου για να κάνεις τέτοια ζημιά στον εαυτό σου».
[3.155.4] Και εκείνος του είπε: «Αν σου το έλεγα από πριν τί σκόπευα να κάνω, δεν θα με άφηνες· γι᾽ αυτό το πήρα απάνω μου ό,τι έκανα. Τώρα όμως, αν από την πλευρά σου δεν υπάρξουν ελλείψεις, την πήραμε την Βαβυλώνα. Γιατί εγώ, έτσι όπως είμαι, θα αυτομολήσω μέσα στο τείχος και θα τους πω ότι από σένα τα έπαθα αυτά. Και νομίζω ότι θα τους πείσω ότι αυτή είναι η αλήθεια και έτσι θα μου δώσουν να διοικήσω στρατό.
[3.155.5] Εσύ τώρα, από την ημέρα όπου εγώ θα μπω στο τείχος, τη δέκατη ημέρα ύστερα απ᾽ αυτήν, βάλε στις πύλες τις λεγόμενες της Σεμίραμης χίλιους άνδρες από τον στρατό σου που να μη σε νοιάζει καθόλου αν χαθούν· ύστερα πάλι, την έβδομη μετά απ᾽ αυτή τη δέκατη ημέρα, βάλε μου άλλους δυο χιλιάδες στις πύλες τις λεγόμενες των Νινίων· και από την έβδομη αυτή μέρα άφησε να περάσουν είκοσι μέρες και ύστερα πάρε και τοποθέτησε άλλους τέσσερις χιλιάδες στις πύλες τις λεγόμενες των Χαλδαίων. Και να μην έχουν ούτε οι πρώτοι ούτε οι άλλοι όπλο αμυντικό κανένα εκτός από εγχειρίδια — αυτά άφησέ τους να τα έχουν.
[3.155.6] Και μετά την εικοστή ημέρα πρόσταξε αμέσως την υπόλοιπη στρατιά να επιτεθεί γύρω γύρω σε όλο το τείχος, αλλά βάλε μου τους Πέρσες στις λεγόμενες Βηλίδες και Κίσσιες πύλες· γιατί θαρρώ ότι καθώς θα έχω κάνει μεγάλα κατορθώματα, οι Βαβυλώνιοι, εκτός από τα άλλα, θα μου εμπιστευθούν ασφαλώς και τις βαλανάγρες των πυλών· από εκεί και πέρα είναι δουλειά δική μου και των Περσών το τί θα πρέπει να κάνουμε.
[3.156.1] Αυτές τις παραγγελίες άφησε ο Ζώπυρος και ξεκίνησε για τις πύλες, στρέφοντας κάθε λίγο και κοιτάζοντας πίσω σαν να ήταν πραγματικός αυτόμολος. Βλέποντάς τον τώρα απάνω από τους πύργους εκείνοι που είχαν υπηρεσία, έτρεξαν κάτω, μισάνοιξαν το ένα φύλλο της πύλης και τον ρώτησαν ποιός ήταν και τί ήθελε που πήγε εκεί. Αυτός τους είπε ότι είναι ο Ζώπυρος και ότι αυτομολεί στη μεριά τους.
[3.156.2] Μόλις τ᾽ άκουσαν αυτά εκείνοι, τον πήγαν ευθύς στη συνέλευση των Βαβυλωνίων· στάθηκε εκεί αυτός και κλαιγόταν και έλεγε ότι από τον Δαρείο είχε πάθει τα όσα είχε πάθει μονάχος του, και ότι τα έπαθε επειδή συμβούλευσε τον Δαρείο να πάρει τον στρατό του και να φύγει, αφού δεν φαινόταν τρόπος κανένας για το πάρσιμο της πόλης.
[3.156.3] «Και τώρα,» συνέχισε λέγοντας ο Ζώπυρος «ήρθα, Βαβυλώνιοι, σαν μεγάλο καλό για σας αλλά σα μεγάλο κακό για τον Δαρείο, τον στρατό και τους Πέρσες· γιατί δεν πρόκειται να μείνει ο Δαρείος ατιμώρητος έτσι που με κακοποίησε: ξέρω καλά όλα τα σχέδια και τις σκέψεις του». Έτσι μίλησε ο Ζώπυρος.
[3.157.1] Βλέποντας τώρα οι Βαβυλώνιοι αυτόν τον άνθρωπο που ήταν τόσο σπουδαίος ανάμεσα στους Πέρσες να έχει χάσει μύτη και αυτιά και να είναι καταματωμένος από το μαστίγιο, πίστεψαν με τα όλα τους ότι λέει την αλήθεια και ότι έρχεται σαν σύμμαχός τους, και ήταν έτοιμοι να του παραχωρήσουν ό,τι τους ζητούσε· και τους ζητούσε στρατό.
[3.157.2] Και όταν τον πήρε ο Ζώπυρος τον στρατό από λόγου τους, έκανε τα όσα είχε συμφωνήσει με τον Δαρείο. Έβγαλε δηλαδή τη δέκατη ημέρα τον στρατό των Βαβυλωνίων, περικύκλωσε τους πρώτους χίλιους που είχε αφήσει παραγγελία στον Δαρείο να παρατάξει, και τους πετσόκοψε.
[3.157.3] Όταν οι Βαβυλώνιοι διαπίστωσαν ότι τα έργα του Ζώπυρου ήταν σύμφωνα με τα λόγια του, καταχάρηκαν και ήταν έτοιμοι να του κάνουν όλες τις χάρες. Αυτός πάλι άφησε να περάσουν οι συμφωνημένες ημέρες, και ύστερα έβγαλε πάλι έξω τους Βαβυλωνίους που διάλεξε και πετσόκοψε τους δυο χιλιάδες στρατιώτες του Δαρείου.
[3.157.4] Βλέποντας τώρα και τούτο το κατόρθωμά του οι Βαβυλώνιοι όλοι είχαν συνέχεια τον Ζώπυρο στα χείλη τους και τον επαινούσαν. Κι αυτός άφησε πάλι να περάσουν οι συμφωνημένες ημέρες και ύστερα έβγαλε τον στρατό στο καθορισμένο σημείο και πετσόκοψε τους τέσσερις χιλιάδες. Όταν πια έκανε και αυτό το κατόρθωμα ο Ζώπυρος, έγινε το παν για τους Βαβυλωνίους και διορίστηκε στρατάρχης και τειχοφύλακάς τους.
[3.158.1] Όταν όμως ο Δαρείος εξαπέλυσε την επίθεση γύρω γύρω στο τείχος, τότε πλέον φανέρωσε ο Ζώπυρος τον δόλο του ακέραιο: γιατί από τη μια οι Βαβυλώνιοι ανέβηκαν στο τείχος ν᾽ αμυνθούν απέναντι στον στρατό του Δαρείου που έκανε επίθεση, από την άλλη ο Ζώπυρος άνοιξε διάπλατες τις πύλες τις λεγόμενες Βηλίδες και Κίσσιες, και άφησε τους Πέρσες να μπουν στο τείχος.
[3.158.2] Από τους Βαβυλωνίους τώρα, όσοι είδαν το τί έγινε, έφυγαν προς το ιερό του Δία του Βήλου, όσοι δεν το είδαν, έμειναν στη θέση του ο καθένας ώσπου κατάλαβαν και αυτοί ότι είχαν προδοθεί.
[3.159.1] Έτσι λοιπόν πάρθηκε η Βαβυλώνα για δεύτερη φορά, και ο Δαρείος, μόλις υπέταξε τους Βαβυλωνίους, από τη μια τούς γκρέμισε το τείχος και ξεθεμέλιωσε όλες τις πύλες (γιατί ο Κύρος που είχε πάρει για πρώτη φορά τη Βαβυλώνα, δεν έκανε τίποτε από τα δυο), και από την άλλη ανασκολόπισε τους κορυφαίους ανάμεσα στους άνδρες, κάπου τρεις χιλιάδες, ενώ έδωσε πίσω την πόλη στους υπόλοιπους Βαβυλωνίους να την κατοικούν.
[3.159.2] Και για να αποκτήσουν οι Βαβυλώνιοι γυναίκες και να κάνουν μετά απογόνους (αφού τις δικές τους, όπως αναφέρθηκε στα προηγούμενα, οι Βαβυλώνιοι τις είχαν πνίξει παίρνοντας μέτρα για τα τρόφιμα), ο Δαρείος προνόησε και έκανε το εξής: πρόσταξε τα γειτονικά έθνη να στείλουν στη Βαβυλώνα γυναίκες, προστάζοντας το καθένα να στείλει τόσες ώστε το σύνολο των γυναικών έφτασε τις πενήντα χιλιάδες.
[3.160.1] Με κριτή τον Δαρείο τώρα, το κατόρθωμα του Ζώπυρου κανένας από τους Πέρσες δεν το ξεπέρασε, ούτε από τους κατοπινούς ούτε από τους περασμένους, πάρεξ ο Κύρος μόνο — γιατί κανένας από τους Πέρσες δεν θεώρησε ώς τώρα άξιο τον εαυτό του να συγκριθεί μ᾽ αυτόν. Και λέγεται ότι πολλές φορές ο Δαρείος διατύπωσε τούτη τη γνώμη, ότι θα προτιμούσε να μην είχε πάθει ο Ζώπυρος αυτό το κακό παρά να αποκτούσε ο ίδιος είκοσι Βαβυλώνες επιπλέον απ᾽ αυτήν που υπήρχε.
[3.160.2] Και τον τίμησε εξαιρετικά —γιατί και δώρα τού έδινε κάθε χρόνο, αυτά που είναι για τους Πέρσες τα πιο τιμητικά, και τη Βαβυλώνα τού παραχώρησε να τη νέμεται αφορολόγητη δια βίου, κι άλλα πολλά τού πρόσφερε. Απ᾽ αυτόν τον Ζώπυρο γεννήθηκε ο Μεγάβυξος, που ήταν αρχηγός του στρατού στην Αίγυπτο εναντίον των Αθηναίων και των συμμάχων τους, και απ᾽ αυτόν τον Μεγάβυξο γεννήθηκε ο Ζώπυρος που αυτομόλησε από τους Πέρσες στην Αθήνα.