diaforos
Just another WordPress site
Ἱστορίαι Βιβλίο Δ [4.1.1] – [4.125.6] – Μελπομένη
Πηγή greek-language/ancient_greek/Ηρόδοτος – Ἱστορίαι/Μελπομένη
[4.1.1] Μετὰ δὲ τὴν Βαβυλῶνος αἵρεσιν ἐγένετο ἐπὶ Σκύθας αὐτοῦ Δαρείου ἔλασις. ἀνθεύσης γὰρ τῆς Ἀσίης ἀνδράσι καὶ χρημάτων μεγάλων συνιόντων ἐπεθύμησε ὁ Δαρεῖος τείσασθαι Σκύθας, ὅτι ἐκεῖνοι πρότεροι ἐσβαλόντες ἐς τὴν Μηδικὴν καὶ νικήσαντες μάχῃ τοὺς ἀντιουμένους ὑπῆρξαν ἀδικίης.
[4.1.2] τῆς γὰρ ἄνω Ἀσίης ἦρξαν, ὡς καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, Σκύθαι ἔτεα δυῶν δέοντα τριήκοντα. Κιμμερίους γὰρ ἐπιδιώκοντες ἐσέβαλον ἐς τὴν Ἀσίην, καταπαύοντες τῆς ἀρχῆς Μήδους· οὗτοι γὰρ πρὶν ἢ Σκύθας ἀπικέσθαι ἦρχον τῆς Ἀσίης.
[4.1.3] τοὺς δὲ Σκύθας ἀποδημήσαντας ὀκτὼ καὶ εἴκοσι ἔτεα καὶ διὰ χρόνου τοσούτου κατιόντας ἐς τὴν σφετέρην ἐξεδέξατο οὐκ ἐλάσσων πόνος τοῦ Μηδικοῦ· εὗρον γὰρ ἀντιουμένην σφι στρατιὴν οὐκ ὀλίγην· αἱ γὰρ τῶν Σκυθέων γυναῖκες, ὥς σφι οἱ ἄνδρες ἀπῆσαν χρόνον πολλόν, ἐφοίτων παρὰ τοὺς δούλους.
[4.2.1] τοὺς δὲ δούλους οἱ Σκύθαι πάντας τυφλοῦσι τοῦ γάλακτος εἵνεκεν τοῦ πίνουσι, ποιεῦντες ὧδε· ἐπεὰν φυσητῆρας λάβωσι ὀστεΐνους, αὐλοῖσι προσεμφερεστάτους, τούτους ἐσθέντες ἐς τῶν θηλέων ἵππων τὰ ἄρθρα φυσῶσι τοῖσι στόμασι, ἄλλοι δὲ ἄλλων φυσώντων ἀμέλγουσι. φασὶ δὲ τοῦδε εἵνεκα τοῦτο ποιέειν· τὰς φλέβας πίμπλασθαι φυσωμένας τῆς ἵππου καὶ τὸ οὖθαρ κατίεσθαι.
[4.2.2] ἐπεὰν δὲ ἀμέλξωσι τὸ γάλα, ἐσχέαντες ἐς ξύλινα ἀγγήια κοῖλα καὶ περιστίξαντες κατὰ τὰ ἀγγήια τοὺς τυφλοὺς δονέουσι τὸ γάλα, καὶ τὸ μὲν αὐτοῦ ἐπιστάμενον ἀπαρύσαντες ἡγεῦνται εἶναι τιμιώτερον, τὸ δ᾽ ὑπιστάμενον ἧσσον τοῦ ἑτέρου. τούτων μὲν εἵνεκα ἅπαντα τὸν ἂν λάβωσι οἱ Σκύθαι ἐκτυφλοῦσι· οὐ γὰρ ἀρόται εἰσὶ ἀλλὰ νομάδες.
[4.3.1] ἐκ τούτων δὴ ὦν σφι τῶν δούλων καὶ τῶν γυναικῶν ἐπετράφη νεότης, οἳ ἐπείτε ἔμαθον τὴν σφετέρην γένεσιν, ἠντιοῦντο αὐτοῖσι κατιοῦσι ἐκ τῶν Μήδων.
[4.3.2] καὶ πρῶτα μὲν τὴν χώρην ἀπετάμοντο, τάφρον ὀρυξάμενοι εὐρέαν κατατείνουσαν ἐκ τῶν Ταυρικῶν ὀρέων ἐς τὴν Μαιῆτιν λίμνην, τῇ πέρ ἐστι μεγίστη· μετὰ δὲ πειρωμένοισι ἐσβάλλειν τοῖσι Σκύθῃσι ἀντικατιζόμενοι ἐμάχοντο.
[4.3.3] γινομένης δὲ μάχης πολλάκις καὶ οὐ δυναμένων οὐδὲν πλέον ἔχειν τῶν Σκυθέων τῇ μάχῃ, εἷς αὐτῶν ἔλεξε τάδε· Οἷα ποιεῦμεν, ἄνδρες Σκύθαι. δούλοισι τοῖσι ἡμετέροισι μαχόμενοι αὐτοί τε κτεινόμενοι ἐλάσσονες γινόμεθα καὶ ἐκείνους κτείνοντες ἐλασσόνων τὸ λοιπὸν ἄρξομεν.
[4.3.4] νῦν ὦν μοι δοκέει αἰχμὰς μὲν καὶ τόξα μετεῖναι, λαβόντα δὲ ἕκαστον τοῦ ἵππου τὴν μάστιγα ἰέναι ἆσσον αὐτῶν. μέχρι μὲν γὰρ ὥρων ἡμέας ὅπλα ἔχοντας, οἱ δὲ ἐνόμιζον ὅμοιοί τε καὶ ἐξ ὁμοίων ἡμῖν εἶναι· ἐπεὰν δὲ ἴδωνται μάστιγας ἀντὶ ὅπλων ἔχοντας, μαθόντες ὡς εἰσὶ ἡμέτεροι δοῦλοι καὶ συγγνόντες τοῦτο οὐκ ὑπομενέουσι.
[4.4.1] ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Σκύθαι ἐποίευν ἐπιτελέα· οἱ δ᾽ ἐκπλαγέντες τῷ γινομένῳ τῆς μάχης τε ἐπελάθοντο καὶ ἔφευγον. οὕτως οἱ Σκύθαι τῆς τε Ἀσίης ἦρξαν καὶ ἐξελασθέντες αὖτις ὑπὸ Μήδων κατῆλθον τρόπῳ τοιούτῳ ἐς τὴν σφετέρην. τῶν δὲ εἵνεκα ὁ Δαρεῖος τείσασθαι βουλόμενος συνήγειρε ἐπ᾽ αὐτοὺς στράτευμα.
[4.5.1] Ὡς δὲ Σκύθαι λέγουσι, νεώτατον ἁπάντων ἐθνέων εἶναι τὸ σφέτερον, τοῦτο δὲ γενέσθαι ὧδε· ἄνδρα γενέσθαι πρῶτον ἐν τῇ γῇ ταύτῃ ἐούσῃ ἐρήμῳ τῷ οὔνομα εἶναι Ταργίταον· τοῦ δὲ Ταργιτάου τούτου τοὺς τοκέας λέγουσι εἶναι, ἐμοὶ μὲν οὐ πιστὰ λέγοντες, λέγουσι δ᾽ ὦν, Δία τε καὶ Βορυσθένεος τοῦ ποταμοῦ θυγατέρα.
[4.5.2] γένεος μὲν τοιούτου δή τινος γενέσθαι τὸν Ταργίταον, τούτου δὲ γενέσθαι παῖδας τρεῖς, Λιπόξαϊν καὶ Ἀρπόξαϊν καὶ νεώτατον Κολάξαϊν.
[4.5.3] ἐπὶ τούτων ἀρχόντων ἐκ τοῦ οὐρανοῦ φερόμενα χρύσεα ποιήματα, ἄροτρόν τε καὶ ζυγὸν καὶ σάγαριν καὶ φιάλην, πεσεῖν ἐς τὴν Σκυθικήν, καὶ [τὸν] ἰδόντα πρῶτον τὸν πρεσβύτατον ἆσσον ἰέναι αὐτῶν βουλόμενον λαβεῖν, τὸν δὲ χρυσὸν ἐπιόντος καίεσθαι.
[4.5.4] ἀπαλλαχθέντος δὲ τούτου προσιέναι τὸν δεύτερον, καὶ τὸν αὖτις ταὐτὰ ποιέειν. τοὺς μὲν δὴ καιόμενον τὸν χρυσὸν ἀπώσασθαι, τρίτῳ δὲ τῷ νεωτάτῳ ἐπελθόντι κατασβῆναι, καί μιν ἐκεῖνον κομίσαι ἐς ἑωυτοῦ· καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἀδελφεοὺς πρὸς ταῦτα συγγνόντας τὴν βασιληίην πᾶσαν παραδοῦναι τῷ νεωτάτῳ.
[4.6.1] ἀπὸ μὲν δὴ Λιποξάϊος γεγονέναι τούτους τῶν Σκυθέων οἳ Αὐχάται γένος καλέονται, ἀπὸ δὲ τοῦ μέσου Ἀρποξάϊος οἳ Κατίαροί τε καὶ Τράσπιες καλέονται, ἀπὸ δὲ τοῦ νεωτάτου αὐτῶν τοὺς βασιλέας οἳ καλέονται Παραλάται·
[4.6.2] σύμπασι δὲ εἶναι οὔνομα Σκολότους, †τοῦ βασιλέος ἐπωνυμίην· Σκύθας δὲ Ἕλληνες ὠνόμασαν.
[4.7.1] γεγονέναι μέν νυν σφέας ὧδε λέγουσι οἱ Σκύθαι, ἔτεα δὲ σφίσι ἐπείτε γεγόνασι τὰ σύμπαντα λέγουσι εἶναι ἀπὸ τοῦ πρώτου βασιλέος Ταργιτάου ἐς τὴν Δαρείου διάβασιν τὴν ἐπὶ σφέας χιλίων οὐ πλέω ἀλλὰ τοσαῦτα. τὸν δὲ χρυσὸν τοῦτον τὸν ἱρὸν φυλάσσουσι οἱ βασιλέες ἐς τὰ μάλιστα καὶ θυσίῃσι μεγάλῃσι ἱλασκόμενοι μετέρχονται ἀνὰ πᾶν ἔτος.
[4.7.2] ὃς δ᾽ ἂν ἔχων τὸν χρυσὸν τὸν ἱρὸν ἐν τῇ ὁρτῇ ὑπαίθριος κατακοιμηθῇ, οὗτος λέγεται ὑπὸ Σκυθέων οὐ διενιαυτίζειν· δίδοσθαι δέ οἱ διὰ τοῦτο ὅσα ἂν ἵππῳ ἐν ἡμέρῃ μιῇ περιελάσῃ αὐτός. τῆς δὲ χώρης ἐούσης μεγάλης τριφασίας τὰς βασιληίας τοῖσι παισὶ τοῖσι ἑωυτοῦ καταστήσασθαι Κολάξαϊν καὶ τουτέων μίαν ποιῆσαι μεγίστην, ἐν τῇ τὸν χρυσὸν φυλάσσεσθαι.
[4.7.3] τὰ δὲ κατύπερθε πρὸς βορέην [λέγουσι] ἄνεμον τῶν ὑπεροίκων τῆς χώρης οὐκ οἷά τε εἶναι ἔτι προσωτέρω οὔτε ὁρᾶν οὔτε διεξιέναι ὑπὸ πτερῶν κεχυμένων· πτερῶν γὰρ καὶ τὴν γῆν καὶ τὸν ἠέρα εἶναι πλέον, καὶ ταῦτα εἶναι τὰ ἀποκληίοντα τὴν ὄψιν.
[4.8.1] Σκύθαι μὲν ὧδε ὑπὲρ σφέων τε αὐτῶν καὶ τῆς χώρης τῆς κατύπερθε λέγουσι, Ἑλλήνων δὲ οἱ τὸν Πόντον οἰκέοντες ὧδε. Ἡρακλέα ἐλαύνοντα τὰς Γηρυόνεω βοῦς ἀπικέσθαι ἐς γῆν ταύτην ἐοῦσαν ἐρήμην, ἥντινα νῦν Σκύθαι νέμονται.
[4.8.2] Γηρυόνεα δὲ οἰκέειν ἔξω τοῦ Πόντου, κατοικημένον τὴν Ἕλληνες λέγουσι Ἐρύθειαν νῆσον, τὴν πρὸς Γηδείροισι τοῖσι ἔξω Ἡρακλέων στηλέων ἐπὶ τῷ Ὠκεανῷ. τὸν δὲ Ὠκεανὸν λόγῳ μὲν λέγουσι ἀπὸ ἡλίου ἀνατολέων ἀρξάμενον γῆν περὶ πᾶσαν ῥέειν, ἔργῳ δὲ οὐκ ἀποδεικνῦσι.
[4.8.3] ἐνθεῦτεν τὸν Ἡρακλέα ὡς ἀπικέσθαι ἐς τὴν νῦν Σκυθικὴν χώρην καλεομένην (καταλαβεῖν γὰρ αὐτὸν χειμῶνά τε καὶ κρυμόν), ἐπειρυσάμενον [δὲ] τὴν λεοντέην κατυπνῶσαι, τὰς δέ οἱ ἵππους [τὰς] ὑπὸ τοῦ ἅρματος νεμομένας ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ἀφανισθῆναι θείῃ τύχῃ.
[4.9.1] ὡς δ᾽ ἐγερθῆναι τὸν Ἡρακλέα, δίζησθαι, πάντα δὲ τῆς χώρης ἐπεξελθόντα τέλος ἀπικέσθαι ἐς τὴν Ὑλαίην καλεομένην γῆν· ἐνθαῦτα δὲ αὐτὸν εὑρεῖν ἐν ἄντρῳ μειξοπάρθενόν τινα ἔχιδναν διφυέα, τῆς τὰ μὲν ἄνω ἀπὸ τῶν γλουτῶν εἶναι γυναικός, τὰ δὲ ἔνερθε ὄφιος.
[4.9.2] ἰδόντα δὲ καὶ θωμάσαντα ἐπειρέσθαι μιν εἴ κου εἶδεν ἵππους πλανωμένας· τὴν δὲ φάναι ἑωυτὴν ἔχειν καὶ οὐκ ἀποδώσειν ἐκείνῳ πρὶν ἤ οἱ μειχθῇναι· τὸν δὲ Ἡρακλέα μιχθῆναι ἐπὶ τῷ μισθῷ τούτῳ.
[4.9.3] κείνην τε δὴ ὑπερβάλλεσθαι τὴν ἀπόδοσιν τῶν ἵππων, βουλομένην ὡς πλεῖστον χρόνον συνεῖναι τῷ Ἡρακλέϊ, καὶ τὸν κομισάμενον ἐθέλειν ἀπαλλάσσεσθαι· τέλος δὲ ἀποδιδοῦσαν αὐτὴν εἰπεῖν· Ἵππους μὲν δὴ ταύτας ἀπικομένας ἐνθάδε ἔσωσά τοι ἐγώ, σῶστρα δὲ σὺ παρέσχες· ἔχω γὰρ ἐκ σέο παῖδας τρεῖς.
[4.9.4] τούτους, ἐπεὰν γένωνται τρόφιες, ὅ τι χρὴ ποιέειν ἐξηγέο σύ, εἴτε αὐτοῦ κατοικίζω (χώρης γὰρ τῆσδε ἔχω τὸ κράτος αὐτή) εἴτε ἀποπέμπω παρὰ σέ. τὴν μὲν δὴ ταῦτα ἐπειρωτᾶν, τὸν δὲ λέγουσι πρὸς ταῦτα εἰπεῖν·
[4.9.5] Ἐπεὰν ἀνδρωθέντας ἴδῃ τοὺς παῖδας, τάδε ποιεῦσα οὐκ ἂν ἁμαρτάνοις· τὸν μὲν ἂν ὁρᾷς αὐτῶν τόδε [τὸ] τόξον ὧδε διατεινόμενον καὶ τῷ ζωστῆρι τῷδε κατὰ τάδε ζωννύμενον, τοῦτον μὲν τῆσδε τῆς χώρης οἰκήτορα ποιεῦ· ὃς δ᾽ ἂν τούτων τῶν ἔργων τῶν ἐντέλλομαι λείπηται, ἔκπεμπε ἐκ τῆς χώρης. καὶ ταῦτα ποιεῦσα αὐτή τε εὐφρανέαι καὶ τὰ ἐντεταλμένα ποιήσεις.
[4.10.1] τὸν μὲν δὴ εἰρύσαντα τῶν τόξων τὸ ἕτερον (δύο γὰρ δὴ φορέειν τέως Ἡρακλέα) καὶ τὸν ζωστῆρα προδέξαντα παραδοῦναι τὸ τόξον τε καὶ τὸν ζωστῆρα ἔχοντα ἐπ᾽ ἄκρης τῆς συμβολῆς φιάλην χρυσέην, δόντα δὲ ἀπαλλάσσεσθαι. τὴν δ᾽, ἐπεί οἱ γενομένους τοὺς παῖδας ἀνδρωθῆναι, τοῦτο μέν σφι οὐνόματα θέσθαι, τῷ μὲν Ἀγάθυρσον αὐτῶν, τῷ δ᾽ ἑπομένῳ Γελωνόν, Σκύθην δὲ τῷ νεωτάτῳ, τοῦτο δὲ τῆς ἐπιστολῆς μεμνημένην αὐτὴν ποιῆσαι τὰ ἐντεταλμένα.
[4.10.2] καὶ δὴ δύο μέν οἱ τῶν παίδων, τόν τε Ἀγάθυρσον καὶ τὸν Γελωνόν, οὐκ οἵους τε γενομένους ἐξικέσθαι πρὸς τὸν προκείμενον ἄεθλον, οἴχεσθαι ἐκ τῆς χώρης ἐκβληθέντας ὑπὸ τῆς γειναμένης, τὸν δὲ νεώτατον αὐτῶν Σκύθην ἐπιτελέσαντα καταμεῖναι ἐν τῇ χώρῃ.
[4.10.3] καὶ ἀπὸ μὲν Σκύθεω τοῦ Ἡρακλέος γενέσθαι τοὺς αἰεὶ βασιλέας γινομένους Σκυθέων, ἀπὸ δὲ τῆς φιάλης ἔτι καὶ ἐς τόδε φιάλας ἐκ τῶν ζωστήρων φορέειν Σκύθας· τὸ δὴ μοῦνον μηχανήσασθαι τὴν μητέρα Σκύθῃ. ταῦτα δὲ Ἑλλήνων οἱ τὸν Πόντον οἰκέοντες λέγουσι.
[4.11.1] Ἔστι δὲ καὶ ἄλλος λόγος ἔχων ὧδε, τῷ μάλιστα λεγομένῳ αὐτὸς πρόσκειμαι· Σκύθας τοὺς νομάδας οἰκέοντας ἐν τῇ Ἀσίῃ, πολέμῳ πιεσθέντας ὑπὸ Μασσαγετέων, οἴχεσθαι διαβάντας ποταμὸν Ἀράξην ἐπὶ γῆν τὴν Κιμμερίην (τὴν γὰρ νῦν νέμονται Σκύθαι, αὕτη λέγεται τὸ παλαιὸν εἶναι Κιμμερίων),
[4.11.2] τοὺς δὲ Κιμμερίους ἐπιόντων Σκυθέων βουλεύεσθαι ὡς στρατοῦ ἐπιόντος μεγάλου, καὶ δὴ τὰς γνώμας σφέων κεχωρισμένας, ἐντόνους μὲν ἀμφοτέρας, ἀμείνω δὲ τὴν τῶν βασιλέων· τὴν μὲν γὰρ δὴ τοῦ δήμου φέρειν γνώμην ὡς ἀπαλλάσσεσθαι πρῆγμα εἴη μηδὲ πρὸς πολλοὺς δεόμενον κινδυνεύειν, τὴν δὲ τῶν βασιλέων διαμάχεσθαι περὶ τῆς χώρης τοῖσι ἐπιοῦσι.
[4.11.3] οὐκ ὦν δὴ ἐθέλειν πείθεσθαι οὔτε τοῖσι βασιλεῦσι τὸν δῆμον οὔτε τῷ δήμῳ τοὺς βασιλέας. τοὺς μὲν δὴ ἀπαλλάσσεσθαι βουλεύεσθαι ἀμαχητὶ τὴν χώρην παραδιδόντας τοῖσι ἐπιοῦσι, τοῖσι δὲ βασιλεῦσι δόξαι ἐν τῇ ἑωυτῶν κεῖσθαι ἀποθανόντας μηδὲ συμφεύγειν τῷ δήμῳ, λογισαμένους ὅσα τε ἀγαθὰ πεπόνθασι καὶ ὅσα φεύγοντας ἐκ τῆς πατρίδος κακὰ ἐπίδοξα καταλαμβάνειν.
[4.11.4] ὡς δὲ δόξαι σφι ταῦτα, διαστάντας καὶ ἀριθμὸν ἴσους γενομένους μάχεσθαι πρὸς ἀλλήλους· καὶ τοὺς μὲν ἀποθανόντας πάντας ὑπ᾽ ἑωυτῶν θάψαι τὸν δῆμον τῶν Κιμμερίων παρὰ ποταμὸν Τύρην (καί σφεων ἔτι δῆλός ἐστι ὁ τάφος), θάψαντας δὲ οὕτω τὴν ἔξοδον ἐκ τῆς χώρης ποιέεσθαι, Σκύθας δὲ ἐπελθόντας λαβεῖν τὴν χώρην ἐρήμην.
[4.12.1] καὶ νῦν ἔστι μὲν ἐν τῇ Σκυθικῇ Κιμμέρια τείχεα, ἔστι δὲ πορθμήια Κιμμέρια, ἔστι δὲ καὶ χώρη οὔνομα Κιμμερίη, ἔστι δὲ Βόσπορος Κιμμέριος καλεόμενος.
[4.12.2] φαίνονται δὲ οἱ Κιμμέριοι φεύγοντες ἐς τὴν Ἀσίην τοὺς Σκύθας καὶ τὴν χερσόνησον κτίσαντες ἐν τῇ νῦν Σινώπη πόλις Ἑλλὰς οἴκηται. φανεροὶ δέ εἰσι καὶ οἱ Σκύθαι διώξαντες αὐτοὺς καὶ ἐσβαλόντες ἐς γῆν τὴν Μηδικήν, ἁμαρτόντες τῆς ὁδοῦ.
[4.12.3] οἱ μὲν γὰρ Κιμμέριοι αἰεὶ τὴν παρὰ θάλασσαν ἔφευγον, οἱ δὲ Σκύθαι ἐν δεξιῇ τὸν Καύκασον ἔχοντες ἐδίωκον ἐς οὗ ἐσέβαλον ἐς γῆν τὴν Μηδικήν, ἐς μεσόγαιαν τῆς ὁδοῦ τραφθέντες. οὗτος δὲ ἄλλος ξυνὸς Ἑλλήνων τε καὶ Βαρβάρων λεγόμενος λόγος εἴρηται.
[4.13.1] ἔφη δὲ Ἀριστέης ὁ Καϋστροβίου ἀνὴρ Προκοννήσιος, ποιέων ἔπεα, ἀπικέσθαι ἐς Ἰσσηδόνας φοιβόλαμπτος γενόμενος, Ἰσσηδόνων δὲ ὑπεροικέειν Ἀριμασποὺς ἄνδρας μουνοφθάλμους, ὑπὲρ δὲ τούτων τοὺς χρυσοφύλακας γρῦπας, τούτων δὲ τοὺς Ὑπερβορέους κατήκοντας ἐπὶ θάλασσαν.
[4.13.2] τούτους ὦν πάντας πλὴν Ὑπερβορέων, ἀρξάντων Ἀριμασπῶν αἰεὶ τοῖσι πλησιοχώροισι ἐπιτίθεσθαι, καὶ ὑπὸ μὲν Ἀριμασπῶν ἐξωθέεσθαι ἐκ τῆς χώρης Ἰσσηδόνας, ὑπὸ δὲ Ἰσσηδόνων Σκύθας, Κιμμερίους δὲ οἰκέοντας ἐπὶ τῇ νοτίῃ θαλάσσῃ ὑπὸ Σκυθέων πιεζομένους ἐκλιπεῖν τὴν χώρην. οὕτω οὐδὲ οὗτος συμφέρεται περὶ τῆς χώρης ταύτης Σκύθῃσι.
[4.14.1] Καὶ ὅθεν μὲν ἦν Ἀριστέης ὁ ταῦτα ποιήσας, εἴρηται· τὸν δὲ περὶ αὐτοῦ ἤκουον λόγον ἐν Προκοννήσῳ καὶ Κυζίκῳ, λέξω. Ἀριστέην γὰρ λέγουσι, ἐόντα τῶν ἀστῶν οὐδενὸς γένος ὑποδεέστερον, ἐσελθόντα ἐς κναφήιον ἐν Προκοννήσῳ ἀποθανεῖν, καὶ τὸν κναφέα κατακληίσαντα τὸ ἐργαστήριον οἴχεσθαι ἀγγελέοντα τοῖσι προσήκουσι τῷ νεκρῷ.
[4.14.2] ἐσκεδασμένου δὲ ἤδη τοῦ λόγου ἀνὰ τὴν πόλιν ὡς τεθνεὼς εἴη ὁ Ἀριστέης, ἐς ἀμφισβασίας τοῖσι λέγουσι ἀπικνέεσθαι ἄνδρα Κυζικηνὸν ἥκοντα ἐξ Ἀρτάκης πόλιος, φάντα συντυχεῖν τέ οἱ ἰόντι ἐπὶ Κυζίκου καὶ ἐς λόγους ἀπικέσθαι. καὶ τοῦτον μὲν ἐντεταμένως ἀμφισβατέειν, τοὺς δὲ προσήκοντας τῷ νεκρῷ ἐπὶ τὸ κναφήιον παρεῖναι ἔχοντας τὰ πρόσφορα ὡς ἀναιρησομένους.
[4.14.3] ἀνοιχθέντος δὲ τοῦ οἰκήματος οὔτε τεθνεῶτα οὔτε ζῶντα φαίνεσθαι Ἀριστέην. μετὰ δὲ ἑβδόμῳ ἔτεϊ φανέντα αὐτὸν ἐς Προκόννησον ποιῆσαι τὰ ἔπεα ταῦτα τὰ νῦν ὑπ᾽ Ἑλλήνων Ἀριμάσπεα καλέεται, ποιήσαντα δὲ ἀφανισθῆναι τὸ δεύτερον.
[4.15.1] ταῦτα μὲν αἱ πόλιες αὗται λέγουσι, τάδε δὲ οἶδα Μεταποντίνοισι τοῖσι ἐν Ἰταλίῃ συγκυρήσαντα μετὰ τὴν ἀφάνισιν τὴν δευτέρην Ἀριστέω ἔτεσι τεσσεράκοντα καὶ διηκοσίοισι, ὡς ἐγὼ συμβαλλόμενος ἐν Προκοννήσῳ τε καὶ Μεταποντίῳ εὕρισκον.
[4.15.2] Μεταποντῖνοί φασι αὐτὸν Ἀριστέην φανέντα σφι ἐς τὴν χώρην κελεῦσαι βωμὸν Ἀπόλλωνος ἱδρύσασθαι καὶ Ἀριστέω τοῦ Προκοννησίου ἐπωνυμίην ἔχοντα ἀνδριάντα παρ᾽ αὐτὸν στῆσαι· φάναι γάρ σφι τὸν Ἀπόλλωνα Ἰταλιωτέων μούνοισι δὴ ἀπικέσθαι ἐς τὴν χώρην, καὶ αὐτός οἱ ἕπεσθαι ὁ νῦν ἐὼν Ἀριστέης· τότε δέ, ὅτε εἵπετο τῷ θεῷ, εἶναι κόραξ.
[4.15.3] καὶ τὸν μὲν εἰπόντα ταῦτα ἀφανισθῆναι, σφέας δὲ Μεταποντῖνοι λέγουσι ἐς Δελφοὺς πέμψαντας τὸν θεὸν ἐπειρωτᾶν ὅ τι τὸ φάσμα τοῦ ἀνθρώπου εἴη. τὴν δὲ Πυθίην σφέας κελεύειν πείθεσθαι τῷ φάσματι, πειθομένοισι δὲ ἄμεινον συνοίσεσθαι. καὶ σφέας δεξαμένους ταῦτα ποιῆσαι ἐπιτελέα.
[4.15.4] καὶ νῦν ἕστηκε ἀνδριὰς ἐπωνυμίην ἔχων Ἀριστέω παρ᾽ αὐτῷ τῷ ἀγάλματι τοῦ Ἀπόλλωνος, πέριξ δὲ αὐτὸν δάφναι ἑστᾶσι· τὸ δὲ ἄγαλμα ἐν τῇ ἀγορῇ ἵδρυται. Ἀριστέω μέν νυν πέρι τοσαῦτα εἰρήσθω.
[4.16.1] Τῆς δὲ γῆς τῆς πέρι ὅδε ὁ λόγος ὅρμηται λέγεσθαι, οὐδεὶς οἶδε ἀτρεκέως ὅ τι τὸ κατύπερθέ ἐστι· οὐδενὸς γὰρ δὴ αὐτόπτεω εἰδέναι φαμένου δύναμαι πυθέσθαι· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ Ἀριστέης, τοῦ περ ὀλίγῳ πρότερον τούτων μνήμην ἐποιεύμην, οὐδὲ οὗτος προσωτέρω Ἰσσηδόνων αὐτὸς ἐν τοῖσι ἔπεσι ποιέων ἔφησε ἀπικέσθαι, ἀλλὰ τὰ κατύπερθε ἔλεγε ἀκοῇ, φὰς Ἰσσηδόνας εἶναι τοὺς ταῦτα λέγοντας.
[4.16.2] ἀλλ᾽ ὅσον μὲν ἡμεῖς ἀτρεκέως ἐπὶ μακρότατον οἷοί τε ἐγενόμεθα ἀκοῇ ἐξικέσθαι, πᾶν εἰρήσεται.
[4.17.1] ἀπὸ τοῦ Βορυσθενεϊτέων ἐμπορίου (τοῦτο γὰρ τῶν παραθαλασσίων μεσαίτατόν ἐστι πάσης τῆς Σκυθίης), ἀπὸ τούτου πρῶτοι Καλλιπίδαι νέμονται ἐόντες Ἕλληνες Σκύθαι, ὑπὲρ δὲ τούτων ἄλλο ἔθνος οἳ Ἀλιζῶνες καλέονται. οὗτοι δὲ καὶ οἱ Καλλιπίδαι τὰ μὲν ἄλλα κατὰ ταὐτὰ Σκύθῃσι ἐπασκέουσι, σῖτον δὲ καὶ σπείρουσι καὶ σιτέονται, καὶ κρόμμυα καὶ σκόροδα καὶ φακοὺς καὶ κέγχρους.
[4.17.2] ὑπὲρ δὲ Ἀλιζώνων οἰκέουσι Σκύθαι ἀροτῆρες, οἳ οὐκ ἐπὶ σιτήσι σπείρουσι τὸν σῖτον ἀλλ᾽ ἐπὶ πρήσι. τούτων δὲ κατύπερθε οἰκέουσι Νευροί, Νευρῶν δὲ τὸ πρὸς βορέην ἄνεμον ἔρημος ἀνθρώπων, ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν. ταῦτα μὲν παρὰ τὸν Ὕπανιν ποταμόν ἐστι ἔθνεα πρὸς ἑσπέρης τοῦ Βορυσθένεος.
[4.18.1] ἀτὰρ διαβάντι τὸν Βορυσθένεα ἀπὸ θαλάσσης πρῶτον μὲν ἡ Ὑλαίη, ἀπὸ δὲ ταύτης ἄνω ἰόντι οἰκέουσι Σκύθαι γεωργοί, τοὺς Ἕλληνες οἱ οἰκέοντες ἐπὶ τῷ Ὑπάνι ποταμῷ καλέουσι Βορυσθενεΐτας, σφέας δὲ αὐτοὺς Ὀλβιοπολίτας.
[4.18.2] οὗτοι ὦν οἱ γεωργοὶ Σκύθαι νέμονται τὸ μὲν πρὸς τὴν ἠῶ ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας ὁδοῦ, κατήκοντες ἐπὶ ποταμὸν τῷ οὔνομα κεῖται Παντικάπης, τὸ δὲ πρὸς βορέην ἄνεμον πλόον ἀνὰ τὸν Βορυσθένεα ἡμερέων ἕνδεκα· ἤδη δὲ κατύπερθε τούτων ἔρημός ἐστι ἐπὶ πολλόν.
[4.18.3] μετὰ δὲ τὴν ἔρημον Ἀνδροφάγοι οἰκέουσι, ἔθνος ἐὸν ἴδιον καὶ οὐδαμῶς Σκυθικόν. τὸ δὲ τούτων κατύπερθε ἔρημος ἤδη ἀληθέως καὶ ἔθνος ἀνθρώπων οὐδέν, ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν.
[4.19.1] τὸ δὲ πρὸς τὴν ἠῶ τῶν γεωργῶν τούτων Σκυθέων διαβάντι τὸν Παντικάπην ποταμὸν νομάδες ἤδη Σκύθαι νέμονται, οὔτε τι σπείροντες οὐδὲν οὔτε ἀροῦντες· ψιλὴ δὲ δενδρέων ἡ πᾶσα αὕτη πλὴν τῆς Ὑλαίης. οἱ δὲ νομάδες οὗτοι τὸ πρὸς τὴν ἠῶ ἡμερέων τεσσέρων καὶ δέκα ὁδὸν νέμονται χώρην κατατείνουσαν ἐπὶ ποταμὸν Γέρρον.
[4.20.1] πέρην δὲ τοῦ Γέρρου ταῦτα δὴ τὰ καλεύμενα βασιλήιά ἐστι καὶ Σκύθαι οἱ ἄριστοί τε καὶ πλεῖστοι καὶ τοὺς ἄλλους νομίζοντες Σκύθας δούλους σφετέρους εἶναι· κατήκουσι δὲ οὗτοι τὸ μὲν πρὸς μεσαμβρίην ἐς τὴν Ταυρικήν, τὸ δὲ πρὸς ἠῶ ἐπί τε τάφρον τὴν δὴ οἱ ἐκ τῶν τυφλῶν γενόμενοι ὤρυξαν, καὶ ἐπὶ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος τὸ ἐμπόριον τὸ καλέεται Κρημνοί· τὰ δὲ αὐτῶν κατήκουσι ἐπὶ ποταμὸν Τάναϊν.
[4.20.2] τὰ δὲ κατύπερθε πρὸς βορέην ἄνεμον τῶν βασιληίων Σκυθέων οἰκέουσι Μελάγχλαινοι, ἄλλο ἔθνος καὶ οὐ Σκυθικόν. Μελαγχλαίνων δὲ τὸ κατύπερθε λίμναι καὶ ἔρημός ἐστι ἀνθρώπων, κατ᾽ ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν.
[4.21.1] Τάναϊν δὲ ποταμὸν διαβάντι οὐκέτι Σκυθική, ἀλλ᾽ ἡ μὲν πρώτη τῶν λαξίων Σαυροματέων ἐστί, οἳ ἐκ τοῦ μυχοῦ ἀρξάμενοι τῆς Μαιήτιδος λίμνης νέμονται τὸ πρὸς βορέην ἄνεμον, ἡμερέων πεντεκαίδεκα ὁδόν, πᾶσαν ἐοῦσαν ψιλὴν καὶ ἀγρίων καὶ ἡμέρων δενδρέων· ὑπεροικέουσι δὲ τούτων δευτέρην λάξιν ἔχοντες Βουδῖνοι, γῆν νεμόμενοι πᾶσαν δασέαν ὕλῃ παντοίῃ.
[4.22.1] Βουδίνων δὲ κατύπερθε πρὸς βορῆν ἐστὶ πρώτη μὲν ἔρημος ἐπ᾽ ἡμερέων ἑπτὰ ὁδόν, μετὰ δὲ τὴν ἔρημον ἀποκλίνοντι μᾶλλον πρὸς ἀπηλιώτην ἄνεμον νέμονται Θυσσαγέται, ἔθνος πολλὸν καὶ ἴδιον· ζῶσι δὲ ἀπὸ θήρης.
[4.22.2] συνεχέες δὲ τούτοισι ἐν τοῖσι αὐτοῖσι τόποισι κατοικημένοι εἰσὶ τοῖσι οὔνομα κεῖται Ἰύρκαι, καὶ οὗτοι ἀπὸ θήρης ζώοντες τρόπῳ τοιῷδε· λοχᾷ ἐπὶ δένδρεον ἀναβάς, τὰ δέ ἐστι πυκνὰ ἀνὰ πᾶσαν τὴν χώρην· ἵππος δὲ ἑκάστῳ δεδιδαγμένος ἐπὶ γαστέρα κεῖσθαι ταπεινότητος εἵνεκα ἕτοιμός ἐστι καὶ κύων· ἐπεὰν δὲ ἀπίδῃ τὸ θηρίον ἀπὸ τοῦ δενδρέου, τοξεύσας [καὶ] ἐπιβὰς ἐπὶ τὸν ἵππον διώκει, καὶ ὁ κύων ἔχεται.
[4.22.3] ὑπὲρ δὲ τούτων τὸ πρὸς τὴν ἠῶ ἀποκλίνοντι οἰκέουσι Σκύθαι ἄλλοι, ἀπὸ τῶν βασιληίων Σκυθέων ἀποστάντες καὶ οὕτως ἀπικόμενοι ἐς τοῦτον τὸν χῶρον.
[4.23.1] μέχρι μὲν δὴ τῆς τούτων τῶν Σκυθέων χώρης ἐστὶ ἡ καταλεχθεῖσα πᾶσα πεδιάς τε γῆ καὶ βαθύγαιος, τὸ δ᾽ ἀπὸ τούτου λιθώδης τ᾽ ἐστὶ καὶ τρηχέα.
[4.23.2] διεξελθόντι δὲ καὶ τῆς τρηχέης χῶρον πολλὸν οἰκέουσι ὑπώρεαν ὀρέων ὑψηλῶν ἄνθρωποι λεγόμενοι εἶναι πάντες φαλακροὶ ἐκ γενετῆς γινόμενοι, καὶ ἔρσενες καὶ θήλεαι ὁμοίως, καὶ σιμοὶ καὶ γένεια ἔχοντες μεγάλα, φωνὴν δὲ ἰδίην ἱέντες, ἐσθῆτι δὲ χρεώμενοι Σκυθικῇ, ζώοντες δὲ ἀπὸ δενδρέων.
[4.23.3] ποντικὸν μὲν οὔνομα τῷ δενδρέῳ ἀπ᾽ οὗ ζῶσι, μέγαθος δὲ κατὰ συκέην μάλιστά κῃ· καρπὸν δὲ φορέει κυάμῳ ἴσον, πυρῆνα δὲ ἔχει. τοῦτο ἐπεὰν γένηται πέπον, σακκέουσι ἱματίοισι, ἀπορρέει δὲ ἀπ᾽ αὐτοῦ παχὺ καὶ μέλαν, οὔνομα δὲ τῷ ἀπορρέοντί ἐστι ἄσχυ· τοῦτο καὶ λείχουσι καὶ γάλακτι συμμίσγοντες πίνουσι, καὶ ἀπὸ τῆς παχύτητος αὐτοῦ τῆς τρυγὸς παλάθας συντιθεῖσι καὶ ταύτας σιτέονται.
[4.23.4] πρόβατα γάρ σφι οὐ πολλά ἐστι· οὐ γάρ τι σπουδαῖαι αἱ νομαὶ αὐτόθι εἰσί. ὑπὸ δενδρέῳ δὲ ἕκαστος κατοίκηται, τὸν μὲν χειμῶνα ἐπεὰν τὸ δένδρεον περικαλύψῃ πίλῳ στεγνῷ λευκῷ, τὸ δὲ θέρος ἄνευ πίλου.
[4.23.5] τούτους οὐδεὶς ἀδικέει ἀνθρώπων (ἱροὶ γὰρ λέγονται εἶναι), οὐδέ τι ἀρήιον ὅπλον ἐκτέαται. καὶ τοῦτο μὲν τοῖσι περιοικέουσι οὗτοί εἰσι οἱ τὰς διαφορὰς διαιρέοντες, τοῦτο δέ, ὃς ἂν φεύγων καταφύγῃ ἐς τούτους, ὑπ᾽ οὐδενὸς ἀδικέεται· οὔνομα δέ σφί ἐστι Ἀργιππαῖοι.
[4.24.1] μέχρι μέν νυν τῶν φαλακρῶν τούτων πολλὴ περιφάνεια τῆς χώρης ἐστὶ καὶ τῶν ἔμπροσθε ἐθνέων· καὶ γὰρ Σκυθέων τινὲς ἀπικνέονται ἐς αὐτούς, τῶν οὐ χαλεπόν ἐστι πυθέσθαι, καὶ Ἑλλήνων τῶν ἐκ Βορυσθένεός τε ἐμπορίου καὶ τῶν ἄλλων Ποντικῶν ἐμπορίων. Σκυθέων δὲ οἳ ἂν ἔλθωσι ἐς αὐτοὺς δι᾽ ἑπτὰ ἑρμηνέων καὶ δι᾽ ἑπτὰ γλωσσέων διαπρήσσονται.
[4.25.1] μέχρι μὲν δὴ τούτων γινώσκεται, τὸ δὲ τῶν φαλακρῶν κατύπερθε οὐδεὶς ἀτρεκέως οἶδε φράσαι· ὄρεα γὰρ ὑψηλὰ ἀποτάμνει ἄβατα καὶ οὐδείς σφεα ὑπερβαίνει· οἱ δὲ φαλακροὶ οὗτοι λέγουσι, ἐμοὶ μὲν οὐ πιστὰ λέγοντες, οἰκέειν τὰ ὄρεα αἰγίποδας ἄνδρας, ὑπερβάντι δὲ τούτους ἀνθρώπους ἄλλους οἳ τὴν ἑξάμηνον κατεύδουσι· τοῦτο δὲ οὐκ ἐνδέκομαι ἀρχήν.
[4.25.2] ἀλλὰ τὸ μὲν πρὸς ἠῶ τῶν φαλακρῶν γινώσκεται ἀτρεκέως ὑπὸ Ἰσσηδόνων οἰκεομένην, τὸ μέντοι κατύπερθε πρὸς βορέην ἄνεμον οὐ γινώσκεται οὔτε τῶν φαλακρῶν οὔτε τῶν Ἰσσηδόνων, εἰ μὴ ὅσα αὐτῶν τούτων λεγόντων.
[4.26.1] νόμοισι δὲ Ἰσσηδόνες τοιοισίδε λέγονται χρᾶσθαι. ἐπεὰν ἀνδρὶ ἀποθάνῃ πατήρ, οἱ προσήκοντες πάντες προσάγουσι πρόβατα καὶ ἔπειτα ταῦτα θύσαντες καὶ καταταμόντες τὰ κρέα κατατάμνουσι καὶ τὸν τοῦ δεκομένου τεθνεῶτα γονέα, ἀναμείξαντες δὲ πάντα τὰ κρέα δαῖτα προτίθενται.
[4.26.2] τὴν δὲ κεφαλὴν αὐτοῦ ψιλώσαντες καὶ ἐκκαθήραντες καταχρυσοῦσι καὶ ἔπειτα ἅτε ἀγάλματι χρέωνται, θυσίας μεγάλας ἐπετείους ἐπιτελέοντες. παῖς δὲ πατρὶ τοῦτο ποιέει, κατά περ Ἕλληνες τὰ γενέσια. ἄλλως δὲ δίκαιοι καὶ οὗτοι λέγονται εἶναι, ἰσοκρατέες δὲ ὁμοίως αἱ γυναῖκες τοῖσι ἀνδράσι.
[4.27.1] γινώσκονται μὲν δὴ καὶ οὗτοι, τὸ δὲ ἀπὸ τούτων τὸ κατύπερθε Ἰσσηδόνες εἰσὶ οἱ λέγοντες τοὺς μουνοφθάλμους ἀνθρώπους καὶ τοὺς χρυσοφύλακας γρῦπας εἶναι, παρὰ δὲ τούτων Σκύθαι παραλαβόντες λέγουσι· παρὰ δὲ Σκυθέων ἡμεῖς οἱ ἄλλοι νενομίκαμεν, καὶ ὀνομάζομεν αὐτοὺς σκυθιστὶ Ἀριμασπούς· ἄριμα γὰρ ἓν καλέουσι Σκύθαι, σποῦ δὲ ὀφθαλμόν.
[4.28.1] δυσχείμερος δὲ αὕτη ἡ καταλεχθεῖσα πᾶσα χώρη οὕτω δή τί ἐστι, ἔνθα τοὺς μὲν ὀκτὼ τῶν μηνῶν ἀφόρητος οἷος γίνεται κρυμός, ἐν τοῖσι ὕδωρ ἐκχέας πηλὸν οὐ ποιήσεις, πῦρ δὲ ἀνακαίων ποιήσεις πηλόν· ἡ δὲ θάλασσα πήγνυται καὶ ὁ Βόσπορος πᾶς ὁ Κιμμέριος, καὶ ἐπὶ τοῦ κρυστάλλου οἱ ἐντὸς τάφρου Σκύθαι κατοικημένοι στρατεύονται καὶ τὰς ἁμάξας ἐπελαύνουσι πέρην ἐς τοὺς Σίνδους.
[4.28.2] οὕτω μὲν δὴ τοὺς ὀκτὼ μῆνας διατελέει χειμὼν ἐών, τοὺς δ᾽ ἐπιλοίπους τέσσερας ψύχεα αὐτόθι ἐστί. κεχώρισται δὲ οὗτος ὁ χειμὼν τοὺς τρόπους πᾶσι τοῖσι ἐν ἄλλοισι χωρίοισι γινομένοισι χειμῶσι, ἐν τῷ τὴν μὲν ὡραίην οὐκ ὕει λόγου ἄξιον οὐδέν, τὸ δὲ θέρος ὕων οὐκ ἀνίει.
[4.28.3] βρονταί τε ἦμος τῇ ἄλλῃ γίνονται, τηνικαῦτα μὲν οὐ γίνονται, θέρεος δὲ ἀμφιλαφέες· ἢν δὲ χειμῶνος βροντὴ γένηται, ὡς τέρας [νενόμισται]. ὣς δὲ καὶ ἢν σεισμὸς γένηται, ἤν τε θέρεος ἤν τε χειμῶνος, ἐν τῇ Σκυθικῇ τέρας νενόμισται.
[4.28.4] ἵπποι δὲ ἀνεχόμενοι φέρουσι τὸν χειμῶνα τοῦτον, ἡμίονοι δὲ οὐδὲ ὄνοι οὐκ ἀνέχονται ἀρχήν· τῇ δὲ ἄλλῃ ἵπποι μὲν ἐν κρυμῷ ἑστεῶτες ἀποσφακελίζουσι, ὄνοι δὲ καὶ ἡμίονοι ἀνέχονται.
[4.29.1] δοκέει δέ μοι καὶ τὸ γένος τῶν βοῶν τὸ κόλον διὰ ταῦτα οὐ φύειν κέρεα αὐτόθι· μαρτυρέει δέ μοι τῇ γνώμῃ καὶ Ὁμήρου ἔπος ἐν Ὀδυσσηίῃ ἔχον ὧδε·
Καὶ Λιβύην, ὅθι τ᾽ ἄρνες ἄφαρ κεραοὶ τελέθουσι·
ὀρθῶς εἰρημένον, ἐν τοῖσι θερμοῖσι ταχὺ παραγίνεσθαι τὰ κέρεα· ἐν δὲ τοῖσι ἰσχυροῖσι ψύχεσι ἢ οὐ φύει κέρεα τὰ κτήνεα ἀρχὴν ἢ φύοντα φύει μόγις.
[4.30.1] ἐνθαῦτα μέν νυν διὰ τὰ ψύχεα γίνεται ταῦτα· θωμάζω δέ (προσθήκας γὰρ δή μοι ὁ λόγος ἐξ ἀρχῆς ἐδίζητο) ὅ τι ἐν τῇ Ἠλείῃ πάσῃ χώρῃ οὐ δυνέαται γίνεσθαι ἡμίονοι, οὔτε ψυχροῦ τοῦ χώρου ἐόντος οὔτε ἄλλου φανεροῦ αἰτίου οὐδενός. φασὶ δὲ αὐτοὶ Ἠλεῖοι ἐκ κατάρης τευ οὐ γίνεσθαι σφίσι ἡμιόνους.
[4.30.2] ἀλλ᾽ ἐπεὰν προσίῃ ἡ ὥρη κυΐσκεσθαι τὰς ἵππους, ἐξελαύνουσι ἐς τοὺς πλησιοχώρους αὐτὰς καὶ ἔπειτά σφι ἐν τῇ τῶν πέλας ἐπιεῖσι τοὺς ὄνους, ἐς οὗ ἂν σχῶσι αἱ ἵπποι ἐν γαστρί· ἔπειτα δὲ ὀπίσω ἀπελαύνουσι.
[4.31.1] περὶ δὲ τῶν πτερῶν τῶν Σκύθαι λέγουσι ἀνάπλεον εἶναι τὸν ἠέρα, καὶ τούτων εἵνεκα οὐκ οἷά τε εἶναι οὔτε ἰδεῖν τὸ πρόσω τῆς ἠπείρου οὔτε διεξιέναι, τήνδε ἔχω περὶ αὐτῶν γνώμην· τὰ κατύπερθε ταύτης τῆς χώρης αἰεὶ νίφεται, ἐλάσσονι δὲ τοῦ θέρεος ἢ τοῦ χειμῶνος, ὥσπερ καὶ οἰκός·
[4.31.2] ἤδη ὦν ὅστις ἀγχόθεν χιόνα ἁδρὴν πίπτουσαν εἶδε, οἶδε τὸ λέγω· οἶκε γὰρ ἡ χιὼν πτεροῖσι· καὶ διὰ τὸν χειμῶνα τοῦτον ἐόντα τοιοῦτον ἀνοίκητα τὰ πρὸς βορῆν ἐστὶ τῆς ἠπείρου ταύτης. τὰ ὦν πτερὰ εἰκάζοντας τὴν χιόνα τοὺς Σκύθας τε καὶ τοὺς περιοίκους δοκέω λέγειν. ταῦτα μέν νυν τὰ λέγεται μακρότατα εἴρηται.
[4.32.1] Ὑπερβορέων δὲ πέρι ἀνθρώπων οὔτε τι Σκύθαι λέγουσι οὐδὲν οὔτε τινὲς ἄλλοι τῶν ταύτῃ οἰκημένων, εἰ μὴ ἄρα Ἰσσηδόνες. ὡς δ᾽ ἐγὼ δοκέω, οὐδ᾽ οὗτοι λέγουσι οὐδέν· ἔλεγον γὰρ ἂν καὶ Σκύθαι, ὡς περὶ τῶν μουνοφθάλμων λέγουσι. ἀλλ᾽ Ἡσιόδῳ μέν ἐστι περὶ Ὑπερβορέων εἰρημένα, ἔστι δὲ καὶ Ὁμήρῳ ἐν Ἐπιγόνοισι, εἰ δὴ τῷ ἐόντι γε Ὅμηρος ταῦτα τὰ ἔπεα ἐποίησε.
[4.33.1] πολλῷ δέ τι πλεῖστα περὶ αὐτῶν Δήλιοι λέγουσι, φάμενοι ἱρὰ ἐνδεδεμένα ἐν καλάμῃ πυρῶν ἐξ Ὑπερβορέων φερόμενα ἀπικνέεσθαι ἐς Σκύθας, ἀπὸ δὲ Σκυθέων ἤδη δεκομένους αἰεὶ τοὺς πλησιοχώρους ἑκάστους κομίζειν αὐτὰ τὸ πρὸς ἑσπέρης ἑκαστάτω ἐπὶ τὸν Ἀδρίην,
[4.33.2] ἐνθεῦτεν δὲ πρὸς μεσαμβρίην προπεμπόμενα πρώτους Δωδωναίους Ἑλλήνων δέκεσθαι, ἀπὸ δὲ τούτων καταβαίνειν ἐπὶ τὸν Μηλιέα κόλπον καὶ διαπορεύεσθαι ἐς Εὔβοιαν, πόλιν τε ἐς πόλιν πέμπειν μέχρι Καρύστου, τὸ δ᾽ ἀπὸ ταύτης ἐκλείπειν Ἄνδρον· Καρυστίους γὰρ εἶναι τοὺς κομίζοντας ἐς Τῆνον, Τηνίους δὲ ἐς Δῆλον.
[4.33.3] ἀπικνέεσθαι μέν νυν οὕτω ταῦτα τὰ ἱρὰ λέγουσι ἐς Δῆλον, πρῶτον δὲ τοὺς Ὑπερβορέους πέμψαι φερούσας τὰ ἱρὰ δύο κόρας, τὰς ὀνομάζουσι Δήλιοι εἶναι Ὑπερόχην τε καὶ Λαοδίκην· ἅμα δὲ αὐτῇσι ἀσφαλείης εἵνεκεν πέμψαι τοὺς Ὑπερβορέους τῶν ἀστῶν ἄνδρας πέντε πομπούς, τούτους οἳ νῦν Περφερέες καλέονται, τιμὰς μεγάλας ἐν Δήλῳ ἔχοντες.
[4.33.4] ἐπεὶ δὲ τοῖσι Ὑπερβορέοισι τοὺς ἀποπεμφθέντας ὀπίσω οὐκ ἀπονοστέειν, δεινὰ ποιευμένους εἴ σφεας αἰεὶ καταλάμψεται ἀποστέλλοντας μὴ ἀποδέκεσθαι, οὕτω δὴ φέροντας ἐς τοὺς οὔρους τὰ ἱρὰ ἐνδεδεμένα ἐν πυρῶν καλάμῃ τοῖσι πλησιοχώροισι ἐπισκήπτειν κελεύοντας προπέμπειν σφέα ἀπὸ ἑωυτῶν ἐς ἄλλο ἔθνος.
[4.33.5] καὶ ταῦτα μὲν οὕτω προπεμπόμενα ἀπικνέεσθαι λέγουσι ἐς Δῆλον· οἶδα δὲ αὐτὸς τούτοισι τοῖσι ἱροῖσι τόδε ποιεύμενον προσφερές, τὰς Θρηικίας καὶ τὰς Παιονίδας γυναῖκας, ἐπεὰν θύωσι τῇ Ἀρτέμιδι τῇ βασιληίῃ, οὐκ ἄνευ πυρῶν καλάμης ἐχούσας τὰ ἱρά.
[4.34.1] καὶ ταῦτα μὲν δὴ ταύτας οἶδα ποιεύσας, τῇσι δὲ παρθένοισι ταύτῃσι τῇσι ἐξ Ὑπερβορέων τελευτησάσῃσι ἐν Δήλῳ κείρονται καὶ αἱ κόραι καὶ οἱ παῖδες οἱ Δηλίων· αἱ μὲν πρὸ γάμου πλόκαμον ἀποταμόμεναι καὶ περὶ ἄτρακτον εἱλίξασαι ἐπὶ τὸ σῆμα τιθεῖσι
[4.34.2] (τὸ δὲ σῆμά ἐστι ἔσω ἐς τὸ Ἀρτεμίσιον ἐσιόντι ἀριστερῆς χειρός, ἐπιπέφυκε δέ οἱ ἐλαίη), ὅσοι δὲ παῖδες τῶν Δηλίων περὶ χλόην τινὰ εἱλίξαντες τῶν τριχῶν προτιθεῖσι καὶ οὗτοι ἐπὶ τὸ σῆμα. αὗται μὲν δὴ ταύτην τιμὴν ἔχουσι πρὸς τῶν Δήλου οἰκητόρων,
[4.35.1] φασὶ δὲ οἱ αὐτοὶ οὗτοι καὶ τὴν Ἄργην τε καὶ τὴν Ὦπιν, ἐούσας παρθένους ἐξ Ὑπερβορέων, κατὰ τοὺς αὐτοὺς τούτους ἀνθρώπους πορευομένας ἀπικέσθαι ἐς Δῆλον ἔτι πρότερον Ὑπερόχης τε καὶ Λαοδίκης.
[4.35.2] ταύτας μέν νυν τῇ Εἰλειθυίῃ ἀποφερούσας ἀντὶ τοῦ ὠκυτόκου τὸν ἐτάξαντο φόρον ἀπικέσθαι, τὴν δὲ Ἄργην τε καὶ τὴν Ὦπιν ἅμα αὐτοῖσι τοῖσι θεοῖσι ἀπικέσθαι λέγουσι καί σφι τιμὰς ἄλλας δεδόσθαι πρὸς σφέων·
[4.35.3] καὶ γὰρ ἀγείρειν σφι τὰς γυναῖκας, ἐπονομαζούσας τὰ οὐνόματα ἐν τῷ ὕμνῳ τόν σφι Ὠλὴν ἀνὴρ Λύκιος ἐποίησε, παρὰ δὲ σφέων μαθόντας νησιώτας τε καὶ Ἴωνας ὑμνέειν Ὦπίν τε καὶ Ἄργην ὀνομάζοντάς τε καὶ ἀγείροντας (οὗτος δὲ ὁ Ὠλὴν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς παλαιοὺς ὕμνους ἐποίησε ἐκ Λυκίης ἐλθὼν τοὺς ἀειδομένους ἐν Δήλῳ),
[4.35.4] καὶ τῶν μηρίων καταγιζομένων ἐπὶ τῷ βωμῷ τὴν σποδὸν ταύτην ἐπὶ τὴν θήκην τὴν Ὤπιός τε καὶ Ἄργης ἀναισιμοῦσθαι ἐπιβαλλομένην. ἡ δὲ θήκη αὐτέων ἐστὶ ὄπισθε τοῦ Ἀρτεμισίου, πρὸς ἠῶ τετραμμένη, ἀγχοτάτω τοῦ Κηίων ἱστιητορίου.
[4.36.1] Καὶ ταῦτα μὲν Ὑπερβορέων πέρι εἰρήσθω. τὸν γὰρ περὶ Ἀβάριος λόγον τοῦ λεγομένου εἶναι Ὑπερβορέου οὐ λέγω, [λέγων] ὡς τὸν ὀϊστὸν περιέφερε κατὰ πᾶσαν γῆν οὐδὲν σιτεόμενος. εἰ δέ εἰσι ὑπερβόρεοί τινες ἄνθρωποι, εἰσὶ καὶ ὑπερνότιοι ἄλλοι.
[4.36.2] γελῶ δὲ ὁρῶν γῆς περιόδους γράψαντας πολλοὺς ἤδη καὶ οὐδένα νόον ἐχόντως ἐξηγησάμενον. οἳ Ὠκεανόν τε ῥέοντα γράφουσι πέριξ τὴν γῆν, ἐοῦσαν κυκλοτερέα ὡς ἀπὸ τόρνου, καὶ τὴν Ἀσίην τῇ Εὐρώπῃ ποιεύντων ἴσην. ἐν ὀλίγοισι γὰρ ἐγὼ δηλώσω μέγαθός τε ἑκάστης αὐτέων καὶ οἵη τίς ἐστι ἐς γραφὴν ἑκάστη.
[4.37.1] Πέρσαι οἰκέουσι κατήκοντες ἐπὶ τὴν νοτίην θάλασσαν τὴν Ἐρυθρὴν καλεομένην· τούτων δ᾽ ὑπεροικέουσι πρὸς βορέην ἄνεμον Μῆδοι, Μήδων δὲ Σάσπειρες, Σασπείρων δὲ Κόλχοι κατήκοντες ἐπὶ τὴν βορηίην θάλασσαν, ἐς τὴν Φᾶσις ποταμὸς ἐκδιδοῖ. ταῦτα τέσσερα ἔθνεα οἰκέει ἐκ θαλάσσης ἐς θάλασσαν.
[4.38.1] ἐνθεῦτεν δὲ τὸ πρὸς ἑσπέρης ἀκταὶ διφάσιαι ἀπ᾽ αὐτῆς κατατείνουσι ἐς θάλασσαν, τὰς ἐγὼ ἀπηγήσομαι.
[4.38.2] ἔνθεν μὲν ἡ ἀκτὴ ἡ ἑτέρη τὰ πρὸς βορέην ἀπὸ Φάσιος ἀρξαμένη παρατέταται ἐς θάλασσαν παρά τε τὸν Πόντον καὶ τὸν Ἑλλήσποντον μέχρι Σιγείου τοῦ Τρωϊκοῦ, τὰ δὲ πρὸς νότου ἡ αὐτὴ αὕτη ἀκτὴ ἀπὸ τοῦ Μυριανδρικοῦ κόλπου τοῦ πρὸς Φοινίκῃ κειμένου τείνει τὰ ἐς θάλασσαν μέχρι Τριοπίου ἄκρης. οἰκέει δ᾽ ἐν τῇ ἀκτῇ ταύτῃ ἔθνεα ἀνθρώπων τριήκοντα.
[4.39.1] αὕτη μέν νυν ἡ ἑτέρη τῶν ἀκτέων, ἡ δὲ δὴ ἑτέρη ἀπὸ Περσέων ἀρξαμένη παρατέταται ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν, ἥ τε Περσικὴ καὶ ἀπὸ ταύτης ἐκδεκομένη ἡ Ἀσσυρίη καὶ ἀπὸ Ἀσσυρίης ἡ Ἀραβίη· λήγει δὲ αὕτη, οὐ λήγουσα εἰ μὴ νόμῳ, ἐς τὸν κόλπον τὸν Ἀράβιον, ἐς τὸν Δαρεῖος ἐκ τοῦ Νείλου διώρυχα ἐσήγαγε.
[4.39.2] μέχρι μέν νυν Φοινίκης ἀπὸ Περσέων χῶρος πλατὺς καὶ πολλός ἐστι, τὸ δ᾽ ἀπὸ Φοινίκης παρήκει διὰ τῆσδε τῆς θαλάσσης ἡ ἀκτὴ αὕτη παρά τε Συρίην τὴν Παλαιστίνην καὶ Αἴγυπτον, ἐς τὴν τελευτᾷ· ἐν τῇ ἔθνεά ἐστι τρία μοῦνα.
[4.40.1] ταῦτα μὲν ἀπὸ Περσέων τὰ πρὸς ἑσπέρης τῆς Ἀσίης ἔχοντά ἐστι, τὰ δὲ κατύπερθε Περσέων καὶ Μήδων καὶ Σασπείρων καὶ Κόλχων, τὰ πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνατέλλοντα, ἔνθεν μὲν ἡ Ἐρυθρὴ παρήκει θάλασσα, πρὸς βορέω δὲ ἡ Κασπίη τε θάλασσα καὶ ὁ Ἀράξης ποταμός, ῥέων πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα.
[4.40.2] μέχρι δὲ τῆς Ἰνδικῆς οἰκέεται ἡ Ἀσίη· τὸ δὲ ἀπὸ ταύτης ἔρημος ἤδη τὸ πρὸς τὴν ἠῶ, οὐδὲ ἔχει οὐδεὶς φράσαι οἷον δή τι ἐστί.
[4.41.1] τοιαύτη μὲν καὶ τοσαύτη ἡ Ἀσίη ἐστί, ἡ δὲ Λιβύη ἐν τῇ ἀκτῇ τῇ ἑτέρῃ ἐστί· ἀπὸ γὰρ Αἰγύπτου Λιβύη ἤδη ἐκδέκεται. κατὰ μέν νυν Αἴγυπτον ἡ ἀκτὴ αὕτη στεινή ἐστι· ἀπὸ γὰρ τῆσδε τῆς θαλάσσης ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν δέκα μυριάδες εἰσὶ ὀργυιέων, αὗται δ᾽ ἂν εἶεν χίλιοι στάδιοι· τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ στεινοῦ τούτου κάρτα πλατέα τυγχάνει ἐοῦσα ἡ ἀκτὴ ἥτις Λιβύη κέκληται.
[4.42.1] Θωμάζω ὦν τῶν διουρισάντων καὶ διελόντων Λιβύην [τε] καὶ Ἀσίην καὶ Εὐρώπην· οὐ γὰρ σμικρὰ τὰ διαφέροντα αὐτέων ἐστί· μήκεϊ μὲν γὰρ παρ᾽ ἀμφοτέρας παρήκει ἡ Εὐρώπη, εὔρεος δὲ πέρι οὐδὲ συμβάλλειν ἀξίη φαίνεταί μοι εἶναι.
[4.42.2] Λιβύη μὲν γὰρ δηλοῖ ἑωυτὴν ἐοῦσα περίρρυτος, πλὴν ὅσον αὐτῆς πρὸς τὴν Ἀσίην οὐρίζει, Νεκῶ τοῦ Αἰγυπτίων βασιλέος πρώτου τῶν ἡμεῖς ἴδμεν καταδέξαντος, ὃς ἐπείτε τὴν διώρυχα ἐπαύσατο ὀρύσσων τὴν ἐκ τοῦ Νείλου διέχουσαν ἐς τὸν Ἀράβιον κόλπον, ἀπέπεμψε Φοίνικας ἄνδρας πλοίοισι, ἐντειλάμενος ἐς τὸ ὀπίσω δι᾽ Ἡρακλέων στηλέων διεκπλέειν ἕως ἐς τὴν βορηίην θάλασσαν καὶ οὕτω ἐς Αἴγυπτον ἀπικνέεσθαι.
[4.42.3] ὁρμηθέντες ὦν οἱ Φοίνικες ἐκ τῆς Ἐρυθρῆς θαλάσσης ἔπλεον τὴν νοτίην θάλασσαν· ὅκως δὲ γίνοιτο φθινόπωρον, προσίσχοντες ἂν σπείρεσκον τὴν γῆν, ἵνα ἑκάστοτε τῆς Λιβύης πλέοντες γινοίατο, καὶ μένεσκον τὸν ἄμητον·
[4.42.4] θερίσαντες δ᾽ ἂν τὸν σῖτον ἔπλεον, ὥστε δύο ἐτέων διεξελθόντων τρίτῳ ἔτεϊ κάμψαντες Ἡρακλέας στήλας ἀπίκοντο ἐς Αἴγυπτον. καὶ ἔλεγον ἐμοὶ μὲν οὐ πιστά, ἄλλῳ δέ [δή] τεῳ, ὡς περιπλέοντες τὴν Λιβύην τὸν ἥλιον ἔσχον ἐς τὰ δεξιά.
[4.43.1] οὕτω μὲν αὕτη ἐγνώσθη τὸ πρῶτον, μετὰ δὲ Καρχηδόνιοί εἰσι οἱ λέγοντες, ἐπεὶ Σατάσπης γε ὁ Τεάσπιος ἀνὴρ Ἀχαιμενίδης οὐ περιέπλωσε Λιβύην, ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο πεμφθείς, ἀλλὰ δείσας τό τε μῆκος τοῦ πλόου καὶ τὴν ἐρημίην ἀπῆλθε ὀπίσω, οὐδ᾽ ἐπετέλεσε τὸν ἐπέταξέ οἱ ἡ μήτηρ ἄεθλον.
[4.43.2] θυγατέρα γὰρ Ζωπύρου τοῦ Μεγαβύξου ἐβιήσατο παρθένον· ἔπειτα, μέλλοντος [αὐτοῦ] διὰ ταύτην τὴν αἰτίην ἀνασκολοπιεῖσθαι ὑπὸ Ξέρξεω βασιλέος, ἡ μήτηρ τοῦ Σατάσπεος ἐοῦσα Δαρείου ἀδελφεὴ παραιτήσατο, φᾶσά οἱ αὐτὴ μέζω ζημίην ἐπιθήσειν ἤ περ ἐκεῖνον.
[4.43.3] Λιβύην γάρ οἱ ἀνάγκην ἔσεσθαι περιπλέειν, ἐς ὃ ἂν ἀπίκηται περιπλέων αὐτὴν ἐς τὸν Ἀράβιον κόλπον. συγχωρήσαντος δὲ Ξέρξεω ἐπὶ τούτοισι ὁ Σατάσπης ἀπικόμενος ἐς Αἴγυπτον καὶ λαβὼν νέα τε καὶ ναύτας παρὰ τούτων ἔπλεε ἐπὶ Ἡρακλέας στήλας·
[4.43.4] διεκπλώσας δὲ καὶ κάμψας τὸ ἀκρωτήριον τῆς Λιβύης τῷ οὔνομα Σολόεις ἐστί, ἔπλεε πρὸς μεσαμβρίην, περήσας δὲ θάλασσαν πολλὴν ἐν πολλοῖσι μησί, ἐπείτε τοῦ πλεῦνος αἰεὶ ἔδεε, ἀποστρέψας ὀπίσω ἀπέπλεε ἐς Αἴγυπτον.
[4.43.5] ἐκ δὲ ταύτης ἀπικόμενος παρὰ βασιλέα Ξέρξεα ἔλεγε φὰς τὰ προσωτάτω ἀνθρώπους σμικροὺς παραπλέειν ἐσθῆτι φοινικηίῃ διαχρεωμένους, οἳ ὅκως σφεῖς καταγοίατο τῇ νηὶ φεύγεσκον πρὸς τὰ ὄρεα καταλείποντες τὰς πόλιας· αὐτοὶ δὲ ἀδικέειν οὐδὲν ἐσιόντες, πρόβατα δὲ μοῦνα ἐξ αὐτέων λαμβάνειν.
[4.43.6] τοῦ δὲ μὴ περιπλῶσαι Λιβύην παντελέως αἴτιον τόδε ἔλεγε, τὸ πλοῖον τὸ πρόσω οὐ δυνατὸν ἔτι εἶναι προβαίνειν ἀλλ᾽ ἐνίσχεσθαι. Ξέρξης δέ οὔ οἱ συγγινώσκων λέγειν ἀληθέα, οὐκ ἐπιτελέσαντά γε τὸν προκείμενον ἄεθλον, ἀνεσκολόπισε, τὴν ἀρχαίην δίκην ἐπιτιμῶν.
[4.43.7] τούτου δὲ τοῦ Σατάσπεος εὐνοῦχος ἀπέδρη ἐς Σάμον, ἐπείτε ἐπύθετο τάχιστα τὸν δεσπότεα τετελευτηκότα, ἔχων χρήματα μεγάλα, τὰ Σάμιος ἀνὴρ κατέσχε, τοῦ ἐπιστάμενος τὸ οὔνομα ἑκὼν ἐπιλήθομαι.
[4.44.1] Τῆς δὲ Ἀσίης τὰ πολλὰ ὑπὸ Δαρείου ἐξευρέθη, ὃς βουλόμενος Ἰνδὸν ποταμόν, ὃς κροκοδείλους δεύτερος οὗτος ποταμῶν πάντων παρέχεται, τοῦτον τὸν ποταμὸν εἰδέναι τῇ ἐς θάλασσαν ἐκδιδοῖ, πέμπει πλοίοισι ἄλλους τε τοῖσι ἐπίστευε τὴν ἀληθείην ἐρέειν καὶ δὴ καὶ Σκύλακα ἄνδρα Καρυανδέα.
[4.44.2] οἱ δὲ ὁρμηθέντες ἐκ Κασπατύρου τε πόλιος καὶ τῆς Πακτυϊκῆς γῆς ἔπλεον κατὰ ποταμὸν πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολὰς ἐς θάλασσαν, διὰ θαλάσσης δὲ πρὸς ἑσπέρην πλέοντες τριηκοστῷ μηνὶ ἀπικνέονται ἐς τοῦτον τὸν χῶρον ὅθεν ὁ Αἰγυπτίων βασιλεὺς τοὺς Φοίνικας τοὺς πρότερον εἶπα ἀπέστειλε περιπλέειν Λιβύην.
[4.44.3] μετὰ δὲ τούτους περιπλώσαντας Ἰνδούς τε κατεστρέψατο Δαρεῖος καὶ τῇ θαλάσσῃ ταύτῃ ἐχρᾶτο. οὕτω καὶ τῆς Ἀσίης, πλὴν τὰ πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα, τὰ ἄλλα ἀνεύρηται ὅμοια παρεχομένη τῇ Λιβύῃ.
[4.45.1] Ἡ δὲ Εὐρώπη πρὸς οὐδαμῶν φανερή ἐστι γινωσκομένη, οὔτε τὰ πρὸς ἥλιον ἀνατέλλοντα οὔτε τὰ πρὸς βορέην, εἰ περίρρυτός ἐστι· μήκεϊ δὲ γινώσκεται παρ᾽ ἀμφοτέρας παρήκουσα.
[4.45.2] οὐδ᾽ ἔχω συμβαλέσθαι ἐπ᾽ ὅτευ μιῇ ἐούσῃ γῇ οὐνόματα τριφάσια κεῖται, ἐπωνυμίας ἔχοντα γυναικῶν, καὶ οὐρίσματα αὐτῇ Νεῖλός τε ὁ Αἰγύπτιος ποταμὸς ἐτέθη καὶ Φᾶσις ὁ Κόλχος (οἱ δὲ Τάναϊν ποταμὸν τὸν Μαιήτην καὶ Πορθμήια τὰ Κιμμέρια λέγουσι), οὐδὲ τῶν διουρισάντων τὰ οὐνόματα πυθέσθαι, καὶ ὅθεν ἔθεντο τὰς ἐπωνυμίας.
[4.45.3] ἤδη γὰρ Λιβύη μὲν ἐπὶ Λιβύης λέγεται ὑπὸ τῶν πολλῶν Ἑλλήνων ἔχειν τὸ οὔνομα γυναικὸς αὐτόχθονος, ἡ δὲ Ἀσίη ἐπὶ τῆς Προμηθέος γυναικὸς τὴν ἐπωνυμίην. καὶ τούτου μὲν μεταλαμβάνονται τοῦ οὐνόματος Λυδοί, φάμενοι ἐπὶ Ἀσίεω τοῦ Κότυος τοῦ Μάνεω κεκλῆσθαι τὴν Ἀσίην, ἀλλ᾽ οὐκ ἐπὶ τῆς Προμηθέος Ἀσίης· ἐπ᾽ ὅτευ καὶ τὴν ἐν Σάρδισι φυλὴν κεκλῆσθαι Ἀσιάδα.
[4.45.4] ἡ δὲ δὴ Εὐρώπη οὔτε εἰ περίρρυτός ἐστι γινώσκεται πρὸς οὐδαμῶν ἀνθρώπων, οὔτε ὁκόθεν τὸ οὔνομα ἔλαβε τοῦτο, οὔτε ὅστις οἱ ἦν ὁ θέμενος φαίνεται, εἰ μὴ ἀπὸ τῆς Τυρίης φήσομεν Εὐρώπης λαβεῖν τὸ οὔνομα τὴν χώρην· πρότερον δὲ ἦν ἄρα ἀνώνυμος ὥσπερ αἱ ἕτεραι.
[4.45.5] ἀλλ᾽ αὕτη γε ἐκ τῆς Ἀσίης τε φαίνεται ἐοῦσα καὶ οὐκ ἀπικομένη ἐς τὴν γῆν ταύτην ἥτις νῦν ὑπὸ Ἑλλήνων Εὐρώπη καλέεται, ἀλλ᾽ ὅσον ἐκ Φοινίκης ἐς Κρήτην, ἐκ Κρήτης δὲ ἐς Λυκίην. ταῦτα μέν νυν ἐπὶ τοσοῦτο εἰρήσθω· τοῖσι γὰρ νομιζομένοισι αὐτῶν χρησόμεθα.
[4.46.1] Ὁ δὲ Πόντος ὁ Εὔξεινος, ἐπ᾽ ὃν ἐστρατεύετο ὁ Δαρεῖος, χωρέων πασέων παρέχεται ἔξω τοῦ Σκυθικοῦ ἔθνεα ἀμαθέστατα· οὔτε γὰρ ἔθνος τῶν ἐντὸς τοῦ Πόντου οὐδὲν ἔχομεν προβαλέσθαι σοφίης πέρι οὔτε ἄνδρα λόγιον οἴδαμεν γενόμενον, πάρεξ τοῦ Σκυθικοῦ ἔθνεος καὶ Ἀναχάρσιος.
[4.46.2] τῷ δὲ Σκυθικῷ γένεϊ ἓν μὲν τὸ μέγιστον τῶν ἀνθρωπηίων πρηγμάτων σοφώτατα πάντων ἐξεύρηται τῶν ἡμεῖς ἴδμεν, τὰ μέντοι ἄλλα οὐκ ἄγαμαι. τὸ δὲ μέγιστον οὕτω σφι ἀνεύρηται ὥστε ἀποφυγεῖν τε μηδένα ἐπελθόντα ἐπὶ σφέας, μὴ βουλομένους τε ἐξευρεθῆναι καταλαβεῖν μὴ οἷόν τε εἶναι·
[4.46.3] τοῖσι γὰρ μήτε ἄστεα μήτε τείχεα ᾖ ἐκτισμένα, ἀλλὰ φερέοικοι ἐόντες πάντες ἔωσι ἱπποτοξόται, ζῶντες μὴ ἀπ᾽ ἀρότου ἀλλ᾽ ἀπὸ κτηνέων, οἰκήματά τέ σφι ᾖ ἐπὶ ζευγέων, κῶς οὐκ ἂν εἴησαν οὗτοι ἄμαχοί τε καὶ ἄποροι προσμίσγειν;
[4.47.1] ἐξεύρηται δέ σφι ταῦτα τῆς τε γῆς ἐούσης ἐπιτηδέης καὶ τῶν ποταμῶν ἐόντων σφι συμμάχων· ἥ τε γὰρ γῆ ἐοῦσα πεδιὰς αὕτη ποιώδης τε καὶ εὔυδρός ἐστι, ποταμοί τε δι᾽ αὐτῆς ῥέουσι οὐ πολλῷ τεῳ ἀριθμὸν ἐλάσσονες τῶν ἐν Αἰγύπτῳ διωρύχων.
[4.47.2] ὅσοι δὲ ὀνομαστοί τέ εἰσι αὐτῶν καὶ προσπλωτοὶ ἀπὸ θαλάσσης, τούτους ὀνομανέω. Ἴστρος μὲν πεντάστομος, μετὰ δὲ Τύρης τε καὶ Ὕπανις καὶ Βορυσθένης καὶ Παντικάπης καὶ Ὑπάκυρις καὶ Γέρρος καὶ Τάναϊς· ῥέουσι δὲ οὗτοι κατὰ τάδε.
[4.48.1] Ἴστρος μὲν ἐὼν μέγιστος ποταμῶν πάντων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν, ἴσος αἰεὶ αὐτὸς ἑωυτῷ ῥέει καὶ θέρεος καὶ χειμῶνος, πρῶτος δὲ τὸ ἀπ᾽ ἑσπέρης τῶν ἐν τῇ Σκυθικῇ ῥέων κατὰ τοιόνδε μέγιστος γέγονε, ποταμῶν καὶ ἄλλων ἐς αὐτὸν ἐκδιδόντων.
[4.48.2] εἰσὶ δὲ οἵδε οἱ μέγαν αὐτὸν ποιεῦντες, διὰ μέν γε τῆς Σκυθικῆς χώρης πέντε μὲν ῥέοντες, τόν τε Σκύθαι Πόρατα καλέουσι, Ἕλληνες δὲ Πυρετόν, καὶ ἄλλος Τιάραντος καὶ Ἄραρός τε καὶ Νάπαρις καὶ Ὀρδησσός.
[4.48.3] ὁ μὲν πρῶτος λεχθεὶς τῶν ποταμῶν μέγας καὶ πρὸς ἠῶ ῥέων ἀνακοινοῦται τῷ Ἴστρῳ τὸ ὕδωρ, ὁ δὲ δεύτερος λεχθεὶς Τιάραντος πρὸς ἑσπέρης τε μᾶλλον καὶ ἐλάσσων, ὁ δὲ δὴ Ἄραρός τε καὶ ὁ Νάπαρις καὶ ὁ Ὀρδησσὸς διὰ μέσου τούτων ἰόντες ἐσβάλλουσι ἐς τὸν Ἴστρον.
[4.48.4] οὗτοι μὲν αὐθιγενέες Σκυθικοὶ ποταμοὶ συμπληθύουσι αὐτόν, ἐκ δὲ Ἀγαθύρσων Μάρις ποταμὸς ῥέων συμμίσγεται τῷ Ἴστρῳ.
[4.49.1] ἐκ δὲ τοῦ Αἵμου τῶν κορυφέων τρεῖς ἄλλοι μεγάλοι ῥέοντες πρὸς βορῆν ἄνεμον ἐσβάλλουσι ἐς αὐτόν, Ἄτλας καὶ Αὔρας καὶ Τίβισις· διὰ δὲ Θρηίκης καὶ Θρηίκων τῶν Κροβύζων ῥέοντες Ἄθρυς καὶ Νόης καὶ Ἀρτάνης ἐκδιδοῦσι ἐς τὸν Ἴστρον· ἐκ δὲ Παιόνων καὶ ὄρεος Ῥοδόπης Σκίος ποταμὸς μέσον σχίζων τὸν Αἷμον ἐκδιδοῖ ἐς αὐτόν.
[4.49.2] ἐξ Ἰλλυριῶν δὲ ῥέων πρὸς βορῆν ἄνεμον Ἄγγρος ποταμὸς ἐσβάλλει ἐς πεδίον τὸ Τριβαλλικὸν καὶ ἐς ποταμὸν Βρόγγον, ὁ δὲ Βρόγγος ἐς τὸν Ἴστρον· οὕτω ἀμφοτέρους ἐόντας μεγάλους ὁ Ἴστρος δέκεται. ἐκ δὲ τῆς κατύπερθε χώρης Ὀμβρικῶν Κάρπις ποταμὸς καὶ ἄλλος Ἄλπις πρὸς βορῆν ἄνεμον καὶ οὗτοι ῥέοντες ἐκδιδοῦσι ἐς αὐτόν.
[4.49.3] ῥέει γὰρ δὴ διὰ πάσης τῆς Εὐρώπης ὁ Ἴστρος, ἀρξάμενος ἐκ Κελτῶν, οἳ ἔσχατοι πρὸς ἡλίου δυσμέων μετὰ Κύνητας οἰκέουσι τῶν ἐν τῇ Εὐρώπῃ· ῥέων δὲ διὰ πάσης τῆς Εὐρώπης ἐς τὰ πλάγια τῆς Σκυθικῆς ἐσβάλλει.
[4.50.1] τούτων ὦν τῶν καταλεχθέντων καὶ ἄλλων πολλῶν συμβαλλομένων τὸ σφέτερον ὕδωρ γίνεται ὁ Ἴστρος ποταμῶν μέγιστος, ἐπεὶ ὕδωρ γε ἓν πρὸς ἓν συμβάλλειν ὁ Νεῖλος πλήθεϊ ἀποκρατέει· ἐς γὰρ δὴ τοῦτον οὔτε ποταμὸς οὔτε κρήνη οὐδεμία ἐκδιδοῦσα ἐς πλῆθός οἱ συμβάλλεται.
[4.50.2] ἴσος δὲ αἰεὶ ῥέει ἔν τε θέρεϊ καὶ χειμῶνι ὁ Ἴστρος κατὰ τοιόνδε τι, ὡς ἐμοὶ δοκέει· τοῦ μὲν χειμῶνός ἐστι ὅσος περ ἐστί, ὀλίγῳ τε μέζων τῆς ἑωυτοῦ φύσιος γίνεται· ὕεται γὰρ ἡ γῆ αὕτη τοῦ χειμῶνος πάμπαν ὀλίγῳ, νιφετῷ δὲ τὰ πάντα χρᾶται.
[4.50.3] τοῦ δὲ θέρεος ἡ χιὼν ἡ ἐν τῷ χειμῶνι πεσοῦσα, ἐοῦσα ἀμφιλαφής, τηκομένη πάντοθεν ἐκδιδοῖ ἐς τὸν Ἴστρον. αὕτη τε δὴ ἡ χιὼν ἐκδιδοῦσα ἐς αὐτὸν συμπληθύει καὶ ὄμβροι πολλοί τε καὶ λάβροι σὺν αὐτῇ· ὕει γὰρ δὴ τὸ θέρος.
[4.50.4] ὅσῳ δὲ πλέον ἐπ᾽ ἑωυτὸν ὕδωρ ὁ ἥλιος ἐπέλκεται ἐν τῷ θέρεϊ ἢ ἐν τῷ χειμῶνι, τοσούτῳ τὰ συμμισγόμενα τῷ Ἴστρῳ πολλαπλήσιά ἐστι τοῦ θέρεος ἤ περ τοῦ χειμῶνος· ἀντιτιθέμενα δὲ ταῦτα ἀντισήκωσις γίνεται, ὥστε ἴσον μιν αἰεὶ φαίνεσθαι ἐόντα.
[4.51.1] Εἷς μὲν δὴ τῶν ποταμῶν τοῖσι Σκύθῃσί ἐστι ὁ Ἴστρος, μετὰ δὲ τοῦτον Τύρης, ὃς ἀπὸ βορέω μὲν ἀνέμου ὁρμᾶται, ἄρχεται δὲ ῥέων ἐκ λίμνης μεγάλης ἣ οὐρίζει τήν τε Σκυθικὴν καὶ τὴν Νευρίδα γῆν. ἐπὶ δὲ τῷ στόματι αὐτοῦ κατοίκηνται Ἕλληνες, οἳ Τυρῖται καλέονται.
[4.52.1] τρίτος δὲ Ὕπανις ποταμὸς ὁρμᾶται μὲν ἐκ τῆς Σκυθικῆς, ῥέει δὲ ἐκ λίμνης μεγάλης τὴν πέριξ νέμονται ἵπποι ἄγριοι λευκοί. καλέεται δὲ ἡ λίμνη αὕτη ὀρθῶς μήτηρ Ὑπάνιος.
[4.52.2] ἐκ ταύτης ὦν ἀνατέλλων ὁ Ὕπανις ποταμὸς ῥέει ἐπὶ μὲν πέντε ἡμερέων πλόον βραχὺς καὶ γλυκύς ἐστι, ἀπὸ δὲ τούτου πρὸς θαλάσσης τεσσέρων ἡμερέων πλόον πικρὸς αἰνῶς.
[4.52.3] ἐκδιδοῖ γὰρ ἐς αὐτὸν κρήνη πικρή, οὕτω δή τι ἐοῦσα πικρή, ἣ μεγάθεϊ σμικρὴ ἐοῦσα κιρνᾷ τὸν Ὕπανιν, ἐόντα ποταμὸν ἐν ὀλίγοισι μέγαν. ἔστι δὲ ἡ κρήνη αὕτη ἐν οὔροισι χώρης τῆς τε ἀροτήρων Σκυθέων καὶ Ἀλιζώνων· οὔνομα δὲ τῇ κρήνῃ καὶ ὅθεν ῥέει τῷ χώρῳ Σκυθιστὶ μὲν Ἐξαμπαῖος, κατὰ δὲ τὴν Ἑλλήνων γλῶσσαν Ἱραὶ Ὁδοί.
[4.52.4] συνάγουσι δὲ τὰ τέρματα ὅ τε Τύρης καὶ ὁ Ὕπανις κατὰ Ἀλιζῶνας· τὸ δὲ ἀπὸ τούτου ἀποστρέψας ἑκάτερος ῥέει εὐρύνων τὸ μέσον.
[4.53.1] τέταρτος δὲ Βορυσθένης ποταμός, ὅς ἐστι μέγιστός τε μετὰ Ἴστρον τούτων καὶ πολυαρκέστατος κατὰ γνώμας τὰς ἡμετέρας οὔτι μοῦνον τῶν Σκυθικῶν ποταμῶν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, πλὴν Νείλου τοῦ Αἰγυπτίου· τούτῳ γὰρ οὐκ οἷά τέ ἐστι συμβαλεῖν ἄλλον ποταμόν·
[4.53.2] τῶν δὲ λοιπῶν Βορυσθένης ἐστὶ πολυαρκέστατος, ὃς νομάς τε καλλίστας καὶ εὐκομιδεστάτας κτήνεσι παρέχεται ἰχθῦς τε ἀρίστους διακριδὸν καὶ πλείστους, πίνεσθαί τε ἥδιστός ἐστι, ῥέει τε καθαρὸς παρὰ θολεροῖσι, σπόρος τε παρ᾽ αὐτὸν ἄριστος γίνεται, ποίη τε, τῇ οὐ σπείρεται ἡ χώρη, βαθυτάτη.
[4.53.3] ἅλες τε ἐπὶ τῷ στόματι αὐτοῦ αὐτόματοι πήγνυνται ἄπλετοι. κήτεά τε μεγάλα ἀνάκανθα, τὰ ἀντακαίους καλέουσι, παρέχεται ἐς ταρίχευσιν, ἄλλα τε πολλὰ θωμάσαι ἄξια.
[4.53.4] μέχρι μέν νυν Γέρρου χώρου, ἐς τὸν τεσσεράκοντα ἡμερέων πλόος ἐστί, γινώσκεται ῥέων ἀπὸ βορέω ἀνέμου, τὸ δὲ κατύπερθε δι᾽ ὧν ῥέει ἀνθρώπων οὐδεὶς ἔχει φράσαι· φαίνεται δὲ ῥέων δι᾽ ἐρήμου ἐς τῶν γεωργῶν Σκυθέων τὴν χώρην· οὗτοι γὰρ οἱ Σκύθαι παρ᾽ αὐτὸν ἐπὶ δέκα ἡμερέων πλόον νέμονται.
[4.53.5] μούνου δὲ τούτου τοῦ ποταμοῦ καὶ Νείλου οὐκ ἔχω φράσαι τὰς πηγάς, δοκέω δέ, οὐδὲ οὐδεὶς Ἑλλήνων. ἀγχοῦ τε δὴ θαλάσσης ὁ Βορυσθένης ῥέων γίνεται καί οἱ συμμίσγεται ὁ Ὕπανις ἐς τὠυτὸ ἕλος ἐκδιδούς.
[4.53.6] τὸ δὲ μεταξὺ τῶν ποταμῶν τούτων ἐὸν ἔμβολον τῆς χώρης Ἱππόλεω ἄκρη καλέεται, ἐν δὲ αὐτῷ ἱρὸν Δήμητρος ἐνίδρυται· πέρην δὲ τοῦ ἱροῦ ἐπὶ τῷ Ὑπάνι Βορυσθενεῗται κατοίκηνται.
[4.54.1] ταῦτα μὲν τὰ ἀπὸ τούτων τῶν ποταμῶν, μετὰ δὲ τούτους πέμπτος ποταμὸς ἄλλος τῷ οὔνομα Παντικάπης· ῥέει μὲν καὶ οὗτος ἀπὸ βορέω τε καὶ ἐκ λίμνης, καὶ τὸ μεταξὺ τούτου τε καὶ τοῦ Βορυσθένεος νέμονται οἱ γεωργοὶ Σκύθαι, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς τὴν Ὑλαίην, παραμειψάμενος δὲ ταύτην τῷ Βορυσθένεϊ συμμίσγεται.
[4.55.1] ἕκτος δὲ Ὑπάκυρις ποταμός, ὃς ὁρμᾶται μὲν ἐκ λίμνης, διὰ μέσων δὲ τῶν νομάδων Σκυθέων ῥέων ἐκδιδοῖ κατὰ Καρκινῖτιν πόλιν, ἐς δεξιὴν ἀπέργων τήν τε Ὑλαίην καὶ τὸν Ἀχιλλήιον δρόμον καλεόμενον.
[4.56.1] ἕβδομος δὲ Γέρρος ποταμὸς ἀπέσχισται μὲν ἀπὸ τοῦ Βορυσθένεος κατὰ τοῦτο τῆς χώρης ἐς ὃ γινώσκεται ὁ Βορυσθένης. ἀπέσχισται μέν νυν ἐκ τούτου τοῦ χώρου, οὔνομα δὲ ἔχει τό περ ὁ χῶρος αὐτός, Γέρρος, ῥέων δὲ ἐς θάλασσαν οὐρίζει τήν τε τῶν νομάδων χώρην καὶ τὴν τῶν βασιληίων Σκυθέων, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς τὸν Ὑπάκυριν.
[4.57.1] ὄγδοος δὲ δὴ Τάναϊς ποταμός, ὃς ῥέει τἀνέκαθεν ἐκ λίμνης μεγάλης ὁρμώμενος, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς μέζω ἔτι λίμνην καλεομένην Μαιῆτιν, ἣ οὐρίζει Σκύθας τε τοὺς βασιληίους καὶ Σαυρομάτας. ἐς δὲ Τάναϊν τοῦτον ἄλλος ποταμὸς ἐσβάλλει τῷ οὔνομά ἐστι Ὕργις.
[4.58.1] τοῖσι μὲν δὴ ὀνομαστοῖσι ποταμοῖσι οὕτω δή τι οἱ Σκύθαι ἐσκευάδαται, τοῖσι δὲ κτήνεσι ἡ ποίη ‹ἡ› ἀναφυομένη ἐν τῇ Σκυθικῇ ἐστι ἐπιχολωτάτη πασέων ποιέων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν· ἀνοιγομένοισι δὲ τοῖσι κτήνεσι ἔστι σταθμώσασθαι ὅτι τοῦτο οὕτω ἔχει.
[4.59.1] Τὰ μὲν δὴ μέγιστα οὕτω σφι εὔπορά ἐστι, τὰ δὲ λοιπὰ νόμαια κατὰ τάδε σφι διάκειται. θεοὺς μὲν μούνους τούσδε ἱλάσκονται, Ἱστίην μὲν μάλιστα, ἐπὶ δὲ Δία τε καὶ Γῆν, νομίζοντες τὴν Γῆν τοῦ Διὸς εἶναι γυναῖκα, μετὰ δὲ τούτους Ἀπόλλωνά τε καὶ οὐρανίην Ἀφροδίτην καὶ Ἡρακλέα καὶ Ἄρεα, τούτους μὲν πάντες Σκύθαι νενομίκασι, οἱ δὲ [καλεόμενοι] βασιλήιοι Σκύθαι καὶ τῷ Ποσειδέωνι θύουσι.
[4.59.2] ὀνομάζεται δὲ σκυθιστὶ Ἱστίη μὲν Ταβιτί, Ζεὺς δέ, ὀρθότατα κατὰ γνώμην γε τὴν ἐμὴν καλεόμενος, Παπαῖος, Γῆ δὲ Ἀπί, Ἀπόλλων δὲ Γοιτόσυρος, οὐρανίη δὲ Ἀφροδίτη Ἀργίμπασα, Ποσειδέων δὲ Θαγιμασάδας. ἀγάλματα δὲ καὶ βωμοὺς καὶ νηοὺς οὐ νομίζουσι ποιέειν πλὴν Ἄρεϊ· τούτῳ δὲ νομίζουσι.
[4.60.1] θυσίη δὲ ἡ αὐτὴ πᾶσι κατέστηκε περὶ πάντα τὰ ἱρὰ ὁμοίως, ἐρδομένη ὧδε· τὸ μὲν ἱρήιον αὐτὸ ἐμπεποδισμένον τοὺς ἐμπροσθίους πόδας ἕστηκε, ὁ δὲ θύων ὄπισθε τοῦ κτήνεος ἑστεὼς σπάσας τὴν ἀρχὴν τοῦ στρόφου καταβάλλει μιν,
[4.60.2] πίπτοντος δὲ τοῦ ἱρηίου ἐπικαλέει τὸν θεὸν τῷ ἂν θύῃ καὶ ἔπειτα βρόχῳ περὶ ὦν ἔβαλε τὸν αὐχένα, σκυταλίδα δὲ ἐμβαλὼν περιάγει καὶ ἀποπνίγει, οὔτε πῦρ ἀνακαύσας οὔτε καταρξάμενος οὔτ᾽ ἐπισπείσας· ἀποπνίξας δὲ καὶ ἀποδείρας τρέπεται πρὸς ἕψησιν.
[4.61.1] τῆς δὲ γῆς τῆς Σκυθικῆς αἰνῶς ἀξύλου ἐούσης ὧδέ σφι ἐς τὴν ἕψησιν τῶν κρεῶν ἐξεύρηται. ἐπεὰν ἀποδείρωσι τὰ ἱρήια, γυμνοῦσι τὰ ὀστέα τῶν κρεῶν· ἔπειτα δὲ ἐσβάλλουσι, ἢν μὲν τύχωσι ἔχοντες, ‹ἐς› λέβητας ἐπιχωρίους, μάλιστα Λεσβίοισι κρητῆρσι προσεικέλους, χωρὶς ἢ ὅτι πολλῷ μέζονας· ἐς τούτους ἐσβαλόντες ἕψουσι ὑποκαίοντες τὰ ὀστέα τῶν ἱρηίων· ἢν δὲ μή σφι παρῇ λέβης, οἱ δὲ ἐς τὰς γαστέρας τῶν ἱρηίων ἐμβαλόντες τὰ κρέα πάντα καὶ παραμείξαντες ὕδωρ ὑποκαίουσι τὰ ὀστέα.
[4.61.2] τὰ δὲ αἴθεται κάλλιστα, αἱ δὲ γαστέρες χωρέουσι εὐπετέως τὰ κρέα ἐψιλωμένα τῶν ὀστέων· καὶ οὕτω βοῦς τε ἑωυτὸν ἐξέψει καὶ τἆλλα ἱρήια ἑωυτὸ ἕκαστον. ἐπεὰν δὲ ἑψηθῇ τὰ κρέα, ὁ θύσας τῶν κρεῶν καὶ τῶν σπλάγχνων ἀπαρξάμενος ῥίπτει ἐς τὸ ἔμπροσθε. θύουσι δὲ καὶ τὰ ἄλλα πρόβατα καὶ ἵππους μάλιστα.
[4.62.1] Τοῖσι μὲν δὴ ἄλλοισι τῶν θεῶν οὕτω θύουσι καὶ ταῦτα τῶν κτηνέων, τῷ δὲ Ἄρεϊ ὧδε· κατὰ νομοὺς ἑκάστοισι τῶν ἀρχέων ἵδρυταί σφι Ἄρεος ἱρὸν τοιόνδε· φρυγάνων φάκελοι συννενέαται ὅσον τε ἐπὶ σταδίους τρεῖς μῆκος καὶ εὖρος, ὕψος δὲ ἔλασσον· ἄνω δὲ τούτου τετράγωνον ἄπεδον πεποίηται, καὶ τὰ μὲν τρία τῶν κώλων ἐστὶ ἀπότομα, κατὰ δὲ τὸ ἓν ἐπιβατόν.
[4.62.2] ἔτεος δὲ ἑκάστου ἁμάξας πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν ἐπινέουσι φρυγάνων· ὑπονοστέει γὰρ δὴ αἰεὶ ὑπὸ τῶν χειμώνων. ἐπὶ τούτου δὴ τοῦ ὄγκου ἀκινάκης σιδήρεος ἵδρυται ἀρχαῖος ἑκάστοισι, καὶ τοῦτ᾽ ἐστὶ τοῦ Ἄρεος τὸ ἄγαλμα. τούτῳ δὲ τῷ ἀκινάκῃ θυσίας ἐπετείους προσάγουσι προβάτων καὶ ἵππων, καὶ δὴ καὶ τοισίδ᾽ ἔτι πλέω θύουσι ἢ τοῖσι ἄλλοισι θεοῖσι.
[4.62.3] ὅσους [δ᾽] ἂν τῶν πολεμίων ζωγρήσωσι, ἀπὸ τῶν ἑκατὸν ἀνδρῶν ἄνδρα ἕνα θύουσι τρόπῳ οὐ τῷ αὐτῷ [ᾧ] καὶ τὰ πρόβατα, ἀλλ᾽ ἑτεροίῳ· ἐπεὰν γὰρ οἶνον ἐπισπείσωσι κατὰ τῶν κεφαλέων, ἀποσφάζουσι τοὺς ἀνθρώπους ἐς ἄγγος καὶ ἔπειτα ἀνενείκαντες ἄνω ἐπὶ τὸν ὄγκον τῶν φρυγάνων καταχέουσι τὸ αἷμα τοῦ ἀκινάκεος.
[4.62.4] ἄνω μὲν δὴ φορέουσι τοῦτο, κάτω δὲ παρὰ τὸ ἱρὸν ποιεῦσι τάδε· τῶν ἀποσφαγέντων ἀνδρῶν τοὺς δεξιοὺς ὤμους πάντας ἀποταμόντες σὺν τῇσι χερσὶ ἐς τὸν ἠέρα ἱεῖσι καὶ ἔπειτα καὶ τὰ ἄλλα ἀπέρξαντες ἱρήια ἀπαλλάσσονται· χεὶρ δὲ τῇ ἂν πέσῃ κεῖται καὶ χωρὶς ὁ νεκρός.
[4.63.1] Θυσίαι μέν νυν αὗταί σφι κατεστέασι, ὑσὶ δὲ οὗτοι οὐδὲν νομίζουσι οὐδὲ τρέφειν ἐν τῇ χώρῃ τὸ παράπαν θέλουσι.
[4.64.1] τὰ δ᾽ ἐς πόλεμον ἔχοντα ὧδέ σφι διάκειται· ἐπεὰν τὸν πρῶτον ἄνδρα καταβάλῃ ἀνὴρ Σκύθης, τοῦ αἵματος ἐμπίνει· ὅσους δ᾽ ἂν φονεύσῃ ἐν τῇ μάχῃ, τούτων τὰς κεφαλὰς ἀποφέρει τῷ βασιλέϊ· ἀπενείκας μὲν γὰρ κεφαλὴν τῆς ληίης μεταλαμβάνει τὴν ἂν λάβωσι, μὴ ἐνείκας δὲ οὔ.
[4.64.2] ἀποδείρει δὲ αὐτὴν τρόπῳ τοιῷδε· περιταμὼν κύκλῳ περὶ τὰ ὦτα καὶ λαβόμενος τῆς κεφαλῆς ἐκσείει, μετὰ δὲ σαρκίσας βοὸς πλευρῇ δέψει τῇσι χερσί, ὀργάσας δὲ αὐτὸ ἅτε χειρόμακτρον ἔκτηται, ἐκ δὲ [τῶν] χαλινῶν τοῦ ἵππου τὸν αὐτὸς ἐλαύνει, ἐκ τούτου ἐξάπτει καὶ ἀγάλλεται· ὃς γὰρ ἂν πλεῖστα [δέρματα] χειρόμακτρα ἔχῃ, ἀνὴρ ἄριστος οὗτος κέκριται.
[4.64.3] πολλοὶ δὲ αὐτῶν ἐκ τῶν ἀποδαρμάτων καὶ χλαίνας ἐπείνυσθαι ποιεῦσι, συρράπτοντες κατά περ βαίτας· πολλοὶ δὲ ἀνδρῶν ἐχθρῶν τὰς δεξιὰς χεῖρας νεκρῶν ἐόντων ἀποδείραντες αὐτοῖσι ὄνυξι καλύπτρας τῶν φαρετρέων ποιεῦνται· δέρμα δὲ ἀνθρώπου καὶ παχὺ καὶ λαμπρὸν ἦν ἄρα, σχεδὸν δερμάτων πάντων λαμπρότατον λευκότητι.
[4.64.4] πολλοὶ δὲ καὶ ὅλους ἄνδρας ἐκδείραντες καὶ διατείναντες ἐπὶ ξύλων ἐπ᾽ ἵππων περιφέρουσι.
[4.65.1] ταῦτα μὲν δὴ οὕτω σφι νενόμισται, αὐτὰς δὲ τὰς κεφαλάς, οὔτι πάντων ἀλλὰ τῶν ἐχθίστων, ποιεῦσι τάδε· ἀποπρίσας [ἕκαστος] πᾶν τὸ ἔνερθε τῶν ὀφρύων ἐκκαθαίρει· καὶ ἢν μὲν ᾖ πένης, ὁ δὲ ἔξωθεν ὠμοβοέην μούνην περιτείνας οὕτω χρᾶται, ἢν δὲ [ᾖ] πλούσιος, τὴν μὲν ὠμοβοέην περιτείνει, ἔσωθεν δὲ καταχρυσώσας οὕτω χρᾶται ποτηρίῳ.
[4.65.2] ποιεῦσι δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τῶν οἰκηίων, ἤν σφι διάφοροι γένωνται καὶ ἢν ἐπικρατήσῃ αὐτοῦ παρὰ τῷ βασιλέϊ. ξείνων δέ οἱ ἐλθόντων τῶν ἂν λόγον ποιῆται, τὰς κεφαλὰς ταύτας παραφέρει καὶ ἐπιλέγει ὥς οἱ ἐόντες οἰκήιοι πόλεμον προσεθήκαντο καί σφεων αὐτὸς ἐπεκράτησε, ταύτην ἀνδραγαθίην λέγοντες.
[4.66.1] ἅπαξ δὲ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἑκάστου ὁ νομάρχης ἕκαστος ἐν τῷ ἑωυτοῦ νομῷ κίρναται κρητῆρα οἴνου, ἀπ᾽ οὗ πίνουσι τῶν Σκυθέων τοῖσι ἂν ἄνδρες πολέμιοι ἀραιρημένοι ἔωσι· τοῖσι δ᾽ ἂν μὴ κατεργασμένον ᾖ τοῦτο, οὐ γεύονται τοῦ οἴνου τούτου, ἀλλ᾽ ἠτιμωμένοι ἀποκατέαται· ὄνειδος δέ σφί ἐστι μέγιστον τοῦτο· ὅσοι δὲ ἂν αὐτῶν καὶ κάρτα πολλοὺς ἄνδρας ἀραιρηκότες ἔωσι, οὗτοι δὲ σύνδυο κύλικας ἔχοντες πίνουσι ὁμοῦ.
[4.67.1] Μάντιες δὲ Σκυθέων εἰσὶ πολλοί, οἳ μαντεύονται ῥάβδοισι εἰτεΐνῃσι πολλῇσι ὧδε· ἐπεὰν φακέλους ῥάβδων μεγάλους ἐνείκωνται, θέντες χαμαὶ διεξειλίσσουσι αὐτούς, καὶ ἐπὶ μίαν ἑκάστην ῥάβδον τιθέντες θεσπίζουσι, ἅμα τε λέγοντες ταῦτα συνειλέουσι τὰς ῥάβδους ὀπίσω καὶ αὖτις κατὰ μίαν συντιθεῖσι.
[4.67.2] αὕτη μέν σφι ἡ μαντικὴ πατρωίη ἐστί, οἱ δὲ Ἐνάρεες οἱ ἀνδρόγυνοι τὴν Ἀφροδίτην σφι λέγουσι μαντικὴν δοῦναι· φιλύρης ὦν φλοιῷ μαντεύονται· ἐπεὰν τὴν φιλύρην τρίχα σχίσῃ, διαπλέκων ἐν τοῖσι δακτύλοισι τοῖσι ἑωυτοῦ καὶ διαλύων χρᾷ.
[4.68.1] ἐπεὰν δὲ βασιλεὺς ὁ Σκυθέων κάμῃ, μεταπέμπεται τῶν μαντίων ἄνδρας τρεῖς τοὺς εὐδοκιμέοντας μάλιστα, οἳ τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ μαντεύονται· καὶ λέγουσι οὗτοι ὡς τὸ ἐπίπαν μάλιστα τάδε, ὡς τὰς βασιληίας ἱστίας ἐπιώρκηκε ὃς καὶ ὅς, λέγοντες τῶν ἀστῶν τὸν ἂν δὴ λέγωσι.
[4.68.2] τὰς δὲ βασιληίας ἱστίας νόμος Σκύθῃσι τὰ μάλιστά ἐστι ὀμνύναι τότε ἐπεὰν τὸν μέγιστον ὅρκον ἐθέλωσι ὀμνύναι. αὐτίκα δὲ διαλελαμμένος ἄγεται οὗτος τὸν ἂν δὴ φῶσι ἐπιορκῆσαι, ἀπιγμένον δὲ ἐλέγχουσι οἱ μάντιες ὡς ἐπιορκήσας φαίνεται ἐν τῇ μαντικῇ τὰς βασιληίας ἱστίας καὶ διὰ ταῦτα ἀλγέει ὁ βασιλεύς· ὁ δὲ ἀρνέεται, οὐ φάμενος ἐπιορκῆσαι, καὶ δεινολογέεται.
[4.68.3] ἀρνεομένου δὲ τούτου ὁ βασιλεὺς μεταπέμπεται ἄλλους διπλησίους μάντιας· καὶ ἢν μὲν καὶ οὗτοι ἐσορῶντες ἐς τὴν μαντικὴν καταδήσωσι ἐπιορκῆσαι, τοῦ δὲ ἰθέως τὴν κεφαλὴν ἀποτάμνουσι καὶ τὰ χρήματα αὐτοῦ διαλαγχάνουσι οἱ πρῶτοι τῶν μαντίων·
[4.68.4] ἢν δὲ οἱ ἐπελθόντες μάντιες ἀπολύσωσι, ἄλλοι πάρεισι μάντιες καὶ μάλα ἄλλοι· ἢν ὦν οἱ πλεῦνες τὸν ἄνθρωπον ἀπολύσωσι, δέδοκται τοῖσι πρώτοισι τῶν μαντίων αὐτοῖσι ἀπόλλυσθαι.
[4.69.1] ἀπολλύουσι δῆτα αὐτοὺς τρόπῳ τοιῷδε· ἐπεὰν ἅμαξαν φρυγάνων πλήσωσι καὶ ὑποζεύξωσι βοῦς, ἐμποδίσαντες τοὺς μάντιας καὶ χεῖρας ὀπίσω δήσαντες καὶ στομώσαντες κατεργνῦσι ἐς μέσα τὰ φρύγανα, ὑποπρήσαντες δὲ αὐτὰ ἀπιεῖσι φοβήσαντες τοὺς βοῦς.
[4.69.2] πολλοὶ μὲν δὴ συγκατακαίονται τοῖσι μάντισι βόες, πολλοὶ δὲ περικεκαυμένοι ἀποφεύγουσι, ἐπεὰν αὐτῶν ὁ ῥυμὸς κατακαυθῇ. κατακαίουσι δὲ τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ καὶ δι᾽ ἄλλας αἰτίας τοὺς μάντις, ψευδομάντιας καλέοντες.
[4.69.3] τοὺς δ᾽ ἂν ἀποκτείνῃ βασιλεύς, τούτων οὐδὲ τοὺς παῖδας λείπει, ἀλλὰ πάντα τὰ ἔρσενα κτείνει, τὰ δὲ θήλεα οὐκ ἀδικέει.
[4.70.1] Ὅρκια δὲ ποιεῦνται Σκύθαι ὧδε πρὸς τοὺς ἂν ποιέωνται· ἐς κύλικα μεγάλην κεραμίνην οἶνον ἐγχέαντες αἷμα συμμίσγουσι τῶν τὸ ὅρκιον ταμνομένων, τύψαντες ὑπέατι ἢ ἐπιταμόντες μαχαίρῃ σμικρὸν τοῦ σώματος καὶ ἔπειτα ἀποβάψαντες ἐς τὴν κύλικα ἀκινάκην καὶ ὀϊστοὺς καὶ σάγαριν καὶ ἀκόντιον· ἐπεὰν δὲ ταῦτα ποιήσωσι, κατεύχονται πολλὰ καὶ ἔπειτα ἀποπίνουσι αὐτοί τε οἱ τὸ ὅρκιον ποιεύμενοι καὶ τῶν ἑπομένων οἱ πλείστου ἄξιοι.
[4.71.1] Ταφαὶ δὲ τῶν βασιλέων ἐν Γέρροισί εἰσι, ἐς ὃ ὁ Βορυσθένης ἐστὶ προσπλωτός. ἐνθαῦτα, ἐπεάν σφι ἀποθάνῃ ὁ βασιλεύς, ὄρυγμα γῆς μέγα ὀρύσσουσι τετράγωνον, ἕτοιμον δὲ τοῦτο ποιήσαντες ἀναλαμβάνουσι τὸν νεκρόν, κατακεκηρωμένον μὲν τὸ σῶμα, τὴν δὲ νηδὺν ἀνασχισθεῖσαν καὶ καθαρθεῖσαν, πλέην κυπέρου κεκομμένου καὶ θυμιήματος καὶ σελίνου σπέρματος καὶ ἀννήσου, συνερραμμένην ὀπίσω, καὶ κομίζουσι ἐν ἁμάξῃ ἐς ἄλλο ἔθνος.
[4.71.2] οἳ δὲ ἂν παραδέξωνται κομισθέντα τὸν νεκρόν, ποιεῦσι τά περ οἱ βασιλήιοι Σκύθαι· τοῦ ὠτὸς ἀποτάμνονται, τρίχας περικείρονται, βραχίονας περιτάμνονται, μέτωπον καὶ ῥῖνα καταμύσσονται, διὰ τῆς ἀριστερῆς χειρὸς ὀϊστοὺς διαβυνέονται.
[4.71.3] ἐνθεῦτεν δὲ κομίζουσι ἐν τῇ ἁμάξῃ [τοῦ βασιλέος] τὸν νέκυν ἐς ἄλλο ἔθνος τῶν ἄρχουσι· οἱ δέ σφι ἕπονται ἐς τοὺς πρότερον ἦλθον. ἐπεὰν δὲ πάντας περιέλθωσι τὸν νέκυν κομίζοντες, ἐν Γέρροισι ἔσχατα κατοικημένοισί εἰσι τῶν ἐθνέων τῶν ἄρχουσι καὶ ἐν τῇσι ταφῇσι.
[4.71.4] καὶ ἔπειτα, ἐπεὰν θέωσι τὸν νέκυν ἐν τῇσι θήκῃσι ἐπὶ στιβάδος, παραπήξαντες αἰχμὰς ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ νεκροῦ ξύλα ὑπερτείνουσι καὶ ἔπειτα ῥιψὶ καταστεγάζουσι, ἐν δὲ τῇ λοιπῇ εὐρυχωρίῃ τῆς θήκης τῶν παλλακέων τε μίαν ἀποπνίξαντες θάπτουσι καὶ τὸν οἰνοχόον καὶ μάγειρον καὶ ἱπποκόμον καὶ διήκονον καὶ ἀγγελιηφόρον καὶ ἵππους καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἀπαρχὰς καὶ φιάλας χρυσέας· ἀργύρῳ δὲ οὐδὲν οὐδὲ χαλκῷ χρέωνται.
[4.71.5] ταῦτα δὲ ποιήσαντες χοῦσι πάντες χῶμα μέγα, ἁμιλλώμενοι καὶ προθυμεόμενοι ὡς μέγιστον ποιῆσαι.
[4.72.1] ἐνιαυτοῦ δὲ περιφερομένου αὖτις ποιεῦσι τοιόνδε· λαβόντες τῶν λοιπῶν θεραπόντων τοὺς ἐπιτηδεοτάτους (οἱ δέ εἰσι Σκύθαι ἐγγενέες· οὗτοι γὰρ θεραπεύουσι τοὺς ἂν αὐτὸς ὁ βασιλεὺς κελεύσῃ, ἀργυρώνητοι δὲ οὐκ εἰσί σφι θεράποντες),
[4.72.2] τούτων ὦν τῶν διηκόνων ἐπεὰν ἀποπνίξωσι πεντήκοντα καὶ ἵππους τοὺς καλλιστεύοντας πεντήκοντα, ἐξελόντες αὐτῶν τὴν κοιλίην καὶ καθήραντες ἐμπιπλᾶσι ἀχύρων καὶ συρράπτουσι·
[4.72.3] ἁψῖδος δὲ ἥμισυ ἐπὶ δύο ξύλα στήσαντες ὕπτιον καὶ τὸ ἕτερον ἥμισυ τῆς ἁψῖδος ἐπ᾽ ἕτερα δύο, καταπήξαντες τρόπῳ τοιούτῳ πολλὰ ταῦτα, ἔπειτα τῶν ἵππων κατὰ τὰ μήκεα ξύλα παχέα διελάσαντες μέχρι τῶν τραχήλων ἀναβιβάζουσι αὐτοὺς ἐπὶ τὰς ἁψῖδας·
[4.72.4] τῶν δὲ αἱ μὲν πρότεραι ἁψῖδες ὑπέχουσι τοὺς ὤμους τῶν ἵππων, αἱ δὲ ὄπισθε παρὰ τοὺς μηροὺς τὰς γαστέρας ὑπολαμβάνουσι· σκέλεα δὲ ἀμφότερα κατακρέμαται μετέωρα. χαλινοὺς δὲ καὶ στόμια ἐμβαλόντες ἐς τοὺς ἵππους κατατείνουσι ἐς τὸ πρόσθε αὐτῶν καὶ ἔπειτα ἐκ πασσάλων δέουσι.
[4.72.5] τῶν δὲ δὴ νεηνίσκων τῶν ἀποπεπνιγμένων τῶν πεντήκοντα ἕνα ἕκαστον ἀναβιβάζουσι ἐπὶ τὸν ἵππον, ὧδε ἀναβιβάζοντες, ἐπεὰν νεκροῦ ἑκάστου παρὰ τὴν ἄκανθαν ξύλον ὀρθὸν διελάσωσι μέχρι τοῦ τραχήλου· κάτωθεν δὲ ὑπερέχει τοῦ ξύλου τούτου τὸ ἐς τόρμον πηγνύουσι τοῦ ἑτέρου ξύλου τοῦ διὰ τοῦ ἵππου. ἐπιστήσαντες δὲ κύκλῳ τὸ σῆμα ἱππέας τοιούτους ἀπελαύνουσι.
[4.73.1] οὕτω μὲν τοὺς βασιλέας θάπτουσι, τοὺς δὲ ἄλλους Σκύθας, ἐπεὰν ἀποθάνωσι, περιάγουσι οἱ ἀγχοτάτω προσήκοντες κατὰ τοὺς φίλους ἐν ἁμάξῃσι κειμένους, τῶν δὲ ἕκαστος ὑποδεκόμενος εὐωχέει τοὺς ἑπομένους καὶ τῷ νεκρῷ πάντων παρατιθεῖ τῶν καὶ τοῖσι ἄλλοισι. ἡμέρας δὲ τεσσεράκοντα οὕτω οἱ ἰδιῶται περιάγονται, ἔπειτα θάπτονται.
[4.73.2] θάψαντες δὲ οἱ Σκύθαι καθαίρονται τρόπῳ τοιῷδε· σμησάμενοι τὰς κεφαλὰς καὶ ἐκπλυνάμενοι ποιεῦσι περὶ τὸ σῶμα τάδε· ἐπεὰν ξύλα στήσωσι τρία ἐς ἄλληλα κεκλιμένα, περὶ ταῦτα πίλους εἰρινέους περιτείνουσι, συμφράξαντες δὲ ὡς μάλιστα λίθους ἐκ πυρὸς διαφανέας ἐσβάλλουσι ἐς σκάφην κειμένην ἐν μέσῳ τῶν ξύλων τε καὶ τῶν πίλων.
[4.74.1] ἔστι δέ σφι κάνναβις φυομένη ἐν τῇ χώρῃ πλὴν παχύτητος καὶ μεγάθεος τῷ λίνῳ ἐμφερεστάτη· ταύτῃ δὲ πολλῷ ὑπερφέρει ἡ κάνναβις. αὕτη καὶ αὐτομάτη καὶ σπειρομένη φύεται, καὶ ἐξ αὐτῆς Θρήικες μὲν καὶ εἵματα ποιεῦνται τοῖσι λινέοισι ὁμοιότατα. οὐδ᾽ ἄν, ὅστις μὴ κάρτα τρίβων εἴη αὐτῆς, διαγνοίη λίνου ἢ καννάβιός ἐστι· ὃς δὲ μὴ εἶδέ κω τὴν κανναβίδα, λίνεον δοκήσει εἶναι τὸ εἷμα.
[4.75.1] ταύτης ὦν οἱ Σκύθαι τῆς καννάβιος τὸ σπέρμα ἐπεὰν λάβωσι, ὑποδύνουσι ὑπὸ τοὺς πίλους καὶ ἔπειτα ἐπιβάλλουσι τὸ σπέρμα ἐπὶ τοὺς διαφανέας λίθους [τῷ πυρί]· τὸ δὲ θυμιᾶται ἐπιβαλλόμενον καὶ ἀτμίδα παρέχεται τοσαύτην ὥστε Ἑλληνικὴ οὐδεμία ἄν μιν πυρίη ἀποκρατήσειε.
[4.75.2] οἱ δὲ Σκύθαι ἀγάμενοι τῇ πυρίῃ ὠρύονται· τοῦτό σφι ἀντὶ λουτροῦ ἐστι· οὐ γὰρ δὴ λούονται ὕδατι τὸ παράπαν τὸ σῶμα·
[4.75.3] αἱ δὲ γυναῖκες αὐτῶν ὕδωρ παραχέουσαι κατασώχουσι περὶ λίθον τρηχὺν τῆς κυπαρίσσου καὶ κέδρου καὶ λιβάνου ξύλου, καὶ ἔπειτα τὸ κατασωχόμενον τοῦτο παχὺ ἐὸν καταπλάσσονται πᾶν τὸ σῶμα καὶ τὸ πρόσωπον· καὶ ἅμα μὲν εὐωδίη σφέας ἀπὸ τούτου ἴσχει, ἅμα δὲ ἀπαιρέουσαι τῇ δευτέρῃ ἡμέρῃ τὴν καταπλαστὺν γίνονται καθαραὶ καὶ λαμπραί.
[4.76.1] Ξεινικοῖσι δὲ νομαίοισι καὶ οὗτοι αἰνῶς χρᾶσθαι φεύγουσι, μήτε τεῶν ἄλλων, Ἑλληνικοῖσι δὲ καὶ ἥκιστα, ὡς διέδεξαν Ἀνάχαρσίς τε καὶ δεύτερα αὖτις Σκύλῃς.
[4.76.2] τοῦτο μὲν γὰρ Ἀνάχαρσις, ἐπείτε γῆν πολλὴν θεωρήσας καὶ ἀποδεξάμενος κατ᾽ αὐτὴν σοφίην πολλὴν ἐκομίζετο ἐς ἤθεα τὰ Σκυθέων, πλέων δι᾽ Ἑλλησπόντου προσίσχει ἐς Κύζικον,
[4.76.3] καὶ εὗρε γὰρ τῇ Μητρὶ τῶν θεῶν ἀνάγοντας τοὺς Κυζικηνοὺς ὁρτὴν κάρτα μεγαλοπρεπέως, εὔξατο τῇ Μητρὶ ὁ Ἀνάχαρσις, ἢν σῶς καὶ ὑγιὴς ἀπονοστήσῃ ἐς ἑωυτοῦ, θύσειν τε κατὰ ταὐτὰ κατ᾽ ἃ ὥρα τοὺς Κυζικηνοὺς ποιεῦντας καὶ παννυχίδα στήσειν.
[4.76.4] ὡς δὲ ἀπίκετο ἐς τὴν Σκυθικήν, καταδὺς ἐς τὴν καλεομένην Ὑλαίην (ἡ δ᾽ ἔστι μὲν παρὰ τὸν Ἀχιλλήιον δρόμον, τυγχάνει δὲ πᾶσα ἐοῦσα δενδρέων παντοίων πλέη), ἐς ταύτην δὴ καταδὺς ὁ Ἀνάχαρσις τὴν ὁρτὴν ἐπετέλεε πᾶσαν τῇ θεῷ, τύμπανόν τε ἔχων καὶ ἐκδησάμενος ἀγάλματα.
[4.76.5] καὶ τῶν τις Σκυθέων καταφρασθεὶς αὐτὸν ταῦτα ποιεῦντα ἐσήμηνε τῷ βασιλέϊ Σαυλίῳ· ὁ δὲ καὶ αὐτὸς ἀπικόμενος ὡς εἶδε τὸν Ἀνάχαρσιν ποιεῦντα ταῦτα, τοξεύσας αὐτὸν ἀπέκτεινε. καὶ νῦν ἤν τις εἴρηται περὶ Ἀναχάρσιος, οὔ φασί μιν Σκύθαι γινώσκειν, διὰ τοῦτο ὅτι ἐξεδήμησέ τε ἐς τὴν Ἑλλάδα καὶ ξεινικοῖσι ἔθεσι διεχρήσατο.
[4.76.6] ὡς δ᾽ ἐγὼ ἤκουσα Τύμνεω τοῦ Ἀριαπείθεος ἐπιτρόπου, εἶναι αὐτὸν Ἰδανθύρσου τοῦ Σκυθέων βασιλέος πάτρων, παῖδα δὲ εἶναι Γνούρου τοῦ Λύκου τοῦ Σπαργαπείθεος. εἰ ὦν ταύτης ἦν τῆς οἰκίης ὁ Ἀνάχαρσις, ἴστω ὑπὸ τοῦ ἀδελφεοῦ ἀποθανών· Ἰδάνθυρσος γὰρ ἦν παῖς Σαυλίου, Σαύλιος δὲ ἦν ὁ ἀποκτείνας Ἀνάχαρσιν.
[4.77.1] καίτοι τινὰ ἤδη ἤκουσα λόγον ἄλλον ὑπὸ Πελοποννησίων λεγόμενον, ὡς ὑπὸ τοῦ Σκυθέων βασιλέος Ἀνάχαρσις ἀποπεμφθεὶς τῆς Ἑλλάδος μαθητὴς γένοιτο, ὀπίσω τε ἀπονοστήσας φαίη πρὸς τὸν ἀποπέμψαντα Ἕλληνας πάντας ἀσχόλους εἶναι ἐς πᾶσαν σοφίην πλὴν Λακεδαιμονίων, τούτοισι δὲ εἶναι μούνοισι σωφρόνως δοῦναί τε καὶ δέξασθαι λόγον.
[4.77.2] ἀλλ᾽ οὗτος μὲν ὁ λόγος ἄλλως πέπαισται ὑπ᾽ αὐτῶν Ἑλλήνων, ὁ δ᾽ ὦν ἀνὴρ ὥσπερ πρότερον εἰρέθη διεφθάρη. οὗτος μέν νυν οὕτω δὴ [τι] ἔπρηξε διὰ ξεινικά τε νόμαια καὶ Ἑλληνικὰς ὁμιλίας.
[4.78.1] πολλοῖσι δὲ κάρτα ἔτεσι ὕστερον Σκύλης ὁ Ἀριαπείθεος ἔπαθε παραπλήσια τούτῳ. Ἀριαπείθεϊ γὰρ τῷ Σκυθέων βασιλέϊ γίνεται μετ᾽ ἄλλων παίδων Σκύλης· ἐξ Ἰστριηνῆς δὲ γυναικὸς οὗτος γίνεται καὶ οὐδαμῶς ἐγχωρίης, τὸν ἡ μήτηρ αὐτὴ γλῶσσάν τε Ἑλλάδα καὶ γράμματα ἐδίδαξε.
[4.78.2] μετὰ δὲ χρόνῳ ὕστερον Ἀριαπείθης μὲν τελευτᾷ δόλῳ ὑπὸ Σπαργαπείθεος τοῦ Ἀγαθύρσων βασιλέος, Σκύλης δὲ τήν τε βασιληίην παρέλαβε καὶ τὴν γυναῖκα τοῦ πατρός, τῇ οὔνομα ἦν Ὀποίη. ἦν δὲ αὕτη ἡ Ὀποίη ἀστή, ἐξ ἧς ἦν Ὄρικος Ἀριαπείθεϊ παῖς.
[4.78.3] βασιλεύων δὲ Σκυθέων ὁ Σκύλης διαίτῃ μὲν οὐδαμῶς ἠρέσκετο Σκυθικῇ, ἀλλὰ πολλὸν πρὸς τὰ Ἑλληνικὰ μᾶλλον τετραμμένος ἦν ἀπὸ παιδεύσιος τῆς ἐπεπαίδευτο, ἐποίεέ τε τοιοῦτον· εὖτε ἀγάγοι τὴν στρατιὴν τὴν Σκυθέων ἐς τὸ Βορυσθενεϊτέων ἄστυ (οἱ δὲ Βορυσθενεῗται οὗτοι λέγουσι σφέας αὐτοὺς εἶναι Μιλησίους), ἐς τούτους ὅκως ἔλθοι ὁ Σκύλης, τὴν μὲν στρατιὴν καταλίπεσκε ἐν τῷ προαστίῳ,
[4.78.4] αὐτὸς δὲ ὅκως ἔλθοι ἐς τὸ τεῖχος καὶ τὰς πύλας ἐγκληίσειε, τὴν στολὴν ἀποθέμενος τὴν Σκυθικὴν λάβεσκε ἂν Ἑλληνίδα ἐσθῆτα, ἔχων δ᾽ ἂν ταύτην ἀγόραζε οὔτε δορυφόρων ἑπομένων οὔτε ἄλλου οὐδενός (τὰς δὲ πύλας ἐφύλασσον, μή τίς μιν Σκυθέων ἴδοι ἔχοντα ταύτην τὴν στολήν), καὶ τἆλλα ἐχρᾶτο διαίτῃ Ἑλληνικῇ καὶ θεοῖσι ἱρὰ ἐποίεε κατὰ νόμους τοὺς Ἑλλήνων.
[4.78.5] ὅτε δὲ διατρίψειε μῆνα ἢ πλέον τούτου, ἀπαλλάσσετο ἐνδὺς τὴν Σκυθικὴν στολήν. ταῦτα ποιέεσκε πολλάκις, καὶ οἰκία τε ἐδείματο ἐν Βορυσθένεϊ καὶ γυναῖκα ἔγημε ἐς αὐτὰ ἐπιχωρίην.
[4.79.1] ἐπείτε δὲ ἔδεέ οἱ κακῶς γενέσθαι, ἐγένετο ἀπὸ προφάσιος τοιῆσδε· ἐπεθύμησε Διονύσῳ Βακχείῳ τελεσθῆναι· μέλλοντι δέ οἱ ἐς χεῖρας ἄγεσθαι τὴν τελετὴν ἐγένετο φάσμα μέγιστον.
[4.79.2] ἦν οἱ ἐν Βορυσθενεϊτέων τῇ πόλι οἰκίης μεγάλης καὶ πολυτελέος περιβολή, τῆς καὶ ὀλίγῳ τι πρότερον τούτων μνήμην εἶχον, τὴν πέριξ λευκοῦ λίθου σφίγγες τε καὶ γρῦπες ἕστασαν· ἐς ταύτην ὁ θεὸς ἐνέσκηψε βέλος. καὶ ἡ μὲν κατεκάη πᾶσα, Σκύλης δὲ οὐδὲν τούτου εἵνεκα ἧσσον ἐπετέλεσε τὴν τελετήν.
[4.79.3] Σκύθαι δὲ τοῦ βακχεύειν πέρι Ἕλλησι ὀνειδίζουσι· οὐ γάρ φασι οἰκὸς εἶναι θεὸν ἐξευρίσκειν τοῦτον ὅστις μαίνεσθαι ἐνάγει ἀνθρώπους.
[4.79.4] ἐπείτε δὲ ἐτελέσθη τῷ Βακχείῳ ὁ Σκύλης, διεπρήστευσε τῶν τις Βορυσθενεϊτέων πρὸς τοὺς Σκύθας λέγων· Ἡμῖν γὰρ καταγελᾶτε, ὦ Σκύθαι, ὅτι βακχεύομεν καὶ ἡμέας ὁ θεὸς λαμβάνει· νῦν οὗτος ὁ δαίμων καὶ τὸν ὑμέτερον βασιλέα λελάβηκε, καὶ βακχεύει τε καὶ ὑπὸ τοῦ θεοῦ μαίνεται. εἰ δέ μοι ἀπιστέετε, ἕπεσθε, καὶ ὑμῖν ἐγὼ δέξω.
[4.79.5] εἵποντο τῶν Σκυθέων οἱ προεστεῶτες, καὶ αὐτοὺς ἀναγαγὼν ὁ Βορυσθενεΐτης λάθρῃ ἐπὶ πύργον κατεῖσε. ἐπείτε δὲ παρήιε σὺν τῷ θιάσῳ ὁ Σκύλης καὶ εἶδόν μιν βακχεύοντα οἱ Σκύθαι, κάρτα συμφορὴν μεγάλην ἐποιήσαντο, ἐξελθόντες δὲ ἐσήμαινον πάσῃ τῇ στρατιῇ τὰ ἴδοιεν.
[4.80.1] ὡς δὲ μετὰ ταῦτα ἐξήλαυνε ὁ Σκύλης ἐς ἤθεα τὰ ἑωυτοῦ, οἱ Σκύθαι προστησάμενοι τὸν ἀδελφεὸν αὐτοῦ Ὀκταμασάδην, γεγονότα ἐκ τῆς Τήρεω θυγατρός, ἐπανιστέατο τῷ Σκύλῃ.
[4.80.2] ὁ δὲ μαθὼν τὸ γινόμενον ἐπ᾽ ἑωυτῷ καὶ τὴν αἰτίην δι᾽ ἣν ἐποιέετο, καταφεύγει ἐς τὴν Θρηίκην. πυθόμενος δὲ ὁ Ὀκταμασάδης ταῦτα ἐστρατεύετο ἐπὶ τὴν Θρηίκην· ἐπείτε δὲ ἐπὶ τῷ Ἴστρῳ ἐγένετο, ἠντίασάν μιν οἱ Θρήικες, μελλόντων δὲ αὐτῶν συνάψειν ἔπεμψε Σιτάλκης παρὰ τὸν Ὀκταμασάδην λέγων τοιάδε·
[4.80.3] Τί δεῖ ἡμέας ἀλλήλων πειρηθῆναι; εἶς μέν μευ τῆς ἀδελφεῆς παῖς, ἔχεις δέ μευ ἀδελφεόν. σὺ τ᾽ ἐμοὶ ἀπόδος τοῦτον καὶ ἐγώ σοι τὸν σὸν Σκύλην παραδίδωμι· στρατιῇ δὲ μήτε σὺ κινδυνεύσῃς μήτ᾽ ἐγώ.
[4.80.4] ταῦτά οἱ πέμψας ὁ Σιτάλκης ἐπεκηρυκεύετο· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Ὀκταμασάδῃ ἀδελφεὸς Σιτάλκεω πεφευγὼς τοῦτον. ὁ δὲ Ὀκταμασάδης καταινέει ταῦτα, ἐκδοὺς δὲ τὸν ἑωυτοῦ μήτρωα Σιτάλκῃ ἔλαβε τὸν ἀδελφεὸν Σκύλην.
[4.80.5] καὶ Σιτάλκης μὲν παραλαβὼν τὸν ἀδελφεὸν ἀπήγετο, Σκύλεω δὲ Ὀκταμασάδης αὐτοῦ ταύτῃ ἀπέταμε τὴν κεφαλήν. οὕτω μὲν περιστέλλουσι τὰ σφέτερα νόμαια Σκύθαι, τοῖσι δὲ παρακτωμένοισι ξεινικοὺς νόμους τοιαῦτα ἐπιτίμια διδοῦσι.
[4.81.1] Πλῆθος δὲ τὸ Σκυθέων οὐκ οἷός τε ἐγενόμην ἀτρεκέως πυθέσθαι, ἀλλὰ διαφόρους λόγους περὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἤκουον· καὶ γὰρ κάρτα πολλοὺς εἶναί σφεας καὶ ὀλίγους ὡς Σκύθας εἶναι.
[4.81.2] τοσόνδε μέντοι ἀπέφαινόν μοι ἐς ὄψιν· ἔστι μεταξὺ Βορυσθένεός τε ποταμοῦ καὶ Ὑπάνιος χῶρος, οὔνομα δέ οἵ ἐστι Ἐξαμπαῖος, τοῦ καὶ ὀλίγῳ τι πρότερον τούτων μνήμην εἶχον, φάμενος ἐν αὐτῷ κρήνην ὕδατος πικροῦ εἶναι ἀπ᾽ ἧς τὸ ὕδωρ ἀπορρέον τὸν Ὕπανιν ἄποτον ποιέειν.
[4.81.3] ἐν τούτῳ τῷ χώρῳ κεῖται χαλκήιον, μεγάθεϊ καὶ ἑξαπλήσιον τοῦ ἐπὶ στόματι τοῦ Πόντου κρητῆρος, τὸν Παυσανίης ὁ Κλεομβρότου ἀνέθηκε.
[4.81.4] ὃς δὲ μὴ εἶδέ κω τοῦτον, ὧδε δηλώσω· ἑξακοσίους ἀμφορέας εὐπετέως χωρέει τὸ ἐν Σκύθῃσι χαλκήιον, πάχος δὲ τὸ Σκυθικὸν τοῦτο χαλκήιόν ἐστι δακτύλων ἕξ. τοῦτο ὦν ἔλεγον οἱ ἐπιχώριοι ἀπὸ ἀρδίων γενέσθαι.
[4.81.5] βουλόμενον γὰρ τὸν σφέτερον βασιλέα, τῷ οὔνομα εἶναι Ἀριάνταν, [τοῦτον] εἰδέναι τὸ πλῆθος τὸ Σκυθέων κελεύειν μὲν πάντας Σκύθας ἄρδιν ἕκαστον μίαν [ἀπὸ τοῦ ὀϊστοῦ] κομίσαι· ὃς δ᾽ ἂν μὴ κομίσῃ, θάνατον ἀπείλεε.
[4.81.6] κομισθῆναί τε δὴ χρῆμα πολλὸν ἀρδίων καί οἱ δόξαι ἐξ αὐτέων μνημόσυνον ποιήσαντι λιπέσθαι· ἐκ τουτέων δέ μιν τὸ χαλκήιον ποιῆσαι τοῦτο καὶ ἀναθεῖναι ἐς τὸν Ἐξαμπαῖον τοῦτον. ταῦτα δὴ περὶ τοῦ πλήθεος τοῦ Σκυθέων ἤκουον.
[4.82.1] θωμάσια δὲ ἡ χώρη αὕτη οὐκ ἔχει, χωρὶς ἢ ὅτι ποταμούς τε πολλῷ μεγίστους καὶ ἀριθμὸν πλείστους. τὸ δὲ ἀποθωμάσαι ἄξιον καὶ πάρεξ τῶν ποταμῶν καὶ τοῦ μεγάθεος τοῦ πεδίου παρέχεται, εἰρήσεται· ἴχνος Ἡρακλέος φαίνουσι ἐν πέτρῃ ἐνεόν, τὸ ἔοικε μὲν βήματι ἀνδρός, ἔστι δὲ τὸ μέγαθος δίπηχυ, παρὰ τὸν Τύρην ποταμόν. τοῦτο μέν νυν τοιοῦτόν ἐστι, ἀναβήσομαι δὲ ἐς τὸν κατ᾽ ἀρχὰς ἤια λέξων λόγον.
[4.83.1] Παρασκευαζομένου Δαρείου ἐπὶ τοὺς Σκύθας καὶ περιπέμποντος ἀγγέλους ἐπιτάξοντας τοῖσι μὲν πεζὸν στρατόν, τοῖσι δὲ νέας παρέχειν, τοῖσι δὲ ζευγνύναι τὸν Θρηίκιον Βόσπορον, Ἀρτάβανος ὁ Ὑστάσπεος, ἀδελφεὸς ἐὼν Δαρείου, ἐχρήιζε μηδαμῶς αὐτὸν στρατιὴν ἐπὶ Σκύθας ποιέεσθαι, καταλέγων τῶν Σκυθέων τὴν ἀπορίην.
[4.83.2] ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἔπειθε συμβουλεύων οἱ χρηστά, ὁ μὲν ἐπέπαυτο, ὁ δέ, ἐπειδή οἱ τὰ πάντα παρεσκεύαστο, ἐξήλαυνε τὸν στρατὸν ἐκ Σούσων.
[4.84.1] ἐνθαῦτα τῶν Περσέων Οἰόβαζος ἐδεήθη Δαρείου τριῶν ἐόντων οἱ παίδων καὶ πάντων στρατευομένων ἕνα αὐτῷ καταλειφθῆναι. ὁ δέ οἱ ἔφη ὡς φίλῳ ἐόντι καὶ μετρίων δεομένῳ πάντας τοὺς παῖδας καταλείψειν.
[4.84.2] ὁ μὲν δὴ Οἰόβαζος περιχαρὴς ἦν, ἐλπίζων τοὺς υἱέας στρατηίης ἀπολελύσθαι, ὁ δὲ κελεύει τοὺς ἐπὶ τούτων ἐπεστεῶτας ἀποκτεῖναι πάντας τοὺς Οἰοβάζου παῖδας. καὶ οὗτοι μὲν ἀποσφαγέντες αὐτοῦ ταύτῃ ἐλείποντο·
[4.85.1] Δαρεῖος δὲ ἐπείτε πορευόμενος ἐκ Σούσων ἀπίκετο τῆς Καλχηδονίης ἐπὶ τὸν Βόσπορον, ἵνα ἔζευκτο ἡ γέφυρα, ἐνθεῦτεν ἐσβὰς ἐς νέα ἔπλεε ἐπὶ τὰς Κυανέας καλευμένας, τὰς πρότερον πλαγκτὰς Ἕλληνές φασι εἶναι, ἑζόμενος δὲ ἐπὶ ῥίῳ ἐθηεῖτο τὸν Πόντον, ἐόντα ἀξιοθέητον·
[4.85.2] πελαγέων γὰρ ἁπάντων πέφυκε θωμασιώτατος, τοῦ τὸ μὲν μῆκος στάδιοί εἰσι ἑκατὸν καὶ χίλιοι καὶ μύριοι, τὸ δὲ εὖρος, τῇ εὐρύτατος αὐτὸς ἑωυτοῦ, στάδιοι τριηκόσιοι καὶ τρισχίλιοι.
[4.85.3] τούτου τοῦ πελάγεος τὸ στόμα ἐστὶ εὖρος τέσσερες στάδιοι, μῆκος δὲ τοῦ στόματος, ὁ αὐχήν, τὸ δὴ Βόσπορος κέκληται, κατ᾽ ὃ δὴ ἔζευκτο ἡ γέφυρα, ἐπὶ σταδίους εἴκοσι καὶ ἑκατόν ἐστι· τείνει δ᾽ ἐς τὴν Προποντίδα ὁ Βόσπορος.
[4.85.4] ἡ δὲ Προποντίς, ἐοῦσα εὖρος μὲν σταδίων πεντακοσίων, μῆκος δὲ τετρακοσίων καὶ χιλίων, καταδιδοῖ ἐς τὸν Ἑλλήσποντον, ἐόντα στεινότητα μὲν ἑπτὰ σταδίους, μῆκος δὲ τετρακοσίους. ἐκδιδοῖ δὲ ὁ Ἑλλήσποντος ἐς χάσμα πελάγεος τὸ δὴ Αἰγαῖον καλέεται.
[4.86.1] μεμέτρηται δὲ ταῦτα ὧδε· νηῦς ἐπίπαν μάλιστά κῃ κατανύει ἐν μακρημερίῃ ὀργυιὰς ἑπτακισμυρίας, νυκτὸς δὲ ἑξακισμυρίας.
[4.86.2] ἤδη ὦν ἐς μὲν Φᾶσιν ἀπὸ τοῦ στόματος (τοῦτο γάρ ἐστι τοῦ Πόντου μακρότατον) ἡμερέων ἐννέα πλόος ἐστὶ καὶ νυκτῶν ὀκτώ· αὗται ἕνδεκα μυριάδες καὶ ἑκατὸν ὀργυιέων γίνονται, ἐκ δὲ τῶν ὀργυιέων τουτέων στάδιοι ἑκατὸν καὶ χίλιοι καὶ μύριοί εἰσι.
[4.86.3] ἐς δὲ Θεμισκύρην τὴν ἐπὶ Θερμώδοντι ποταμῷ ἐκ τῆς Σινδικῆς (κατὰ τοῦτο γάρ ἐστι τοῦ Πόντου εὐρύτατον) τριῶν τε ἡμερέων καὶ δύο νυκτῶν πλόος· αὗται δὲ τρεῖς μυριάδες καὶ τριήκοντα ὀργυιέων γίνονται, στάδιοι δὴ τριηκόσιοι καὶ τρισχίλιοι.
[4.86.4] ὁ μέν νυν Πόντος οὗτος καὶ Βόσπορός τε καὶ Ἑλλήσποντος οὕτω τέ μοι μεμετρέαται καὶ κατὰ τὰ εἰρημένα πεφύκασι, παρέχεται δὲ καὶ λίμνην ὁ Πόντος [οὗτος] ἐκδιδοῦσαν ἐς αὐτὸν οὐ πολλῷ τεῳ ἐλάσσω ἑωυτοῦ, ἣ Μαιῆτίς τε καλέεται καὶ μήτηρ τοῦ Πόντου.
[4.87.1] ὁ δὲ Δαρεῖος, ὡς ἐθεήσατο τὸν Πόντον, ἔπλεε ὀπίσω ἐπὶ τὴν γέφυραν, τῆς ἀρχιτέκτων ἐγένετο Μανδροκλέης Σάμιος· θεησάμενος δὲ καὶ τὸν Βόσπορον στήλας ἔστησε δύο ἐπ᾽ αὐτοῦ λίθου λευκοῦ, ἐνταμὼν γράμματα ἐς μὲν τὴν Ἀσσύρια, ἐς δὲ τὴν Ἑλληνικά, ἔθνεα πάντα ὅσα περ ἦγε· ἦγε δὲ πάντα τῶν ἦρχε· τούτων μυριάδες ἐξηριθμήθησαν, χωρὶς τοῦ ναυτικοῦ, ἑβδομήκοντα σὺν ἱππεῦσι, νέες δὲ ἑξακόσιαι συνελέχθησαν.
[4.87.2] τῇσι μέν νυν στήλῃσι ταύτῃσι Βυζάντιοι κομίσαντες ἐς τὴν πόλιν ὕστερον τούτων ἐχρήσαντο πρὸς τὸν βωμὸν τῆς Ὀρθωσίης Ἀρτέμιδος, χωρὶς ἑνὸς λίθου· οὗτος δὲ κατελείφθη παρὰ τοῦ Διονύσου τὸν νηὸν ἐν Βυζαντίῳ γραμμάτων Ἀσσυρίων πλέος. τοῦ δὲ Βοσπόρου ὁ χῶρος τὸν ἔζευξε βασιλεὺς Δαρεῖος, ὡς ἐμοὶ δοκέειν συμβαλλομένῳ, μέσον ἐστὶ Βυζαντίου τε καὶ τοῦ ἐπὶ στόματι ἱροῦ.
[4.88.1] Δαρεῖος δὲ μετὰ ταῦτα ἡσθεὶς τῇ σχεδίῃ τὸν ἀρχιτέκτονα αὐτῆς Μανδροκλέα τὸν Σάμιον ἐδωρήσατο πᾶσι δέκα. ἀπ᾽ ὧν δὴ Μανδροκλέης ἀπαρχήν, ζῷα γραψάμενος πᾶσαν τὴν ζεῦξιν τοῦ Βοσπόρου καὶ βασιλέα τε Δαρεῖον ἐν προεδρίῃ κατήμενον καὶ τὸν στρατὸν αὐτοῦ διαβαίνοντα, ταῦτα γραψάμενος ἀνέθηκε ἐς τὸ Ἥραιον, ἐπιγράψας τάδε·
[4.88.2] Βόσπορον ἰχθυόεντα γεφυρώσας ἀνέθηκε
Μανδροκλέης Ἥρῃ μνημόσυνον σχεδίης,
αὑτῷ μὲν στέφανον περιθείς, Σαμίοισι δὲ κῦδος,
Δαρείου βασιλέος ἐκτελέσας κατὰ νοῦν.
ταῦτα μέν νυν τοῦ ζεύξαντος τὴν γέφυραν μνημόσυνα ἐγένετο,
[4.89.1] Δαρεῖος δὲ δωρησάμενος Μανδροκλέα διέβαινε ἐς τὴν Εὐρώπην, τοῖσι Ἴωσι παραγγείλας πλέειν ἐς τὸν Πόντον μέχρι Ἴστρου ποταμοῦ, ἐπεὰν δὲ ἀπίκωνται ἐς τὸν Ἴστρον, ἐνθαῦτα αὐτὸν περιμένειν, ζευγνύντας τὸν ποταμόν· τὸ γὰρ δὴ ναυτικὸν ἦγον Ἴωνές τε καὶ Αἰολέες καὶ Ἑλλησπόντιοι.
[4.89.2] ὁ μὲν δὴ ναυτικὸς στρατὸς ‹τὰς› Κυανέας διεκπλώσας ἔπλεε ἰθὺ τοῦ Ἴστρου, ἀναπλώσας δὲ ἀνὰ ποταμὸν δυῶν ἡμερέων πλόον ἀπὸ θαλάσσης τοῦ ποταμοῦ τὸν αὐχένα, ἐκ τοῦ σχίζεται τὰ στόματα τοῦ Ἴστρου, ἐζεύγνυε.
[4.89.3] Δαρεῖος δὲ ὡς διέβη τὸν Βόσπορον κατὰ τὴν σχεδίην, ἐπορεύετο διὰ τῆς Θρηίκης, ἀπικόμενος δὲ ἐπὶ Τεάρου ποταμοῦ τὰς πηγὰς ἐστρατοπεδεύσατο ἡμέρας τρεῖς.
[4.90.1] ὁ δὲ Τέαρος λέγεται ὑπὸ τῶν περιοίκων εἶναι ποταμῶν ἄριστος τά τε ἄλλα ‹τὰ› ἐς ἄκεσιν φέροντα καὶ δὴ καὶ ἀνδράσι καὶ ἵπποισι ψώρην ἀκέσασθαι. εἰσὶ δὲ αὐτοῦ αἱ πηγαὶ δυῶν δέουσαι τεσσεράκοντα, ἐκ πέτρης τῆς αὐτῆς ῥέουσαι· καὶ αἱ μὲν αὐτέων εἰσὶ ψυχραί, αἱ δὲ θερμαί.
[4.90.2] ὁδὸς δ᾽ ἐπ᾽ αὐτάς ἐστι ἴση ἐξ Ἡραίου τε πόλιος τῆς παρὰ Περίνθῳ καὶ ἐξ Ἀπολλωνίης τῆς ἐν τῷ Εὐξείνῳ πόντῳ, δυῶν ἡμερέων ἑκατέρη. ἐκδιδοῖ δὲ ὁ Τέαρος οὗτος ἐς τὸν Κοντάδεσδον ποταμόν, ὁ δὲ Κοντάδεσδος ἐς τὸν Ἀγριάνην, ὁ δὲ Ἀγριάνης ἐς τὸν Ἕβρον, ὁ δὲ ἐς θάλασσαν τὴν παρ᾽ Αἴνῳ πόλι.
[4.91.1] ἐπὶ τοῦτον ὦν τὸν ποταμὸν ἀπικόμενος ὁ Δαρεῖος ὡς ἐστρατοπεδεύσατο, ἡσθεὶς τῷ ποταμῷ στήλην ἔστησε καὶ ἐνθαῦτα, γράμματα ἐγγράψας λέγοντα τάδε·
[4.91.2] Τεάρου ποταμοῦ κεφαλαὶ ὕδωρ ἄριστόν τε καὶ κάλλιστον παρέχονται πάντων ποταμῶν· καὶ ἐπ᾽ αὐτὰς ἀπίκετο ἐλαύνων ἐπὶ Σκύθας στρατὸν ἀνὴρ ἄριστός τε καὶ κάλλιστος πάντων ἀνθρώπων, Δαρεῖος ὁ Ὑστάσπεος, Περσέων τε καὶ πάσης τῆς ἠπείρου βασιλεύς. ταῦτα δὴ ἐνθαῦτα ἐγράφη.
[4.92.1] Δαρεῖος δὲ ἐνθεῦτεν ὁρμηθεὶς ἀπίκετο ἐπ᾽ ἄλλον ποταμὸν τῷ οὔνομα Ἀρτησκός ἐστι, ὃς διὰ Ὀδρυσέων ῥέει. ἐπὶ τοῦτον δὴ τὸν ποταμὸν ἀπικόμενος ἐποίησε τοιόνδε· ἀποδέξας χωρίον τῇ στρατιῇ ἐκέλευε πάντα ἄνδρα λίθον ἕνα παρεξιόντα τιθέναι ἐς τὸ ἀποδεδεγμένον τοῦτο χωρίον. ὡς δὲ ταῦτα ἡ στρατιὴ ἐπετέλεσε, ἐνθαῦτα κολωνοὺς μεγάλους τῶν λίθων καταλιπὼν ἀπήλαυνε τὴν στρατιήν.
[4.93.1] πρὶν δὲ ἀπικέσθαι ἐπὶ τὸν Ἴστρον, πρώτους αἱρέει Γέτας τοὺς ἀθανατίζοντας. οἱ μὲν γὰρ τὸν Σαλμυδησσὸν ἔχοντες Θρήικες καὶ ὑπὲρ Ἀπολλωνίης τε καὶ Μεσαμβρίης πόλιος οἰκημένοι, καλεόμενοι δὲ Σκυρμιάδαι καὶ Νιψαῖοι, ἀμαχητὶ σφέας αὐτοὺς παρέδοσαν Δαρείῳ· οἱ δὲ Γέται πρὸς ἀγνωμοσύνην τραπόμενοι αὐτίκα ἐδουλώθησαν, Θρηίκων ἐόντες ἀνδρηιότατοι καὶ δικαιότατοι.
[4.94.1] ἀθανατίζουσι δὲ τόνδε τὸν τρόπον· οὔτε ἀποθνῄσκειν ἑωυτοὺς νομίζουσι ἰέναι τε τὸν ἀπολλύμενον παρὰ Σάλμοξιν δαίμονα· οἱ δὲ αὐτῶν τὸν αὐτὸν τοῦτον ὀνομάζουσι Γεβελέϊζιν.
[4.94.2] διὰ πεντετηρίδος δὲ τὸν πάλῳ λαχόντα αἰεὶ σφέων αὐτῶν ἀποπέμπουσι ἄγγελον παρὰ τὸν Σάλμοξιν, ἐντελλόμενοι τῶν ἂν ἑκάστοτε δέωνται. πέμπουσι δὲ ὧδε· οἱ μὲν αὐτῶν ταχθέντες ἀκόντια τρία ἔχουσι, ἄλλοι δὲ διαλαβόντες τοῦ ἀποπεμπομένου παρὰ τὸν Σάλμοξιν τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας, ἀνακινήσαντες αὐτὸν μετέωρον ῥίπτουσι ἐς τὰς λόγχας.
[4.94.3] ἢν μὲν δὴ ἀποθάνῃ ἀναπαρείς, τοῖσι δὲ ἵλεος ὁ θεὸς δοκέει εἶναι· ἢν δὲ μὴ ἀποθάνῃ, αἰτιῶνται αὐτὸν τὸν ἄγγελον, φάμενοί μιν ἄνδρα κακὸν εἶναι, αἰτιησάμενοι δὲ τοῦτον ἄλλον ἀποπέμπουσι· ἐντέλλονται δὲ ἔτι ζῶντι.
[4.94.4] οὗτοι οἱ αὐτοὶ Θρήικες καὶ πρὸς βροντήν τε καὶ ἀστραπὴν τοξεύοντες ἄνω πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀπειλέουσι τῷ θεῷ, οὐδένα ἄλλον θεὸν νομίζοντες εἶναι εἰ μὴ τὸν σφέτερον.
[4.95.1] ὡς δὲ ἐγὼ πυνθάνομαι τῶν τὸν Ἑλλήσποντον καὶ Πόντον οἰκεόντων Ἑλλήνων, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐόντα ἄνθρωπον δουλεῦσαι ἐν Σάμῳ, δουλεῦσαι δὲ Πυθαγόρῃ τῷ Μνησάρχου·
[4.95.2] ἐνθεῦτεν δὲ αὐτὸν γενόμενον ἐλεύθερον χρήματα κτήσασθαι συχνά, κτησάμενον δὲ ἀπελθεῖν ἐς τὴν ἑωυτοῦ. ἅτε δὲ κακοβίων τε ἐόντων τῶν Θρηίκων καὶ ὑπαφρονεστέρων, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐπιστάμενον δίαιτάν τε Ἰάδα καὶ ἤθεα βαθύτερα ἢ κατὰ Θρήικας, οἷα Ἕλλησί τε ὁμιλήσαντα καὶ Ἑλλήνων οὐ τῷ ἀσθενεστάτῳ σοφιστῇ Πυθαγόρῃ, κατασκευάσασθαι ἀνδρεῶνα,
[4.95.3] ἐς τὸν πανδοκεύοντα τῶν ἀστῶν τοὺς πρώτους καὶ εὐωχέοντα ἀναδιδάσκειν ὡς οὔτε αὐτὸς οὔτε οἱ συμπόται αὐτοῦ οὔτε οἱ ἐκ τούτων αἰεὶ γινόμενοι ἀποθανέονται, ἀλλ᾽ ἥξουσι ἐς χῶρον τοῦτον ἵνα αἰεὶ περιεόντες ἕξουσι τὰ πάντα ἀγαθά.
[4.95.4] ἐν ᾧ δὲ ἐποίεε τὰ καταλεχθέντα καὶ ἔλεγε ταῦτα, ἐν τούτῳ κατάγαιον οἴκημα ἐποιέετο. ὡς δέ οἱ παντελέως εἶχε τὸ οἴκημα, ἐκ μὲν τῶν Θρηίκων ἠφανίσθη, καταβὰς δὲ κάτω ἐς τὸ κατάγαιον οἴκημα διαιτᾶτο ἐπ᾽ ἔτεα τρία.
[4.95.5] οἱ δέ μιν ἐπόθεόν τε καὶ ἐπένθεον ὡς τεθνεῶτα. τετάρτῳ δὲ ἔτεϊ ἐφάνη τοῖσι Θρήιξι, καὶ οὕτω πιθανά σφι ἐγένετο τὰ ἔλεγε ὁ Σάλμοξις. ταῦτά φασί μιν ποιῆσαι.
[4.96.1] ἐγὼ δὲ περὶ μὲν τούτου καὶ τοῦ καταγαίου οἰκήματος οὔτε ἀπιστέω οὔτε ὦν πιστεύω τι λίην, δοκέω δὲ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον τὸν Σάλμοξιν τοῦτον γενέσθαι Πυθαγόρεω.
[4.96.2] εἴτε δὲ ἐγένετό τις Σάλμοξις ἄνθρωπος, εἴτ᾽ ἐστὶ δαίμων τις Γέτῃσι οὗτος ἐπιχώριος, χαιρέτω. οὗτοι μὲν δὴ τρόπῳ τοιούτῳ χρεώμενοι ὡς ἐχειρώθησαν ὑπὸ Περσέων, εἵποντο τῷ ἄλλῳ στρατῷ.
[4.97.1] Δαρεῖος δὲ ὡς ἀπίκετο καὶ ὁ πεζὸς ἅμ᾽ αὐτῷ στρατὸς ἐπὶ τὸν Ἴστρον, ἐνθαῦτα διαβάντων πάντων Δαρεῖος ἐκέλευσε τούς ‹τε› Ἴωνας τὴν σχεδίην λύσαντας ἕπεσθαι κατ᾽ ἤπειρον ἑωυτῷ καὶ τὸν ἐκ τῶν νεῶν στρατόν.
[4.97.2] μελλόντων δὲ τῶν Ἰώνων λύειν καὶ ποιέειν τὰ κελευόμενα Κώης ὁ Ἐρξάνδρου, στρατηγὸς ἐὼν Μυτιληναίων, ἔλεξε Δαρείῳ τάδε, πυθόμενος πρότερον εἴ οἱ φίλον εἴη γνώμην ἀποδέκεσθαι παρὰ τοῦ βουλομένου ἀποδείκνυσθαι·
[4.97.3] Ὦ βασιλεῦ, ἐπὶ γῆν γὰρ μέλλεις στρατεύεσθαι τῆς οὔτε ἀρηρομένον φανήσεται οὐδὲν οὔτε πόλις οἰκεομένη· σύ νυν γέφυραν ταύτην ἔα κατὰ χώρην ἑστάναι, φυλάκους αὐτῆς λιπὼν τούτους οἵ περ μιν ἔζευξαν.
[4.97.4] καὶ ἤν τε κατὰ νόον πρήξωμεν εὑρόντες Σκύθας, ἔστι ἄποδος ἡμῖν, ἤν τε καὶ μή σφεας εὑρεῖν δυνώμεθα, ἥ γε ἄποδος ἡμῖν ἀσφαλής· οὐ γὰρ ἔδεισά κω μὴ ἑσσωθέωμεν ὑπὸ Σκυθέων μάχῃ, ἀλλὰ μᾶλλον μὴ οὐ δυνάμενοί σφεας εὑρεῖν πάθωμέν τι ἀλώμενοι.
[4.97.5] καὶ τάδε λέγειν φαίη τις ἄν με ἐμεωυτοῦ εἵνεκεν, ὡς καταμένω· ἐγὼ δὲ γνώμην μὲν τὴν εὕρισκον ἀρίστην σοί, βασιλεῦ, ἐς μέσον φέρω, αὐτὸς μέντοι ἕψομαί τοι καὶ οὐκ ἂν λειφθείην.
[4.97.6] κάρτα τε ἥσθη τῇ γνώμῃ Δαρεῖος καί μιν ἀμείψατο τοῖσδε· Ξεῖνε Λέσβιε, σωθέντος ἐμεῦ ὀπίσω ἐς οἶκον τὸν ἐμὸν ἐπιφάνηθί μοι πάντως, ἵνα σε ἀντὶ χρηστῆς συμβουλίης χρηστοῖσι ἔργοισι ἀμείψωμαι.
[4.98.1] ταῦτα εἴπας καὶ ἀπάψας ἅμματα ἑξήκοντα ἐν ἱμάντι, καλέσας ἐς λόγους τοὺς Ἰώνων τυράννους ἔλεγε τάδε·
[4.98.2] Ἄνδρες Ἴωνες, ἡ μὲν πρότερον γνώμη ἀποδεχθεῖσα ἐς τὴν γέφυραν μετείσθω μοι, ἔχοντες δὲ τὸν ἱμάντα τόνδε ποιέετε τάδε· ἐπεάν ἐμὲ ἴδητε τάχιστα πορευόμενον ἐπὶ Σκύθας, ἀπὸ τούτου ἀρξάμενοι τοῦ χρόνου λύετε ἅμμα ἓν ἑκάστης ἡμέρης· ἢν δὲ ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ μὴ παρέω ἀλλὰ διεξέλθωσι ὑμῖν αἱ ἡμέραι τῶν ἁμμάτων, ἀποπλέετε ἐς τὴν ὑμετέρην αὐτῶν.
[4.98.3] μέχρι δὲ τούτου, ἐπείτε οὕτω μετέδοξε, φυλάσσετε τὴν σχεδίην, πᾶσαν προθυμίην σωτηρίης τε καὶ φυλακῆς παρεχόμενοι· ταῦτα δὲ ποιεῦντες ἐμοὶ μεγάλως χαριεῖσθε. Δαρεῖος μὲν ταῦτα εἴπας ἐς τὸ πρόσω ἠπείγετο.
[4.99.1] Τῆς δὲ Σκυθικῆς γῆς ἡ Θρηίκη τὸ ἐς θάλασσαν πρόκειται. κόλπου δὲ ἀγομένου τῆς γῆς ταύτης ἡ Σκυθική τε ἐκδέκεται καὶ ὁ Ἴστρος ἐκδιδοῖ ἐς αὐτήν, πρὸς εὖρον ἄνεμον τὸ στόμα τετραμμένος.
[4.99.2] τὸ δὲ ἀπὸ Ἴστρου ἔρχομαι σημανέων τὸ πρὸς θάλασσαν αὐτῆς, τῆς Σκυθικῆς χώρης ἐς μέτρησιν. ἀπὸ Ἴστρου αὕτη ἤδη ‹ἡ› ἀρχαίη Σκυθίη ἐστί, πρὸς μεσαμβρίην τε καὶ νότον ἄνεμον κειμένη, μέχρι πόλιος Καρκινίτιδος καλεομένης.
[4.99.3] τὸ δὲ ἀπὸ ταύτης τὴν μὲν ἐπὶ θάλασσαν τὴν αὐτὴν φέρουσαν, ἐοῦσαν ὀρεινήν τε χώρην καὶ προκειμένην τὸ ἐς Πόντον, νέμεται τὸ Ταυρικὸν ἔθνος μέχρι Χερσονήσου τῆς Τρηχέης καλεομένης· αὕτη δὲ ἐς θάλασσαν τὴν πρὸς ἀπηλιώτην ἄνεμον κατήκει.
[4.99.4] ἔστι γὰρ τῆς Σκυθικῆς τὰ δύο μέρεα τῶν οὔρων ἐς θάλασσαν φέροντα, τήν τε πρὸς μεσαμβρίην καὶ τὴν πρὸς τὴν ἠῶ, κατά περ τῆς Ἀττικῆς χώρης· καὶ παραπλήσια ταύτῃ καὶ οἱ Ταῦροι νέμονται τῆς Σκυθικῆς, ὡς εἰ τῆς Ἀττικῆς ἄλλο ἔθνος καὶ μὴ Ἀθηναῖοι νεμοίατο τὸν γουνὸν τὸν Σουνιακόν, μᾶλλον ἐς τὸν πόντον [τὴν ἄκρην] ἀνέχοντα, τὸν ἀπὸ Θορικοῦ μέχρι Ἀναφλύστου δήμου.
[4.99.5] λέγω δὲ ὡς εἶναι ταῦτα σμικρὰ μεγάλοισι συμβαλεῖν. τοιοῦτο ἡ Ταυρική ἐστι. ὃς δὲ τῆς Ἀττικῆς ταῦτα μὴ παραπέπλωκε, ἐγὼ δὲ ἄλλως δηλώσω· ὡς εἰ τῆς Ἰηπυγίης ἄλλο ἔθνος καὶ μὴ Ἰήπυγες ἀρξάμενοι ἐκ Βρεντεσίου λιμένος ἀποταμοίατο μέχρι Τάραντος καὶ νεμοίατο τὴν ἄκρην. δύο δὲ λέγων ταῦτα πολλὰ λέγω παρόμοια τοῖσι ἄλλοισι οἶκε ἡ Ταυρική.
[4.100.1] τὸ δ᾽ ἀπὸ τῆς Ταυρικῆς ἤδη Σκύθαι τὰ κατύπερθε τῶν Ταύρων καὶ τὰ πρὸς θαλάσσης τῆς ἠοίης νέμονται, τοῦ τε Βοσπόρου τοῦ Κιμμερίου τὰ πρὸς ἑσπέρης καὶ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος μέχρι Τανάϊδος ποταμοῦ, ὃς ἐκδιδοῖ ἐς μυχὸν τῆς λίμνης ταύτης.
[4.100.2] ἤδη ὦν ἀπὸ μὲν Ἴστρου τὰ κατύπερθε ἐς τὴν μεσόγαιαν φέροντα ἀποκληίεται ἡ Σκυθικὴ ὑπὸ πρώτων Ἀγαθύρσων, μετὰ δὲ Νευρῶν, ἔπειτα δὲ Ἀνδροφάγων, τελευταίων δὲ Μελαγχλαίνων.
[4.101.1] ἔστι ὦν τῆς Σκυθικῆς ὡς ἐούσης τετραγώνου, τῶν δύο μερέων κατηκόντων ἐς θάλασσαν, πάντῃ ἴσον τό τε ἐς τὴν μεσόγαιαν φέρον καὶ τὸ παρὰ τὴν θάλασσαν.
[4.101.2] ἀπὸ γὰρ Ἴστρου ἐπὶ Βορυσθένεα δέκα ἡμερέων ὁδός, ἀπὸ Βορυσθένεός τε ἐπὶ τὴν λίμνην τὴν Μαιῆτιν ἑτερέων δέκα· καὶ τὸ ἀπὸ θαλάσσης ἐς μεσόγαιαν ἐς τοὺς Μελαγχλαίνους τοὺς κατύπερθε Σκυθέων οἰκημένους εἴκοσι ἡμερέων ὁδός.
[4.101.3] ἡ δὲ ὁδὸς ἡ ἡμερησίη ἀνὰ διηκόσια στάδια συμβέβληταί μοι. Οὕτω ἂν εἴη τῆς Σκυθικῆς τὰ ἐπικάρσια τετρακισχιλίων σταδίων καὶ τὰ ὄρθια τὰ ἐς τὴν μεσόγαιαν φέροντα ἑτέρων τοσούτων σταδίων. ἡ μέν νυν γῆ αὕτη ἐστὶ μέγαθος τοσαύτη.
[4.102.1] Οἱ δὲ Σκύθαι δόντες σφίσι λόγον ὡς οὐκ οἷοί τέ εἰσι τὸν Δαρείου στρατὸν ἰθυμαχίῃ διώσασθαι μοῦνοι, ἔπεμπον ἐς τοὺς πλησιοχώρους ἀγγέλους· τῶν δὲ καὶ δὴ οἱ βασιλέες συνελθόντες ἐβουλεύοντο ὡς στρατοῦ ἐπελαύνοντος μεγάλου.
[4.102.2] ἦσαν δὲ οἱ συνελθόντες βασιλέες Ταύρων καὶ Ἀγαθύρσων καὶ Νευρῶν καὶ Ἀνδροφάγων καὶ Μελαγχλαίνων καὶ Γελωνῶν καὶ Βουδίνων καὶ Σαυροματέων.
[4.103.1] τούτων Ταῦροι μὲν νόμοισι τοιοισίδε χρέωνται· θύουσι μὲν τῇ παρθένῳ τούς τε ναυηγοὺς καὶ τοὺς ἂν λάβωσι Ἑλλήνων ἐπαναχθέντες τρόπῳ τοιῷδε· καταρξάμενοι ῥοπάλῳ παίουσι τὴν κεφαλήν.
[4.103.2] οἱ μὲν δὴ λέγουσι ὡς τὸ σῶμα ἀπὸ τοῦ κρημνοῦ ὠθέουσι κάτω (ἐπὶ γὰρ κρημνοῦ ἵδρυται τὸ ἱρόν), τὴν δὲ κεφαλὴν ἀνασταυροῦσι, οἱ δὲ κατὰ μὲν τὴν κεφαλὴν ὁμολογέουσι, τὸ μέντοι σῶμα οὐκ ὠθέεσθαι ἀπὸ τοῦ κρημνοῦ λέγουσι ἀλλὰ γῇ κρύπτεσθαι. τὴν δὲ δαίμονα ταύτην τῇ θύουσι λέγουσι αὐτοὶ Ταῦροι Ἰφιγένειαν τὴν Ἀγαμέμνονος εἶναι.
[4.103.3] πολεμίους δὲ ἄνδρας τοὺς ἂν χειρώσωνται ποιεῦσι τάδε· ἀποταμὼν ἕκαστος κεφαλὴν ἀποφέρεται ἐς τὰ οἰκία, ἔπειτα ἐπὶ ξύλου μεγάλου ἀναπείρας ἱστᾷ ὑπὲρ τῆς οἰκίης ὑπερέχουσαν πολλόν, μάλιστα δὲ ὑπὲρ τῆς καπνοδόκης· φασὶ δὲ τούτους φυλάκους τῆς οἰκίης πάσης ὑπεραιωρέεσθαι. ζῶσι δὲ ἀπὸ ληίης τε καὶ πολέμου.
[4.104.1] Ἀγάθυρσοι δὲ ἁβρότατοι ἄνδρες εἰσὶ καὶ χρυσοφόροι τὰ μάλιστα, ἐπίκοινον δὲ τῶν γυναικῶν τὴν μεῖξιν ποιεῦνται, ἵνα κασίγνητοί τε ἀλλήλων ἔωσι καὶ οἰκήιοι ἐόντες πάντες μήτε φθόνῳ μήτ᾽ ἔχθεϊ χρέωνται ἐς ἀλλήλους. τὰ δὲ ἄλλα νόμαια Θρήιξι προσκεχωρήκασι.
[4.105.1] Νευροὶ δὲ νόμοισι μὲν χρέωνται Σκυθικοῖσι, γενεῇ δὲ μιῇ πρότερόν σφεας τῆς Δαρείου στρατηλασίης κατέλαβε ἐκλιπεῖν τὴν χώρην πᾶσαν ὑπὸ ὀφίων. ὄφιας γάρ σφι πολλοὺς μὲν ἡ χώρη ἀνέφαινε, οἱ δὲ πλεῦνες ἄνωθέν σφι ἐκ τῶν ἐρήμων ἐπέπεσον, ἐς οὗ πιεζόμενοι οἴκησαν μετὰ Βουδίνων τὴν ἑωυτῶν ἐκλιπόντες.
[4.105.2] κινδυνεύουσι δὲ οἱ ἄνθρωποι οὗτοι γόητες εἶναι. λέγονται γὰρ ὑπὸ Σκυθέων καὶ Ἑλλήνων τῶν ἐν τῇ Σκυθικῇ κατοικημένων ὡς ἔτεος ἑκάστου ἅπαξ τῶν Νευρῶν ἕκαστος λύκος γίνεται ἡμέρας ὀλίγας καὶ αὖτις ὀπίσω ἐς τὠυτὸ ἀποκατίσταται. ἐμὲ μέν νυν ταῦτα λέγοντες οὐ πείθουσι, λέγουσι δὲ οὐδὲν ἧσσον, καὶ ὀμνῦσι δὲ λέγοντες.
[4.106.1] Ἀνδροφάγοι δὲ ἀγριώτατα πάντων ἀνθρώπων ἔχουσι ἤθεα, οὔτε δίκην νομίζοντες οὔτε νόμῳ οὐδενὶ χρεώμενοι. νομάδες δέ εἰσι, ἐσθῆτά τε φορέουσι τῇ Σκυθικῇ ὁμοίην, γλῶσσαν δὲ ἰδίην ‹ἔχουσι›, ἀνθρωποφαγέουσι δὲ μοῦνοι τούτων.
[4.107.1] Μελάγχλαινοι δὲ εἵματα μὲν μέλανα φορέουσι πάντες, ἐπ᾽ ὧν καὶ τὰς ἐπωνυμίας ἔχουσι, νόμοισι δὲ Σκυθικοῖσι χρέωνται.
[4.108.1] Βουδῖνοι δέ, ἔθνος ἐὸν μέγα καὶ πολλόν, γλαυκόν τε πᾶν ἰσχυρῶς ἐστι καὶ πυρρόν. πόλις δὲ ἐν αὐτοῖσι πεπόλισται ξυλίνη, οὔνομα δὲ τῇ πόλι ἐστὶ Γελωνός· τοῦ δὲ τείχεος μέγαθος κῶλον ἕκαστον τριήκοντα σταδίων ἐστί, ὑψηλὸν δὲ καὶ πᾶν ξύλινον, καὶ ‹αἱ› οἰκίαι αὐτῶν ξύλιναι καὶ τὰ ἱρά.
[4.108.2] ἔστι γὰρ δὴ αὐτόθι Ἑλληνικῶν θεῶν ἱρὰ Ἑλληνικῶς κατεσκευασμένα ἀγάλμασί τε καὶ βωμοῖσι καὶ νηοῖσι ξυλίνοισι, καὶ τῷ Διονύσῳ τριετηρίδας ἀνάγουσι καὶ βακχεύουσι. εἰσὶ γὰρ οἱ Γελωνοὶ τὸ ἀρχαῖον Ἕλληνες, ἐκ τῶν δὲ ἐμπορίων ἐξαναστάντες οἴκησαν ἐν τοῖσι Βουδίνοισι· καὶ γλώσσῃ τὰ μὲν Σκυθικῇ, τὰ δὲ Ἑλληνικῇ χρέωνται.
[4.109.1] Βουδῖνοι δὲ οὐ τῇ αὐτῇ γλώσσῃ χρέωνται καὶ Γελωνοί, οὐδὲ δίαιτα ἡ αὐτή· οἱ μὲν γὰρ Βουδῖνοι ἐόντες αὐτόχθονες νομάδες τέ εἰσι καὶ φθειροτραγέουσι μοῦνοι τῶν ταύτῃ, Γελωνοὶ δὲ γῆς τε ἐργάται καὶ σιτοφάγοι καὶ κήπους ἐκτημένοι, οὐδὲν τὴν ἰδέην ὅμοιοι οὐδὲ τὸ χρῶμα. ὑπὸ μέντοι Ἑλλήνων καλέονται καὶ οἱ Βουδῖνοι Γελωνοί, οὐκ ὀρθῶς καλεόμενοι.
[4.109.2] ἡ δὲ χώρη σφέων πᾶσά ἐστι δασέα ἴδῃσι παντοίῃσι· ἐν δὲ τῇ ἴδῃ τῇ πλείστῃ ἐστὶ λίμνη μεγάλη τε καὶ πολλὴ καὶ ἕλος καὶ κάλαμος περὶ αὐτήν. ἐν δὲ ταύτῃ ἐνύδριες ἁλίσκονται καὶ κάστορες καὶ ἄλλα θηρία τετραγωνοπρόσωπα, τῶν τὰ δέρματα παρὰ τὰς σισύρνας παραρράπτεται, καὶ οἱ ὄρχιες αὐτοῖσί εἰσι χρήσιμοι ἐς ὑστερέων ἄκεσιν.
[4.110.1] Σαυροματέων δὲ πέρι ὧδε λέγεται. ὅτε Ἕλληνες Ἀμαζόσι ἐμαχέσαντο (τὰς δὲ Ἀμαζόνας καλέουσι οἱ Σκύθαι Οἰόρπατα, δύναται δὲ τὸ οὔνομα τοῦτο κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν ἀνδροκτόνοι· οἰὸρ γὰρ καλέουσι ἄνδρα, τὸ δὲ πατὰ κτείνειν), τότε λόγος τοὺς Ἕλληνας νικήσαντας τῇ ἐπὶ Θερμώδοντι μάχῃ ἀποπλέειν ἄγοντας τρισὶ πλοίοισι τῶν Ἀμαζόνων ὅσας ἐδυνέατο ζωγρῆσαι, τὰς δὲ ἐν τῷ πελάγεϊ ἐπιθεμένας ἐκκόψαι τοὺς ἄνδρας.
[4.110.2] πλοῖα δὲ οὐ γινώσκειν αὐτὰς οὐδὲ πηδαλίοισι χρᾶσθαι οὐδὲ ἱστίοισι οὐδὲ εἰρεσίῃ· ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐξέκοψαν τοὺς ἄνδρας, ἐφέροντο κατὰ κῦμα καὶ ἄνεμον· καὶ ἀπικνέονται τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος ἐπὶ Κρημνούς. οἱ δὲ Κρημνοί εἰσι γῆς τῆς Σκυθέων τῶν ἐλευθέρων. ἐνθαῦτα ἀποβᾶσαι ἀπὸ τῶν πλοίων αἱ Ἀμαζόνες ὁδοιπόρεον ἐς τὴν οἰκεομένην. ἐντυχοῦσαι δὲ πρώτῳ ἱπποφορβίῳ τοῦτο διήρπασαν καὶ ἐπὶ τούτων ἱππαζόμεναι ἐληίζοντο τὰ τῶν Σκυθέων.
[4.111.1] οἱ δὲ Σκύθαι οὐκ εἶχον συμβαλέσθαι τὸ πρῆγμα· οὔτε γὰρ φωνὴν οὔτε ἐσθῆτα οὔτε τὸ ἔθνος ἐγίνωσκον, ἀλλ᾽ ἐν θώματι ἦσαν ὁκόθεν ἔλθοιεν, ἐδόκεον δ᾽ αὐτὰς εἶναι ἄνδρας τὴν πρώτην ἡλικίην ἔχοντας, μάχην τε δὴ πρὸς αὐτὰς ἐποιεῦντο. ἐκ δὲ τῆς μάχης τῶν νεκρῶν ἐκράτησαν οἱ Σκύθαι καὶ οὕτως ἔγνωσαν ἐούσας γυναῖκας.
[4.111.2] βουλευομένοισι ὦν αὐτοῖσι ἔδοξε κτείνειν μὲν οὐδενὶ τρόπῳ ἔτι αὐτάς, ἑωυτῶν δὲ τοὺς νεωτάτους ἀποπέμψαι ἐς αὐτάς, πλῆθος εἰκάσαντας ὅσαι περ ἐκεῖναι ἦσαν· τούτους δὲ στρατοπεδεύεσθαι πλησίον ἐκεινέων καὶ ποιέειν τά περ ἂν καὶ ἐκεῖναι ποιέωσι· ἢν δὲ αὐτοὺς διώκωσι, μάχεσθαι μὲν μή, ὑποφεύγειν δέ· ἐπεὰν δὲ παύσωνται, ἐλθόντας αὐτοὺς πλησίον στρατοπεδεύεσθαι. ταῦτα ἐβουλεύσαντο οἱ Σκύθαι βουλόμενοι ἐξ αὐτέων παῖδας ἐκγενήσεσθαι.
[4.112.1] ἀποπεμφθέντες δὲ οἱ νεηνίσκοι ἐποίευν τὰ ἐντεταλμένα. ἐπεὶ δὲ ἔμαθον αὐτοὺς αἱ Ἀμαζόνες ἐπ᾽ οὐδεμιῇ δηλήσι ἀπιγμένους, ἔων χαίρειν· προσεχώρεον δὲ πλησιαιτέρω τὸ στρατόπεδον τῷ στρατοπέδῳ ἐπ᾽ ἡμέρῃ ἑκάστῃ. εἶχον δὲ οὐδὲν οὐδ᾽ οἱ νεηνίσκοι, ὥσπερ οὐδὲ αἱ Ἀμαζόνες, εἰ μὴ τὰ ὅπλα καὶ τοὺς ἵππους· ἀλλὰ ζόην ἔζωον τὴν αὐτὴν ἐκείνῃσι, θηρεύοντές τε καὶ ληιζόμενοι.
[4.113.1] ἐποίευν δὲ αἱ Ἀμαζόνες ἐς τὴν μεσαμβρίην τοιόνδε· ἐγίνοντο σποράδες κατὰ μίαν τε καὶ δύο, πρόσω δὴ ἀπ᾽ ἀλληλέων ἐς εὐμαρείην ἀποσκιδνάμεναι. μαθόντες δὲ καὶ οἱ Σκύθαι ἐποίευν τὠυτὸ τοῦτο. καί τις μουνωθεισέων τινὶ αὐτέων ἐνεχρίμπτετο, καὶ ἡ Ἀμαζὼν οὐκ ἀπωθέετο ἀλλὰ περιεῖδε χρήσασθαι.
[4.113.2] καὶ φωνῆσαι μὲν οὐκ εἶχε (οὐ γὰρ συνίεσαν ἀλλήλων), τῇ δὲ χειρὶ ἔφραζε ἐς τὴν ὑστεραίην ἐλθεῖν ἐς τὠυτὸ χωρίον καὶ ἕτερον ἄγειν, σημαίνουσα δύο γενέσθαι καὶ αὐτὴ ἑτέρην ἄξειν.
[4.113.3] ὁ δὲ νεηνίσκος ἐπεὶ ἀπῆλθε, ἔλεξε ταῦτα πρὸς τοὺς λοιπούς· τῇ δὲ ὑστεραίῃ ἦλθε ἐς τὸ χωρίον αὐτός τε οὗτος καὶ ἕτερον ἦγε, καὶ τὴν Ἀμαζόνα εὗρε δευτέρην αὐτὴν ὑπομένουσαν. οἱ δὲ λοιποὶ νεηνίσκοι ὡς ἐπύθοντο ταῦτα, καὶ αὐτοὶ ἐκτιλώσαντο τὰς λοιπὰς τῶν Ἀμαζόνων.
[4.114.1] μετὰ δὲ συμμείξαντες τὰ στρατόπεδα οἴκεον ὁμοῦ, γυναῖκα ἔχων ἕκαστος ταύτην τῇ τὸ πρῶτον συνεμείχθη. τὴν δὲ φωνὴν τὴν μὲν τῶν γυναικῶν οἱ ἄνδρες οὐκ ἐδυνέατο μαθεῖν, τὴν δὲ τῶν ἀνδρῶν αἱ γυναῖκες συνέλαβον.
[4.114.2] ἐπεὶ δὲ συνῆκαν ἀλλήλων, ἔλεξαν πρὸς τὰς Ἀμαζόνας τάδε οἱ ἄνδρες· Ἡμῖν εἰσὶ μὲν τοκέες, εἰσὶ δὲ καὶ κτήσιες. νῦν ὦν μηκέτι πλεῦνα χρόνον ζόην τοιήνδε ἔχωμεν, ἀλλ᾽ ἀπελθόντες ἐς τὸ πλῆθος διαιτώμεθα· γυναῖκας δὲ ἕξομεν ὑμέας καὶ οὐδαμὰς ἄλλας.
[4.114.3] αἱ δὲ πρὸς ταῦτα ἔλεξαν τάδε· Ἡμεῖς οὐκ ἂν δυναίμεθα οἰκέειν μετὰ τῶν ὑμετερέων γυναικῶν· οὐ γὰρ τὰ αὐτὰ νόμαια ἡμῖν τε κἀκείνῃσί ἐστι. ἡμεῖς μὲν τοξεύομέν τε καὶ ἀκοντίζομεν καὶ ἱππαζόμεθα, ἔργα δὲ γυναικήια οὐκ ἐμάθομεν· αἱ δὲ ὑμέτεραι γυναῖκες τούτων μὲν οὐδὲν τῶν ἡμεῖς κατελέξαμεν ποιεῦσι, ἔργα δὲ γυναικήια ἐργάζονται μένουσαι ἐν τῇσι ἁμάξῃσι, οὔτ᾽ ἐπὶ θήρην ἰοῦσαι οὔτε ἄλλῃ οὐδαμῇ.
[4.114.4] οὐκ ἂν ὦν δυναίμεθα ἐκείνῃσι συμφέρεσθαι. ἀλλ᾽ εἰ βούλεσθε γυναῖκας ἔχειν ἡμέας καὶ δοκέειν εἶναι δικαιότατοι, ἐλθόντες παρὰ τοὺς τοκέας ἀπολάχετε τῶν κτημάτων τὸ μέρος, καὶ ἔπειτα ἐλθόντες οἰκέωμεν ἐπ᾽ ἡμέων αὐτῶν.
[4.115.1] ἐπείθοντο καὶ ἐποίησαν ταῦτα οἱ νεηνίσκοι. ἐπείτε δὲ ἀπολαχόντες τῶν κτημάτων τὸ ἐπιβάλλον ἦλθον ὀπίσω παρὰ τὰς Ἀμαζόνας, ἔλεξαν αἱ γυναῖκες πρὸς αὐτοὺς τάδε·
[4.115.2] Ἡμέας ἔχει φόβος τε καὶ δέος, ὅκως χρὴ οἰκέειν ἐν τῷδε τῷ χώρῳ, τοῦτο μὲν ὑμέας ἀποστερησάσας πατέρων, τοῦτο δὲ τὴν γῆν τὴν ὑμετέρην δηλησαμένας πολλά.
[4.115.3] ἀλλ᾽ ἐπείτε ἀξιοῦτε ἡμέας γυναῖκας ἔχειν, τάδε ποιέετε ἅμα ἡμῖν· φέρετε ἐξαναστέωμεν ἐκ τῆς γῆς τῆσδε καὶ περήσαντες Τάναϊν ποταμὸν οἰκέωμεν. ἐπείθοντο καὶ ταῦτα οἱ νεηνίσκοι.
[4.116.1] διαβάντες δὲ τὸν Τάναϊν ὁδοιπόρεον πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα τριῶν μὲν ἡμερέων ἀπὸ τοῦ Τανάϊδος ὁδόν, τριῶν δὲ ἀπὸ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος πρὸς βορέην ἄνεμον. ἀπικόμενοι δὲ ἐς τοῦτον τὸν χῶρον ἐν τῷ νῦν κατοίκηνται, οἴκησαν τοῦτον.
[4.116.2] καὶ διαίτῃ ἀπὸ τούτου χρέωνται τῇ παλαιῇ τῶν Σαυροματέων αἱ γυναῖκες, καὶ ἐπὶ θήρην ἐπ᾽ ἵππων ἐκφοιτῶσαι ἅμα τοῖσι ἀνδράσι καὶ χωρὶς τῶν ἀνδρῶν, καὶ ἐς πόλεμον φοιτῶσαι καὶ στολὴν τὴν αὐτὴν τοῖσι ἀνδράσι φορέουσαι.
[4.117.1] φωνῇ δὲ οἱ Σαυρομάται νομίζουσι Σκυθικῇ, σολοικίζοντες αὐτῇ ἀπὸ τοῦ ἀρχαίου, ἐπεὶ οὐ χρηστῶς ἐξέμαθον αὐτὴν αἱ Ἀμαζόνες. τὰ περὶ γάμων δὲ ὧδέ σφι διάκειται· οὐ γαμέεται παρθένος οὐδεμία πρὶν [ἂν] τῶν πολεμίων ἄνδρα ἀποκτείνῃ. αἱ δέ τινες αὐτέων καὶ τελευτῶσι γηραιαὶ πρὶν γήμασθαι, οὐ δυνάμεναι τὸν νόμον ἐκπλῆσαι.
[4.118.1] Ἐπὶ τούτων ὦν τῶν καταλεχθέντων ἐθνέων τοὺς βασιλέας ἁλισμένους ἀπικόμενοι τῶν Σκυθέων οἱ ἄγγελοι ἔλεγον ἐκδιδάσκοντες ὡς ὁ Πέρσης, ἐπειδή οἱ τὰ ἐν τῇ ἠπείρῳ τῇ ἑτέρῃ πάντα κατέστραπται, γέφυραν ζεύξας ἐπὶ τῷ αὐχένι τοῦ Βοσπόρου διαβέβηκε ἐς τήνδε τὴν ἤπειρον, διαβὰς δὲ καὶ καταστρεψάμενος Θρήικας γεφυροῖ ποταμὸν Ἴστρον, βουλόμενος καὶ τάδε πάντα ὑπ᾽ ἑωυτῷ ποιήσασθαι.
[4.118.2] Ὑμεῖς ὦν μηδενὶ τρόπῳ ἐκ τοῦ μέσου κατήμενοι περιίδητε ἡμέας διαφθαρέντας, ἀλλὰ τὠυτὸ νοήσαντες ἀντιάζωμεν τὸν ἐπιόντα. οὐκ ὦν ποιήσετε ταῦτα; ἡμεῖς μὲν πιεζόμενοι ἢ ἐκλείψομεν τὴν χώρην ἢ μένοντες ὁμολογίῃ χρησόμεθα.
[4.118.3] τί γὰρ πάθωμεν μὴ βουλομένων ὑμέων τιμωρέειν; ὑμῖν δὲ οὐδὲν ἐπὶ τούτῳ ἔσται ἐλαφρότερον· ἥκει γὰρ ὁ Πέρσης οὐδέν τι μᾶλλον ἐπ᾽ ἡμέας ἢ οὐ καὶ ἐπ᾽ ὑμέας, οὐδέ οἱ καταχρήσει ἡμέας καταστρεψαμένῳ ὑμέων ἀπέχεσθαι.
[4.118.4] μέγα δὲ ὑμῖν λόγων τῶνδε μαρτύριον ἐρέομεν· εἰ γὰρ ἐπ᾽ ἡμέας μούνους ἐστρατηλάτεε ὁ Πέρσης τείσασθαι τῆς πρόσθε δουλοσύνης βουλόμενος, χρῆν αὐτὸν πάντων τῶν ἄλλων ἀπεχόμενον ἰέναι οὕτω ἐπὶ τὴν ἡμετέρην, καὶ ἂν ἐδήλου πᾶσι ὡς ἐπὶ Σκύθας ἐλαύνει καὶ οὐκ ἐπὶ τοὺς ἄλλους.
[4.118.5] νῦν δὲ ἐπείτε τάχιστα διέβη ‹ἐς› τήνδε τὴν ἤπειρον, τοὺς αἰεὶ ἐμποδὼν γινομένους ἡμεροῦται πάντας. τούς τε δὴ ἄλλους ἔχει ὑπ᾽ ἑωυτῷ Θρήικας καὶ δὴ καὶ τοὺς ἡμῖν ἐόντας πλησιοχώρους Γέτας.
[4.119.1] ταῦτα Σκυθέων ἐπαγγελλομένων ἐβουλεύοντο οἱ βασιλέες οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνέων ἥκοντες, καί σφεων ἐσχίσθησαν αἱ γνῶμαι. ὁ μὲν Γελωνὸς καὶ ὁ Βουδῖνος καὶ ὁ Σαυρομάτης κατὰ τὠυτὸ γενόμενοι ὑπεδέκοντο Σκύθῃσι τιμωρήσειν, ὁ δὲ Ἀγάθυρσος καὶ Νευρὸς καὶ Ἀνδροφάγος καὶ οἱ τῶν Μελαγχλαίνων καὶ Ταύρων τάδε Σκύθῃσι ὑπεκρίναντο·
[4.119.2] Εἰ μὲν μὴ ὑμεῖς ἔατε οἱ πρότερον ἀδικήσαντες Πέρσας καὶ ἄρξαντες πολέμου, τούτων δεόμενοι τῶν νῦν δέεσθε λέγειν τε ἂν ἐφαίνεσθε ἡμῖν ὀρθά, καὶ ἡμεῖς ὑπακούσαντες τὠυτὸ ἂν ὑμῖν ἐπρήσσομεν.
[4.119.3] νῦν δὲ ὑμεῖς τε ἐς τὴν ἐκείνων ἐσβαλόντες γῆν ἄνευ ἡμέων ἐπεκρατέετε Περσέων ὅσον χρόνον ὑμῖν ὁ θεὸς παρεδίδου, καὶ ἐκεῖνοι, ἐπεί σφεας ὡυτὸς θεὸς ἐγείρει, τὴν ὁμοίην ὑμῖν ἀποδιδοῦσι.
[4.119.4] ἡμεῖς δὲ οὔτε τι τότε ἠδικήσαμεν τοὺς ἄνδρας τούτους οὐδὲν οὔτε νῦν πρότεροι πειρησόμεθα ἀδικέειν. ἢν μέντοι ἐπίῃ καὶ ἐπὶ τὴν ἡμετέρην ἄρξῃ τε ἀδικέων, καὶ ἡμεῖς οὐ πεισόμεθα. μέχρι δὲ τοῦτο ἴδωμεν, μενέομεν παρ᾽ ἡμῖν αὐτοῖσι· ἥκειν γὰρ δοκέομεν οὐκ ἐπ᾽ ἡμέας Πέρσας, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοὺς αἰτίους τῆς ἀδικίης γενομένους.
[4.120.1] Ταῦτα ὡς ἀπενειχθέντα ἐπύθοντο οἱ Σκύθαι, ἐβουλεύοντο ἰθυμαχίην μὲν μηδεμίαν ποιέεσθαι ἐκ τοῦ ἐμφανέος, ὅτε δή σφι οὗτοί γε σύμμαχοι οὐ προσεγίνοντο, ὑπεξιόντες δὲ καὶ ὑπεξελαύνοντες τὰ φρέατα τὰ παρεξίοιεν αὐτοὶ καὶ τὰς κρήνας συγχοῦν, τὴν ποίην τε ἐκ τῆς γῆς ἐκτρίβειν, διχοῦ σφέας διελόντες.
[4.120.2] καὶ πρὸς μὲν τὴν μίαν τῶν μοιρέων, τῆς ἐβασίλευε Σκώπασις, προσχωρέειν Σαυρομάτας· τούτους μὲν δὴ ὑπάγειν, ἢν ἐπὶ τοῦτο τράπηται ὁ Πέρσης, ἰθὺ Τανάϊδος ποταμοῦ παρὰ τὴν Μαιῆτιν λίμνην ὑποφεύγοντας, ἀπελαύνοντός τε τοῦ Πέρσεω ἐπιόντας διώκειν. αὕτη μέν σφι μία ἦν μοῖρα τῆς βασιληίης τεταγμένη ταύτην τὴν ὁδὸν ἥ περ εἴρηται.
[4.120.3] τὰς δὲ δύο τῶν βασιληίων, τήν τε μεγάλην τῆς ἦρχε Ἰδάνθυρσος καὶ τὴν τρίτην τῆς ἐβασίλευε Τάξακις, συνελθούσας ἐς τὠυτὸ καὶ Γελωνῶν τε καὶ Βουδίνων προσγενομένων, ἡμέρης καὶ τούτους ὁδῷ προέχοντας τῶν Περσέων ὑπεξάγειν, ὑπιόντας τε καὶ ποιεῦντας τὰ βεβουλευμένα.
[4.120.4] πρῶτα μέν νυν ὑπάγειν σφέας ἰθὺ τῶν χωρέων τῶν ἀπειπαμένων τὴν σφετέρην συμμαχίην, ἵνα καὶ τούτους ἐκπολεμώσωσι· εἰ δὲ μὴ ἑκόντες γε ὑπέδυσαν τὸν πόλεμον τὸν πρὸς Πέρσας, ἀλλ᾽ ἀέκοντας ἐκπολεμῶσαι· μετὰ δὲ τοῦτο ὑποστρέφειν ἐς τὴν σφετέρην καὶ ἐπιχειρέειν, ἢν δὴ βουλευομένοισι δοκέῃ.
[4.121.1] ταῦτα οἱ Σκύθαι βουλευσάμενοι ὑπηντίαζον τὴν Δαρείου στρατιήν, προδρόμους ἀποστείλαντες τῶν ἱππέων τοὺς ἀρίστους. τὰς δὲ ἁμάξας ἐν τῇσί σφι διαιτᾶτο τὰ τέκνα τε καὶ αἱ γυναῖκες πάσαι, καὶ τὰ πρόβατα πάντα, πλὴν ὅσα σφι ἐς φορβὴν ἱκανὰ ἦν, τοσαῦτα ὑπολιπόμενοι τὰ ἄλλα ἅμα τῇσι ἁμάξῃσι προέπεμψαν, ἐντειλάμενοι αἰεὶ τὸ πρὸς βορέω ἐλαύνειν.
[4.122.1] ταῦτα μὲν δὴ προεκομίζετο, τῶν δὲ Σκυθέων οἱ πρόδρομοι ὡς εὗρον τοὺς Πέρσας ὅσον τε τριῶν ἡμερέων ὁδὸν ἀπέχοντας ἀπὸ τοῦ Ἴστρου, οὗτοι μὲν τούτους εὑρόντες ἡμέρης ὁδῷ προέχοντες ἐστρατοπεδεύοντο τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα λεαίνοντες.
[4.122.2] οἱ δὲ Πέρσαι ὡς εἶδον ἐπιφανεῖσαν τῶν Σκυθέων τὴν ἵππον, ἐπήισαν κατὰ στίβον αἰεὶ ὑπαγόντων. καὶ ἔπειτα (πρὸς γὰρ τὴν μίαν τῶν μοιρέων ἴθυσαν) οἱ Πέρσαι ἐδίωκον πρὸς ἠῶ τε καὶ τοῦ Τανάϊδος.
[4.122.3] διαβάντων δὲ τούτων τὸν Τάναϊν ποταμὸν οἱ Πέρσαι ἐπιδιαβάντες ἐδίωκον, ἐς ὃ τῶν Σαυροματέων τὴν χώρην διεξελθόντες ἀπίκοντο ἐς τὴν τῶν Βουδίνων.
[4.123.1] ὅσον μὲν δὴ χρόνον οἱ Πέρσαι ἤισαν διὰ τῆς Σκυθικῆς καὶ τῆς Σαυρομάτιδος χώρης, οἱ δὲ εἶχον οὐδὲν σίνεσθαι, ἅτε τῆς χώρης ἐούσης χέρσου· ἐπείτε δὲ ἐς τὴν τῶν Βουδίνων χώρην ἐσέβαλον, ἐνθαῦτα δὴ ἐντυχόντες τῷ ξυλίνῳ τείχεϊ, ἐκλελοιπότων τῶν Βουδίνων καὶ κεκενωμένου τοῦ τείχεος πάντων, ἐνέπρησαν αὐτό.
[4.123.2] τοῦτο δὲ ποιήσαντες εἵποντο αἰεὶ τὸ πρόσω κατὰ στίβον, ἐς ὃ διεξελθόντες ταύτην ἐς τὴν ἔρημον ἀπίκοντο. ἡ δὲ ἔρημος αὕτη ὑπὸ οὐδαμῶν νέμεται ἀνδρῶν, κεῖται δὲ ὑπὲρ τῆς Βουδίνων χώρης, ἐοῦσα πλῆθος ἑπτὰ ἡμερέων ὁδοῦ.
[4.123.3] ὑπὲρ δὲ τῆς ἐρήμου Θυσσαγέται οἰκέουσι, ποταμοὶ δὲ ἐξ αὐτῶν τέσσερες μεγάλοι ῥέοντες διὰ Μαιητέων ἐκδιδοῦσι ἐς τὴν λίμνην τὴν καλεομένην Μαιῆτιν, τοῖσι οὐνόματα κεῖται τάδε, Λύκος, Ὄαρος, Τάναϊς, Σύργις.
[4.124.1] ἐπεὶ ὦν ὁ Δαρεῖος ἦλθε ἐς τὴν ἔρημον, παυσάμενος τοῦ δρόμου ἵδρυσε τὴν στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ Ὀάρῳ. τοῦτο δὲ ποιήσας ὀκτὼ τείχεα ἐτείχεε μεγάλα, ἴσον ἀπ᾽ ἀλλήλων ἀπέχοντα, σταδίους ὡς ἑξήκοντα μάλιστά κῃ, τῶν ἔτι ἐς ἐμὲ τὰ ἐρείπια σόα ἦν.
[4.124.2] ἐν ᾧ δὲ οὗτος πρὸς ταῦτα ἐτράπετο, οἱ διωκόμενοι Σκύθαι περιελθόντες τὰ κατύπερθε ὑπέστρεφον ἐς τὴν Σκυθικήν. ἀφανισθέντων δὲ τούτων τὸ παράπαν, ὡς οὐκέτι ἐφαντάζοντό σφι, οὕτω δὴ ὁ Δαρεῖος τείχεα μὲν ἐκεῖνα ἡμίεργα μετῆκε, αὐτὸς δὲ ὑποστρέψας ἤιε πρὸς ἑσπέρην, δοκέων τούτους τε πάντας τοὺς Σκύθας εἶναι καὶ πρὸς ἑσπέρην σφέας φεύγειν.
[4.125.1] ἐλαύνων δὲ τὴν ταχίστην τὸν στρατὸν ὡς ἐς τὴν Σκυθικὴν ἀπίκετο, ἐνέκυρσε ἀμφοτέρῃσι τῇσι μοίρῃσι τῶν Σκυθέων, ἐντυχὼν δὲ ἐδίωκε ὑπεκφέροντας ἡμέρης ὁδῷ.
[4.125.2] καί οὐ γὰρ ἀνίει ἐπιὼν ὁ Δαρεῖος, οἱ Σκύθαι κατὰ τὰ βεβουλευμένα ὑπέφευγον ἐς τῶν ἀπειπαμένων τὴν σφετέρην συμμαχίην, πρώτην δὲ ἐς τῶν Μελαγχλαίνων τὴν γῆν.
[4.125.3] ὡς δὲ ἐσβαλόντες τούτους ἐτάραξαν οἵ τε Σκύθαι καὶ οἱ Πέρσαι, κατηγέοντο οἱ Σκύθαι ἐς τῶν Ἀνδροφάγων τοὺς χώρους, ταραχθέντων δὲ καὶ τούτων ὑπῆγον ἐπὶ τὴν Νευρίδα, ταρασσομένων δὲ καὶ τούτων ἤισαν ὑποφεύγοντες οἱ Σκύθαι ἐς τοὺς Ἀγαθύρσους.
[4.125.4] Ἀγάθυρσοι δὲ ὁρῶντες καὶ τοὺς ὁμούρους φεύγοντας ὑπὸ Σκυθέων καὶ τεταραγμένους, πρὶν ἤ σφι ἐμβαλεῖν τοὺς Σκύθας πέμψαντες κήρυκα ἀπηγόρευον Σκύθῃσι μὴ ἐπιβαίνειν τῶν σφετέρων οὔρων, προλέγοντες ὡς εἰ πειρήσονται ἐσβαλλόντες, σφίσι πρῶτα διαμαχήσονται.
[4.125.5] Ἀγάθυρσοι μὲν προείπαντες ταῦτα ἐβοήθεον ἐπὶ τοὺς οὔρους, ἐρύκειν ἐν νόῳ ἔχοντες τοὺς ἐπιόντας· Μελάγχλαινοι δὲ καὶ Ἀνδροφάγοι καὶ Νευροὶ ἐσβαλόντων τῶν Περσέων ἅμα Σκύθῃσι οὔτε πρὸς ἀλκὴν ἐτράποντο ἐπιλαθόμενοί τε τῆς ἀπειλῆς ἔφευγον αἰεὶ τὸ πρὸς βορέω ἐς τὴν ἔρημον τεταραγμένοι.
[4.125.6] οἱ δὲ Σκύθαι ἐς μὲν τοὺς Ἀγαθύρσους οὐκέτι ἀπείπαντας ἀπικνέοντο, οἱ δὲ ἐκ τῆς Νευρίδος χώρης ἐς τὴν σφετέρην κατηγέοντο τοῖσι Πέρσῃσι.
Βιβλίο Γ – Θάλεια [3.1.1] – [3.125.4]
[4.1.2] τῆς γὰρ ἄνω Ἀσίης ἦρξαν, ὡς καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, Σκύθαι ἔτεα δυῶν δέοντα τριήκοντα. Κιμμερίους γὰρ ἐπιδιώκοντες ἐσέβαλον ἐς τὴν Ἀσίην, καταπαύοντες τῆς ἀρχῆς Μήδους· οὗτοι γὰρ πρὶν ἢ Σκύθας ἀπικέσθαι ἦρχον τῆς Ἀσίης.
[4.1.3] τοὺς δὲ Σκύθας ἀποδημήσαντας ὀκτὼ καὶ εἴκοσι ἔτεα καὶ διὰ χρόνου τοσούτου κατιόντας ἐς τὴν σφετέρην ἐξεδέξατο οὐκ ἐλάσσων πόνος τοῦ Μηδικοῦ· εὗρον γὰρ ἀντιουμένην σφι στρατιὴν οὐκ ὀλίγην· αἱ γὰρ τῶν Σκυθέων γυναῖκες, ὥς σφι οἱ ἄνδρες ἀπῆσαν χρόνον πολλόν, ἐφοίτων παρὰ τοὺς δούλους.
[4.2.1] τοὺς δὲ δούλους οἱ Σκύθαι πάντας τυφλοῦσι τοῦ γάλακτος εἵνεκεν τοῦ πίνουσι, ποιεῦντες ὧδε· ἐπεὰν φυσητῆρας λάβωσι ὀστεΐνους, αὐλοῖσι προσεμφερεστάτους, τούτους ἐσθέντες ἐς τῶν θηλέων ἵππων τὰ ἄρθρα φυσῶσι τοῖσι στόμασι, ἄλλοι δὲ ἄλλων φυσώντων ἀμέλγουσι. φασὶ δὲ τοῦδε εἵνεκα τοῦτο ποιέειν· τὰς φλέβας πίμπλασθαι φυσωμένας τῆς ἵππου καὶ τὸ οὖθαρ κατίεσθαι.
[4.2.2] ἐπεὰν δὲ ἀμέλξωσι τὸ γάλα, ἐσχέαντες ἐς ξύλινα ἀγγήια κοῖλα καὶ περιστίξαντες κατὰ τὰ ἀγγήια τοὺς τυφλοὺς δονέουσι τὸ γάλα, καὶ τὸ μὲν αὐτοῦ ἐπιστάμενον ἀπαρύσαντες ἡγεῦνται εἶναι τιμιώτερον, τὸ δ᾽ ὑπιστάμενον ἧσσον τοῦ ἑτέρου. τούτων μὲν εἵνεκα ἅπαντα τὸν ἂν λάβωσι οἱ Σκύθαι ἐκτυφλοῦσι· οὐ γὰρ ἀρόται εἰσὶ ἀλλὰ νομάδες.
[4.3.1] ἐκ τούτων δὴ ὦν σφι τῶν δούλων καὶ τῶν γυναικῶν ἐπετράφη νεότης, οἳ ἐπείτε ἔμαθον τὴν σφετέρην γένεσιν, ἠντιοῦντο αὐτοῖσι κατιοῦσι ἐκ τῶν Μήδων.
[4.3.2] καὶ πρῶτα μὲν τὴν χώρην ἀπετάμοντο, τάφρον ὀρυξάμενοι εὐρέαν κατατείνουσαν ἐκ τῶν Ταυρικῶν ὀρέων ἐς τὴν Μαιῆτιν λίμνην, τῇ πέρ ἐστι μεγίστη· μετὰ δὲ πειρωμένοισι ἐσβάλλειν τοῖσι Σκύθῃσι ἀντικατιζόμενοι ἐμάχοντο.
[4.3.3] γινομένης δὲ μάχης πολλάκις καὶ οὐ δυναμένων οὐδὲν πλέον ἔχειν τῶν Σκυθέων τῇ μάχῃ, εἷς αὐτῶν ἔλεξε τάδε· Οἷα ποιεῦμεν, ἄνδρες Σκύθαι. δούλοισι τοῖσι ἡμετέροισι μαχόμενοι αὐτοί τε κτεινόμενοι ἐλάσσονες γινόμεθα καὶ ἐκείνους κτείνοντες ἐλασσόνων τὸ λοιπὸν ἄρξομεν.
[4.3.4] νῦν ὦν μοι δοκέει αἰχμὰς μὲν καὶ τόξα μετεῖναι, λαβόντα δὲ ἕκαστον τοῦ ἵππου τὴν μάστιγα ἰέναι ἆσσον αὐτῶν. μέχρι μὲν γὰρ ὥρων ἡμέας ὅπλα ἔχοντας, οἱ δὲ ἐνόμιζον ὅμοιοί τε καὶ ἐξ ὁμοίων ἡμῖν εἶναι· ἐπεὰν δὲ ἴδωνται μάστιγας ἀντὶ ὅπλων ἔχοντας, μαθόντες ὡς εἰσὶ ἡμέτεροι δοῦλοι καὶ συγγνόντες τοῦτο οὐκ ὑπομενέουσι.
[4.4.1] ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Σκύθαι ἐποίευν ἐπιτελέα· οἱ δ᾽ ἐκπλαγέντες τῷ γινομένῳ τῆς μάχης τε ἐπελάθοντο καὶ ἔφευγον. οὕτως οἱ Σκύθαι τῆς τε Ἀσίης ἦρξαν καὶ ἐξελασθέντες αὖτις ὑπὸ Μήδων κατῆλθον τρόπῳ τοιούτῳ ἐς τὴν σφετέρην. τῶν δὲ εἵνεκα ὁ Δαρεῖος τείσασθαι βουλόμενος συνήγειρε ἐπ᾽ αὐτοὺς στράτευμα.
[4.5.1] Ὡς δὲ Σκύθαι λέγουσι, νεώτατον ἁπάντων ἐθνέων εἶναι τὸ σφέτερον, τοῦτο δὲ γενέσθαι ὧδε· ἄνδρα γενέσθαι πρῶτον ἐν τῇ γῇ ταύτῃ ἐούσῃ ἐρήμῳ τῷ οὔνομα εἶναι Ταργίταον· τοῦ δὲ Ταργιτάου τούτου τοὺς τοκέας λέγουσι εἶναι, ἐμοὶ μὲν οὐ πιστὰ λέγοντες, λέγουσι δ᾽ ὦν, Δία τε καὶ Βορυσθένεος τοῦ ποταμοῦ θυγατέρα.
[4.5.2] γένεος μὲν τοιούτου δή τινος γενέσθαι τὸν Ταργίταον, τούτου δὲ γενέσθαι παῖδας τρεῖς, Λιπόξαϊν καὶ Ἀρπόξαϊν καὶ νεώτατον Κολάξαϊν.
[4.5.3] ἐπὶ τούτων ἀρχόντων ἐκ τοῦ οὐρανοῦ φερόμενα χρύσεα ποιήματα, ἄροτρόν τε καὶ ζυγὸν καὶ σάγαριν καὶ φιάλην, πεσεῖν ἐς τὴν Σκυθικήν, καὶ [τὸν] ἰδόντα πρῶτον τὸν πρεσβύτατον ἆσσον ἰέναι αὐτῶν βουλόμενον λαβεῖν, τὸν δὲ χρυσὸν ἐπιόντος καίεσθαι.
[4.5.4] ἀπαλλαχθέντος δὲ τούτου προσιέναι τὸν δεύτερον, καὶ τὸν αὖτις ταὐτὰ ποιέειν. τοὺς μὲν δὴ καιόμενον τὸν χρυσὸν ἀπώσασθαι, τρίτῳ δὲ τῷ νεωτάτῳ ἐπελθόντι κατασβῆναι, καί μιν ἐκεῖνον κομίσαι ἐς ἑωυτοῦ· καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἀδελφεοὺς πρὸς ταῦτα συγγνόντας τὴν βασιληίην πᾶσαν παραδοῦναι τῷ νεωτάτῳ.
[4.6.1] ἀπὸ μὲν δὴ Λιποξάϊος γεγονέναι τούτους τῶν Σκυθέων οἳ Αὐχάται γένος καλέονται, ἀπὸ δὲ τοῦ μέσου Ἀρποξάϊος οἳ Κατίαροί τε καὶ Τράσπιες καλέονται, ἀπὸ δὲ τοῦ νεωτάτου αὐτῶν τοὺς βασιλέας οἳ καλέονται Παραλάται·
[4.6.2] σύμπασι δὲ εἶναι οὔνομα Σκολότους, †τοῦ βασιλέος ἐπωνυμίην· Σκύθας δὲ Ἕλληνες ὠνόμασαν.
[4.7.1] γεγονέναι μέν νυν σφέας ὧδε λέγουσι οἱ Σκύθαι, ἔτεα δὲ σφίσι ἐπείτε γεγόνασι τὰ σύμπαντα λέγουσι εἶναι ἀπὸ τοῦ πρώτου βασιλέος Ταργιτάου ἐς τὴν Δαρείου διάβασιν τὴν ἐπὶ σφέας χιλίων οὐ πλέω ἀλλὰ τοσαῦτα. τὸν δὲ χρυσὸν τοῦτον τὸν ἱρὸν φυλάσσουσι οἱ βασιλέες ἐς τὰ μάλιστα καὶ θυσίῃσι μεγάλῃσι ἱλασκόμενοι μετέρχονται ἀνὰ πᾶν ἔτος.
[4.7.2] ὃς δ᾽ ἂν ἔχων τὸν χρυσὸν τὸν ἱρὸν ἐν τῇ ὁρτῇ ὑπαίθριος κατακοιμηθῇ, οὗτος λέγεται ὑπὸ Σκυθέων οὐ διενιαυτίζειν· δίδοσθαι δέ οἱ διὰ τοῦτο ὅσα ἂν ἵππῳ ἐν ἡμέρῃ μιῇ περιελάσῃ αὐτός. τῆς δὲ χώρης ἐούσης μεγάλης τριφασίας τὰς βασιληίας τοῖσι παισὶ τοῖσι ἑωυτοῦ καταστήσασθαι Κολάξαϊν καὶ τουτέων μίαν ποιῆσαι μεγίστην, ἐν τῇ τὸν χρυσὸν φυλάσσεσθαι.
[4.7.3] τὰ δὲ κατύπερθε πρὸς βορέην [λέγουσι] ἄνεμον τῶν ὑπεροίκων τῆς χώρης οὐκ οἷά τε εἶναι ἔτι προσωτέρω οὔτε ὁρᾶν οὔτε διεξιέναι ὑπὸ πτερῶν κεχυμένων· πτερῶν γὰρ καὶ τὴν γῆν καὶ τὸν ἠέρα εἶναι πλέον, καὶ ταῦτα εἶναι τὰ ἀποκληίοντα τὴν ὄψιν.
[4.8.1] Σκύθαι μὲν ὧδε ὑπὲρ σφέων τε αὐτῶν καὶ τῆς χώρης τῆς κατύπερθε λέγουσι, Ἑλλήνων δὲ οἱ τὸν Πόντον οἰκέοντες ὧδε. Ἡρακλέα ἐλαύνοντα τὰς Γηρυόνεω βοῦς ἀπικέσθαι ἐς γῆν ταύτην ἐοῦσαν ἐρήμην, ἥντινα νῦν Σκύθαι νέμονται.
[4.8.2] Γηρυόνεα δὲ οἰκέειν ἔξω τοῦ Πόντου, κατοικημένον τὴν Ἕλληνες λέγουσι Ἐρύθειαν νῆσον, τὴν πρὸς Γηδείροισι τοῖσι ἔξω Ἡρακλέων στηλέων ἐπὶ τῷ Ὠκεανῷ. τὸν δὲ Ὠκεανὸν λόγῳ μὲν λέγουσι ἀπὸ ἡλίου ἀνατολέων ἀρξάμενον γῆν περὶ πᾶσαν ῥέειν, ἔργῳ δὲ οὐκ ἀποδεικνῦσι.
[4.8.3] ἐνθεῦτεν τὸν Ἡρακλέα ὡς ἀπικέσθαι ἐς τὴν νῦν Σκυθικὴν χώρην καλεομένην (καταλαβεῖν γὰρ αὐτὸν χειμῶνά τε καὶ κρυμόν), ἐπειρυσάμενον [δὲ] τὴν λεοντέην κατυπνῶσαι, τὰς δέ οἱ ἵππους [τὰς] ὑπὸ τοῦ ἅρματος νεμομένας ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ἀφανισθῆναι θείῃ τύχῃ.
[4.9.1] ὡς δ᾽ ἐγερθῆναι τὸν Ἡρακλέα, δίζησθαι, πάντα δὲ τῆς χώρης ἐπεξελθόντα τέλος ἀπικέσθαι ἐς τὴν Ὑλαίην καλεομένην γῆν· ἐνθαῦτα δὲ αὐτὸν εὑρεῖν ἐν ἄντρῳ μειξοπάρθενόν τινα ἔχιδναν διφυέα, τῆς τὰ μὲν ἄνω ἀπὸ τῶν γλουτῶν εἶναι γυναικός, τὰ δὲ ἔνερθε ὄφιος.
[4.9.2] ἰδόντα δὲ καὶ θωμάσαντα ἐπειρέσθαι μιν εἴ κου εἶδεν ἵππους πλανωμένας· τὴν δὲ φάναι ἑωυτὴν ἔχειν καὶ οὐκ ἀποδώσειν ἐκείνῳ πρὶν ἤ οἱ μειχθῇναι· τὸν δὲ Ἡρακλέα μιχθῆναι ἐπὶ τῷ μισθῷ τούτῳ.
[4.9.3] κείνην τε δὴ ὑπερβάλλεσθαι τὴν ἀπόδοσιν τῶν ἵππων, βουλομένην ὡς πλεῖστον χρόνον συνεῖναι τῷ Ἡρακλέϊ, καὶ τὸν κομισάμενον ἐθέλειν ἀπαλλάσσεσθαι· τέλος δὲ ἀποδιδοῦσαν αὐτὴν εἰπεῖν· Ἵππους μὲν δὴ ταύτας ἀπικομένας ἐνθάδε ἔσωσά τοι ἐγώ, σῶστρα δὲ σὺ παρέσχες· ἔχω γὰρ ἐκ σέο παῖδας τρεῖς.
[4.9.4] τούτους, ἐπεὰν γένωνται τρόφιες, ὅ τι χρὴ ποιέειν ἐξηγέο σύ, εἴτε αὐτοῦ κατοικίζω (χώρης γὰρ τῆσδε ἔχω τὸ κράτος αὐτή) εἴτε ἀποπέμπω παρὰ σέ. τὴν μὲν δὴ ταῦτα ἐπειρωτᾶν, τὸν δὲ λέγουσι πρὸς ταῦτα εἰπεῖν·
[4.9.5] Ἐπεὰν ἀνδρωθέντας ἴδῃ τοὺς παῖδας, τάδε ποιεῦσα οὐκ ἂν ἁμαρτάνοις· τὸν μὲν ἂν ὁρᾷς αὐτῶν τόδε [τὸ] τόξον ὧδε διατεινόμενον καὶ τῷ ζωστῆρι τῷδε κατὰ τάδε ζωννύμενον, τοῦτον μὲν τῆσδε τῆς χώρης οἰκήτορα ποιεῦ· ὃς δ᾽ ἂν τούτων τῶν ἔργων τῶν ἐντέλλομαι λείπηται, ἔκπεμπε ἐκ τῆς χώρης. καὶ ταῦτα ποιεῦσα αὐτή τε εὐφρανέαι καὶ τὰ ἐντεταλμένα ποιήσεις.
[4.10.1] τὸν μὲν δὴ εἰρύσαντα τῶν τόξων τὸ ἕτερον (δύο γὰρ δὴ φορέειν τέως Ἡρακλέα) καὶ τὸν ζωστῆρα προδέξαντα παραδοῦναι τὸ τόξον τε καὶ τὸν ζωστῆρα ἔχοντα ἐπ᾽ ἄκρης τῆς συμβολῆς φιάλην χρυσέην, δόντα δὲ ἀπαλλάσσεσθαι. τὴν δ᾽, ἐπεί οἱ γενομένους τοὺς παῖδας ἀνδρωθῆναι, τοῦτο μέν σφι οὐνόματα θέσθαι, τῷ μὲν Ἀγάθυρσον αὐτῶν, τῷ δ᾽ ἑπομένῳ Γελωνόν, Σκύθην δὲ τῷ νεωτάτῳ, τοῦτο δὲ τῆς ἐπιστολῆς μεμνημένην αὐτὴν ποιῆσαι τὰ ἐντεταλμένα.
[4.10.2] καὶ δὴ δύο μέν οἱ τῶν παίδων, τόν τε Ἀγάθυρσον καὶ τὸν Γελωνόν, οὐκ οἵους τε γενομένους ἐξικέσθαι πρὸς τὸν προκείμενον ἄεθλον, οἴχεσθαι ἐκ τῆς χώρης ἐκβληθέντας ὑπὸ τῆς γειναμένης, τὸν δὲ νεώτατον αὐτῶν Σκύθην ἐπιτελέσαντα καταμεῖναι ἐν τῇ χώρῃ.
[4.10.3] καὶ ἀπὸ μὲν Σκύθεω τοῦ Ἡρακλέος γενέσθαι τοὺς αἰεὶ βασιλέας γινομένους Σκυθέων, ἀπὸ δὲ τῆς φιάλης ἔτι καὶ ἐς τόδε φιάλας ἐκ τῶν ζωστήρων φορέειν Σκύθας· τὸ δὴ μοῦνον μηχανήσασθαι τὴν μητέρα Σκύθῃ. ταῦτα δὲ Ἑλλήνων οἱ τὸν Πόντον οἰκέοντες λέγουσι.
[4.11.1] Ἔστι δὲ καὶ ἄλλος λόγος ἔχων ὧδε, τῷ μάλιστα λεγομένῳ αὐτὸς πρόσκειμαι· Σκύθας τοὺς νομάδας οἰκέοντας ἐν τῇ Ἀσίῃ, πολέμῳ πιεσθέντας ὑπὸ Μασσαγετέων, οἴχεσθαι διαβάντας ποταμὸν Ἀράξην ἐπὶ γῆν τὴν Κιμμερίην (τὴν γὰρ νῦν νέμονται Σκύθαι, αὕτη λέγεται τὸ παλαιὸν εἶναι Κιμμερίων),
[4.11.2] τοὺς δὲ Κιμμερίους ἐπιόντων Σκυθέων βουλεύεσθαι ὡς στρατοῦ ἐπιόντος μεγάλου, καὶ δὴ τὰς γνώμας σφέων κεχωρισμένας, ἐντόνους μὲν ἀμφοτέρας, ἀμείνω δὲ τὴν τῶν βασιλέων· τὴν μὲν γὰρ δὴ τοῦ δήμου φέρειν γνώμην ὡς ἀπαλλάσσεσθαι πρῆγμα εἴη μηδὲ πρὸς πολλοὺς δεόμενον κινδυνεύειν, τὴν δὲ τῶν βασιλέων διαμάχεσθαι περὶ τῆς χώρης τοῖσι ἐπιοῦσι.
[4.11.3] οὐκ ὦν δὴ ἐθέλειν πείθεσθαι οὔτε τοῖσι βασιλεῦσι τὸν δῆμον οὔτε τῷ δήμῳ τοὺς βασιλέας. τοὺς μὲν δὴ ἀπαλλάσσεσθαι βουλεύεσθαι ἀμαχητὶ τὴν χώρην παραδιδόντας τοῖσι ἐπιοῦσι, τοῖσι δὲ βασιλεῦσι δόξαι ἐν τῇ ἑωυτῶν κεῖσθαι ἀποθανόντας μηδὲ συμφεύγειν τῷ δήμῳ, λογισαμένους ὅσα τε ἀγαθὰ πεπόνθασι καὶ ὅσα φεύγοντας ἐκ τῆς πατρίδος κακὰ ἐπίδοξα καταλαμβάνειν.
[4.11.4] ὡς δὲ δόξαι σφι ταῦτα, διαστάντας καὶ ἀριθμὸν ἴσους γενομένους μάχεσθαι πρὸς ἀλλήλους· καὶ τοὺς μὲν ἀποθανόντας πάντας ὑπ᾽ ἑωυτῶν θάψαι τὸν δῆμον τῶν Κιμμερίων παρὰ ποταμὸν Τύρην (καί σφεων ἔτι δῆλός ἐστι ὁ τάφος), θάψαντας δὲ οὕτω τὴν ἔξοδον ἐκ τῆς χώρης ποιέεσθαι, Σκύθας δὲ ἐπελθόντας λαβεῖν τὴν χώρην ἐρήμην.
[4.12.1] καὶ νῦν ἔστι μὲν ἐν τῇ Σκυθικῇ Κιμμέρια τείχεα, ἔστι δὲ πορθμήια Κιμμέρια, ἔστι δὲ καὶ χώρη οὔνομα Κιμμερίη, ἔστι δὲ Βόσπορος Κιμμέριος καλεόμενος.
[4.12.2] φαίνονται δὲ οἱ Κιμμέριοι φεύγοντες ἐς τὴν Ἀσίην τοὺς Σκύθας καὶ τὴν χερσόνησον κτίσαντες ἐν τῇ νῦν Σινώπη πόλις Ἑλλὰς οἴκηται. φανεροὶ δέ εἰσι καὶ οἱ Σκύθαι διώξαντες αὐτοὺς καὶ ἐσβαλόντες ἐς γῆν τὴν Μηδικήν, ἁμαρτόντες τῆς ὁδοῦ.
[4.12.3] οἱ μὲν γὰρ Κιμμέριοι αἰεὶ τὴν παρὰ θάλασσαν ἔφευγον, οἱ δὲ Σκύθαι ἐν δεξιῇ τὸν Καύκασον ἔχοντες ἐδίωκον ἐς οὗ ἐσέβαλον ἐς γῆν τὴν Μηδικήν, ἐς μεσόγαιαν τῆς ὁδοῦ τραφθέντες. οὗτος δὲ ἄλλος ξυνὸς Ἑλλήνων τε καὶ Βαρβάρων λεγόμενος λόγος εἴρηται.
[4.13.1] ἔφη δὲ Ἀριστέης ὁ Καϋστροβίου ἀνὴρ Προκοννήσιος, ποιέων ἔπεα, ἀπικέσθαι ἐς Ἰσσηδόνας φοιβόλαμπτος γενόμενος, Ἰσσηδόνων δὲ ὑπεροικέειν Ἀριμασποὺς ἄνδρας μουνοφθάλμους, ὑπὲρ δὲ τούτων τοὺς χρυσοφύλακας γρῦπας, τούτων δὲ τοὺς Ὑπερβορέους κατήκοντας ἐπὶ θάλασσαν.
[4.13.2] τούτους ὦν πάντας πλὴν Ὑπερβορέων, ἀρξάντων Ἀριμασπῶν αἰεὶ τοῖσι πλησιοχώροισι ἐπιτίθεσθαι, καὶ ὑπὸ μὲν Ἀριμασπῶν ἐξωθέεσθαι ἐκ τῆς χώρης Ἰσσηδόνας, ὑπὸ δὲ Ἰσσηδόνων Σκύθας, Κιμμερίους δὲ οἰκέοντας ἐπὶ τῇ νοτίῃ θαλάσσῃ ὑπὸ Σκυθέων πιεζομένους ἐκλιπεῖν τὴν χώρην. οὕτω οὐδὲ οὗτος συμφέρεται περὶ τῆς χώρης ταύτης Σκύθῃσι.
[4.14.1] Καὶ ὅθεν μὲν ἦν Ἀριστέης ὁ ταῦτα ποιήσας, εἴρηται· τὸν δὲ περὶ αὐτοῦ ἤκουον λόγον ἐν Προκοννήσῳ καὶ Κυζίκῳ, λέξω. Ἀριστέην γὰρ λέγουσι, ἐόντα τῶν ἀστῶν οὐδενὸς γένος ὑποδεέστερον, ἐσελθόντα ἐς κναφήιον ἐν Προκοννήσῳ ἀποθανεῖν, καὶ τὸν κναφέα κατακληίσαντα τὸ ἐργαστήριον οἴχεσθαι ἀγγελέοντα τοῖσι προσήκουσι τῷ νεκρῷ.
[4.14.2] ἐσκεδασμένου δὲ ἤδη τοῦ λόγου ἀνὰ τὴν πόλιν ὡς τεθνεὼς εἴη ὁ Ἀριστέης, ἐς ἀμφισβασίας τοῖσι λέγουσι ἀπικνέεσθαι ἄνδρα Κυζικηνὸν ἥκοντα ἐξ Ἀρτάκης πόλιος, φάντα συντυχεῖν τέ οἱ ἰόντι ἐπὶ Κυζίκου καὶ ἐς λόγους ἀπικέσθαι. καὶ τοῦτον μὲν ἐντεταμένως ἀμφισβατέειν, τοὺς δὲ προσήκοντας τῷ νεκρῷ ἐπὶ τὸ κναφήιον παρεῖναι ἔχοντας τὰ πρόσφορα ὡς ἀναιρησομένους.
[4.14.3] ἀνοιχθέντος δὲ τοῦ οἰκήματος οὔτε τεθνεῶτα οὔτε ζῶντα φαίνεσθαι Ἀριστέην. μετὰ δὲ ἑβδόμῳ ἔτεϊ φανέντα αὐτὸν ἐς Προκόννησον ποιῆσαι τὰ ἔπεα ταῦτα τὰ νῦν ὑπ᾽ Ἑλλήνων Ἀριμάσπεα καλέεται, ποιήσαντα δὲ ἀφανισθῆναι τὸ δεύτερον.
[4.15.1] ταῦτα μὲν αἱ πόλιες αὗται λέγουσι, τάδε δὲ οἶδα Μεταποντίνοισι τοῖσι ἐν Ἰταλίῃ συγκυρήσαντα μετὰ τὴν ἀφάνισιν τὴν δευτέρην Ἀριστέω ἔτεσι τεσσεράκοντα καὶ διηκοσίοισι, ὡς ἐγὼ συμβαλλόμενος ἐν Προκοννήσῳ τε καὶ Μεταποντίῳ εὕρισκον.
[4.15.2] Μεταποντῖνοί φασι αὐτὸν Ἀριστέην φανέντα σφι ἐς τὴν χώρην κελεῦσαι βωμὸν Ἀπόλλωνος ἱδρύσασθαι καὶ Ἀριστέω τοῦ Προκοννησίου ἐπωνυμίην ἔχοντα ἀνδριάντα παρ᾽ αὐτὸν στῆσαι· φάναι γάρ σφι τὸν Ἀπόλλωνα Ἰταλιωτέων μούνοισι δὴ ἀπικέσθαι ἐς τὴν χώρην, καὶ αὐτός οἱ ἕπεσθαι ὁ νῦν ἐὼν Ἀριστέης· τότε δέ, ὅτε εἵπετο τῷ θεῷ, εἶναι κόραξ.
[4.15.3] καὶ τὸν μὲν εἰπόντα ταῦτα ἀφανισθῆναι, σφέας δὲ Μεταποντῖνοι λέγουσι ἐς Δελφοὺς πέμψαντας τὸν θεὸν ἐπειρωτᾶν ὅ τι τὸ φάσμα τοῦ ἀνθρώπου εἴη. τὴν δὲ Πυθίην σφέας κελεύειν πείθεσθαι τῷ φάσματι, πειθομένοισι δὲ ἄμεινον συνοίσεσθαι. καὶ σφέας δεξαμένους ταῦτα ποιῆσαι ἐπιτελέα.
[4.15.4] καὶ νῦν ἕστηκε ἀνδριὰς ἐπωνυμίην ἔχων Ἀριστέω παρ᾽ αὐτῷ τῷ ἀγάλματι τοῦ Ἀπόλλωνος, πέριξ δὲ αὐτὸν δάφναι ἑστᾶσι· τὸ δὲ ἄγαλμα ἐν τῇ ἀγορῇ ἵδρυται. Ἀριστέω μέν νυν πέρι τοσαῦτα εἰρήσθω.
[4.16.1] Τῆς δὲ γῆς τῆς πέρι ὅδε ὁ λόγος ὅρμηται λέγεσθαι, οὐδεὶς οἶδε ἀτρεκέως ὅ τι τὸ κατύπερθέ ἐστι· οὐδενὸς γὰρ δὴ αὐτόπτεω εἰδέναι φαμένου δύναμαι πυθέσθαι· οὐδὲ γὰρ οὐδὲ Ἀριστέης, τοῦ περ ὀλίγῳ πρότερον τούτων μνήμην ἐποιεύμην, οὐδὲ οὗτος προσωτέρω Ἰσσηδόνων αὐτὸς ἐν τοῖσι ἔπεσι ποιέων ἔφησε ἀπικέσθαι, ἀλλὰ τὰ κατύπερθε ἔλεγε ἀκοῇ, φὰς Ἰσσηδόνας εἶναι τοὺς ταῦτα λέγοντας.
[4.16.2] ἀλλ᾽ ὅσον μὲν ἡμεῖς ἀτρεκέως ἐπὶ μακρότατον οἷοί τε ἐγενόμεθα ἀκοῇ ἐξικέσθαι, πᾶν εἰρήσεται.
[4.17.1] ἀπὸ τοῦ Βορυσθενεϊτέων ἐμπορίου (τοῦτο γὰρ τῶν παραθαλασσίων μεσαίτατόν ἐστι πάσης τῆς Σκυθίης), ἀπὸ τούτου πρῶτοι Καλλιπίδαι νέμονται ἐόντες Ἕλληνες Σκύθαι, ὑπὲρ δὲ τούτων ἄλλο ἔθνος οἳ Ἀλιζῶνες καλέονται. οὗτοι δὲ καὶ οἱ Καλλιπίδαι τὰ μὲν ἄλλα κατὰ ταὐτὰ Σκύθῃσι ἐπασκέουσι, σῖτον δὲ καὶ σπείρουσι καὶ σιτέονται, καὶ κρόμμυα καὶ σκόροδα καὶ φακοὺς καὶ κέγχρους.
[4.17.2] ὑπὲρ δὲ Ἀλιζώνων οἰκέουσι Σκύθαι ἀροτῆρες, οἳ οὐκ ἐπὶ σιτήσι σπείρουσι τὸν σῖτον ἀλλ᾽ ἐπὶ πρήσι. τούτων δὲ κατύπερθε οἰκέουσι Νευροί, Νευρῶν δὲ τὸ πρὸς βορέην ἄνεμον ἔρημος ἀνθρώπων, ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν. ταῦτα μὲν παρὰ τὸν Ὕπανιν ποταμόν ἐστι ἔθνεα πρὸς ἑσπέρης τοῦ Βορυσθένεος.
[4.18.1] ἀτὰρ διαβάντι τὸν Βορυσθένεα ἀπὸ θαλάσσης πρῶτον μὲν ἡ Ὑλαίη, ἀπὸ δὲ ταύτης ἄνω ἰόντι οἰκέουσι Σκύθαι γεωργοί, τοὺς Ἕλληνες οἱ οἰκέοντες ἐπὶ τῷ Ὑπάνι ποταμῷ καλέουσι Βορυσθενεΐτας, σφέας δὲ αὐτοὺς Ὀλβιοπολίτας.
[4.18.2] οὗτοι ὦν οἱ γεωργοὶ Σκύθαι νέμονται τὸ μὲν πρὸς τὴν ἠῶ ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας ὁδοῦ, κατήκοντες ἐπὶ ποταμὸν τῷ οὔνομα κεῖται Παντικάπης, τὸ δὲ πρὸς βορέην ἄνεμον πλόον ἀνὰ τὸν Βορυσθένεα ἡμερέων ἕνδεκα· ἤδη δὲ κατύπερθε τούτων ἔρημός ἐστι ἐπὶ πολλόν.
[4.18.3] μετὰ δὲ τὴν ἔρημον Ἀνδροφάγοι οἰκέουσι, ἔθνος ἐὸν ἴδιον καὶ οὐδαμῶς Σκυθικόν. τὸ δὲ τούτων κατύπερθε ἔρημος ἤδη ἀληθέως καὶ ἔθνος ἀνθρώπων οὐδέν, ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν.
[4.19.1] τὸ δὲ πρὸς τὴν ἠῶ τῶν γεωργῶν τούτων Σκυθέων διαβάντι τὸν Παντικάπην ποταμὸν νομάδες ἤδη Σκύθαι νέμονται, οὔτε τι σπείροντες οὐδὲν οὔτε ἀροῦντες· ψιλὴ δὲ δενδρέων ἡ πᾶσα αὕτη πλὴν τῆς Ὑλαίης. οἱ δὲ νομάδες οὗτοι τὸ πρὸς τὴν ἠῶ ἡμερέων τεσσέρων καὶ δέκα ὁδὸν νέμονται χώρην κατατείνουσαν ἐπὶ ποταμὸν Γέρρον.
[4.20.1] πέρην δὲ τοῦ Γέρρου ταῦτα δὴ τὰ καλεύμενα βασιλήιά ἐστι καὶ Σκύθαι οἱ ἄριστοί τε καὶ πλεῖστοι καὶ τοὺς ἄλλους νομίζοντες Σκύθας δούλους σφετέρους εἶναι· κατήκουσι δὲ οὗτοι τὸ μὲν πρὸς μεσαμβρίην ἐς τὴν Ταυρικήν, τὸ δὲ πρὸς ἠῶ ἐπί τε τάφρον τὴν δὴ οἱ ἐκ τῶν τυφλῶν γενόμενοι ὤρυξαν, καὶ ἐπὶ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος τὸ ἐμπόριον τὸ καλέεται Κρημνοί· τὰ δὲ αὐτῶν κατήκουσι ἐπὶ ποταμὸν Τάναϊν.
[4.20.2] τὰ δὲ κατύπερθε πρὸς βορέην ἄνεμον τῶν βασιληίων Σκυθέων οἰκέουσι Μελάγχλαινοι, ἄλλο ἔθνος καὶ οὐ Σκυθικόν. Μελαγχλαίνων δὲ τὸ κατύπερθε λίμναι καὶ ἔρημός ἐστι ἀνθρώπων, κατ᾽ ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν.
[4.21.1] Τάναϊν δὲ ποταμὸν διαβάντι οὐκέτι Σκυθική, ἀλλ᾽ ἡ μὲν πρώτη τῶν λαξίων Σαυροματέων ἐστί, οἳ ἐκ τοῦ μυχοῦ ἀρξάμενοι τῆς Μαιήτιδος λίμνης νέμονται τὸ πρὸς βορέην ἄνεμον, ἡμερέων πεντεκαίδεκα ὁδόν, πᾶσαν ἐοῦσαν ψιλὴν καὶ ἀγρίων καὶ ἡμέρων δενδρέων· ὑπεροικέουσι δὲ τούτων δευτέρην λάξιν ἔχοντες Βουδῖνοι, γῆν νεμόμενοι πᾶσαν δασέαν ὕλῃ παντοίῃ.
[4.22.1] Βουδίνων δὲ κατύπερθε πρὸς βορῆν ἐστὶ πρώτη μὲν ἔρημος ἐπ᾽ ἡμερέων ἑπτὰ ὁδόν, μετὰ δὲ τὴν ἔρημον ἀποκλίνοντι μᾶλλον πρὸς ἀπηλιώτην ἄνεμον νέμονται Θυσσαγέται, ἔθνος πολλὸν καὶ ἴδιον· ζῶσι δὲ ἀπὸ θήρης.
[4.22.2] συνεχέες δὲ τούτοισι ἐν τοῖσι αὐτοῖσι τόποισι κατοικημένοι εἰσὶ τοῖσι οὔνομα κεῖται Ἰύρκαι, καὶ οὗτοι ἀπὸ θήρης ζώοντες τρόπῳ τοιῷδε· λοχᾷ ἐπὶ δένδρεον ἀναβάς, τὰ δέ ἐστι πυκνὰ ἀνὰ πᾶσαν τὴν χώρην· ἵππος δὲ ἑκάστῳ δεδιδαγμένος ἐπὶ γαστέρα κεῖσθαι ταπεινότητος εἵνεκα ἕτοιμός ἐστι καὶ κύων· ἐπεὰν δὲ ἀπίδῃ τὸ θηρίον ἀπὸ τοῦ δενδρέου, τοξεύσας [καὶ] ἐπιβὰς ἐπὶ τὸν ἵππον διώκει, καὶ ὁ κύων ἔχεται.
[4.22.3] ὑπὲρ δὲ τούτων τὸ πρὸς τὴν ἠῶ ἀποκλίνοντι οἰκέουσι Σκύθαι ἄλλοι, ἀπὸ τῶν βασιληίων Σκυθέων ἀποστάντες καὶ οὕτως ἀπικόμενοι ἐς τοῦτον τὸν χῶρον.
[4.23.1] μέχρι μὲν δὴ τῆς τούτων τῶν Σκυθέων χώρης ἐστὶ ἡ καταλεχθεῖσα πᾶσα πεδιάς τε γῆ καὶ βαθύγαιος, τὸ δ᾽ ἀπὸ τούτου λιθώδης τ᾽ ἐστὶ καὶ τρηχέα.
[4.23.2] διεξελθόντι δὲ καὶ τῆς τρηχέης χῶρον πολλὸν οἰκέουσι ὑπώρεαν ὀρέων ὑψηλῶν ἄνθρωποι λεγόμενοι εἶναι πάντες φαλακροὶ ἐκ γενετῆς γινόμενοι, καὶ ἔρσενες καὶ θήλεαι ὁμοίως, καὶ σιμοὶ καὶ γένεια ἔχοντες μεγάλα, φωνὴν δὲ ἰδίην ἱέντες, ἐσθῆτι δὲ χρεώμενοι Σκυθικῇ, ζώοντες δὲ ἀπὸ δενδρέων.
[4.23.3] ποντικὸν μὲν οὔνομα τῷ δενδρέῳ ἀπ᾽ οὗ ζῶσι, μέγαθος δὲ κατὰ συκέην μάλιστά κῃ· καρπὸν δὲ φορέει κυάμῳ ἴσον, πυρῆνα δὲ ἔχει. τοῦτο ἐπεὰν γένηται πέπον, σακκέουσι ἱματίοισι, ἀπορρέει δὲ ἀπ᾽ αὐτοῦ παχὺ καὶ μέλαν, οὔνομα δὲ τῷ ἀπορρέοντί ἐστι ἄσχυ· τοῦτο καὶ λείχουσι καὶ γάλακτι συμμίσγοντες πίνουσι, καὶ ἀπὸ τῆς παχύτητος αὐτοῦ τῆς τρυγὸς παλάθας συντιθεῖσι καὶ ταύτας σιτέονται.
[4.23.4] πρόβατα γάρ σφι οὐ πολλά ἐστι· οὐ γάρ τι σπουδαῖαι αἱ νομαὶ αὐτόθι εἰσί. ὑπὸ δενδρέῳ δὲ ἕκαστος κατοίκηται, τὸν μὲν χειμῶνα ἐπεὰν τὸ δένδρεον περικαλύψῃ πίλῳ στεγνῷ λευκῷ, τὸ δὲ θέρος ἄνευ πίλου.
[4.23.5] τούτους οὐδεὶς ἀδικέει ἀνθρώπων (ἱροὶ γὰρ λέγονται εἶναι), οὐδέ τι ἀρήιον ὅπλον ἐκτέαται. καὶ τοῦτο μὲν τοῖσι περιοικέουσι οὗτοί εἰσι οἱ τὰς διαφορὰς διαιρέοντες, τοῦτο δέ, ὃς ἂν φεύγων καταφύγῃ ἐς τούτους, ὑπ᾽ οὐδενὸς ἀδικέεται· οὔνομα δέ σφί ἐστι Ἀργιππαῖοι.
[4.24.1] μέχρι μέν νυν τῶν φαλακρῶν τούτων πολλὴ περιφάνεια τῆς χώρης ἐστὶ καὶ τῶν ἔμπροσθε ἐθνέων· καὶ γὰρ Σκυθέων τινὲς ἀπικνέονται ἐς αὐτούς, τῶν οὐ χαλεπόν ἐστι πυθέσθαι, καὶ Ἑλλήνων τῶν ἐκ Βορυσθένεός τε ἐμπορίου καὶ τῶν ἄλλων Ποντικῶν ἐμπορίων. Σκυθέων δὲ οἳ ἂν ἔλθωσι ἐς αὐτοὺς δι᾽ ἑπτὰ ἑρμηνέων καὶ δι᾽ ἑπτὰ γλωσσέων διαπρήσσονται.
[4.25.1] μέχρι μὲν δὴ τούτων γινώσκεται, τὸ δὲ τῶν φαλακρῶν κατύπερθε οὐδεὶς ἀτρεκέως οἶδε φράσαι· ὄρεα γὰρ ὑψηλὰ ἀποτάμνει ἄβατα καὶ οὐδείς σφεα ὑπερβαίνει· οἱ δὲ φαλακροὶ οὗτοι λέγουσι, ἐμοὶ μὲν οὐ πιστὰ λέγοντες, οἰκέειν τὰ ὄρεα αἰγίποδας ἄνδρας, ὑπερβάντι δὲ τούτους ἀνθρώπους ἄλλους οἳ τὴν ἑξάμηνον κατεύδουσι· τοῦτο δὲ οὐκ ἐνδέκομαι ἀρχήν.
[4.25.2] ἀλλὰ τὸ μὲν πρὸς ἠῶ τῶν φαλακρῶν γινώσκεται ἀτρεκέως ὑπὸ Ἰσσηδόνων οἰκεομένην, τὸ μέντοι κατύπερθε πρὸς βορέην ἄνεμον οὐ γινώσκεται οὔτε τῶν φαλακρῶν οὔτε τῶν Ἰσσηδόνων, εἰ μὴ ὅσα αὐτῶν τούτων λεγόντων.
[4.26.1] νόμοισι δὲ Ἰσσηδόνες τοιοισίδε λέγονται χρᾶσθαι. ἐπεὰν ἀνδρὶ ἀποθάνῃ πατήρ, οἱ προσήκοντες πάντες προσάγουσι πρόβατα καὶ ἔπειτα ταῦτα θύσαντες καὶ καταταμόντες τὰ κρέα κατατάμνουσι καὶ τὸν τοῦ δεκομένου τεθνεῶτα γονέα, ἀναμείξαντες δὲ πάντα τὰ κρέα δαῖτα προτίθενται.
[4.26.2] τὴν δὲ κεφαλὴν αὐτοῦ ψιλώσαντες καὶ ἐκκαθήραντες καταχρυσοῦσι καὶ ἔπειτα ἅτε ἀγάλματι χρέωνται, θυσίας μεγάλας ἐπετείους ἐπιτελέοντες. παῖς δὲ πατρὶ τοῦτο ποιέει, κατά περ Ἕλληνες τὰ γενέσια. ἄλλως δὲ δίκαιοι καὶ οὗτοι λέγονται εἶναι, ἰσοκρατέες δὲ ὁμοίως αἱ γυναῖκες τοῖσι ἀνδράσι.
[4.27.1] γινώσκονται μὲν δὴ καὶ οὗτοι, τὸ δὲ ἀπὸ τούτων τὸ κατύπερθε Ἰσσηδόνες εἰσὶ οἱ λέγοντες τοὺς μουνοφθάλμους ἀνθρώπους καὶ τοὺς χρυσοφύλακας γρῦπας εἶναι, παρὰ δὲ τούτων Σκύθαι παραλαβόντες λέγουσι· παρὰ δὲ Σκυθέων ἡμεῖς οἱ ἄλλοι νενομίκαμεν, καὶ ὀνομάζομεν αὐτοὺς σκυθιστὶ Ἀριμασπούς· ἄριμα γὰρ ἓν καλέουσι Σκύθαι, σποῦ δὲ ὀφθαλμόν.
[4.28.1] δυσχείμερος δὲ αὕτη ἡ καταλεχθεῖσα πᾶσα χώρη οὕτω δή τί ἐστι, ἔνθα τοὺς μὲν ὀκτὼ τῶν μηνῶν ἀφόρητος οἷος γίνεται κρυμός, ἐν τοῖσι ὕδωρ ἐκχέας πηλὸν οὐ ποιήσεις, πῦρ δὲ ἀνακαίων ποιήσεις πηλόν· ἡ δὲ θάλασσα πήγνυται καὶ ὁ Βόσπορος πᾶς ὁ Κιμμέριος, καὶ ἐπὶ τοῦ κρυστάλλου οἱ ἐντὸς τάφρου Σκύθαι κατοικημένοι στρατεύονται καὶ τὰς ἁμάξας ἐπελαύνουσι πέρην ἐς τοὺς Σίνδους.
[4.28.2] οὕτω μὲν δὴ τοὺς ὀκτὼ μῆνας διατελέει χειμὼν ἐών, τοὺς δ᾽ ἐπιλοίπους τέσσερας ψύχεα αὐτόθι ἐστί. κεχώρισται δὲ οὗτος ὁ χειμὼν τοὺς τρόπους πᾶσι τοῖσι ἐν ἄλλοισι χωρίοισι γινομένοισι χειμῶσι, ἐν τῷ τὴν μὲν ὡραίην οὐκ ὕει λόγου ἄξιον οὐδέν, τὸ δὲ θέρος ὕων οὐκ ἀνίει.
[4.28.3] βρονταί τε ἦμος τῇ ἄλλῃ γίνονται, τηνικαῦτα μὲν οὐ γίνονται, θέρεος δὲ ἀμφιλαφέες· ἢν δὲ χειμῶνος βροντὴ γένηται, ὡς τέρας [νενόμισται]. ὣς δὲ καὶ ἢν σεισμὸς γένηται, ἤν τε θέρεος ἤν τε χειμῶνος, ἐν τῇ Σκυθικῇ τέρας νενόμισται.
[4.28.4] ἵπποι δὲ ἀνεχόμενοι φέρουσι τὸν χειμῶνα τοῦτον, ἡμίονοι δὲ οὐδὲ ὄνοι οὐκ ἀνέχονται ἀρχήν· τῇ δὲ ἄλλῃ ἵπποι μὲν ἐν κρυμῷ ἑστεῶτες ἀποσφακελίζουσι, ὄνοι δὲ καὶ ἡμίονοι ἀνέχονται.
[4.29.1] δοκέει δέ μοι καὶ τὸ γένος τῶν βοῶν τὸ κόλον διὰ ταῦτα οὐ φύειν κέρεα αὐτόθι· μαρτυρέει δέ μοι τῇ γνώμῃ καὶ Ὁμήρου ἔπος ἐν Ὀδυσσηίῃ ἔχον ὧδε·
Καὶ Λιβύην, ὅθι τ᾽ ἄρνες ἄφαρ κεραοὶ τελέθουσι·
ὀρθῶς εἰρημένον, ἐν τοῖσι θερμοῖσι ταχὺ παραγίνεσθαι τὰ κέρεα· ἐν δὲ τοῖσι ἰσχυροῖσι ψύχεσι ἢ οὐ φύει κέρεα τὰ κτήνεα ἀρχὴν ἢ φύοντα φύει μόγις.
[4.30.1] ἐνθαῦτα μέν νυν διὰ τὰ ψύχεα γίνεται ταῦτα· θωμάζω δέ (προσθήκας γὰρ δή μοι ὁ λόγος ἐξ ἀρχῆς ἐδίζητο) ὅ τι ἐν τῇ Ἠλείῃ πάσῃ χώρῃ οὐ δυνέαται γίνεσθαι ἡμίονοι, οὔτε ψυχροῦ τοῦ χώρου ἐόντος οὔτε ἄλλου φανεροῦ αἰτίου οὐδενός. φασὶ δὲ αὐτοὶ Ἠλεῖοι ἐκ κατάρης τευ οὐ γίνεσθαι σφίσι ἡμιόνους.
[4.30.2] ἀλλ᾽ ἐπεὰν προσίῃ ἡ ὥρη κυΐσκεσθαι τὰς ἵππους, ἐξελαύνουσι ἐς τοὺς πλησιοχώρους αὐτὰς καὶ ἔπειτά σφι ἐν τῇ τῶν πέλας ἐπιεῖσι τοὺς ὄνους, ἐς οὗ ἂν σχῶσι αἱ ἵπποι ἐν γαστρί· ἔπειτα δὲ ὀπίσω ἀπελαύνουσι.
[4.31.1] περὶ δὲ τῶν πτερῶν τῶν Σκύθαι λέγουσι ἀνάπλεον εἶναι τὸν ἠέρα, καὶ τούτων εἵνεκα οὐκ οἷά τε εἶναι οὔτε ἰδεῖν τὸ πρόσω τῆς ἠπείρου οὔτε διεξιέναι, τήνδε ἔχω περὶ αὐτῶν γνώμην· τὰ κατύπερθε ταύτης τῆς χώρης αἰεὶ νίφεται, ἐλάσσονι δὲ τοῦ θέρεος ἢ τοῦ χειμῶνος, ὥσπερ καὶ οἰκός·
[4.31.2] ἤδη ὦν ὅστις ἀγχόθεν χιόνα ἁδρὴν πίπτουσαν εἶδε, οἶδε τὸ λέγω· οἶκε γὰρ ἡ χιὼν πτεροῖσι· καὶ διὰ τὸν χειμῶνα τοῦτον ἐόντα τοιοῦτον ἀνοίκητα τὰ πρὸς βορῆν ἐστὶ τῆς ἠπείρου ταύτης. τὰ ὦν πτερὰ εἰκάζοντας τὴν χιόνα τοὺς Σκύθας τε καὶ τοὺς περιοίκους δοκέω λέγειν. ταῦτα μέν νυν τὰ λέγεται μακρότατα εἴρηται.
[4.32.1] Ὑπερβορέων δὲ πέρι ἀνθρώπων οὔτε τι Σκύθαι λέγουσι οὐδὲν οὔτε τινὲς ἄλλοι τῶν ταύτῃ οἰκημένων, εἰ μὴ ἄρα Ἰσσηδόνες. ὡς δ᾽ ἐγὼ δοκέω, οὐδ᾽ οὗτοι λέγουσι οὐδέν· ἔλεγον γὰρ ἂν καὶ Σκύθαι, ὡς περὶ τῶν μουνοφθάλμων λέγουσι. ἀλλ᾽ Ἡσιόδῳ μέν ἐστι περὶ Ὑπερβορέων εἰρημένα, ἔστι δὲ καὶ Ὁμήρῳ ἐν Ἐπιγόνοισι, εἰ δὴ τῷ ἐόντι γε Ὅμηρος ταῦτα τὰ ἔπεα ἐποίησε.
[4.33.1] πολλῷ δέ τι πλεῖστα περὶ αὐτῶν Δήλιοι λέγουσι, φάμενοι ἱρὰ ἐνδεδεμένα ἐν καλάμῃ πυρῶν ἐξ Ὑπερβορέων φερόμενα ἀπικνέεσθαι ἐς Σκύθας, ἀπὸ δὲ Σκυθέων ἤδη δεκομένους αἰεὶ τοὺς πλησιοχώρους ἑκάστους κομίζειν αὐτὰ τὸ πρὸς ἑσπέρης ἑκαστάτω ἐπὶ τὸν Ἀδρίην,
[4.33.2] ἐνθεῦτεν δὲ πρὸς μεσαμβρίην προπεμπόμενα πρώτους Δωδωναίους Ἑλλήνων δέκεσθαι, ἀπὸ δὲ τούτων καταβαίνειν ἐπὶ τὸν Μηλιέα κόλπον καὶ διαπορεύεσθαι ἐς Εὔβοιαν, πόλιν τε ἐς πόλιν πέμπειν μέχρι Καρύστου, τὸ δ᾽ ἀπὸ ταύτης ἐκλείπειν Ἄνδρον· Καρυστίους γὰρ εἶναι τοὺς κομίζοντας ἐς Τῆνον, Τηνίους δὲ ἐς Δῆλον.
[4.33.3] ἀπικνέεσθαι μέν νυν οὕτω ταῦτα τὰ ἱρὰ λέγουσι ἐς Δῆλον, πρῶτον δὲ τοὺς Ὑπερβορέους πέμψαι φερούσας τὰ ἱρὰ δύο κόρας, τὰς ὀνομάζουσι Δήλιοι εἶναι Ὑπερόχην τε καὶ Λαοδίκην· ἅμα δὲ αὐτῇσι ἀσφαλείης εἵνεκεν πέμψαι τοὺς Ὑπερβορέους τῶν ἀστῶν ἄνδρας πέντε πομπούς, τούτους οἳ νῦν Περφερέες καλέονται, τιμὰς μεγάλας ἐν Δήλῳ ἔχοντες.
[4.33.4] ἐπεὶ δὲ τοῖσι Ὑπερβορέοισι τοὺς ἀποπεμφθέντας ὀπίσω οὐκ ἀπονοστέειν, δεινὰ ποιευμένους εἴ σφεας αἰεὶ καταλάμψεται ἀποστέλλοντας μὴ ἀποδέκεσθαι, οὕτω δὴ φέροντας ἐς τοὺς οὔρους τὰ ἱρὰ ἐνδεδεμένα ἐν πυρῶν καλάμῃ τοῖσι πλησιοχώροισι ἐπισκήπτειν κελεύοντας προπέμπειν σφέα ἀπὸ ἑωυτῶν ἐς ἄλλο ἔθνος.
[4.33.5] καὶ ταῦτα μὲν οὕτω προπεμπόμενα ἀπικνέεσθαι λέγουσι ἐς Δῆλον· οἶδα δὲ αὐτὸς τούτοισι τοῖσι ἱροῖσι τόδε ποιεύμενον προσφερές, τὰς Θρηικίας καὶ τὰς Παιονίδας γυναῖκας, ἐπεὰν θύωσι τῇ Ἀρτέμιδι τῇ βασιληίῃ, οὐκ ἄνευ πυρῶν καλάμης ἐχούσας τὰ ἱρά.
[4.34.1] καὶ ταῦτα μὲν δὴ ταύτας οἶδα ποιεύσας, τῇσι δὲ παρθένοισι ταύτῃσι τῇσι ἐξ Ὑπερβορέων τελευτησάσῃσι ἐν Δήλῳ κείρονται καὶ αἱ κόραι καὶ οἱ παῖδες οἱ Δηλίων· αἱ μὲν πρὸ γάμου πλόκαμον ἀποταμόμεναι καὶ περὶ ἄτρακτον εἱλίξασαι ἐπὶ τὸ σῆμα τιθεῖσι
[4.34.2] (τὸ δὲ σῆμά ἐστι ἔσω ἐς τὸ Ἀρτεμίσιον ἐσιόντι ἀριστερῆς χειρός, ἐπιπέφυκε δέ οἱ ἐλαίη), ὅσοι δὲ παῖδες τῶν Δηλίων περὶ χλόην τινὰ εἱλίξαντες τῶν τριχῶν προτιθεῖσι καὶ οὗτοι ἐπὶ τὸ σῆμα. αὗται μὲν δὴ ταύτην τιμὴν ἔχουσι πρὸς τῶν Δήλου οἰκητόρων,
[4.35.1] φασὶ δὲ οἱ αὐτοὶ οὗτοι καὶ τὴν Ἄργην τε καὶ τὴν Ὦπιν, ἐούσας παρθένους ἐξ Ὑπερβορέων, κατὰ τοὺς αὐτοὺς τούτους ἀνθρώπους πορευομένας ἀπικέσθαι ἐς Δῆλον ἔτι πρότερον Ὑπερόχης τε καὶ Λαοδίκης.
[4.35.2] ταύτας μέν νυν τῇ Εἰλειθυίῃ ἀποφερούσας ἀντὶ τοῦ ὠκυτόκου τὸν ἐτάξαντο φόρον ἀπικέσθαι, τὴν δὲ Ἄργην τε καὶ τὴν Ὦπιν ἅμα αὐτοῖσι τοῖσι θεοῖσι ἀπικέσθαι λέγουσι καί σφι τιμὰς ἄλλας δεδόσθαι πρὸς σφέων·
[4.35.3] καὶ γὰρ ἀγείρειν σφι τὰς γυναῖκας, ἐπονομαζούσας τὰ οὐνόματα ἐν τῷ ὕμνῳ τόν σφι Ὠλὴν ἀνὴρ Λύκιος ἐποίησε, παρὰ δὲ σφέων μαθόντας νησιώτας τε καὶ Ἴωνας ὑμνέειν Ὦπίν τε καὶ Ἄργην ὀνομάζοντάς τε καὶ ἀγείροντας (οὗτος δὲ ὁ Ὠλὴν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς παλαιοὺς ὕμνους ἐποίησε ἐκ Λυκίης ἐλθὼν τοὺς ἀειδομένους ἐν Δήλῳ),
[4.35.4] καὶ τῶν μηρίων καταγιζομένων ἐπὶ τῷ βωμῷ τὴν σποδὸν ταύτην ἐπὶ τὴν θήκην τὴν Ὤπιός τε καὶ Ἄργης ἀναισιμοῦσθαι ἐπιβαλλομένην. ἡ δὲ θήκη αὐτέων ἐστὶ ὄπισθε τοῦ Ἀρτεμισίου, πρὸς ἠῶ τετραμμένη, ἀγχοτάτω τοῦ Κηίων ἱστιητορίου.
[4.36.1] Καὶ ταῦτα μὲν Ὑπερβορέων πέρι εἰρήσθω. τὸν γὰρ περὶ Ἀβάριος λόγον τοῦ λεγομένου εἶναι Ὑπερβορέου οὐ λέγω, [λέγων] ὡς τὸν ὀϊστὸν περιέφερε κατὰ πᾶσαν γῆν οὐδὲν σιτεόμενος. εἰ δέ εἰσι ὑπερβόρεοί τινες ἄνθρωποι, εἰσὶ καὶ ὑπερνότιοι ἄλλοι.
[4.36.2] γελῶ δὲ ὁρῶν γῆς περιόδους γράψαντας πολλοὺς ἤδη καὶ οὐδένα νόον ἐχόντως ἐξηγησάμενον. οἳ Ὠκεανόν τε ῥέοντα γράφουσι πέριξ τὴν γῆν, ἐοῦσαν κυκλοτερέα ὡς ἀπὸ τόρνου, καὶ τὴν Ἀσίην τῇ Εὐρώπῃ ποιεύντων ἴσην. ἐν ὀλίγοισι γὰρ ἐγὼ δηλώσω μέγαθός τε ἑκάστης αὐτέων καὶ οἵη τίς ἐστι ἐς γραφὴν ἑκάστη.
[4.37.1] Πέρσαι οἰκέουσι κατήκοντες ἐπὶ τὴν νοτίην θάλασσαν τὴν Ἐρυθρὴν καλεομένην· τούτων δ᾽ ὑπεροικέουσι πρὸς βορέην ἄνεμον Μῆδοι, Μήδων δὲ Σάσπειρες, Σασπείρων δὲ Κόλχοι κατήκοντες ἐπὶ τὴν βορηίην θάλασσαν, ἐς τὴν Φᾶσις ποταμὸς ἐκδιδοῖ. ταῦτα τέσσερα ἔθνεα οἰκέει ἐκ θαλάσσης ἐς θάλασσαν.
[4.38.1] ἐνθεῦτεν δὲ τὸ πρὸς ἑσπέρης ἀκταὶ διφάσιαι ἀπ᾽ αὐτῆς κατατείνουσι ἐς θάλασσαν, τὰς ἐγὼ ἀπηγήσομαι.
[4.38.2] ἔνθεν μὲν ἡ ἀκτὴ ἡ ἑτέρη τὰ πρὸς βορέην ἀπὸ Φάσιος ἀρξαμένη παρατέταται ἐς θάλασσαν παρά τε τὸν Πόντον καὶ τὸν Ἑλλήσποντον μέχρι Σιγείου τοῦ Τρωϊκοῦ, τὰ δὲ πρὸς νότου ἡ αὐτὴ αὕτη ἀκτὴ ἀπὸ τοῦ Μυριανδρικοῦ κόλπου τοῦ πρὸς Φοινίκῃ κειμένου τείνει τὰ ἐς θάλασσαν μέχρι Τριοπίου ἄκρης. οἰκέει δ᾽ ἐν τῇ ἀκτῇ ταύτῃ ἔθνεα ἀνθρώπων τριήκοντα.
[4.39.1] αὕτη μέν νυν ἡ ἑτέρη τῶν ἀκτέων, ἡ δὲ δὴ ἑτέρη ἀπὸ Περσέων ἀρξαμένη παρατέταται ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν, ἥ τε Περσικὴ καὶ ἀπὸ ταύτης ἐκδεκομένη ἡ Ἀσσυρίη καὶ ἀπὸ Ἀσσυρίης ἡ Ἀραβίη· λήγει δὲ αὕτη, οὐ λήγουσα εἰ μὴ νόμῳ, ἐς τὸν κόλπον τὸν Ἀράβιον, ἐς τὸν Δαρεῖος ἐκ τοῦ Νείλου διώρυχα ἐσήγαγε.
[4.39.2] μέχρι μέν νυν Φοινίκης ἀπὸ Περσέων χῶρος πλατὺς καὶ πολλός ἐστι, τὸ δ᾽ ἀπὸ Φοινίκης παρήκει διὰ τῆσδε τῆς θαλάσσης ἡ ἀκτὴ αὕτη παρά τε Συρίην τὴν Παλαιστίνην καὶ Αἴγυπτον, ἐς τὴν τελευτᾷ· ἐν τῇ ἔθνεά ἐστι τρία μοῦνα.
[4.40.1] ταῦτα μὲν ἀπὸ Περσέων τὰ πρὸς ἑσπέρης τῆς Ἀσίης ἔχοντά ἐστι, τὰ δὲ κατύπερθε Περσέων καὶ Μήδων καὶ Σασπείρων καὶ Κόλχων, τὰ πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνατέλλοντα, ἔνθεν μὲν ἡ Ἐρυθρὴ παρήκει θάλασσα, πρὸς βορέω δὲ ἡ Κασπίη τε θάλασσα καὶ ὁ Ἀράξης ποταμός, ῥέων πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα.
[4.40.2] μέχρι δὲ τῆς Ἰνδικῆς οἰκέεται ἡ Ἀσίη· τὸ δὲ ἀπὸ ταύτης ἔρημος ἤδη τὸ πρὸς τὴν ἠῶ, οὐδὲ ἔχει οὐδεὶς φράσαι οἷον δή τι ἐστί.
[4.41.1] τοιαύτη μὲν καὶ τοσαύτη ἡ Ἀσίη ἐστί, ἡ δὲ Λιβύη ἐν τῇ ἀκτῇ τῇ ἑτέρῃ ἐστί· ἀπὸ γὰρ Αἰγύπτου Λιβύη ἤδη ἐκδέκεται. κατὰ μέν νυν Αἴγυπτον ἡ ἀκτὴ αὕτη στεινή ἐστι· ἀπὸ γὰρ τῆσδε τῆς θαλάσσης ἐς τὴν Ἐρυθρὴν θάλασσαν δέκα μυριάδες εἰσὶ ὀργυιέων, αὗται δ᾽ ἂν εἶεν χίλιοι στάδιοι· τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ στεινοῦ τούτου κάρτα πλατέα τυγχάνει ἐοῦσα ἡ ἀκτὴ ἥτις Λιβύη κέκληται.
[4.42.1] Θωμάζω ὦν τῶν διουρισάντων καὶ διελόντων Λιβύην [τε] καὶ Ἀσίην καὶ Εὐρώπην· οὐ γὰρ σμικρὰ τὰ διαφέροντα αὐτέων ἐστί· μήκεϊ μὲν γὰρ παρ᾽ ἀμφοτέρας παρήκει ἡ Εὐρώπη, εὔρεος δὲ πέρι οὐδὲ συμβάλλειν ἀξίη φαίνεταί μοι εἶναι.
[4.42.2] Λιβύη μὲν γὰρ δηλοῖ ἑωυτὴν ἐοῦσα περίρρυτος, πλὴν ὅσον αὐτῆς πρὸς τὴν Ἀσίην οὐρίζει, Νεκῶ τοῦ Αἰγυπτίων βασιλέος πρώτου τῶν ἡμεῖς ἴδμεν καταδέξαντος, ὃς ἐπείτε τὴν διώρυχα ἐπαύσατο ὀρύσσων τὴν ἐκ τοῦ Νείλου διέχουσαν ἐς τὸν Ἀράβιον κόλπον, ἀπέπεμψε Φοίνικας ἄνδρας πλοίοισι, ἐντειλάμενος ἐς τὸ ὀπίσω δι᾽ Ἡρακλέων στηλέων διεκπλέειν ἕως ἐς τὴν βορηίην θάλασσαν καὶ οὕτω ἐς Αἴγυπτον ἀπικνέεσθαι.
[4.42.3] ὁρμηθέντες ὦν οἱ Φοίνικες ἐκ τῆς Ἐρυθρῆς θαλάσσης ἔπλεον τὴν νοτίην θάλασσαν· ὅκως δὲ γίνοιτο φθινόπωρον, προσίσχοντες ἂν σπείρεσκον τὴν γῆν, ἵνα ἑκάστοτε τῆς Λιβύης πλέοντες γινοίατο, καὶ μένεσκον τὸν ἄμητον·
[4.42.4] θερίσαντες δ᾽ ἂν τὸν σῖτον ἔπλεον, ὥστε δύο ἐτέων διεξελθόντων τρίτῳ ἔτεϊ κάμψαντες Ἡρακλέας στήλας ἀπίκοντο ἐς Αἴγυπτον. καὶ ἔλεγον ἐμοὶ μὲν οὐ πιστά, ἄλλῳ δέ [δή] τεῳ, ὡς περιπλέοντες τὴν Λιβύην τὸν ἥλιον ἔσχον ἐς τὰ δεξιά.
[4.43.1] οὕτω μὲν αὕτη ἐγνώσθη τὸ πρῶτον, μετὰ δὲ Καρχηδόνιοί εἰσι οἱ λέγοντες, ἐπεὶ Σατάσπης γε ὁ Τεάσπιος ἀνὴρ Ἀχαιμενίδης οὐ περιέπλωσε Λιβύην, ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο πεμφθείς, ἀλλὰ δείσας τό τε μῆκος τοῦ πλόου καὶ τὴν ἐρημίην ἀπῆλθε ὀπίσω, οὐδ᾽ ἐπετέλεσε τὸν ἐπέταξέ οἱ ἡ μήτηρ ἄεθλον.
[4.43.2] θυγατέρα γὰρ Ζωπύρου τοῦ Μεγαβύξου ἐβιήσατο παρθένον· ἔπειτα, μέλλοντος [αὐτοῦ] διὰ ταύτην τὴν αἰτίην ἀνασκολοπιεῖσθαι ὑπὸ Ξέρξεω βασιλέος, ἡ μήτηρ τοῦ Σατάσπεος ἐοῦσα Δαρείου ἀδελφεὴ παραιτήσατο, φᾶσά οἱ αὐτὴ μέζω ζημίην ἐπιθήσειν ἤ περ ἐκεῖνον.
[4.43.3] Λιβύην γάρ οἱ ἀνάγκην ἔσεσθαι περιπλέειν, ἐς ὃ ἂν ἀπίκηται περιπλέων αὐτὴν ἐς τὸν Ἀράβιον κόλπον. συγχωρήσαντος δὲ Ξέρξεω ἐπὶ τούτοισι ὁ Σατάσπης ἀπικόμενος ἐς Αἴγυπτον καὶ λαβὼν νέα τε καὶ ναύτας παρὰ τούτων ἔπλεε ἐπὶ Ἡρακλέας στήλας·
[4.43.4] διεκπλώσας δὲ καὶ κάμψας τὸ ἀκρωτήριον τῆς Λιβύης τῷ οὔνομα Σολόεις ἐστί, ἔπλεε πρὸς μεσαμβρίην, περήσας δὲ θάλασσαν πολλὴν ἐν πολλοῖσι μησί, ἐπείτε τοῦ πλεῦνος αἰεὶ ἔδεε, ἀποστρέψας ὀπίσω ἀπέπλεε ἐς Αἴγυπτον.
[4.43.5] ἐκ δὲ ταύτης ἀπικόμενος παρὰ βασιλέα Ξέρξεα ἔλεγε φὰς τὰ προσωτάτω ἀνθρώπους σμικροὺς παραπλέειν ἐσθῆτι φοινικηίῃ διαχρεωμένους, οἳ ὅκως σφεῖς καταγοίατο τῇ νηὶ φεύγεσκον πρὸς τὰ ὄρεα καταλείποντες τὰς πόλιας· αὐτοὶ δὲ ἀδικέειν οὐδὲν ἐσιόντες, πρόβατα δὲ μοῦνα ἐξ αὐτέων λαμβάνειν.
[4.43.6] τοῦ δὲ μὴ περιπλῶσαι Λιβύην παντελέως αἴτιον τόδε ἔλεγε, τὸ πλοῖον τὸ πρόσω οὐ δυνατὸν ἔτι εἶναι προβαίνειν ἀλλ᾽ ἐνίσχεσθαι. Ξέρξης δέ οὔ οἱ συγγινώσκων λέγειν ἀληθέα, οὐκ ἐπιτελέσαντά γε τὸν προκείμενον ἄεθλον, ἀνεσκολόπισε, τὴν ἀρχαίην δίκην ἐπιτιμῶν.
[4.43.7] τούτου δὲ τοῦ Σατάσπεος εὐνοῦχος ἀπέδρη ἐς Σάμον, ἐπείτε ἐπύθετο τάχιστα τὸν δεσπότεα τετελευτηκότα, ἔχων χρήματα μεγάλα, τὰ Σάμιος ἀνὴρ κατέσχε, τοῦ ἐπιστάμενος τὸ οὔνομα ἑκὼν ἐπιλήθομαι.
[4.44.1] Τῆς δὲ Ἀσίης τὰ πολλὰ ὑπὸ Δαρείου ἐξευρέθη, ὃς βουλόμενος Ἰνδὸν ποταμόν, ὃς κροκοδείλους δεύτερος οὗτος ποταμῶν πάντων παρέχεται, τοῦτον τὸν ποταμὸν εἰδέναι τῇ ἐς θάλασσαν ἐκδιδοῖ, πέμπει πλοίοισι ἄλλους τε τοῖσι ἐπίστευε τὴν ἀληθείην ἐρέειν καὶ δὴ καὶ Σκύλακα ἄνδρα Καρυανδέα.
[4.44.2] οἱ δὲ ὁρμηθέντες ἐκ Κασπατύρου τε πόλιος καὶ τῆς Πακτυϊκῆς γῆς ἔπλεον κατὰ ποταμὸν πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολὰς ἐς θάλασσαν, διὰ θαλάσσης δὲ πρὸς ἑσπέρην πλέοντες τριηκοστῷ μηνὶ ἀπικνέονται ἐς τοῦτον τὸν χῶρον ὅθεν ὁ Αἰγυπτίων βασιλεὺς τοὺς Φοίνικας τοὺς πρότερον εἶπα ἀπέστειλε περιπλέειν Λιβύην.
[4.44.3] μετὰ δὲ τούτους περιπλώσαντας Ἰνδούς τε κατεστρέψατο Δαρεῖος καὶ τῇ θαλάσσῃ ταύτῃ ἐχρᾶτο. οὕτω καὶ τῆς Ἀσίης, πλὴν τὰ πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα, τὰ ἄλλα ἀνεύρηται ὅμοια παρεχομένη τῇ Λιβύῃ.
[4.45.1] Ἡ δὲ Εὐρώπη πρὸς οὐδαμῶν φανερή ἐστι γινωσκομένη, οὔτε τὰ πρὸς ἥλιον ἀνατέλλοντα οὔτε τὰ πρὸς βορέην, εἰ περίρρυτός ἐστι· μήκεϊ δὲ γινώσκεται παρ᾽ ἀμφοτέρας παρήκουσα.
[4.45.2] οὐδ᾽ ἔχω συμβαλέσθαι ἐπ᾽ ὅτευ μιῇ ἐούσῃ γῇ οὐνόματα τριφάσια κεῖται, ἐπωνυμίας ἔχοντα γυναικῶν, καὶ οὐρίσματα αὐτῇ Νεῖλός τε ὁ Αἰγύπτιος ποταμὸς ἐτέθη καὶ Φᾶσις ὁ Κόλχος (οἱ δὲ Τάναϊν ποταμὸν τὸν Μαιήτην καὶ Πορθμήια τὰ Κιμμέρια λέγουσι), οὐδὲ τῶν διουρισάντων τὰ οὐνόματα πυθέσθαι, καὶ ὅθεν ἔθεντο τὰς ἐπωνυμίας.
[4.45.3] ἤδη γὰρ Λιβύη μὲν ἐπὶ Λιβύης λέγεται ὑπὸ τῶν πολλῶν Ἑλλήνων ἔχειν τὸ οὔνομα γυναικὸς αὐτόχθονος, ἡ δὲ Ἀσίη ἐπὶ τῆς Προμηθέος γυναικὸς τὴν ἐπωνυμίην. καὶ τούτου μὲν μεταλαμβάνονται τοῦ οὐνόματος Λυδοί, φάμενοι ἐπὶ Ἀσίεω τοῦ Κότυος τοῦ Μάνεω κεκλῆσθαι τὴν Ἀσίην, ἀλλ᾽ οὐκ ἐπὶ τῆς Προμηθέος Ἀσίης· ἐπ᾽ ὅτευ καὶ τὴν ἐν Σάρδισι φυλὴν κεκλῆσθαι Ἀσιάδα.
[4.45.4] ἡ δὲ δὴ Εὐρώπη οὔτε εἰ περίρρυτός ἐστι γινώσκεται πρὸς οὐδαμῶν ἀνθρώπων, οὔτε ὁκόθεν τὸ οὔνομα ἔλαβε τοῦτο, οὔτε ὅστις οἱ ἦν ὁ θέμενος φαίνεται, εἰ μὴ ἀπὸ τῆς Τυρίης φήσομεν Εὐρώπης λαβεῖν τὸ οὔνομα τὴν χώρην· πρότερον δὲ ἦν ἄρα ἀνώνυμος ὥσπερ αἱ ἕτεραι.
[4.45.5] ἀλλ᾽ αὕτη γε ἐκ τῆς Ἀσίης τε φαίνεται ἐοῦσα καὶ οὐκ ἀπικομένη ἐς τὴν γῆν ταύτην ἥτις νῦν ὑπὸ Ἑλλήνων Εὐρώπη καλέεται, ἀλλ᾽ ὅσον ἐκ Φοινίκης ἐς Κρήτην, ἐκ Κρήτης δὲ ἐς Λυκίην. ταῦτα μέν νυν ἐπὶ τοσοῦτο εἰρήσθω· τοῖσι γὰρ νομιζομένοισι αὐτῶν χρησόμεθα.
[4.46.1] Ὁ δὲ Πόντος ὁ Εὔξεινος, ἐπ᾽ ὃν ἐστρατεύετο ὁ Δαρεῖος, χωρέων πασέων παρέχεται ἔξω τοῦ Σκυθικοῦ ἔθνεα ἀμαθέστατα· οὔτε γὰρ ἔθνος τῶν ἐντὸς τοῦ Πόντου οὐδὲν ἔχομεν προβαλέσθαι σοφίης πέρι οὔτε ἄνδρα λόγιον οἴδαμεν γενόμενον, πάρεξ τοῦ Σκυθικοῦ ἔθνεος καὶ Ἀναχάρσιος.
[4.46.2] τῷ δὲ Σκυθικῷ γένεϊ ἓν μὲν τὸ μέγιστον τῶν ἀνθρωπηίων πρηγμάτων σοφώτατα πάντων ἐξεύρηται τῶν ἡμεῖς ἴδμεν, τὰ μέντοι ἄλλα οὐκ ἄγαμαι. τὸ δὲ μέγιστον οὕτω σφι ἀνεύρηται ὥστε ἀποφυγεῖν τε μηδένα ἐπελθόντα ἐπὶ σφέας, μὴ βουλομένους τε ἐξευρεθῆναι καταλαβεῖν μὴ οἷόν τε εἶναι·
[4.46.3] τοῖσι γὰρ μήτε ἄστεα μήτε τείχεα ᾖ ἐκτισμένα, ἀλλὰ φερέοικοι ἐόντες πάντες ἔωσι ἱπποτοξόται, ζῶντες μὴ ἀπ᾽ ἀρότου ἀλλ᾽ ἀπὸ κτηνέων, οἰκήματά τέ σφι ᾖ ἐπὶ ζευγέων, κῶς οὐκ ἂν εἴησαν οὗτοι ἄμαχοί τε καὶ ἄποροι προσμίσγειν;
[4.47.1] ἐξεύρηται δέ σφι ταῦτα τῆς τε γῆς ἐούσης ἐπιτηδέης καὶ τῶν ποταμῶν ἐόντων σφι συμμάχων· ἥ τε γὰρ γῆ ἐοῦσα πεδιὰς αὕτη ποιώδης τε καὶ εὔυδρός ἐστι, ποταμοί τε δι᾽ αὐτῆς ῥέουσι οὐ πολλῷ τεῳ ἀριθμὸν ἐλάσσονες τῶν ἐν Αἰγύπτῳ διωρύχων.
[4.47.2] ὅσοι δὲ ὀνομαστοί τέ εἰσι αὐτῶν καὶ προσπλωτοὶ ἀπὸ θαλάσσης, τούτους ὀνομανέω. Ἴστρος μὲν πεντάστομος, μετὰ δὲ Τύρης τε καὶ Ὕπανις καὶ Βορυσθένης καὶ Παντικάπης καὶ Ὑπάκυρις καὶ Γέρρος καὶ Τάναϊς· ῥέουσι δὲ οὗτοι κατὰ τάδε.
[4.48.1] Ἴστρος μὲν ἐὼν μέγιστος ποταμῶν πάντων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν, ἴσος αἰεὶ αὐτὸς ἑωυτῷ ῥέει καὶ θέρεος καὶ χειμῶνος, πρῶτος δὲ τὸ ἀπ᾽ ἑσπέρης τῶν ἐν τῇ Σκυθικῇ ῥέων κατὰ τοιόνδε μέγιστος γέγονε, ποταμῶν καὶ ἄλλων ἐς αὐτὸν ἐκδιδόντων.
[4.48.2] εἰσὶ δὲ οἵδε οἱ μέγαν αὐτὸν ποιεῦντες, διὰ μέν γε τῆς Σκυθικῆς χώρης πέντε μὲν ῥέοντες, τόν τε Σκύθαι Πόρατα καλέουσι, Ἕλληνες δὲ Πυρετόν, καὶ ἄλλος Τιάραντος καὶ Ἄραρός τε καὶ Νάπαρις καὶ Ὀρδησσός.
[4.48.3] ὁ μὲν πρῶτος λεχθεὶς τῶν ποταμῶν μέγας καὶ πρὸς ἠῶ ῥέων ἀνακοινοῦται τῷ Ἴστρῳ τὸ ὕδωρ, ὁ δὲ δεύτερος λεχθεὶς Τιάραντος πρὸς ἑσπέρης τε μᾶλλον καὶ ἐλάσσων, ὁ δὲ δὴ Ἄραρός τε καὶ ὁ Νάπαρις καὶ ὁ Ὀρδησσὸς διὰ μέσου τούτων ἰόντες ἐσβάλλουσι ἐς τὸν Ἴστρον.
[4.48.4] οὗτοι μὲν αὐθιγενέες Σκυθικοὶ ποταμοὶ συμπληθύουσι αὐτόν, ἐκ δὲ Ἀγαθύρσων Μάρις ποταμὸς ῥέων συμμίσγεται τῷ Ἴστρῳ.
[4.49.1] ἐκ δὲ τοῦ Αἵμου τῶν κορυφέων τρεῖς ἄλλοι μεγάλοι ῥέοντες πρὸς βορῆν ἄνεμον ἐσβάλλουσι ἐς αὐτόν, Ἄτλας καὶ Αὔρας καὶ Τίβισις· διὰ δὲ Θρηίκης καὶ Θρηίκων τῶν Κροβύζων ῥέοντες Ἄθρυς καὶ Νόης καὶ Ἀρτάνης ἐκδιδοῦσι ἐς τὸν Ἴστρον· ἐκ δὲ Παιόνων καὶ ὄρεος Ῥοδόπης Σκίος ποταμὸς μέσον σχίζων τὸν Αἷμον ἐκδιδοῖ ἐς αὐτόν.
[4.49.2] ἐξ Ἰλλυριῶν δὲ ῥέων πρὸς βορῆν ἄνεμον Ἄγγρος ποταμὸς ἐσβάλλει ἐς πεδίον τὸ Τριβαλλικὸν καὶ ἐς ποταμὸν Βρόγγον, ὁ δὲ Βρόγγος ἐς τὸν Ἴστρον· οὕτω ἀμφοτέρους ἐόντας μεγάλους ὁ Ἴστρος δέκεται. ἐκ δὲ τῆς κατύπερθε χώρης Ὀμβρικῶν Κάρπις ποταμὸς καὶ ἄλλος Ἄλπις πρὸς βορῆν ἄνεμον καὶ οὗτοι ῥέοντες ἐκδιδοῦσι ἐς αὐτόν.
[4.49.3] ῥέει γὰρ δὴ διὰ πάσης τῆς Εὐρώπης ὁ Ἴστρος, ἀρξάμενος ἐκ Κελτῶν, οἳ ἔσχατοι πρὸς ἡλίου δυσμέων μετὰ Κύνητας οἰκέουσι τῶν ἐν τῇ Εὐρώπῃ· ῥέων δὲ διὰ πάσης τῆς Εὐρώπης ἐς τὰ πλάγια τῆς Σκυθικῆς ἐσβάλλει.
[4.50.1] τούτων ὦν τῶν καταλεχθέντων καὶ ἄλλων πολλῶν συμβαλλομένων τὸ σφέτερον ὕδωρ γίνεται ὁ Ἴστρος ποταμῶν μέγιστος, ἐπεὶ ὕδωρ γε ἓν πρὸς ἓν συμβάλλειν ὁ Νεῖλος πλήθεϊ ἀποκρατέει· ἐς γὰρ δὴ τοῦτον οὔτε ποταμὸς οὔτε κρήνη οὐδεμία ἐκδιδοῦσα ἐς πλῆθός οἱ συμβάλλεται.
[4.50.2] ἴσος δὲ αἰεὶ ῥέει ἔν τε θέρεϊ καὶ χειμῶνι ὁ Ἴστρος κατὰ τοιόνδε τι, ὡς ἐμοὶ δοκέει· τοῦ μὲν χειμῶνός ἐστι ὅσος περ ἐστί, ὀλίγῳ τε μέζων τῆς ἑωυτοῦ φύσιος γίνεται· ὕεται γὰρ ἡ γῆ αὕτη τοῦ χειμῶνος πάμπαν ὀλίγῳ, νιφετῷ δὲ τὰ πάντα χρᾶται.
[4.50.3] τοῦ δὲ θέρεος ἡ χιὼν ἡ ἐν τῷ χειμῶνι πεσοῦσα, ἐοῦσα ἀμφιλαφής, τηκομένη πάντοθεν ἐκδιδοῖ ἐς τὸν Ἴστρον. αὕτη τε δὴ ἡ χιὼν ἐκδιδοῦσα ἐς αὐτὸν συμπληθύει καὶ ὄμβροι πολλοί τε καὶ λάβροι σὺν αὐτῇ· ὕει γὰρ δὴ τὸ θέρος.
[4.50.4] ὅσῳ δὲ πλέον ἐπ᾽ ἑωυτὸν ὕδωρ ὁ ἥλιος ἐπέλκεται ἐν τῷ θέρεϊ ἢ ἐν τῷ χειμῶνι, τοσούτῳ τὰ συμμισγόμενα τῷ Ἴστρῳ πολλαπλήσιά ἐστι τοῦ θέρεος ἤ περ τοῦ χειμῶνος· ἀντιτιθέμενα δὲ ταῦτα ἀντισήκωσις γίνεται, ὥστε ἴσον μιν αἰεὶ φαίνεσθαι ἐόντα.
[4.51.1] Εἷς μὲν δὴ τῶν ποταμῶν τοῖσι Σκύθῃσί ἐστι ὁ Ἴστρος, μετὰ δὲ τοῦτον Τύρης, ὃς ἀπὸ βορέω μὲν ἀνέμου ὁρμᾶται, ἄρχεται δὲ ῥέων ἐκ λίμνης μεγάλης ἣ οὐρίζει τήν τε Σκυθικὴν καὶ τὴν Νευρίδα γῆν. ἐπὶ δὲ τῷ στόματι αὐτοῦ κατοίκηνται Ἕλληνες, οἳ Τυρῖται καλέονται.
[4.52.1] τρίτος δὲ Ὕπανις ποταμὸς ὁρμᾶται μὲν ἐκ τῆς Σκυθικῆς, ῥέει δὲ ἐκ λίμνης μεγάλης τὴν πέριξ νέμονται ἵπποι ἄγριοι λευκοί. καλέεται δὲ ἡ λίμνη αὕτη ὀρθῶς μήτηρ Ὑπάνιος.
[4.52.2] ἐκ ταύτης ὦν ἀνατέλλων ὁ Ὕπανις ποταμὸς ῥέει ἐπὶ μὲν πέντε ἡμερέων πλόον βραχὺς καὶ γλυκύς ἐστι, ἀπὸ δὲ τούτου πρὸς θαλάσσης τεσσέρων ἡμερέων πλόον πικρὸς αἰνῶς.
[4.52.3] ἐκδιδοῖ γὰρ ἐς αὐτὸν κρήνη πικρή, οὕτω δή τι ἐοῦσα πικρή, ἣ μεγάθεϊ σμικρὴ ἐοῦσα κιρνᾷ τὸν Ὕπανιν, ἐόντα ποταμὸν ἐν ὀλίγοισι μέγαν. ἔστι δὲ ἡ κρήνη αὕτη ἐν οὔροισι χώρης τῆς τε ἀροτήρων Σκυθέων καὶ Ἀλιζώνων· οὔνομα δὲ τῇ κρήνῃ καὶ ὅθεν ῥέει τῷ χώρῳ Σκυθιστὶ μὲν Ἐξαμπαῖος, κατὰ δὲ τὴν Ἑλλήνων γλῶσσαν Ἱραὶ Ὁδοί.
[4.52.4] συνάγουσι δὲ τὰ τέρματα ὅ τε Τύρης καὶ ὁ Ὕπανις κατὰ Ἀλιζῶνας· τὸ δὲ ἀπὸ τούτου ἀποστρέψας ἑκάτερος ῥέει εὐρύνων τὸ μέσον.
[4.53.1] τέταρτος δὲ Βορυσθένης ποταμός, ὅς ἐστι μέγιστός τε μετὰ Ἴστρον τούτων καὶ πολυαρκέστατος κατὰ γνώμας τὰς ἡμετέρας οὔτι μοῦνον τῶν Σκυθικῶν ποταμῶν ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, πλὴν Νείλου τοῦ Αἰγυπτίου· τούτῳ γὰρ οὐκ οἷά τέ ἐστι συμβαλεῖν ἄλλον ποταμόν·
[4.53.2] τῶν δὲ λοιπῶν Βορυσθένης ἐστὶ πολυαρκέστατος, ὃς νομάς τε καλλίστας καὶ εὐκομιδεστάτας κτήνεσι παρέχεται ἰχθῦς τε ἀρίστους διακριδὸν καὶ πλείστους, πίνεσθαί τε ἥδιστός ἐστι, ῥέει τε καθαρὸς παρὰ θολεροῖσι, σπόρος τε παρ᾽ αὐτὸν ἄριστος γίνεται, ποίη τε, τῇ οὐ σπείρεται ἡ χώρη, βαθυτάτη.
[4.53.3] ἅλες τε ἐπὶ τῷ στόματι αὐτοῦ αὐτόματοι πήγνυνται ἄπλετοι. κήτεά τε μεγάλα ἀνάκανθα, τὰ ἀντακαίους καλέουσι, παρέχεται ἐς ταρίχευσιν, ἄλλα τε πολλὰ θωμάσαι ἄξια.
[4.53.4] μέχρι μέν νυν Γέρρου χώρου, ἐς τὸν τεσσεράκοντα ἡμερέων πλόος ἐστί, γινώσκεται ῥέων ἀπὸ βορέω ἀνέμου, τὸ δὲ κατύπερθε δι᾽ ὧν ῥέει ἀνθρώπων οὐδεὶς ἔχει φράσαι· φαίνεται δὲ ῥέων δι᾽ ἐρήμου ἐς τῶν γεωργῶν Σκυθέων τὴν χώρην· οὗτοι γὰρ οἱ Σκύθαι παρ᾽ αὐτὸν ἐπὶ δέκα ἡμερέων πλόον νέμονται.
[4.53.5] μούνου δὲ τούτου τοῦ ποταμοῦ καὶ Νείλου οὐκ ἔχω φράσαι τὰς πηγάς, δοκέω δέ, οὐδὲ οὐδεὶς Ἑλλήνων. ἀγχοῦ τε δὴ θαλάσσης ὁ Βορυσθένης ῥέων γίνεται καί οἱ συμμίσγεται ὁ Ὕπανις ἐς τὠυτὸ ἕλος ἐκδιδούς.
[4.53.6] τὸ δὲ μεταξὺ τῶν ποταμῶν τούτων ἐὸν ἔμβολον τῆς χώρης Ἱππόλεω ἄκρη καλέεται, ἐν δὲ αὐτῷ ἱρὸν Δήμητρος ἐνίδρυται· πέρην δὲ τοῦ ἱροῦ ἐπὶ τῷ Ὑπάνι Βορυσθενεῗται κατοίκηνται.
[4.54.1] ταῦτα μὲν τὰ ἀπὸ τούτων τῶν ποταμῶν, μετὰ δὲ τούτους πέμπτος ποταμὸς ἄλλος τῷ οὔνομα Παντικάπης· ῥέει μὲν καὶ οὗτος ἀπὸ βορέω τε καὶ ἐκ λίμνης, καὶ τὸ μεταξὺ τούτου τε καὶ τοῦ Βορυσθένεος νέμονται οἱ γεωργοὶ Σκύθαι, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς τὴν Ὑλαίην, παραμειψάμενος δὲ ταύτην τῷ Βορυσθένεϊ συμμίσγεται.
[4.55.1] ἕκτος δὲ Ὑπάκυρις ποταμός, ὃς ὁρμᾶται μὲν ἐκ λίμνης, διὰ μέσων δὲ τῶν νομάδων Σκυθέων ῥέων ἐκδιδοῖ κατὰ Καρκινῖτιν πόλιν, ἐς δεξιὴν ἀπέργων τήν τε Ὑλαίην καὶ τὸν Ἀχιλλήιον δρόμον καλεόμενον.
[4.56.1] ἕβδομος δὲ Γέρρος ποταμὸς ἀπέσχισται μὲν ἀπὸ τοῦ Βορυσθένεος κατὰ τοῦτο τῆς χώρης ἐς ὃ γινώσκεται ὁ Βορυσθένης. ἀπέσχισται μέν νυν ἐκ τούτου τοῦ χώρου, οὔνομα δὲ ἔχει τό περ ὁ χῶρος αὐτός, Γέρρος, ῥέων δὲ ἐς θάλασσαν οὐρίζει τήν τε τῶν νομάδων χώρην καὶ τὴν τῶν βασιληίων Σκυθέων, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς τὸν Ὑπάκυριν.
[4.57.1] ὄγδοος δὲ δὴ Τάναϊς ποταμός, ὃς ῥέει τἀνέκαθεν ἐκ λίμνης μεγάλης ὁρμώμενος, ἐκδιδοῖ δὲ ἐς μέζω ἔτι λίμνην καλεομένην Μαιῆτιν, ἣ οὐρίζει Σκύθας τε τοὺς βασιληίους καὶ Σαυρομάτας. ἐς δὲ Τάναϊν τοῦτον ἄλλος ποταμὸς ἐσβάλλει τῷ οὔνομά ἐστι Ὕργις.
[4.58.1] τοῖσι μὲν δὴ ὀνομαστοῖσι ποταμοῖσι οὕτω δή τι οἱ Σκύθαι ἐσκευάδαται, τοῖσι δὲ κτήνεσι ἡ ποίη ‹ἡ› ἀναφυομένη ἐν τῇ Σκυθικῇ ἐστι ἐπιχολωτάτη πασέων ποιέων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν· ἀνοιγομένοισι δὲ τοῖσι κτήνεσι ἔστι σταθμώσασθαι ὅτι τοῦτο οὕτω ἔχει.
[4.59.1] Τὰ μὲν δὴ μέγιστα οὕτω σφι εὔπορά ἐστι, τὰ δὲ λοιπὰ νόμαια κατὰ τάδε σφι διάκειται. θεοὺς μὲν μούνους τούσδε ἱλάσκονται, Ἱστίην μὲν μάλιστα, ἐπὶ δὲ Δία τε καὶ Γῆν, νομίζοντες τὴν Γῆν τοῦ Διὸς εἶναι γυναῖκα, μετὰ δὲ τούτους Ἀπόλλωνά τε καὶ οὐρανίην Ἀφροδίτην καὶ Ἡρακλέα καὶ Ἄρεα, τούτους μὲν πάντες Σκύθαι νενομίκασι, οἱ δὲ [καλεόμενοι] βασιλήιοι Σκύθαι καὶ τῷ Ποσειδέωνι θύουσι.
[4.59.2] ὀνομάζεται δὲ σκυθιστὶ Ἱστίη μὲν Ταβιτί, Ζεὺς δέ, ὀρθότατα κατὰ γνώμην γε τὴν ἐμὴν καλεόμενος, Παπαῖος, Γῆ δὲ Ἀπί, Ἀπόλλων δὲ Γοιτόσυρος, οὐρανίη δὲ Ἀφροδίτη Ἀργίμπασα, Ποσειδέων δὲ Θαγιμασάδας. ἀγάλματα δὲ καὶ βωμοὺς καὶ νηοὺς οὐ νομίζουσι ποιέειν πλὴν Ἄρεϊ· τούτῳ δὲ νομίζουσι.
[4.60.1] θυσίη δὲ ἡ αὐτὴ πᾶσι κατέστηκε περὶ πάντα τὰ ἱρὰ ὁμοίως, ἐρδομένη ὧδε· τὸ μὲν ἱρήιον αὐτὸ ἐμπεποδισμένον τοὺς ἐμπροσθίους πόδας ἕστηκε, ὁ δὲ θύων ὄπισθε τοῦ κτήνεος ἑστεὼς σπάσας τὴν ἀρχὴν τοῦ στρόφου καταβάλλει μιν,
[4.60.2] πίπτοντος δὲ τοῦ ἱρηίου ἐπικαλέει τὸν θεὸν τῷ ἂν θύῃ καὶ ἔπειτα βρόχῳ περὶ ὦν ἔβαλε τὸν αὐχένα, σκυταλίδα δὲ ἐμβαλὼν περιάγει καὶ ἀποπνίγει, οὔτε πῦρ ἀνακαύσας οὔτε καταρξάμενος οὔτ᾽ ἐπισπείσας· ἀποπνίξας δὲ καὶ ἀποδείρας τρέπεται πρὸς ἕψησιν.
[4.61.1] τῆς δὲ γῆς τῆς Σκυθικῆς αἰνῶς ἀξύλου ἐούσης ὧδέ σφι ἐς τὴν ἕψησιν τῶν κρεῶν ἐξεύρηται. ἐπεὰν ἀποδείρωσι τὰ ἱρήια, γυμνοῦσι τὰ ὀστέα τῶν κρεῶν· ἔπειτα δὲ ἐσβάλλουσι, ἢν μὲν τύχωσι ἔχοντες, ‹ἐς› λέβητας ἐπιχωρίους, μάλιστα Λεσβίοισι κρητῆρσι προσεικέλους, χωρὶς ἢ ὅτι πολλῷ μέζονας· ἐς τούτους ἐσβαλόντες ἕψουσι ὑποκαίοντες τὰ ὀστέα τῶν ἱρηίων· ἢν δὲ μή σφι παρῇ λέβης, οἱ δὲ ἐς τὰς γαστέρας τῶν ἱρηίων ἐμβαλόντες τὰ κρέα πάντα καὶ παραμείξαντες ὕδωρ ὑποκαίουσι τὰ ὀστέα.
[4.61.2] τὰ δὲ αἴθεται κάλλιστα, αἱ δὲ γαστέρες χωρέουσι εὐπετέως τὰ κρέα ἐψιλωμένα τῶν ὀστέων· καὶ οὕτω βοῦς τε ἑωυτὸν ἐξέψει καὶ τἆλλα ἱρήια ἑωυτὸ ἕκαστον. ἐπεὰν δὲ ἑψηθῇ τὰ κρέα, ὁ θύσας τῶν κρεῶν καὶ τῶν σπλάγχνων ἀπαρξάμενος ῥίπτει ἐς τὸ ἔμπροσθε. θύουσι δὲ καὶ τὰ ἄλλα πρόβατα καὶ ἵππους μάλιστα.
[4.62.1] Τοῖσι μὲν δὴ ἄλλοισι τῶν θεῶν οὕτω θύουσι καὶ ταῦτα τῶν κτηνέων, τῷ δὲ Ἄρεϊ ὧδε· κατὰ νομοὺς ἑκάστοισι τῶν ἀρχέων ἵδρυταί σφι Ἄρεος ἱρὸν τοιόνδε· φρυγάνων φάκελοι συννενέαται ὅσον τε ἐπὶ σταδίους τρεῖς μῆκος καὶ εὖρος, ὕψος δὲ ἔλασσον· ἄνω δὲ τούτου τετράγωνον ἄπεδον πεποίηται, καὶ τὰ μὲν τρία τῶν κώλων ἐστὶ ἀπότομα, κατὰ δὲ τὸ ἓν ἐπιβατόν.
[4.62.2] ἔτεος δὲ ἑκάστου ἁμάξας πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν ἐπινέουσι φρυγάνων· ὑπονοστέει γὰρ δὴ αἰεὶ ὑπὸ τῶν χειμώνων. ἐπὶ τούτου δὴ τοῦ ὄγκου ἀκινάκης σιδήρεος ἵδρυται ἀρχαῖος ἑκάστοισι, καὶ τοῦτ᾽ ἐστὶ τοῦ Ἄρεος τὸ ἄγαλμα. τούτῳ δὲ τῷ ἀκινάκῃ θυσίας ἐπετείους προσάγουσι προβάτων καὶ ἵππων, καὶ δὴ καὶ τοισίδ᾽ ἔτι πλέω θύουσι ἢ τοῖσι ἄλλοισι θεοῖσι.
[4.62.3] ὅσους [δ᾽] ἂν τῶν πολεμίων ζωγρήσωσι, ἀπὸ τῶν ἑκατὸν ἀνδρῶν ἄνδρα ἕνα θύουσι τρόπῳ οὐ τῷ αὐτῷ [ᾧ] καὶ τὰ πρόβατα, ἀλλ᾽ ἑτεροίῳ· ἐπεὰν γὰρ οἶνον ἐπισπείσωσι κατὰ τῶν κεφαλέων, ἀποσφάζουσι τοὺς ἀνθρώπους ἐς ἄγγος καὶ ἔπειτα ἀνενείκαντες ἄνω ἐπὶ τὸν ὄγκον τῶν φρυγάνων καταχέουσι τὸ αἷμα τοῦ ἀκινάκεος.
[4.62.4] ἄνω μὲν δὴ φορέουσι τοῦτο, κάτω δὲ παρὰ τὸ ἱρὸν ποιεῦσι τάδε· τῶν ἀποσφαγέντων ἀνδρῶν τοὺς δεξιοὺς ὤμους πάντας ἀποταμόντες σὺν τῇσι χερσὶ ἐς τὸν ἠέρα ἱεῖσι καὶ ἔπειτα καὶ τὰ ἄλλα ἀπέρξαντες ἱρήια ἀπαλλάσσονται· χεὶρ δὲ τῇ ἂν πέσῃ κεῖται καὶ χωρὶς ὁ νεκρός.
[4.63.1] Θυσίαι μέν νυν αὗταί σφι κατεστέασι, ὑσὶ δὲ οὗτοι οὐδὲν νομίζουσι οὐδὲ τρέφειν ἐν τῇ χώρῃ τὸ παράπαν θέλουσι.
[4.64.1] τὰ δ᾽ ἐς πόλεμον ἔχοντα ὧδέ σφι διάκειται· ἐπεὰν τὸν πρῶτον ἄνδρα καταβάλῃ ἀνὴρ Σκύθης, τοῦ αἵματος ἐμπίνει· ὅσους δ᾽ ἂν φονεύσῃ ἐν τῇ μάχῃ, τούτων τὰς κεφαλὰς ἀποφέρει τῷ βασιλέϊ· ἀπενείκας μὲν γὰρ κεφαλὴν τῆς ληίης μεταλαμβάνει τὴν ἂν λάβωσι, μὴ ἐνείκας δὲ οὔ.
[4.64.2] ἀποδείρει δὲ αὐτὴν τρόπῳ τοιῷδε· περιταμὼν κύκλῳ περὶ τὰ ὦτα καὶ λαβόμενος τῆς κεφαλῆς ἐκσείει, μετὰ δὲ σαρκίσας βοὸς πλευρῇ δέψει τῇσι χερσί, ὀργάσας δὲ αὐτὸ ἅτε χειρόμακτρον ἔκτηται, ἐκ δὲ [τῶν] χαλινῶν τοῦ ἵππου τὸν αὐτὸς ἐλαύνει, ἐκ τούτου ἐξάπτει καὶ ἀγάλλεται· ὃς γὰρ ἂν πλεῖστα [δέρματα] χειρόμακτρα ἔχῃ, ἀνὴρ ἄριστος οὗτος κέκριται.
[4.64.3] πολλοὶ δὲ αὐτῶν ἐκ τῶν ἀποδαρμάτων καὶ χλαίνας ἐπείνυσθαι ποιεῦσι, συρράπτοντες κατά περ βαίτας· πολλοὶ δὲ ἀνδρῶν ἐχθρῶν τὰς δεξιὰς χεῖρας νεκρῶν ἐόντων ἀποδείραντες αὐτοῖσι ὄνυξι καλύπτρας τῶν φαρετρέων ποιεῦνται· δέρμα δὲ ἀνθρώπου καὶ παχὺ καὶ λαμπρὸν ἦν ἄρα, σχεδὸν δερμάτων πάντων λαμπρότατον λευκότητι.
[4.64.4] πολλοὶ δὲ καὶ ὅλους ἄνδρας ἐκδείραντες καὶ διατείναντες ἐπὶ ξύλων ἐπ᾽ ἵππων περιφέρουσι.
[4.65.1] ταῦτα μὲν δὴ οὕτω σφι νενόμισται, αὐτὰς δὲ τὰς κεφαλάς, οὔτι πάντων ἀλλὰ τῶν ἐχθίστων, ποιεῦσι τάδε· ἀποπρίσας [ἕκαστος] πᾶν τὸ ἔνερθε τῶν ὀφρύων ἐκκαθαίρει· καὶ ἢν μὲν ᾖ πένης, ὁ δὲ ἔξωθεν ὠμοβοέην μούνην περιτείνας οὕτω χρᾶται, ἢν δὲ [ᾖ] πλούσιος, τὴν μὲν ὠμοβοέην περιτείνει, ἔσωθεν δὲ καταχρυσώσας οὕτω χρᾶται ποτηρίῳ.
[4.65.2] ποιεῦσι δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τῶν οἰκηίων, ἤν σφι διάφοροι γένωνται καὶ ἢν ἐπικρατήσῃ αὐτοῦ παρὰ τῷ βασιλέϊ. ξείνων δέ οἱ ἐλθόντων τῶν ἂν λόγον ποιῆται, τὰς κεφαλὰς ταύτας παραφέρει καὶ ἐπιλέγει ὥς οἱ ἐόντες οἰκήιοι πόλεμον προσεθήκαντο καί σφεων αὐτὸς ἐπεκράτησε, ταύτην ἀνδραγαθίην λέγοντες.
[4.66.1] ἅπαξ δὲ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἑκάστου ὁ νομάρχης ἕκαστος ἐν τῷ ἑωυτοῦ νομῷ κίρναται κρητῆρα οἴνου, ἀπ᾽ οὗ πίνουσι τῶν Σκυθέων τοῖσι ἂν ἄνδρες πολέμιοι ἀραιρημένοι ἔωσι· τοῖσι δ᾽ ἂν μὴ κατεργασμένον ᾖ τοῦτο, οὐ γεύονται τοῦ οἴνου τούτου, ἀλλ᾽ ἠτιμωμένοι ἀποκατέαται· ὄνειδος δέ σφί ἐστι μέγιστον τοῦτο· ὅσοι δὲ ἂν αὐτῶν καὶ κάρτα πολλοὺς ἄνδρας ἀραιρηκότες ἔωσι, οὗτοι δὲ σύνδυο κύλικας ἔχοντες πίνουσι ὁμοῦ.
[4.67.1] Μάντιες δὲ Σκυθέων εἰσὶ πολλοί, οἳ μαντεύονται ῥάβδοισι εἰτεΐνῃσι πολλῇσι ὧδε· ἐπεὰν φακέλους ῥάβδων μεγάλους ἐνείκωνται, θέντες χαμαὶ διεξειλίσσουσι αὐτούς, καὶ ἐπὶ μίαν ἑκάστην ῥάβδον τιθέντες θεσπίζουσι, ἅμα τε λέγοντες ταῦτα συνειλέουσι τὰς ῥάβδους ὀπίσω καὶ αὖτις κατὰ μίαν συντιθεῖσι.
[4.67.2] αὕτη μέν σφι ἡ μαντικὴ πατρωίη ἐστί, οἱ δὲ Ἐνάρεες οἱ ἀνδρόγυνοι τὴν Ἀφροδίτην σφι λέγουσι μαντικὴν δοῦναι· φιλύρης ὦν φλοιῷ μαντεύονται· ἐπεὰν τὴν φιλύρην τρίχα σχίσῃ, διαπλέκων ἐν τοῖσι δακτύλοισι τοῖσι ἑωυτοῦ καὶ διαλύων χρᾷ.
[4.68.1] ἐπεὰν δὲ βασιλεὺς ὁ Σκυθέων κάμῃ, μεταπέμπεται τῶν μαντίων ἄνδρας τρεῖς τοὺς εὐδοκιμέοντας μάλιστα, οἳ τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ μαντεύονται· καὶ λέγουσι οὗτοι ὡς τὸ ἐπίπαν μάλιστα τάδε, ὡς τὰς βασιληίας ἱστίας ἐπιώρκηκε ὃς καὶ ὅς, λέγοντες τῶν ἀστῶν τὸν ἂν δὴ λέγωσι.
[4.68.2] τὰς δὲ βασιληίας ἱστίας νόμος Σκύθῃσι τὰ μάλιστά ἐστι ὀμνύναι τότε ἐπεὰν τὸν μέγιστον ὅρκον ἐθέλωσι ὀμνύναι. αὐτίκα δὲ διαλελαμμένος ἄγεται οὗτος τὸν ἂν δὴ φῶσι ἐπιορκῆσαι, ἀπιγμένον δὲ ἐλέγχουσι οἱ μάντιες ὡς ἐπιορκήσας φαίνεται ἐν τῇ μαντικῇ τὰς βασιληίας ἱστίας καὶ διὰ ταῦτα ἀλγέει ὁ βασιλεύς· ὁ δὲ ἀρνέεται, οὐ φάμενος ἐπιορκῆσαι, καὶ δεινολογέεται.
[4.68.3] ἀρνεομένου δὲ τούτου ὁ βασιλεὺς μεταπέμπεται ἄλλους διπλησίους μάντιας· καὶ ἢν μὲν καὶ οὗτοι ἐσορῶντες ἐς τὴν μαντικὴν καταδήσωσι ἐπιορκῆσαι, τοῦ δὲ ἰθέως τὴν κεφαλὴν ἀποτάμνουσι καὶ τὰ χρήματα αὐτοῦ διαλαγχάνουσι οἱ πρῶτοι τῶν μαντίων·
[4.68.4] ἢν δὲ οἱ ἐπελθόντες μάντιες ἀπολύσωσι, ἄλλοι πάρεισι μάντιες καὶ μάλα ἄλλοι· ἢν ὦν οἱ πλεῦνες τὸν ἄνθρωπον ἀπολύσωσι, δέδοκται τοῖσι πρώτοισι τῶν μαντίων αὐτοῖσι ἀπόλλυσθαι.
[4.69.1] ἀπολλύουσι δῆτα αὐτοὺς τρόπῳ τοιῷδε· ἐπεὰν ἅμαξαν φρυγάνων πλήσωσι καὶ ὑποζεύξωσι βοῦς, ἐμποδίσαντες τοὺς μάντιας καὶ χεῖρας ὀπίσω δήσαντες καὶ στομώσαντες κατεργνῦσι ἐς μέσα τὰ φρύγανα, ὑποπρήσαντες δὲ αὐτὰ ἀπιεῖσι φοβήσαντες τοὺς βοῦς.
[4.69.2] πολλοὶ μὲν δὴ συγκατακαίονται τοῖσι μάντισι βόες, πολλοὶ δὲ περικεκαυμένοι ἀποφεύγουσι, ἐπεὰν αὐτῶν ὁ ῥυμὸς κατακαυθῇ. κατακαίουσι δὲ τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ καὶ δι᾽ ἄλλας αἰτίας τοὺς μάντις, ψευδομάντιας καλέοντες.
[4.69.3] τοὺς δ᾽ ἂν ἀποκτείνῃ βασιλεύς, τούτων οὐδὲ τοὺς παῖδας λείπει, ἀλλὰ πάντα τὰ ἔρσενα κτείνει, τὰ δὲ θήλεα οὐκ ἀδικέει.
[4.70.1] Ὅρκια δὲ ποιεῦνται Σκύθαι ὧδε πρὸς τοὺς ἂν ποιέωνται· ἐς κύλικα μεγάλην κεραμίνην οἶνον ἐγχέαντες αἷμα συμμίσγουσι τῶν τὸ ὅρκιον ταμνομένων, τύψαντες ὑπέατι ἢ ἐπιταμόντες μαχαίρῃ σμικρὸν τοῦ σώματος καὶ ἔπειτα ἀποβάψαντες ἐς τὴν κύλικα ἀκινάκην καὶ ὀϊστοὺς καὶ σάγαριν καὶ ἀκόντιον· ἐπεὰν δὲ ταῦτα ποιήσωσι, κατεύχονται πολλὰ καὶ ἔπειτα ἀποπίνουσι αὐτοί τε οἱ τὸ ὅρκιον ποιεύμενοι καὶ τῶν ἑπομένων οἱ πλείστου ἄξιοι.
[4.71.1] Ταφαὶ δὲ τῶν βασιλέων ἐν Γέρροισί εἰσι, ἐς ὃ ὁ Βορυσθένης ἐστὶ προσπλωτός. ἐνθαῦτα, ἐπεάν σφι ἀποθάνῃ ὁ βασιλεύς, ὄρυγμα γῆς μέγα ὀρύσσουσι τετράγωνον, ἕτοιμον δὲ τοῦτο ποιήσαντες ἀναλαμβάνουσι τὸν νεκρόν, κατακεκηρωμένον μὲν τὸ σῶμα, τὴν δὲ νηδὺν ἀνασχισθεῖσαν καὶ καθαρθεῖσαν, πλέην κυπέρου κεκομμένου καὶ θυμιήματος καὶ σελίνου σπέρματος καὶ ἀννήσου, συνερραμμένην ὀπίσω, καὶ κομίζουσι ἐν ἁμάξῃ ἐς ἄλλο ἔθνος.
[4.71.2] οἳ δὲ ἂν παραδέξωνται κομισθέντα τὸν νεκρόν, ποιεῦσι τά περ οἱ βασιλήιοι Σκύθαι· τοῦ ὠτὸς ἀποτάμνονται, τρίχας περικείρονται, βραχίονας περιτάμνονται, μέτωπον καὶ ῥῖνα καταμύσσονται, διὰ τῆς ἀριστερῆς χειρὸς ὀϊστοὺς διαβυνέονται.
[4.71.3] ἐνθεῦτεν δὲ κομίζουσι ἐν τῇ ἁμάξῃ [τοῦ βασιλέος] τὸν νέκυν ἐς ἄλλο ἔθνος τῶν ἄρχουσι· οἱ δέ σφι ἕπονται ἐς τοὺς πρότερον ἦλθον. ἐπεὰν δὲ πάντας περιέλθωσι τὸν νέκυν κομίζοντες, ἐν Γέρροισι ἔσχατα κατοικημένοισί εἰσι τῶν ἐθνέων τῶν ἄρχουσι καὶ ἐν τῇσι ταφῇσι.
[4.71.4] καὶ ἔπειτα, ἐπεὰν θέωσι τὸν νέκυν ἐν τῇσι θήκῃσι ἐπὶ στιβάδος, παραπήξαντες αἰχμὰς ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ νεκροῦ ξύλα ὑπερτείνουσι καὶ ἔπειτα ῥιψὶ καταστεγάζουσι, ἐν δὲ τῇ λοιπῇ εὐρυχωρίῃ τῆς θήκης τῶν παλλακέων τε μίαν ἀποπνίξαντες θάπτουσι καὶ τὸν οἰνοχόον καὶ μάγειρον καὶ ἱπποκόμον καὶ διήκονον καὶ ἀγγελιηφόρον καὶ ἵππους καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἀπαρχὰς καὶ φιάλας χρυσέας· ἀργύρῳ δὲ οὐδὲν οὐδὲ χαλκῷ χρέωνται.
[4.71.5] ταῦτα δὲ ποιήσαντες χοῦσι πάντες χῶμα μέγα, ἁμιλλώμενοι καὶ προθυμεόμενοι ὡς μέγιστον ποιῆσαι.
[4.72.1] ἐνιαυτοῦ δὲ περιφερομένου αὖτις ποιεῦσι τοιόνδε· λαβόντες τῶν λοιπῶν θεραπόντων τοὺς ἐπιτηδεοτάτους (οἱ δέ εἰσι Σκύθαι ἐγγενέες· οὗτοι γὰρ θεραπεύουσι τοὺς ἂν αὐτὸς ὁ βασιλεὺς κελεύσῃ, ἀργυρώνητοι δὲ οὐκ εἰσί σφι θεράποντες),
[4.72.2] τούτων ὦν τῶν διηκόνων ἐπεὰν ἀποπνίξωσι πεντήκοντα καὶ ἵππους τοὺς καλλιστεύοντας πεντήκοντα, ἐξελόντες αὐτῶν τὴν κοιλίην καὶ καθήραντες ἐμπιπλᾶσι ἀχύρων καὶ συρράπτουσι·
[4.72.3] ἁψῖδος δὲ ἥμισυ ἐπὶ δύο ξύλα στήσαντες ὕπτιον καὶ τὸ ἕτερον ἥμισυ τῆς ἁψῖδος ἐπ᾽ ἕτερα δύο, καταπήξαντες τρόπῳ τοιούτῳ πολλὰ ταῦτα, ἔπειτα τῶν ἵππων κατὰ τὰ μήκεα ξύλα παχέα διελάσαντες μέχρι τῶν τραχήλων ἀναβιβάζουσι αὐτοὺς ἐπὶ τὰς ἁψῖδας·
[4.72.4] τῶν δὲ αἱ μὲν πρότεραι ἁψῖδες ὑπέχουσι τοὺς ὤμους τῶν ἵππων, αἱ δὲ ὄπισθε παρὰ τοὺς μηροὺς τὰς γαστέρας ὑπολαμβάνουσι· σκέλεα δὲ ἀμφότερα κατακρέμαται μετέωρα. χαλινοὺς δὲ καὶ στόμια ἐμβαλόντες ἐς τοὺς ἵππους κατατείνουσι ἐς τὸ πρόσθε αὐτῶν καὶ ἔπειτα ἐκ πασσάλων δέουσι.
[4.72.5] τῶν δὲ δὴ νεηνίσκων τῶν ἀποπεπνιγμένων τῶν πεντήκοντα ἕνα ἕκαστον ἀναβιβάζουσι ἐπὶ τὸν ἵππον, ὧδε ἀναβιβάζοντες, ἐπεὰν νεκροῦ ἑκάστου παρὰ τὴν ἄκανθαν ξύλον ὀρθὸν διελάσωσι μέχρι τοῦ τραχήλου· κάτωθεν δὲ ὑπερέχει τοῦ ξύλου τούτου τὸ ἐς τόρμον πηγνύουσι τοῦ ἑτέρου ξύλου τοῦ διὰ τοῦ ἵππου. ἐπιστήσαντες δὲ κύκλῳ τὸ σῆμα ἱππέας τοιούτους ἀπελαύνουσι.
[4.73.1] οὕτω μὲν τοὺς βασιλέας θάπτουσι, τοὺς δὲ ἄλλους Σκύθας, ἐπεὰν ἀποθάνωσι, περιάγουσι οἱ ἀγχοτάτω προσήκοντες κατὰ τοὺς φίλους ἐν ἁμάξῃσι κειμένους, τῶν δὲ ἕκαστος ὑποδεκόμενος εὐωχέει τοὺς ἑπομένους καὶ τῷ νεκρῷ πάντων παρατιθεῖ τῶν καὶ τοῖσι ἄλλοισι. ἡμέρας δὲ τεσσεράκοντα οὕτω οἱ ἰδιῶται περιάγονται, ἔπειτα θάπτονται.
[4.73.2] θάψαντες δὲ οἱ Σκύθαι καθαίρονται τρόπῳ τοιῷδε· σμησάμενοι τὰς κεφαλὰς καὶ ἐκπλυνάμενοι ποιεῦσι περὶ τὸ σῶμα τάδε· ἐπεὰν ξύλα στήσωσι τρία ἐς ἄλληλα κεκλιμένα, περὶ ταῦτα πίλους εἰρινέους περιτείνουσι, συμφράξαντες δὲ ὡς μάλιστα λίθους ἐκ πυρὸς διαφανέας ἐσβάλλουσι ἐς σκάφην κειμένην ἐν μέσῳ τῶν ξύλων τε καὶ τῶν πίλων.
[4.74.1] ἔστι δέ σφι κάνναβις φυομένη ἐν τῇ χώρῃ πλὴν παχύτητος καὶ μεγάθεος τῷ λίνῳ ἐμφερεστάτη· ταύτῃ δὲ πολλῷ ὑπερφέρει ἡ κάνναβις. αὕτη καὶ αὐτομάτη καὶ σπειρομένη φύεται, καὶ ἐξ αὐτῆς Θρήικες μὲν καὶ εἵματα ποιεῦνται τοῖσι λινέοισι ὁμοιότατα. οὐδ᾽ ἄν, ὅστις μὴ κάρτα τρίβων εἴη αὐτῆς, διαγνοίη λίνου ἢ καννάβιός ἐστι· ὃς δὲ μὴ εἶδέ κω τὴν κανναβίδα, λίνεον δοκήσει εἶναι τὸ εἷμα.
[4.75.1] ταύτης ὦν οἱ Σκύθαι τῆς καννάβιος τὸ σπέρμα ἐπεὰν λάβωσι, ὑποδύνουσι ὑπὸ τοὺς πίλους καὶ ἔπειτα ἐπιβάλλουσι τὸ σπέρμα ἐπὶ τοὺς διαφανέας λίθους [τῷ πυρί]· τὸ δὲ θυμιᾶται ἐπιβαλλόμενον καὶ ἀτμίδα παρέχεται τοσαύτην ὥστε Ἑλληνικὴ οὐδεμία ἄν μιν πυρίη ἀποκρατήσειε.
[4.75.2] οἱ δὲ Σκύθαι ἀγάμενοι τῇ πυρίῃ ὠρύονται· τοῦτό σφι ἀντὶ λουτροῦ ἐστι· οὐ γὰρ δὴ λούονται ὕδατι τὸ παράπαν τὸ σῶμα·
[4.75.3] αἱ δὲ γυναῖκες αὐτῶν ὕδωρ παραχέουσαι κατασώχουσι περὶ λίθον τρηχὺν τῆς κυπαρίσσου καὶ κέδρου καὶ λιβάνου ξύλου, καὶ ἔπειτα τὸ κατασωχόμενον τοῦτο παχὺ ἐὸν καταπλάσσονται πᾶν τὸ σῶμα καὶ τὸ πρόσωπον· καὶ ἅμα μὲν εὐωδίη σφέας ἀπὸ τούτου ἴσχει, ἅμα δὲ ἀπαιρέουσαι τῇ δευτέρῃ ἡμέρῃ τὴν καταπλαστὺν γίνονται καθαραὶ καὶ λαμπραί.
[4.76.1] Ξεινικοῖσι δὲ νομαίοισι καὶ οὗτοι αἰνῶς χρᾶσθαι φεύγουσι, μήτε τεῶν ἄλλων, Ἑλληνικοῖσι δὲ καὶ ἥκιστα, ὡς διέδεξαν Ἀνάχαρσίς τε καὶ δεύτερα αὖτις Σκύλῃς.
[4.76.2] τοῦτο μὲν γὰρ Ἀνάχαρσις, ἐπείτε γῆν πολλὴν θεωρήσας καὶ ἀποδεξάμενος κατ᾽ αὐτὴν σοφίην πολλὴν ἐκομίζετο ἐς ἤθεα τὰ Σκυθέων, πλέων δι᾽ Ἑλλησπόντου προσίσχει ἐς Κύζικον,
[4.76.3] καὶ εὗρε γὰρ τῇ Μητρὶ τῶν θεῶν ἀνάγοντας τοὺς Κυζικηνοὺς ὁρτὴν κάρτα μεγαλοπρεπέως, εὔξατο τῇ Μητρὶ ὁ Ἀνάχαρσις, ἢν σῶς καὶ ὑγιὴς ἀπονοστήσῃ ἐς ἑωυτοῦ, θύσειν τε κατὰ ταὐτὰ κατ᾽ ἃ ὥρα τοὺς Κυζικηνοὺς ποιεῦντας καὶ παννυχίδα στήσειν.
[4.76.4] ὡς δὲ ἀπίκετο ἐς τὴν Σκυθικήν, καταδὺς ἐς τὴν καλεομένην Ὑλαίην (ἡ δ᾽ ἔστι μὲν παρὰ τὸν Ἀχιλλήιον δρόμον, τυγχάνει δὲ πᾶσα ἐοῦσα δενδρέων παντοίων πλέη), ἐς ταύτην δὴ καταδὺς ὁ Ἀνάχαρσις τὴν ὁρτὴν ἐπετέλεε πᾶσαν τῇ θεῷ, τύμπανόν τε ἔχων καὶ ἐκδησάμενος ἀγάλματα.
[4.76.5] καὶ τῶν τις Σκυθέων καταφρασθεὶς αὐτὸν ταῦτα ποιεῦντα ἐσήμηνε τῷ βασιλέϊ Σαυλίῳ· ὁ δὲ καὶ αὐτὸς ἀπικόμενος ὡς εἶδε τὸν Ἀνάχαρσιν ποιεῦντα ταῦτα, τοξεύσας αὐτὸν ἀπέκτεινε. καὶ νῦν ἤν τις εἴρηται περὶ Ἀναχάρσιος, οὔ φασί μιν Σκύθαι γινώσκειν, διὰ τοῦτο ὅτι ἐξεδήμησέ τε ἐς τὴν Ἑλλάδα καὶ ξεινικοῖσι ἔθεσι διεχρήσατο.
[4.76.6] ὡς δ᾽ ἐγὼ ἤκουσα Τύμνεω τοῦ Ἀριαπείθεος ἐπιτρόπου, εἶναι αὐτὸν Ἰδανθύρσου τοῦ Σκυθέων βασιλέος πάτρων, παῖδα δὲ εἶναι Γνούρου τοῦ Λύκου τοῦ Σπαργαπείθεος. εἰ ὦν ταύτης ἦν τῆς οἰκίης ὁ Ἀνάχαρσις, ἴστω ὑπὸ τοῦ ἀδελφεοῦ ἀποθανών· Ἰδάνθυρσος γὰρ ἦν παῖς Σαυλίου, Σαύλιος δὲ ἦν ὁ ἀποκτείνας Ἀνάχαρσιν.
[4.77.1] καίτοι τινὰ ἤδη ἤκουσα λόγον ἄλλον ὑπὸ Πελοποννησίων λεγόμενον, ὡς ὑπὸ τοῦ Σκυθέων βασιλέος Ἀνάχαρσις ἀποπεμφθεὶς τῆς Ἑλλάδος μαθητὴς γένοιτο, ὀπίσω τε ἀπονοστήσας φαίη πρὸς τὸν ἀποπέμψαντα Ἕλληνας πάντας ἀσχόλους εἶναι ἐς πᾶσαν σοφίην πλὴν Λακεδαιμονίων, τούτοισι δὲ εἶναι μούνοισι σωφρόνως δοῦναί τε καὶ δέξασθαι λόγον.
[4.77.2] ἀλλ᾽ οὗτος μὲν ὁ λόγος ἄλλως πέπαισται ὑπ᾽ αὐτῶν Ἑλλήνων, ὁ δ᾽ ὦν ἀνὴρ ὥσπερ πρότερον εἰρέθη διεφθάρη. οὗτος μέν νυν οὕτω δὴ [τι] ἔπρηξε διὰ ξεινικά τε νόμαια καὶ Ἑλληνικὰς ὁμιλίας.
[4.78.1] πολλοῖσι δὲ κάρτα ἔτεσι ὕστερον Σκύλης ὁ Ἀριαπείθεος ἔπαθε παραπλήσια τούτῳ. Ἀριαπείθεϊ γὰρ τῷ Σκυθέων βασιλέϊ γίνεται μετ᾽ ἄλλων παίδων Σκύλης· ἐξ Ἰστριηνῆς δὲ γυναικὸς οὗτος γίνεται καὶ οὐδαμῶς ἐγχωρίης, τὸν ἡ μήτηρ αὐτὴ γλῶσσάν τε Ἑλλάδα καὶ γράμματα ἐδίδαξε.
[4.78.2] μετὰ δὲ χρόνῳ ὕστερον Ἀριαπείθης μὲν τελευτᾷ δόλῳ ὑπὸ Σπαργαπείθεος τοῦ Ἀγαθύρσων βασιλέος, Σκύλης δὲ τήν τε βασιληίην παρέλαβε καὶ τὴν γυναῖκα τοῦ πατρός, τῇ οὔνομα ἦν Ὀποίη. ἦν δὲ αὕτη ἡ Ὀποίη ἀστή, ἐξ ἧς ἦν Ὄρικος Ἀριαπείθεϊ παῖς.
[4.78.3] βασιλεύων δὲ Σκυθέων ὁ Σκύλης διαίτῃ μὲν οὐδαμῶς ἠρέσκετο Σκυθικῇ, ἀλλὰ πολλὸν πρὸς τὰ Ἑλληνικὰ μᾶλλον τετραμμένος ἦν ἀπὸ παιδεύσιος τῆς ἐπεπαίδευτο, ἐποίεέ τε τοιοῦτον· εὖτε ἀγάγοι τὴν στρατιὴν τὴν Σκυθέων ἐς τὸ Βορυσθενεϊτέων ἄστυ (οἱ δὲ Βορυσθενεῗται οὗτοι λέγουσι σφέας αὐτοὺς εἶναι Μιλησίους), ἐς τούτους ὅκως ἔλθοι ὁ Σκύλης, τὴν μὲν στρατιὴν καταλίπεσκε ἐν τῷ προαστίῳ,
[4.78.4] αὐτὸς δὲ ὅκως ἔλθοι ἐς τὸ τεῖχος καὶ τὰς πύλας ἐγκληίσειε, τὴν στολὴν ἀποθέμενος τὴν Σκυθικὴν λάβεσκε ἂν Ἑλληνίδα ἐσθῆτα, ἔχων δ᾽ ἂν ταύτην ἀγόραζε οὔτε δορυφόρων ἑπομένων οὔτε ἄλλου οὐδενός (τὰς δὲ πύλας ἐφύλασσον, μή τίς μιν Σκυθέων ἴδοι ἔχοντα ταύτην τὴν στολήν), καὶ τἆλλα ἐχρᾶτο διαίτῃ Ἑλληνικῇ καὶ θεοῖσι ἱρὰ ἐποίεε κατὰ νόμους τοὺς Ἑλλήνων.
[4.78.5] ὅτε δὲ διατρίψειε μῆνα ἢ πλέον τούτου, ἀπαλλάσσετο ἐνδὺς τὴν Σκυθικὴν στολήν. ταῦτα ποιέεσκε πολλάκις, καὶ οἰκία τε ἐδείματο ἐν Βορυσθένεϊ καὶ γυναῖκα ἔγημε ἐς αὐτὰ ἐπιχωρίην.
[4.79.1] ἐπείτε δὲ ἔδεέ οἱ κακῶς γενέσθαι, ἐγένετο ἀπὸ προφάσιος τοιῆσδε· ἐπεθύμησε Διονύσῳ Βακχείῳ τελεσθῆναι· μέλλοντι δέ οἱ ἐς χεῖρας ἄγεσθαι τὴν τελετὴν ἐγένετο φάσμα μέγιστον.
[4.79.2] ἦν οἱ ἐν Βορυσθενεϊτέων τῇ πόλι οἰκίης μεγάλης καὶ πολυτελέος περιβολή, τῆς καὶ ὀλίγῳ τι πρότερον τούτων μνήμην εἶχον, τὴν πέριξ λευκοῦ λίθου σφίγγες τε καὶ γρῦπες ἕστασαν· ἐς ταύτην ὁ θεὸς ἐνέσκηψε βέλος. καὶ ἡ μὲν κατεκάη πᾶσα, Σκύλης δὲ οὐδὲν τούτου εἵνεκα ἧσσον ἐπετέλεσε τὴν τελετήν.
[4.79.3] Σκύθαι δὲ τοῦ βακχεύειν πέρι Ἕλλησι ὀνειδίζουσι· οὐ γάρ φασι οἰκὸς εἶναι θεὸν ἐξευρίσκειν τοῦτον ὅστις μαίνεσθαι ἐνάγει ἀνθρώπους.
[4.79.4] ἐπείτε δὲ ἐτελέσθη τῷ Βακχείῳ ὁ Σκύλης, διεπρήστευσε τῶν τις Βορυσθενεϊτέων πρὸς τοὺς Σκύθας λέγων· Ἡμῖν γὰρ καταγελᾶτε, ὦ Σκύθαι, ὅτι βακχεύομεν καὶ ἡμέας ὁ θεὸς λαμβάνει· νῦν οὗτος ὁ δαίμων καὶ τὸν ὑμέτερον βασιλέα λελάβηκε, καὶ βακχεύει τε καὶ ὑπὸ τοῦ θεοῦ μαίνεται. εἰ δέ μοι ἀπιστέετε, ἕπεσθε, καὶ ὑμῖν ἐγὼ δέξω.
[4.79.5] εἵποντο τῶν Σκυθέων οἱ προεστεῶτες, καὶ αὐτοὺς ἀναγαγὼν ὁ Βορυσθενεΐτης λάθρῃ ἐπὶ πύργον κατεῖσε. ἐπείτε δὲ παρήιε σὺν τῷ θιάσῳ ὁ Σκύλης καὶ εἶδόν μιν βακχεύοντα οἱ Σκύθαι, κάρτα συμφορὴν μεγάλην ἐποιήσαντο, ἐξελθόντες δὲ ἐσήμαινον πάσῃ τῇ στρατιῇ τὰ ἴδοιεν.
[4.80.1] ὡς δὲ μετὰ ταῦτα ἐξήλαυνε ὁ Σκύλης ἐς ἤθεα τὰ ἑωυτοῦ, οἱ Σκύθαι προστησάμενοι τὸν ἀδελφεὸν αὐτοῦ Ὀκταμασάδην, γεγονότα ἐκ τῆς Τήρεω θυγατρός, ἐπανιστέατο τῷ Σκύλῃ.
[4.80.2] ὁ δὲ μαθὼν τὸ γινόμενον ἐπ᾽ ἑωυτῷ καὶ τὴν αἰτίην δι᾽ ἣν ἐποιέετο, καταφεύγει ἐς τὴν Θρηίκην. πυθόμενος δὲ ὁ Ὀκταμασάδης ταῦτα ἐστρατεύετο ἐπὶ τὴν Θρηίκην· ἐπείτε δὲ ἐπὶ τῷ Ἴστρῳ ἐγένετο, ἠντίασάν μιν οἱ Θρήικες, μελλόντων δὲ αὐτῶν συνάψειν ἔπεμψε Σιτάλκης παρὰ τὸν Ὀκταμασάδην λέγων τοιάδε·
[4.80.3] Τί δεῖ ἡμέας ἀλλήλων πειρηθῆναι; εἶς μέν μευ τῆς ἀδελφεῆς παῖς, ἔχεις δέ μευ ἀδελφεόν. σὺ τ᾽ ἐμοὶ ἀπόδος τοῦτον καὶ ἐγώ σοι τὸν σὸν Σκύλην παραδίδωμι· στρατιῇ δὲ μήτε σὺ κινδυνεύσῃς μήτ᾽ ἐγώ.
[4.80.4] ταῦτά οἱ πέμψας ὁ Σιτάλκης ἐπεκηρυκεύετο· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Ὀκταμασάδῃ ἀδελφεὸς Σιτάλκεω πεφευγὼς τοῦτον. ὁ δὲ Ὀκταμασάδης καταινέει ταῦτα, ἐκδοὺς δὲ τὸν ἑωυτοῦ μήτρωα Σιτάλκῃ ἔλαβε τὸν ἀδελφεὸν Σκύλην.
[4.80.5] καὶ Σιτάλκης μὲν παραλαβὼν τὸν ἀδελφεὸν ἀπήγετο, Σκύλεω δὲ Ὀκταμασάδης αὐτοῦ ταύτῃ ἀπέταμε τὴν κεφαλήν. οὕτω μὲν περιστέλλουσι τὰ σφέτερα νόμαια Σκύθαι, τοῖσι δὲ παρακτωμένοισι ξεινικοὺς νόμους τοιαῦτα ἐπιτίμια διδοῦσι.
[4.81.1] Πλῆθος δὲ τὸ Σκυθέων οὐκ οἷός τε ἐγενόμην ἀτρεκέως πυθέσθαι, ἀλλὰ διαφόρους λόγους περὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἤκουον· καὶ γὰρ κάρτα πολλοὺς εἶναί σφεας καὶ ὀλίγους ὡς Σκύθας εἶναι.
[4.81.2] τοσόνδε μέντοι ἀπέφαινόν μοι ἐς ὄψιν· ἔστι μεταξὺ Βορυσθένεός τε ποταμοῦ καὶ Ὑπάνιος χῶρος, οὔνομα δέ οἵ ἐστι Ἐξαμπαῖος, τοῦ καὶ ὀλίγῳ τι πρότερον τούτων μνήμην εἶχον, φάμενος ἐν αὐτῷ κρήνην ὕδατος πικροῦ εἶναι ἀπ᾽ ἧς τὸ ὕδωρ ἀπορρέον τὸν Ὕπανιν ἄποτον ποιέειν.
[4.81.3] ἐν τούτῳ τῷ χώρῳ κεῖται χαλκήιον, μεγάθεϊ καὶ ἑξαπλήσιον τοῦ ἐπὶ στόματι τοῦ Πόντου κρητῆρος, τὸν Παυσανίης ὁ Κλεομβρότου ἀνέθηκε.
[4.81.4] ὃς δὲ μὴ εἶδέ κω τοῦτον, ὧδε δηλώσω· ἑξακοσίους ἀμφορέας εὐπετέως χωρέει τὸ ἐν Σκύθῃσι χαλκήιον, πάχος δὲ τὸ Σκυθικὸν τοῦτο χαλκήιόν ἐστι δακτύλων ἕξ. τοῦτο ὦν ἔλεγον οἱ ἐπιχώριοι ἀπὸ ἀρδίων γενέσθαι.
[4.81.5] βουλόμενον γὰρ τὸν σφέτερον βασιλέα, τῷ οὔνομα εἶναι Ἀριάνταν, [τοῦτον] εἰδέναι τὸ πλῆθος τὸ Σκυθέων κελεύειν μὲν πάντας Σκύθας ἄρδιν ἕκαστον μίαν [ἀπὸ τοῦ ὀϊστοῦ] κομίσαι· ὃς δ᾽ ἂν μὴ κομίσῃ, θάνατον ἀπείλεε.
[4.81.6] κομισθῆναί τε δὴ χρῆμα πολλὸν ἀρδίων καί οἱ δόξαι ἐξ αὐτέων μνημόσυνον ποιήσαντι λιπέσθαι· ἐκ τουτέων δέ μιν τὸ χαλκήιον ποιῆσαι τοῦτο καὶ ἀναθεῖναι ἐς τὸν Ἐξαμπαῖον τοῦτον. ταῦτα δὴ περὶ τοῦ πλήθεος τοῦ Σκυθέων ἤκουον.
[4.82.1] θωμάσια δὲ ἡ χώρη αὕτη οὐκ ἔχει, χωρὶς ἢ ὅτι ποταμούς τε πολλῷ μεγίστους καὶ ἀριθμὸν πλείστους. τὸ δὲ ἀποθωμάσαι ἄξιον καὶ πάρεξ τῶν ποταμῶν καὶ τοῦ μεγάθεος τοῦ πεδίου παρέχεται, εἰρήσεται· ἴχνος Ἡρακλέος φαίνουσι ἐν πέτρῃ ἐνεόν, τὸ ἔοικε μὲν βήματι ἀνδρός, ἔστι δὲ τὸ μέγαθος δίπηχυ, παρὰ τὸν Τύρην ποταμόν. τοῦτο μέν νυν τοιοῦτόν ἐστι, ἀναβήσομαι δὲ ἐς τὸν κατ᾽ ἀρχὰς ἤια λέξων λόγον.
[4.83.1] Παρασκευαζομένου Δαρείου ἐπὶ τοὺς Σκύθας καὶ περιπέμποντος ἀγγέλους ἐπιτάξοντας τοῖσι μὲν πεζὸν στρατόν, τοῖσι δὲ νέας παρέχειν, τοῖσι δὲ ζευγνύναι τὸν Θρηίκιον Βόσπορον, Ἀρτάβανος ὁ Ὑστάσπεος, ἀδελφεὸς ἐὼν Δαρείου, ἐχρήιζε μηδαμῶς αὐτὸν στρατιὴν ἐπὶ Σκύθας ποιέεσθαι, καταλέγων τῶν Σκυθέων τὴν ἀπορίην.
[4.83.2] ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἔπειθε συμβουλεύων οἱ χρηστά, ὁ μὲν ἐπέπαυτο, ὁ δέ, ἐπειδή οἱ τὰ πάντα παρεσκεύαστο, ἐξήλαυνε τὸν στρατὸν ἐκ Σούσων.
[4.84.1] ἐνθαῦτα τῶν Περσέων Οἰόβαζος ἐδεήθη Δαρείου τριῶν ἐόντων οἱ παίδων καὶ πάντων στρατευομένων ἕνα αὐτῷ καταλειφθῆναι. ὁ δέ οἱ ἔφη ὡς φίλῳ ἐόντι καὶ μετρίων δεομένῳ πάντας τοὺς παῖδας καταλείψειν.
[4.84.2] ὁ μὲν δὴ Οἰόβαζος περιχαρὴς ἦν, ἐλπίζων τοὺς υἱέας στρατηίης ἀπολελύσθαι, ὁ δὲ κελεύει τοὺς ἐπὶ τούτων ἐπεστεῶτας ἀποκτεῖναι πάντας τοὺς Οἰοβάζου παῖδας. καὶ οὗτοι μὲν ἀποσφαγέντες αὐτοῦ ταύτῃ ἐλείποντο·
[4.85.1] Δαρεῖος δὲ ἐπείτε πορευόμενος ἐκ Σούσων ἀπίκετο τῆς Καλχηδονίης ἐπὶ τὸν Βόσπορον, ἵνα ἔζευκτο ἡ γέφυρα, ἐνθεῦτεν ἐσβὰς ἐς νέα ἔπλεε ἐπὶ τὰς Κυανέας καλευμένας, τὰς πρότερον πλαγκτὰς Ἕλληνές φασι εἶναι, ἑζόμενος δὲ ἐπὶ ῥίῳ ἐθηεῖτο τὸν Πόντον, ἐόντα ἀξιοθέητον·
[4.85.2] πελαγέων γὰρ ἁπάντων πέφυκε θωμασιώτατος, τοῦ τὸ μὲν μῆκος στάδιοί εἰσι ἑκατὸν καὶ χίλιοι καὶ μύριοι, τὸ δὲ εὖρος, τῇ εὐρύτατος αὐτὸς ἑωυτοῦ, στάδιοι τριηκόσιοι καὶ τρισχίλιοι.
[4.85.3] τούτου τοῦ πελάγεος τὸ στόμα ἐστὶ εὖρος τέσσερες στάδιοι, μῆκος δὲ τοῦ στόματος, ὁ αὐχήν, τὸ δὴ Βόσπορος κέκληται, κατ᾽ ὃ δὴ ἔζευκτο ἡ γέφυρα, ἐπὶ σταδίους εἴκοσι καὶ ἑκατόν ἐστι· τείνει δ᾽ ἐς τὴν Προποντίδα ὁ Βόσπορος.
[4.85.4] ἡ δὲ Προποντίς, ἐοῦσα εὖρος μὲν σταδίων πεντακοσίων, μῆκος δὲ τετρακοσίων καὶ χιλίων, καταδιδοῖ ἐς τὸν Ἑλλήσποντον, ἐόντα στεινότητα μὲν ἑπτὰ σταδίους, μῆκος δὲ τετρακοσίους. ἐκδιδοῖ δὲ ὁ Ἑλλήσποντος ἐς χάσμα πελάγεος τὸ δὴ Αἰγαῖον καλέεται.
[4.86.1] μεμέτρηται δὲ ταῦτα ὧδε· νηῦς ἐπίπαν μάλιστά κῃ κατανύει ἐν μακρημερίῃ ὀργυιὰς ἑπτακισμυρίας, νυκτὸς δὲ ἑξακισμυρίας.
[4.86.2] ἤδη ὦν ἐς μὲν Φᾶσιν ἀπὸ τοῦ στόματος (τοῦτο γάρ ἐστι τοῦ Πόντου μακρότατον) ἡμερέων ἐννέα πλόος ἐστὶ καὶ νυκτῶν ὀκτώ· αὗται ἕνδεκα μυριάδες καὶ ἑκατὸν ὀργυιέων γίνονται, ἐκ δὲ τῶν ὀργυιέων τουτέων στάδιοι ἑκατὸν καὶ χίλιοι καὶ μύριοί εἰσι.
[4.86.3] ἐς δὲ Θεμισκύρην τὴν ἐπὶ Θερμώδοντι ποταμῷ ἐκ τῆς Σινδικῆς (κατὰ τοῦτο γάρ ἐστι τοῦ Πόντου εὐρύτατον) τριῶν τε ἡμερέων καὶ δύο νυκτῶν πλόος· αὗται δὲ τρεῖς μυριάδες καὶ τριήκοντα ὀργυιέων γίνονται, στάδιοι δὴ τριηκόσιοι καὶ τρισχίλιοι.
[4.86.4] ὁ μέν νυν Πόντος οὗτος καὶ Βόσπορός τε καὶ Ἑλλήσποντος οὕτω τέ μοι μεμετρέαται καὶ κατὰ τὰ εἰρημένα πεφύκασι, παρέχεται δὲ καὶ λίμνην ὁ Πόντος [οὗτος] ἐκδιδοῦσαν ἐς αὐτὸν οὐ πολλῷ τεῳ ἐλάσσω ἑωυτοῦ, ἣ Μαιῆτίς τε καλέεται καὶ μήτηρ τοῦ Πόντου.
[4.87.1] ὁ δὲ Δαρεῖος, ὡς ἐθεήσατο τὸν Πόντον, ἔπλεε ὀπίσω ἐπὶ τὴν γέφυραν, τῆς ἀρχιτέκτων ἐγένετο Μανδροκλέης Σάμιος· θεησάμενος δὲ καὶ τὸν Βόσπορον στήλας ἔστησε δύο ἐπ᾽ αὐτοῦ λίθου λευκοῦ, ἐνταμὼν γράμματα ἐς μὲν τὴν Ἀσσύρια, ἐς δὲ τὴν Ἑλληνικά, ἔθνεα πάντα ὅσα περ ἦγε· ἦγε δὲ πάντα τῶν ἦρχε· τούτων μυριάδες ἐξηριθμήθησαν, χωρὶς τοῦ ναυτικοῦ, ἑβδομήκοντα σὺν ἱππεῦσι, νέες δὲ ἑξακόσιαι συνελέχθησαν.
[4.87.2] τῇσι μέν νυν στήλῃσι ταύτῃσι Βυζάντιοι κομίσαντες ἐς τὴν πόλιν ὕστερον τούτων ἐχρήσαντο πρὸς τὸν βωμὸν τῆς Ὀρθωσίης Ἀρτέμιδος, χωρὶς ἑνὸς λίθου· οὗτος δὲ κατελείφθη παρὰ τοῦ Διονύσου τὸν νηὸν ἐν Βυζαντίῳ γραμμάτων Ἀσσυρίων πλέος. τοῦ δὲ Βοσπόρου ὁ χῶρος τὸν ἔζευξε βασιλεὺς Δαρεῖος, ὡς ἐμοὶ δοκέειν συμβαλλομένῳ, μέσον ἐστὶ Βυζαντίου τε καὶ τοῦ ἐπὶ στόματι ἱροῦ.
[4.88.1] Δαρεῖος δὲ μετὰ ταῦτα ἡσθεὶς τῇ σχεδίῃ τὸν ἀρχιτέκτονα αὐτῆς Μανδροκλέα τὸν Σάμιον ἐδωρήσατο πᾶσι δέκα. ἀπ᾽ ὧν δὴ Μανδροκλέης ἀπαρχήν, ζῷα γραψάμενος πᾶσαν τὴν ζεῦξιν τοῦ Βοσπόρου καὶ βασιλέα τε Δαρεῖον ἐν προεδρίῃ κατήμενον καὶ τὸν στρατὸν αὐτοῦ διαβαίνοντα, ταῦτα γραψάμενος ἀνέθηκε ἐς τὸ Ἥραιον, ἐπιγράψας τάδε·
[4.88.2] Βόσπορον ἰχθυόεντα γεφυρώσας ἀνέθηκε
Μανδροκλέης Ἥρῃ μνημόσυνον σχεδίης,
αὑτῷ μὲν στέφανον περιθείς, Σαμίοισι δὲ κῦδος,
Δαρείου βασιλέος ἐκτελέσας κατὰ νοῦν.
ταῦτα μέν νυν τοῦ ζεύξαντος τὴν γέφυραν μνημόσυνα ἐγένετο,
[4.89.1] Δαρεῖος δὲ δωρησάμενος Μανδροκλέα διέβαινε ἐς τὴν Εὐρώπην, τοῖσι Ἴωσι παραγγείλας πλέειν ἐς τὸν Πόντον μέχρι Ἴστρου ποταμοῦ, ἐπεὰν δὲ ἀπίκωνται ἐς τὸν Ἴστρον, ἐνθαῦτα αὐτὸν περιμένειν, ζευγνύντας τὸν ποταμόν· τὸ γὰρ δὴ ναυτικὸν ἦγον Ἴωνές τε καὶ Αἰολέες καὶ Ἑλλησπόντιοι.
[4.89.2] ὁ μὲν δὴ ναυτικὸς στρατὸς ‹τὰς› Κυανέας διεκπλώσας ἔπλεε ἰθὺ τοῦ Ἴστρου, ἀναπλώσας δὲ ἀνὰ ποταμὸν δυῶν ἡμερέων πλόον ἀπὸ θαλάσσης τοῦ ποταμοῦ τὸν αὐχένα, ἐκ τοῦ σχίζεται τὰ στόματα τοῦ Ἴστρου, ἐζεύγνυε.
[4.89.3] Δαρεῖος δὲ ὡς διέβη τὸν Βόσπορον κατὰ τὴν σχεδίην, ἐπορεύετο διὰ τῆς Θρηίκης, ἀπικόμενος δὲ ἐπὶ Τεάρου ποταμοῦ τὰς πηγὰς ἐστρατοπεδεύσατο ἡμέρας τρεῖς.
[4.90.1] ὁ δὲ Τέαρος λέγεται ὑπὸ τῶν περιοίκων εἶναι ποταμῶν ἄριστος τά τε ἄλλα ‹τὰ› ἐς ἄκεσιν φέροντα καὶ δὴ καὶ ἀνδράσι καὶ ἵπποισι ψώρην ἀκέσασθαι. εἰσὶ δὲ αὐτοῦ αἱ πηγαὶ δυῶν δέουσαι τεσσεράκοντα, ἐκ πέτρης τῆς αὐτῆς ῥέουσαι· καὶ αἱ μὲν αὐτέων εἰσὶ ψυχραί, αἱ δὲ θερμαί.
[4.90.2] ὁδὸς δ᾽ ἐπ᾽ αὐτάς ἐστι ἴση ἐξ Ἡραίου τε πόλιος τῆς παρὰ Περίνθῳ καὶ ἐξ Ἀπολλωνίης τῆς ἐν τῷ Εὐξείνῳ πόντῳ, δυῶν ἡμερέων ἑκατέρη. ἐκδιδοῖ δὲ ὁ Τέαρος οὗτος ἐς τὸν Κοντάδεσδον ποταμόν, ὁ δὲ Κοντάδεσδος ἐς τὸν Ἀγριάνην, ὁ δὲ Ἀγριάνης ἐς τὸν Ἕβρον, ὁ δὲ ἐς θάλασσαν τὴν παρ᾽ Αἴνῳ πόλι.
[4.91.1] ἐπὶ τοῦτον ὦν τὸν ποταμὸν ἀπικόμενος ὁ Δαρεῖος ὡς ἐστρατοπεδεύσατο, ἡσθεὶς τῷ ποταμῷ στήλην ἔστησε καὶ ἐνθαῦτα, γράμματα ἐγγράψας λέγοντα τάδε·
[4.91.2] Τεάρου ποταμοῦ κεφαλαὶ ὕδωρ ἄριστόν τε καὶ κάλλιστον παρέχονται πάντων ποταμῶν· καὶ ἐπ᾽ αὐτὰς ἀπίκετο ἐλαύνων ἐπὶ Σκύθας στρατὸν ἀνὴρ ἄριστός τε καὶ κάλλιστος πάντων ἀνθρώπων, Δαρεῖος ὁ Ὑστάσπεος, Περσέων τε καὶ πάσης τῆς ἠπείρου βασιλεύς. ταῦτα δὴ ἐνθαῦτα ἐγράφη.
[4.92.1] Δαρεῖος δὲ ἐνθεῦτεν ὁρμηθεὶς ἀπίκετο ἐπ᾽ ἄλλον ποταμὸν τῷ οὔνομα Ἀρτησκός ἐστι, ὃς διὰ Ὀδρυσέων ῥέει. ἐπὶ τοῦτον δὴ τὸν ποταμὸν ἀπικόμενος ἐποίησε τοιόνδε· ἀποδέξας χωρίον τῇ στρατιῇ ἐκέλευε πάντα ἄνδρα λίθον ἕνα παρεξιόντα τιθέναι ἐς τὸ ἀποδεδεγμένον τοῦτο χωρίον. ὡς δὲ ταῦτα ἡ στρατιὴ ἐπετέλεσε, ἐνθαῦτα κολωνοὺς μεγάλους τῶν λίθων καταλιπὼν ἀπήλαυνε τὴν στρατιήν.
[4.93.1] πρὶν δὲ ἀπικέσθαι ἐπὶ τὸν Ἴστρον, πρώτους αἱρέει Γέτας τοὺς ἀθανατίζοντας. οἱ μὲν γὰρ τὸν Σαλμυδησσὸν ἔχοντες Θρήικες καὶ ὑπὲρ Ἀπολλωνίης τε καὶ Μεσαμβρίης πόλιος οἰκημένοι, καλεόμενοι δὲ Σκυρμιάδαι καὶ Νιψαῖοι, ἀμαχητὶ σφέας αὐτοὺς παρέδοσαν Δαρείῳ· οἱ δὲ Γέται πρὸς ἀγνωμοσύνην τραπόμενοι αὐτίκα ἐδουλώθησαν, Θρηίκων ἐόντες ἀνδρηιότατοι καὶ δικαιότατοι.
[4.94.1] ἀθανατίζουσι δὲ τόνδε τὸν τρόπον· οὔτε ἀποθνῄσκειν ἑωυτοὺς νομίζουσι ἰέναι τε τὸν ἀπολλύμενον παρὰ Σάλμοξιν δαίμονα· οἱ δὲ αὐτῶν τὸν αὐτὸν τοῦτον ὀνομάζουσι Γεβελέϊζιν.
[4.94.2] διὰ πεντετηρίδος δὲ τὸν πάλῳ λαχόντα αἰεὶ σφέων αὐτῶν ἀποπέμπουσι ἄγγελον παρὰ τὸν Σάλμοξιν, ἐντελλόμενοι τῶν ἂν ἑκάστοτε δέωνται. πέμπουσι δὲ ὧδε· οἱ μὲν αὐτῶν ταχθέντες ἀκόντια τρία ἔχουσι, ἄλλοι δὲ διαλαβόντες τοῦ ἀποπεμπομένου παρὰ τὸν Σάλμοξιν τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας, ἀνακινήσαντες αὐτὸν μετέωρον ῥίπτουσι ἐς τὰς λόγχας.
[4.94.3] ἢν μὲν δὴ ἀποθάνῃ ἀναπαρείς, τοῖσι δὲ ἵλεος ὁ θεὸς δοκέει εἶναι· ἢν δὲ μὴ ἀποθάνῃ, αἰτιῶνται αὐτὸν τὸν ἄγγελον, φάμενοί μιν ἄνδρα κακὸν εἶναι, αἰτιησάμενοι δὲ τοῦτον ἄλλον ἀποπέμπουσι· ἐντέλλονται δὲ ἔτι ζῶντι.
[4.94.4] οὗτοι οἱ αὐτοὶ Θρήικες καὶ πρὸς βροντήν τε καὶ ἀστραπὴν τοξεύοντες ἄνω πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀπειλέουσι τῷ θεῷ, οὐδένα ἄλλον θεὸν νομίζοντες εἶναι εἰ μὴ τὸν σφέτερον.
[4.95.1] ὡς δὲ ἐγὼ πυνθάνομαι τῶν τὸν Ἑλλήσποντον καὶ Πόντον οἰκεόντων Ἑλλήνων, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐόντα ἄνθρωπον δουλεῦσαι ἐν Σάμῳ, δουλεῦσαι δὲ Πυθαγόρῃ τῷ Μνησάρχου·
[4.95.2] ἐνθεῦτεν δὲ αὐτὸν γενόμενον ἐλεύθερον χρήματα κτήσασθαι συχνά, κτησάμενον δὲ ἀπελθεῖν ἐς τὴν ἑωυτοῦ. ἅτε δὲ κακοβίων τε ἐόντων τῶν Θρηίκων καὶ ὑπαφρονεστέρων, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐπιστάμενον δίαιτάν τε Ἰάδα καὶ ἤθεα βαθύτερα ἢ κατὰ Θρήικας, οἷα Ἕλλησί τε ὁμιλήσαντα καὶ Ἑλλήνων οὐ τῷ ἀσθενεστάτῳ σοφιστῇ Πυθαγόρῃ, κατασκευάσασθαι ἀνδρεῶνα,
[4.95.3] ἐς τὸν πανδοκεύοντα τῶν ἀστῶν τοὺς πρώτους καὶ εὐωχέοντα ἀναδιδάσκειν ὡς οὔτε αὐτὸς οὔτε οἱ συμπόται αὐτοῦ οὔτε οἱ ἐκ τούτων αἰεὶ γινόμενοι ἀποθανέονται, ἀλλ᾽ ἥξουσι ἐς χῶρον τοῦτον ἵνα αἰεὶ περιεόντες ἕξουσι τὰ πάντα ἀγαθά.
[4.95.4] ἐν ᾧ δὲ ἐποίεε τὰ καταλεχθέντα καὶ ἔλεγε ταῦτα, ἐν τούτῳ κατάγαιον οἴκημα ἐποιέετο. ὡς δέ οἱ παντελέως εἶχε τὸ οἴκημα, ἐκ μὲν τῶν Θρηίκων ἠφανίσθη, καταβὰς δὲ κάτω ἐς τὸ κατάγαιον οἴκημα διαιτᾶτο ἐπ᾽ ἔτεα τρία.
[4.95.5] οἱ δέ μιν ἐπόθεόν τε καὶ ἐπένθεον ὡς τεθνεῶτα. τετάρτῳ δὲ ἔτεϊ ἐφάνη τοῖσι Θρήιξι, καὶ οὕτω πιθανά σφι ἐγένετο τὰ ἔλεγε ὁ Σάλμοξις. ταῦτά φασί μιν ποιῆσαι.
[4.96.1] ἐγὼ δὲ περὶ μὲν τούτου καὶ τοῦ καταγαίου οἰκήματος οὔτε ἀπιστέω οὔτε ὦν πιστεύω τι λίην, δοκέω δὲ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον τὸν Σάλμοξιν τοῦτον γενέσθαι Πυθαγόρεω.
[4.96.2] εἴτε δὲ ἐγένετό τις Σάλμοξις ἄνθρωπος, εἴτ᾽ ἐστὶ δαίμων τις Γέτῃσι οὗτος ἐπιχώριος, χαιρέτω. οὗτοι μὲν δὴ τρόπῳ τοιούτῳ χρεώμενοι ὡς ἐχειρώθησαν ὑπὸ Περσέων, εἵποντο τῷ ἄλλῳ στρατῷ.
[4.97.1] Δαρεῖος δὲ ὡς ἀπίκετο καὶ ὁ πεζὸς ἅμ᾽ αὐτῷ στρατὸς ἐπὶ τὸν Ἴστρον, ἐνθαῦτα διαβάντων πάντων Δαρεῖος ἐκέλευσε τούς ‹τε› Ἴωνας τὴν σχεδίην λύσαντας ἕπεσθαι κατ᾽ ἤπειρον ἑωυτῷ καὶ τὸν ἐκ τῶν νεῶν στρατόν.
[4.97.2] μελλόντων δὲ τῶν Ἰώνων λύειν καὶ ποιέειν τὰ κελευόμενα Κώης ὁ Ἐρξάνδρου, στρατηγὸς ἐὼν Μυτιληναίων, ἔλεξε Δαρείῳ τάδε, πυθόμενος πρότερον εἴ οἱ φίλον εἴη γνώμην ἀποδέκεσθαι παρὰ τοῦ βουλομένου ἀποδείκνυσθαι·
[4.97.3] Ὦ βασιλεῦ, ἐπὶ γῆν γὰρ μέλλεις στρατεύεσθαι τῆς οὔτε ἀρηρομένον φανήσεται οὐδὲν οὔτε πόλις οἰκεομένη· σύ νυν γέφυραν ταύτην ἔα κατὰ χώρην ἑστάναι, φυλάκους αὐτῆς λιπὼν τούτους οἵ περ μιν ἔζευξαν.
[4.97.4] καὶ ἤν τε κατὰ νόον πρήξωμεν εὑρόντες Σκύθας, ἔστι ἄποδος ἡμῖν, ἤν τε καὶ μή σφεας εὑρεῖν δυνώμεθα, ἥ γε ἄποδος ἡμῖν ἀσφαλής· οὐ γὰρ ἔδεισά κω μὴ ἑσσωθέωμεν ὑπὸ Σκυθέων μάχῃ, ἀλλὰ μᾶλλον μὴ οὐ δυνάμενοί σφεας εὑρεῖν πάθωμέν τι ἀλώμενοι.
[4.97.5] καὶ τάδε λέγειν φαίη τις ἄν με ἐμεωυτοῦ εἵνεκεν, ὡς καταμένω· ἐγὼ δὲ γνώμην μὲν τὴν εὕρισκον ἀρίστην σοί, βασιλεῦ, ἐς μέσον φέρω, αὐτὸς μέντοι ἕψομαί τοι καὶ οὐκ ἂν λειφθείην.
[4.97.6] κάρτα τε ἥσθη τῇ γνώμῃ Δαρεῖος καί μιν ἀμείψατο τοῖσδε· Ξεῖνε Λέσβιε, σωθέντος ἐμεῦ ὀπίσω ἐς οἶκον τὸν ἐμὸν ἐπιφάνηθί μοι πάντως, ἵνα σε ἀντὶ χρηστῆς συμβουλίης χρηστοῖσι ἔργοισι ἀμείψωμαι.
[4.98.1] ταῦτα εἴπας καὶ ἀπάψας ἅμματα ἑξήκοντα ἐν ἱμάντι, καλέσας ἐς λόγους τοὺς Ἰώνων τυράννους ἔλεγε τάδε·
[4.98.2] Ἄνδρες Ἴωνες, ἡ μὲν πρότερον γνώμη ἀποδεχθεῖσα ἐς τὴν γέφυραν μετείσθω μοι, ἔχοντες δὲ τὸν ἱμάντα τόνδε ποιέετε τάδε· ἐπεάν ἐμὲ ἴδητε τάχιστα πορευόμενον ἐπὶ Σκύθας, ἀπὸ τούτου ἀρξάμενοι τοῦ χρόνου λύετε ἅμμα ἓν ἑκάστης ἡμέρης· ἢν δὲ ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ μὴ παρέω ἀλλὰ διεξέλθωσι ὑμῖν αἱ ἡμέραι τῶν ἁμμάτων, ἀποπλέετε ἐς τὴν ὑμετέρην αὐτῶν.
[4.98.3] μέχρι δὲ τούτου, ἐπείτε οὕτω μετέδοξε, φυλάσσετε τὴν σχεδίην, πᾶσαν προθυμίην σωτηρίης τε καὶ φυλακῆς παρεχόμενοι· ταῦτα δὲ ποιεῦντες ἐμοὶ μεγάλως χαριεῖσθε. Δαρεῖος μὲν ταῦτα εἴπας ἐς τὸ πρόσω ἠπείγετο.
[4.99.1] Τῆς δὲ Σκυθικῆς γῆς ἡ Θρηίκη τὸ ἐς θάλασσαν πρόκειται. κόλπου δὲ ἀγομένου τῆς γῆς ταύτης ἡ Σκυθική τε ἐκδέκεται καὶ ὁ Ἴστρος ἐκδιδοῖ ἐς αὐτήν, πρὸς εὖρον ἄνεμον τὸ στόμα τετραμμένος.
[4.99.2] τὸ δὲ ἀπὸ Ἴστρου ἔρχομαι σημανέων τὸ πρὸς θάλασσαν αὐτῆς, τῆς Σκυθικῆς χώρης ἐς μέτρησιν. ἀπὸ Ἴστρου αὕτη ἤδη ‹ἡ› ἀρχαίη Σκυθίη ἐστί, πρὸς μεσαμβρίην τε καὶ νότον ἄνεμον κειμένη, μέχρι πόλιος Καρκινίτιδος καλεομένης.
[4.99.3] τὸ δὲ ἀπὸ ταύτης τὴν μὲν ἐπὶ θάλασσαν τὴν αὐτὴν φέρουσαν, ἐοῦσαν ὀρεινήν τε χώρην καὶ προκειμένην τὸ ἐς Πόντον, νέμεται τὸ Ταυρικὸν ἔθνος μέχρι Χερσονήσου τῆς Τρηχέης καλεομένης· αὕτη δὲ ἐς θάλασσαν τὴν πρὸς ἀπηλιώτην ἄνεμον κατήκει.
[4.99.4] ἔστι γὰρ τῆς Σκυθικῆς τὰ δύο μέρεα τῶν οὔρων ἐς θάλασσαν φέροντα, τήν τε πρὸς μεσαμβρίην καὶ τὴν πρὸς τὴν ἠῶ, κατά περ τῆς Ἀττικῆς χώρης· καὶ παραπλήσια ταύτῃ καὶ οἱ Ταῦροι νέμονται τῆς Σκυθικῆς, ὡς εἰ τῆς Ἀττικῆς ἄλλο ἔθνος καὶ μὴ Ἀθηναῖοι νεμοίατο τὸν γουνὸν τὸν Σουνιακόν, μᾶλλον ἐς τὸν πόντον [τὴν ἄκρην] ἀνέχοντα, τὸν ἀπὸ Θορικοῦ μέχρι Ἀναφλύστου δήμου.
[4.99.5] λέγω δὲ ὡς εἶναι ταῦτα σμικρὰ μεγάλοισι συμβαλεῖν. τοιοῦτο ἡ Ταυρική ἐστι. ὃς δὲ τῆς Ἀττικῆς ταῦτα μὴ παραπέπλωκε, ἐγὼ δὲ ἄλλως δηλώσω· ὡς εἰ τῆς Ἰηπυγίης ἄλλο ἔθνος καὶ μὴ Ἰήπυγες ἀρξάμενοι ἐκ Βρεντεσίου λιμένος ἀποταμοίατο μέχρι Τάραντος καὶ νεμοίατο τὴν ἄκρην. δύο δὲ λέγων ταῦτα πολλὰ λέγω παρόμοια τοῖσι ἄλλοισι οἶκε ἡ Ταυρική.
[4.100.1] τὸ δ᾽ ἀπὸ τῆς Ταυρικῆς ἤδη Σκύθαι τὰ κατύπερθε τῶν Ταύρων καὶ τὰ πρὸς θαλάσσης τῆς ἠοίης νέμονται, τοῦ τε Βοσπόρου τοῦ Κιμμερίου τὰ πρὸς ἑσπέρης καὶ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος μέχρι Τανάϊδος ποταμοῦ, ὃς ἐκδιδοῖ ἐς μυχὸν τῆς λίμνης ταύτης.
[4.100.2] ἤδη ὦν ἀπὸ μὲν Ἴστρου τὰ κατύπερθε ἐς τὴν μεσόγαιαν φέροντα ἀποκληίεται ἡ Σκυθικὴ ὑπὸ πρώτων Ἀγαθύρσων, μετὰ δὲ Νευρῶν, ἔπειτα δὲ Ἀνδροφάγων, τελευταίων δὲ Μελαγχλαίνων.
[4.101.1] ἔστι ὦν τῆς Σκυθικῆς ὡς ἐούσης τετραγώνου, τῶν δύο μερέων κατηκόντων ἐς θάλασσαν, πάντῃ ἴσον τό τε ἐς τὴν μεσόγαιαν φέρον καὶ τὸ παρὰ τὴν θάλασσαν.
[4.101.2] ἀπὸ γὰρ Ἴστρου ἐπὶ Βορυσθένεα δέκα ἡμερέων ὁδός, ἀπὸ Βορυσθένεός τε ἐπὶ τὴν λίμνην τὴν Μαιῆτιν ἑτερέων δέκα· καὶ τὸ ἀπὸ θαλάσσης ἐς μεσόγαιαν ἐς τοὺς Μελαγχλαίνους τοὺς κατύπερθε Σκυθέων οἰκημένους εἴκοσι ἡμερέων ὁδός.
[4.101.3] ἡ δὲ ὁδὸς ἡ ἡμερησίη ἀνὰ διηκόσια στάδια συμβέβληταί μοι. Οὕτω ἂν εἴη τῆς Σκυθικῆς τὰ ἐπικάρσια τετρακισχιλίων σταδίων καὶ τὰ ὄρθια τὰ ἐς τὴν μεσόγαιαν φέροντα ἑτέρων τοσούτων σταδίων. ἡ μέν νυν γῆ αὕτη ἐστὶ μέγαθος τοσαύτη.
[4.102.1] Οἱ δὲ Σκύθαι δόντες σφίσι λόγον ὡς οὐκ οἷοί τέ εἰσι τὸν Δαρείου στρατὸν ἰθυμαχίῃ διώσασθαι μοῦνοι, ἔπεμπον ἐς τοὺς πλησιοχώρους ἀγγέλους· τῶν δὲ καὶ δὴ οἱ βασιλέες συνελθόντες ἐβουλεύοντο ὡς στρατοῦ ἐπελαύνοντος μεγάλου.
[4.102.2] ἦσαν δὲ οἱ συνελθόντες βασιλέες Ταύρων καὶ Ἀγαθύρσων καὶ Νευρῶν καὶ Ἀνδροφάγων καὶ Μελαγχλαίνων καὶ Γελωνῶν καὶ Βουδίνων καὶ Σαυροματέων.
[4.103.1] τούτων Ταῦροι μὲν νόμοισι τοιοισίδε χρέωνται· θύουσι μὲν τῇ παρθένῳ τούς τε ναυηγοὺς καὶ τοὺς ἂν λάβωσι Ἑλλήνων ἐπαναχθέντες τρόπῳ τοιῷδε· καταρξάμενοι ῥοπάλῳ παίουσι τὴν κεφαλήν.
[4.103.2] οἱ μὲν δὴ λέγουσι ὡς τὸ σῶμα ἀπὸ τοῦ κρημνοῦ ὠθέουσι κάτω (ἐπὶ γὰρ κρημνοῦ ἵδρυται τὸ ἱρόν), τὴν δὲ κεφαλὴν ἀνασταυροῦσι, οἱ δὲ κατὰ μὲν τὴν κεφαλὴν ὁμολογέουσι, τὸ μέντοι σῶμα οὐκ ὠθέεσθαι ἀπὸ τοῦ κρημνοῦ λέγουσι ἀλλὰ γῇ κρύπτεσθαι. τὴν δὲ δαίμονα ταύτην τῇ θύουσι λέγουσι αὐτοὶ Ταῦροι Ἰφιγένειαν τὴν Ἀγαμέμνονος εἶναι.
[4.103.3] πολεμίους δὲ ἄνδρας τοὺς ἂν χειρώσωνται ποιεῦσι τάδε· ἀποταμὼν ἕκαστος κεφαλὴν ἀποφέρεται ἐς τὰ οἰκία, ἔπειτα ἐπὶ ξύλου μεγάλου ἀναπείρας ἱστᾷ ὑπὲρ τῆς οἰκίης ὑπερέχουσαν πολλόν, μάλιστα δὲ ὑπὲρ τῆς καπνοδόκης· φασὶ δὲ τούτους φυλάκους τῆς οἰκίης πάσης ὑπεραιωρέεσθαι. ζῶσι δὲ ἀπὸ ληίης τε καὶ πολέμου.
[4.104.1] Ἀγάθυρσοι δὲ ἁβρότατοι ἄνδρες εἰσὶ καὶ χρυσοφόροι τὰ μάλιστα, ἐπίκοινον δὲ τῶν γυναικῶν τὴν μεῖξιν ποιεῦνται, ἵνα κασίγνητοί τε ἀλλήλων ἔωσι καὶ οἰκήιοι ἐόντες πάντες μήτε φθόνῳ μήτ᾽ ἔχθεϊ χρέωνται ἐς ἀλλήλους. τὰ δὲ ἄλλα νόμαια Θρήιξι προσκεχωρήκασι.
[4.105.1] Νευροὶ δὲ νόμοισι μὲν χρέωνται Σκυθικοῖσι, γενεῇ δὲ μιῇ πρότερόν σφεας τῆς Δαρείου στρατηλασίης κατέλαβε ἐκλιπεῖν τὴν χώρην πᾶσαν ὑπὸ ὀφίων. ὄφιας γάρ σφι πολλοὺς μὲν ἡ χώρη ἀνέφαινε, οἱ δὲ πλεῦνες ἄνωθέν σφι ἐκ τῶν ἐρήμων ἐπέπεσον, ἐς οὗ πιεζόμενοι οἴκησαν μετὰ Βουδίνων τὴν ἑωυτῶν ἐκλιπόντες.
[4.105.2] κινδυνεύουσι δὲ οἱ ἄνθρωποι οὗτοι γόητες εἶναι. λέγονται γὰρ ὑπὸ Σκυθέων καὶ Ἑλλήνων τῶν ἐν τῇ Σκυθικῇ κατοικημένων ὡς ἔτεος ἑκάστου ἅπαξ τῶν Νευρῶν ἕκαστος λύκος γίνεται ἡμέρας ὀλίγας καὶ αὖτις ὀπίσω ἐς τὠυτὸ ἀποκατίσταται. ἐμὲ μέν νυν ταῦτα λέγοντες οὐ πείθουσι, λέγουσι δὲ οὐδὲν ἧσσον, καὶ ὀμνῦσι δὲ λέγοντες.
[4.106.1] Ἀνδροφάγοι δὲ ἀγριώτατα πάντων ἀνθρώπων ἔχουσι ἤθεα, οὔτε δίκην νομίζοντες οὔτε νόμῳ οὐδενὶ χρεώμενοι. νομάδες δέ εἰσι, ἐσθῆτά τε φορέουσι τῇ Σκυθικῇ ὁμοίην, γλῶσσαν δὲ ἰδίην ‹ἔχουσι›, ἀνθρωποφαγέουσι δὲ μοῦνοι τούτων.
[4.107.1] Μελάγχλαινοι δὲ εἵματα μὲν μέλανα φορέουσι πάντες, ἐπ᾽ ὧν καὶ τὰς ἐπωνυμίας ἔχουσι, νόμοισι δὲ Σκυθικοῖσι χρέωνται.
[4.108.1] Βουδῖνοι δέ, ἔθνος ἐὸν μέγα καὶ πολλόν, γλαυκόν τε πᾶν ἰσχυρῶς ἐστι καὶ πυρρόν. πόλις δὲ ἐν αὐτοῖσι πεπόλισται ξυλίνη, οὔνομα δὲ τῇ πόλι ἐστὶ Γελωνός· τοῦ δὲ τείχεος μέγαθος κῶλον ἕκαστον τριήκοντα σταδίων ἐστί, ὑψηλὸν δὲ καὶ πᾶν ξύλινον, καὶ ‹αἱ› οἰκίαι αὐτῶν ξύλιναι καὶ τὰ ἱρά.
[4.108.2] ἔστι γὰρ δὴ αὐτόθι Ἑλληνικῶν θεῶν ἱρὰ Ἑλληνικῶς κατεσκευασμένα ἀγάλμασί τε καὶ βωμοῖσι καὶ νηοῖσι ξυλίνοισι, καὶ τῷ Διονύσῳ τριετηρίδας ἀνάγουσι καὶ βακχεύουσι. εἰσὶ γὰρ οἱ Γελωνοὶ τὸ ἀρχαῖον Ἕλληνες, ἐκ τῶν δὲ ἐμπορίων ἐξαναστάντες οἴκησαν ἐν τοῖσι Βουδίνοισι· καὶ γλώσσῃ τὰ μὲν Σκυθικῇ, τὰ δὲ Ἑλληνικῇ χρέωνται.
[4.109.1] Βουδῖνοι δὲ οὐ τῇ αὐτῇ γλώσσῃ χρέωνται καὶ Γελωνοί, οὐδὲ δίαιτα ἡ αὐτή· οἱ μὲν γὰρ Βουδῖνοι ἐόντες αὐτόχθονες νομάδες τέ εἰσι καὶ φθειροτραγέουσι μοῦνοι τῶν ταύτῃ, Γελωνοὶ δὲ γῆς τε ἐργάται καὶ σιτοφάγοι καὶ κήπους ἐκτημένοι, οὐδὲν τὴν ἰδέην ὅμοιοι οὐδὲ τὸ χρῶμα. ὑπὸ μέντοι Ἑλλήνων καλέονται καὶ οἱ Βουδῖνοι Γελωνοί, οὐκ ὀρθῶς καλεόμενοι.
[4.109.2] ἡ δὲ χώρη σφέων πᾶσά ἐστι δασέα ἴδῃσι παντοίῃσι· ἐν δὲ τῇ ἴδῃ τῇ πλείστῃ ἐστὶ λίμνη μεγάλη τε καὶ πολλὴ καὶ ἕλος καὶ κάλαμος περὶ αὐτήν. ἐν δὲ ταύτῃ ἐνύδριες ἁλίσκονται καὶ κάστορες καὶ ἄλλα θηρία τετραγωνοπρόσωπα, τῶν τὰ δέρματα παρὰ τὰς σισύρνας παραρράπτεται, καὶ οἱ ὄρχιες αὐτοῖσί εἰσι χρήσιμοι ἐς ὑστερέων ἄκεσιν.
[4.110.1] Σαυροματέων δὲ πέρι ὧδε λέγεται. ὅτε Ἕλληνες Ἀμαζόσι ἐμαχέσαντο (τὰς δὲ Ἀμαζόνας καλέουσι οἱ Σκύθαι Οἰόρπατα, δύναται δὲ τὸ οὔνομα τοῦτο κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν ἀνδροκτόνοι· οἰὸρ γὰρ καλέουσι ἄνδρα, τὸ δὲ πατὰ κτείνειν), τότε λόγος τοὺς Ἕλληνας νικήσαντας τῇ ἐπὶ Θερμώδοντι μάχῃ ἀποπλέειν ἄγοντας τρισὶ πλοίοισι τῶν Ἀμαζόνων ὅσας ἐδυνέατο ζωγρῆσαι, τὰς δὲ ἐν τῷ πελάγεϊ ἐπιθεμένας ἐκκόψαι τοὺς ἄνδρας.
[4.110.2] πλοῖα δὲ οὐ γινώσκειν αὐτὰς οὐδὲ πηδαλίοισι χρᾶσθαι οὐδὲ ἱστίοισι οὐδὲ εἰρεσίῃ· ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐξέκοψαν τοὺς ἄνδρας, ἐφέροντο κατὰ κῦμα καὶ ἄνεμον· καὶ ἀπικνέονται τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος ἐπὶ Κρημνούς. οἱ δὲ Κρημνοί εἰσι γῆς τῆς Σκυθέων τῶν ἐλευθέρων. ἐνθαῦτα ἀποβᾶσαι ἀπὸ τῶν πλοίων αἱ Ἀμαζόνες ὁδοιπόρεον ἐς τὴν οἰκεομένην. ἐντυχοῦσαι δὲ πρώτῳ ἱπποφορβίῳ τοῦτο διήρπασαν καὶ ἐπὶ τούτων ἱππαζόμεναι ἐληίζοντο τὰ τῶν Σκυθέων.
[4.111.1] οἱ δὲ Σκύθαι οὐκ εἶχον συμβαλέσθαι τὸ πρῆγμα· οὔτε γὰρ φωνὴν οὔτε ἐσθῆτα οὔτε τὸ ἔθνος ἐγίνωσκον, ἀλλ᾽ ἐν θώματι ἦσαν ὁκόθεν ἔλθοιεν, ἐδόκεον δ᾽ αὐτὰς εἶναι ἄνδρας τὴν πρώτην ἡλικίην ἔχοντας, μάχην τε δὴ πρὸς αὐτὰς ἐποιεῦντο. ἐκ δὲ τῆς μάχης τῶν νεκρῶν ἐκράτησαν οἱ Σκύθαι καὶ οὕτως ἔγνωσαν ἐούσας γυναῖκας.
[4.111.2] βουλευομένοισι ὦν αὐτοῖσι ἔδοξε κτείνειν μὲν οὐδενὶ τρόπῳ ἔτι αὐτάς, ἑωυτῶν δὲ τοὺς νεωτάτους ἀποπέμψαι ἐς αὐτάς, πλῆθος εἰκάσαντας ὅσαι περ ἐκεῖναι ἦσαν· τούτους δὲ στρατοπεδεύεσθαι πλησίον ἐκεινέων καὶ ποιέειν τά περ ἂν καὶ ἐκεῖναι ποιέωσι· ἢν δὲ αὐτοὺς διώκωσι, μάχεσθαι μὲν μή, ὑποφεύγειν δέ· ἐπεὰν δὲ παύσωνται, ἐλθόντας αὐτοὺς πλησίον στρατοπεδεύεσθαι. ταῦτα ἐβουλεύσαντο οἱ Σκύθαι βουλόμενοι ἐξ αὐτέων παῖδας ἐκγενήσεσθαι.
[4.112.1] ἀποπεμφθέντες δὲ οἱ νεηνίσκοι ἐποίευν τὰ ἐντεταλμένα. ἐπεὶ δὲ ἔμαθον αὐτοὺς αἱ Ἀμαζόνες ἐπ᾽ οὐδεμιῇ δηλήσι ἀπιγμένους, ἔων χαίρειν· προσεχώρεον δὲ πλησιαιτέρω τὸ στρατόπεδον τῷ στρατοπέδῳ ἐπ᾽ ἡμέρῃ ἑκάστῃ. εἶχον δὲ οὐδὲν οὐδ᾽ οἱ νεηνίσκοι, ὥσπερ οὐδὲ αἱ Ἀμαζόνες, εἰ μὴ τὰ ὅπλα καὶ τοὺς ἵππους· ἀλλὰ ζόην ἔζωον τὴν αὐτὴν ἐκείνῃσι, θηρεύοντές τε καὶ ληιζόμενοι.
[4.113.1] ἐποίευν δὲ αἱ Ἀμαζόνες ἐς τὴν μεσαμβρίην τοιόνδε· ἐγίνοντο σποράδες κατὰ μίαν τε καὶ δύο, πρόσω δὴ ἀπ᾽ ἀλληλέων ἐς εὐμαρείην ἀποσκιδνάμεναι. μαθόντες δὲ καὶ οἱ Σκύθαι ἐποίευν τὠυτὸ τοῦτο. καί τις μουνωθεισέων τινὶ αὐτέων ἐνεχρίμπτετο, καὶ ἡ Ἀμαζὼν οὐκ ἀπωθέετο ἀλλὰ περιεῖδε χρήσασθαι.
[4.113.2] καὶ φωνῆσαι μὲν οὐκ εἶχε (οὐ γὰρ συνίεσαν ἀλλήλων), τῇ δὲ χειρὶ ἔφραζε ἐς τὴν ὑστεραίην ἐλθεῖν ἐς τὠυτὸ χωρίον καὶ ἕτερον ἄγειν, σημαίνουσα δύο γενέσθαι καὶ αὐτὴ ἑτέρην ἄξειν.
[4.113.3] ὁ δὲ νεηνίσκος ἐπεὶ ἀπῆλθε, ἔλεξε ταῦτα πρὸς τοὺς λοιπούς· τῇ δὲ ὑστεραίῃ ἦλθε ἐς τὸ χωρίον αὐτός τε οὗτος καὶ ἕτερον ἦγε, καὶ τὴν Ἀμαζόνα εὗρε δευτέρην αὐτὴν ὑπομένουσαν. οἱ δὲ λοιποὶ νεηνίσκοι ὡς ἐπύθοντο ταῦτα, καὶ αὐτοὶ ἐκτιλώσαντο τὰς λοιπὰς τῶν Ἀμαζόνων.
[4.114.1] μετὰ δὲ συμμείξαντες τὰ στρατόπεδα οἴκεον ὁμοῦ, γυναῖκα ἔχων ἕκαστος ταύτην τῇ τὸ πρῶτον συνεμείχθη. τὴν δὲ φωνὴν τὴν μὲν τῶν γυναικῶν οἱ ἄνδρες οὐκ ἐδυνέατο μαθεῖν, τὴν δὲ τῶν ἀνδρῶν αἱ γυναῖκες συνέλαβον.
[4.114.2] ἐπεὶ δὲ συνῆκαν ἀλλήλων, ἔλεξαν πρὸς τὰς Ἀμαζόνας τάδε οἱ ἄνδρες· Ἡμῖν εἰσὶ μὲν τοκέες, εἰσὶ δὲ καὶ κτήσιες. νῦν ὦν μηκέτι πλεῦνα χρόνον ζόην τοιήνδε ἔχωμεν, ἀλλ᾽ ἀπελθόντες ἐς τὸ πλῆθος διαιτώμεθα· γυναῖκας δὲ ἕξομεν ὑμέας καὶ οὐδαμὰς ἄλλας.
[4.114.3] αἱ δὲ πρὸς ταῦτα ἔλεξαν τάδε· Ἡμεῖς οὐκ ἂν δυναίμεθα οἰκέειν μετὰ τῶν ὑμετερέων γυναικῶν· οὐ γὰρ τὰ αὐτὰ νόμαια ἡμῖν τε κἀκείνῃσί ἐστι. ἡμεῖς μὲν τοξεύομέν τε καὶ ἀκοντίζομεν καὶ ἱππαζόμεθα, ἔργα δὲ γυναικήια οὐκ ἐμάθομεν· αἱ δὲ ὑμέτεραι γυναῖκες τούτων μὲν οὐδὲν τῶν ἡμεῖς κατελέξαμεν ποιεῦσι, ἔργα δὲ γυναικήια ἐργάζονται μένουσαι ἐν τῇσι ἁμάξῃσι, οὔτ᾽ ἐπὶ θήρην ἰοῦσαι οὔτε ἄλλῃ οὐδαμῇ.
[4.114.4] οὐκ ἂν ὦν δυναίμεθα ἐκείνῃσι συμφέρεσθαι. ἀλλ᾽ εἰ βούλεσθε γυναῖκας ἔχειν ἡμέας καὶ δοκέειν εἶναι δικαιότατοι, ἐλθόντες παρὰ τοὺς τοκέας ἀπολάχετε τῶν κτημάτων τὸ μέρος, καὶ ἔπειτα ἐλθόντες οἰκέωμεν ἐπ᾽ ἡμέων αὐτῶν.
[4.115.1] ἐπείθοντο καὶ ἐποίησαν ταῦτα οἱ νεηνίσκοι. ἐπείτε δὲ ἀπολαχόντες τῶν κτημάτων τὸ ἐπιβάλλον ἦλθον ὀπίσω παρὰ τὰς Ἀμαζόνας, ἔλεξαν αἱ γυναῖκες πρὸς αὐτοὺς τάδε·
[4.115.2] Ἡμέας ἔχει φόβος τε καὶ δέος, ὅκως χρὴ οἰκέειν ἐν τῷδε τῷ χώρῳ, τοῦτο μὲν ὑμέας ἀποστερησάσας πατέρων, τοῦτο δὲ τὴν γῆν τὴν ὑμετέρην δηλησαμένας πολλά.
[4.115.3] ἀλλ᾽ ἐπείτε ἀξιοῦτε ἡμέας γυναῖκας ἔχειν, τάδε ποιέετε ἅμα ἡμῖν· φέρετε ἐξαναστέωμεν ἐκ τῆς γῆς τῆσδε καὶ περήσαντες Τάναϊν ποταμὸν οἰκέωμεν. ἐπείθοντο καὶ ταῦτα οἱ νεηνίσκοι.
[4.116.1] διαβάντες δὲ τὸν Τάναϊν ὁδοιπόρεον πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα τριῶν μὲν ἡμερέων ἀπὸ τοῦ Τανάϊδος ὁδόν, τριῶν δὲ ἀπὸ τῆς λίμνης τῆς Μαιήτιδος πρὸς βορέην ἄνεμον. ἀπικόμενοι δὲ ἐς τοῦτον τὸν χῶρον ἐν τῷ νῦν κατοίκηνται, οἴκησαν τοῦτον.
[4.116.2] καὶ διαίτῃ ἀπὸ τούτου χρέωνται τῇ παλαιῇ τῶν Σαυροματέων αἱ γυναῖκες, καὶ ἐπὶ θήρην ἐπ᾽ ἵππων ἐκφοιτῶσαι ἅμα τοῖσι ἀνδράσι καὶ χωρὶς τῶν ἀνδρῶν, καὶ ἐς πόλεμον φοιτῶσαι καὶ στολὴν τὴν αὐτὴν τοῖσι ἀνδράσι φορέουσαι.
[4.117.1] φωνῇ δὲ οἱ Σαυρομάται νομίζουσι Σκυθικῇ, σολοικίζοντες αὐτῇ ἀπὸ τοῦ ἀρχαίου, ἐπεὶ οὐ χρηστῶς ἐξέμαθον αὐτὴν αἱ Ἀμαζόνες. τὰ περὶ γάμων δὲ ὧδέ σφι διάκειται· οὐ γαμέεται παρθένος οὐδεμία πρὶν [ἂν] τῶν πολεμίων ἄνδρα ἀποκτείνῃ. αἱ δέ τινες αὐτέων καὶ τελευτῶσι γηραιαὶ πρὶν γήμασθαι, οὐ δυνάμεναι τὸν νόμον ἐκπλῆσαι.
[4.118.1] Ἐπὶ τούτων ὦν τῶν καταλεχθέντων ἐθνέων τοὺς βασιλέας ἁλισμένους ἀπικόμενοι τῶν Σκυθέων οἱ ἄγγελοι ἔλεγον ἐκδιδάσκοντες ὡς ὁ Πέρσης, ἐπειδή οἱ τὰ ἐν τῇ ἠπείρῳ τῇ ἑτέρῃ πάντα κατέστραπται, γέφυραν ζεύξας ἐπὶ τῷ αὐχένι τοῦ Βοσπόρου διαβέβηκε ἐς τήνδε τὴν ἤπειρον, διαβὰς δὲ καὶ καταστρεψάμενος Θρήικας γεφυροῖ ποταμὸν Ἴστρον, βουλόμενος καὶ τάδε πάντα ὑπ᾽ ἑωυτῷ ποιήσασθαι.
[4.118.2] Ὑμεῖς ὦν μηδενὶ τρόπῳ ἐκ τοῦ μέσου κατήμενοι περιίδητε ἡμέας διαφθαρέντας, ἀλλὰ τὠυτὸ νοήσαντες ἀντιάζωμεν τὸν ἐπιόντα. οὐκ ὦν ποιήσετε ταῦτα; ἡμεῖς μὲν πιεζόμενοι ἢ ἐκλείψομεν τὴν χώρην ἢ μένοντες ὁμολογίῃ χρησόμεθα.
[4.118.3] τί γὰρ πάθωμεν μὴ βουλομένων ὑμέων τιμωρέειν; ὑμῖν δὲ οὐδὲν ἐπὶ τούτῳ ἔσται ἐλαφρότερον· ἥκει γὰρ ὁ Πέρσης οὐδέν τι μᾶλλον ἐπ᾽ ἡμέας ἢ οὐ καὶ ἐπ᾽ ὑμέας, οὐδέ οἱ καταχρήσει ἡμέας καταστρεψαμένῳ ὑμέων ἀπέχεσθαι.
[4.118.4] μέγα δὲ ὑμῖν λόγων τῶνδε μαρτύριον ἐρέομεν· εἰ γὰρ ἐπ᾽ ἡμέας μούνους ἐστρατηλάτεε ὁ Πέρσης τείσασθαι τῆς πρόσθε δουλοσύνης βουλόμενος, χρῆν αὐτὸν πάντων τῶν ἄλλων ἀπεχόμενον ἰέναι οὕτω ἐπὶ τὴν ἡμετέρην, καὶ ἂν ἐδήλου πᾶσι ὡς ἐπὶ Σκύθας ἐλαύνει καὶ οὐκ ἐπὶ τοὺς ἄλλους.
[4.118.5] νῦν δὲ ἐπείτε τάχιστα διέβη ‹ἐς› τήνδε τὴν ἤπειρον, τοὺς αἰεὶ ἐμποδὼν γινομένους ἡμεροῦται πάντας. τούς τε δὴ ἄλλους ἔχει ὑπ᾽ ἑωυτῷ Θρήικας καὶ δὴ καὶ τοὺς ἡμῖν ἐόντας πλησιοχώρους Γέτας.
[4.119.1] ταῦτα Σκυθέων ἐπαγγελλομένων ἐβουλεύοντο οἱ βασιλέες οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνέων ἥκοντες, καί σφεων ἐσχίσθησαν αἱ γνῶμαι. ὁ μὲν Γελωνὸς καὶ ὁ Βουδῖνος καὶ ὁ Σαυρομάτης κατὰ τὠυτὸ γενόμενοι ὑπεδέκοντο Σκύθῃσι τιμωρήσειν, ὁ δὲ Ἀγάθυρσος καὶ Νευρὸς καὶ Ἀνδροφάγος καὶ οἱ τῶν Μελαγχλαίνων καὶ Ταύρων τάδε Σκύθῃσι ὑπεκρίναντο·
[4.119.2] Εἰ μὲν μὴ ὑμεῖς ἔατε οἱ πρότερον ἀδικήσαντες Πέρσας καὶ ἄρξαντες πολέμου, τούτων δεόμενοι τῶν νῦν δέεσθε λέγειν τε ἂν ἐφαίνεσθε ἡμῖν ὀρθά, καὶ ἡμεῖς ὑπακούσαντες τὠυτὸ ἂν ὑμῖν ἐπρήσσομεν.
[4.119.3] νῦν δὲ ὑμεῖς τε ἐς τὴν ἐκείνων ἐσβαλόντες γῆν ἄνευ ἡμέων ἐπεκρατέετε Περσέων ὅσον χρόνον ὑμῖν ὁ θεὸς παρεδίδου, καὶ ἐκεῖνοι, ἐπεί σφεας ὡυτὸς θεὸς ἐγείρει, τὴν ὁμοίην ὑμῖν ἀποδιδοῦσι.
[4.119.4] ἡμεῖς δὲ οὔτε τι τότε ἠδικήσαμεν τοὺς ἄνδρας τούτους οὐδὲν οὔτε νῦν πρότεροι πειρησόμεθα ἀδικέειν. ἢν μέντοι ἐπίῃ καὶ ἐπὶ τὴν ἡμετέρην ἄρξῃ τε ἀδικέων, καὶ ἡμεῖς οὐ πεισόμεθα. μέχρι δὲ τοῦτο ἴδωμεν, μενέομεν παρ᾽ ἡμῖν αὐτοῖσι· ἥκειν γὰρ δοκέομεν οὐκ ἐπ᾽ ἡμέας Πέρσας, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοὺς αἰτίους τῆς ἀδικίης γενομένους.
[4.120.1] Ταῦτα ὡς ἀπενειχθέντα ἐπύθοντο οἱ Σκύθαι, ἐβουλεύοντο ἰθυμαχίην μὲν μηδεμίαν ποιέεσθαι ἐκ τοῦ ἐμφανέος, ὅτε δή σφι οὗτοί γε σύμμαχοι οὐ προσεγίνοντο, ὑπεξιόντες δὲ καὶ ὑπεξελαύνοντες τὰ φρέατα τὰ παρεξίοιεν αὐτοὶ καὶ τὰς κρήνας συγχοῦν, τὴν ποίην τε ἐκ τῆς γῆς ἐκτρίβειν, διχοῦ σφέας διελόντες.
[4.120.2] καὶ πρὸς μὲν τὴν μίαν τῶν μοιρέων, τῆς ἐβασίλευε Σκώπασις, προσχωρέειν Σαυρομάτας· τούτους μὲν δὴ ὑπάγειν, ἢν ἐπὶ τοῦτο τράπηται ὁ Πέρσης, ἰθὺ Τανάϊδος ποταμοῦ παρὰ τὴν Μαιῆτιν λίμνην ὑποφεύγοντας, ἀπελαύνοντός τε τοῦ Πέρσεω ἐπιόντας διώκειν. αὕτη μέν σφι μία ἦν μοῖρα τῆς βασιληίης τεταγμένη ταύτην τὴν ὁδὸν ἥ περ εἴρηται.
[4.120.3] τὰς δὲ δύο τῶν βασιληίων, τήν τε μεγάλην τῆς ἦρχε Ἰδάνθυρσος καὶ τὴν τρίτην τῆς ἐβασίλευε Τάξακις, συνελθούσας ἐς τὠυτὸ καὶ Γελωνῶν τε καὶ Βουδίνων προσγενομένων, ἡμέρης καὶ τούτους ὁδῷ προέχοντας τῶν Περσέων ὑπεξάγειν, ὑπιόντας τε καὶ ποιεῦντας τὰ βεβουλευμένα.
[4.120.4] πρῶτα μέν νυν ὑπάγειν σφέας ἰθὺ τῶν χωρέων τῶν ἀπειπαμένων τὴν σφετέρην συμμαχίην, ἵνα καὶ τούτους ἐκπολεμώσωσι· εἰ δὲ μὴ ἑκόντες γε ὑπέδυσαν τὸν πόλεμον τὸν πρὸς Πέρσας, ἀλλ᾽ ἀέκοντας ἐκπολεμῶσαι· μετὰ δὲ τοῦτο ὑποστρέφειν ἐς τὴν σφετέρην καὶ ἐπιχειρέειν, ἢν δὴ βουλευομένοισι δοκέῃ.
[4.121.1] ταῦτα οἱ Σκύθαι βουλευσάμενοι ὑπηντίαζον τὴν Δαρείου στρατιήν, προδρόμους ἀποστείλαντες τῶν ἱππέων τοὺς ἀρίστους. τὰς δὲ ἁμάξας ἐν τῇσί σφι διαιτᾶτο τὰ τέκνα τε καὶ αἱ γυναῖκες πάσαι, καὶ τὰ πρόβατα πάντα, πλὴν ὅσα σφι ἐς φορβὴν ἱκανὰ ἦν, τοσαῦτα ὑπολιπόμενοι τὰ ἄλλα ἅμα τῇσι ἁμάξῃσι προέπεμψαν, ἐντειλάμενοι αἰεὶ τὸ πρὸς βορέω ἐλαύνειν.
[4.122.1] ταῦτα μὲν δὴ προεκομίζετο, τῶν δὲ Σκυθέων οἱ πρόδρομοι ὡς εὗρον τοὺς Πέρσας ὅσον τε τριῶν ἡμερέων ὁδὸν ἀπέχοντας ἀπὸ τοῦ Ἴστρου, οὗτοι μὲν τούτους εὑρόντες ἡμέρης ὁδῷ προέχοντες ἐστρατοπεδεύοντο τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα λεαίνοντες.
[4.122.2] οἱ δὲ Πέρσαι ὡς εἶδον ἐπιφανεῖσαν τῶν Σκυθέων τὴν ἵππον, ἐπήισαν κατὰ στίβον αἰεὶ ὑπαγόντων. καὶ ἔπειτα (πρὸς γὰρ τὴν μίαν τῶν μοιρέων ἴθυσαν) οἱ Πέρσαι ἐδίωκον πρὸς ἠῶ τε καὶ τοῦ Τανάϊδος.
[4.122.3] διαβάντων δὲ τούτων τὸν Τάναϊν ποταμὸν οἱ Πέρσαι ἐπιδιαβάντες ἐδίωκον, ἐς ὃ τῶν Σαυροματέων τὴν χώρην διεξελθόντες ἀπίκοντο ἐς τὴν τῶν Βουδίνων.
[4.123.1] ὅσον μὲν δὴ χρόνον οἱ Πέρσαι ἤισαν διὰ τῆς Σκυθικῆς καὶ τῆς Σαυρομάτιδος χώρης, οἱ δὲ εἶχον οὐδὲν σίνεσθαι, ἅτε τῆς χώρης ἐούσης χέρσου· ἐπείτε δὲ ἐς τὴν τῶν Βουδίνων χώρην ἐσέβαλον, ἐνθαῦτα δὴ ἐντυχόντες τῷ ξυλίνῳ τείχεϊ, ἐκλελοιπότων τῶν Βουδίνων καὶ κεκενωμένου τοῦ τείχεος πάντων, ἐνέπρησαν αὐτό.
[4.123.2] τοῦτο δὲ ποιήσαντες εἵποντο αἰεὶ τὸ πρόσω κατὰ στίβον, ἐς ὃ διεξελθόντες ταύτην ἐς τὴν ἔρημον ἀπίκοντο. ἡ δὲ ἔρημος αὕτη ὑπὸ οὐδαμῶν νέμεται ἀνδρῶν, κεῖται δὲ ὑπὲρ τῆς Βουδίνων χώρης, ἐοῦσα πλῆθος ἑπτὰ ἡμερέων ὁδοῦ.
[4.123.3] ὑπὲρ δὲ τῆς ἐρήμου Θυσσαγέται οἰκέουσι, ποταμοὶ δὲ ἐξ αὐτῶν τέσσερες μεγάλοι ῥέοντες διὰ Μαιητέων ἐκδιδοῦσι ἐς τὴν λίμνην τὴν καλεομένην Μαιῆτιν, τοῖσι οὐνόματα κεῖται τάδε, Λύκος, Ὄαρος, Τάναϊς, Σύργις.
[4.124.1] ἐπεὶ ὦν ὁ Δαρεῖος ἦλθε ἐς τὴν ἔρημον, παυσάμενος τοῦ δρόμου ἵδρυσε τὴν στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ Ὀάρῳ. τοῦτο δὲ ποιήσας ὀκτὼ τείχεα ἐτείχεε μεγάλα, ἴσον ἀπ᾽ ἀλλήλων ἀπέχοντα, σταδίους ὡς ἑξήκοντα μάλιστά κῃ, τῶν ἔτι ἐς ἐμὲ τὰ ἐρείπια σόα ἦν.
[4.124.2] ἐν ᾧ δὲ οὗτος πρὸς ταῦτα ἐτράπετο, οἱ διωκόμενοι Σκύθαι περιελθόντες τὰ κατύπερθε ὑπέστρεφον ἐς τὴν Σκυθικήν. ἀφανισθέντων δὲ τούτων τὸ παράπαν, ὡς οὐκέτι ἐφαντάζοντό σφι, οὕτω δὴ ὁ Δαρεῖος τείχεα μὲν ἐκεῖνα ἡμίεργα μετῆκε, αὐτὸς δὲ ὑποστρέψας ἤιε πρὸς ἑσπέρην, δοκέων τούτους τε πάντας τοὺς Σκύθας εἶναι καὶ πρὸς ἑσπέρην σφέας φεύγειν.
[4.125.1] ἐλαύνων δὲ τὴν ταχίστην τὸν στρατὸν ὡς ἐς τὴν Σκυθικὴν ἀπίκετο, ἐνέκυρσε ἀμφοτέρῃσι τῇσι μοίρῃσι τῶν Σκυθέων, ἐντυχὼν δὲ ἐδίωκε ὑπεκφέροντας ἡμέρης ὁδῷ.
[4.125.2] καί οὐ γὰρ ἀνίει ἐπιὼν ὁ Δαρεῖος, οἱ Σκύθαι κατὰ τὰ βεβουλευμένα ὑπέφευγον ἐς τῶν ἀπειπαμένων τὴν σφετέρην συμμαχίην, πρώτην δὲ ἐς τῶν Μελαγχλαίνων τὴν γῆν.
[4.125.3] ὡς δὲ ἐσβαλόντες τούτους ἐτάραξαν οἵ τε Σκύθαι καὶ οἱ Πέρσαι, κατηγέοντο οἱ Σκύθαι ἐς τῶν Ἀνδροφάγων τοὺς χώρους, ταραχθέντων δὲ καὶ τούτων ὑπῆγον ἐπὶ τὴν Νευρίδα, ταρασσομένων δὲ καὶ τούτων ἤισαν ὑποφεύγοντες οἱ Σκύθαι ἐς τοὺς Ἀγαθύρσους.
[4.125.4] Ἀγάθυρσοι δὲ ὁρῶντες καὶ τοὺς ὁμούρους φεύγοντας ὑπὸ Σκυθέων καὶ τεταραγμένους, πρὶν ἤ σφι ἐμβαλεῖν τοὺς Σκύθας πέμψαντες κήρυκα ἀπηγόρευον Σκύθῃσι μὴ ἐπιβαίνειν τῶν σφετέρων οὔρων, προλέγοντες ὡς εἰ πειρήσονται ἐσβαλλόντες, σφίσι πρῶτα διαμαχήσονται.
[4.125.5] Ἀγάθυρσοι μὲν προείπαντες ταῦτα ἐβοήθεον ἐπὶ τοὺς οὔρους, ἐρύκειν ἐν νόῳ ἔχοντες τοὺς ἐπιόντας· Μελάγχλαινοι δὲ καὶ Ἀνδροφάγοι καὶ Νευροὶ ἐσβαλόντων τῶν Περσέων ἅμα Σκύθῃσι οὔτε πρὸς ἀλκὴν ἐτράποντο ἐπιλαθόμενοί τε τῆς ἀπειλῆς ἔφευγον αἰεὶ τὸ πρὸς βορέω ἐς τὴν ἔρημον τεταραγμένοι.
[4.125.6] οἱ δὲ Σκύθαι ἐς μὲν τοὺς Ἀγαθύρσους οὐκέτι ἀπείπαντας ἀπικνέοντο, οἱ δὲ ἐκ τῆς Νευρίδος χώρης ἐς τὴν σφετέρην κατηγέοντο τοῖσι Πέρσῃσι.
Βιβλίο Γ – Θάλεια [3.1.1] – [3.125.4]
[4.1.1] Την άλωση της Βαβυλώνας ακολούθησε η εκστρατεία που έκανε εναντίον των Σκυθών ο Δαρείος, ο ίδιος του. Γιατί, καθώς η Ασία έδινε καλές σοδειές αντρών και συγκεντρωνόταν χρήμα πολύ, ο Δαρείος ένιωσε την επιθυμία να πάρει εκδίκηση από τους Σκύθες, επειδή εκείνοι, με το να κάνουν πρωτύτερα εισβολή στη Μηδία και να νικήσουν σε πόλεμο το στρατό που βγήκε να τους αντισταθεί, έκαναν την αρχή της αδικίας.
[4.1.2] Γιατί, όπως και παραπάνω έχω πει, οι Σκύθες εξουσίασαν την Άνω Ασία είκοσι οχτώ χρόνια. Δηλαδή, καταδιώκοντας τους Κιμμερίους, έκαναν εισβολή στην Ασία και κατέλυσαν το κράτος των Μήδων· γιατί αυτοί εξουσίαζαν την Ασία, πριν φτάσουν οι Σκύθες.
[4.1.3] Λοιπόν, τους Σκύθες που έλειψαν από τη χώρα τους είκοσι οχτώ χρόνια και γύρισαν ύστερ᾽ από τόσο καιρό στα μέρη τους, τους περίμενε αγώνας καθόλου μικρότερος από τον αγώνα με τους Μήδους· γιατί συνάντησαν αντίσταση από στράτευμα πολυάριθμο, καθώς οι γυναίκες των Σκυθών, επειδή οι άντρες τους ήταν φευγάτοι για πολύ καιρό, έσμιγαν συχνά με τους δούλους τους.
[4.2.1] Τους δούλους τους οι Σκύθες τούς τυφλώνουν όλους, κι αιτία είναι το γάλα που πίνουν· και νά πώς κάνουν: παίρνουν για φυσερά κούφια κόκαλα, ολόιδια με φλογέρα, κι αφού τα χώσουν στο αιδοίο της φοράδας, φυσούν με το στόμα τους· και την ώρα που ο ένας φυσά, ο άλλος αρμέγει. Και λένε πως ο λόγος του κάνουν αυτό είναι ο εξής· με το φύσημα και οι φλέβες της φοράδας φουσκώνουν και τα μαστάρια κατεβαίνουν.
[4.2.2] Κι αφού αρμέξουν το γάλα, το χύνουν σε βαθουλωτά ξύλινα αγγειά, στήνουν τους τυφλούς γύρω γύρω απ᾽ τ᾽ αγγειά και τους βάζουν να χτυπούν το γάλα· κι απ᾽ αυτό, όσο στέκεται πάνω πάνω, το μαζεύουν και το ᾽χουν για ανώτερο, κι όσο μένει στον πάτο το ᾽χουν για κατώτερο από τ᾽ άλλο. Γι᾽ αυτούς λοιπόν τους λόγους οι Σκύθες καθέναν που θα πέσει στα χέρια τους τον τυφλώνουν, γιατί δεν αποζούν από τ᾽ αλέτρι, αλλά απ᾽ τα κοπάδια.
[4.3.1] Λοιπόν από τούτους τους δούλους και τις γυναίκες τους τούς ξεπρόβαλε μια νέα γενιά, που, αφού έμαθαν το πώς γεννήθηκαν, τους πρόβαλαν αντίσταση, όταν αυτοί γυρνούσαν στην πατρίδα τους από τη Μηδία.
[4.3.2] Και πρώτα πρώτα έκοψαν τους δρόμους που έφερναν στη χώρα τους σκάβοντας μια πλατιά τάφρο, που τραβούσε από τα βουνά της χώρας των Ταύρων ίσαμε τη λίμνη τη Μαιήτιδα, εκεί που αυτή έχει το μεγαλύτερο πλάτος· και κατόπι, καθώς οι Σκύθες προσπαθούσαν να μπουν στη χώρα τους, αυτοί στρατοπέδευσαν απέναντι και τους πολεμούσαν.
[4.3.3] Κι ύστερ᾽ από πολλές μάχες οι Σκύθες δε βλέπανε κανένα όφελος από τη μάχη, οπότε ένας τους είπε τα εξής: «Τί ᾽ναι αυτά που κάνουμε, Σκύθες; Με το να δίνουμε μάχη με τους δούλους μας, από τη μια εμείς οι ίδιοι σκοτωνόμαστε και λιγοστεύουμε, κι από την άλλη σκοτώνοντας εκείνους αποδώ και πέρα θα ᾽χουμε λιγότερους υποταχτικούς.
[4.3.4] Λοιπόν προτείνω ν᾽ αφήσουμε τώρα τις λόγχες και τα τόξα κι ο καθένας μας να πάρει το καμτσίκι που έχει για το άλογο και να προχωρήσουμε προς το μέρος τους. Γιατί, όσο μας έβλεπαν να κρατάμε όπλα, ετούτοι νόμιζαν πως είναι της ίδιας σειράς με μας κι από πατεράδες της ίδια σειράς· όμως, όταν μας δουν να κρατάμε καμτσίκια, κι όχι όπλα, θ᾽ αντιληφτούν ότι είναι δούλοι μας και θα το νιώσουν καλά και δε θα προβάλουν αντίσταση».
[4.4.1] Τ᾽ άκουσαν αυτά οι Σκύθες και τα ᾽καναν πράξη· κι οι άλλοι σάστισαν μ᾽ αυτό που έβλεπαν, άφησαν κάθε σκέψη για μάχη και το ᾽βαλαν στα πόδια. Έτσι οι Σκύθες εξουσίασαν την Ασία και, όταν κατόπιν τους απόδιωξαν οι Μήδοι, μ᾽ αυτό τον τρόπο γύρισαν στον τόπο τους. Γι᾽ αυτό το λόγο λοιπόν ο Δαρείος, θέλοντας να πάρει εκδίκηση, έκανε επιστράτευση για να εκστρατεύσει εναντίον τους.
[4.5.1] Κατά τα λεγόμενα των Σκυθών, απ᾽ όλα τα έθνη το πιο νέο είναι το δικό τους, και νά πώς δημιουργήθηκε· ο πρώτος άνθρωπος που γεννήθηκε σ᾽ αυτή τη χώρα, που ήταν ερημιά, λεγόταν Ταργίταος· και γονείς αυτουνού του Ταργίταου λένε πως είναι (εγώ δε δίνω πίστη στα λόγια τους, όμως το λένε) ο Δίας και μια θυγατέρα του ποταμού Βορυσθένη.
[4.5.2] Λοιπόν, πως από μια τέτοια γενιά γεννήθηκε ο Ταργίταος και πως απόχτησε τρία παιδιά, τον Λιπόξαη και τον Αρπόξαη και τον μικρότερο, τον Κολάξαη.
[4.5.3] Ότι, την εποχή που βασίλευαν αυτοί, έπεσαν στη χώρα των Σκυθών, ουρανοκατέβατα, χρυσά σύνεργα, έν᾽ αλέτρι κι ένας ζυγός και μια σάγαρη και μια κούπα. Και πως από τους τρεις πρώτος τα είδε ο μεγαλύτερος και πήγε κοντά, θέλοντας να τα πάρει, όμως, μόλις πλησίασε, το χρυσάφι πύρωσε,
[4.5.4] και πως, όταν αυτός αποτραβήχτηκε, πλησίασε ο δεύτερος, και έγινε πάλι το ίδιο με το χρυσάφι. Λοιπόν, λένε πως αυτούς τους απόδιωξε με το πύρωμά του το χρυσάφι, όμως, όταν πλησίασε ο τρίτος ο μικρότερος, σε τούτον το χρυσάφι έσβησε, και πως εκείνος το κουβάλησε στο σπίτι του· και πως τα μεγαλύτερα αδέρφια του ύστερ᾽ απ᾽ αυτό συμφώνησαν να παραδώσουν στον μικρότερο όλη τη βασιλική εξουσία.
[4.6.1] Λένε λοιπόν πως απόγονοι του Λιπόξαη είναι η φυλή των Σκυθών που λέγονται Αυχάτες, του μεσαίου, του Αρπόξαη, αυτοί που λέγονται Κατίαροι και Τράσπιες, και του μικρότερού τους, η φυλή που βασιλεύει και λέγονται Παραλάτες·
[4.6.2] και πως το κοινό όνομα όλων τους, Σκολότες, το πήραν απ᾽ τον βασιλιά τους· Σκύθες τούς ονόμασαν οι Έλληνες.
[4.7.1] Λοιπόν έτσι λένε ότι δημιουργήθηκε το έθνος τους οι Σκύθες, και λένε ακόμα πως από τον πρώτο βασιλιά τους, τον Ταργίταο, ώς την εισβολή του Δαρείου στη χώρα τους δεν πέρασαν περισσότερα από χίλια χρόνια, αλλά τόσα ακριβώς. Και το χρυσάφι τους το ιερό το φυλάνε οι βασιλιάδες τους με τη μεγαλύτερη φροντίδα και, προσφέροντάς του μεγάλες θυσίες κάθε χρόνο, ζητούν τη χάρη του.
[4.7.2] Κι όποιος, όσο κρατά η γιορτή, κοιμηθεί τη νύχτα στο ύπαιθρο φυλάγοντας το ιερό χρυσάφι, λένε οι Σκύθες πως αυτός δε βγάζει τη χρονιά· και πως του δίνουν γι᾽ αυτό τόση γη, όση θα τρέξει ένα γύρο ο ίδιος πάνω σ᾽ άλογο σε μια μέρα. Και πως, καθώς η χώρα του ήταν απέραντη, ο Κολάξαης δημιούργησε τρία βασίλεια για τα παιδιά του, κι απ᾽ αυτά το ένα το έκανε πολύ μεγάλο, εκείνο όπου φυλάγεται το χρυσάφι.
[4.7.3] Τώρα, για τα μέρη που βρίσκονται προς τον βόρειο άνεμο, πέρα απ᾽ τους πιο απόμακρους οικισμούς της χώρας τους, λένε πως είναι αδύνατο κανείς είτε να δει είτε να περάσει πιο πέρα, κι ο λόγος είναι τα φτερά που γεμίζουν τον αέρα· γιατί και η γη κι ο αέρας είναι γεμάτοι φτερά, κι αυτά είναι που δε σ᾽ αφήνουν να δεις.
[4.8.1] Αυτά λοιπόν λένε για το έθνος τους και για τη χώρα που βρίσκεται πιο πέρ᾽ απ᾽ αυτούς οι Σκύθες, ενώ οι Έλληνες που κατοικούν στον Πόντο τα εξής: πως ο Ηρακλής, σαλαγώντας τα βόδια του Γηρυόνη, έφτασε σ᾽ αυτή τη χώρα που ήταν ερημιά, αυτή στην οποία ζουν τώρα οι Σκύθες.
[4.8.2] Και πως ο Γηρυόνης κατοικούσε μακριά από τον Πόντο, αφού ζούσε στο νησί που οι Έλληνες το λένε Ερύθεια, εκεί κατά τα Γάδειρα, που είναι έξω από τις Ηράκλειες στήλες, στην ακρογιαλιά του Ωκεανού. Και λένε βέβαια μερικοί για τον Ωκεανό πως, ξεκινώντας αποκεί που ανατέλλει ο ήλιος, κυλά το ρέμα του γύρω απ᾽ ολόκληρη τη γη — αυτά όμως είναι μόνο λόγια· γιατί κανείς τους δε δίνει πραγματικές αποδείξεις.
[4.8.3] Κι ο Ηρακλής αποκεί έφτασε στη χώρα που σήμερα ονομάζουμε Σκυθία· λοιπόν, καθώς τον βρήκε κακοχειμωνιά και παγωνιά, λένε πως έσυρε απάνω του τη λεοντή, σκεπάστηκε κι έπεσε σε ύπνο βαρύ, και πως τότε οι φοράδες του, που βοσκούσαν κάτω απ᾽ την άμαξα, έγιναν άφαντες — τα ᾽φερε έτσι κάποιος θεός.
[4.9.1] Και πως, μόλις ο Ηρακλής ξύπνησε, βάλθηκε να τις ψάχνει, κι αφού διάβηκε απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη όλη τη χώρα, στο τέλος έφτασε στην περιοχή που ονομάζεται Υλαία· και πως εκεί βρήκε σε μια σπηλιά μια κόρη–τέρας: μια Έχιδνα με διπλή φύση, που από τους γοφούς και πάνω ήταν γυναίκα κι αποκεί και κάτω φίδι·
[4.9.2] πως σάστισε βλέποντάς την κι ύστερα τη ρώτησε αν είδε πουθενά φοράδες αδέσποτες· και πως εκείνη του αποκρίθηκε ότι τις είχε η ίδια κι ότι δε θα του τις δώσει πίσω πριν σμίξει μαζί της· και πως ο Ηρακλής έσμιξε μαζί της μ᾽ αυτή την αντιμισθία.
[4.9.3] Λοιπόν, λένε πως εκείνη όλο κι ανέβαλε να του δώσει πίσω τις φοράδες, γιατί ήθελε όσο γίνεται πιο πολύ καιρό να έχει τον Ηρακλή κοντά της, ενώ αυτός ήθελε να τις πάρει και να πάει στη δουλειά του· πως επιτέλους αυτή του τις έδωσε πίσω λέγοντας: «Τις φοράδες σου αυτές που έφτασαν εδώ σου τις φύλαξα εγώ κι εσύ μου πλήρωσες τα βρετίκια· γιατί μου χάρισες τρία αγόρια που έχω στην κοιλιά·
[4.9.4] πες μου, τί να κάνω μ᾽ αυτά, όταν μεγαλώσουν, να τ᾽ αφήσω να ζήσουν εδώ (μια κι εγώ εξουσιάζω αυτή τη χώρα) ή να τα στείλω κοντά σου;» Λοιπόν, λένε πως εκείνη αυτή την ερώτηση έκανε, κι εκείνος της αποκρίθηκε:
[4.9.5] «Όταν δεις πως τα παιδιά έγιναν άντρες, κάνε τα εξής και δε θ᾽ αστοχήσεις: όποιον απ᾽ αυτούς δεις να τεντώνει ετούτο το τόξο έτσι, πέρα για πέρα, και να ζώνεται ετούτον το ζωστήρα μ᾽ αυτό τον τρόπο, ε, αυτόν κάνε να κατοικήσει σ᾽ ετούτη τη χώρα· όποιος όμως δεν καταφέρνει τις πράξεις που εγώ παραγγέλνω, διώξε τον μακριά από τη χώρα. Κι αν κάνεις αυτά, και την ψυχή σου θα ευφράνεις και τις εντολές μου θα εκτελέσεις».
[4.10.1] Λένε λοιπόν πως εκείνος τέντωσε το ένα από τα δυο τόξα του (γιατί ώς τότε δυο κουβαλούσε ο Ηρακλής) κι έδειξε πώς δενόταν ο ζωστήρας και κατόπι παράδωσε και το τόξο και το ζωστήρα (ετούτος είχε στο κούμπωμά του χρυσή κούπα)· και πως, αφού τα έδωσε, σηκώθηκε κι έφυγε· κι εκείνη απ᾽ τη μεριά της, όταν τα παιδιά που γέννησε έγιναν άντρες, πρώτα πρώτα τους έδωσε ονόματα: τον ένα τους τον είπε Αγάθυρσο, τον επόμενο Γελωνό και τον μικρότερο Σκύθη· ύστερα, έχοντας στο νου της την παραγγελία, έβαλε σε πράξη τις εντολές που είχε πάρει.
[4.10.2] Και πως τα δυο από τα παιδιά της, τον Αγάθυρσο και τον Γελωνό, που δεν μπόρεσαν να τα βγάλουν πέρα με τον άθλο που τους πρότεινε, τους έδιωξε απ᾽ τη χώρα τους η μάνα που τους γέννησε, όμως ο μικρότερός τους, ο Σκύθης, τα έβγαλε πέρα κι έμεινε για πάντα στη χώρα.
[4.10.3] Και πως από τον Σκύθη, το γιο του Ηρακλή, κατάγεται η βασιλική δυναστεία των Σκυθών, κι από εκείνη την κούπα οι Σκύθες ακόμα και σήμερα κρεμούν στο ζωστήρα τους κούπες, και ακόμη, το που έμεινε μονάχα ο Σκύθης στη χώρα το χρωστά σε τέχνασμα της μητέρας του. Αυτά λοιπόν λένε οι Έλληνες που κατοικούν στον Πόντο.
[4.11.1] Αλλά υπάρχει και μια άλλη παράδοση —κι εγώ τη βρίσκω πολύ πιο κοντά στην αλήθεια απ᾽ τις άλλες— που λέει τα εξής: πως οι νομάδες Σκύθες που κατοικούσαν στην Ασία, στενεμένοι από τον πόλεμο που τους έκαναν οι Μασσαγέτες, διάβηκαν βιαστικά τον ποταμό Αράξη και πέρασαν στη χώρα των Κιμμερίων (γιατί η χώρα που τώρα κατοικούν οι Σκύθες λένε πως παλιότερα ήταν των Κιμμερίων)·
[4.11.2] και πως με την εισβολή των Σκυθών οι Κιμμέριοι έκαναν συμβούλιο, αφού στρατός μεγάλος βάδιζε εναντίον τους, και κει υποστηρίχτηκαν δυο γνώμες αντίθετες μεταξύ τους, με πείσμα η καθεμιά τους, η πιο γενναία όμως ήταν των βασιλιάδων· γιατί η γνώμη του λαού εκεί το πήγαινε, πως θα ᾽χαν όφελος μόνο αν σηκωθούν να φύγουν, και να μη βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή τους αντιμετωπίζοντας πολλούς εχθρούς, ενώ των βασιλιάδων η γνώμη ήταν να δώσουν μάχη με τους εισβολείς για τη γη τους.
[4.11.3] Πως οι πρώτοι αποφάσισαν να σηκωθούν και να φύγουν παραδίνοντας χωρίς αντίσταση τη χώρα στους επιδρομείς, ενώ οι βασιλιάδες αποφάσισαν να πεθάνουν και να κείτονται στη χώρα τους, και να μη φύγουν μαζί με το λαό, λογαριάζοντας και πόση ευτυχία τούς χάρισε αυτή και πόσα βάσανα ήταν σίγουρο ότι θα τους περιμένουν αν φύγουν από την πατρίδα.
[4.11.4] Και πως, καθώς πήραν αυτή την απόφαση, χωρίστηκαν σε δυο σχηματισμούς με ίσο αριθμό αντρών στον καθένα κι έδωσαν μάχη μεταξύ τους· και λένε πως τους βασιλιάδες, που μ᾽ αυτόν τον τρόπο αλληλοσκοτώθηκαν όλοι τους, τους έθαψε ο λαός των Κιμμερίων στις όχθες του ποταμού Τύρη (ο τάφος τους ακόμα φαίνεται), κι αφού τους έθαψαν έτσι, εγκατέλειψαν τη χώρα τους, κι οι Σκύθες, όταν μπήκαν σ᾽ αυτήν, κυρίεψαν μια έρημη χώρα.
[4.12.1] Και σήμερα υπάρχουν στη Σκυθία τείχη Κιμμερικά, υπάρχει πορθμός Κιμμερικός, υπάρχει και περιοχή που λέγεται Κιμμερία· υπάρχει κι ο Βόσπορος που ονομάζεται Κιμμερικός.
[4.12.2] Κι είναι φανερό ότι οι Κιμμέριοι, φεύγοντας προς την Ασία για να γλιτώσουν από τους Σκύθες, έχτισαν αποικία στη χερσόνησο, όπου σήμερα είναι χτισμένη η ελληνική πόλη Σινώπη. Κι είναι επίσης φανερό ότι οι Σκύθες τούς καταδίωξαν και μπήκαν στη χώρα των Μήδων παίρνοντας λάθος δρόμο.
[4.12.3] Γιατί από τη μεριά τους οι Κιμμέριοι στη φυγή τους ακολουθούσαν σταθερά τον παραθαλάσσιο δρόμο, ενώ οι Σκύθες τούς καταδίωκαν έχοντας στο δεξί τους χέρι τον Καύκασο, κι έτσι, παίρνοντας το δρόμο που περνούσε από το εσωτερικό της χώρας, μπήκαν στη χώρα των Μήδων. Νά, αυτή είναι η άλλη παράδοση που την ακούσαμε κι από Έλληνες κι από βαρβάρους.
[4.13.1] Ο Αριστέας πάλι, ο γιος του Καϋστροβίου από την Προκόννησο, γράφοντας το επικό του ποίημα, είπε πως έφτασε στη χώρα των Ισσηδόνων σε κατάσταση απολλώνειας έκστασης, κι ότι πιο πέρα από τους Ισσηδόνες κατοικούν άνθρωποι μονόφθαλμοι, οι Αριμασποί, και πέρ᾽ απ᾽ αυτούς οι γρύπες οι χρυσοφύλακες, και πιο βόρεια απ᾽ αυτούς οι Υπερβόρειοι, που φτάνουν ώς τη θάλασσα.
[4.13.2] Λοιπόν, πως όλοι αυτοί, με εξαίρεση τους Υπερβορείους, πρώτα οι Αριμασποί κι ύστερα όλοι οι άλλοι, πατούσαν τη γη των γειτόνων τους, κι έτσι οι Αριμασποί έδιωξαν με τη βία τους Ισσηδόνες από τη χώρα τους, οι Ισσηδόνες τους Σκύθες, και οι Κιμμέριοι, που κατοικούσαν στις ακτές της νότιας θάλασσας, στενεμένοι από τους Σκύθες εγκατέλειψαν τη χώρα τους. Έτσι λοιπόν ούτε κι αυτός συμφωνεί με τους Σκύθες σ᾽ ό,τι αφορά τη χώρα αυτή.
[4.14.1] Τώρα, από πού καταγόταν ο Αριστέας, ο ποιητής αυτού του έπους, έχει ειπωθεί· θα πω όμως την ιστορία που άκουσα γι᾽ αυτόν στην Προκόννησο και στην Κύζικο. Λένε δηλαδή πως ο Αριστέας, από οικογένεια της πρώτης σειράς μέσα στην πόλη τους, μόλις μπήκε μέσα σε υφαντήριο στην Προκόννησο, πέθανε, και πως ο υφαντής έκλεισε καλά το εργαστήρι του κι έσπευσε να ειδοποιήσει τους συγγενείς του νεκρού.
[4.14.2] Και πως το νέο πια είχε κάνει το γύρο της πόλης, ότι ο Αριστέας πέθανε και πάει, όταν ήρθε από την πόλη Αρτάκη ένας Κυζικηνός και αμφισβητούσε την είδηση, επιμένοντας πως συναπαντήθηκε με τον Αριστέα που πορευόταν για την Κύζικο και πως πιάσανε κουβέντα. Κι αυτός με πείσμα ν᾽ αμφισβητεί, όμως οι συγγενείς του νεκρού έφτασαν στο υφαντήριο μ᾽ όλα τα χρειαζούμενα για να σηκώσουν το νεκρό για ταφή.
[4.14.3] Όμως, λένε πως, όταν άνοιξαν την πόρτα της οικοδομής, δε φαινόταν ούτε πεθαμένος ούτε ζωντανός ο Αριστέας. Και πως ύστερα από έξι χρόνια παρουσιάστηκε αυτός στην Προκόννησο κι έγραψε αυτό το επικό ποίημα, που σήμερα οι Έλληνες το ονομάζουν Τα Αριμάσπεια, και πως μόλις το έγραψε έγινε άφαντος για δεύτερη φορά.
[4.15.1] Λοιπόν αυτά λένε αυτές οι πολιτείες, εγώ όμως έμαθα τα παρακάτω περιστατικά που έγιναν στο Μεταπόντιο της Ιταλίας διακόσια σαράντα χρόνια ύστερ᾽ από τη δεύτερη φορά που έγινε άφαντος ο Αριστέας· τόσα τα έβγαζα συνδυάζοντας τα όσα λέγονται στην Προκόννησο και το Μεταπόντιο.
[4.15.2] Οι Μεταποντίνοι λένε πως εμφανίστηκε στη χώρα τους ο ίδιος ο Αριστέας και τους παράγγειλε να ιδρύσουν βωμό για τον Απόλλωνα και δίπλα του να στήσουν ανδριάντα με επιγραφή «Αριστέας ο Προκοννήσιος», γιατί, τους είπε, η χώρα τους είναι η μοναδική από τις Ιταλιωτικές που την επισκέφτηκε ο Απόλλων, κι ότι ακόλουθός του ήταν ο ίδιος — αυτός που τώρα είναι Αριστέας. Αλλά πως τότε, όταν ήταν στην ακολουθία του θεού, ήταν κοράκι.
[4.15.3] Και, λένε οι Μεταποντίνοι πως, αφού είπε αυτό, έγινε άφαντος· ακόμα, πως έστειλαν ανθρώπους τους στους Δελφούς και ρωτούσαν το θεό τί ήταν αυτός ο άνθρωπος–φάντασμα. Και πως η Πυθία τούς παράγγειλε ν᾽ ακούσουν το φάντασμα, κι αν το ακούσουν, θα ᾽χουν μεγαλύτερο διάφορο. Και πως αυτοί τα δέχτηκαν αυτά και τα εκτέλεσαν κατά γράμμα.
[4.15.4] Και σήμερα είναι στημένος ανδριάντας με την επιγραφή «Αριστέας» ακριβώς δίπλα από το βωμό του Απόλλωνα, περιτριγυρισμένος από δαφνόδεντρα — κι ο βωμός βρίσκεται στην αγορά. Λοιπόν, σα να ᾽ναι αρκετά τα όσα είπαμε για τον Αριστέα.
[4.16.1] Τώρα, τί υπάρχει πέρα απ᾽ τη χώρα που έχω πρόθεση να περιγράψω σ᾽ αυτό το μέρος της ιστορίας μου, κανένας δεν το ξέρει με βεβαιότητα· γιατί οπωσδήποτε δεν μπορώ να έχω πληροφορίες από κανέναν που να υποστηρίζει ότι τη γνώρισε ως αυτόπτης. Γιατί ακόμα κι ο Αριστέας, για τον οποίο έκανα λόγο λίγο παραπάνω, ούτε κι ως ποιητής ετούτος σ᾽ αυτό του το έπος είπε ότι έφτασε πιο πέρα από τους Ισσηδόνες, αλλά περιέγραψε τα πιο πέρα απ᾽ όσα είχε ακούσει, δηλώνοντας πως οι Ισσηδόνες είναι που τα λένε αυτά.
[4.16.2] Αλλά όσες εξακριβωμένες πληροφορίες μπορέσαμε να εξασφαλίσουμε από διηγήσεις άλλων για τις πιο απομακρυσμένες περιοχές, θα τις εκθέσουμε όλες.
[4.17.1] Από το εμπορικό κέντρο των Βορυσθενιτών (επειδή αυτό βρίσκεται ακριβώς στο μέσο της παραθαλάσσιας περιοχής [ολόκληρης] της Σκυθίας), από αυτό ξεκινώντας πρώτους συναντάς τους Καλλιπίδες, που είναι Ελληνοσκύθες, και πιο πάνω απ᾽ αυτούς άλλο έθνος, που ονομάζονται Αλιζώνες. Λοιπόν, κι ετούτοι και οι Καλλιπίδες στις άλλες τους ασχολίες δε διαφέρουν από τους Σκύθες, όμως σιτάρι και σπέρνουν και τρώνε, όπως και κρεμμύδια και σκόρδα και φακές και κεχρί.
[4.17.2] Και πιο πάνω από τους Αλιζώνες κατοικούν οι Σκύθες γεωργοί, που σπέρνουν σιτάρι όχι για να το τρώνε, αλλά για να το πουλούν. Και πιο πάνω απ᾽ αυτούς κατοικούν οι Νευροί, αλλά η περιοχή που βρίσκεται βορειότερα απ᾽ τους Νευρούς, όσο ξέρουμε, είναι έρημη από ανθρώπους. Λοιπόν, αυτά τα έθνη βρίσκονται στην περιοχή του ποταμού Ύπανη, στα δυτικά του Βορυσθένη.
[4.18.1] Τώρα, όταν περάσεις στην άλλη όχθη του Βορυσθένη, ξεκινώντας από τη θάλασσα πρώτα συναντάς την Υλαία· και πέρ᾽ απ᾽ αυτήν ζουν Σκύθες γεωργοί, αυτούς που οι Έλληνες που ζουν στις όχθες του ποταμού Ύπανη τους ονομάζουν Βορυσθενίτες, κρατώντας για τον εαυτό τους το όνομα Ολβιοπολίτες.
[4.18.2] Λοιπόν αυτοί οι Σκύθες γεωργοί κατέχουν μια περιοχή που θέλει πορεία τριών ημερών προς τ᾽ ανατολικά και φτάνουν στον ποταμό που έχει τ᾽ όνομα Παντικάπης, ενώ προς τον άνεμο του βοριά θέλει ταξίδι με πλοίο έντεκα ημερών προς τις πηγές του Βορυσθένη· η χώρα όμως που βρίσκεται πιο πέρα απ᾽ αυτούς είναι ερημιά σε μεγάλη έκταση·
[4.18.3] και πέρα απ᾽ την ερημιά ζουν οι Ανδροφάγοι, ένα έθνος διαφορετικό απ᾽ τ᾽ άλλα, εντελώς άσχετο με τους Σκύθες. Λοιπόν, η χώρα που βρίσκεται πιο πάνω απ᾽ αυτούς είναι πια κυριολεκτικά ερημιά και, όσο ξέρουμε, δε ζει εκεί κανένα ανθρώπινο έθνος.
[4.19.1] Αλλά τη γη που βρίσκεται ανατολικά από τούτους τους Σκύθες γεωργούς, αφού περάσεις στην άλλη όχθη του ποταμού Παντικάπη, την κατοικούν πια οι νομάδες Σκύθες, που ούτε σπέρνουν τίποτε ούτε οργώνουν· όλη αυτή η γη είναι άδεντρη, εκτός από την Υλαία. Λοιπόν αυτοί οι νομάδες κατέχουν χώρα που προς τ᾽ ανατολικά θέλει πορεία δεκατεσσάρων ημερών και φτάνει ίσαμε τον ποταμό Γέρρο.
[4.20.1] Και πέρα από τον ποταμό Γέρρο βρισκόμαστε πια στην περιοχή που την ονομάζουν βασιλική, και στους Σκύθες τους άριστους και τους περισσότερους, που θεωρούν δούλους τους τούς υπόλοιπους Σκύθες· κι η χώρα τους απλώνεται στα νότια ώς τη χώρα των Ταύρων, στ᾽ ανατολικά ώς την τάφρο, αυτήν δα που έσκαψαν τα παιδιά των τυφλών, κι ώς το εμπορικό κέντρο της λίμνης Μαιήτιδας, που ονομάζεται Κρημνοί, κι από την άλλη μεριά φτάνει ώς τον ποταμό Τάναη.
[4.20.2] Και στα μέρη που βρίσκονται πιο πάνω απ᾽ τους βασιλικούς Σκύθες, προς τον άνεμο του βοριά, ζουν οι Μελάγχλαινοι, έθνος διαφορετικό από τους Σκύθες. Και στα μέρη τα πιο πέρα απ᾽ τους Μελαγχλαίνους βρίσκονται λίμνες και περιοχές ακατοίκητες από ανθρώπους, ώς εκεί που φτάνει η γνώση μας.
[4.21.1] Όταν όμως περάσεις στην άλλη όχθη του ποταμού Τάναη, δε βρίσκεσαι πια στη χώρα των Σκυθών, αλλά εκεί την πρώτη μοίρα γης έχουν οι Σαυρομάτες, που αρχίζοντας από τον μυχό της λίμνης Μαιήτιδας κατέχουν τη γη που βρίσκεται προς τον άνεμο του βορρά και θέλει δρόμο δεκαπέντε ημερών να τη διανύσεις, και που σ᾽ όλη την έκτασή της είναι γυμνή κι από άγρια κι από ήμερα δέντρα· πέρα απ᾽ αυτούς ζουν οι Βουδίνοι έχοντας τη δεύτερη μοίρα γης, που ορίζουν περιοχή δασωμένη πυκνά απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη με κάθε λογής δέντρα.
[4.22.1] Τώρα, πιο πάνω από τους Βουδίνους προς το βοριά, πρώτα πρώτα συναντάς μια έρημο που θέλει δρόμο εφτά ημερών να τη διανύσεις και, μετά την έρημο, αν στρίψεις και πάρεις το δρόμο που φέρνει ανατολικότερα, βρίσκεσαι στη χώρα των Θυσσαγετών, ένα έθνος πολυάριθμο και ξεκομμένο από τα άλλα.
[4.22.2] Στη συνέχεια και στην ίδια περιοχή είναι εγκατεστημένοι αυτοί που ονομάζονται Ιύρκες, που κι αυτοί ζουν από το κυνήγι· νά πώς κάνουν: ο κυνηγός παραμονεύει ανεβασμένος σε δέντρο (κι η χώρα τους σ᾽ όλη την έκτασή της είναι γεμάτη δέντρα), και του καθενός το άλογο, γυμνασμένο, μένει πλαγιασμένο πάνω στην κοιλιά του, έτσι που να μη χτυπά στο μάτι, έτοιμο να ξεκινήσει, όπως κι ο σκύλος του· όταν λοιπόν από το δέντρο του δει το αγρίμι, του ρίχνει βέλη, καβαλικεύει τ᾽ άλογό του κι αρχίζει την καταδίωξη, κι ο σκύλος από κοντά.
[4.22.3] Και πιο πάνω απ᾽ αυτούς, αν στρίψεις και πάρεις το δρόμο προς τ᾽ ανατολικότερα, βρίσκεσαι στη χώρα άλλων Σκυθών, που αποστάτησαν από τους βασιλικούς Σκύθες κι έτσι ήρθαν σ᾽ αυτά τα μέρη.
[4.23.1] Λοιπόν όλες οι χώρες που καταγράψαμε ώς και την περιοχή αυτών των Σκυθών είναι πεδινές και με παχύ χώμα, όμως αποκεί και πέρα η γη είναι όλο πέτρες και τραχιά.
[4.23.2] Κι αφού διανύσεις μεγάλη έκταση της τραχιάς γης, συναντάς ανθρώπους που ζουν στους πρόποδες ψηλών βουνών, που καταπώς λέγεται, είναι όλοι τους φαλακροί εκ γενετής, τόσο οι άντρες όσο κι οι γυναίκες, με πλατσουκωτή μύτη και μακρουλό πιγούνι, και μιλούν γλώσσα δική τους, ντύνονται όμως όπως οι Σκύθες και ζουν από δέντρα·
[4.23.3] ποντικό λένε το δέντρο, από το οποίο ζουν, μεγάλο όσο περίπου κι η συκιά· ο καρπός που δίνει είναι όσο ένα κουκί, κι έχει και το κουκούτσι του· όταν ωριμάσει, τον στραγγίζουν μέσα σε σακούλες από ύφασμα και βγάζουν απόσταγμα πηχτό και μαύρο, και τ᾽ όνομα του αποστάγματος είναι άσχυ· τούτο το γλείφουν ή το πίνουν ανακατεύοντάς το με γάλα και, καθώς το κατακάθι του είναι πηχτό, πλάθουν απ᾽ αυτό πολτό και τον τρώνε·
[4.23.4] γιατί δεν έχουν πολλά πρόβατα, αφού εκεί δεν υπάρχουν βοσκοτόπια της προκοπής. Στέγη τους έχουν ο καθένας ένα δέντρο, που το χειμώνα γύρω απ᾽ αυτό απλώνουν κετσέδες, το καλοκαίρι όμως βγάζουν τους κετσέδες.
[4.23.5] Κανένας άνθρωπος δεν τους πειράζει αυτούς· γιατί τους θεωρούν ανθρώπους του θεού. Κι ούτε κρατούν κανένα πολεμικό όπλο. Κι είναι αυτοί που τους βάζουν κριτές στις διαφορές τους οι γειτονικοί λαοί, κι ακόμα όποιος, αποδιωγμένος απ᾽ την πατρίδα του, καταφύγει σ᾽ αυτούς, δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από κανένα· κι ονομάζονται Αγριππαίοι.
[4.24.1] Λοιπόν, ώς αυτούς τους φαλακρούς η χώρα είναι πολλή γνωστή, η δική τους και των εθνών που συναντάμε πριν απ᾽ αυτούς· γιατί και μερικοί Σκύθες πηγαίνουν στη χώρα τους, κι εύκολα μπορείς να πάρεις πληροφορίες απ᾽ αυτούς, αλλά και Έλληνες που ξεκινούν από το εμπορικό κέντρο των Βορυσθενιτών κι από τ᾽ άλλα εμπορικά κέντρα του Πόντου. Κι οι Σκύθες που πηγαίνουν στη χώρα αυτή χρησιμοποιούν εφτά διερμηνείς κι εφτά γλώσσες για να τελειώσουν τις δουλειές τους.
[4.25.1] Λοιπόν, ώς αυτούς η χώρα είναι γνωστή, κανείς όμως δεν ξέρει να πει τί ακριβώς υπάρχει πέρ᾽ από τους φαλακρούς· γιατί βουνά ψηλά, απάτητα κόβουν το δρόμο και κανείς δεν τα διαβαίνει· και λένε τούτοι οι φαλακροί (εγώ όμως δε δίνω πίστη στα λόγια τους) ότι στα βουνά κατοικούν άνθρωποι τραγοπόδαροι κι ότι, όταν διαβείς κι αυτών τη χώρα, άλλοι άνθρωποι, που κοιμούνται ύπνο έξι μηνών· εγώ αυτά τα απορρίπτω χωρίς συζήτηση.
[4.25.2] Βέβαια, τη χώρα που βρίσκεται ανατολικά από τους φαλακρούς ξέρουμε πως πραγματικά την κατοικούν οι Ισσηδόνες, όμως για τα πιο πάνω μέρη, προς τον άνεμο του βοριά, είτε απ᾽ τη μεριά των φαλακρών είτε από τη μεριά των Ισσηδόνων, δεν ξέρουμε τίποτα, εκτός απ᾽ ό,τι λένε τούτοι οι ίδιοι.
[4.26.1] Νά τώρα τί λογής έθιμα ακούμε πως έχουν οι Ισσηδόνες· όταν πεθάνει κάποιου ο πατέρας, όλοι οι συγγενείς φέρνουν ζώα της βοσκής και κατόπι, αφού τα θυσιάσουν και λιανίσουν τα κρέατά τους, λιανίζουν και τον πεθαμένο γονιό του νοικοκύρη, και, αφού ανακατέψουν όλα τα κρέατα, στρώνουν τραπέζι.
[4.26.2] Και το κεφάλι του νεκρού, αφού το ξυρίσουν και το παστρέψουν, το επιχρυσώνουν, κι έπειτα το κρατούν σαν κειμήλιο, προσφέροντάς του κάθε χρόνο μεγάλες θυσίες. Το κάθε παιδί αυτό κάνει για τον πατέρα του, όπως οι Έλληνες τα μνημόσυνα. Εξάλλου, κι αυτοί έχουν τη φήμη ότι είναι δίκαιοι, κι ότι γυναίκες και άντρες έχουν τα ίδια δικαιώματα.
[4.27.1] Λοιπόν και γι᾽ αυτούς έχουμε πληροφορίες, αλλά για το τί υπάρχει πιο πέρα απ᾽ αυτούς, οι Ισσηδόνες είναι που λένε πως εκεί βρίσκονται οι μονόφθαλμοι άνθρωποι και οι γρύπες οι χρυσοφύλακες· κι απ᾽ αυτούς τα πήραν και τα λένε οι Σκύθες κι από τους Σκύθες έφτασαν σε μας τους άλλους, και τους αποκαλούμε με τη σκυθική λέξη Αριμασπούς· γιατί στα σκυθικά άριμα σημαίνει ένα, και σπου, μάτι.
[4.28.1] Και σ᾽ όλ᾽ αυτά τα μέρη που καταγράφτηκαν κάνει μια τέτοια βαρυχειμωνιά, καθώς στους οχτώ μήνες το κρύο είναι ανυπόφορο, έτσι που χύνοντας στο χώμα νερό δε θα κάνεις λάσπη· μόνο ανάβοντας φωτιά θα κάνεις λάσπη. Κι η θάλασσα κρουσταλλιάζει κι όλος ο Κιμμέριος Βόσπορος, και οι Σκύθες που ζουν στην περιοχή που κλείνει η τάφρος κάνουν εκστρατεία περνώντας πάνω απ᾽ τον πάγο και σέρνουν τ᾽ αμάξια τους στην αντικρινή ακτή, στη χώρα των Σίνδων.
[4.28.2] Έτσι λοιπόν τους οχτώ μήνες έχουν συνέχεια χειμώνα, αλλά και τους άλλους τέσσερες κάνει κρύο σ᾽ αυτά τα μέρη. Κι ο χειμώνας αυτός παρουσιάζει φαινόμενα που δεν τα συναντάς στους χειμώνες όλων των άλλων χωρών, αφού εδώ την εποχή των βροχών δεν πέφτει καμιά βροχή αξιόλογη, όμως το καλοκαίρι βρέχει ασταμάτητα.
[4.28.3] Επίσης, την εποχή που στ᾽ άλλα μέρη βροντά ο ουρανός τότε εδώ δε βροντά, όμως το καλοκαίρι χαλά ο κόσμος απ᾽ τις βροντές· κι αν βροντήσει το χειμώνα, σαστίζουν οι άνθρωποι —θεϊκό σημάδι!—, το ίδιο κι αν γίνει σεισμός, είτε χειμώνα είτε καλοκαίρι, στη χώρα των Σκυθών, το έχουν για θεϊκό σημάδι.
[4.28.4] Και τ᾽ άλογά τους δείχνουν αντοχή σ᾽ ετούτον το χειμώνα, ενώ τα μουλάρια και τα γαϊδούρια δεν μπορούν να τον υποφέρουν με κανένα τρόπο· όμως στ᾽ άλλα μέρη τ᾽ άλογα, αν τ᾽ αφήσεις στην παγωνιά, τουρτουρίζουν και ψοφάν, ενώ τα γαϊδούρια και τα μουλάρια αντέχουν.
[4.29.1] Και νομίζω πως αυτός είναι ο λόγος που σ᾽ αυτά τα μέρη τα βόδια δε βγάζουν κέρατα κι έχουν τη ράτσα των βοδιών με τα μικρά κέρατα· κι έρχεται να στηρίξει αυτή την άποψή μου κι ένας στίχος του Ομήρου, στην Οδύσσεια, που λέει τα εξής:
Κι εκεί που κέρατα στ᾽ αρνιά μεμιάς φυτρώνουν, στη Λιβύη,
που ορθά ειπώθηκε, δηλαδή ότι στα θερμά κλίματα τα κέρατα φυτρώνουν νωρίς. Αντίθετα, στα δυνατά κρύα τα ζώα είτε δε βγάζουν καθόλου κέρατα είτε, αν βγάλουν, χαρά στο πράμα!
[4.30.1] Αυτά λοιπόν συμβαίνουν εκεί εξαιτίας του κρύου, μου φαίνεται όμως παράξενο (πώς να γίνει; απ᾽ την αρχή της η ιστορία μου τις θέλει τις παρεκβάσεις), για ποιό λόγο σ᾽ ολόκληρη την περιοχή της Ηλείας δεν μπορούν να γεννηθούν μουλάρια — ούτε να πεις πως το μέρος είναι ψυχρό ούτε άλλη αιτία φανερή υπάρχει. Λένε λοιπόν οι ντόπιοι κάτοικοι της Ηλείας πως από κάποια κατάρα είναι που δε γεννιούνται στη χώρα τους μουλάρια.
[4.30.2] Αλλά, όταν κοντεύει η εποχή που βατεύονται οι φοράδες, τις πηγαίνουν στους γείτονές τους, κι έπειτα στα μέρη των γειτόνων αμολάν τους γαϊδάρους να τις καβαλήσουν, ώσπου οι φοράδες να πιάσουν· ύστερα τις φέρνουν πίσω στον τόπο τους.
[4.31.1] Κι όσο για τα φτερά, που κατά τα λεγόμενα των Σκυθών γεμίζουν τον αέρα, κι εξαιτίας τους δεν μπορεί κανείς ούτε να δει τα μέρη της μεγάλης στεριάς που βρίσκονται πιο πέρα ούτε να τα διαβεί, νά η γνώμη που σχημάτισα γι᾽ αυτά: στα μέρη που βρίσκονται πιο πάνω απ᾽ αυτή τη χώρα το χιόνι δε σταματά να πέφτει, λιγότερο βέβαια το καλοκαίρι απ᾽ ό,τι το χειμώνα, όπως είναι φυσικό·
[4.31.2] λοιπόν, όποιος είδε από κοντά να πέφτει χιόνι πυκνό, ξέρει αυτό που λέω· δηλαδή, οι νιφάδες του χιονιού μοιάζουν με φτερά. Και καθώς ο χειμώνας εκεί είναι τόσο βαρύς, τα μέρη της χώρας που βρίσκονται προς το βοριά είναι ακατοίκητα. Τα φτερά λοιπόν, για τα οποία κάνουν λόγο οι Σκύθες κι οι γειτονικοί τους λαοί, είναι κατά τη γνώμη μου, μια μεταφορική έκφραση για το χιόνι. Λοιπόν έχουμε περιγράψει τα μέρη που λένε πως είναι στην άκρη του κόσμου.
[4.32.1] Τώρα, για τους Υπερβορείους ούτε οι Σκύθες έχουν να πουν κάτι ούτε κάποιοι άλλοι απ᾽ αυτούς που ζουν σ᾽ αυτή την περιοχή, εκτός βέβαια από τους Ισσηδόνες· όμως νομίζω πως κι αυτοί δε λένε τίποτα· γιατί τότε θα το λέγανε κι οι Σκύθες, όπως λένε για τους μονόφθαλμους. Αλλά ο Ησίοδος βέβαια έχει κάνει λόγο για τους Υπερβορείους, έχει κάνει λόγο κι ο Όμηρος στους Επιγόνους, αν βέβαια τωόντι ο Όμηρος έγραψε αυτό το έπος.
[4.33.1] Πολύ περισσότερα όμως λένε γι᾽ αυτούς οι κάτοικοι της Δήλου, κάνοντας λόγο για προσφορές στους θεούς, που, σκευασμένες σε καλαμιές σιταριού, στέλνονται από τους Υπερβορείους και φτάνουν στους Σκύθες, κι από τους Σκύθες τις παραλαμβάνουν πια ο ένας ύστερ᾽ απ᾽ τον άλλον οι γειτονικοί λαοί διαδοχικά και τις μεταφέρουν όλο και πιο δυτικά, ώσπου φτάνουν στο Αδριατικό πέλαγος·
[4.33.2] κι αποκεί, αφού τις ξεπροβοδίσουν προς τα νότια, οι πρώτοι Έλληνες που τις παραλαβαίνουν είναι οι Δωδωναίοι, κι απ᾽ εκεί τις κατεβάζουν στο Μαλιακό κόλπο και τις περνάνε απέναντι, στην Εύβοια, κι από πόλη σε πόλη τις μεταφέρουν ώς την Κάρυστο· όμως την Άνδρο, που ήταν η σειρά της, την προσπερνούν· γιατί οι Καρύστιοι είναι που τις φέρνουν στην Τήνο, κι οι Τήνιοι στη Δήλο.
[4.33.3] Μ᾽ αυτόν τον τρόπο λοιπόν λένε πως οι προσφορές αυτές έφτασαν στη Δήλο, και πως οι Υπερβόρειοι την πρώτη φορά έστειλαν δυο κοπέλες να μεταφέρουν τις προσφορές, που οι κάτοικοι της Δήλου τις ονομάζουν Υπερόχη και Λαοδίκη· και πως μαζί μ᾽ αυτές, για να τις προστατεύουν, οι Υπερβόρειοι έστειλαν πέντε συμπολίτες τους ως συνοδούς, αυτούς που σήμερα τους ονομάζουν Περφερείς κι απολαμβάνουν μεγάλες τιμές στη Δήλο.
[4.33.4] Επειδή όμως αυτοί που στάλθηκαν δεν τους γύρισαν πίσω, τους Υπερβορείους, λένε, τους έπιασε φόβος μήπως κάθε φορά τούς συμβαίνει να στέλνουν τους ανθρώπους τους και να μη τους βλέπουν να γυρίζουν· έτσι λοιπόν φέρνουν στα σύνορα της χώρας τους τις προσφορές στους θεούς σκευασμένες σε καλαμιές σιταριού κι εξορκίζοντας τους γείτονές τους τούς προστάζουν να τις ξεπροβοδίσουν από τη χώρα τους σε άλλο έθνος.
[4.33.5] Και λένε πως μ᾽ αυτό τον τρόπο αυτές ξεπροβοδίζονται και φτάνουν στη Δήλο, και ξέρω —το είδα ο ίδιος— ένα έθιμο παρόμοιο μ᾽ αυτές τις προσφορές: οι γυναίκες της Θράκης και της Παιονίας, όταν κάνουν θυσίες στην Άρτεμη τη βασίλισσα, δεν προσφέρουν τις θυσίες αυτές χωρίς καλαμιές σιταριού.
[4.34.1] Ξέρω λοιπόν πως ετούτες κάνουν αυτά, κι όσο για τις κοπέλες αυτές που ήρθαν από τους Υπερβορείους, μετά το θάνατό τους στη Δήλο τούς προσφέρουν λατρεία κόβοντας τα μαλλιά τους και οι κοπέλες και τ᾽ αγόρια της Δήλου· οι κοπέλες, αφού κόψουν μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους και την τυλίξουν γύρω από αδράχτι, την αποθέτουν στον τάφο τους
[4.34.2] (κι ο τάφος τους βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού της Άρτεμης κι απάνω του βλάστησε λιόδεντρο), και τ᾽ αγόρια της Δήλου τυλίγουν ένα τσουλούφι απ᾽ τα μαλλιά τους σε πρασινάδα και τ᾽ αποθέτουν με τη σειρά τους πάνω στον τάφο. Λοιπόν ετούτες τις τιμές προσφέρουν οι κάτοικοι της Δήλου σ᾽ αυτές.
[4.35.1] Κι οι ίδιοι λένε πως κι άλλες δυο κοπέλες απ᾽ τη χώρα των Υπερβορείων, η Άργη και η Ώπη, πέρασαν μέσ᾽ από τις χώρες των ίδιων ακριβώς λαών που αναφέραμε κι έφτασαν στη Δήλο ακόμα πιο πριν από την Υπερόχη και τη Λαοδίκη.
[4.35.2] Λένε λοιπόν πως αυτές έφτασαν στην Ελλάδα φέρνοντας στην Ειλείθυια τις προσφορές που της είχαν τάξει για να ᾽χει η Λητώ καλή λευτεριά, ενώ η Άργη και η Ώπη έφτασαν μαζί με τις θεές αυτές, και πως οι Δήλιοι πρόσφεραν σ᾽ αυτές διαφορετική λατρεία·
[4.35.3] δηλαδή οι γυναίκες τους συγκεντρώνουν τάματα γι᾽ αυτές αναφέροντας τα ονόματά τους καθώς ψέλνουν τον θρησκευτικό ύμνο που σύνθεσε γι᾽ αυτές ο Ωλήν από τη Λυκία, και πως οι νησιώτες και οι Ίωνες απ᾽ αυτές έμαθαν να ψέλνουν ύμνους στην Ώπη και την Άργη, αναφωνώντας τα ονόματά τους και συγκεντρώνοντας τάματα (κι αυτός ο Ωλήν ήρθε από τη Λυκία και σύνθεσε και τους άλλους παλιούς ύμνους που τραγουδιούνται στη Δήλο)·
[4.35.4] και πως, όταν καίονται τα μεριά των σφαχταριών της θυσίας πάνω στο βωμό, τη στάχτη τους την παίρνουν και την απλώνουν όλη πάνω στον τάφο της Ώπης και της Άργης. Κι ο τάφος τους βρίσκεται πίσω από το ναό της Άρτεμης, προς τ᾽ ανατολικά, ακριβώς δίπλα από την αίθουσα συμποσίων των Κείων.
[4.36.1] Με αυτά είπαμε ό,τι είχαμε να πούμε για τους Υπερβορείους. Γιατί δε θα κάνω λόγο για όσα λέγονται σχετικά με τον Άβαρη, που λένε ότι ήταν Υπερβόρειος, πως τάχα περιπλανιόταν σ᾽ ολόκληρο τον κόσμο περιφέροντας το βέλος του χωρίς να βάζει τίποτα στο στόμα του. Κι αν τέλος πάντων υπάρχει λαός Υπερβορείων, θα υπάρχει και λαός Υπερνοτίων.
[4.36.2] Γελώ ακόμα και βλέποντας ότι πολλοί κιόλας σχεδίασαν χάρτες της οικουμένης, κι όμως κανείς δεν έδωσε λογικές εξηγήσεις απ᾽ αυτούς που εικονίζουν τον Ωκεανό να κυλά τα ρεύματά του γύρω γύρω από τη γη, που την παρασταίνουν ολοστρόγγυλη, λες κι έγινε με τόρνο, και που κάνουν την Ασία και την Ευρώπη ίσες. Γιατί εγώ θα δώσω με λίγα λόγια και το μέγεθος της καθεμιάς από τις δυο και ποιά εικόνα παρουσιάζουν και η μια και η άλλη.
[4.37.1] Η χώρα όπου ζουν οι Πέρσες φτάνει στη θάλασσα του νότου, που ονομάζεται Ερυθρά· πιο πέρ᾽ απ᾽ αυτούς κατοικούν προς τον άνεμο του βοριά οι Μήδοι, πιο πέρ᾽ από τους Μήδους οι Σάσπειρες και πιο πέρα απ᾽ τους Σάσπειρες οι Κόλχοι, που η χώρα τους φτάνει στη θάλασσα του βοριά, όπου χύνεται ο ποταμός Φάσις. Αυτοί οι τέσσερες λαοί είναι που ζουν εδώ, από θάλασσα σε θάλασσα.
[4.38.1] Αποδώ με κατεύθυνση προς τα δυτικά φτάνουν στη θάλασσα δυο χερσόνησοι που θα τις περιγράψω.
[4.38.2] Από τη μια μεριά η πρώτη χερσόνησος, ξεκινώντας στο βόρειο μέρος της από τον ποταμό Φάση, προχωρά ακολουθώντας την παραλία του Πόντου και του Ελλήσποντου ώς το ακρωτήριο της Τρωάδας, το Σίγειο, ενώ, στο νότιο μέρος της, αυτή ακριβώς η ίδια χερσόνησος, ξεκινώντας από τον Μυριανδικό κόλπο, που γειτονεύει με τη Φοινίκη, προχωρά παραθαλάσσια ώς το ακρωτήριο Τριόπιο. Σ᾽ αυτή τη χερσόνησο ζουν τριάντα έθνη ανθρώπων.
[4.39.1] Αυτή λοιπόν είναι η μια απ᾽ τις δυο χερσονήσους, ενώ η άλλη αρχίζει από τη χώρα των Περσών και προχωρά ώς την Ερυθρά θάλασσα, δηλαδή την αποτελούν η Περσία και η γειτονική της χώρα, η Ασσυρία και, μετά την Ασσυρία, η Αραβία· το τέρμα της —ένα τέρμα απλώς συμβατικό— είναι ο Αραβικός κόλπος, προς τον οποίο ο Δαρείος χάραξε διώρυγα που η αρχή της είναι στο Νείλο.
[4.39.2] Λοιπόν, από τη χώρα των Περσών ώς τη Φοινίκη η περιοχή είναι πλατιά και εκτεταμένη, αλλά από τη Φοινίκη και μετά η χερσόνησος συνεχίζεται στη γραμμή της παραλίας της δικής μας θάλασσας, με τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, όπου και το τέρμα της· αυτή τη χερσόνησο την κατοικούν μόνο τρία έθνη.
[4.40.1] Αυτά λοιπόν τα μέρη της Ασίας συναντά κανείς δυτικά απ᾽ τη χώρα των Περσών, ενώ τα πιο πέρα απ᾽ τους Πέρσες και τους Μήδους και τους Σάσπειρες και τους Κόλχους, αυτά που βρίσκονται προς το φως της μέρας και την ανατολή του ήλιου, ορίζονται απ᾽ τη μια μεριά από την Ερυθρά θάλασσα κι από την άλλη, από το βοριά, από την Κασπία θάλασσα και τον ποταμό Αράξη, που κυλά το ρέμα του προς την ανατολή του ήλιου.
[4.40.2] Λοιπόν η Ασία είναι κατοικημένη ώς και τη χώρα των Ινδών· αλλά αποκεί και πέρα, ανατολικά, τα μέρη της είναι ακατοίκητα και κανείς δεν μπορεί να πει τί λογής είναι.
[4.41.1] Λοιπόν αυτό το σχήμα κι αυτό το μέγεθος έχει η Ασία, ενώ η Λιβύη βρίσκεται στην άλλη χερσόνησο· γιατί απ᾽ την Αίγυπτο πια αρχίζει η Λιβύη. Λοιπόν, όσο είμαστε στην Αίγυπτο, η χερσόνησος αυτή είναι στενή (αφού από τη θάλασσά μας ώς την Ερυθρά θάλασσα η απόσταση είναι εκατό χιλιάδες οργιές, που κάνουν περίπου χίλιους σταδίους), ενώ ύστερ᾽ από αυτή τη στενή περιοχή έρχεται και γίνεται πολύ πλατιά η χερσόνησος, που ονομάζεται Λιβύη.
[4.42.1] Απορώ λοιπόν μ᾽ εκείνους που τράβηξαν διαχωριστικές γραμμές και μοίρασαν τη γη σε Λιβύη και Ασία και Ευρώπη· γιατί οι διαφορές ανάμεσα σ᾽ αυτές είναι μεγάλες, αφού σε μάκρος η Ευρώπη απλώνεται όσο οι δυο άλλες μαζί, κι όσο για το πλάτος μού φαίνεται ότι ούτε σύγκριση μπορεί να δεχτεί.
[4.42.2] Γιατί βέβαια είναι γνωστό πως η Λιβύη βρέχεται γύρω γύρω από θάλασσα, εκτός από το μέρος της που συνορεύει με την Ασία, κάτι που πρώτος, απ᾽ ό,τι ξέρουμε, το έκανε ολοφάνερο ο Νεκώς, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, που, όταν σταμάτησε το σκάψιμο της διώρυγας που από το Νείλο φτάνει στον Αραβικό κόλπο, έστειλε με πλοίο Φοίνικες, με εντολή να γυρίσουν από τις Ηράκλειες στήλες και, διασχίζοντας τη βόρεια θάλασσα, να καταπλεύσουν στην Αίγυπτο·
[4.42.3] λοιπόν ξεκίνησαν οι Φοίνικες από την Ερυθρά θάλασσα και αρμένιζαν στη νότια θάλασσα· και, κάθε που ερχόταν φθινόπωρο, έπιαναν στεριά σ᾽ όποιο μέρος της Λιβύης έφταναν με τα πλοία τους, έσπερναν τη γη και περίμεναν να ωριμάσει το σιτάρι,
[4.42.4] κι αφού το θέριζαν συνέχιζαν το ταξίδι τους· κι έτσι διάβηκαν δυο χρόνια και τον τρίτο χρόνο προσπέρασαν τις Ηράκλειες στήλες και κατάπλευσαν στην Αίγυπτο. Και λέγανε —εγώ βέβαια δε δίνω πίστη στα λόγια τους, μπορεί όμως κάποιος άλλος να έδωσε— ότι, καθώς έκαναν με τα πλοία τους το γύρο της Λιβύης, είχαν τον ήλιο στο δεξί τους χέρι.
[4.43.1] Έτσι λοιπόν έγινε για πρώτη φορά γνωστή η Λιβύη και δεύτεροι που κάνουν λόγο γι᾽ αυτήν είναι οι Καρχηδόνιοι, μια και ο Σατάσπης, ο γιος του Τεάσπη, απ᾽ τη γενιά των Αχαιμενιδών, δεν έκανε με πλοίο το γύρο της Λιβύης, αν και του ανατέθηκε αυτή η αποστολή, αλλά φοβήθηκε και το μάκρος του ταξιδιού και την ερημιά και γύρισε πίσω, κι ούτε έφερε σε πέρας τον άθλο που του επέβαλε η μητέρα του.
[4.43.2] Γιατί βίασε μια παρθένα, τη θυγατέρα του Ζωπύρου, του γιου του Μεγαβύζου· έπειτα, ενώ ήταν, με διαταγή του βασιλιά Ξέρξη, να παλουκωθεί γι᾽ αυτό το έγκλημα, η μητέρα του Σατάσπη, που ήταν αδερφή του Δαρείου, ζήτησε χάρη γι᾽ αυτόν, λέγοντας στον Ξέρξη πως η ίδια της
[4.43.3] θα τον βάλει αναγκαστικά να κάνει το γύρο της Λιβύης με πλοίο, ώσπου κάνοντας το γύρο της να καταπλεύσει στον Αραβικό κόλπο. Κι όταν ο Ξέρξης έδωσε τη συγκατάθεσή του μ᾽ αυτό τον όρο, ο Σατάσπης πορεύτηκε στην Αίγυπτο και, αφού πήρε αποκεί καράβι και ναύτες, κατευθύνθηκε στις Ηράκλειες στήλες,
[4.43.4] άφησε πίσω του το ακρωτήριο της Λιβύης που λέγεται Σολόης, και κατόπι έβαλε πλώρη προς το νότο και διέσχισε με το πλοίο του μεγάλη έκταση θάλασσας σε μήνες πολλούς· όμως το μάκρος του ταξιδιού δεν έλεγε να πάρει τέλος —κάθε άλλο!—,
[4.43.5] γι᾽ αυτό έδωσε στο πλοίο αντίστροφη πορεία και πήρε το δρόμο του γυρισμού για την Αίγυπτο. Κι απ᾽ αυτήν έφτασε στο βασιλιά Ξέρξη και του αφηγόταν, λέγοντας πως με το πλοίο τους πέρασαν, στα μέρη τα πιο απόμακρα, από χώρα ανθρώπων μικροκαμωμένων, που φορούσαν ρούχα από φύλλα φοινικιάς· κι ετούτοι, κάθε φορά που το καράβι του έπιανε στεριά, έπαιρναν τα βουνά αφήνοντας έρημες τις πολιτείες τους· οι δικοί του όμως μπαίνοντας σ᾽ αυτές δεν άγγιζαν τίποτε, μόνο πρόβατα έπαιρναν απ᾽ αυτές.
[4.43.6] Τώρα, αν δεν ολοκλήρωσε με το καράβι του το γύρο της Λιβύης, είναι επειδή το καράβι δεν μπορούσε πια να προχωρήσει πιο μπροστά αλλά έμενε ακίνητο. Ο Ξέρξης όμως δεν παραδεχόταν ότι του λέει την αλήθεια, και, επειδή δεν έφερε σε πέρας τον άθλο που του είχαν αναθέσει, τον παλούκωσε, τιμωρώντας τον με την αρχική ποινή.
[4.43.7] Κι ένας ευνούχος αυτουνού του Σατάσπη, μόλις πληροφορήθηκε πως το αφεντικό του είχε πεθάνει, αμέσως δραπέτευσε στη Σάμο, παίρνοντας μαζί του πολλά χρήματα, που κάποιος Σάμιος του τα πήρε και τα κατακράτησε — τ᾽ όνομά του το ξέρω καλά, αλλά προτιμώ να μην το αναφέρω.
[4.44.1] Η Ασία πάλι στο μεγαλύτερό της μέρος εξερευνήθηκε από τον Δαρείο, που θέλοντας του ποταμού Ινδού, του δεύτερου μέσα σε όλους τους ποταμούς που τρέφει κροκοδείλους, τούτου του ποταμού να μάθει σε ποιά θάλασσα είναι οι εκβολές, στέλνει με στόλο κι άλλους, που βασιζόταν πως θα του πουν την αλήθεια, και μάλιστα τον Σκύλακα τον Καρυανδέα.
[4.44.2] Κι αυτοί, ξεκινώντας από την πόλη Κασπάτυρο και την περιοχή Πακτυϊκή, έπλεαν κατά το ρέμα του ποταμού προς το φως της μέρας και την ανατολή του ήλιου ώς τη θάλασσα, κι ύστερ᾽ από ταξίδι τριάντα μηνών μέσ᾽ από θάλασσα, με κατεύθυνση προς τη δύση, φτάνουν σ᾽ εκείνο το σημείο, απ᾽ όπου ο βασιλιάς της Αιγύπτου τους Φοίνικες, για τους οποίους έκανα λόγο προηγουμένως, τους έστειλε με αποστολή να κάνουν με τα καράβια τους το γύρο της Λιβύης.
[4.44.3] Αυτοί λοιπόν με το στόλο τους έκαναν το γύρο της χώρας και κατόπι ο Δαρείος και τους Ινδούς υπέταξε και πήρε τη θάλασσα αυτή στους ορισμούς του. Έτσι και η Ασία, με εξαίρεση τις ανατολικές περιοχές της, στις άλλες αποδείχτηκε πως παρουσιάζει το ίδιο σχήμα με τη Λιβύη.
[4.45.1] Αλλά για την Ευρώπη κανένας δε φαίνεται να ξέρει αν βρέχονται από θάλασσα είτε τα μέρη της που βρίσκονται προς την ανατολή του ήλιου είτε αυτά που βρίσκονται προς το βοριά, οπότε θα ήταν τριγυρισμένη από θάλασσα· γνωστό όμως είναι πως στο μάκρος απλώνεται όσο οι άλλες δυο μαζί.
[4.45.2] Κι ούτε μπορώ να βγάλω συμπέρασμα για ποιό λόγο, ενώ η γη είναι μια, της έχουν δώσει τρία ονόματα, που τα πήραν από γυναίκες, και γιατί όρισαν διαχωριστικές γραμμές τον ποταμό της Αιγύπτου, το Νείλο και τον Φάση της Κολχίδας (άλλοι όμως στη θέση του βάζουν τον Τάναη, τον ποταμό της Μαιήτιδας λίμνης, και τον πορθμό των Κιμμερίων), κι ούτε μπόρεσα να μάθω τα ονόματα εκείνων που χάραξαν τις διαχωριστικές γραμμές κι ούτε από πού πήραν κι έβαλαν τα ονόματα.
[4.45.3] Δηλαδή, πρώτα πρώτα για τη Λιβύη οι περισσότεροι Έλληνες λένε ότι πήρε τ᾽ όνομά της από τη Λιβύη, μια ντόπια γυναίκα, κι η Ασία τ᾽ όνομα της γυναίκας του Προμηθέα. Όμως οι Λυδοί θέλουν τ᾽ όνομα αυτό δικό τους, λέγοντας πως η Ασία πήρε τ᾽ όνομά της από τον Ασία, το γιο του Κότη, γιου του Μάνη (κι όχι απ᾽ την Ασία, τη γυναίκα του Προμηθέα), απ᾽ τον ίδιο που μια φυλή στις Σάρδεις ονομάστηκε Ασιάς.
[4.45.4] Τέλος, για την Ευρώπη κανένας άνθρωπος δεν ξέρει ούτε αν βρέχεται γύρω γύρω από θάλασσα ούτε από πού πήρε αυτό το όνομα ούτε ποιός ήταν που την ονόμασε έτσι — το μόνο που μένει να πούμε είναι πως η χώρα πήρε τ᾽ όνομά της από την Ευρώπη της Τύρου· και βέβαια στο παρελθόν δεν είχε κανένα όνομα, όπως κι οι δύο άλλες.
[4.45.5] Αλλά τούτη η γυναίκα ολοφάνερα είναι Ασιάτισσα, και δεν πάτησε το πόδι της στην ήπειρο αυτή — όλο κι όλο πέρασε από τη Φοινίκη στην Κρήτη κι απ᾽ την Κρήτη στη Λυκία. Γι᾽ αυτά λοιπόν ας περιοριστούμε σ᾽ όσα είπαμε· γιατί θα τις αναφέρνουμε με τα καθιερωμένα τους ονόματα.
[4.46.1] Ο Εύξεινος Πόντος τώρα, που εναντίον του βάδιζε με το στρατό του ο Δαρείος, είναι η περιοχή που παρουσιάζει τους πιο καθυστερημένους λαούς από κάθε άλλη, με μοναδική εξαίρεση τους Σκύθες. Γιατί ούτε μπορούμε ν᾽ αναφέρουμε τιμητικά για τον πολιτισμό του κανέναν λαό απ᾽ αυτούς που ζουν στην περιοχή του ούτε ξέρουμε κανέναν άνθρωπο που αναδείχτηκε αξιόλογος, εκτός απ᾽ το λαό των Σκυθών και τον Ανάχαρση.
[4.46.2] Λοιπόν ο λαός των Σκυθών βρήκε τη σοφότερη λύση, απ᾽ όσο ξέρουμε, για το πιο σπουδαίο θέμα που απασχολεί τους ανθρώπους, όμως τις άλλες του εκδηλώσεις δεν τις θαυμάζω. Για το σπουδαιότερο λοιπόν θέμα βρήκαν μια τέτοια λύση, ώστε κανένας εχθρός που θα πατήσει τη χώρα τους να μη γλιτώνει απ᾽ τα χέρια τους, κι όταν θέλουν να γίνουν άφαντοι, κανείς να μην μπορεί να τους ανακαλύψει·
[4.46.3] γιατί άνθρωποι που ούτε πολιτείες ούτε τείχη έχουν χτίσει, αλλά όλοι τους είναι φερέοικοι και καβαλάρηδες με τόξα, και δε ζούνε από τ᾽ αλέτρι, αλλά από τα κοπάδια τους, κι έχουν τα σπίτια τους πάνω σε άμαξες, πώς δε θα ᾽ναι αυτοί ακαταμάχητοι και η συνάντησή τους ακατόρθωτη;
[4.47.1] Κι έχουν επινοήσει αυτή τη λύση καθώς και η χώρα τους προσφέρεται και τα ποτάμια είναι σύμμαχοί τους· γιατί και η χώρα τους, πεδινή καθώς είναι, βγάζει πολλή πρασινάδα κι έχει άφθονα νερά, και ποτάμια τη διασχίζουν που αν τα μετρήσεις δεν είναι και πολύ λιγότερα απ᾽ τις διώρυγες της Αιγύπτου.
[4.47.2] Θ᾽ αναφέρω μόνο όσα απ᾽ αυτά είναι πλωτά για τα καράβια που έρχονται από τη θάλασσα: ο Ίστρος με το πενταπλό δέλτα του, κατόπι ο Τύρης και ο Ύπανης κι ο Βορυσθένης κι ο Παντικάπης κι ο Υπάκυρης και ο Γέρρος κι ο Τάναης. Και τώρα, πού κυλούν τα νερά τους.
[4.48.1] Ο Ίστρος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου, απ᾽ όλους όσους ξέρουμε, και πάντοτε η στάθμη των νερών του παραμένει η ίδια χειμώνα καλοκαίρι· είναι ο δυτικότερος από τους ποταμούς που διασχίζουν με το ρέμα τους τη χώρα των Σκυθών, κι ο λόγος που έγινε ο μεγαλύτερος από όλους είναι επειδή κι άλλοι ποταμοί χύνονται στα νερά του.
[4.48.2] Νά ποιοί είναι οι ποταμοί που τον κάνουν μεγάλο: οι πέντε που διασχίζουν με τα νερά τους τη χώρα των Σκυθών, δηλαδή εκείνος που οι Σκύθες ονομάζουν Πόρατα κι οι Έλληνες Πυρετό, και οι άλλοι: ο Τιάραντος κι ο Άραρος κι ο Νάπαρης κι ο Ορδησσός.
[4.48.3] Ο πρώτος στην καταγραφή μας είναι μεγάλος και, κυλώντας τα νερά του ανατολικότερα απ᾽ τους άλλους, τα ενώνει με τα νερά του Ίστρου· κι αυτός που είναι δεύτερος στην καταγραφή μας, ο Τιάραντος, κυλά κάπως δυτικότερα κι είναι μικρότερος, ενώ ο Άραρος κι ο Νάπαρης κι ο Ορδησσός κυλούν ανάμεσα σ᾽ αυτούς τους δύο και χύνονται στον Ίστρο.
[4.48.4] Αυτοί λοιπόν οι ποταμοί που πηγάζουν από τη Σκυθία δυναμώνουν το ρέμα του· κι από τη χώρα των Αγαθύρσων ο ποταμός Μάρης κυλώντας τα νερά του έρχεται κι ενώνεται με τον Ίστρο.
[4.49.1] Κι από τις βουνοκορφές του Αίμου τρεις άλλοι μεγάλοι ποταμοί, που κυλούν το ρέμα τους προς το βοριά, χύνονται σ᾽ αυτόν, ο Άτλας κι ο Αύρας κι ο Τίβισης· κι απ᾽ τη Θράκη, απ᾽ την περιοχή των Κροβύζων Θρακών, κυλώντας τα νερά τους ο Άθρης κι ο Νόης κι ο Αρτάνης χύνονται στον Ίστρο· σ᾽ αυτόν χύνεται κι ο ποταμός Σκίος από τη χώρα των Παιόνων και το βουνό Ροδόπη, αφού διασχίζει τον Αίμο στη μέση του.
[4.49.2] Κι ο ποταμός Άγγρος κυλώντας το ρέμα του από τη χώρα των Ιλλυριών προς τον άνεμο του βοριά χύνεται στην πεδιάδα των Τριβαλλών και στον ποταμό Βρόγγο, κι ο Βρόγγος στον Ίστρο· έτσι τα νερά και των δυο, που είναι ποταμοί μεγάλοι, τα δέχεται ο Ίστρος. Κι από τη χώρα που βρίσκεται πιο πέρα από την Ομβρική, ο ποταμός Κάρπης κι ένας δεύτερος, ο Άλπης, που κι αυτοί κυλούν το ρέμα τους προς τον άνεμο του βοριά, χύνονται σ᾽ αυτόν.
[4.49.3] Γιατί ο Ίστρος διασχίζει με το ρέμα του ολόκληρη την Ευρώπη, ξεκινώντας από τη χώρα των Κελτών, που κατοικούν τη δυτικότερη περιοχή της Ευρώπης —μόνο οι Κύνητες ζουν πιο δυτικά απ᾽ αυτούς—, και διασχίζοντας με το ρέμα του ολόκληρη την Ευρώπη χύνεται στα πλευρά της χώρας των Σκυθών.
[4.50.1] Λοιπόν, με το να χύνουν τα νερά τους στο ρέμα του και οι ποταμοί που καταγράψαμε και πολλοί άλλοι, ο Ίστρος γίνεται το μεγαλύτερο ποτάμι του κόσμου — βέβαια τα πρωτεία τα έχει ο Νείλος, αν η σύγκριση περιοριστεί στα νερά που έχουν από τις πηγές τους τα δυο ποτάμια· γιατί το Νείλο δεν τον δυναμώνει κανένας ποταμός ούτε κανένα κεφαλόβρυσο χύνοντας τα νερά τους στα δικά του.
[4.50.2] Και η στάθμη των νερών του Ίστρου παραμένει η ίδια χειμώνα καλοκαίρι, κι ο λόγος, κατά τη γνώμη μου, είναι ο εξής: το χειμώνα τα νερά του έχουν την κανονική τους στάθμη, κι αν έχουμε κάποια διαφορά προς τα πάνω, αυτή είναι μικρή· γιατί σ᾽ αυτή την περιοχή το χειμώνα οι βροχές είναι πολύ πολύ σπάνιες, συνέχεια πέφτει χιόνι.
[4.50.3] Όμως το καλοκαίρι το χιόνι που έπεσε το χειμώνα, και είναι άφθονο, λιώνει, κι από χίλιες μεριές χύνεται στον Ίστρο· έτσι και το χιόνι αυτό, καθώς χύνεται στα νερά του, τον δυναμώνει, και μαζί με το χιόνι κι οι βροχές, πολλές και βαρβάτες· γιατί το καλοκαίρι πια βρέχει.
[4.50.4] Κι όσο περισσότερο νερό τραβά απάνω του ο ήλιος το καλοκαίρι, με την εξάτμιση, απ᾽ ό,τι το χειμώνα, τόσο τα νερά που σμίγουν με τον Ίστρο το καλοκαίρι είναι πολλαπλάσια απ᾽ ό,τι το χειμώνα· και καθώς έχουμε αυτή την αντιπαράθεση, το αποτέλεσμα είναι μια εξισορρόπηση, έτσι που ο Ίστρος να φαίνεται πάντοτε το ίδιο μεγάλος.
[4.51.1] Ο ένας λοιπόν από τους ποταμούς των Σκυθών είναι ο Ίστρος κι ακολουθεί ο Τύρης, που ξεκινά από τον άνεμο του βοριά και πηγάζει από μεγάλη λίμνη που είναι σύνορο ανάμεσα στη Σκυθία και τη χώρα των Νευρών. Και στο στόμιό του έχουν εγκατασταθεί Έλληνες που λέγονται Τυρίτες.
[4.52.1] Τρίτος ποταμός ο Ύπανης· ξεκινά από τη Σκυθία και πηγάζει από λίμνη μεγάλη, που η περιοχή της ένα γύρο είναι βοσκοτόπι άγριων άσπρων αλόγων· και πετυχημένα ονομάτισαν αυτή τη λίμνη Μάνα του Ύπανη.
[4.52.2] Απ᾽ αυτήν λοιπόν αναβλύζοντας ο ποταμός Ύπανης κυλά σε απόσταση που θέλει ταξίδι πέντε ημερών με πλοίο ρηχός κι ακόμα με γλυκό νερό· αποκεί και πέρα όμως, κι ενώ θέλει ακόμα για τη θάλασσα ταξίδι με πλοίο τεσσάρων ημερών, τα νερά του πικρίζουν φοβερά.
[4.52.3] Γιατί χύνει σ᾽ αυτόν τα νερά της μια πηγή πικρή, μα τόση πικρή, που, αν και μικρή, αλλάζει τη γεύση των νερών του Ύπανη, που λίγα ποτάμια είναι σαν κι αυτόν μεγάλα. Και η πηγή αυτή βρίσκεται στα σύνορα της χώρας των γεωργών Σκυθών και των Αλιζώνων· η πηγή αυτή, όπως και η περιοχή απ᾽ όπου πηγάζουν τα νερά της, στη σκυθική γλώσσα έχει το όνομα Εξαμπαίος — στη γλώσσα των Ελλήνων Ιερά οδός.
[4.52.4] Ο Τύρης και ο Ύπανης φέρνουν τις κοίτες τους τη μια κοντά στην άλλη στη χώρα των Αλιζώνων, αλλά αποκεί και πέρα ο καθένας συνεχίζει τη ροή του προς διαφορετική κατεύθυνση, κι έτσι πλαταίνει ο ενδιάμεσος χώρος.
[4.53.1] Τέταρτος τώρα ποταμός ο Βορυσθένης που είναι, ύστερ᾽ από τον Ίστρο, ο μεγαλύτερος απ᾽ αυτούς, και που, κατά τη γνώμη μας, συντρέχει τον άνθρωπο στις ανάγκες του περισσότερο από κάθε άλλον ποταμό, όχι μόνο της Σκυθίας, αλλά κι απ᾽ όλους τους άλλους, εκτός από το Νείλο της Αιγύπτου· γιατί δεν υπάρχει ποταμός στον κόσμο που μπορεί να συγκριθεί με το Νείλο·
[4.53.2] από τους υπόλοιπους όμως ο Βορυσθένης είναι που συντρέχει περισσότερο τον άνθρωπο σ᾽ όλα τα πάντα, καθώς χαρίζει για τα κοπάδια τα πιο ωραία και τα πιο βολικά βοσκοτόπια, και ψάρια τα πρώτα, ασυναγώνιστα, και πάρα πολλά, και το νερό του είναι να το πίνεις και να ευφραίνεται η ψυχή σου· κυλά τα νερά του ολοκάθαρα δίπλα σε ποταμούς θολούς· κοντά στις όχθες του βγαίνουν τα καλύτερα γεννήματα και, όση γη μένει άσπαρτη, βγάζει χλόη, την πιο πυκνή.
[4.53.3] Και στις εκβολές του πήζουν από μόνοι τους σβόλοι αλατιού αμέτρητοι. Και δίνει τεράστια ψάρια χωρίς αγκάθια, που τα λένε αντακαίους, για να τα κάνουν παστά, κι άλλα πολλά αξιοθαύμαστα.
[4.53.4] Λοιπόν, ώς την περιοχή Γέρρος, όπου φτάνεις ύστερ᾽ από ταξίδι με πλοίο σαράντα ημερών, είναι γνωστό πως το ρέμα του έρχεται απ᾽ τη μεριά του ανέμου του βοριά, από εκεί και πέρα όμως κανένας δεν ξέρει να πει ποιών ανθρώπων τις χώρες διασχίζει· υποθέτουμε πως κυλά διασχίζοντας έρημη περιοχή κι ύστερα φτάνει στη χώρα των γεωργών Σκυθών· γιατί οι Σκύθες αυτοί ζουν στις όχθες ενός τμήματός του που το μήκος του είναι δέκα ημερών ταξίδι με πλοίο.
[4.53.5] Και μόνο για τις πηγές αυτουνού του ποταμού, όπως και του Νείλου, δεν μπορώ να κάνω λόγο, ούτε, νομίζω, κανένας άλλος Έλληνας. Και, καθώς ο Βορυσθένης κυλώντας το ρέμα του πλησιάζει στη θάλασσα, ενώνεται μ᾽ αυτόν ο Ύπανης και χύνεται στο ίδιο μ᾽ αυτόν βαλτοτόπι.
[4.53.6] Και το κομμάτι της στεριάς που είναι ανάμεσά τους προχωρά στη θάλασσα, σα γλώσσα, κι ονομάζεται ακρωτήριο του Ιππολάου και σ᾽ αυτό έχει ιδρυθεί ναός της Δήμητρας· και πέρ᾽ από το ναό, στις όχθες του Ύπανη, έχουν χτίσει την πόλη τους οι Βορυσθενίτες. Αυτά είχα να πω για τούτα τα ποτάμια.
[4.54.1] Άλλος ποταμός μετά απ᾽ αυτούς, πέμπτος στη σειρά, που έχει τ᾽ όνομα Παντικάπης· κι αυτός κυλά απ᾽ το βοριά και πηγάζει από λίμνη· στην περιοχή ανάμεσα σ᾽ αυτόν και τον Βορυσθένη ζουν οι γεωργοί Σκύθες· διασχίζει την Υλαία, κι αφού την προσπεράσει, έρχεται και γίνεται ένα με τον Βορυσθένη.
[4.55.1] Έκτος ποταμός ο Υπάκυρης, που έχει τις πηγές του σε μια λίμνη, και, διασχίζοντας με το ρέμα του τη χώρα των νομάδων Σκυθών, χύνεται στη θάλασσα, στην περιοχή της πόλης Καρκινίτιδας, αποκόβοντας τη χώρα αυτή από την Υλαία κι από τον λεγόμενο Αχίλλειο δρόμο, που πέφτουν δεξιότερα.
[4.56.1] Έβδομος ποταμός ο Γέρρος· έχει ξεκόψει από τον Βορυσθένη σ᾽ εκείνη την περιοχή, όπου αρχίζει να γίνεται γνωστός ο Βορυσθένης· λοιπόν, ακολουθώντας δικό του δρόμο αποκεί και πέρα, έχει πάρει τ᾽ όνομα του τόπου, του Γέρρου, και, καθώς κυλά προς τη θάλασσα, χωρίζει τη χώρα των νομάδων απ᾽ τη χώρα των βασιλικών Σκυθών, και χύνεται στον Υπάκυρη.
[4.57.1] Όγδοος ποταμός τέλος είναι ο Τάναης, που κυλά από ψηλά πηγάζοντας από λίμνη μεγάλη και χύνεται σε λίμνη ακόμα μεγαλύτερη, που ονομάζεται Μαιήτιδα· αυτή είναι σύνορο ανάμεσα στους βασιλικούς Σκύθες και τους Σαυρομάτες. Και σ᾽ ετούτον τον Τάναη χύνει τα νερά του άλλος ποταμός, που έχει το όνομα Ύργης.
[4.58.1] Λοιπόν, έτσι έχει ευεργετηθεί η χώρα των Σκυθών μ᾽ αυτά τα ξακουστά ποτάμια· και για τα ζώα τους, η χλόη που βγάζει η Σκυθία είναι αυτή που τρέφει τη χολή περισσότερο από κάθε άλλη χλόη, απ᾽ όσες γνωρίζουμε· κι ότι αυτή είναι η αλήθεια, μπορεί να το διαπιστώσει κανείς ανοίγοντας τα σπλάχνα των ζώων τους.
[4.59.1] Λοιπόν, τα απαραίτητα για τη ζωή τους με τόση ευκολία τα εξασφαλίζουν οι Σκύθες, ενώ οι υπόλοιπες συνήθειές τους έχουν διαμορφωθεί κατά τον εξής τρόπο: προσπέφτουν μόνο σ᾽ αυτούς τους θεούς: στην Εστία κυρίως, κατόπι στο Δία και τη Γη, τη Γη που τη θεωρούν γυναίκα του Δία, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς στον Απόλλωνα και στην Ουρανία Αφροδίτη και στον Ηρακλή και στον Άρη. Αυτούς λοιπόν τους λατρεύουν όλοι οι Σκύθες, αλλά οι βασιλικοί Σκύθες κάνουν θυσίες και στον Ποσειδώνα.
[4.59.2] Στη σκυθική γλώσσα η Εστία ονομάζεται Ταβιτί, κι ο Δίας Παπαίος, όνομα πάρα πολύ, κατά τη γνώμη μου, ταιριαστό, η Γη Απί, ο Απόλλων Γοιτόσυρος, η Ουρανία Αφροδίτη Αργίμπασα και ο Ποσειδών Θαγιμασάδας. Αγάλματα όμως και βωμούς και ναούς δε συνηθίζουν να χτίζουν, παρεχτός για τον Άρη· γι᾽ αυτόν συνηθίζουν.
[4.60.1] Τώρα, ο τρόπος της θυσίας σε κάθε λατρευτική εκδήλωση είναι κοινός για όλους τους θεούς κι ακολουθούν την εξής ιεροτελεστία· το σφάγιο στέκεται όρθιο με τα μπροστινά του πόδια δεμένα, κι ο θύτης όρθιος πίσω από το ζώο τραβά απότομα την άκρη του σκοινιού και το ρίχνει καταγής·
[4.60.2] και την ώρα που το σφάγιο πέφτει, αυτός καλεί με τ᾽ όνομά του το θεό στον οποίο προσφέρει τη θυσία, κι έπειτα λοιπόν περνά θηλιά γύρω απ᾽ το λαιμό του ζώου, κι αφού μπήξει σ᾽ αυτήν ένα στειλιάρι, μ᾽ αυτό στρίβει ένα γύρο το σκοινί, ώσπου να στραγγαλίσει το ζώο, χωρίς ούτε φωτιά να ᾽χει ανάψει ούτε να το ᾽χει ραντίσει ούτε να ᾽χει κάνει σπονδές· το στραγγαλίζει, το γδέρνει κι ύστερα αρχίζει να το ψήνει.
[4.61.1] Καθώς όμως η γη της Σκυθίας είναι εξαιρετικά άδεντρη, νά ποιόν τρόπο επινόησαν για να ψήνουν το κρέας· γδέρνουν τα σφάγια κι ύστερα απογυμνώνουν τα κόκαλα από τις σάρκες· κατόπι βάζουν το κρέας μες σε χύτρες του τόπου τους (αν τυχαίνει να έχουν), που μοιάζουν πάρα πολύ με τους κρατήρες της Λέσβου, μόνο που είναι πολύ μεγαλύτερες· το ρίχνουν μέσα σ᾽ αυτές κι ύστερα, ανάβοντας φωτιά από κάτω με τα κόκαλα των σφαγίων, το βράζουν· κι αν δεν τους βρίσκονται χύτρες, βάζουν όλα τα κρέατα μες στις κοιλιές των σφαχταριών και, αφού ρίξουν μέσα νερό, ανάβουν από κάτω φωτιά με τα κόκαλα,
[4.61.2] που βγάζουν μια φλόγα που χαίρεσαι να τη βλέπεις· τα κρέατα, καθώς τα κόκαλα έχουν αφαιρεθεί, χωρούν άνετα μες στις κοιλιές· κι έτσι και το βόδι καλομαγειρεύεται με δικά του υλικά, το ίδιο και το καθένα από τ᾽ άλλα σφάγια. Κι όταν ψηθούν τα κρέατα, ο θύτης παίρνει ένα μέρος από το κρέας κι απ᾽ τα υπόλοιπα σπλάχνα και τα ρίχνει μπροστά του. Θυσιάζουν και τ᾽ άλλα βοσκήματα και προπάντων άλογα.
[4.62.1] Στους άλλους θεούς λοιπόν αυτά τα ζώα θυσιάζουν και μ᾽ αυτό τον τρόπο, στον Άρη όμως αλλιώς: στην έδρα κάθε περιφέρειας καθενός απ᾽ τα βασίλειά τους έχουν ιδρύσει έναν τέτοιο ναό του Άρη: συσσωρεύουν δεμάτια με φρύγανα σε μάκρος και πλάτος περίπου τριών σταδίων — το ύψος βέβαια είναι μικρότερο· κατασκευάζουν ένα τετράγωνο επίπεδο πάνω απ᾽ αυτόν το σωρό, που οι τρεις πλευρές του είναι απότομες, μόνο απ᾽ την τέταρτη μπορεί κανείς ν᾽ ανεβεί·
[4.62.2] λοιπόν κάθε χρόνο προσθέτουν στο σωρό εκατό πενήντα φορτώματα με φρύγανα· γιατί πάντοτε με το χειμώνα έρχονται και κάθονται τα φρύγανα. Λοιπόν σε κάθε περιφέρεια πάνω σ᾽ αυτόν τον όγκο έχουν στήσει όρθιον σιδερένιο ακινάκη του παλιού καιρού, κι αυτός είναι το άγαλμα του Άρη. Σ᾽ αυτόν τον ακινάκη προσφέρουν κάθε χρόνο θυσίες βοσκημάτων κι αλόγων, αλλά, πέρ᾽ απ᾽ ό,τι στους άλλους θεούς, του κάνουν επιπλέον και την εξής θυσία:
[4.62.3] από τους εχθρούς που πιάνουν ζωντανούς, στους εκατό τον ένα τον θυσιάζουν, όχι βέβαια με τον ίδιο τρόπο με τα βοσκήματα, αλλά διαφορετικά· δηλαδή ραντίζουν τα κεφάλια τους με κρασί κι ύστερα σφάζουν τους ανθρώπους μέσα σε αγγείο που το ανεβάζουν πάνω στο σωρό των φρυγάνων και καταβρέχουν τον ακινάκη με το αίμα.
[4.62.4] Λοιπόν, στο πάνω μέρος του σωρού ανεβάζουν αυτό το αγγείο, ενώ στο κάτω μέρος, δίπλα στο ναό, κάνουν τα εξής: όλων των αντρών που κατάσφαξαν κόβουν τον δεξιό ώμο μαζί με το χέρι και τον πετούν με ορμή στον αέρα, κι έπειτα, αφού τελειώσουν και με τα υπόλοιπα σφάγια, γυρίζουν στα σπίτια τους· και το χέρι κείτεται στο μέρος που έπεσε, και σ᾽ άλλο μέρος το πτώμα του νεκρού.
[4.63.1] Αυτές λοιπόν είναι οι καθιερωμένες θυσίες τους· τους χοίρους δεν έχουν τί να τους κάνουν, ούτε τρέφουν χοίρους στη χώρα τους — ούτε να τους δουν στα μάτια τους!
[4.64.1] Τώρα, τα πολεμικά τους έθιμα διαμορφώθηκαν με τον εξής τρόπο: όταν Σκύθης πολεμιστής σκοτώσει τον πρώτο εχθρό, ρουφά το αίμα του· κι όσους σκοτώσει στη μάχη, αυτουνών τα κεφάλια τα παραδίνει στο βασιλιά· γιατί, αν παραδώσει κεφάλι εχθρού, παίρνει μερίδιο από τα λάφυρα που θα πέσουν στα χέρια τους, αν όμως δεν παραδώσει, δεν παίρνει·
[4.64.2] τα κεφάλια αυτά τα γδέρνουν με τον εξής τρόπο· τα κόβουν ένα γύρο στο ύψος των αυτιών, πιάνουν απ᾽ τα μαλλιά το πάνω μέρος και το τραβάν προς τα έξω· ύστερα καθαρίζουν το δέρμα από τις σάρκες με παγίδι βοδιού, το δουλεύουν με τα χέρια τους, κι αφού έτσι το κάνουν μαλακό, το έχουν για πετσέτα, και το βάζουν να κρέμεται απ᾽ τα χαλινάρια του αλόγου που ο καθένας τους καβαλικεύει, κι αγάλλεται η ψυχή του· γιατί όποιος έχει τις περισσότερες τέτοιες πετσέτες, αυτός κρίνεται πρώτο παλικάρι.
[4.64.3] Και πολλοί από τα δέρματα των εχθρών κάνουν και πανωφόρια και τα φορούν, ράβοντάς τα το ένα με το άλλο, σαν κάπες· και πολλοί γδέρνουν το δεξί χέρι του σκοτωμένου εχθρού και παίρνουν το δέρμα μαζί με τα νύχια του κι ύστερα το κάνουν κάλυμμα της φαρέτρας τους· και τ᾽ ανθρώπινο δέρμα το ᾽βλεπες παχύ κι αστραφτερό, πιο αστραφτερό σχεδόν από κάθε άλλο δέρμα, γιατί είναι άσπρο.
[4.64.4] Μάλιστα, πολλοί γδέρνουν ολόκληρο το σώμα του εχθρού, και, κρατώντας το δέρμα του τεντωμένο σε ξύλα, το ανεμίζουν πέρα δώθε πάνω απ᾽ τ᾽ άλογό τους.
[4.65.1] Αυτά λοιπόν συνηθίζουν να κάνουν με τα πτώματα των εχθρών τους· τώρα, με τα κεφάλια, πάντως όχι όλων, αλλά των πιο μισημένων, κάνουν τα εξής: ο καθένας τους αποχωρίζει με πριόνι το κρανίο από το κάτω απ᾽ τα φρύδια μέρος του κεφαλιού και το καθαρίζει καλά· κι αν είναι φτωχός, ετούτος το ντύνει γύρω γύρω με τομάρι βοδιού, όλο κι όλο, και το μεταχειρίζεται όπως είναι· αν όμως είναι πλούσιος, το ντύνει βέβαια γύρω γύρω με τομάρι βοδιού, αλλά κι επιχρυσώνει το εσωτερικό του, κι έτσι το μεταχειρίζεται για ποτήρι.
[4.65.2] Το ίδιο κάνουν και με τα κεφάλια συγγενών τους, αν τους χωρίσει έχθρα κι ο βασιλιάς τούς δώσει δίκιο. Κι όταν έρθουν ξένοι στο σπίτι τους, που τους θεωρούν σπουδαίους, βγάζουν και κάνουν επίδειξη αυτών των κεφαλιών, κι αρχίζουν να λένε πως είναι από συγγενείς τους που όμως τους πολέμησαν, αλλά αυτοί τους νίκησαν — το ᾽χουν για ανδραγάθημα!
[4.66.1] Ο κάθε διοικητής περιφέρειας μια φορά το χρόνο στην επικράτειά του ανακατεύει κρασί με νερό μέσα σε κρατήρα, απ᾽ τον οποίο πίνουν όσοι Σκύθες έχουν σκοτώσει εχθρό· όμως εκείνοι που δεν το κατόρθωσαν αυτό, δε χαίρονται το κρασί αυτό, αλλά καταφρονεμένοι μένουν παράμερα — ντροπή πιο μεγάλη δεν υπάρχει γι᾽ αυτούς· κι όσοι απ᾽ τους πολεμιστές έχουν σκοτώσει πάρα πολλούς εχθρούς, αυτοί κρατούν από δυο ποτήρια και πίνουν κι απ᾽ το ένα κι απ᾽ το άλλο μαζί.
[4.67.1] Οι μάντεις των Σκυθών είναι πολλοί, που βγάζουν τις μαντείες τους από πολλές βέργες ιτιάς με τον εξής τρόπο: κουβαλούν μεγάλα δεμάτια με βέργες, τα βάζουν χάμω κι απλώνουν τις βέργες στη σειρά, και, καθώς μια μια τις τοποθετούν, απαγγέλνουν τις προφητείες τους· και λέγοντάς τες συγκεντρώνουν ξανά σε δέσμη τις βέργες κι έπειτα πάλι τις τοποθετούν στη σειρά μια μια.
[4.67.2] Αυτός λοιπόν είναι ο πατροπαράδοτος τρόπος της μαντικής τους, όμως οι Εναρείς, που γυναικοφέρνουν, λένε πως η Αφροδίτη είναι που τους έδωσε τη μαντική· γι᾽ αυτό βγάζουν τις μαντείες τους με φλούδα φλαμουριάς· σχίζουν τη φλούδα της φλαμουριάς στα τρία, την πλέκουν μέσ᾽ από τα δάχτυλά τους σε πλεξίδα, κι ύστερα την ξεπλέκουν, και τότε λένε τους χρησμούς τους.
[4.68.1] Κι όταν πέσει άρρωστος ο βασιλιάς των Σκυθών, στέλνει να καλέσουν τρεις, τους πιο ονομαστούς, από τους μάντεις που βγάζουν τις μαντείες με τον τρόπο που είπαμε· κι η συνηθισμένη απάντησή τους είναι η εξής, ότι πάτησε τον όρκο του στη βασιλική εστία ο δείνα κι ο δείνα, αναφέροντας κάποιον από τους πολίτες, όποιον τέλος πάντων αναφέρουν
[4.68.2] (κι είναι έθιμο των Σκυθών πολύ σεβαστό, όταν θέλουν να δώσουν τον πιο μεγάλο όρκο, να ορκίζονται στη βασιλική εστία). Κι αμέσως σέρνουν δεμένο χεροπόδαρα αυτόν που θα ισχυριστούν ότι πάτησε τον όρκο, όποιος και να ᾽ναι. Και μόλις φτάνει, τον καθίζουν στο σκαμνί οι μάντεις, πως η μαντική τους τον αποκάλυψε να έχει πατήσει τον όρκο του στις βασιλικές εστίες, κι αυτός είναι ο λόγος που υποφέρει ο βασιλιάς· κι αυτός ν᾽ αρνιέται πως όχι, δεν πάτησε τον όρκο, και να διαρρηγνύει τα ιμάτιά του.
[4.68.3] Καθώς αυτός αρνιέται, ο βασιλιάς στέλνει και καλούν άλλους, διπλάσιους μάντεις· στην περίπτωση λοιπόν που κι αυτοί, εξασκώντας τη μαντική τους, τον καταδικάσουν για επιορκία, του κόβουν το κεφάλι αμέσως και διαμοιράζονται μεταξύ τους με κλήρο την περιουσία του οι μάντεις που τον έκριναν πρώτοι·
[4.68.4] αν όμως οι δεύτεροι μάντεις τον αθωώσουν, τότε έρχονται άλλοι μάντεις, κι άλλοι, κι άλλοι· λοιπόν, αν οι περισσότεροι τον αθωώσουν, ο νόμος λέει να σκοτώσουν τους πρώτους μάντεις.
[4.69.1] Και νά λοιπόν με ποιό τρόπο τούς σκοτώνουν· φορτώνουν ώς απάνω μια άμαξα με φρύγανα, βάζουν τα βόδια στο ζυγό, κι ύστερα τους μάντεις, με πεδικλωμένα τα πόδια, τα χέρια δεμένα πίσω και φιμωμένους, τους στριμώχνουν μες στα φρύγανα, που τα βάζουν φωτιά από κάτω, κι ύστερα ξιπάζουν τα βόδια και τα βάζουν να τρέχουν.
[4.69.2] Λοιπόν πολλά βόδια καίονται μαζί με τους μάντεις και πολλά γλιτώνουν μισοκαμένα, όταν καεί το τιμόνι του ζυγού του αμαξιού τους. Με τον τρόπο που είπαμε τους καίνε και για άλλες αιτίες, και τους φωνάζουν ψευτομάντεις.
[4.69.3] Κι όποιους σκοτώνει ο βασιλιάς, ετούτων ούτε τ᾽ αγόρια τους τ᾽ αφήνει, αλλά σκοτώνει όλα τ᾽ αρσενικά παιδιά τους, όμως στα θηλυκά δεν κάνει κακό.
[4.70.1] Όταν είναι να δώσουν επίσημο όρκο σε κάποιον οι Σκύθες, νά πώς κάνουν: μέσα σε μεγάλο πήλινο κρασοπότηρο χύνουν κρασί και αίμα εκείνων που δένονται με όρκο και τ᾽ ανακατεύουν· το αίμα το παίρνουν τρυπώντας με ξόβεργα ή χαράζοντας με μαχαίρι κάτι λίγο απ᾽ το σώμα τους, κι έπειτα βουτούν στο κρασοπότηρο ακινάκη και βέλη και σάγαρη και ακόντιο· αυτά κάνουν, λένε ύστερα πολλές ευχές και τέλος πίνουν ώς τον πάτο κι αυτοί που δίνουν τον όρκο κι οι σημαντικότεροι από τους συντρόφους τους.
[4.71.1] Οι τάφοι των βασιλιάδων τους βρίσκονται στους Γέρρους, στο σημείο που τελειώνει το πλωτό τμήμα του Βορυσθένη. Εκεί, όταν πεθαίνει ο βασιλιάς τους, σκάβουν στη γη μεγάλο λάκκο τετράγωνο, κι όταν τον αποτελειώσουν, παίρνουν σηκωτό το νεκρό, που το σώμα του το έχουν αλείψει γύρω γύρω με κερί και την κοιλιά του την έχουν ανοίξει, την έχουν καθαρίσει, την έχουν γεμίσει με κομμένο κύπερο, με μόσκο, με σπόρο από σέλινο και άνηθο, και την έχουν ράψει πάλι, και τον μεταφέρουν πάνω σε άμαξα σε άλλη φυλή.
[4.71.2] Κι εκείνοι που δέχονται στη χώρα τους το νεκρό που μεταφέρθηκε, κάνουν ό,τι και οι βασιλικοί Σκύθες: κόβουν μια άκρη από τ᾽ αυτί τους, κουρεύουν γύρω γύρω τα μαλλιά τους, καταματώνουν το μέτωπο και τη μύτη τους, περνούν βέλη μέσ᾽ από το αριστερό τους χέρι.
[4.71.3] Κι από εκεί μεταφέρουν τη σορό του βασιλιά τους σε άλλη φυλή της επικράτειάς τους· στη συνοδεία τώρα είναι και άνθρωποι της φυλής στην οποία τον είχαν μεταφέρει προηγουμένως. Κι αφού, μεταφέροντας το νεκρό, περάσουν απ᾽ όλες τις φυλές, φτάνουν στους Γέρρους, τη φυλή που ζει στο πιο απόμακρο μέρος της επικράτειάς τους, στον τόπο των ταφών.
[4.71.4] Κατόπι βάζουν το νεκρό στον τάφο του, πάνω σε στρώμα από φύλλα· δίπλα από τον νεκρό, από τη μια μεριά κι από την άλλη, μπήγουν κοντάρια, πάνω απ᾽ αυτά τοποθετούν ξύλα κι έπειτα κάνουν μια στέγη από καλαμιές· τώρα, στο πλατύ μέρος του τάφου που μένει άδειο, θάβουν μια απ᾽ τις παλλακίδες του βασιλιά που την έχουν πνίξει, και τον οινοχόο και τον μάγειρα και τον ιπποκόμο και τον υπηρέτη και τον αγγελιοφόρο του βασιλιά, και άλογα, και τα πρώτα και καλύτερα απ᾽ όλα τ᾽ άλλα, και χρυσά ποτήρια· δεν του αφιερώνουν όμως τίποτε ασημένιο ή χάλκινο.
[4.71.5] Κάνουν όλ᾽ αυτά κι ύστερα όλοι τους σωρεύουν χώμα πολύ, ξεσυνερίζονται και βάζουν τα δυνατά τους να κάνουν τύμβο όσο πιο ψηλό μπορούν.
[4.72.1] Κι όταν κλείσει ο χρόνος τον κύκλο του, ξανάρχονται και κάνουν τα εξής: παίρνουν τους πιο πιστούς απ᾽ τους υπόλοιπους υπηρέτες (κι ετούτοι είναι Σκύθες απ᾽ τον τόπο τους· γιατί αυτοί προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σ᾽ όποιον ο βασιλιάς ο ίδιος τούς ορίσει, στη χώρα τους δεν έχουν υπηρέτες από δουλεμπόριο),
[4.72.2] λοιπόν, αφού πνίξουν πενήντα απ᾽ αυτούς τους υπηρέτες και πενήντα άλογα, τα πρώτα και καλύτερα, τους βγάζουν την κοιλιά, την καθαρίζουν, τη γεμίζουν άχερο και τη ράβουν·
[4.72.3] ύστερα παίρνουν το μισό από ρόδα αμαξιού και το στήνουν με το άνοιγμα προς τ᾽ απάνω και το στηρίζουν πάνω σε δυο παλούκια μπηγμένα στη γη, στηρίζουν και το άλλο μισό της ρόδας πάνω σ᾽ άλλα δυο· αφού μ᾽ αυτό τον τρόπο στηρίξουν πολλά τέτοια μισά από ρόδες, κατόπι, ανάλογα με το μάκρος των αλόγων, τους περνούν χοντρά ξύλα ώς το σβέρκο τους και τα ανεβάζουν πάνω στις ρόδες·
[4.72.4] κι απ᾽ αυτές (ο λόγος πάντοτε για τα μισά τους), όσες τοποθετήθηκαν πιο μπροστά συγκρατούν τους ώμους των αλόγων κι εκείνες που είναι πιο πίσω συγκρατούν τις κοιλιές, εκεί κατά τα μεριά τους· και τα πόδια τους, και τα μπροστινά και τα πισινά, κρέμονται στον αέρα· βάζουν στα άλογα χαλινάρι και γκέμια, τα τεντώνουν προς τα εμπρός κι ύστερα τα δένουν σε πασσάλους.
[4.72.5] Και τον καθένα από τους πενήντα νεαρούς που έχουν πνίξει τον ανεβάζουν πάνω σ᾽ άλογο· νά πώς τον ανεβάζουν: περνάνε πέρα πέρα δίπλα απ᾽ τη ραχοκοκαλιά του νεκρού ώς το σβέρκο του ένα ίσιο παλούκι, που το κάτω μέρος του περισσεύει· λοιπόν αυτό το μπήγουν σε τρύπα του χοντρού ξύλου που περνά πέρα πέρα το άλογο. Στήνουν λοιπόν γύρω απ᾽ τον τάφο τέτοιους καβαλάρηδες κι ύστερα φεύγουν.
[4.73.1] Μ᾽ αυτό λοιπόν τον τρόπο θάβουν τους βασιλιάδες τους· τώρα, τους άλλους Σκύθες, όταν πεθάνουν, οι πιο στενοί συγγενείς τους τούς πηγαίνουν, ξαπλωμένους πάνω σε άμαξες, από το ένα στο άλλο στα σπίτια των φίλων τους, κι ο καθένας από τούτους δέχεται στο σπίτι του αυτούς που συνοδεύουν το νεκρό και τους κάνει μεγάλο τραπέζι, κι ό,τι προσφέρει σ᾽ αυτούς, το προσφέρει και στο νεκρό· μ᾽ αυτό λοιπόν τον τρόπο γίνεται η περιφορά των νεκρών για σαράντα μέρες κι ύστερα τους θάβουν·
[4.73.2] μετά από την ταφή οι Σκύθες διώχνουν από πάνω τους κάθε βρομιά με τον εξής τρόπο· πλένουν τα μαλλιά τους με αλοιφή, τα ξεπλένουν κι ύστερα νά τί κάνουν για το σώμα τους· μπήγουν στη γη τρία παλούκια γερτά, έτσι που οι κορυφές τους να ενώνονται επάνω, κι ύστερα απλώνουν γύρω γύρω τέντες από μαλλί, φράζουν όσο γίνεται πιο καλά το μέσα μέρος και ρίχνουν λιθάρια πυρωμένα απ᾽ τη φωτιά σε σκάφη που τοποθετούν στο χώρο που περιβάλλεται από τα παλούκια και τις τέντες.
[4.74.1] Κι έχουν ένα καννάβι που φυτρώνει στη γη τους, ολόιδιο με το λινάρι, μονάχα στο πάχος και στο μάκρος διαφέρουν· σ᾽ αυτά το καννάβι είναι πολύ μεγαλύτερο. Ετούτο βλασταίνει από τη γη, και από μόνο του και με σπορά, κι οι Θράκες απ᾽ τη μεριά τους κάνουν απ᾽ αυτό πανωφόρια σ᾽ όλα τα πάντα ολόιδια με τα λινά· κι όποιος δεν είναι πολύ της δουλειάς, αδύνατο να ξεχωρίσει αν είναι από λινάρι ή από καννάβι· όποιος δεν έχει δει ποτέ του καννάβι, θα πιστέψει πως το πανωφόρι είναι λινό.
[4.75.1] Λοιπόν οι Σκύθες παίρνουν το σπόρο απ᾽ αυτό το καννάβι, μπαίνουν κάτω από τις τέντες κι απλώνουν το σπόρο πάνω στα πυρωμένα λιθάρια· κι ετούτος ο σπόρος μόλις τον απλώσουν καίγεται και δίνει αχνό τόσο πολύ, που βάζει κάτω κάθε ελληνικό ατμόλουτρο· κι οι Σκύθες να ουρλιάζουν από αγαλλίαση·
[4.75.2] κι αυτό είναι το λουτρό τους· γιατί καθόλου μα καθόλου δε λούζουν το σώμα τους.
[4.75.3] Οι γυναίκες τους πάλι παίρνουν ξύλο από κυπαρίσσι κι από κέδρο κι από λίβανο, το μουλιάζουν σε νερό κι ύστερα το ξένουν πάνω σε μια κοφτερή πέτρα· έπειτα τη μάζα απ᾽ τα ξεφτίδια, καθώς είναι πηχτή, την κάνουν κατάπλασμα κι αλείφουν μ᾽ αυτήν όλο το σώμα και το πρόσωπό τους· κι έτσι και το σώμα τους μοσχομυρίζει απ᾽ αυτό το κατάπλασμα και, όταν την άλλη μέρα το βγάζουν από πάνω τους, δείχνουν καθαρές και λαμπρόθωρες.
[4.76.1] Κι όσο για τα ξένα έθιμα, κι ετούτοι ούτε να τ᾽ ακούσουν θέλουν· κι αν αυτό ισχύει για τα έθιμα κάθε άλλου λαού, για τα ελληνικά ισχύει απόλυτα, όπως το έδειξαν ολοφάνερα στην περίπτωση του Ανάχαρση και πάλι, για δεύτερη φορά, του Σκύλη.
[4.76.2] Δηλαδή, στην πρώτη περίπτωση, ο Ανάχαρσης, αφού περιηγήθηκε πολλές χώρες κι άντλησε απ᾽ αυτές μεγάλη σοφία, ξαναγύριζε στα μέρη των Σκυθών· λοιπόν, καθώς το πλοίο του διέσχιζε τον Ελλήσποντο, έπιασε σκάλα στην Κύζικο·
[4.76.3] και —γιατί βρήκε τους Κυζικηνούς να πανηγυρίζουν τη γιορτή της Μητέρας των θεών με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια— ο Ανάχαρσης έκαμε τάμα στη Μητέρα, αν γυρίσει στην πατρίδα του σώος και αβλαβής, να κάνει θυσία καταπώς έβλεπε να κάνουν οι Κυζικηνοί και να τελέσει ολονυχτία.
[4.76.4] Κι όταν έφτασε στη Σκυθία, χώθηκε στην περιοχή που λέγεται Υλαία (κι αυτή βρίσκεται δίπλα στον Αχίλλειο δρόμο, κι είναι από τη μια άκρη ώς την άλλη δασωμένη με δέντρα κάθε λογής), χώθηκε λοιπόν σ᾽ αυτήν ο Ανάχαρσης και τελούσε για χάρη της θεάς τη γιορτή με όλο το τυπικό της, κρατώντας τύμπανο κι έχοντας κρεμασμένα στο στήθος του ειδώλια της θεάς.
[4.76.5] Και κάποιος Σκύθης αντικρίζοντάς τον να κάνει αυτά πήγε και τα πρόλαβε στον βασιλιά Σαύλιο. Λοιπόν ετούτος πήγε κι ο ίδιος του και, βλέποντας τον Ανάχαρση να κάνει αυτά, του έριξε βέλος και τον σκότωσε. Ακόμα και σήμερα αν κάποιος ρωτήσει για τον Ανάχαρση, οι Σκύθες λένε πως δεν τον ξέρουν, κι ο λόγος είναι που πήγε κι έμεινε καιρό στην Ελλάδα και οι συνήθειες που κρατούσε ήταν ξενόφερτες.
[4.76.6] Κι από τις πληροφορίες που πήρα από τον Τίμνη, τον αντιπρόσωπο του Αριαπείθη, ο Ανάχαρσης ήταν θείος του βασιλιά των Σκυθών Ιδανθύρσου απ᾽ τη μεριά του πατέρα του, και γιος του Γνούρου, του γιου του Λύκου, γιου του Σπαργαπείθη· Ανάχαρση, αν ήσουνα απ᾽ αυτή την οικογένεια, να ξέρεις ότι σε σκότωσε ο αδερφός σου! — γιατί ο Ιδάνθυρσος ήταν γιος του Σαυλίου, κι ο Σαύλιος είναι που σκότωσε τον Ανάχαρση.
[4.77.1] Όμως άκουσα κιόλας κάποια διαφορετική ιστορία που λέγεται στην Πελοπόννησο, δηλαδή πως ο Ανάχαρσης στάλθηκε από το βασιλιά των Σκυθών στην Ελλάδα και πήρε ελληνική μόρφωση, κι όταν γύρισε στην πατρίδα του είπε σ᾽ αυτόν που τον έστειλε πως οι Έλληνες δε διαθέτουν τον καιρό τους για ν᾽ αποχτήσουν οποιαδήποτε γνώση, εκτός από τους Λακεδαιμονίους, που είναι, μονάχα αυτοί, σε θέση και να μιλούν και ν᾽ ακούν με σύνεση.
[4.77.2] Αλλά αυτή την ιστορία την έπλασαν οι Έλληνες έτσι, για ανέκδοτο, πάντως ο άνθρωπος, όπως είπαμε παραπάνω, σκοτώθηκε. Λοιπόν αυτό το τέλος βρήκε για τα ξενόφερτα έθιμα και τη συναναστροφή του με Έλληνες.
[4.78.1] Πέρασαν πάρα πολλά χρόνια από τότε, όταν ο Σκύλης, ο γιος του Αριαπείθη, είχε παρόμοια περιπέτεια μ᾽ αυτόν. Δηλαδή ανάμεσα στ᾽ άλλα παιδιά του ο Αριαπείθης, ο βασιλιάς των Σκυθών, απόχτησε τον Σκύλη· ετούτος γεννήθηκε από γυναίκα Ιστριανή, που δεν είχε καμιά σχέση με τον τόπο, κι αυτή η μητέρα του τού δίδαξε την ελληνική γλώσσα και τα γράμματα.
[4.78.2] Κατόπι, ύστερ᾽ από χρόνια, τον Αριαπείθη τον σκότωσε με δόλο ο Σπαργαπείθης, ο βασιλιάς των Αγαθύρσων, κι ο Σκύλης κληρονόμησε και το βασίλειο και τη γυναίκα του πατέρα του, που λεγόταν Οποίη. Λοιπόν, αυτή η Οποίη ήταν από γνήσια σκυθική οικογένεια κι είχε γιο από τον Αριαπείθη, τον Όρικο.
[4.78.3] Βασίλευε λοιπόν στους Σκύθες ο Σκύλης, αλλά δεν του άρεζε καθόλου ο τρόπος που ζούσαν οι Σκύθες, ενώ πολύ περισσότερο τον τραβούσαν τα συνήθεια των Ελλήνων, καθότι προς τα εκεί τον οδηγούσε η ανατροφή που είχε πάρει, κι έκανε κάτι τέτοιο: κάθε φορά που έφερνε το στρατό των Σκυθών στην πόλη των Βορυσθενιτών (κι ετούτοι οι Βορυσθενίτες λένε πως κατάγονται από τη Μίλητο), μόλις έφτανε στην πόλη ο Σκύλης, το στρατό του τον άφηνε στα περίχωρα
[4.78.4] και ο ίδιος έμπαινε στα τείχη κι έκλεινε τις πύλες· αμέσως τότε πετούσε τη σκυθική φορεσιά και φορούσε ελληνικά ρούχα, κι έτσι ντυμένος περιδιάβαζε στην αγορά χωρίς συνοδεία δορυφόρων ή κάποιου άλλου (κι είχαν μπει φρουροί στις πύλες, μήπως τον δει κανένας Σκύθης ντυμένο μ᾽ αυτά τα ρούχα) και σ᾽ όλα τ᾽ άλλα ζούσε όπως οι Έλληνες, και πρόσφερε λατρεία στους θεούς σύμφωνα με την ελληνική θρησκεία.
[4.78.5] Περνούσε εκεί ένα μήνα ή και περισσότερο κι ύστερα ντυνόταν τη σκυθική φορεσιά κι έφευγε. Αυτό το έκανε πολλές φορές, μάλιστα και αρχοντικό έχτισε στον Βορυσθένη και σ᾽ αυτό έφερε τη ντόπια γυναίκα που παντρεύτηκε εκεί.
[4.79.1] Και καθώς μ᾽ όλ᾽ αυτά δεν μπορούσε παρά να ᾽χει κακό τέλος, η συμφορά τού ήρθε από μια τέτοια αφορμή: θέλησε να μυηθεί στις τελετές του Βακχείου· και την ώρα που ήταν να καταπιαστεί με την τελετή, παρουσιάστηκε θεϊκό σημάδι καταπληχτικό.
[4.79.2] Το μεγάλο και αρχοντικό σπίτι που είχε στην πόλη των Βορυσθενιτών, που και λίγο παραπάνω ανάφερα, είχε μαντρότοιχο με ολόγυρα στημένες σφίγγες και γρύπες από μάρμαρο· εκεί ο θεός έριξε αστροπελέκι. Όλα τα πάντα έγιναν στάχτη, όμως παρ᾽ όλ᾽ αυτά ο Σκύλης τέλεσε τη μυσταγωγία — καθόλου δεν τον σταμάτησε η κακοσημαδιά.
[4.79.3] Λοιπόν οι Σκύθες περιγελούν τους Έλληνες που παραδίνονται σε βακχική μανία· γιατί λένε πως είναι παράλογο να παραδέχεσαι για θεό αυτόν που σπρώχνει τους ανθρώπους στη μανία.
[4.79.4] Κι όταν μυήθηκε ο Σκύλης στα μυστήρια του Βακχείου, ένας Βορυσθενίτης τού την άναψε λέγοντας στους Σκύθες: «Εμάς λοιπόν περιγελάτε, κύριοι Σκύθες, που κάνουμε τελετές στο Βάκχο κι ο θεός μάς παίρνει τα μυαλά; τώρα αυτός ο θεός πήρε τα μυαλά και του δικού σας βασιλιά κι έχει μέσα του το Βάκχο κι ο θεός τον έκανε μανιακό. Κι αν δε με πιστεύετε, κάντε τον κόπο να ᾽ρθείτε μαζί μου, κι εγώ θα σας τον δείξω».
[4.79.5] Τον ακολούθησαν οι προεστοί των Σκυθών, κι ο Βορυσθενίτης τούς ανέβασε κρυφά πάνω σ᾽ έναν πύργο και τους έβαλε να καθίσουν. Κι όταν ο Σκύλης περνούσε αποκεί με το θίασο της βακχικής τελετής και τον είδαν οι Σκύθες σε διονυσιακή μανία, ήταν σαν να τους χτύπησε πολύ μεγάλη συμφορά· βγήκαν έξω και ανακοίνωσαν σ᾽ όλο το στρατό τα όσα είδαν.
[4.80.1] Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά, όταν ο Σκύλης ξεκίνησε με το στρατό του για τον τόπο του, οι Σκύθες σήκωσαν επανάσταση εναντίον του, αφού ανακήρυξαν αρχηγό τον αδερφό του, τον Οκταμασάδη, γιο της θυγατέρας του Τήρη.
[4.80.2] Κι ο Σκύλης, ακούοντας για το κίνημα που γινόταν εναντίον του και την αιτία του, ζήτησε καταφύγιο στη Θράκη. Κι ο Οκταμασάδης, μαθαίνοντας αυτά, εκστράτευσε εναντίον της Θράκης· κι όταν έφτασε στις όχθες του Ίστρου, βγήκαν να τον αντιμετωπίσουν οι Θράκες· αλλά, ενώ όπου να ᾽ταν θα έρχονταν αυτοί στα χέρια, ο Σιτάλκης έστειλε ανθρώπους του στον Οκταμασάδη με τέτοια λόγια:
[4.80.3] «Για ποιό λόγο ν᾽ αναμετρηθούμε; Είσαι γιος της αδερφής μου κι έχεις μαζί σου τον αδερφό μου. Παράδωσέ μου τον αυτόν κι εγώ σου παραδίνω τον δικό σου, τον Σκύλη· κι ούτε εσύ να μπεις στον κίνδυνο του πολέμου ούτε εγώ».
[4.80.4] Ο Σιτάλκης με τους κήρυκές του έκανε αυτή την πρόταση· γιατί ο Οκταμασάδης είχε μαζί του εξορισμένο αδερφό του Σιτάλκη. Ο Οκταμασάδης λοιπόν λέει ναι σ᾽ αυτά, κι αφού παράδωσε στο Σιτάλκη τον θείο του από τη μεριά της μάνας του, πήρε τον αδερφό του, τον Σκύλη.
[4.80.5] Κι ο Σιτάλκης πήρε τον δικό του αδερφό και τον οδήγησε στη χώρα του, όμως ο Οκταμασάδης έκοψε το κεφάλι του Σκύλη επιτόπου. Με τέτοια φροντίδα λοιπόν φυλάνε τα έθιμά τους οι Σκύθες και τέτοιες τιμωρίες επιβάλλουν σε όσους βάζουν πάνω απ᾽ αυτά ξενόφερτες συνήθειες.
[4.81.1] Τώρα, για τον πληθυσμό της Σκυθίας δεν μπόρεσα να έχω εξακριβωμένες πληροφορίες, αλλά άκουσα διαφορετικούς υπολογισμούς για τον αριθμό τους· δηλαδή πως πάρα πολλοί λέγονται Σκύθες, όμως οι γνήσιοι είναι λίγοι.
[4.81.2] Αλλά νά κάτι σχετικό που μου έδειξαν και το είδα· υπάρχει μια τοποθεσία ανάμεσα στον Βορυσθένη και τον Ύπανη που λέγεται Εξαμπαίος (την ανέφερα και λίγο παραπάνω, λέγοντας πως εκεί βρίσκεται πηγή πικρού νερού, που το νερό που αναβλύζει απ᾽ αυτήν και χύνεται στον Ύπανη κάνει τα νερά του να μην πίνονται).
[4.81.3] Σ᾽ αυτή την τοποθεσία έχει στηθεί χάλκινο λεβέτι, πιο μεγάλο ώς έξι φορές από τον κρατήρα που βρίσκεται στο στόμιο του Βοσπόρου, που τον αφιέρωσε στους θεούς ο Παυσανίας, ο γιος του Κλεομβρότου.
[4.81.4] Όποιος ακόμα δεν τον έχει δει αυτόν, θα του δώσω να καταλάβει με τα παρακάτω: εξακόσιους αμφορείς χωρά άνετα το λεβέτι της Σκυθίας, και το πάχος του σκυθικού αυτού λεβετιού είναι έξι δάχτυλα. Λένε λοιπόν οι ντόπιοι πως το έκαναν από μύτες βελών.
[4.81.5] Δηλαδή πως, θέλοντας ο βασιλιάς τους, που τ᾽ όνομά του ήταν Αριάνταν, να μάθει πόσοι είναι οι Σκύθες, διέταξε όλους τους Σκύθες να φέρει ο καθένας τους μια μύτη βέλους· κι όποιος δε φέρει, απειλούσε πως θα τον θανατώσει.
[4.81.6] Λοιπόν, λένε πως συγκεντρώθηκε τεράστια ποσότητα από μύτες βελών, και του ήρθε η ιδέα να κάνει ένα μνημείο για την υστεροφημία του· και πως από εκείνες τις μύτες των βελών έκανε τούτο το χάλκινο λεβέτι και το αφιέρωσε στον Εξαμπαίο που είπαμε. Αυτά λοιπόν άκουσα για τον πληθυσμό της Σκυθίας.
[4.82.1] Η χώρα αυτή δεν έχει να δείξει τίποτε αξιοθαύμαστο, εκτός από τους ποταμούς της, τους πάρα πολύ μεγάλους και πάρα πολλούς. Το μόνο αξιοθαύμαστο που έχει να δείξει εκτός από τους ποταμούς και τη μεγάλη έκταση της πεδιάδας, αυτό θα πω: δείχνουν ίχνος από το πέλμα του Ηρακλή σε βράχο, στην όχθη του ποταμού Τύρη, που οπωσδήποτε μοιάζει με πέλμα ανθρώπου, έχει όμως μάκρος δυο πήχες. Αυτό λοιπόν τέτοιας λογής είναι, όμως θα ξαναπιάσω την εξιστόρηση που αρχικά ξεκίνησα να κάνω.
[4.83.1] Ο Δαρείος ετοίμαζε την εκστρατεία εναντίον των Σκυθών κι έστελνε παντού αγγελιοφόρους για να παραγγείλουν σ᾽ άλλους να στείλουν πεζικό, σ᾽ άλλους καράβια, σ᾽ άλλους να ενώσουν με γέφυρα τις ακτές του θρακικού Βοσπόρου. Τότε ο Αρτάβανος, ο γιος του Υστάσπη κι αδερφός του Δαρείου, τον συμβούλευε να μην εκστρατέψει με κανένα τρόπο ο ίδιος εναντίον των Σκυθών, αναπτύσσοντάς του διεξοδικά τί μπλέξιμο χωρίς διέξοδο ήταν οι Σκύθες,
[4.83.2] όμως —γιατί με τις φρόνιμες συμβουλές του δεν έπειθε τον Δαρείο— παραιτήθηκε απ᾽ την προσπάθειά του, κι ο άλλος, όταν είχε κάνει όλες τις ετοιμασίες, ξεκίνησε από τα Σούσα με το στρατό του για εκστρατεία.
[4.84.1] Τότε ένας Πέρσης, ο Οιόβαζος, που είχε τρία παιδιά κι όλα τους είχαν επιστρατευθεί, παρακάλεσε τον Δαρείο να του κάνει χάρη και να του αφήσει το ένα. Κι εκείνος του είπε πως, μια και ήταν φίλος και το αίτημά του ήταν λογικό, θα του αφήσει όλα του τα παιδιά.
[4.84.2] Λοιπόν του Οιοβάζου η χαρά δεν περιγραφόταν, με την ελπίδα πως τα αγόρια του απαλλάχτηκαν από την εκστρατεία· κι ο άλλος διέταξε τους αρμόδιους γι᾽ αυτά να σκοτώσουν όλα τα παιδιά του Οιοβάζου. Κι έτσι αυτά, με το να σφαγούν, έμειναν πίσω.
[4.85.1] Κι ο Δαρείος πορεύτηκε από τα Σούσα κι έφτασε στην περιοχή της Χαλκηδόνας, στις ακτές του Βοσπόρου, στο σημείο όπου τις είχαν ενώσει με γέφυρα· αποκεί ανέβηκε σε καράβι κι αρμένιζε προς τα νησιά που λέγονται Κυανές, αυτά που οι Έλληνες λένε ότι τον παλιό καιρό μετακινούνταν, και καθισμένος σε θρόνο στο ακρωτήριο αγνάντευε τον Πόντο, πραγματικά αξιοθαύμαστον·
[4.85.2] γιατί η φύση τον έπλασε απ᾽ όλα τα πελάγη πιο θαυμαστό, κι έχει μάκρος έντεκα χιλιάδες εκατό σταδίους και πλάτος, στο πλατύτερο μέρος του, τρεις χιλιάδες τριακόσιους σταδίους.
[4.85.3] Το στόμιο αυτού του πελάγους έχει πλάτος τέσσερες σταδίους και το μάκρος του στομίου, θα λέγαμε ο λαιμός, ακριβώς αυτό που λέμε Βόσπορος (το σημείο δηλαδή στο οποίο ενώθηκαν οι ακτές με γέφυρα), πιάνει εκατόν είκοσι σταδίους· κι ο Βόσπορος κατευθύνεται προς την Προποντίδα.
[4.85.4] Κι η Προποντίδα, που έχει πλάτος πεντακόσιους σταδίους και μάκρος χίλιους τετρακόσιους, χύνεται στον Ελλήσποντο, που είναι στενός, εφτά στάδιοι το πλάτος του, αλλά το μάκρος του τετρακόσιοι· και χύνεται ο Ελλήσποντος σε πέλαγος ανοιχτό, αυτό που ονομάζεται Αιγαίο.
[4.86.1] Λοιπόν, νά πώς μέτρησαν αυτές τις αποστάσεις· ένα καράβι διανύει κατά μέσο όρο περίπου εβδομήντα χιλιάδες οργιές τη μέρα, την εποχή που οι μέρες είναι μεγάλες, και εξήντα χιλιάδες τη νύχτα.
[4.86.2] Λοιπόν, από το στόμιό του ώς τον ποταμό Φάση (γιατί η απόσταση αυτή είναι η μεγαλύτερη σε μάκρος του Πόντου) το ταξίδι κρατά εννιά μέρες κι οχτώ νύχτες, που μας κάνουν ένα εκατομμύριο εκατό δέκα χιλιάδες οργιές, κι οι οργιές αυτές μας κάνουν έντεκα χιλιάδες εκατό σταδίους.
[4.86.3] Κι από τη Σινδική ώς τη Θεμισκύρα, που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Θερμώδοντα (γιατί η απόσταση αυτή είναι η μεγαλύτερη του Πόντου σε πλάτος) το ταξίδι με πλοίο κρατά τρεις μέρες και δυο νύχτες, που μας κάνουν τριακόσιες τριάντα χιλιάδες οργιές, δηλαδή τρεις χιλιάδες τριακόσιους σταδίους.
[4.86.4] Λοιπόν μ᾽ αυτόν τον τρόπο έχω υπολογίσει τις αποστάσεις ετούτου του Πόντου και του Βοσπόρου και του Ελλησπόντου, κι είναι όπως τους έχω περιγράψει· κι ακόμα ο Πόντος έχει να μας δείξει και μια λίμνη που χύνεται στα νερά του, που δεν είναι και πολύ μικρότερη απ᾽ τον ίδιο, και λέγεται Μαιήτιδα και μητέρα του Πόντου.
[4.87.1] Χάρηκε το θέαμα του Πόντου ο Δαρείος κι ύστερα γύρισε με το καράβι πίσω προς τη γέφυρα, που αρχιμηχανικός της ήταν ο Μανδροκλής από τη Σάμο· κατόπι χάρηκε και το θέαμα του Βοσπόρου κι έστησε στην ακτή του δυο μαρμάρινες στήλες και χάραξε επάνω τους επιγραφές, τη μια με γράμματα ασσυριακά, την άλλη με ελληνικά, με τα ονόματα όλων των εθνών που οδηγούσε· κι οδηγούσε όλα, σε όσα εξουσίαζε· ο στρατός που έδωσαν αυτά τα έθνη μετρήθηκε και βγήκε, χωρίς το ναυτικό αλλά μαζί με το ιππικό, εφτακόσιες χιλιάδες, και τα καράβια που συγκεντρώθηκαν, εξακόσια.
[4.87.2] Λοιπόν αυτές τις στήλες, αφού πέρασε καιρός απ᾽ τα γεγονότα αυτά, οι Βυζάντιοι τις κουβάλησαν στην πόλη τους και τις χρησιμοποίησαν για να χτίσουν το ναό της Ορθωσίας Άρτεμης, άφησαν μόνο μια πλάκα (κι αυτή την άφησαν δίπλα στο ναό του Διονύσου στο Βυζάντιο, χαραγμένη ολόκληρη με ασσυριακά γράμματα)· και η περιοχή του Βοσπόρου, που ο βασιλιάς Δαρείος ένωσε τις ακτές του με γέφυρα, όπως οι υπολογισμοί μου με κάνουν να υποθέσω, βρίσκεται στη μέση της απόστασης που χωρίζει το Βυζάντιο από το ναό που είναι στο στόμιο του Πόντου.
[4.88.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ο Δαρείος, ενθουσιασμένος από την πλωτή γέφυρα, έδωσε στον αρχιμηχανικό της, τον Μανδροκλή από τη Σάμο, χίλια δυο δώρα. Λοιπόν, από τα πρώτα και καλύτερα απ᾽ αυτά ο Μανδροκλής έκανε αφιέρωμα στο Ηραίο, μια τοιχογραφία που είχε ζωγραφισμένη ολόκληρη τη γέφυρα του Βοσπόρου και τον βασιλιά Δαρείο να κάθεται σε θρόνο πάνω σε εξέδρα και το στρατό του να διαβαίνει· αφού λοιπόν έβαλε και ζωγράφισαν αυτά, χάραξε την εξής επιγραφή:
[4.88.2] Ο Μανδροκλής γεφύρωσε τις όχθες του Βοσπόρου,
που ψάρια πλήθος τρέφει·
κι ενθύμιο της γέφυρας και τάμα του στην Ήρα,
η ζωγραφιά ετούτη.
Το θέλημά σου, βασιλιά, ως το ᾽θελε η καρδιά σου,
το τέλεψα, και νά το·
κορόνα στο κεφάλι μου και για τη Σάμο δόξα.
[4.89.1] Έδωσε τα δώρα του στον Μανδροκλή ο Δαρείος κι ύστερα πέρασε στην Ευρώπη· είχε δώσει εντολή στους Ίωνες να διασχίσουν με τα πλοία τους τον Πόντο ώς τον ποταμό Ίστρο, κι όταν φτάσουν στον Ίστρο, να τον περιμένουν εκεί, ενώνοντας με γέφυρα τις δυο όχθες του ποταμού. Γιατί οδηγοί του στόλου ήταν Ίωνες, Αιολείς και Ελλησπόντιοι.
[4.89.2] Πέρασε λοιπόν το ναυτικό στράτευμα από τις Κυανές κι έβαλε πλώρη κατευθείαν για τον Ίστρο· κι ανεβαίνοντας από τη θάλασσα προς τις πηγές του, ύστερα από ταξίδι με τα πλοία δυο ημερών, έστηναν γέφυρα στο λαιμό του ποταμού, εκεί όπου σχίζεται σε κανάλια ο Ίστρος.
[4.89.3] Κι ο Δαρείος πέρασε το Βόσπορο από τη γέφυρα κι αμέσως ύστερα πορευόταν διασχίζοντας τη Θράκη, και φτάνοντας στις πηγές του ποταμού Τεάρου στρατοπέδευσε για τρεις μέρες.
[4.90.1] Κι ο Τέαρος, λένε οι κάτοικοι της περιοχής, είναι το πρώτο απ᾽ όλα τα ποτάμια για τη γιατρειά από κάθε αρρώστια και προπάντων για τη γιατρειά ανθρώπων και αλόγων από ψώρα. Τριάντα οχτώ είναι οι πηγές του κι αναβλύζουν όλες απ᾽ τον ίδιο βράχο· κι άλλες είναι ψυχρές κι άλλες θερμές.
[4.90.2] Οι δρόμοι που φέρνουν σ᾽ αυτές έχουν το ίδιο μάκρος, κι αυτός που έρχεται από την πόλη Ηραίο που βρίσκεται κοντά στην Πέρινθο κι εκείνος που έρχεται από την Απολλωνία του Ευξείνου Πόντου, κι ο ένας κι ο άλλος δυο ημερών. Κι ετούτος ο Τέαρος χύνεται στον ποταμό Κοντάδεσδο, κι ο Κοντάδεσδος στον Αγριάνη, κι ο Αγριάνης στον Έβρο, κι αυτός τέλος στη θάλασσα, στην περιοχή της πόλης Αίνος.
[4.91.1] Φτάνοντας λοιπόν σ᾽ αυτό τον ποταμό ο Δαρείος στρατοπέδευσε, κι αμέσως, καθώς η ψυχή του ευχαριστήθηκε από το νερό του, έστησε κι εκεί στήλη χαράζοντας επιγραφή με τα εξής λόγια:
[4.91.2] «Τα κεφαλόβρυσα του ποταμού Τεάρου χαρίζουν το πρώτο κι ωραιότερο νερό απ᾽ όλα τα ποτάμια του κόσμου, και σ᾽ αυτά έφτασε οδηγώντας σε εκστρατεία το στράτευμά του ο πρώτος κι ωραιότερος απ᾽ όλους τους άντρες του κόσμου, ο Δαρείος, ο γιος του Υστάσπη, των Περσών κι όλης της Ασίας ο βασιλιάς». Αυτή λοιπόν η επιγραφή χαράχτηκε εκεί.
[4.92.1] Κι ο Δαρείος ξεκινώντας αποκεί έφτασε σ᾽ άλλον ποταμό, που ονομάζεται Αρτησκός και διασχίζει με το ρέμα του τη χώρα των Οδρυσών. Φτάνοντας λοιπόν σ᾽ αυτό τον ποταμό έκανε κάτι τέτοιο· διάλεξε ένα τόπο και τον έδειξε στο στρατό του και διέταξε κάθε στρατιώτης να περάσει από δίπλα και ν᾽ αφήσει μια πέτρα σ᾽ αυτό τον ορισμένο τόπο. Ο στρατός λοιπόν εκτέλεσε αυτή τη διαταγή κι αμέσως ύστερα ο Δαρείος, αφήνοντας εκεί μεγάλους σωρούς από πέτρες, πήρε το στράτευμά του και προχώρησε.
[4.93.1] Και πριν φτάσει στον Ίστρο, πρώτους υπέταξε τους Γέτες, που πιστεύουν πως είναι αθάνατοι. Γιατί οι Θράκες που έχουν τον Σαλμυδησσό και κατοικούν βορειότερα από τις πόλεις Απολλωνία και Μεσημβρία, που ονομάζονται Σκυρμιάδες και Νιψαίοι, παραδόθηκαν στο Δαρείο χωρίς αντίσταση· αντίθετα οι Γέτες έδειξαν αποκοτιά κι υποδουλώθηκαν αμέσως, αυτοί που ήταν οι πιο αντρειωμένοι κι οι πιο δίκαιοι από τους Θράκες.
[4.94.1] Λέγοντας πως είναι αθάνατοι, νά τί εννοούν· πιστεύουν ότι δεν πεθαίνουν και ότι καθένας τους που χάνεται πηγαίνει και συναντά τον θεό τον Σάλμοξη· κι άλλοι τους τον ίδιο αυτό θεό τον λένε Γεβελέιζη.
[4.94.2] Και κάθε πέντε χρόνια έναν τους, που του έπεσε ο κλήρος, τον στέλνουν μαντατοφόρο στον Σάλμοξη, με παραγγελίες για ό,τι κάθε φορά έχουν ανάγκη. Νά πώς τον στέλνουν· ορισμένοι απ᾽ αυτούς μπαίνουν στη γραμμή κρατώντας τρία ακόντια, κι άλλοι πιάνουν απ᾽ τα χέρια κι απ᾽ τα πόδια αυτόν που στέλνουν να συναντήσει τον Σάλμοξη, κι αφού τον ανεβοκατεβάσουν στον αέρα, τον ρίχνουν πάνω στις αιχμές των ακοντίων.
[4.94.3] Κι αν ετούτος σφηνωθεί στις αιχμές και πεθάνει, πιστεύουν ότι εξιλέωσαν τον θεό· αν όμως δεν πεθάνει, τα βάζουν με τον μαντατοφόρο, λέγοντας πως είναι κακός, κι αφού τον φορτώσουν με κατηγορίες, στέλνουν άλλον· ό,τι παραγγελίες έχουν του τις δίνουν όσο ακόμα είναι ζωντανός.
[4.94.4] Οι ίδιοι αυτοί Θράκες, όταν βροντά κι αστράφτει, ρίχνοντας βέλη ψηλά προς τον ουρανό φοβερίζουν το θεό, γιατί πιστεύουν πως δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός απ᾽ τον δικό τους.
[4.95.1] Από τους Έλληνες που είναι εγκατεστημένοι στον Ελλήσποντο και στον Πόντο πληροφορήθηκα πως ετούτος ο Σάλμοξης ήταν άνθρωπος κι έζησε στη Σάμο, σα δούλος, μάλιστα δούλος του Πυθαγόρα, του γιου του Μνησάρχου·
[4.95.2] και πως εκεί κέρδισε την ελευθερία του, απόχτησε μεγάλη περιουσία κι αφού την απόχτησε έφυγε αποκεί και πήγε στη χώρα του· και καθώς οι Θράκες ζούσαν στη μιζέρια και ήταν αβανάκηδες, ο Σάλμοξης τούτος που έμαθε πώς ζούσαν οι Ίωνες, και φερσίματα πολύ πιο σοφά απ᾽ ό,τι θα περίμενες στη Θράκη —ο άνθρωπος είχε ζήσει ανάμεσα σε Έλληνες και κοντά στον Πυθαγόρα που στη σοφία δεν είχε τον όμοιό του—, ίδρυσε μια λέσχη για άντρες,
[4.95.3] όπου φιλοξενώντας τους πρώτους της πόλης και τραπεζώνοντάς τους τούς έκανε πρωτάκουστη διδασκαλία, δηλαδή πως ούτε ο ίδιος ούτε οι συμπότες του ούτε οι απόγονοί τους, στον αιώνα, θα πεθάνουν, αλλά πως θα πάνε σ᾽ έναν τέτοιο τόπο, όπου αιώνια θα περιδιαβάζουν απολαμβάνοντας απόλυτη ευτυχία.
[4.95.4] Και την ώρα που έκανε όσα καταγράψαμε κι έλεγε αυτά, κατασκεύαζε και μια υπόγεια κατοικία. Κι όταν αποτέλειωσε την κατοικία αυτή, χάθηκε από τα μάτια των Θρακών, κατέβηκε στο υπόγειο κι έζησε εκεί τρία χρόνια.
[4.95.5] Κι οι άλλοι να τον αποζητούν και να τον κλαίνε σαν πεθαμένο· και τον τέταρτο χρόνο εμφανίστηκε στους Θράκες κι έτσι πείστηκαν στα λόγια του Σάλμοξη. Αυτά λένε πως έκανε.
[4.96.1] Εγώ τα όσα λένε γι᾽ αυτόν και για την υπόγεια κατοικία του ούτε τ᾽ αμφισβητώ ούτε πάλι τους δίνω μεγάλη πίστη, νομίζω όμως πως τούτος ο Σάλμοξης έζησε πολλά χρόνια πριν από τον Πυθαγόρα.
[4.96.2] Τώρα, είτε έζησε κάποιος άνθρωπος Σάλμοξης είτε οι Γέτες τον έχουν θεό του τόπου τους, από μένα χαιρετίσματα. Αυτοί λοιπόν, που πιστεύουν σε τέτοια πράματα, υποδουλώθηκαν από τους Πέρσες κι αμέσως ακολούθησαν τον υπόλοιπο στρατό.
[4.97.1] Κι ο Δαρείος έφτασε στον Ίστρο, μαζί του και το πεζικό, και πέρασαν όλοι στην άλλη όχθη· κι αμέσως ύστερα ο Δαρείος διέταξε τους Ίωνες να διαλύσουν την πλωτή γέφυρα και να τον ακολουθήσουν πεζοί, όπως κι ο στρατός που ήταν στα καράβια.
[4.97.2] Την ώρα λοιπόν που ήταν να διαλύσουν οι Ίωνες τη γέφυρα και να εκτελέσουν τις διαταγές του, ο Κώης, ο γιος του Ερξάνδρου, που ήταν στρατηγός των Μυτιληναίων, είπε στον Δαρείο τα εξής, αφού προηγουμένως ρώτησε αν του άρεσε να δέχεται γνώμη από κάποιον που ήθελε να την εκφράσει:
[4.97.3] «Βασιλιά μου, μια κι έβαλες στο νου σου να εκστρατεύσεις σε μια χώρα, όπου δε θα δεις ούτε γη δουλεμένη μ᾽ αλέτρι ούτε πολιτεία κατοικημένη, άφησε λοιπόν αυτή τη γέφυρα να στέκεται στη θέση της κι ας μείνουν να τη φρουρούν αυτοί που τη συνδέσανε.
[4.97.4] Τώρα, αν τα πράματα μας έρθουν όπως τα θέλουμε και βρούμε τους Σκύθες, θα έχουμε δρόμο γυρισμού, κι αν πάλι δεν μπορέσουμε να τους βρούμε, τουλάχιστο θα ᾽ναι εξασφαλισμένος ο γυρισμός μας. Εγώ δε φοβήθηκα ποτέ μήπως νικηθούμε από τους Σκύθες σε μάχη, αλλά πολύ περισσότερο, μήπως δεν μπορέσουμε να τους βρούμε και στην περιπλάνησή μας μάς βρει κανένα κακό.
[4.97.5] Και θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως τα λέω αυτά για το συμφέρο μου, για να μείνω πίσω· λοιπόν εγώ αφήνω στην κρίση σου τη γνώμη που πιστεύω πως είναι η καλύτερη για σένα, βασιλιά μου· θα σε ακολουθήσω όμως και δε θα δεχτώ να μείνω πίσω».
[4.97.6] Τη χάρηκε πολύ αυτή τη γνώμη ο Δαρείος και του αποκρίθηκε έτσι: «Ξένε μου από τη Λέσβο, αν γυρίσω σώος στ᾽ ανάκτορά μου, οπωσδήποτε να έρθεις να παρουσιαστείς μπροστά μου, για να σε αμείψω για τις καλές σου συμβουλές με καλές πράξεις».
[4.98.1] Αυτά είπε κι ύστερα, δένοντας εξήντα κόμπους σ᾽ ένα σκοινί, κάλεσε σε σύναξη τους τυράννους των Ιώνων κι έλεγε τα εξής:
[4.98.2] «Άνδρες Ίωνες, παίρνω πίσω την απόφαση για τη γέφυρα που σας ανακοίνωσα προηγουμένως· κι εσείς κρατήστε αυτό το σκοινί και νά τί να κάνετε: από την ώρα που θα με δείτε να βαδίζω εναντίον των Σκυθών, αρχίστε αμέσως να λύνετε κάθε μέρα κι από έναν κόμπο· κι αν μες σ᾽ αυτό το διάστημα δεν εμφανιστώ αλλά περάσουν έτσι μια μια οι μέρες που μετριούνται με τους κόμπους, πάρτε τα καράβια σας και γυρίστε στις πόλεις σας.
[4.98.3] Αλλά ώς εκείνη τη μέρα, μια και άλλαξα γνώμη, να φρουρείτε τη γέφυρα, δείχνοντας όλο το ζήλο σας για τη διατήρηση και τη φύλαξή της. Κι αν τα κάνετε αυτά, θα μου προσφέρετε μεγάλη υπηρεσία». Αυτά λοιπόν είπε ο Δαρείος και χωρίς να χάσει καιρό προχώρησε μπροστά.
[4.99.1] Μπροστά από τη χώρα των Σκυθών, από τη μεριά της θάλασσας, βρίσκεται η Θράκη. Καθώς όμως η γη αυτή σχηματίζει κόλπο, αποκεί και πέρα αρχίζει η Σκυθία, κι ο Ίστρος χύνεται σ᾽ αυτή, με το στόμιό του στραμμένο προς τον νοτιοανατολικό άνεμο.
[4.99.2] Τώρα, αρχίζοντας από τον Ίστρο, θα περιγράψω την παραθαλάσσια περιοχή της Σκυθίας, έτσι που να μπορεί να υπολογιστεί η έκτασή της: από τον Ίστρο και πέρα είμαστε στην αρχαία Σκυθία, που βρίσκεται προς τα μεσημβρινά και το νότιο άνεμο, μέχρι μια πόλη που τη λένε Καρκινίτιδα.
[4.99.3] Αποκεί και πέρα η χώρα που βρέχεται από την ίδια θάλασσα είναι ορεινή και προεξέχει, από τη μεριά του Πόντου, και ανήκει στο έθνος των Ταύρων, ώς τη χερσόνησο που λέγεται Τραχία, κι αυτή φτάνει στη θάλασσα που βρέχει τη χώρα από τ᾽ ανατολικά.
[4.99.4] Γιατί οι δυο πλευρές της χώρας των Σκυθών βρέχονται από θάλασσα, η ανατολική και η νότια, όπως της Αττικής· και οι Ταύροι κατέχουν ένα μέρος της Σκυθίας, όπως ας πούμε θα συνέβαινε στην Αττική, στην περίπτωση που τα υψώματα του Σουνίου (που όσο μπαίνουν στη θάλασσα, τόσο ψηλώνουν), στην έκταση που ορίζει η γραμμή από το δήμο του Θορικού ώς το δήμο του Αναφλύστου, τα κατοικούσε άλλη φυλή κι όχι Αθηναίοι. Η παρομοίωσή μου ισχύει στο μέτρο που μπορούμε να παρομοιάσουμε μεγαλύτερα πράματα με μικρότερα.
[4.99.5] Λοιπόν, ένα τέτοιο σχήμα έχει η χώρα των Ταύρων. Και για όποιον δεν έχει περάσει με καράβι δίπλα απ᾽ αυτές τις ακτές της Αττικής, θα φέρω ένα άλλο παράδειγμα: ας υποθέσουμε πως απ᾽ τη χερσόνησο της Ιαπυγίας έκοβε μια περιοχή, που ορίζεται από μια γραμμή που πιάνει απ᾽ το λιμάνι του Βρεντεσίου ώς τον Τάραντα, και κατοικούσε στο ακρωτήριο άλλο έθνος κι όχι οι Ιάπυγες. Αναφέροντας αυτά τα παραδείγματα εννοώ ότι υπάρχουν κι άλλες περιοχές με παρόμοιο σχήμα, σαν κι αυτό που έχει η χώρα των Ταύρων.
[4.100.1] Τώρα, από τη χώρα των Ταύρων και πέρα κατοικούν πια οι Σκύθες στα μέρη που βρίσκονται βορειότερα από τους Ταύρους και σ᾽ εκείνα που είναι προς τη μεριά της ανατολικής θάλασσας (δηλαδή όσα βρίσκονται δυτικά από τον Κιμμέριο Βόσπορο και τη λίμνη Μαιήτιδα), ώς τον ποταμό Τάναη, που χύνεται στο μυχό αυτής της λίμνης.
[4.100.2] Τέλος, στα βορειότερα, προς το εσωτερικό της χώρας, η Σκυθία συνορεύει, με αφετηρία τον Ίστρο, πρώτα με τους Αγαθύρσους, κατόπι με τους Νευρούς, ύστερα με τους Ανδροφάγους και τέλος με τους Μελαγχλαίνους.
[4.101.1] Λοιπόν η Σκυθία σχηματίζει τετράγωνο που οι δυο πλευρές του βρέχονται από θάλασσα, καθώς το μάκρος της έκτασής της προς το εσωτερικό είναι απόλυτα ίσο με το μάκρος της παραθαλάσσιας έκτασής της.
[4.101.2] Γιατί η απόσταση από τον Ίστρο ώς τον Βορυσθένη είναι δρόμος δέκα ημερών, κι από τον Βορυσθένη ώς τη λίμνη τη Μαιήτιδα άλλων δέκα. Κι από τη θάλασσα προς το εσωτερικό, ώς τους Μελαγχλαίνους που κατοικούν βορειότερα απ᾽ τους Σκύθες, ο δρόμος είναι είκοσι ημερών.
[4.101.3] Λοιπόν, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, δρόμος μιας μέρας ισοδυναμεί με διακόσιους σταδίους. Κι έτσι η Σκυθία απλώνεται οριζόντια σε τέσσερες χιλιάδες σταδίους και κάθετα (από τη θάλασσα ώς τα βόρεια σύνορά της) σε άλλους τόσους σταδίους. Αυτό λοιπόν είναι το μέγεθος της χώρας αυτής.
[4.102.1] Κι οι Σκύθες, καθώς τα ᾽βαλαν κάτω κι είδαν πως μόνοι τους δεν μπορούσαν ν᾽ αποκρούσουν το στρατό του Δαρείου σε ανοιχτή μάχη, έστελναν αγγελιοφόρους στους γειτονικούς λαούς· αλλά κι εκείνων οι βασιλιάδες είχαν συγκεντρωθεί και συσκέπτονταν, καθότι μεγάλος στρατός βάδιζε προς τις χώρες τους.
[4.102.2] Κι οι βασιλιάδες που συγκεντρώθηκαν ήταν των Ταύρων και των Αγαθύρσων και των Ανδροφάγων και των Μελαγχλαίνων και των Γελωνών και των Βουδίνων και των Σαυροματών.
[4.103.1] Απ᾽ αυτούς, οι Ταύροι κρατούν τις εξής συνήθειες· θυσιάζουν στην Παρθένο θεά τούς ναυαγούς κι όσους Έλληνες φέρει το κύμα στη στεριά τους, μ᾽ έναν τέτοιο τρόπο: κάνουν τις αρχικές ιεροπραξίες κι ύστερα τους χτυπούν με ρόπαλο στο κεφάλι.
[4.103.2] Κι άλλοι λένε πως το σώμα το ρίχνουν κάτω, στο γκρεμό (γιατί ο ναός είναι χτισμένος πάνω σε γκρεμό), και το κεφάλι το μπήγουν σε πάσσαλο, κι άλλοι πάλι για το κεφάλι λένε τα ίδια, αλλά για το σώμα, πως δεν το ρίχνουν κάτω, στο γκρεμό, αλλά το θάβουν στη γη. Και η θεότητα αυτή, που στη χάρη της τους θυσιάζουν, οι Ταύροι οι ίδιοι τους λένε πως είναι η Ιφιγένεια, η κόρη του Αγαμέμνονα.
[4.103.3] Και τους εχθρούς, όσους πιάσουν αιχμάλωτους, νά τί τους κάνουν: κόβουν το κεφάλι και το φέρνουν στο σπίτι τους κι έπειτα το καρφώνουν σε μεγάλο πάσσαλο, που τον στήνουν όρθιο ψηλά πάνω από το σπίτι, έτσι που να ξεπερνά πολύ τη στέγη του, συνήθως πιο ψηλά από την καπνοδόχο· λένε πως τα κεφάλια αυτά τα κρεμάνε ψηλά, φρουρούς όλου του σπιτιού· και ζουν από τα λάφυρα κι από τον πόλεμο.
[4.104.1] Οι Αγάθυρσοι τώρα πάνω απ᾽ όλα έχουν την καλοπέραση και στολίζονται με χρυσαφικά όσο κανένας άλλος· με τις γυναίκες σμίγουν σαν όλες να είναι ολωνών, για να νιώθει ο ένας σαν αδερφός του άλλου, κι αυτή τους η συγγένεια να διώχνει το φθόνο και την έχθρα απ᾽ ανάμεσά τους· όσο για τ᾽ άλλα έθιμά τους, τα πήραν από τους Θράκες.
[4.105.1] Κι οι Νευροί κρατούν τα έθιμα των Σκυθών· αυτούς, μια γενιά πριν από την εκστρατεία του Δαρείου, τους βρήκε κακό, ν᾽ αναγκαστούν απ᾽ τα φίδια ν᾽ αφήσουν τη χώρα τους και να φύγουν. Γιατί η γη τους έβγαζε φίδια με το σωρό, όμως τα περισσότερα έπεσαν απάνω τους απ᾽ το βοριά, από την έρημο, τόσο που, στενεμένοι, πήγαν και κατοίκησαν μαζί με τους Βουδίνους, αφήνοντας έρημη τη χώρα τους.
[4.105.2] Μάλιστα δεν αποκλείεται οι άνθρωποι αυτοί να είναι μάγοι. Γιατί, καταπώς λένε οι Σκύθες και οι Έλληνες που ζουν στη Σκυθία, καθένας από τους Νευρούς μια φορά κάθε χρόνο για λίγες μέρες γίνεται λύκος κι ύστερα αμέσως ξαναπαίρνει την πρώτη του μορφή. Βέβαια, λέγοντας αυτά εμένα δε με πείθουν, όμως δε σταματούν να τα λένε, μάλιστα και όρκο παίρνουν λέγοντάς τα.
[4.106.1] Οι Ανδροφάγοι πάλι έχουν τα πιο άγρια συνήθεια απ᾽ όλους τους λαούς· ούτε το δίκιο λογαριάζουν ούτε σέβονται κανένα νόμο· κι είναι νομάδες, η φορεσιά τους είναι παρόμοια με τη σκυθική· μιλάνε δική τους γλώσσα, κι απ᾽ όλους αυτούς τους λαούς μονάχα αυτοί είναι ανθρωποφάγοι.
[4.107.1] Κι οι Μελάγχλαινοι, όλοι τους φορούν μαύρα ρούχα, κι απ᾽ αυτά πήραν τ᾽ όνομά τους, και κρατούν τα ίδια έθιμα με τους Σκύθες.
[4.108.1] Κι οι Βουδίνοι είναι λαός μεγάλος και πολυάριθμος, με βαθυγάλαζα μάτια, κοκκινοτρίχηδες. Κι έχει χτιστεί στη χώρα τους πόλη ξύλινη, που τ᾽ όνομά της είναι Γελωνός· η κάθε πλευρά του τείχους της έχει μάκρος τριάντα σταδίους, το ύψος του είναι μεγάλο, κι ολόκληρο είναι από ξύλο, και τα σπίτια τους είναι ξύλινα, και τα λατρευτικά τους χτίσματα·
[4.108.2] γιατί σ᾽ αυτή την πόλη υπάρχουν λατρευτικά χτίσματα που, καταπώς στην Ελλάδα, έχουν αγάλματα και βωμούς και ναούς, όλα από ξύλο, και κάθε τρία χρόνια τελούν Διονύσια και είναι μυημένοι στα βακχικά μυστήρια. Γιατί οι Γελωνοί από καταγωγή είναι Έλληνες, που ξεσηκώθηκαν απ᾽ τα εμπορικά κέντρα κι εγκαταστάθηκαν στη χώρα των Βουδίνων, κι η γλώσσα που μιλούν είναι ανάμεικτη, σκυθοελληνική.
[4.109.1] Αυτή τη γλώσσα λοιπόν των Γελωνών δεν τη μιλούν οι Βουδίνοι, ούτε Γελωνοί και Βουδίνοι ζουν με τον ίδιο τρόπο· γιατί οι Βουδίνοι, καθότι ντόπιοι, είναι νομάδες κι οι μόνοι στην περιοχή αυτή που τρων κουκουνάρια από πεύκο, ενώ οι Γελωνοί δουλεύουν τη γη και τρων ψωμί σιταρένιο κι έχουν κήπους, και δε μοιάζουν καθόλου με τους Βουδίνους στην όψη και στο χρώμα. Βέβαια οι Έλληνες και τους Βουδίνους τούς λένε Γελωνούς, αυτό όμως είναι λάθος.
[4.109.2] Κι η χώρα τους έχει από τη μια άκρη ώς την άλλη πυκνά δάση με κάθε λογής δέντρα για ξυλεία· μες στο πιο μεγάλο δάσος βρίσκεται λίμνη μεγάλη και βαθιά με γύρω γύρω βάλτους και καλαμιώνες· στα νερά της πιάνουν βίδρες και κάστορες κι άλλα άγρια ζώα με τετράγωνο πρόσωπο, που τα δέρματά τους τα παίρνουν και τα ράβουν πάνω στις κάπες τους, ενώ τ᾽ αμελέτητά τους τα χρησιμοποιούν για τις αρρώστιες της μήτρας.
[4.110.1] Κι όσο για τους Σαυρομάτες, διηγούνται αυτή την ιστορία: όταν οι Έλληνες έκαναν πόλεμο με τις Αμαζόνες (και τις Αμαζόνες οι Σκύθες τις λένε Οιόρπατα, που στην ελληνική γλώσσα σημαίνει τον ανδροκτόνο· γιατί οιόρ λένε τον άντρα, και το πατά σημαίνει σκοτώνω), τότε έχουν να λένε πως οι Έλληνες τις νίκησαν σε μάχη στο Θερμώδοντα ποταμό και γύριζαν με τα καράβια τους φέρνοντας μαζί τους σε τρία καράβια όσες Αμαζόνες μπόρεσαν να πιάσουν ζωντανές. Όμως αυτές στ᾽ ανοιχτά της θάλασσας όρμησαν πάνω στους άντρες και τους έσφαξαν,
[4.110.2] αλλά δεν είχαν ιδέα από καράβια ούτε πώς κουμαντάρουν το τιμόνι ούτε τα πανιά ούτε τα κουπιά· κι έτσι, αφού κατάσφαξαν τους άντρες, αρμένιζαν όπου τους πήγαινε το κύμα κι ο άνεμος, και φτάνουν στη Μαιήτιδα λίμνη, στους Κρημνούς· αυτοί οι Κρημνοί βρίσκονται στη χώρα των ελευθέρων Σκυθών. Εκεί οι Αμαζόνες αποβιβάστηκαν στη στεριά και πήραν να πορεύονται για κατοικημένους τόπους. Της πρώτης αγέλης αλόγων που συνάντησαν να βόσκει άρπαξαν τ᾽ άλογα και καβάλα πάνω σ᾽ αυτά διαγούμιζαν τη χώρα των Σκυθών.
[4.111.1] Κι οι Σκύθες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τί συμβαίνει. Γιατί δε γνώριζαν ούτε τη γλώσσα ούτε τη φορεσιά ούτε τη φυλή τους, αλλά απορούσαν, από πού να ήρθαν, και νόμιζαν πως είναι άντρες της ίδιας ηλικίας όλοι, νέοι, και τέλος έδωσαν μάχη μ᾽ αυτές. Κι όταν τελείωσε η μάχη, τα πτώματα έμειναν στα χέρια των νικητών, των Σκυθών, κι έτσι έμαθαν πως ήταν γυναίκες.
[4.111.2] Έκαναν λοιπόν σύσκεψη κι αποφάσισαν να μην τις σκοτώνουν πια, ό,τι κι αν γίνει, αλλά να στείλουν κοντά τους τούς νεότερους απ᾽ το στρατό τους, τόσους, όσες σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους υπόθεσαν ότι είναι εκείνες· και να στρατοπεδεύσουν κοντά σ᾽ εκείνες και να κάνουν κι αυτοί ό,τι θα ᾽καναν κι εκείνες, κι αν τους επιτεθούν αυτές, να μη δώσουν μάχη, αλλά ν᾽ αποτραβιούνται, κι όταν σταματήσουν αυτές την καταδίωξη, να πάνε κοντά τους και να στρατοπεδεύσουν. Ο λόγος που πήραν αυτές τις αποφάσεις οι Σκύθες ήταν που ήθελαν ν᾽ αποχτήσουν παιδιά απ᾽ αυτές.
[4.112.1] Έστειλαν λοιπόν τους νεαρούς κι αυτοί εκτελούσαν τις εντολές που πήραν. Κι οι Αμαζόνες κατάλαβαν πως δεν ήρθαν για να τις κάνουν κανένα κακό και τους άφηναν στην ησυχία τους· και κάθε μέρα που περνούσε το ένα στρατόπεδο σίμωνε στο άλλο. Κι οι νεαροί, όπως άλλωστε κι οι Αμαζόνες, δεν είχαν μαζί τους τίποτε άλλο παρά μονάχα τα όπλα και τ᾽ άλογά τους, και ζούσαν την ίδια ζωή μ᾽ εκείνες, από κυνήγι και διαγούμισμα.
[4.113.1] Λοιπόν οι Αμαζόνες το μεσημέρι έκαναν κάτι τέτοιο· διασκορπίζονταν κι η καθεμιά τους χωριστά ή δυο δυο απομακρύνονταν από τις άλλες, για να ξαλαφρώσουν με την άνεσή τους. Βλέποντας αυτό οι Σκύθες, έκαναν κι αυτοί το ίδιο. Κι ένας τους πέτυχε μια τους ξεμοναχιασμένη κι άρχισε να της βάζει χέρι, κι η Αμαζόνα δεν τον έκανε πέρα, αλλά τον άφησε να κάνει τη δουλειά του.
[4.113.2] Να του μιλήσει βέβαια δεν μπορούσε (γιατί ο ένας δεν καταλάβαινε τη γλώσσα του άλλου), όμως του έλεγε με χειρονομίες να ᾽ρθει την άλλη μέρα στο ίδιο μέρος και να φέρει μαζί τους κι άλλον ένα, εννοώντας να γίνουν δυο οι νεαροί, κι αυτή θα φέρει κι άλλη μια.
[4.113.3] Κι ο νεαρός, όταν γύρισε πίσω, διηγήθηκε αυτά στους υπόλοιπους, και την άλλη μέρα ήρθε στο γνωστό μέρος κι ετούτος που λέμε κι έφερε κι έναν άλλο, και βρήκε την Αμαζόνα να τον περιμένει μαζί με μια άλλη. Κι όταν τα ᾽μαθαν αυτά οι υπόλοιποι νεαροί, με τη σειρά τους κορφολόγησαν τις υπόλοιπες Αμαζόνες.
[4.114.1] Κατόπι έκαναν τα στρατόπεδά τους ένα και ζούσαν μαζί κι ο καθένας είχε γυναίκα εκείνη με την οποία έσμιξε την πρώτη φορά. Τώρα, τη γλώσσα των γυναικών οι άντρες δεν μπορούσαν να τη μάθουν, όμως οι γυναίκες κατάλαβαν τη γλώσσα των αντρών.
[4.114.2] Κι όταν έφτασαν να συνεννοούνται, οι άντρες είπαν στις Αμαζόνες τα εξής: «Εμείς έχουμε γονείς, έχουμε και χτήματα. Λοιπόν, ας σταματήσουμε να ζούμε μια τέτοια ζωή κι ας πάμε στον κόσμο τον πολύ και να ζούμε εκεί· γυναίκες μας θα έχουμε εσάς, καμιά άλλη!»
[4.114.3] Κι εκείνες αποκρίθηκαν: «Εμάς μας είναι αδύνατο να ζήσουμε μαζί με τις γυναίκες του τόπου σας· γιατί άλλες οι δικές τους συνήθειες, άλλες οι δικές μας. Εμείς έχουμε να κάνουμε με τόξα και ακόντια και ιππασία, και δεν ξέρουμε από γυναίκειες δουλειές, ενώ οι γυναίκες του τόπου σας δεν κάνουν τίποτ᾽ απ᾽ αυτά που αραδιάσαμε, αλλά καταγίνονται με γυναίκειες δουλειές και κάθονται στις άμαξές σας — ούτε στο κυνήγι πάνε ούτε πουθενά αλλού.
[4.114.4] Θα μας ήταν λοιπόν αδύνατο να ζήσουμε μονοιασμένες μαζί μ᾽ εκείνες. Αλλά, αν θέλετε να μας έχετε γυναίκες σας και να σας έχει ο κόσμος για τους πιο δίκαιους ανθρώπους, πηγαίνετε να βρείτε τους γονείς σας, πάρτε με κλήρο ό,τι σας πέφτει από τα χτήματα κι ύστερα ελάτε να ζήσουμε χωριστά από τους άλλους».
[4.115.1] Οι νεαροί τις άκουσαν κι έκαναν ό,τι τους είπαν. Πήραν με κλήρο ό,τι τους έπεφτε από τα χτήματα και γύρισαν στις Αμαζόνες. Κι οι γυναίκες τούς είπαν τα εξής:
[4.115.2] «Μας κυρίεψε φόβος και τρόμος· μπορούμε να ζήσουμε σ᾽ αυτό τον τόπο, την ώρα που από τη μια σας ξεκόψαμε από τους πατεράδες σας κι από την άλλη ρημάξαμε για τα καλά τη γη σας;
[4.115.3] Αλλά μια και θέλετε να μας έχετε γυναίκες, νά τί να κάνετε μαζί μας: ελάτε, να σηκωθούμε και να φύγουμε απ᾽ αυτή τη χώρα, να διαβούμε τον ποταμό Τάναη και να ζούμε εκεί».
[4.116.1] Οι νεαροί τις άκουσαν και σ᾽ αυτά. Διάβηκαν τον Τάναη και πορεύονταν σε τόπο που θέλει πορεία τριών ημερών από τον Τάναη προς την ανατολή του ήλιου και τριών από τη λίμνη Μαιήτιδα προς τον άνεμο του βοριά. Έφτασαν σε τούτη την περιοχή, όπου είναι εγκατεστημένοι σήμερα, και την έκαναν πατρίδα τους.
[4.116.2] Κι οι γυναίκες των Σαυροματών πήραν και ζουν από τότε σαν τις Αμαζόνες του παλιού καιρού, και βγαίνουν συχνά από το σπίτι τους για κυνήγι καβάλα σ᾽ άλογα μαζί με τους άντρες τους, αλλά και χωρίς τους άντρες τους, και πηγαίνουν στον πόλεμο φορώντας τα ίδια ρούχα με τους άντρες τους.
[4.117.1] Κι όσο για τη γλώσσα που μιλούν οι Σαυρομάτες, είναι τα σκυθικά, κάνουν όμως πολλά λάθη μιλώντας τα — κι η αιτία είναι παλιά: δεν τα έμαθαν καλά οι Αμαζόνες. Κι όσο για το γάμο, νά πώς τα κανόνισαν· καμιά κοπέλα δεν παντρεύεται προτού σκοτώσει εχθρό στρατιώτη. Μάλιστα μερικές απ᾽ αυτές και πεθαίνουν γερασμένες, πριν να παντρευτούν, γιατί δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν αυτό τον όρο.
[4.118.1] Λοιπόν ο αγγελιοφόροι των Σκυθών έφτασαν στη σύναξη των βασιλιάδων των εθνών που μόλις καταγράψαμε και τους μιλούσαν προσπαθώντας να τους εξηγήσουν ότι ο Πέρσης, αφού στην άλλη ήπειρο, την Ασία, υποδούλωσε όλους τους λαούς, γεφύρωσε το λαιμό του Βοσπόρου και διάβηκε στη δική τους ήπειρο, κι αφού διάβηκε και υποδούλωσε τους Θράκες, κάνει γέφυρα στον ποταμό Ίστρο, θέλοντας να υποτάξει κι όλες τις χώρες της περιοχής μας.
[4.118.2] «Έτσι λοιπόν ούτε να περάσει απ᾽ το νου σας η ιδέα να βγείτε από τη μέση, να σταυρώσετε τα χέρια σας και να μας αφήσετε να χαθούμε, αλλά μονοιασμένοι όλοι ν᾽ αντιμετωπίσουμε τον εχθρό που πατά τη γη μας. Λοιπόν, δεν θα τα πράξετε αυτά; Τότε δε μένει σε μας παρά, στενεμένοι, ή ν᾽ αφήσουμε τη χώρα μας και να φύγουμε ή να μείνουμε και να υποταχτούμε με όρους·
[4.118.3] γιατί τί άλλο μπορούμε να ελπίζουμε, αν εσείς αρνηθείτε να μας βοηθήσετε; Αλλά ύστερ᾽ απ᾽ αυτά κι εσάς σας περιμένει μοίρα το ίδιο βαριά. Γιατί μ᾽ όση εχθρική διάθεση έρχεται ο Πέρσης εναντίον μας, μ᾽ άλλη τόση κι εναντίον σας, κι ούτε με την κατάκτηση της χώρας μας θα ικανοποιηθεί τόσο, ώστε να σας αφήσει ήσυχους.
[4.118.4] Θα σας πούμε ένα μεγάλο επιχείρημα γι᾽ αυτά που λέμε· δηλαδή, αν ο Πέρσης κινούσε για εκστρατεία μονάχα εναντίον μας, θέλοντας να πάρει εκδίκηση για την παλιά του υποδούλωση, έπρεπε να βαδίσει εναντίον της χώρας μας χωρίς ν᾽ αγγίξει κανέναν άλλο, κι έτσι θα έκανε σε όλους φανερό πως κάνει εκστρατεία εναντίον των Σκυθών, όχι κι εναντίον άλλων.
[4.118.5] Αντίθετα τώρα, μόλις διάβηκε στην ήπειρό μας, αμέσως βάλθηκε να υποτάζει τους πάντες, κι έτσι έχει κιόλας στην εξουσία του και τους υπόλοιπους Θράκες, αλλά ακόμα και τους γείτονές μας, τους Γέτες».
[4.119.1] Ύστερ᾽ από αυτές τις προτάσεις των Σκυθών, οι βασιλιάδες που είχαν έρθει από τα έθνη αυτά έκαναν σύσκεψη κι οι γνώμες τους μοιράστηκαν στα δύο· από τη μια ο Γελωνός κι ο Βουδίνος κι ο Σαυρομάτης κράτησαν την ίδια στάση, δέχτηκαν να βοηθήσουν τους Σκύθες, κι από την άλλη ο Αγάθυρσος κι ο Νευρός κι ο Ανδροφάγος κι οι βασιλιάδες των Μελαγχλαίνων και των Ταύρων έδωσαν την ακόλουθη απάντηση στους Σκύθες:
[4.119.2] «Αν δεν ήσασταν εσείς που πρώτοι κάνατε κακό στους Πέρσες και που πρώτοι τους κηρύξατε πόλεμο, και μας ζητούσατε αυτά που τώρα ζητάτε, τότε τα λόγια σας θα φαίνονταν σωστά κι εμείς θα σας ακούαμε και θα κάναμε ό,τι κι εσείς·
[4.119.3] αντίθετα τώρα κι εσείς πατήσατε τη γη τους χωρίς να μας ρωτήσετε κι είχατε στην εξουσία σας τους Πέρσες, για όσο καιρό ο θεός σάς ευνοούσε, κι εκείνοι, καθώς ο ίδιος αυτός θεός τούς παρακίνησε, σας ανταποδίδουν τα ίσα.
[4.119.4] Όσο για μας, ούτε τότε κάναμε κάποιο κακό σ᾽ αυτούς τους ανθρώπους ούτε τώρα θα επιχειρήσουμε να τους κάνουμε κακό πρώτοι· αν όμως βαδίσουν κι εναντίον της χώρας μας και μας κάνουν πρώτοι αυτοί κακό, τότε κι εμείς δε θα συμβιβαστούμε· αλλά, ώσπου να ξεκαθαρίσουν όλ᾽ αυτά, εμείς δε βγαίνουμε από τη χώρα μας· καθότι πιστεύουμε πως οι Πέρσες δεν έρχονται εναντίον μας, αλλά εναντίον εκείνων που βρίσκονται στην αρχή της αδικίας».
[4.120.1] Όταν οι απεσταλμένοι γύρισαν κι έφεραν αυτές τις απαντήσεις, οι Σκύθες έκαναν σύσκεψη κι αποφάσισαν, μια και οι άλλοι δεν ήρθαν να τους ενισχύσουν σα σύμμαχοι, να μη δώσουν καμιά μάχη κατά μέτωπο, αλλά ν᾽ αποσύρονται αθόρυβα, και το ιππικό τους να υποχωρεί με αργό ρυθμό, και ρίχνοντας χώμα ν᾽ αχρηστεύουν τα πηγάδια που θα συναντούν στο δρόμο τους, και τις πηγές, και να ρημάζουν τη βλάστηση της γης, χωρισμένοι στα δυο·
[4.120.2] και με τη μια μοίρα, που βασιλιάς της ήταν ο Σκώπασης, να ενωθούν οι Σαυρομάτες· λοιπόν αυτοί να κάνουν τακτική υποχώρηση, αν ο Πέρσης στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση, κατευθείαν προς τον ποταμό Τάναη, ακολουθώντας στην υποχώρησή τους την ακτή της λίμνης Μαιήτιδας· όμως, έτσι και πάρει ν᾽ αποτραβιέται ο Πέρσης, να του επιτεθούν και να τον καταδιώκουν. Λοιπόν αυτή ήταν η μια μοίρα από τη χώρα των βασιλικών Σκυθών, που διατάχτηκε ν᾽ ακολουθήσει το δρόμο που είπαμε.
[4.120.3] Οι άλλες δυο μοίρες της βασιλικής χώρας, και η μεγάλη, που αρχηγός της ήταν ο Ιδάνθυρσος, και η τρίτη, που βασιλιάς της ήταν ο Τάξακης, αποφάσισαν να συγκεντρωθούν στο ίδιο μέρος και να ενισχυθούν με το στρατό των Γελωνών και των Βουδίνων, και, κρατώντας απόσταση δρόμου μιας ημέρας από τους Πέρσες, ν᾽ αποτραβιούνται αργά αργά, τηρώντας κατά την υποχώρησή τους τις αποφάσεις που πάρθηκαν.
[4.120.4] Λοιπόν πρώτα να υποχωρούν με κατεύθυνση κατευθείαν προς τις χώρες εκείνων που αρνήθηκαν να γίνουν σύμμαχοί τους, για να τους κάνουν κι αυτούς εμπολέμους (μια και με τη θέλησή τους δεν πήραν απάνω τους τον πόλεμο εναντίον των Περσών, να τους κάνουν τώρα εμπολέμους με το στανιό)· ύστερ᾽ απ᾽ αυτό να γυρίσουν στη χώρα τους και ν᾽ αναλάβουν επίθεση, αν τ᾽ αποφασίσουν, ύστερ᾽ από εκτίμηση της κατάστασης.
[4.121.1] Οι Σκύθες πήραν αυτές τα αποφάσεις και κίνησαν να συναντήσουν το στρατό του Δαρείου, αφού έστειλαν εμπροσθοφυλακή τους πρώτους και καλύτερους απ᾽ το ιππικό. Και τις άμαξες, μες στις οποίες ζούσαν τα παιδιά τους κι όλες οι γυναίκες τους, τις ξαπόστειλαν από πριν, με εντολή να προχωρούν όλο και πιο βορινά, και μαζί κι όλα τα βοσκήματά τους — κράτησαν μόνο όσα χρειάζονταν για την τροφή τους, τόσα μόνο.
[4.122.1] Λοιπόν αυτός ο κόσμος στάλθηκε από πιο πριν μακριά, ενώ η εμπροσθοφυλακή των Σκυθών βρήκε τους Πέρσες να ᾽χουν προχωρήσει δρόμο τριών ημερών από τον Ίστρο· κι από την ώρα που τους βρήκαν, στρατοπέδευαν αφήνοντας απόσταση από τον εχθρό δρόμο μιας μέρας κι αφάνιζαν ό,τι βλάσταινε από τη γη.
[4.122.2] Κι οι Πέρσες, όταν φάνηκε το σκυθικό ιππικό και το είδαν, βάδιζαν εναντίον τους ακολουθώντας τα ίχνη τους — κι εκείνοι ολοένα να υποχωρούν. Κατόπι, καθώς οι Πέρσες στράφηκαν εναντίον της μοίρας που ήταν μόνη, συνέχισαν την καταδίωξη προς τ᾽ ανατολικά και προς τον Τάναη.
[4.122.3] Κι όταν εκείνοι διάβηκαν τον ποταμό Τάναη, τον διάβηκαν κι οι Πέρσες στο κατόπι τους και τους καταδίωκαν, ώσπου διέσχισαν τη χώρα των Σαυροματών κι έφτασαν στη χώρα των Βουδίνων.
[4.123.1] Όσο καιρό λοιπόν οι Πέρσες διέσχιζαν τη χώρα των Σκυθών και των Σαυροματών, δεν έβρισκαν τίποτε να ρημάξουν, αφού η γη ήταν χέρσα, όταν όμως μπήκαν στη χώρα των Βουδίνων, εκεί λοιπόν βρήκαν στο δρόμο τους το ξύλινο τείχος, που το είχαν εγκαταλείψει οι Βουδίνοι, και, καθώς το τείχος ήταν άδειο εντελώς από υπερασπιστές, του έβαλαν φωτιά.
[4.123.2] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό συνέχιζαν την καταδίωξη ολοένα και πιο μπροστά ακολουθώντας τα ίχνη των Σκυθών, ώσπου διάβηκαν απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη τη χώρα αυτή κι έφτασαν στην έρημο. Κι η έρημος αυτή είναι εντελώς ακατοίκητη· βρίσκεται πέρα από τη χώρα των Βουδίνων και η έκτασή της είναι δρόμος εφτά ημερών.
[4.123.3] Πάνω απ᾽ την έρημο κατοικούν οι Θυσσαγέτες, κι από τη χώρα τους τέσσερες μεγάλοι ποταμοί, που διασχίζουν τη χώρα των Μαιητών, χύνονται στη λίμνη που λέγεται Μαιήτιδα, κι έχουν τα εξής ονόματα: Λύκος, Όαρος, Τάναης, Σύργης.
[4.124.1] Έφτασε λοιπόν ο Δαρείος στην έρημο και τότε σταμάτησε την πορεία και στρατοπέδευσε στις όχθες του ποταμού Οάρου. Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτό άρχισε να χτίζει οχτώ μεγάλα τείχη, αφήνοντας ανάμεσά τους ίση απόσταση, περίπου εξήντα σταδίους, που τα ερείπιά τους σώζονταν ακόμη στην εποχή μου.
[4.124.2] Κι ενώ αυτός καταγινόταν μ᾽ αυτά, οι Σκύθες που καταδίωκε, κάνοντας κυκλικό ελιγμό στα βορινότερα, ξαναγυρνούσαν στη Σκυθία. Και καθώς αυτοί είχαν γίνει εντελώς άφαντοι και χάθηκαν απ᾽ τα μάτια του, ο Δαρείος άφησε μισοτελειωμένα εκείνα τα τείχη και κάνοντας μεταβολή πορευόταν προς τα δυτικά, υποθέτοντας πως αυτοί είναι όλοι κι όλοι οι Σκύθες και πως πήραν να φεύγουν προς τα δυτικά.
[4.125.1] Και κάνοντας ταχύτατη προέλαση με το στρατό του έφτασε στη Σκυθία, όπου αμέσως ήρθε σ᾽ επαφή και με τις δύο μοίρες των Σκυθών, κι αφού ήρθε σ᾽ επαφή, καταδίωκε το στρατό τους που υποχωρούσε αφήνοντας απόσταση από τον εχθρό μιας μέρας δρόμο.
[4.125.2] Και καθώς ο Δαρείος δε χαλάρωνε την καταδίωξη, οι Σκύθες, σύμφωνα με το σχέδιό τους, υποχωρώντας μπήκαν στις χώρες εκείνων που αρνήθηκαν να συμμαχήσουν μαζί τους, και πρώτα πρώτα στη χώρα των Μελαγχλαίνων.
[4.125.3] Με την εισβολή τους Σκύθες και Πέρσες έκαναν τη χώρα αυτή άνω κάτω και κατόπι, οι Σκύθες μπροστά κι οι Πέρσες πίσω τους, πάτησαν τα μέρη των Ανδροφάγων, κι αφού κι αυτούς τους έκαναν άνω κάτω, συνέχισαν την υποχώρησή τους στη χώρα των Νευρών, τους έκαναν κι αυτούς άνω κάτω κι ύστερα οι Σκύθες συνέχισαν την υποχώρησή τους στους Αγαθύρσους.
[4.125.4] Κι οι Αγάθυρσοι, βλέποντας τους γείτονές τους να καταδιώκονται από τους Σκύθες και τις χώρες τους να γίνονται άνω κάτω, πριν να εισβάλουν στη χώρα τους οι Σκύθες, έστειλαν κήρυκες κι απαγόρευαν τους Σκύθες να διαβούν τα σύνορά τους, προειδοποιώντας τους πως, αν δοκιμάσουν να κάνουν εισβολή, θ᾽ αναμετρηθούν πρώτα μ᾽ αυτούς.
[4.125.5] Λοιπόν οι Αγάθυρσοι, ύστερ᾽ από αυτή την προειδοποίηση, κατευθύνθηκαν βιαστικά προς τα σύνορά τους, με την απόφαση να φράξουν το δρόμο στους εισβολείς, ενώ οι Μελάγχλαινοι και οι Ανδροφάγοι και οι Νευροί, όταν μπήκαν στη χώρα τους οι Πέρσες ταυτόχρονα με τους Σκύθες, όχι μόνο δεν έδειξαν αντρειοσύνη, αλλά ξέχασαν τις φοβέρες τους και πήραν να φεύγουν ολοένα και πιο βορινά, στην έρημο, πανικόβλητοι.
[4.125.6] Οι Σκύθες πάλι, ύστερα από την απαγόρευση, δε συνέχισαν την πορεία τους προς τη χώρα των Αγαθύρσων, αλλά από τη χώρα των Νευρών κατευθύνθηκαν προς τη δική τους, μπρος αυτοί και πίσω τους οι Πέρσες.
[4.1.2] Γιατί, όπως και παραπάνω έχω πει, οι Σκύθες εξουσίασαν την Άνω Ασία είκοσι οχτώ χρόνια. Δηλαδή, καταδιώκοντας τους Κιμμερίους, έκαναν εισβολή στην Ασία και κατέλυσαν το κράτος των Μήδων· γιατί αυτοί εξουσίαζαν την Ασία, πριν φτάσουν οι Σκύθες.
[4.1.3] Λοιπόν, τους Σκύθες που έλειψαν από τη χώρα τους είκοσι οχτώ χρόνια και γύρισαν ύστερ᾽ από τόσο καιρό στα μέρη τους, τους περίμενε αγώνας καθόλου μικρότερος από τον αγώνα με τους Μήδους· γιατί συνάντησαν αντίσταση από στράτευμα πολυάριθμο, καθώς οι γυναίκες των Σκυθών, επειδή οι άντρες τους ήταν φευγάτοι για πολύ καιρό, έσμιγαν συχνά με τους δούλους τους.
[4.2.1] Τους δούλους τους οι Σκύθες τούς τυφλώνουν όλους, κι αιτία είναι το γάλα που πίνουν· και νά πώς κάνουν: παίρνουν για φυσερά κούφια κόκαλα, ολόιδια με φλογέρα, κι αφού τα χώσουν στο αιδοίο της φοράδας, φυσούν με το στόμα τους· και την ώρα που ο ένας φυσά, ο άλλος αρμέγει. Και λένε πως ο λόγος του κάνουν αυτό είναι ο εξής· με το φύσημα και οι φλέβες της φοράδας φουσκώνουν και τα μαστάρια κατεβαίνουν.
[4.2.2] Κι αφού αρμέξουν το γάλα, το χύνουν σε βαθουλωτά ξύλινα αγγειά, στήνουν τους τυφλούς γύρω γύρω απ᾽ τ᾽ αγγειά και τους βάζουν να χτυπούν το γάλα· κι απ᾽ αυτό, όσο στέκεται πάνω πάνω, το μαζεύουν και το ᾽χουν για ανώτερο, κι όσο μένει στον πάτο το ᾽χουν για κατώτερο από τ᾽ άλλο. Γι᾽ αυτούς λοιπόν τους λόγους οι Σκύθες καθέναν που θα πέσει στα χέρια τους τον τυφλώνουν, γιατί δεν αποζούν από τ᾽ αλέτρι, αλλά απ᾽ τα κοπάδια.
[4.3.1] Λοιπόν από τούτους τους δούλους και τις γυναίκες τους τούς ξεπρόβαλε μια νέα γενιά, που, αφού έμαθαν το πώς γεννήθηκαν, τους πρόβαλαν αντίσταση, όταν αυτοί γυρνούσαν στην πατρίδα τους από τη Μηδία.
[4.3.2] Και πρώτα πρώτα έκοψαν τους δρόμους που έφερναν στη χώρα τους σκάβοντας μια πλατιά τάφρο, που τραβούσε από τα βουνά της χώρας των Ταύρων ίσαμε τη λίμνη τη Μαιήτιδα, εκεί που αυτή έχει το μεγαλύτερο πλάτος· και κατόπι, καθώς οι Σκύθες προσπαθούσαν να μπουν στη χώρα τους, αυτοί στρατοπέδευσαν απέναντι και τους πολεμούσαν.
[4.3.3] Κι ύστερ᾽ από πολλές μάχες οι Σκύθες δε βλέπανε κανένα όφελος από τη μάχη, οπότε ένας τους είπε τα εξής: «Τί ᾽ναι αυτά που κάνουμε, Σκύθες; Με το να δίνουμε μάχη με τους δούλους μας, από τη μια εμείς οι ίδιοι σκοτωνόμαστε και λιγοστεύουμε, κι από την άλλη σκοτώνοντας εκείνους αποδώ και πέρα θα ᾽χουμε λιγότερους υποταχτικούς.
[4.3.4] Λοιπόν προτείνω ν᾽ αφήσουμε τώρα τις λόγχες και τα τόξα κι ο καθένας μας να πάρει το καμτσίκι που έχει για το άλογο και να προχωρήσουμε προς το μέρος τους. Γιατί, όσο μας έβλεπαν να κρατάμε όπλα, ετούτοι νόμιζαν πως είναι της ίδιας σειράς με μας κι από πατεράδες της ίδια σειράς· όμως, όταν μας δουν να κρατάμε καμτσίκια, κι όχι όπλα, θ᾽ αντιληφτούν ότι είναι δούλοι μας και θα το νιώσουν καλά και δε θα προβάλουν αντίσταση».
[4.4.1] Τ᾽ άκουσαν αυτά οι Σκύθες και τα ᾽καναν πράξη· κι οι άλλοι σάστισαν μ᾽ αυτό που έβλεπαν, άφησαν κάθε σκέψη για μάχη και το ᾽βαλαν στα πόδια. Έτσι οι Σκύθες εξουσίασαν την Ασία και, όταν κατόπιν τους απόδιωξαν οι Μήδοι, μ᾽ αυτό τον τρόπο γύρισαν στον τόπο τους. Γι᾽ αυτό το λόγο λοιπόν ο Δαρείος, θέλοντας να πάρει εκδίκηση, έκανε επιστράτευση για να εκστρατεύσει εναντίον τους.
[4.5.1] Κατά τα λεγόμενα των Σκυθών, απ᾽ όλα τα έθνη το πιο νέο είναι το δικό τους, και νά πώς δημιουργήθηκε· ο πρώτος άνθρωπος που γεννήθηκε σ᾽ αυτή τη χώρα, που ήταν ερημιά, λεγόταν Ταργίταος· και γονείς αυτουνού του Ταργίταου λένε πως είναι (εγώ δε δίνω πίστη στα λόγια τους, όμως το λένε) ο Δίας και μια θυγατέρα του ποταμού Βορυσθένη.
[4.5.2] Λοιπόν, πως από μια τέτοια γενιά γεννήθηκε ο Ταργίταος και πως απόχτησε τρία παιδιά, τον Λιπόξαη και τον Αρπόξαη και τον μικρότερο, τον Κολάξαη.
[4.5.3] Ότι, την εποχή που βασίλευαν αυτοί, έπεσαν στη χώρα των Σκυθών, ουρανοκατέβατα, χρυσά σύνεργα, έν᾽ αλέτρι κι ένας ζυγός και μια σάγαρη και μια κούπα. Και πως από τους τρεις πρώτος τα είδε ο μεγαλύτερος και πήγε κοντά, θέλοντας να τα πάρει, όμως, μόλις πλησίασε, το χρυσάφι πύρωσε,
[4.5.4] και πως, όταν αυτός αποτραβήχτηκε, πλησίασε ο δεύτερος, και έγινε πάλι το ίδιο με το χρυσάφι. Λοιπόν, λένε πως αυτούς τους απόδιωξε με το πύρωμά του το χρυσάφι, όμως, όταν πλησίασε ο τρίτος ο μικρότερος, σε τούτον το χρυσάφι έσβησε, και πως εκείνος το κουβάλησε στο σπίτι του· και πως τα μεγαλύτερα αδέρφια του ύστερ᾽ απ᾽ αυτό συμφώνησαν να παραδώσουν στον μικρότερο όλη τη βασιλική εξουσία.
[4.6.1] Λένε λοιπόν πως απόγονοι του Λιπόξαη είναι η φυλή των Σκυθών που λέγονται Αυχάτες, του μεσαίου, του Αρπόξαη, αυτοί που λέγονται Κατίαροι και Τράσπιες, και του μικρότερού τους, η φυλή που βασιλεύει και λέγονται Παραλάτες·
[4.6.2] και πως το κοινό όνομα όλων τους, Σκολότες, το πήραν απ᾽ τον βασιλιά τους· Σκύθες τούς ονόμασαν οι Έλληνες.
[4.7.1] Λοιπόν έτσι λένε ότι δημιουργήθηκε το έθνος τους οι Σκύθες, και λένε ακόμα πως από τον πρώτο βασιλιά τους, τον Ταργίταο, ώς την εισβολή του Δαρείου στη χώρα τους δεν πέρασαν περισσότερα από χίλια χρόνια, αλλά τόσα ακριβώς. Και το χρυσάφι τους το ιερό το φυλάνε οι βασιλιάδες τους με τη μεγαλύτερη φροντίδα και, προσφέροντάς του μεγάλες θυσίες κάθε χρόνο, ζητούν τη χάρη του.
[4.7.2] Κι όποιος, όσο κρατά η γιορτή, κοιμηθεί τη νύχτα στο ύπαιθρο φυλάγοντας το ιερό χρυσάφι, λένε οι Σκύθες πως αυτός δε βγάζει τη χρονιά· και πως του δίνουν γι᾽ αυτό τόση γη, όση θα τρέξει ένα γύρο ο ίδιος πάνω σ᾽ άλογο σε μια μέρα. Και πως, καθώς η χώρα του ήταν απέραντη, ο Κολάξαης δημιούργησε τρία βασίλεια για τα παιδιά του, κι απ᾽ αυτά το ένα το έκανε πολύ μεγάλο, εκείνο όπου φυλάγεται το χρυσάφι.
[4.7.3] Τώρα, για τα μέρη που βρίσκονται προς τον βόρειο άνεμο, πέρα απ᾽ τους πιο απόμακρους οικισμούς της χώρας τους, λένε πως είναι αδύνατο κανείς είτε να δει είτε να περάσει πιο πέρα, κι ο λόγος είναι τα φτερά που γεμίζουν τον αέρα· γιατί και η γη κι ο αέρας είναι γεμάτοι φτερά, κι αυτά είναι που δε σ᾽ αφήνουν να δεις.
[4.8.1] Αυτά λοιπόν λένε για το έθνος τους και για τη χώρα που βρίσκεται πιο πέρ᾽ απ᾽ αυτούς οι Σκύθες, ενώ οι Έλληνες που κατοικούν στον Πόντο τα εξής: πως ο Ηρακλής, σαλαγώντας τα βόδια του Γηρυόνη, έφτασε σ᾽ αυτή τη χώρα που ήταν ερημιά, αυτή στην οποία ζουν τώρα οι Σκύθες.
[4.8.2] Και πως ο Γηρυόνης κατοικούσε μακριά από τον Πόντο, αφού ζούσε στο νησί που οι Έλληνες το λένε Ερύθεια, εκεί κατά τα Γάδειρα, που είναι έξω από τις Ηράκλειες στήλες, στην ακρογιαλιά του Ωκεανού. Και λένε βέβαια μερικοί για τον Ωκεανό πως, ξεκινώντας αποκεί που ανατέλλει ο ήλιος, κυλά το ρέμα του γύρω απ᾽ ολόκληρη τη γη — αυτά όμως είναι μόνο λόγια· γιατί κανείς τους δε δίνει πραγματικές αποδείξεις.
[4.8.3] Κι ο Ηρακλής αποκεί έφτασε στη χώρα που σήμερα ονομάζουμε Σκυθία· λοιπόν, καθώς τον βρήκε κακοχειμωνιά και παγωνιά, λένε πως έσυρε απάνω του τη λεοντή, σκεπάστηκε κι έπεσε σε ύπνο βαρύ, και πως τότε οι φοράδες του, που βοσκούσαν κάτω απ᾽ την άμαξα, έγιναν άφαντες — τα ᾽φερε έτσι κάποιος θεός.
[4.9.1] Και πως, μόλις ο Ηρακλής ξύπνησε, βάλθηκε να τις ψάχνει, κι αφού διάβηκε απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη όλη τη χώρα, στο τέλος έφτασε στην περιοχή που ονομάζεται Υλαία· και πως εκεί βρήκε σε μια σπηλιά μια κόρη–τέρας: μια Έχιδνα με διπλή φύση, που από τους γοφούς και πάνω ήταν γυναίκα κι αποκεί και κάτω φίδι·
[4.9.2] πως σάστισε βλέποντάς την κι ύστερα τη ρώτησε αν είδε πουθενά φοράδες αδέσποτες· και πως εκείνη του αποκρίθηκε ότι τις είχε η ίδια κι ότι δε θα του τις δώσει πίσω πριν σμίξει μαζί της· και πως ο Ηρακλής έσμιξε μαζί της μ᾽ αυτή την αντιμισθία.
[4.9.3] Λοιπόν, λένε πως εκείνη όλο κι ανέβαλε να του δώσει πίσω τις φοράδες, γιατί ήθελε όσο γίνεται πιο πολύ καιρό να έχει τον Ηρακλή κοντά της, ενώ αυτός ήθελε να τις πάρει και να πάει στη δουλειά του· πως επιτέλους αυτή του τις έδωσε πίσω λέγοντας: «Τις φοράδες σου αυτές που έφτασαν εδώ σου τις φύλαξα εγώ κι εσύ μου πλήρωσες τα βρετίκια· γιατί μου χάρισες τρία αγόρια που έχω στην κοιλιά·
[4.9.4] πες μου, τί να κάνω μ᾽ αυτά, όταν μεγαλώσουν, να τ᾽ αφήσω να ζήσουν εδώ (μια κι εγώ εξουσιάζω αυτή τη χώρα) ή να τα στείλω κοντά σου;» Λοιπόν, λένε πως εκείνη αυτή την ερώτηση έκανε, κι εκείνος της αποκρίθηκε:
[4.9.5] «Όταν δεις πως τα παιδιά έγιναν άντρες, κάνε τα εξής και δε θ᾽ αστοχήσεις: όποιον απ᾽ αυτούς δεις να τεντώνει ετούτο το τόξο έτσι, πέρα για πέρα, και να ζώνεται ετούτον το ζωστήρα μ᾽ αυτό τον τρόπο, ε, αυτόν κάνε να κατοικήσει σ᾽ ετούτη τη χώρα· όποιος όμως δεν καταφέρνει τις πράξεις που εγώ παραγγέλνω, διώξε τον μακριά από τη χώρα. Κι αν κάνεις αυτά, και την ψυχή σου θα ευφράνεις και τις εντολές μου θα εκτελέσεις».
[4.10.1] Λένε λοιπόν πως εκείνος τέντωσε το ένα από τα δυο τόξα του (γιατί ώς τότε δυο κουβαλούσε ο Ηρακλής) κι έδειξε πώς δενόταν ο ζωστήρας και κατόπι παράδωσε και το τόξο και το ζωστήρα (ετούτος είχε στο κούμπωμά του χρυσή κούπα)· και πως, αφού τα έδωσε, σηκώθηκε κι έφυγε· κι εκείνη απ᾽ τη μεριά της, όταν τα παιδιά που γέννησε έγιναν άντρες, πρώτα πρώτα τους έδωσε ονόματα: τον ένα τους τον είπε Αγάθυρσο, τον επόμενο Γελωνό και τον μικρότερο Σκύθη· ύστερα, έχοντας στο νου της την παραγγελία, έβαλε σε πράξη τις εντολές που είχε πάρει.
[4.10.2] Και πως τα δυο από τα παιδιά της, τον Αγάθυρσο και τον Γελωνό, που δεν μπόρεσαν να τα βγάλουν πέρα με τον άθλο που τους πρότεινε, τους έδιωξε απ᾽ τη χώρα τους η μάνα που τους γέννησε, όμως ο μικρότερός τους, ο Σκύθης, τα έβγαλε πέρα κι έμεινε για πάντα στη χώρα.
[4.10.3] Και πως από τον Σκύθη, το γιο του Ηρακλή, κατάγεται η βασιλική δυναστεία των Σκυθών, κι από εκείνη την κούπα οι Σκύθες ακόμα και σήμερα κρεμούν στο ζωστήρα τους κούπες, και ακόμη, το που έμεινε μονάχα ο Σκύθης στη χώρα το χρωστά σε τέχνασμα της μητέρας του. Αυτά λοιπόν λένε οι Έλληνες που κατοικούν στον Πόντο.
[4.11.1] Αλλά υπάρχει και μια άλλη παράδοση —κι εγώ τη βρίσκω πολύ πιο κοντά στην αλήθεια απ᾽ τις άλλες— που λέει τα εξής: πως οι νομάδες Σκύθες που κατοικούσαν στην Ασία, στενεμένοι από τον πόλεμο που τους έκαναν οι Μασσαγέτες, διάβηκαν βιαστικά τον ποταμό Αράξη και πέρασαν στη χώρα των Κιμμερίων (γιατί η χώρα που τώρα κατοικούν οι Σκύθες λένε πως παλιότερα ήταν των Κιμμερίων)·
[4.11.2] και πως με την εισβολή των Σκυθών οι Κιμμέριοι έκαναν συμβούλιο, αφού στρατός μεγάλος βάδιζε εναντίον τους, και κει υποστηρίχτηκαν δυο γνώμες αντίθετες μεταξύ τους, με πείσμα η καθεμιά τους, η πιο γενναία όμως ήταν των βασιλιάδων· γιατί η γνώμη του λαού εκεί το πήγαινε, πως θα ᾽χαν όφελος μόνο αν σηκωθούν να φύγουν, και να μη βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή τους αντιμετωπίζοντας πολλούς εχθρούς, ενώ των βασιλιάδων η γνώμη ήταν να δώσουν μάχη με τους εισβολείς για τη γη τους.
[4.11.3] Πως οι πρώτοι αποφάσισαν να σηκωθούν και να φύγουν παραδίνοντας χωρίς αντίσταση τη χώρα στους επιδρομείς, ενώ οι βασιλιάδες αποφάσισαν να πεθάνουν και να κείτονται στη χώρα τους, και να μη φύγουν μαζί με το λαό, λογαριάζοντας και πόση ευτυχία τούς χάρισε αυτή και πόσα βάσανα ήταν σίγουρο ότι θα τους περιμένουν αν φύγουν από την πατρίδα.
[4.11.4] Και πως, καθώς πήραν αυτή την απόφαση, χωρίστηκαν σε δυο σχηματισμούς με ίσο αριθμό αντρών στον καθένα κι έδωσαν μάχη μεταξύ τους· και λένε πως τους βασιλιάδες, που μ᾽ αυτόν τον τρόπο αλληλοσκοτώθηκαν όλοι τους, τους έθαψε ο λαός των Κιμμερίων στις όχθες του ποταμού Τύρη (ο τάφος τους ακόμα φαίνεται), κι αφού τους έθαψαν έτσι, εγκατέλειψαν τη χώρα τους, κι οι Σκύθες, όταν μπήκαν σ᾽ αυτήν, κυρίεψαν μια έρημη χώρα.
[4.12.1] Και σήμερα υπάρχουν στη Σκυθία τείχη Κιμμερικά, υπάρχει πορθμός Κιμμερικός, υπάρχει και περιοχή που λέγεται Κιμμερία· υπάρχει κι ο Βόσπορος που ονομάζεται Κιμμερικός.
[4.12.2] Κι είναι φανερό ότι οι Κιμμέριοι, φεύγοντας προς την Ασία για να γλιτώσουν από τους Σκύθες, έχτισαν αποικία στη χερσόνησο, όπου σήμερα είναι χτισμένη η ελληνική πόλη Σινώπη. Κι είναι επίσης φανερό ότι οι Σκύθες τούς καταδίωξαν και μπήκαν στη χώρα των Μήδων παίρνοντας λάθος δρόμο.
[4.12.3] Γιατί από τη μεριά τους οι Κιμμέριοι στη φυγή τους ακολουθούσαν σταθερά τον παραθαλάσσιο δρόμο, ενώ οι Σκύθες τούς καταδίωκαν έχοντας στο δεξί τους χέρι τον Καύκασο, κι έτσι, παίρνοντας το δρόμο που περνούσε από το εσωτερικό της χώρας, μπήκαν στη χώρα των Μήδων. Νά, αυτή είναι η άλλη παράδοση που την ακούσαμε κι από Έλληνες κι από βαρβάρους.
[4.13.1] Ο Αριστέας πάλι, ο γιος του Καϋστροβίου από την Προκόννησο, γράφοντας το επικό του ποίημα, είπε πως έφτασε στη χώρα των Ισσηδόνων σε κατάσταση απολλώνειας έκστασης, κι ότι πιο πέρα από τους Ισσηδόνες κατοικούν άνθρωποι μονόφθαλμοι, οι Αριμασποί, και πέρ᾽ απ᾽ αυτούς οι γρύπες οι χρυσοφύλακες, και πιο βόρεια απ᾽ αυτούς οι Υπερβόρειοι, που φτάνουν ώς τη θάλασσα.
[4.13.2] Λοιπόν, πως όλοι αυτοί, με εξαίρεση τους Υπερβορείους, πρώτα οι Αριμασποί κι ύστερα όλοι οι άλλοι, πατούσαν τη γη των γειτόνων τους, κι έτσι οι Αριμασποί έδιωξαν με τη βία τους Ισσηδόνες από τη χώρα τους, οι Ισσηδόνες τους Σκύθες, και οι Κιμμέριοι, που κατοικούσαν στις ακτές της νότιας θάλασσας, στενεμένοι από τους Σκύθες εγκατέλειψαν τη χώρα τους. Έτσι λοιπόν ούτε κι αυτός συμφωνεί με τους Σκύθες σ᾽ ό,τι αφορά τη χώρα αυτή.
[4.14.1] Τώρα, από πού καταγόταν ο Αριστέας, ο ποιητής αυτού του έπους, έχει ειπωθεί· θα πω όμως την ιστορία που άκουσα γι᾽ αυτόν στην Προκόννησο και στην Κύζικο. Λένε δηλαδή πως ο Αριστέας, από οικογένεια της πρώτης σειράς μέσα στην πόλη τους, μόλις μπήκε μέσα σε υφαντήριο στην Προκόννησο, πέθανε, και πως ο υφαντής έκλεισε καλά το εργαστήρι του κι έσπευσε να ειδοποιήσει τους συγγενείς του νεκρού.
[4.14.2] Και πως το νέο πια είχε κάνει το γύρο της πόλης, ότι ο Αριστέας πέθανε και πάει, όταν ήρθε από την πόλη Αρτάκη ένας Κυζικηνός και αμφισβητούσε την είδηση, επιμένοντας πως συναπαντήθηκε με τον Αριστέα που πορευόταν για την Κύζικο και πως πιάσανε κουβέντα. Κι αυτός με πείσμα ν᾽ αμφισβητεί, όμως οι συγγενείς του νεκρού έφτασαν στο υφαντήριο μ᾽ όλα τα χρειαζούμενα για να σηκώσουν το νεκρό για ταφή.
[4.14.3] Όμως, λένε πως, όταν άνοιξαν την πόρτα της οικοδομής, δε φαινόταν ούτε πεθαμένος ούτε ζωντανός ο Αριστέας. Και πως ύστερα από έξι χρόνια παρουσιάστηκε αυτός στην Προκόννησο κι έγραψε αυτό το επικό ποίημα, που σήμερα οι Έλληνες το ονομάζουν Τα Αριμάσπεια, και πως μόλις το έγραψε έγινε άφαντος για δεύτερη φορά.
[4.15.1] Λοιπόν αυτά λένε αυτές οι πολιτείες, εγώ όμως έμαθα τα παρακάτω περιστατικά που έγιναν στο Μεταπόντιο της Ιταλίας διακόσια σαράντα χρόνια ύστερ᾽ από τη δεύτερη φορά που έγινε άφαντος ο Αριστέας· τόσα τα έβγαζα συνδυάζοντας τα όσα λέγονται στην Προκόννησο και το Μεταπόντιο.
[4.15.2] Οι Μεταποντίνοι λένε πως εμφανίστηκε στη χώρα τους ο ίδιος ο Αριστέας και τους παράγγειλε να ιδρύσουν βωμό για τον Απόλλωνα και δίπλα του να στήσουν ανδριάντα με επιγραφή «Αριστέας ο Προκοννήσιος», γιατί, τους είπε, η χώρα τους είναι η μοναδική από τις Ιταλιωτικές που την επισκέφτηκε ο Απόλλων, κι ότι ακόλουθός του ήταν ο ίδιος — αυτός που τώρα είναι Αριστέας. Αλλά πως τότε, όταν ήταν στην ακολουθία του θεού, ήταν κοράκι.
[4.15.3] Και, λένε οι Μεταποντίνοι πως, αφού είπε αυτό, έγινε άφαντος· ακόμα, πως έστειλαν ανθρώπους τους στους Δελφούς και ρωτούσαν το θεό τί ήταν αυτός ο άνθρωπος–φάντασμα. Και πως η Πυθία τούς παράγγειλε ν᾽ ακούσουν το φάντασμα, κι αν το ακούσουν, θα ᾽χουν μεγαλύτερο διάφορο. Και πως αυτοί τα δέχτηκαν αυτά και τα εκτέλεσαν κατά γράμμα.
[4.15.4] Και σήμερα είναι στημένος ανδριάντας με την επιγραφή «Αριστέας» ακριβώς δίπλα από το βωμό του Απόλλωνα, περιτριγυρισμένος από δαφνόδεντρα — κι ο βωμός βρίσκεται στην αγορά. Λοιπόν, σα να ᾽ναι αρκετά τα όσα είπαμε για τον Αριστέα.
[4.16.1] Τώρα, τί υπάρχει πέρα απ᾽ τη χώρα που έχω πρόθεση να περιγράψω σ᾽ αυτό το μέρος της ιστορίας μου, κανένας δεν το ξέρει με βεβαιότητα· γιατί οπωσδήποτε δεν μπορώ να έχω πληροφορίες από κανέναν που να υποστηρίζει ότι τη γνώρισε ως αυτόπτης. Γιατί ακόμα κι ο Αριστέας, για τον οποίο έκανα λόγο λίγο παραπάνω, ούτε κι ως ποιητής ετούτος σ᾽ αυτό του το έπος είπε ότι έφτασε πιο πέρα από τους Ισσηδόνες, αλλά περιέγραψε τα πιο πέρα απ᾽ όσα είχε ακούσει, δηλώνοντας πως οι Ισσηδόνες είναι που τα λένε αυτά.
[4.16.2] Αλλά όσες εξακριβωμένες πληροφορίες μπορέσαμε να εξασφαλίσουμε από διηγήσεις άλλων για τις πιο απομακρυσμένες περιοχές, θα τις εκθέσουμε όλες.
[4.17.1] Από το εμπορικό κέντρο των Βορυσθενιτών (επειδή αυτό βρίσκεται ακριβώς στο μέσο της παραθαλάσσιας περιοχής [ολόκληρης] της Σκυθίας), από αυτό ξεκινώντας πρώτους συναντάς τους Καλλιπίδες, που είναι Ελληνοσκύθες, και πιο πάνω απ᾽ αυτούς άλλο έθνος, που ονομάζονται Αλιζώνες. Λοιπόν, κι ετούτοι και οι Καλλιπίδες στις άλλες τους ασχολίες δε διαφέρουν από τους Σκύθες, όμως σιτάρι και σπέρνουν και τρώνε, όπως και κρεμμύδια και σκόρδα και φακές και κεχρί.
[4.17.2] Και πιο πάνω από τους Αλιζώνες κατοικούν οι Σκύθες γεωργοί, που σπέρνουν σιτάρι όχι για να το τρώνε, αλλά για να το πουλούν. Και πιο πάνω απ᾽ αυτούς κατοικούν οι Νευροί, αλλά η περιοχή που βρίσκεται βορειότερα απ᾽ τους Νευρούς, όσο ξέρουμε, είναι έρημη από ανθρώπους. Λοιπόν, αυτά τα έθνη βρίσκονται στην περιοχή του ποταμού Ύπανη, στα δυτικά του Βορυσθένη.
[4.18.1] Τώρα, όταν περάσεις στην άλλη όχθη του Βορυσθένη, ξεκινώντας από τη θάλασσα πρώτα συναντάς την Υλαία· και πέρ᾽ απ᾽ αυτήν ζουν Σκύθες γεωργοί, αυτούς που οι Έλληνες που ζουν στις όχθες του ποταμού Ύπανη τους ονομάζουν Βορυσθενίτες, κρατώντας για τον εαυτό τους το όνομα Ολβιοπολίτες.
[4.18.2] Λοιπόν αυτοί οι Σκύθες γεωργοί κατέχουν μια περιοχή που θέλει πορεία τριών ημερών προς τ᾽ ανατολικά και φτάνουν στον ποταμό που έχει τ᾽ όνομα Παντικάπης, ενώ προς τον άνεμο του βοριά θέλει ταξίδι με πλοίο έντεκα ημερών προς τις πηγές του Βορυσθένη· η χώρα όμως που βρίσκεται πιο πέρα απ᾽ αυτούς είναι ερημιά σε μεγάλη έκταση·
[4.18.3] και πέρα απ᾽ την ερημιά ζουν οι Ανδροφάγοι, ένα έθνος διαφορετικό απ᾽ τ᾽ άλλα, εντελώς άσχετο με τους Σκύθες. Λοιπόν, η χώρα που βρίσκεται πιο πάνω απ᾽ αυτούς είναι πια κυριολεκτικά ερημιά και, όσο ξέρουμε, δε ζει εκεί κανένα ανθρώπινο έθνος.
[4.19.1] Αλλά τη γη που βρίσκεται ανατολικά από τούτους τους Σκύθες γεωργούς, αφού περάσεις στην άλλη όχθη του ποταμού Παντικάπη, την κατοικούν πια οι νομάδες Σκύθες, που ούτε σπέρνουν τίποτε ούτε οργώνουν· όλη αυτή η γη είναι άδεντρη, εκτός από την Υλαία. Λοιπόν αυτοί οι νομάδες κατέχουν χώρα που προς τ᾽ ανατολικά θέλει πορεία δεκατεσσάρων ημερών και φτάνει ίσαμε τον ποταμό Γέρρο.
[4.20.1] Και πέρα από τον ποταμό Γέρρο βρισκόμαστε πια στην περιοχή που την ονομάζουν βασιλική, και στους Σκύθες τους άριστους και τους περισσότερους, που θεωρούν δούλους τους τούς υπόλοιπους Σκύθες· κι η χώρα τους απλώνεται στα νότια ώς τη χώρα των Ταύρων, στ᾽ ανατολικά ώς την τάφρο, αυτήν δα που έσκαψαν τα παιδιά των τυφλών, κι ώς το εμπορικό κέντρο της λίμνης Μαιήτιδας, που ονομάζεται Κρημνοί, κι από την άλλη μεριά φτάνει ώς τον ποταμό Τάναη.
[4.20.2] Και στα μέρη που βρίσκονται πιο πάνω απ᾽ τους βασιλικούς Σκύθες, προς τον άνεμο του βοριά, ζουν οι Μελάγχλαινοι, έθνος διαφορετικό από τους Σκύθες. Και στα μέρη τα πιο πέρα απ᾽ τους Μελαγχλαίνους βρίσκονται λίμνες και περιοχές ακατοίκητες από ανθρώπους, ώς εκεί που φτάνει η γνώση μας.
[4.21.1] Όταν όμως περάσεις στην άλλη όχθη του ποταμού Τάναη, δε βρίσκεσαι πια στη χώρα των Σκυθών, αλλά εκεί την πρώτη μοίρα γης έχουν οι Σαυρομάτες, που αρχίζοντας από τον μυχό της λίμνης Μαιήτιδας κατέχουν τη γη που βρίσκεται προς τον άνεμο του βορρά και θέλει δρόμο δεκαπέντε ημερών να τη διανύσεις, και που σ᾽ όλη την έκτασή της είναι γυμνή κι από άγρια κι από ήμερα δέντρα· πέρα απ᾽ αυτούς ζουν οι Βουδίνοι έχοντας τη δεύτερη μοίρα γης, που ορίζουν περιοχή δασωμένη πυκνά απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη με κάθε λογής δέντρα.
[4.22.1] Τώρα, πιο πάνω από τους Βουδίνους προς το βοριά, πρώτα πρώτα συναντάς μια έρημο που θέλει δρόμο εφτά ημερών να τη διανύσεις και, μετά την έρημο, αν στρίψεις και πάρεις το δρόμο που φέρνει ανατολικότερα, βρίσκεσαι στη χώρα των Θυσσαγετών, ένα έθνος πολυάριθμο και ξεκομμένο από τα άλλα.
[4.22.2] Στη συνέχεια και στην ίδια περιοχή είναι εγκατεστημένοι αυτοί που ονομάζονται Ιύρκες, που κι αυτοί ζουν από το κυνήγι· νά πώς κάνουν: ο κυνηγός παραμονεύει ανεβασμένος σε δέντρο (κι η χώρα τους σ᾽ όλη την έκτασή της είναι γεμάτη δέντρα), και του καθενός το άλογο, γυμνασμένο, μένει πλαγιασμένο πάνω στην κοιλιά του, έτσι που να μη χτυπά στο μάτι, έτοιμο να ξεκινήσει, όπως κι ο σκύλος του· όταν λοιπόν από το δέντρο του δει το αγρίμι, του ρίχνει βέλη, καβαλικεύει τ᾽ άλογό του κι αρχίζει την καταδίωξη, κι ο σκύλος από κοντά.
[4.22.3] Και πιο πάνω απ᾽ αυτούς, αν στρίψεις και πάρεις το δρόμο προς τ᾽ ανατολικότερα, βρίσκεσαι στη χώρα άλλων Σκυθών, που αποστάτησαν από τους βασιλικούς Σκύθες κι έτσι ήρθαν σ᾽ αυτά τα μέρη.
[4.23.1] Λοιπόν όλες οι χώρες που καταγράψαμε ώς και την περιοχή αυτών των Σκυθών είναι πεδινές και με παχύ χώμα, όμως αποκεί και πέρα η γη είναι όλο πέτρες και τραχιά.
[4.23.2] Κι αφού διανύσεις μεγάλη έκταση της τραχιάς γης, συναντάς ανθρώπους που ζουν στους πρόποδες ψηλών βουνών, που καταπώς λέγεται, είναι όλοι τους φαλακροί εκ γενετής, τόσο οι άντρες όσο κι οι γυναίκες, με πλατσουκωτή μύτη και μακρουλό πιγούνι, και μιλούν γλώσσα δική τους, ντύνονται όμως όπως οι Σκύθες και ζουν από δέντρα·
[4.23.3] ποντικό λένε το δέντρο, από το οποίο ζουν, μεγάλο όσο περίπου κι η συκιά· ο καρπός που δίνει είναι όσο ένα κουκί, κι έχει και το κουκούτσι του· όταν ωριμάσει, τον στραγγίζουν μέσα σε σακούλες από ύφασμα και βγάζουν απόσταγμα πηχτό και μαύρο, και τ᾽ όνομα του αποστάγματος είναι άσχυ· τούτο το γλείφουν ή το πίνουν ανακατεύοντάς το με γάλα και, καθώς το κατακάθι του είναι πηχτό, πλάθουν απ᾽ αυτό πολτό και τον τρώνε·
[4.23.4] γιατί δεν έχουν πολλά πρόβατα, αφού εκεί δεν υπάρχουν βοσκοτόπια της προκοπής. Στέγη τους έχουν ο καθένας ένα δέντρο, που το χειμώνα γύρω απ᾽ αυτό απλώνουν κετσέδες, το καλοκαίρι όμως βγάζουν τους κετσέδες.
[4.23.5] Κανένας άνθρωπος δεν τους πειράζει αυτούς· γιατί τους θεωρούν ανθρώπους του θεού. Κι ούτε κρατούν κανένα πολεμικό όπλο. Κι είναι αυτοί που τους βάζουν κριτές στις διαφορές τους οι γειτονικοί λαοί, κι ακόμα όποιος, αποδιωγμένος απ᾽ την πατρίδα του, καταφύγει σ᾽ αυτούς, δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από κανένα· κι ονομάζονται Αγριππαίοι.
[4.24.1] Λοιπόν, ώς αυτούς τους φαλακρούς η χώρα είναι πολλή γνωστή, η δική τους και των εθνών που συναντάμε πριν απ᾽ αυτούς· γιατί και μερικοί Σκύθες πηγαίνουν στη χώρα τους, κι εύκολα μπορείς να πάρεις πληροφορίες απ᾽ αυτούς, αλλά και Έλληνες που ξεκινούν από το εμπορικό κέντρο των Βορυσθενιτών κι από τ᾽ άλλα εμπορικά κέντρα του Πόντου. Κι οι Σκύθες που πηγαίνουν στη χώρα αυτή χρησιμοποιούν εφτά διερμηνείς κι εφτά γλώσσες για να τελειώσουν τις δουλειές τους.
[4.25.1] Λοιπόν, ώς αυτούς η χώρα είναι γνωστή, κανείς όμως δεν ξέρει να πει τί ακριβώς υπάρχει πέρ᾽ από τους φαλακρούς· γιατί βουνά ψηλά, απάτητα κόβουν το δρόμο και κανείς δεν τα διαβαίνει· και λένε τούτοι οι φαλακροί (εγώ όμως δε δίνω πίστη στα λόγια τους) ότι στα βουνά κατοικούν άνθρωποι τραγοπόδαροι κι ότι, όταν διαβείς κι αυτών τη χώρα, άλλοι άνθρωποι, που κοιμούνται ύπνο έξι μηνών· εγώ αυτά τα απορρίπτω χωρίς συζήτηση.
[4.25.2] Βέβαια, τη χώρα που βρίσκεται ανατολικά από τους φαλακρούς ξέρουμε πως πραγματικά την κατοικούν οι Ισσηδόνες, όμως για τα πιο πάνω μέρη, προς τον άνεμο του βοριά, είτε απ᾽ τη μεριά των φαλακρών είτε από τη μεριά των Ισσηδόνων, δεν ξέρουμε τίποτα, εκτός απ᾽ ό,τι λένε τούτοι οι ίδιοι.
[4.26.1] Νά τώρα τί λογής έθιμα ακούμε πως έχουν οι Ισσηδόνες· όταν πεθάνει κάποιου ο πατέρας, όλοι οι συγγενείς φέρνουν ζώα της βοσκής και κατόπι, αφού τα θυσιάσουν και λιανίσουν τα κρέατά τους, λιανίζουν και τον πεθαμένο γονιό του νοικοκύρη, και, αφού ανακατέψουν όλα τα κρέατα, στρώνουν τραπέζι.
[4.26.2] Και το κεφάλι του νεκρού, αφού το ξυρίσουν και το παστρέψουν, το επιχρυσώνουν, κι έπειτα το κρατούν σαν κειμήλιο, προσφέροντάς του κάθε χρόνο μεγάλες θυσίες. Το κάθε παιδί αυτό κάνει για τον πατέρα του, όπως οι Έλληνες τα μνημόσυνα. Εξάλλου, κι αυτοί έχουν τη φήμη ότι είναι δίκαιοι, κι ότι γυναίκες και άντρες έχουν τα ίδια δικαιώματα.
[4.27.1] Λοιπόν και γι᾽ αυτούς έχουμε πληροφορίες, αλλά για το τί υπάρχει πιο πέρα απ᾽ αυτούς, οι Ισσηδόνες είναι που λένε πως εκεί βρίσκονται οι μονόφθαλμοι άνθρωποι και οι γρύπες οι χρυσοφύλακες· κι απ᾽ αυτούς τα πήραν και τα λένε οι Σκύθες κι από τους Σκύθες έφτασαν σε μας τους άλλους, και τους αποκαλούμε με τη σκυθική λέξη Αριμασπούς· γιατί στα σκυθικά άριμα σημαίνει ένα, και σπου, μάτι.
[4.28.1] Και σ᾽ όλ᾽ αυτά τα μέρη που καταγράφτηκαν κάνει μια τέτοια βαρυχειμωνιά, καθώς στους οχτώ μήνες το κρύο είναι ανυπόφορο, έτσι που χύνοντας στο χώμα νερό δε θα κάνεις λάσπη· μόνο ανάβοντας φωτιά θα κάνεις λάσπη. Κι η θάλασσα κρουσταλλιάζει κι όλος ο Κιμμέριος Βόσπορος, και οι Σκύθες που ζουν στην περιοχή που κλείνει η τάφρος κάνουν εκστρατεία περνώντας πάνω απ᾽ τον πάγο και σέρνουν τ᾽ αμάξια τους στην αντικρινή ακτή, στη χώρα των Σίνδων.
[4.28.2] Έτσι λοιπόν τους οχτώ μήνες έχουν συνέχεια χειμώνα, αλλά και τους άλλους τέσσερες κάνει κρύο σ᾽ αυτά τα μέρη. Κι ο χειμώνας αυτός παρουσιάζει φαινόμενα που δεν τα συναντάς στους χειμώνες όλων των άλλων χωρών, αφού εδώ την εποχή των βροχών δεν πέφτει καμιά βροχή αξιόλογη, όμως το καλοκαίρι βρέχει ασταμάτητα.
[4.28.3] Επίσης, την εποχή που στ᾽ άλλα μέρη βροντά ο ουρανός τότε εδώ δε βροντά, όμως το καλοκαίρι χαλά ο κόσμος απ᾽ τις βροντές· κι αν βροντήσει το χειμώνα, σαστίζουν οι άνθρωποι —θεϊκό σημάδι!—, το ίδιο κι αν γίνει σεισμός, είτε χειμώνα είτε καλοκαίρι, στη χώρα των Σκυθών, το έχουν για θεϊκό σημάδι.
[4.28.4] Και τ᾽ άλογά τους δείχνουν αντοχή σ᾽ ετούτον το χειμώνα, ενώ τα μουλάρια και τα γαϊδούρια δεν μπορούν να τον υποφέρουν με κανένα τρόπο· όμως στ᾽ άλλα μέρη τ᾽ άλογα, αν τ᾽ αφήσεις στην παγωνιά, τουρτουρίζουν και ψοφάν, ενώ τα γαϊδούρια και τα μουλάρια αντέχουν.
[4.29.1] Και νομίζω πως αυτός είναι ο λόγος που σ᾽ αυτά τα μέρη τα βόδια δε βγάζουν κέρατα κι έχουν τη ράτσα των βοδιών με τα μικρά κέρατα· κι έρχεται να στηρίξει αυτή την άποψή μου κι ένας στίχος του Ομήρου, στην Οδύσσεια, που λέει τα εξής:
Κι εκεί που κέρατα στ᾽ αρνιά μεμιάς φυτρώνουν, στη Λιβύη,
που ορθά ειπώθηκε, δηλαδή ότι στα θερμά κλίματα τα κέρατα φυτρώνουν νωρίς. Αντίθετα, στα δυνατά κρύα τα ζώα είτε δε βγάζουν καθόλου κέρατα είτε, αν βγάλουν, χαρά στο πράμα!
[4.30.1] Αυτά λοιπόν συμβαίνουν εκεί εξαιτίας του κρύου, μου φαίνεται όμως παράξενο (πώς να γίνει; απ᾽ την αρχή της η ιστορία μου τις θέλει τις παρεκβάσεις), για ποιό λόγο σ᾽ ολόκληρη την περιοχή της Ηλείας δεν μπορούν να γεννηθούν μουλάρια — ούτε να πεις πως το μέρος είναι ψυχρό ούτε άλλη αιτία φανερή υπάρχει. Λένε λοιπόν οι ντόπιοι κάτοικοι της Ηλείας πως από κάποια κατάρα είναι που δε γεννιούνται στη χώρα τους μουλάρια.
[4.30.2] Αλλά, όταν κοντεύει η εποχή που βατεύονται οι φοράδες, τις πηγαίνουν στους γείτονές τους, κι έπειτα στα μέρη των γειτόνων αμολάν τους γαϊδάρους να τις καβαλήσουν, ώσπου οι φοράδες να πιάσουν· ύστερα τις φέρνουν πίσω στον τόπο τους.
[4.31.1] Κι όσο για τα φτερά, που κατά τα λεγόμενα των Σκυθών γεμίζουν τον αέρα, κι εξαιτίας τους δεν μπορεί κανείς ούτε να δει τα μέρη της μεγάλης στεριάς που βρίσκονται πιο πέρα ούτε να τα διαβεί, νά η γνώμη που σχημάτισα γι᾽ αυτά: στα μέρη που βρίσκονται πιο πάνω απ᾽ αυτή τη χώρα το χιόνι δε σταματά να πέφτει, λιγότερο βέβαια το καλοκαίρι απ᾽ ό,τι το χειμώνα, όπως είναι φυσικό·
[4.31.2] λοιπόν, όποιος είδε από κοντά να πέφτει χιόνι πυκνό, ξέρει αυτό που λέω· δηλαδή, οι νιφάδες του χιονιού μοιάζουν με φτερά. Και καθώς ο χειμώνας εκεί είναι τόσο βαρύς, τα μέρη της χώρας που βρίσκονται προς το βοριά είναι ακατοίκητα. Τα φτερά λοιπόν, για τα οποία κάνουν λόγο οι Σκύθες κι οι γειτονικοί τους λαοί, είναι κατά τη γνώμη μου, μια μεταφορική έκφραση για το χιόνι. Λοιπόν έχουμε περιγράψει τα μέρη που λένε πως είναι στην άκρη του κόσμου.
[4.32.1] Τώρα, για τους Υπερβορείους ούτε οι Σκύθες έχουν να πουν κάτι ούτε κάποιοι άλλοι απ᾽ αυτούς που ζουν σ᾽ αυτή την περιοχή, εκτός βέβαια από τους Ισσηδόνες· όμως νομίζω πως κι αυτοί δε λένε τίποτα· γιατί τότε θα το λέγανε κι οι Σκύθες, όπως λένε για τους μονόφθαλμους. Αλλά ο Ησίοδος βέβαια έχει κάνει λόγο για τους Υπερβορείους, έχει κάνει λόγο κι ο Όμηρος στους Επιγόνους, αν βέβαια τωόντι ο Όμηρος έγραψε αυτό το έπος.
[4.33.1] Πολύ περισσότερα όμως λένε γι᾽ αυτούς οι κάτοικοι της Δήλου, κάνοντας λόγο για προσφορές στους θεούς, που, σκευασμένες σε καλαμιές σιταριού, στέλνονται από τους Υπερβορείους και φτάνουν στους Σκύθες, κι από τους Σκύθες τις παραλαμβάνουν πια ο ένας ύστερ᾽ απ᾽ τον άλλον οι γειτονικοί λαοί διαδοχικά και τις μεταφέρουν όλο και πιο δυτικά, ώσπου φτάνουν στο Αδριατικό πέλαγος·
[4.33.2] κι αποκεί, αφού τις ξεπροβοδίσουν προς τα νότια, οι πρώτοι Έλληνες που τις παραλαβαίνουν είναι οι Δωδωναίοι, κι απ᾽ εκεί τις κατεβάζουν στο Μαλιακό κόλπο και τις περνάνε απέναντι, στην Εύβοια, κι από πόλη σε πόλη τις μεταφέρουν ώς την Κάρυστο· όμως την Άνδρο, που ήταν η σειρά της, την προσπερνούν· γιατί οι Καρύστιοι είναι που τις φέρνουν στην Τήνο, κι οι Τήνιοι στη Δήλο.
[4.33.3] Μ᾽ αυτόν τον τρόπο λοιπόν λένε πως οι προσφορές αυτές έφτασαν στη Δήλο, και πως οι Υπερβόρειοι την πρώτη φορά έστειλαν δυο κοπέλες να μεταφέρουν τις προσφορές, που οι κάτοικοι της Δήλου τις ονομάζουν Υπερόχη και Λαοδίκη· και πως μαζί μ᾽ αυτές, για να τις προστατεύουν, οι Υπερβόρειοι έστειλαν πέντε συμπολίτες τους ως συνοδούς, αυτούς που σήμερα τους ονομάζουν Περφερείς κι απολαμβάνουν μεγάλες τιμές στη Δήλο.
[4.33.4] Επειδή όμως αυτοί που στάλθηκαν δεν τους γύρισαν πίσω, τους Υπερβορείους, λένε, τους έπιασε φόβος μήπως κάθε φορά τούς συμβαίνει να στέλνουν τους ανθρώπους τους και να μη τους βλέπουν να γυρίζουν· έτσι λοιπόν φέρνουν στα σύνορα της χώρας τους τις προσφορές στους θεούς σκευασμένες σε καλαμιές σιταριού κι εξορκίζοντας τους γείτονές τους τούς προστάζουν να τις ξεπροβοδίσουν από τη χώρα τους σε άλλο έθνος.
[4.33.5] Και λένε πως μ᾽ αυτό τον τρόπο αυτές ξεπροβοδίζονται και φτάνουν στη Δήλο, και ξέρω —το είδα ο ίδιος— ένα έθιμο παρόμοιο μ᾽ αυτές τις προσφορές: οι γυναίκες της Θράκης και της Παιονίας, όταν κάνουν θυσίες στην Άρτεμη τη βασίλισσα, δεν προσφέρουν τις θυσίες αυτές χωρίς καλαμιές σιταριού.
[4.34.1] Ξέρω λοιπόν πως ετούτες κάνουν αυτά, κι όσο για τις κοπέλες αυτές που ήρθαν από τους Υπερβορείους, μετά το θάνατό τους στη Δήλο τούς προσφέρουν λατρεία κόβοντας τα μαλλιά τους και οι κοπέλες και τ᾽ αγόρια της Δήλου· οι κοπέλες, αφού κόψουν μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους και την τυλίξουν γύρω από αδράχτι, την αποθέτουν στον τάφο τους
[4.34.2] (κι ο τάφος τους βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού της Άρτεμης κι απάνω του βλάστησε λιόδεντρο), και τ᾽ αγόρια της Δήλου τυλίγουν ένα τσουλούφι απ᾽ τα μαλλιά τους σε πρασινάδα και τ᾽ αποθέτουν με τη σειρά τους πάνω στον τάφο. Λοιπόν ετούτες τις τιμές προσφέρουν οι κάτοικοι της Δήλου σ᾽ αυτές.
[4.35.1] Κι οι ίδιοι λένε πως κι άλλες δυο κοπέλες απ᾽ τη χώρα των Υπερβορείων, η Άργη και η Ώπη, πέρασαν μέσ᾽ από τις χώρες των ίδιων ακριβώς λαών που αναφέραμε κι έφτασαν στη Δήλο ακόμα πιο πριν από την Υπερόχη και τη Λαοδίκη.
[4.35.2] Λένε λοιπόν πως αυτές έφτασαν στην Ελλάδα φέρνοντας στην Ειλείθυια τις προσφορές που της είχαν τάξει για να ᾽χει η Λητώ καλή λευτεριά, ενώ η Άργη και η Ώπη έφτασαν μαζί με τις θεές αυτές, και πως οι Δήλιοι πρόσφεραν σ᾽ αυτές διαφορετική λατρεία·
[4.35.3] δηλαδή οι γυναίκες τους συγκεντρώνουν τάματα γι᾽ αυτές αναφέροντας τα ονόματά τους καθώς ψέλνουν τον θρησκευτικό ύμνο που σύνθεσε γι᾽ αυτές ο Ωλήν από τη Λυκία, και πως οι νησιώτες και οι Ίωνες απ᾽ αυτές έμαθαν να ψέλνουν ύμνους στην Ώπη και την Άργη, αναφωνώντας τα ονόματά τους και συγκεντρώνοντας τάματα (κι αυτός ο Ωλήν ήρθε από τη Λυκία και σύνθεσε και τους άλλους παλιούς ύμνους που τραγουδιούνται στη Δήλο)·
[4.35.4] και πως, όταν καίονται τα μεριά των σφαχταριών της θυσίας πάνω στο βωμό, τη στάχτη τους την παίρνουν και την απλώνουν όλη πάνω στον τάφο της Ώπης και της Άργης. Κι ο τάφος τους βρίσκεται πίσω από το ναό της Άρτεμης, προς τ᾽ ανατολικά, ακριβώς δίπλα από την αίθουσα συμποσίων των Κείων.
[4.36.1] Με αυτά είπαμε ό,τι είχαμε να πούμε για τους Υπερβορείους. Γιατί δε θα κάνω λόγο για όσα λέγονται σχετικά με τον Άβαρη, που λένε ότι ήταν Υπερβόρειος, πως τάχα περιπλανιόταν σ᾽ ολόκληρο τον κόσμο περιφέροντας το βέλος του χωρίς να βάζει τίποτα στο στόμα του. Κι αν τέλος πάντων υπάρχει λαός Υπερβορείων, θα υπάρχει και λαός Υπερνοτίων.
[4.36.2] Γελώ ακόμα και βλέποντας ότι πολλοί κιόλας σχεδίασαν χάρτες της οικουμένης, κι όμως κανείς δεν έδωσε λογικές εξηγήσεις απ᾽ αυτούς που εικονίζουν τον Ωκεανό να κυλά τα ρεύματά του γύρω γύρω από τη γη, που την παρασταίνουν ολοστρόγγυλη, λες κι έγινε με τόρνο, και που κάνουν την Ασία και την Ευρώπη ίσες. Γιατί εγώ θα δώσω με λίγα λόγια και το μέγεθος της καθεμιάς από τις δυο και ποιά εικόνα παρουσιάζουν και η μια και η άλλη.
[4.37.1] Η χώρα όπου ζουν οι Πέρσες φτάνει στη θάλασσα του νότου, που ονομάζεται Ερυθρά· πιο πέρ᾽ απ᾽ αυτούς κατοικούν προς τον άνεμο του βοριά οι Μήδοι, πιο πέρ᾽ από τους Μήδους οι Σάσπειρες και πιο πέρα απ᾽ τους Σάσπειρες οι Κόλχοι, που η χώρα τους φτάνει στη θάλασσα του βοριά, όπου χύνεται ο ποταμός Φάσις. Αυτοί οι τέσσερες λαοί είναι που ζουν εδώ, από θάλασσα σε θάλασσα.
[4.38.1] Αποδώ με κατεύθυνση προς τα δυτικά φτάνουν στη θάλασσα δυο χερσόνησοι που θα τις περιγράψω.
[4.38.2] Από τη μια μεριά η πρώτη χερσόνησος, ξεκινώντας στο βόρειο μέρος της από τον ποταμό Φάση, προχωρά ακολουθώντας την παραλία του Πόντου και του Ελλήσποντου ώς το ακρωτήριο της Τρωάδας, το Σίγειο, ενώ, στο νότιο μέρος της, αυτή ακριβώς η ίδια χερσόνησος, ξεκινώντας από τον Μυριανδικό κόλπο, που γειτονεύει με τη Φοινίκη, προχωρά παραθαλάσσια ώς το ακρωτήριο Τριόπιο. Σ᾽ αυτή τη χερσόνησο ζουν τριάντα έθνη ανθρώπων.
[4.39.1] Αυτή λοιπόν είναι η μια απ᾽ τις δυο χερσονήσους, ενώ η άλλη αρχίζει από τη χώρα των Περσών και προχωρά ώς την Ερυθρά θάλασσα, δηλαδή την αποτελούν η Περσία και η γειτονική της χώρα, η Ασσυρία και, μετά την Ασσυρία, η Αραβία· το τέρμα της —ένα τέρμα απλώς συμβατικό— είναι ο Αραβικός κόλπος, προς τον οποίο ο Δαρείος χάραξε διώρυγα που η αρχή της είναι στο Νείλο.
[4.39.2] Λοιπόν, από τη χώρα των Περσών ώς τη Φοινίκη η περιοχή είναι πλατιά και εκτεταμένη, αλλά από τη Φοινίκη και μετά η χερσόνησος συνεχίζεται στη γραμμή της παραλίας της δικής μας θάλασσας, με τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, όπου και το τέρμα της· αυτή τη χερσόνησο την κατοικούν μόνο τρία έθνη.
[4.40.1] Αυτά λοιπόν τα μέρη της Ασίας συναντά κανείς δυτικά απ᾽ τη χώρα των Περσών, ενώ τα πιο πέρα απ᾽ τους Πέρσες και τους Μήδους και τους Σάσπειρες και τους Κόλχους, αυτά που βρίσκονται προς το φως της μέρας και την ανατολή του ήλιου, ορίζονται απ᾽ τη μια μεριά από την Ερυθρά θάλασσα κι από την άλλη, από το βοριά, από την Κασπία θάλασσα και τον ποταμό Αράξη, που κυλά το ρέμα του προς την ανατολή του ήλιου.
[4.40.2] Λοιπόν η Ασία είναι κατοικημένη ώς και τη χώρα των Ινδών· αλλά αποκεί και πέρα, ανατολικά, τα μέρη της είναι ακατοίκητα και κανείς δεν μπορεί να πει τί λογής είναι.
[4.41.1] Λοιπόν αυτό το σχήμα κι αυτό το μέγεθος έχει η Ασία, ενώ η Λιβύη βρίσκεται στην άλλη χερσόνησο· γιατί απ᾽ την Αίγυπτο πια αρχίζει η Λιβύη. Λοιπόν, όσο είμαστε στην Αίγυπτο, η χερσόνησος αυτή είναι στενή (αφού από τη θάλασσά μας ώς την Ερυθρά θάλασσα η απόσταση είναι εκατό χιλιάδες οργιές, που κάνουν περίπου χίλιους σταδίους), ενώ ύστερ᾽ από αυτή τη στενή περιοχή έρχεται και γίνεται πολύ πλατιά η χερσόνησος, που ονομάζεται Λιβύη.
[4.42.1] Απορώ λοιπόν μ᾽ εκείνους που τράβηξαν διαχωριστικές γραμμές και μοίρασαν τη γη σε Λιβύη και Ασία και Ευρώπη· γιατί οι διαφορές ανάμεσα σ᾽ αυτές είναι μεγάλες, αφού σε μάκρος η Ευρώπη απλώνεται όσο οι δυο άλλες μαζί, κι όσο για το πλάτος μού φαίνεται ότι ούτε σύγκριση μπορεί να δεχτεί.
[4.42.2] Γιατί βέβαια είναι γνωστό πως η Λιβύη βρέχεται γύρω γύρω από θάλασσα, εκτός από το μέρος της που συνορεύει με την Ασία, κάτι που πρώτος, απ᾽ ό,τι ξέρουμε, το έκανε ολοφάνερο ο Νεκώς, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, που, όταν σταμάτησε το σκάψιμο της διώρυγας που από το Νείλο φτάνει στον Αραβικό κόλπο, έστειλε με πλοίο Φοίνικες, με εντολή να γυρίσουν από τις Ηράκλειες στήλες και, διασχίζοντας τη βόρεια θάλασσα, να καταπλεύσουν στην Αίγυπτο·
[4.42.3] λοιπόν ξεκίνησαν οι Φοίνικες από την Ερυθρά θάλασσα και αρμένιζαν στη νότια θάλασσα· και, κάθε που ερχόταν φθινόπωρο, έπιαναν στεριά σ᾽ όποιο μέρος της Λιβύης έφταναν με τα πλοία τους, έσπερναν τη γη και περίμεναν να ωριμάσει το σιτάρι,
[4.42.4] κι αφού το θέριζαν συνέχιζαν το ταξίδι τους· κι έτσι διάβηκαν δυο χρόνια και τον τρίτο χρόνο προσπέρασαν τις Ηράκλειες στήλες και κατάπλευσαν στην Αίγυπτο. Και λέγανε —εγώ βέβαια δε δίνω πίστη στα λόγια τους, μπορεί όμως κάποιος άλλος να έδωσε— ότι, καθώς έκαναν με τα πλοία τους το γύρο της Λιβύης, είχαν τον ήλιο στο δεξί τους χέρι.
[4.43.1] Έτσι λοιπόν έγινε για πρώτη φορά γνωστή η Λιβύη και δεύτεροι που κάνουν λόγο γι᾽ αυτήν είναι οι Καρχηδόνιοι, μια και ο Σατάσπης, ο γιος του Τεάσπη, απ᾽ τη γενιά των Αχαιμενιδών, δεν έκανε με πλοίο το γύρο της Λιβύης, αν και του ανατέθηκε αυτή η αποστολή, αλλά φοβήθηκε και το μάκρος του ταξιδιού και την ερημιά και γύρισε πίσω, κι ούτε έφερε σε πέρας τον άθλο που του επέβαλε η μητέρα του.
[4.43.2] Γιατί βίασε μια παρθένα, τη θυγατέρα του Ζωπύρου, του γιου του Μεγαβύζου· έπειτα, ενώ ήταν, με διαταγή του βασιλιά Ξέρξη, να παλουκωθεί γι᾽ αυτό το έγκλημα, η μητέρα του Σατάσπη, που ήταν αδερφή του Δαρείου, ζήτησε χάρη γι᾽ αυτόν, λέγοντας στον Ξέρξη πως η ίδια της
[4.43.3] θα τον βάλει αναγκαστικά να κάνει το γύρο της Λιβύης με πλοίο, ώσπου κάνοντας το γύρο της να καταπλεύσει στον Αραβικό κόλπο. Κι όταν ο Ξέρξης έδωσε τη συγκατάθεσή του μ᾽ αυτό τον όρο, ο Σατάσπης πορεύτηκε στην Αίγυπτο και, αφού πήρε αποκεί καράβι και ναύτες, κατευθύνθηκε στις Ηράκλειες στήλες,
[4.43.4] άφησε πίσω του το ακρωτήριο της Λιβύης που λέγεται Σολόης, και κατόπι έβαλε πλώρη προς το νότο και διέσχισε με το πλοίο του μεγάλη έκταση θάλασσας σε μήνες πολλούς· όμως το μάκρος του ταξιδιού δεν έλεγε να πάρει τέλος —κάθε άλλο!—,
[4.43.5] γι᾽ αυτό έδωσε στο πλοίο αντίστροφη πορεία και πήρε το δρόμο του γυρισμού για την Αίγυπτο. Κι απ᾽ αυτήν έφτασε στο βασιλιά Ξέρξη και του αφηγόταν, λέγοντας πως με το πλοίο τους πέρασαν, στα μέρη τα πιο απόμακρα, από χώρα ανθρώπων μικροκαμωμένων, που φορούσαν ρούχα από φύλλα φοινικιάς· κι ετούτοι, κάθε φορά που το καράβι του έπιανε στεριά, έπαιρναν τα βουνά αφήνοντας έρημες τις πολιτείες τους· οι δικοί του όμως μπαίνοντας σ᾽ αυτές δεν άγγιζαν τίποτε, μόνο πρόβατα έπαιρναν απ᾽ αυτές.
[4.43.6] Τώρα, αν δεν ολοκλήρωσε με το καράβι του το γύρο της Λιβύης, είναι επειδή το καράβι δεν μπορούσε πια να προχωρήσει πιο μπροστά αλλά έμενε ακίνητο. Ο Ξέρξης όμως δεν παραδεχόταν ότι του λέει την αλήθεια, και, επειδή δεν έφερε σε πέρας τον άθλο που του είχαν αναθέσει, τον παλούκωσε, τιμωρώντας τον με την αρχική ποινή.
[4.43.7] Κι ένας ευνούχος αυτουνού του Σατάσπη, μόλις πληροφορήθηκε πως το αφεντικό του είχε πεθάνει, αμέσως δραπέτευσε στη Σάμο, παίρνοντας μαζί του πολλά χρήματα, που κάποιος Σάμιος του τα πήρε και τα κατακράτησε — τ᾽ όνομά του το ξέρω καλά, αλλά προτιμώ να μην το αναφέρω.
[4.44.1] Η Ασία πάλι στο μεγαλύτερό της μέρος εξερευνήθηκε από τον Δαρείο, που θέλοντας του ποταμού Ινδού, του δεύτερου μέσα σε όλους τους ποταμούς που τρέφει κροκοδείλους, τούτου του ποταμού να μάθει σε ποιά θάλασσα είναι οι εκβολές, στέλνει με στόλο κι άλλους, που βασιζόταν πως θα του πουν την αλήθεια, και μάλιστα τον Σκύλακα τον Καρυανδέα.
[4.44.2] Κι αυτοί, ξεκινώντας από την πόλη Κασπάτυρο και την περιοχή Πακτυϊκή, έπλεαν κατά το ρέμα του ποταμού προς το φως της μέρας και την ανατολή του ήλιου ώς τη θάλασσα, κι ύστερ᾽ από ταξίδι τριάντα μηνών μέσ᾽ από θάλασσα, με κατεύθυνση προς τη δύση, φτάνουν σ᾽ εκείνο το σημείο, απ᾽ όπου ο βασιλιάς της Αιγύπτου τους Φοίνικες, για τους οποίους έκανα λόγο προηγουμένως, τους έστειλε με αποστολή να κάνουν με τα καράβια τους το γύρο της Λιβύης.
[4.44.3] Αυτοί λοιπόν με το στόλο τους έκαναν το γύρο της χώρας και κατόπι ο Δαρείος και τους Ινδούς υπέταξε και πήρε τη θάλασσα αυτή στους ορισμούς του. Έτσι και η Ασία, με εξαίρεση τις ανατολικές περιοχές της, στις άλλες αποδείχτηκε πως παρουσιάζει το ίδιο σχήμα με τη Λιβύη.
[4.45.1] Αλλά για την Ευρώπη κανένας δε φαίνεται να ξέρει αν βρέχονται από θάλασσα είτε τα μέρη της που βρίσκονται προς την ανατολή του ήλιου είτε αυτά που βρίσκονται προς το βοριά, οπότε θα ήταν τριγυρισμένη από θάλασσα· γνωστό όμως είναι πως στο μάκρος απλώνεται όσο οι άλλες δυο μαζί.
[4.45.2] Κι ούτε μπορώ να βγάλω συμπέρασμα για ποιό λόγο, ενώ η γη είναι μια, της έχουν δώσει τρία ονόματα, που τα πήραν από γυναίκες, και γιατί όρισαν διαχωριστικές γραμμές τον ποταμό της Αιγύπτου, το Νείλο και τον Φάση της Κολχίδας (άλλοι όμως στη θέση του βάζουν τον Τάναη, τον ποταμό της Μαιήτιδας λίμνης, και τον πορθμό των Κιμμερίων), κι ούτε μπόρεσα να μάθω τα ονόματα εκείνων που χάραξαν τις διαχωριστικές γραμμές κι ούτε από πού πήραν κι έβαλαν τα ονόματα.
[4.45.3] Δηλαδή, πρώτα πρώτα για τη Λιβύη οι περισσότεροι Έλληνες λένε ότι πήρε τ᾽ όνομά της από τη Λιβύη, μια ντόπια γυναίκα, κι η Ασία τ᾽ όνομα της γυναίκας του Προμηθέα. Όμως οι Λυδοί θέλουν τ᾽ όνομα αυτό δικό τους, λέγοντας πως η Ασία πήρε τ᾽ όνομά της από τον Ασία, το γιο του Κότη, γιου του Μάνη (κι όχι απ᾽ την Ασία, τη γυναίκα του Προμηθέα), απ᾽ τον ίδιο που μια φυλή στις Σάρδεις ονομάστηκε Ασιάς.
[4.45.4] Τέλος, για την Ευρώπη κανένας άνθρωπος δεν ξέρει ούτε αν βρέχεται γύρω γύρω από θάλασσα ούτε από πού πήρε αυτό το όνομα ούτε ποιός ήταν που την ονόμασε έτσι — το μόνο που μένει να πούμε είναι πως η χώρα πήρε τ᾽ όνομά της από την Ευρώπη της Τύρου· και βέβαια στο παρελθόν δεν είχε κανένα όνομα, όπως κι οι δύο άλλες.
[4.45.5] Αλλά τούτη η γυναίκα ολοφάνερα είναι Ασιάτισσα, και δεν πάτησε το πόδι της στην ήπειρο αυτή — όλο κι όλο πέρασε από τη Φοινίκη στην Κρήτη κι απ᾽ την Κρήτη στη Λυκία. Γι᾽ αυτά λοιπόν ας περιοριστούμε σ᾽ όσα είπαμε· γιατί θα τις αναφέρνουμε με τα καθιερωμένα τους ονόματα.
[4.46.1] Ο Εύξεινος Πόντος τώρα, που εναντίον του βάδιζε με το στρατό του ο Δαρείος, είναι η περιοχή που παρουσιάζει τους πιο καθυστερημένους λαούς από κάθε άλλη, με μοναδική εξαίρεση τους Σκύθες. Γιατί ούτε μπορούμε ν᾽ αναφέρουμε τιμητικά για τον πολιτισμό του κανέναν λαό απ᾽ αυτούς που ζουν στην περιοχή του ούτε ξέρουμε κανέναν άνθρωπο που αναδείχτηκε αξιόλογος, εκτός απ᾽ το λαό των Σκυθών και τον Ανάχαρση.
[4.46.2] Λοιπόν ο λαός των Σκυθών βρήκε τη σοφότερη λύση, απ᾽ όσο ξέρουμε, για το πιο σπουδαίο θέμα που απασχολεί τους ανθρώπους, όμως τις άλλες του εκδηλώσεις δεν τις θαυμάζω. Για το σπουδαιότερο λοιπόν θέμα βρήκαν μια τέτοια λύση, ώστε κανένας εχθρός που θα πατήσει τη χώρα τους να μη γλιτώνει απ᾽ τα χέρια τους, κι όταν θέλουν να γίνουν άφαντοι, κανείς να μην μπορεί να τους ανακαλύψει·
[4.46.3] γιατί άνθρωποι που ούτε πολιτείες ούτε τείχη έχουν χτίσει, αλλά όλοι τους είναι φερέοικοι και καβαλάρηδες με τόξα, και δε ζούνε από τ᾽ αλέτρι, αλλά από τα κοπάδια τους, κι έχουν τα σπίτια τους πάνω σε άμαξες, πώς δε θα ᾽ναι αυτοί ακαταμάχητοι και η συνάντησή τους ακατόρθωτη;
[4.47.1] Κι έχουν επινοήσει αυτή τη λύση καθώς και η χώρα τους προσφέρεται και τα ποτάμια είναι σύμμαχοί τους· γιατί και η χώρα τους, πεδινή καθώς είναι, βγάζει πολλή πρασινάδα κι έχει άφθονα νερά, και ποτάμια τη διασχίζουν που αν τα μετρήσεις δεν είναι και πολύ λιγότερα απ᾽ τις διώρυγες της Αιγύπτου.
[4.47.2] Θ᾽ αναφέρω μόνο όσα απ᾽ αυτά είναι πλωτά για τα καράβια που έρχονται από τη θάλασσα: ο Ίστρος με το πενταπλό δέλτα του, κατόπι ο Τύρης και ο Ύπανης κι ο Βορυσθένης κι ο Παντικάπης κι ο Υπάκυρης και ο Γέρρος κι ο Τάναης. Και τώρα, πού κυλούν τα νερά τους.
[4.48.1] Ο Ίστρος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου, απ᾽ όλους όσους ξέρουμε, και πάντοτε η στάθμη των νερών του παραμένει η ίδια χειμώνα καλοκαίρι· είναι ο δυτικότερος από τους ποταμούς που διασχίζουν με το ρέμα τους τη χώρα των Σκυθών, κι ο λόγος που έγινε ο μεγαλύτερος από όλους είναι επειδή κι άλλοι ποταμοί χύνονται στα νερά του.
[4.48.2] Νά ποιοί είναι οι ποταμοί που τον κάνουν μεγάλο: οι πέντε που διασχίζουν με τα νερά τους τη χώρα των Σκυθών, δηλαδή εκείνος που οι Σκύθες ονομάζουν Πόρατα κι οι Έλληνες Πυρετό, και οι άλλοι: ο Τιάραντος κι ο Άραρος κι ο Νάπαρης κι ο Ορδησσός.
[4.48.3] Ο πρώτος στην καταγραφή μας είναι μεγάλος και, κυλώντας τα νερά του ανατολικότερα απ᾽ τους άλλους, τα ενώνει με τα νερά του Ίστρου· κι αυτός που είναι δεύτερος στην καταγραφή μας, ο Τιάραντος, κυλά κάπως δυτικότερα κι είναι μικρότερος, ενώ ο Άραρος κι ο Νάπαρης κι ο Ορδησσός κυλούν ανάμεσα σ᾽ αυτούς τους δύο και χύνονται στον Ίστρο.
[4.48.4] Αυτοί λοιπόν οι ποταμοί που πηγάζουν από τη Σκυθία δυναμώνουν το ρέμα του· κι από τη χώρα των Αγαθύρσων ο ποταμός Μάρης κυλώντας τα νερά του έρχεται κι ενώνεται με τον Ίστρο.
[4.49.1] Κι από τις βουνοκορφές του Αίμου τρεις άλλοι μεγάλοι ποταμοί, που κυλούν το ρέμα τους προς το βοριά, χύνονται σ᾽ αυτόν, ο Άτλας κι ο Αύρας κι ο Τίβισης· κι απ᾽ τη Θράκη, απ᾽ την περιοχή των Κροβύζων Θρακών, κυλώντας τα νερά τους ο Άθρης κι ο Νόης κι ο Αρτάνης χύνονται στον Ίστρο· σ᾽ αυτόν χύνεται κι ο ποταμός Σκίος από τη χώρα των Παιόνων και το βουνό Ροδόπη, αφού διασχίζει τον Αίμο στη μέση του.
[4.49.2] Κι ο ποταμός Άγγρος κυλώντας το ρέμα του από τη χώρα των Ιλλυριών προς τον άνεμο του βοριά χύνεται στην πεδιάδα των Τριβαλλών και στον ποταμό Βρόγγο, κι ο Βρόγγος στον Ίστρο· έτσι τα νερά και των δυο, που είναι ποταμοί μεγάλοι, τα δέχεται ο Ίστρος. Κι από τη χώρα που βρίσκεται πιο πέρα από την Ομβρική, ο ποταμός Κάρπης κι ένας δεύτερος, ο Άλπης, που κι αυτοί κυλούν το ρέμα τους προς τον άνεμο του βοριά, χύνονται σ᾽ αυτόν.
[4.49.3] Γιατί ο Ίστρος διασχίζει με το ρέμα του ολόκληρη την Ευρώπη, ξεκινώντας από τη χώρα των Κελτών, που κατοικούν τη δυτικότερη περιοχή της Ευρώπης —μόνο οι Κύνητες ζουν πιο δυτικά απ᾽ αυτούς—, και διασχίζοντας με το ρέμα του ολόκληρη την Ευρώπη χύνεται στα πλευρά της χώρας των Σκυθών.
[4.50.1] Λοιπόν, με το να χύνουν τα νερά τους στο ρέμα του και οι ποταμοί που καταγράψαμε και πολλοί άλλοι, ο Ίστρος γίνεται το μεγαλύτερο ποτάμι του κόσμου — βέβαια τα πρωτεία τα έχει ο Νείλος, αν η σύγκριση περιοριστεί στα νερά που έχουν από τις πηγές τους τα δυο ποτάμια· γιατί το Νείλο δεν τον δυναμώνει κανένας ποταμός ούτε κανένα κεφαλόβρυσο χύνοντας τα νερά τους στα δικά του.
[4.50.2] Και η στάθμη των νερών του Ίστρου παραμένει η ίδια χειμώνα καλοκαίρι, κι ο λόγος, κατά τη γνώμη μου, είναι ο εξής: το χειμώνα τα νερά του έχουν την κανονική τους στάθμη, κι αν έχουμε κάποια διαφορά προς τα πάνω, αυτή είναι μικρή· γιατί σ᾽ αυτή την περιοχή το χειμώνα οι βροχές είναι πολύ πολύ σπάνιες, συνέχεια πέφτει χιόνι.
[4.50.3] Όμως το καλοκαίρι το χιόνι που έπεσε το χειμώνα, και είναι άφθονο, λιώνει, κι από χίλιες μεριές χύνεται στον Ίστρο· έτσι και το χιόνι αυτό, καθώς χύνεται στα νερά του, τον δυναμώνει, και μαζί με το χιόνι κι οι βροχές, πολλές και βαρβάτες· γιατί το καλοκαίρι πια βρέχει.
[4.50.4] Κι όσο περισσότερο νερό τραβά απάνω του ο ήλιος το καλοκαίρι, με την εξάτμιση, απ᾽ ό,τι το χειμώνα, τόσο τα νερά που σμίγουν με τον Ίστρο το καλοκαίρι είναι πολλαπλάσια απ᾽ ό,τι το χειμώνα· και καθώς έχουμε αυτή την αντιπαράθεση, το αποτέλεσμα είναι μια εξισορρόπηση, έτσι που ο Ίστρος να φαίνεται πάντοτε το ίδιο μεγάλος.
[4.51.1] Ο ένας λοιπόν από τους ποταμούς των Σκυθών είναι ο Ίστρος κι ακολουθεί ο Τύρης, που ξεκινά από τον άνεμο του βοριά και πηγάζει από μεγάλη λίμνη που είναι σύνορο ανάμεσα στη Σκυθία και τη χώρα των Νευρών. Και στο στόμιό του έχουν εγκατασταθεί Έλληνες που λέγονται Τυρίτες.
[4.52.1] Τρίτος ποταμός ο Ύπανης· ξεκινά από τη Σκυθία και πηγάζει από λίμνη μεγάλη, που η περιοχή της ένα γύρο είναι βοσκοτόπι άγριων άσπρων αλόγων· και πετυχημένα ονομάτισαν αυτή τη λίμνη Μάνα του Ύπανη.
[4.52.2] Απ᾽ αυτήν λοιπόν αναβλύζοντας ο ποταμός Ύπανης κυλά σε απόσταση που θέλει ταξίδι πέντε ημερών με πλοίο ρηχός κι ακόμα με γλυκό νερό· αποκεί και πέρα όμως, κι ενώ θέλει ακόμα για τη θάλασσα ταξίδι με πλοίο τεσσάρων ημερών, τα νερά του πικρίζουν φοβερά.
[4.52.3] Γιατί χύνει σ᾽ αυτόν τα νερά της μια πηγή πικρή, μα τόση πικρή, που, αν και μικρή, αλλάζει τη γεύση των νερών του Ύπανη, που λίγα ποτάμια είναι σαν κι αυτόν μεγάλα. Και η πηγή αυτή βρίσκεται στα σύνορα της χώρας των γεωργών Σκυθών και των Αλιζώνων· η πηγή αυτή, όπως και η περιοχή απ᾽ όπου πηγάζουν τα νερά της, στη σκυθική γλώσσα έχει το όνομα Εξαμπαίος — στη γλώσσα των Ελλήνων Ιερά οδός.
[4.52.4] Ο Τύρης και ο Ύπανης φέρνουν τις κοίτες τους τη μια κοντά στην άλλη στη χώρα των Αλιζώνων, αλλά αποκεί και πέρα ο καθένας συνεχίζει τη ροή του προς διαφορετική κατεύθυνση, κι έτσι πλαταίνει ο ενδιάμεσος χώρος.
[4.53.1] Τέταρτος τώρα ποταμός ο Βορυσθένης που είναι, ύστερ᾽ από τον Ίστρο, ο μεγαλύτερος απ᾽ αυτούς, και που, κατά τη γνώμη μας, συντρέχει τον άνθρωπο στις ανάγκες του περισσότερο από κάθε άλλον ποταμό, όχι μόνο της Σκυθίας, αλλά κι απ᾽ όλους τους άλλους, εκτός από το Νείλο της Αιγύπτου· γιατί δεν υπάρχει ποταμός στον κόσμο που μπορεί να συγκριθεί με το Νείλο·
[4.53.2] από τους υπόλοιπους όμως ο Βορυσθένης είναι που συντρέχει περισσότερο τον άνθρωπο σ᾽ όλα τα πάντα, καθώς χαρίζει για τα κοπάδια τα πιο ωραία και τα πιο βολικά βοσκοτόπια, και ψάρια τα πρώτα, ασυναγώνιστα, και πάρα πολλά, και το νερό του είναι να το πίνεις και να ευφραίνεται η ψυχή σου· κυλά τα νερά του ολοκάθαρα δίπλα σε ποταμούς θολούς· κοντά στις όχθες του βγαίνουν τα καλύτερα γεννήματα και, όση γη μένει άσπαρτη, βγάζει χλόη, την πιο πυκνή.
[4.53.3] Και στις εκβολές του πήζουν από μόνοι τους σβόλοι αλατιού αμέτρητοι. Και δίνει τεράστια ψάρια χωρίς αγκάθια, που τα λένε αντακαίους, για να τα κάνουν παστά, κι άλλα πολλά αξιοθαύμαστα.
[4.53.4] Λοιπόν, ώς την περιοχή Γέρρος, όπου φτάνεις ύστερ᾽ από ταξίδι με πλοίο σαράντα ημερών, είναι γνωστό πως το ρέμα του έρχεται απ᾽ τη μεριά του ανέμου του βοριά, από εκεί και πέρα όμως κανένας δεν ξέρει να πει ποιών ανθρώπων τις χώρες διασχίζει· υποθέτουμε πως κυλά διασχίζοντας έρημη περιοχή κι ύστερα φτάνει στη χώρα των γεωργών Σκυθών· γιατί οι Σκύθες αυτοί ζουν στις όχθες ενός τμήματός του που το μήκος του είναι δέκα ημερών ταξίδι με πλοίο.
[4.53.5] Και μόνο για τις πηγές αυτουνού του ποταμού, όπως και του Νείλου, δεν μπορώ να κάνω λόγο, ούτε, νομίζω, κανένας άλλος Έλληνας. Και, καθώς ο Βορυσθένης κυλώντας το ρέμα του πλησιάζει στη θάλασσα, ενώνεται μ᾽ αυτόν ο Ύπανης και χύνεται στο ίδιο μ᾽ αυτόν βαλτοτόπι.
[4.53.6] Και το κομμάτι της στεριάς που είναι ανάμεσά τους προχωρά στη θάλασσα, σα γλώσσα, κι ονομάζεται ακρωτήριο του Ιππολάου και σ᾽ αυτό έχει ιδρυθεί ναός της Δήμητρας· και πέρ᾽ από το ναό, στις όχθες του Ύπανη, έχουν χτίσει την πόλη τους οι Βορυσθενίτες. Αυτά είχα να πω για τούτα τα ποτάμια.
[4.54.1] Άλλος ποταμός μετά απ᾽ αυτούς, πέμπτος στη σειρά, που έχει τ᾽ όνομα Παντικάπης· κι αυτός κυλά απ᾽ το βοριά και πηγάζει από λίμνη· στην περιοχή ανάμεσα σ᾽ αυτόν και τον Βορυσθένη ζουν οι γεωργοί Σκύθες· διασχίζει την Υλαία, κι αφού την προσπεράσει, έρχεται και γίνεται ένα με τον Βορυσθένη.
[4.55.1] Έκτος ποταμός ο Υπάκυρης, που έχει τις πηγές του σε μια λίμνη, και, διασχίζοντας με το ρέμα του τη χώρα των νομάδων Σκυθών, χύνεται στη θάλασσα, στην περιοχή της πόλης Καρκινίτιδας, αποκόβοντας τη χώρα αυτή από την Υλαία κι από τον λεγόμενο Αχίλλειο δρόμο, που πέφτουν δεξιότερα.
[4.56.1] Έβδομος ποταμός ο Γέρρος· έχει ξεκόψει από τον Βορυσθένη σ᾽ εκείνη την περιοχή, όπου αρχίζει να γίνεται γνωστός ο Βορυσθένης· λοιπόν, ακολουθώντας δικό του δρόμο αποκεί και πέρα, έχει πάρει τ᾽ όνομα του τόπου, του Γέρρου, και, καθώς κυλά προς τη θάλασσα, χωρίζει τη χώρα των νομάδων απ᾽ τη χώρα των βασιλικών Σκυθών, και χύνεται στον Υπάκυρη.
[4.57.1] Όγδοος ποταμός τέλος είναι ο Τάναης, που κυλά από ψηλά πηγάζοντας από λίμνη μεγάλη και χύνεται σε λίμνη ακόμα μεγαλύτερη, που ονομάζεται Μαιήτιδα· αυτή είναι σύνορο ανάμεσα στους βασιλικούς Σκύθες και τους Σαυρομάτες. Και σ᾽ ετούτον τον Τάναη χύνει τα νερά του άλλος ποταμός, που έχει το όνομα Ύργης.
[4.58.1] Λοιπόν, έτσι έχει ευεργετηθεί η χώρα των Σκυθών μ᾽ αυτά τα ξακουστά ποτάμια· και για τα ζώα τους, η χλόη που βγάζει η Σκυθία είναι αυτή που τρέφει τη χολή περισσότερο από κάθε άλλη χλόη, απ᾽ όσες γνωρίζουμε· κι ότι αυτή είναι η αλήθεια, μπορεί να το διαπιστώσει κανείς ανοίγοντας τα σπλάχνα των ζώων τους.
[4.59.1] Λοιπόν, τα απαραίτητα για τη ζωή τους με τόση ευκολία τα εξασφαλίζουν οι Σκύθες, ενώ οι υπόλοιπες συνήθειές τους έχουν διαμορφωθεί κατά τον εξής τρόπο: προσπέφτουν μόνο σ᾽ αυτούς τους θεούς: στην Εστία κυρίως, κατόπι στο Δία και τη Γη, τη Γη που τη θεωρούν γυναίκα του Δία, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς στον Απόλλωνα και στην Ουρανία Αφροδίτη και στον Ηρακλή και στον Άρη. Αυτούς λοιπόν τους λατρεύουν όλοι οι Σκύθες, αλλά οι βασιλικοί Σκύθες κάνουν θυσίες και στον Ποσειδώνα.
[4.59.2] Στη σκυθική γλώσσα η Εστία ονομάζεται Ταβιτί, κι ο Δίας Παπαίος, όνομα πάρα πολύ, κατά τη γνώμη μου, ταιριαστό, η Γη Απί, ο Απόλλων Γοιτόσυρος, η Ουρανία Αφροδίτη Αργίμπασα και ο Ποσειδών Θαγιμασάδας. Αγάλματα όμως και βωμούς και ναούς δε συνηθίζουν να χτίζουν, παρεχτός για τον Άρη· γι᾽ αυτόν συνηθίζουν.
[4.60.1] Τώρα, ο τρόπος της θυσίας σε κάθε λατρευτική εκδήλωση είναι κοινός για όλους τους θεούς κι ακολουθούν την εξής ιεροτελεστία· το σφάγιο στέκεται όρθιο με τα μπροστινά του πόδια δεμένα, κι ο θύτης όρθιος πίσω από το ζώο τραβά απότομα την άκρη του σκοινιού και το ρίχνει καταγής·
[4.60.2] και την ώρα που το σφάγιο πέφτει, αυτός καλεί με τ᾽ όνομά του το θεό στον οποίο προσφέρει τη θυσία, κι έπειτα λοιπόν περνά θηλιά γύρω απ᾽ το λαιμό του ζώου, κι αφού μπήξει σ᾽ αυτήν ένα στειλιάρι, μ᾽ αυτό στρίβει ένα γύρο το σκοινί, ώσπου να στραγγαλίσει το ζώο, χωρίς ούτε φωτιά να ᾽χει ανάψει ούτε να το ᾽χει ραντίσει ούτε να ᾽χει κάνει σπονδές· το στραγγαλίζει, το γδέρνει κι ύστερα αρχίζει να το ψήνει.
[4.61.1] Καθώς όμως η γη της Σκυθίας είναι εξαιρετικά άδεντρη, νά ποιόν τρόπο επινόησαν για να ψήνουν το κρέας· γδέρνουν τα σφάγια κι ύστερα απογυμνώνουν τα κόκαλα από τις σάρκες· κατόπι βάζουν το κρέας μες σε χύτρες του τόπου τους (αν τυχαίνει να έχουν), που μοιάζουν πάρα πολύ με τους κρατήρες της Λέσβου, μόνο που είναι πολύ μεγαλύτερες· το ρίχνουν μέσα σ᾽ αυτές κι ύστερα, ανάβοντας φωτιά από κάτω με τα κόκαλα των σφαγίων, το βράζουν· κι αν δεν τους βρίσκονται χύτρες, βάζουν όλα τα κρέατα μες στις κοιλιές των σφαχταριών και, αφού ρίξουν μέσα νερό, ανάβουν από κάτω φωτιά με τα κόκαλα,
[4.61.2] που βγάζουν μια φλόγα που χαίρεσαι να τη βλέπεις· τα κρέατα, καθώς τα κόκαλα έχουν αφαιρεθεί, χωρούν άνετα μες στις κοιλιές· κι έτσι και το βόδι καλομαγειρεύεται με δικά του υλικά, το ίδιο και το καθένα από τ᾽ άλλα σφάγια. Κι όταν ψηθούν τα κρέατα, ο θύτης παίρνει ένα μέρος από το κρέας κι απ᾽ τα υπόλοιπα σπλάχνα και τα ρίχνει μπροστά του. Θυσιάζουν και τ᾽ άλλα βοσκήματα και προπάντων άλογα.
[4.62.1] Στους άλλους θεούς λοιπόν αυτά τα ζώα θυσιάζουν και μ᾽ αυτό τον τρόπο, στον Άρη όμως αλλιώς: στην έδρα κάθε περιφέρειας καθενός απ᾽ τα βασίλειά τους έχουν ιδρύσει έναν τέτοιο ναό του Άρη: συσσωρεύουν δεμάτια με φρύγανα σε μάκρος και πλάτος περίπου τριών σταδίων — το ύψος βέβαια είναι μικρότερο· κατασκευάζουν ένα τετράγωνο επίπεδο πάνω απ᾽ αυτόν το σωρό, που οι τρεις πλευρές του είναι απότομες, μόνο απ᾽ την τέταρτη μπορεί κανείς ν᾽ ανεβεί·
[4.62.2] λοιπόν κάθε χρόνο προσθέτουν στο σωρό εκατό πενήντα φορτώματα με φρύγανα· γιατί πάντοτε με το χειμώνα έρχονται και κάθονται τα φρύγανα. Λοιπόν σε κάθε περιφέρεια πάνω σ᾽ αυτόν τον όγκο έχουν στήσει όρθιον σιδερένιο ακινάκη του παλιού καιρού, κι αυτός είναι το άγαλμα του Άρη. Σ᾽ αυτόν τον ακινάκη προσφέρουν κάθε χρόνο θυσίες βοσκημάτων κι αλόγων, αλλά, πέρ᾽ απ᾽ ό,τι στους άλλους θεούς, του κάνουν επιπλέον και την εξής θυσία:
[4.62.3] από τους εχθρούς που πιάνουν ζωντανούς, στους εκατό τον ένα τον θυσιάζουν, όχι βέβαια με τον ίδιο τρόπο με τα βοσκήματα, αλλά διαφορετικά· δηλαδή ραντίζουν τα κεφάλια τους με κρασί κι ύστερα σφάζουν τους ανθρώπους μέσα σε αγγείο που το ανεβάζουν πάνω στο σωρό των φρυγάνων και καταβρέχουν τον ακινάκη με το αίμα.
[4.62.4] Λοιπόν, στο πάνω μέρος του σωρού ανεβάζουν αυτό το αγγείο, ενώ στο κάτω μέρος, δίπλα στο ναό, κάνουν τα εξής: όλων των αντρών που κατάσφαξαν κόβουν τον δεξιό ώμο μαζί με το χέρι και τον πετούν με ορμή στον αέρα, κι έπειτα, αφού τελειώσουν και με τα υπόλοιπα σφάγια, γυρίζουν στα σπίτια τους· και το χέρι κείτεται στο μέρος που έπεσε, και σ᾽ άλλο μέρος το πτώμα του νεκρού.
[4.63.1] Αυτές λοιπόν είναι οι καθιερωμένες θυσίες τους· τους χοίρους δεν έχουν τί να τους κάνουν, ούτε τρέφουν χοίρους στη χώρα τους — ούτε να τους δουν στα μάτια τους!
[4.64.1] Τώρα, τα πολεμικά τους έθιμα διαμορφώθηκαν με τον εξής τρόπο: όταν Σκύθης πολεμιστής σκοτώσει τον πρώτο εχθρό, ρουφά το αίμα του· κι όσους σκοτώσει στη μάχη, αυτουνών τα κεφάλια τα παραδίνει στο βασιλιά· γιατί, αν παραδώσει κεφάλι εχθρού, παίρνει μερίδιο από τα λάφυρα που θα πέσουν στα χέρια τους, αν όμως δεν παραδώσει, δεν παίρνει·
[4.64.2] τα κεφάλια αυτά τα γδέρνουν με τον εξής τρόπο· τα κόβουν ένα γύρο στο ύψος των αυτιών, πιάνουν απ᾽ τα μαλλιά το πάνω μέρος και το τραβάν προς τα έξω· ύστερα καθαρίζουν το δέρμα από τις σάρκες με παγίδι βοδιού, το δουλεύουν με τα χέρια τους, κι αφού έτσι το κάνουν μαλακό, το έχουν για πετσέτα, και το βάζουν να κρέμεται απ᾽ τα χαλινάρια του αλόγου που ο καθένας τους καβαλικεύει, κι αγάλλεται η ψυχή του· γιατί όποιος έχει τις περισσότερες τέτοιες πετσέτες, αυτός κρίνεται πρώτο παλικάρι.
[4.64.3] Και πολλοί από τα δέρματα των εχθρών κάνουν και πανωφόρια και τα φορούν, ράβοντάς τα το ένα με το άλλο, σαν κάπες· και πολλοί γδέρνουν το δεξί χέρι του σκοτωμένου εχθρού και παίρνουν το δέρμα μαζί με τα νύχια του κι ύστερα το κάνουν κάλυμμα της φαρέτρας τους· και τ᾽ ανθρώπινο δέρμα το ᾽βλεπες παχύ κι αστραφτερό, πιο αστραφτερό σχεδόν από κάθε άλλο δέρμα, γιατί είναι άσπρο.
[4.64.4] Μάλιστα, πολλοί γδέρνουν ολόκληρο το σώμα του εχθρού, και, κρατώντας το δέρμα του τεντωμένο σε ξύλα, το ανεμίζουν πέρα δώθε πάνω απ᾽ τ᾽ άλογό τους.
[4.65.1] Αυτά λοιπόν συνηθίζουν να κάνουν με τα πτώματα των εχθρών τους· τώρα, με τα κεφάλια, πάντως όχι όλων, αλλά των πιο μισημένων, κάνουν τα εξής: ο καθένας τους αποχωρίζει με πριόνι το κρανίο από το κάτω απ᾽ τα φρύδια μέρος του κεφαλιού και το καθαρίζει καλά· κι αν είναι φτωχός, ετούτος το ντύνει γύρω γύρω με τομάρι βοδιού, όλο κι όλο, και το μεταχειρίζεται όπως είναι· αν όμως είναι πλούσιος, το ντύνει βέβαια γύρω γύρω με τομάρι βοδιού, αλλά κι επιχρυσώνει το εσωτερικό του, κι έτσι το μεταχειρίζεται για ποτήρι.
[4.65.2] Το ίδιο κάνουν και με τα κεφάλια συγγενών τους, αν τους χωρίσει έχθρα κι ο βασιλιάς τούς δώσει δίκιο. Κι όταν έρθουν ξένοι στο σπίτι τους, που τους θεωρούν σπουδαίους, βγάζουν και κάνουν επίδειξη αυτών των κεφαλιών, κι αρχίζουν να λένε πως είναι από συγγενείς τους που όμως τους πολέμησαν, αλλά αυτοί τους νίκησαν — το ᾽χουν για ανδραγάθημα!
[4.66.1] Ο κάθε διοικητής περιφέρειας μια φορά το χρόνο στην επικράτειά του ανακατεύει κρασί με νερό μέσα σε κρατήρα, απ᾽ τον οποίο πίνουν όσοι Σκύθες έχουν σκοτώσει εχθρό· όμως εκείνοι που δεν το κατόρθωσαν αυτό, δε χαίρονται το κρασί αυτό, αλλά καταφρονεμένοι μένουν παράμερα — ντροπή πιο μεγάλη δεν υπάρχει γι᾽ αυτούς· κι όσοι απ᾽ τους πολεμιστές έχουν σκοτώσει πάρα πολλούς εχθρούς, αυτοί κρατούν από δυο ποτήρια και πίνουν κι απ᾽ το ένα κι απ᾽ το άλλο μαζί.
[4.67.1] Οι μάντεις των Σκυθών είναι πολλοί, που βγάζουν τις μαντείες τους από πολλές βέργες ιτιάς με τον εξής τρόπο: κουβαλούν μεγάλα δεμάτια με βέργες, τα βάζουν χάμω κι απλώνουν τις βέργες στη σειρά, και, καθώς μια μια τις τοποθετούν, απαγγέλνουν τις προφητείες τους· και λέγοντάς τες συγκεντρώνουν ξανά σε δέσμη τις βέργες κι έπειτα πάλι τις τοποθετούν στη σειρά μια μια.
[4.67.2] Αυτός λοιπόν είναι ο πατροπαράδοτος τρόπος της μαντικής τους, όμως οι Εναρείς, που γυναικοφέρνουν, λένε πως η Αφροδίτη είναι που τους έδωσε τη μαντική· γι᾽ αυτό βγάζουν τις μαντείες τους με φλούδα φλαμουριάς· σχίζουν τη φλούδα της φλαμουριάς στα τρία, την πλέκουν μέσ᾽ από τα δάχτυλά τους σε πλεξίδα, κι ύστερα την ξεπλέκουν, και τότε λένε τους χρησμούς τους.
[4.68.1] Κι όταν πέσει άρρωστος ο βασιλιάς των Σκυθών, στέλνει να καλέσουν τρεις, τους πιο ονομαστούς, από τους μάντεις που βγάζουν τις μαντείες με τον τρόπο που είπαμε· κι η συνηθισμένη απάντησή τους είναι η εξής, ότι πάτησε τον όρκο του στη βασιλική εστία ο δείνα κι ο δείνα, αναφέροντας κάποιον από τους πολίτες, όποιον τέλος πάντων αναφέρουν
[4.68.2] (κι είναι έθιμο των Σκυθών πολύ σεβαστό, όταν θέλουν να δώσουν τον πιο μεγάλο όρκο, να ορκίζονται στη βασιλική εστία). Κι αμέσως σέρνουν δεμένο χεροπόδαρα αυτόν που θα ισχυριστούν ότι πάτησε τον όρκο, όποιος και να ᾽ναι. Και μόλις φτάνει, τον καθίζουν στο σκαμνί οι μάντεις, πως η μαντική τους τον αποκάλυψε να έχει πατήσει τον όρκο του στις βασιλικές εστίες, κι αυτός είναι ο λόγος που υποφέρει ο βασιλιάς· κι αυτός ν᾽ αρνιέται πως όχι, δεν πάτησε τον όρκο, και να διαρρηγνύει τα ιμάτιά του.
[4.68.3] Καθώς αυτός αρνιέται, ο βασιλιάς στέλνει και καλούν άλλους, διπλάσιους μάντεις· στην περίπτωση λοιπόν που κι αυτοί, εξασκώντας τη μαντική τους, τον καταδικάσουν για επιορκία, του κόβουν το κεφάλι αμέσως και διαμοιράζονται μεταξύ τους με κλήρο την περιουσία του οι μάντεις που τον έκριναν πρώτοι·
[4.68.4] αν όμως οι δεύτεροι μάντεις τον αθωώσουν, τότε έρχονται άλλοι μάντεις, κι άλλοι, κι άλλοι· λοιπόν, αν οι περισσότεροι τον αθωώσουν, ο νόμος λέει να σκοτώσουν τους πρώτους μάντεις.
[4.69.1] Και νά λοιπόν με ποιό τρόπο τούς σκοτώνουν· φορτώνουν ώς απάνω μια άμαξα με φρύγανα, βάζουν τα βόδια στο ζυγό, κι ύστερα τους μάντεις, με πεδικλωμένα τα πόδια, τα χέρια δεμένα πίσω και φιμωμένους, τους στριμώχνουν μες στα φρύγανα, που τα βάζουν φωτιά από κάτω, κι ύστερα ξιπάζουν τα βόδια και τα βάζουν να τρέχουν.
[4.69.2] Λοιπόν πολλά βόδια καίονται μαζί με τους μάντεις και πολλά γλιτώνουν μισοκαμένα, όταν καεί το τιμόνι του ζυγού του αμαξιού τους. Με τον τρόπο που είπαμε τους καίνε και για άλλες αιτίες, και τους φωνάζουν ψευτομάντεις.
[4.69.3] Κι όποιους σκοτώνει ο βασιλιάς, ετούτων ούτε τ᾽ αγόρια τους τ᾽ αφήνει, αλλά σκοτώνει όλα τ᾽ αρσενικά παιδιά τους, όμως στα θηλυκά δεν κάνει κακό.
[4.70.1] Όταν είναι να δώσουν επίσημο όρκο σε κάποιον οι Σκύθες, νά πώς κάνουν: μέσα σε μεγάλο πήλινο κρασοπότηρο χύνουν κρασί και αίμα εκείνων που δένονται με όρκο και τ᾽ ανακατεύουν· το αίμα το παίρνουν τρυπώντας με ξόβεργα ή χαράζοντας με μαχαίρι κάτι λίγο απ᾽ το σώμα τους, κι έπειτα βουτούν στο κρασοπότηρο ακινάκη και βέλη και σάγαρη και ακόντιο· αυτά κάνουν, λένε ύστερα πολλές ευχές και τέλος πίνουν ώς τον πάτο κι αυτοί που δίνουν τον όρκο κι οι σημαντικότεροι από τους συντρόφους τους.
[4.71.1] Οι τάφοι των βασιλιάδων τους βρίσκονται στους Γέρρους, στο σημείο που τελειώνει το πλωτό τμήμα του Βορυσθένη. Εκεί, όταν πεθαίνει ο βασιλιάς τους, σκάβουν στη γη μεγάλο λάκκο τετράγωνο, κι όταν τον αποτελειώσουν, παίρνουν σηκωτό το νεκρό, που το σώμα του το έχουν αλείψει γύρω γύρω με κερί και την κοιλιά του την έχουν ανοίξει, την έχουν καθαρίσει, την έχουν γεμίσει με κομμένο κύπερο, με μόσκο, με σπόρο από σέλινο και άνηθο, και την έχουν ράψει πάλι, και τον μεταφέρουν πάνω σε άμαξα σε άλλη φυλή.
[4.71.2] Κι εκείνοι που δέχονται στη χώρα τους το νεκρό που μεταφέρθηκε, κάνουν ό,τι και οι βασιλικοί Σκύθες: κόβουν μια άκρη από τ᾽ αυτί τους, κουρεύουν γύρω γύρω τα μαλλιά τους, καταματώνουν το μέτωπο και τη μύτη τους, περνούν βέλη μέσ᾽ από το αριστερό τους χέρι.
[4.71.3] Κι από εκεί μεταφέρουν τη σορό του βασιλιά τους σε άλλη φυλή της επικράτειάς τους· στη συνοδεία τώρα είναι και άνθρωποι της φυλής στην οποία τον είχαν μεταφέρει προηγουμένως. Κι αφού, μεταφέροντας το νεκρό, περάσουν απ᾽ όλες τις φυλές, φτάνουν στους Γέρρους, τη φυλή που ζει στο πιο απόμακρο μέρος της επικράτειάς τους, στον τόπο των ταφών.
[4.71.4] Κατόπι βάζουν το νεκρό στον τάφο του, πάνω σε στρώμα από φύλλα· δίπλα από τον νεκρό, από τη μια μεριά κι από την άλλη, μπήγουν κοντάρια, πάνω απ᾽ αυτά τοποθετούν ξύλα κι έπειτα κάνουν μια στέγη από καλαμιές· τώρα, στο πλατύ μέρος του τάφου που μένει άδειο, θάβουν μια απ᾽ τις παλλακίδες του βασιλιά που την έχουν πνίξει, και τον οινοχόο και τον μάγειρα και τον ιπποκόμο και τον υπηρέτη και τον αγγελιοφόρο του βασιλιά, και άλογα, και τα πρώτα και καλύτερα απ᾽ όλα τ᾽ άλλα, και χρυσά ποτήρια· δεν του αφιερώνουν όμως τίποτε ασημένιο ή χάλκινο.
[4.71.5] Κάνουν όλ᾽ αυτά κι ύστερα όλοι τους σωρεύουν χώμα πολύ, ξεσυνερίζονται και βάζουν τα δυνατά τους να κάνουν τύμβο όσο πιο ψηλό μπορούν.
[4.72.1] Κι όταν κλείσει ο χρόνος τον κύκλο του, ξανάρχονται και κάνουν τα εξής: παίρνουν τους πιο πιστούς απ᾽ τους υπόλοιπους υπηρέτες (κι ετούτοι είναι Σκύθες απ᾽ τον τόπο τους· γιατί αυτοί προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σ᾽ όποιον ο βασιλιάς ο ίδιος τούς ορίσει, στη χώρα τους δεν έχουν υπηρέτες από δουλεμπόριο),
[4.72.2] λοιπόν, αφού πνίξουν πενήντα απ᾽ αυτούς τους υπηρέτες και πενήντα άλογα, τα πρώτα και καλύτερα, τους βγάζουν την κοιλιά, την καθαρίζουν, τη γεμίζουν άχερο και τη ράβουν·
[4.72.3] ύστερα παίρνουν το μισό από ρόδα αμαξιού και το στήνουν με το άνοιγμα προς τ᾽ απάνω και το στηρίζουν πάνω σε δυο παλούκια μπηγμένα στη γη, στηρίζουν και το άλλο μισό της ρόδας πάνω σ᾽ άλλα δυο· αφού μ᾽ αυτό τον τρόπο στηρίξουν πολλά τέτοια μισά από ρόδες, κατόπι, ανάλογα με το μάκρος των αλόγων, τους περνούν χοντρά ξύλα ώς το σβέρκο τους και τα ανεβάζουν πάνω στις ρόδες·
[4.72.4] κι απ᾽ αυτές (ο λόγος πάντοτε για τα μισά τους), όσες τοποθετήθηκαν πιο μπροστά συγκρατούν τους ώμους των αλόγων κι εκείνες που είναι πιο πίσω συγκρατούν τις κοιλιές, εκεί κατά τα μεριά τους· και τα πόδια τους, και τα μπροστινά και τα πισινά, κρέμονται στον αέρα· βάζουν στα άλογα χαλινάρι και γκέμια, τα τεντώνουν προς τα εμπρός κι ύστερα τα δένουν σε πασσάλους.
[4.72.5] Και τον καθένα από τους πενήντα νεαρούς που έχουν πνίξει τον ανεβάζουν πάνω σ᾽ άλογο· νά πώς τον ανεβάζουν: περνάνε πέρα πέρα δίπλα απ᾽ τη ραχοκοκαλιά του νεκρού ώς το σβέρκο του ένα ίσιο παλούκι, που το κάτω μέρος του περισσεύει· λοιπόν αυτό το μπήγουν σε τρύπα του χοντρού ξύλου που περνά πέρα πέρα το άλογο. Στήνουν λοιπόν γύρω απ᾽ τον τάφο τέτοιους καβαλάρηδες κι ύστερα φεύγουν.
[4.73.1] Μ᾽ αυτό λοιπόν τον τρόπο θάβουν τους βασιλιάδες τους· τώρα, τους άλλους Σκύθες, όταν πεθάνουν, οι πιο στενοί συγγενείς τους τούς πηγαίνουν, ξαπλωμένους πάνω σε άμαξες, από το ένα στο άλλο στα σπίτια των φίλων τους, κι ο καθένας από τούτους δέχεται στο σπίτι του αυτούς που συνοδεύουν το νεκρό και τους κάνει μεγάλο τραπέζι, κι ό,τι προσφέρει σ᾽ αυτούς, το προσφέρει και στο νεκρό· μ᾽ αυτό λοιπόν τον τρόπο γίνεται η περιφορά των νεκρών για σαράντα μέρες κι ύστερα τους θάβουν·
[4.73.2] μετά από την ταφή οι Σκύθες διώχνουν από πάνω τους κάθε βρομιά με τον εξής τρόπο· πλένουν τα μαλλιά τους με αλοιφή, τα ξεπλένουν κι ύστερα νά τί κάνουν για το σώμα τους· μπήγουν στη γη τρία παλούκια γερτά, έτσι που οι κορυφές τους να ενώνονται επάνω, κι ύστερα απλώνουν γύρω γύρω τέντες από μαλλί, φράζουν όσο γίνεται πιο καλά το μέσα μέρος και ρίχνουν λιθάρια πυρωμένα απ᾽ τη φωτιά σε σκάφη που τοποθετούν στο χώρο που περιβάλλεται από τα παλούκια και τις τέντες.
[4.74.1] Κι έχουν ένα καννάβι που φυτρώνει στη γη τους, ολόιδιο με το λινάρι, μονάχα στο πάχος και στο μάκρος διαφέρουν· σ᾽ αυτά το καννάβι είναι πολύ μεγαλύτερο. Ετούτο βλασταίνει από τη γη, και από μόνο του και με σπορά, κι οι Θράκες απ᾽ τη μεριά τους κάνουν απ᾽ αυτό πανωφόρια σ᾽ όλα τα πάντα ολόιδια με τα λινά· κι όποιος δεν είναι πολύ της δουλειάς, αδύνατο να ξεχωρίσει αν είναι από λινάρι ή από καννάβι· όποιος δεν έχει δει ποτέ του καννάβι, θα πιστέψει πως το πανωφόρι είναι λινό.
[4.75.1] Λοιπόν οι Σκύθες παίρνουν το σπόρο απ᾽ αυτό το καννάβι, μπαίνουν κάτω από τις τέντες κι απλώνουν το σπόρο πάνω στα πυρωμένα λιθάρια· κι ετούτος ο σπόρος μόλις τον απλώσουν καίγεται και δίνει αχνό τόσο πολύ, που βάζει κάτω κάθε ελληνικό ατμόλουτρο· κι οι Σκύθες να ουρλιάζουν από αγαλλίαση·
[4.75.2] κι αυτό είναι το λουτρό τους· γιατί καθόλου μα καθόλου δε λούζουν το σώμα τους.
[4.75.3] Οι γυναίκες τους πάλι παίρνουν ξύλο από κυπαρίσσι κι από κέδρο κι από λίβανο, το μουλιάζουν σε νερό κι ύστερα το ξένουν πάνω σε μια κοφτερή πέτρα· έπειτα τη μάζα απ᾽ τα ξεφτίδια, καθώς είναι πηχτή, την κάνουν κατάπλασμα κι αλείφουν μ᾽ αυτήν όλο το σώμα και το πρόσωπό τους· κι έτσι και το σώμα τους μοσχομυρίζει απ᾽ αυτό το κατάπλασμα και, όταν την άλλη μέρα το βγάζουν από πάνω τους, δείχνουν καθαρές και λαμπρόθωρες.
[4.76.1] Κι όσο για τα ξένα έθιμα, κι ετούτοι ούτε να τ᾽ ακούσουν θέλουν· κι αν αυτό ισχύει για τα έθιμα κάθε άλλου λαού, για τα ελληνικά ισχύει απόλυτα, όπως το έδειξαν ολοφάνερα στην περίπτωση του Ανάχαρση και πάλι, για δεύτερη φορά, του Σκύλη.
[4.76.2] Δηλαδή, στην πρώτη περίπτωση, ο Ανάχαρσης, αφού περιηγήθηκε πολλές χώρες κι άντλησε απ᾽ αυτές μεγάλη σοφία, ξαναγύριζε στα μέρη των Σκυθών· λοιπόν, καθώς το πλοίο του διέσχιζε τον Ελλήσποντο, έπιασε σκάλα στην Κύζικο·
[4.76.3] και —γιατί βρήκε τους Κυζικηνούς να πανηγυρίζουν τη γιορτή της Μητέρας των θεών με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια— ο Ανάχαρσης έκαμε τάμα στη Μητέρα, αν γυρίσει στην πατρίδα του σώος και αβλαβής, να κάνει θυσία καταπώς έβλεπε να κάνουν οι Κυζικηνοί και να τελέσει ολονυχτία.
[4.76.4] Κι όταν έφτασε στη Σκυθία, χώθηκε στην περιοχή που λέγεται Υλαία (κι αυτή βρίσκεται δίπλα στον Αχίλλειο δρόμο, κι είναι από τη μια άκρη ώς την άλλη δασωμένη με δέντρα κάθε λογής), χώθηκε λοιπόν σ᾽ αυτήν ο Ανάχαρσης και τελούσε για χάρη της θεάς τη γιορτή με όλο το τυπικό της, κρατώντας τύμπανο κι έχοντας κρεμασμένα στο στήθος του ειδώλια της θεάς.
[4.76.5] Και κάποιος Σκύθης αντικρίζοντάς τον να κάνει αυτά πήγε και τα πρόλαβε στον βασιλιά Σαύλιο. Λοιπόν ετούτος πήγε κι ο ίδιος του και, βλέποντας τον Ανάχαρση να κάνει αυτά, του έριξε βέλος και τον σκότωσε. Ακόμα και σήμερα αν κάποιος ρωτήσει για τον Ανάχαρση, οι Σκύθες λένε πως δεν τον ξέρουν, κι ο λόγος είναι που πήγε κι έμεινε καιρό στην Ελλάδα και οι συνήθειες που κρατούσε ήταν ξενόφερτες.
[4.76.6] Κι από τις πληροφορίες που πήρα από τον Τίμνη, τον αντιπρόσωπο του Αριαπείθη, ο Ανάχαρσης ήταν θείος του βασιλιά των Σκυθών Ιδανθύρσου απ᾽ τη μεριά του πατέρα του, και γιος του Γνούρου, του γιου του Λύκου, γιου του Σπαργαπείθη· Ανάχαρση, αν ήσουνα απ᾽ αυτή την οικογένεια, να ξέρεις ότι σε σκότωσε ο αδερφός σου! — γιατί ο Ιδάνθυρσος ήταν γιος του Σαυλίου, κι ο Σαύλιος είναι που σκότωσε τον Ανάχαρση.
[4.77.1] Όμως άκουσα κιόλας κάποια διαφορετική ιστορία που λέγεται στην Πελοπόννησο, δηλαδή πως ο Ανάχαρσης στάλθηκε από το βασιλιά των Σκυθών στην Ελλάδα και πήρε ελληνική μόρφωση, κι όταν γύρισε στην πατρίδα του είπε σ᾽ αυτόν που τον έστειλε πως οι Έλληνες δε διαθέτουν τον καιρό τους για ν᾽ αποχτήσουν οποιαδήποτε γνώση, εκτός από τους Λακεδαιμονίους, που είναι, μονάχα αυτοί, σε θέση και να μιλούν και ν᾽ ακούν με σύνεση.
[4.77.2] Αλλά αυτή την ιστορία την έπλασαν οι Έλληνες έτσι, για ανέκδοτο, πάντως ο άνθρωπος, όπως είπαμε παραπάνω, σκοτώθηκε. Λοιπόν αυτό το τέλος βρήκε για τα ξενόφερτα έθιμα και τη συναναστροφή του με Έλληνες.
[4.78.1] Πέρασαν πάρα πολλά χρόνια από τότε, όταν ο Σκύλης, ο γιος του Αριαπείθη, είχε παρόμοια περιπέτεια μ᾽ αυτόν. Δηλαδή ανάμεσα στ᾽ άλλα παιδιά του ο Αριαπείθης, ο βασιλιάς των Σκυθών, απόχτησε τον Σκύλη· ετούτος γεννήθηκε από γυναίκα Ιστριανή, που δεν είχε καμιά σχέση με τον τόπο, κι αυτή η μητέρα του τού δίδαξε την ελληνική γλώσσα και τα γράμματα.
[4.78.2] Κατόπι, ύστερ᾽ από χρόνια, τον Αριαπείθη τον σκότωσε με δόλο ο Σπαργαπείθης, ο βασιλιάς των Αγαθύρσων, κι ο Σκύλης κληρονόμησε και το βασίλειο και τη γυναίκα του πατέρα του, που λεγόταν Οποίη. Λοιπόν, αυτή η Οποίη ήταν από γνήσια σκυθική οικογένεια κι είχε γιο από τον Αριαπείθη, τον Όρικο.
[4.78.3] Βασίλευε λοιπόν στους Σκύθες ο Σκύλης, αλλά δεν του άρεζε καθόλου ο τρόπος που ζούσαν οι Σκύθες, ενώ πολύ περισσότερο τον τραβούσαν τα συνήθεια των Ελλήνων, καθότι προς τα εκεί τον οδηγούσε η ανατροφή που είχε πάρει, κι έκανε κάτι τέτοιο: κάθε φορά που έφερνε το στρατό των Σκυθών στην πόλη των Βορυσθενιτών (κι ετούτοι οι Βορυσθενίτες λένε πως κατάγονται από τη Μίλητο), μόλις έφτανε στην πόλη ο Σκύλης, το στρατό του τον άφηνε στα περίχωρα
[4.78.4] και ο ίδιος έμπαινε στα τείχη κι έκλεινε τις πύλες· αμέσως τότε πετούσε τη σκυθική φορεσιά και φορούσε ελληνικά ρούχα, κι έτσι ντυμένος περιδιάβαζε στην αγορά χωρίς συνοδεία δορυφόρων ή κάποιου άλλου (κι είχαν μπει φρουροί στις πύλες, μήπως τον δει κανένας Σκύθης ντυμένο μ᾽ αυτά τα ρούχα) και σ᾽ όλα τ᾽ άλλα ζούσε όπως οι Έλληνες, και πρόσφερε λατρεία στους θεούς σύμφωνα με την ελληνική θρησκεία.
[4.78.5] Περνούσε εκεί ένα μήνα ή και περισσότερο κι ύστερα ντυνόταν τη σκυθική φορεσιά κι έφευγε. Αυτό το έκανε πολλές φορές, μάλιστα και αρχοντικό έχτισε στον Βορυσθένη και σ᾽ αυτό έφερε τη ντόπια γυναίκα που παντρεύτηκε εκεί.
[4.79.1] Και καθώς μ᾽ όλ᾽ αυτά δεν μπορούσε παρά να ᾽χει κακό τέλος, η συμφορά τού ήρθε από μια τέτοια αφορμή: θέλησε να μυηθεί στις τελετές του Βακχείου· και την ώρα που ήταν να καταπιαστεί με την τελετή, παρουσιάστηκε θεϊκό σημάδι καταπληχτικό.
[4.79.2] Το μεγάλο και αρχοντικό σπίτι που είχε στην πόλη των Βορυσθενιτών, που και λίγο παραπάνω ανάφερα, είχε μαντρότοιχο με ολόγυρα στημένες σφίγγες και γρύπες από μάρμαρο· εκεί ο θεός έριξε αστροπελέκι. Όλα τα πάντα έγιναν στάχτη, όμως παρ᾽ όλ᾽ αυτά ο Σκύλης τέλεσε τη μυσταγωγία — καθόλου δεν τον σταμάτησε η κακοσημαδιά.
[4.79.3] Λοιπόν οι Σκύθες περιγελούν τους Έλληνες που παραδίνονται σε βακχική μανία· γιατί λένε πως είναι παράλογο να παραδέχεσαι για θεό αυτόν που σπρώχνει τους ανθρώπους στη μανία.
[4.79.4] Κι όταν μυήθηκε ο Σκύλης στα μυστήρια του Βακχείου, ένας Βορυσθενίτης τού την άναψε λέγοντας στους Σκύθες: «Εμάς λοιπόν περιγελάτε, κύριοι Σκύθες, που κάνουμε τελετές στο Βάκχο κι ο θεός μάς παίρνει τα μυαλά; τώρα αυτός ο θεός πήρε τα μυαλά και του δικού σας βασιλιά κι έχει μέσα του το Βάκχο κι ο θεός τον έκανε μανιακό. Κι αν δε με πιστεύετε, κάντε τον κόπο να ᾽ρθείτε μαζί μου, κι εγώ θα σας τον δείξω».
[4.79.5] Τον ακολούθησαν οι προεστοί των Σκυθών, κι ο Βορυσθενίτης τούς ανέβασε κρυφά πάνω σ᾽ έναν πύργο και τους έβαλε να καθίσουν. Κι όταν ο Σκύλης περνούσε αποκεί με το θίασο της βακχικής τελετής και τον είδαν οι Σκύθες σε διονυσιακή μανία, ήταν σαν να τους χτύπησε πολύ μεγάλη συμφορά· βγήκαν έξω και ανακοίνωσαν σ᾽ όλο το στρατό τα όσα είδαν.
[4.80.1] Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά, όταν ο Σκύλης ξεκίνησε με το στρατό του για τον τόπο του, οι Σκύθες σήκωσαν επανάσταση εναντίον του, αφού ανακήρυξαν αρχηγό τον αδερφό του, τον Οκταμασάδη, γιο της θυγατέρας του Τήρη.
[4.80.2] Κι ο Σκύλης, ακούοντας για το κίνημα που γινόταν εναντίον του και την αιτία του, ζήτησε καταφύγιο στη Θράκη. Κι ο Οκταμασάδης, μαθαίνοντας αυτά, εκστράτευσε εναντίον της Θράκης· κι όταν έφτασε στις όχθες του Ίστρου, βγήκαν να τον αντιμετωπίσουν οι Θράκες· αλλά, ενώ όπου να ᾽ταν θα έρχονταν αυτοί στα χέρια, ο Σιτάλκης έστειλε ανθρώπους του στον Οκταμασάδη με τέτοια λόγια:
[4.80.3] «Για ποιό λόγο ν᾽ αναμετρηθούμε; Είσαι γιος της αδερφής μου κι έχεις μαζί σου τον αδερφό μου. Παράδωσέ μου τον αυτόν κι εγώ σου παραδίνω τον δικό σου, τον Σκύλη· κι ούτε εσύ να μπεις στον κίνδυνο του πολέμου ούτε εγώ».
[4.80.4] Ο Σιτάλκης με τους κήρυκές του έκανε αυτή την πρόταση· γιατί ο Οκταμασάδης είχε μαζί του εξορισμένο αδερφό του Σιτάλκη. Ο Οκταμασάδης λοιπόν λέει ναι σ᾽ αυτά, κι αφού παράδωσε στο Σιτάλκη τον θείο του από τη μεριά της μάνας του, πήρε τον αδερφό του, τον Σκύλη.
[4.80.5] Κι ο Σιτάλκης πήρε τον δικό του αδερφό και τον οδήγησε στη χώρα του, όμως ο Οκταμασάδης έκοψε το κεφάλι του Σκύλη επιτόπου. Με τέτοια φροντίδα λοιπόν φυλάνε τα έθιμά τους οι Σκύθες και τέτοιες τιμωρίες επιβάλλουν σε όσους βάζουν πάνω απ᾽ αυτά ξενόφερτες συνήθειες.
[4.81.1] Τώρα, για τον πληθυσμό της Σκυθίας δεν μπόρεσα να έχω εξακριβωμένες πληροφορίες, αλλά άκουσα διαφορετικούς υπολογισμούς για τον αριθμό τους· δηλαδή πως πάρα πολλοί λέγονται Σκύθες, όμως οι γνήσιοι είναι λίγοι.
[4.81.2] Αλλά νά κάτι σχετικό που μου έδειξαν και το είδα· υπάρχει μια τοποθεσία ανάμεσα στον Βορυσθένη και τον Ύπανη που λέγεται Εξαμπαίος (την ανέφερα και λίγο παραπάνω, λέγοντας πως εκεί βρίσκεται πηγή πικρού νερού, που το νερό που αναβλύζει απ᾽ αυτήν και χύνεται στον Ύπανη κάνει τα νερά του να μην πίνονται).
[4.81.3] Σ᾽ αυτή την τοποθεσία έχει στηθεί χάλκινο λεβέτι, πιο μεγάλο ώς έξι φορές από τον κρατήρα που βρίσκεται στο στόμιο του Βοσπόρου, που τον αφιέρωσε στους θεούς ο Παυσανίας, ο γιος του Κλεομβρότου.
[4.81.4] Όποιος ακόμα δεν τον έχει δει αυτόν, θα του δώσω να καταλάβει με τα παρακάτω: εξακόσιους αμφορείς χωρά άνετα το λεβέτι της Σκυθίας, και το πάχος του σκυθικού αυτού λεβετιού είναι έξι δάχτυλα. Λένε λοιπόν οι ντόπιοι πως το έκαναν από μύτες βελών.
[4.81.5] Δηλαδή πως, θέλοντας ο βασιλιάς τους, που τ᾽ όνομά του ήταν Αριάνταν, να μάθει πόσοι είναι οι Σκύθες, διέταξε όλους τους Σκύθες να φέρει ο καθένας τους μια μύτη βέλους· κι όποιος δε φέρει, απειλούσε πως θα τον θανατώσει.
[4.81.6] Λοιπόν, λένε πως συγκεντρώθηκε τεράστια ποσότητα από μύτες βελών, και του ήρθε η ιδέα να κάνει ένα μνημείο για την υστεροφημία του· και πως από εκείνες τις μύτες των βελών έκανε τούτο το χάλκινο λεβέτι και το αφιέρωσε στον Εξαμπαίο που είπαμε. Αυτά λοιπόν άκουσα για τον πληθυσμό της Σκυθίας.
[4.82.1] Η χώρα αυτή δεν έχει να δείξει τίποτε αξιοθαύμαστο, εκτός από τους ποταμούς της, τους πάρα πολύ μεγάλους και πάρα πολλούς. Το μόνο αξιοθαύμαστο που έχει να δείξει εκτός από τους ποταμούς και τη μεγάλη έκταση της πεδιάδας, αυτό θα πω: δείχνουν ίχνος από το πέλμα του Ηρακλή σε βράχο, στην όχθη του ποταμού Τύρη, που οπωσδήποτε μοιάζει με πέλμα ανθρώπου, έχει όμως μάκρος δυο πήχες. Αυτό λοιπόν τέτοιας λογής είναι, όμως θα ξαναπιάσω την εξιστόρηση που αρχικά ξεκίνησα να κάνω.
[4.83.1] Ο Δαρείος ετοίμαζε την εκστρατεία εναντίον των Σκυθών κι έστελνε παντού αγγελιοφόρους για να παραγγείλουν σ᾽ άλλους να στείλουν πεζικό, σ᾽ άλλους καράβια, σ᾽ άλλους να ενώσουν με γέφυρα τις ακτές του θρακικού Βοσπόρου. Τότε ο Αρτάβανος, ο γιος του Υστάσπη κι αδερφός του Δαρείου, τον συμβούλευε να μην εκστρατέψει με κανένα τρόπο ο ίδιος εναντίον των Σκυθών, αναπτύσσοντάς του διεξοδικά τί μπλέξιμο χωρίς διέξοδο ήταν οι Σκύθες,
[4.83.2] όμως —γιατί με τις φρόνιμες συμβουλές του δεν έπειθε τον Δαρείο— παραιτήθηκε απ᾽ την προσπάθειά του, κι ο άλλος, όταν είχε κάνει όλες τις ετοιμασίες, ξεκίνησε από τα Σούσα με το στρατό του για εκστρατεία.
[4.84.1] Τότε ένας Πέρσης, ο Οιόβαζος, που είχε τρία παιδιά κι όλα τους είχαν επιστρατευθεί, παρακάλεσε τον Δαρείο να του κάνει χάρη και να του αφήσει το ένα. Κι εκείνος του είπε πως, μια και ήταν φίλος και το αίτημά του ήταν λογικό, θα του αφήσει όλα του τα παιδιά.
[4.84.2] Λοιπόν του Οιοβάζου η χαρά δεν περιγραφόταν, με την ελπίδα πως τα αγόρια του απαλλάχτηκαν από την εκστρατεία· κι ο άλλος διέταξε τους αρμόδιους γι᾽ αυτά να σκοτώσουν όλα τα παιδιά του Οιοβάζου. Κι έτσι αυτά, με το να σφαγούν, έμειναν πίσω.
[4.85.1] Κι ο Δαρείος πορεύτηκε από τα Σούσα κι έφτασε στην περιοχή της Χαλκηδόνας, στις ακτές του Βοσπόρου, στο σημείο όπου τις είχαν ενώσει με γέφυρα· αποκεί ανέβηκε σε καράβι κι αρμένιζε προς τα νησιά που λέγονται Κυανές, αυτά που οι Έλληνες λένε ότι τον παλιό καιρό μετακινούνταν, και καθισμένος σε θρόνο στο ακρωτήριο αγνάντευε τον Πόντο, πραγματικά αξιοθαύμαστον·
[4.85.2] γιατί η φύση τον έπλασε απ᾽ όλα τα πελάγη πιο θαυμαστό, κι έχει μάκρος έντεκα χιλιάδες εκατό σταδίους και πλάτος, στο πλατύτερο μέρος του, τρεις χιλιάδες τριακόσιους σταδίους.
[4.85.3] Το στόμιο αυτού του πελάγους έχει πλάτος τέσσερες σταδίους και το μάκρος του στομίου, θα λέγαμε ο λαιμός, ακριβώς αυτό που λέμε Βόσπορος (το σημείο δηλαδή στο οποίο ενώθηκαν οι ακτές με γέφυρα), πιάνει εκατόν είκοσι σταδίους· κι ο Βόσπορος κατευθύνεται προς την Προποντίδα.
[4.85.4] Κι η Προποντίδα, που έχει πλάτος πεντακόσιους σταδίους και μάκρος χίλιους τετρακόσιους, χύνεται στον Ελλήσποντο, που είναι στενός, εφτά στάδιοι το πλάτος του, αλλά το μάκρος του τετρακόσιοι· και χύνεται ο Ελλήσποντος σε πέλαγος ανοιχτό, αυτό που ονομάζεται Αιγαίο.
[4.86.1] Λοιπόν, νά πώς μέτρησαν αυτές τις αποστάσεις· ένα καράβι διανύει κατά μέσο όρο περίπου εβδομήντα χιλιάδες οργιές τη μέρα, την εποχή που οι μέρες είναι μεγάλες, και εξήντα χιλιάδες τη νύχτα.
[4.86.2] Λοιπόν, από το στόμιό του ώς τον ποταμό Φάση (γιατί η απόσταση αυτή είναι η μεγαλύτερη σε μάκρος του Πόντου) το ταξίδι κρατά εννιά μέρες κι οχτώ νύχτες, που μας κάνουν ένα εκατομμύριο εκατό δέκα χιλιάδες οργιές, κι οι οργιές αυτές μας κάνουν έντεκα χιλιάδες εκατό σταδίους.
[4.86.3] Κι από τη Σινδική ώς τη Θεμισκύρα, που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Θερμώδοντα (γιατί η απόσταση αυτή είναι η μεγαλύτερη του Πόντου σε πλάτος) το ταξίδι με πλοίο κρατά τρεις μέρες και δυο νύχτες, που μας κάνουν τριακόσιες τριάντα χιλιάδες οργιές, δηλαδή τρεις χιλιάδες τριακόσιους σταδίους.
[4.86.4] Λοιπόν μ᾽ αυτόν τον τρόπο έχω υπολογίσει τις αποστάσεις ετούτου του Πόντου και του Βοσπόρου και του Ελλησπόντου, κι είναι όπως τους έχω περιγράψει· κι ακόμα ο Πόντος έχει να μας δείξει και μια λίμνη που χύνεται στα νερά του, που δεν είναι και πολύ μικρότερη απ᾽ τον ίδιο, και λέγεται Μαιήτιδα και μητέρα του Πόντου.
[4.87.1] Χάρηκε το θέαμα του Πόντου ο Δαρείος κι ύστερα γύρισε με το καράβι πίσω προς τη γέφυρα, που αρχιμηχανικός της ήταν ο Μανδροκλής από τη Σάμο· κατόπι χάρηκε και το θέαμα του Βοσπόρου κι έστησε στην ακτή του δυο μαρμάρινες στήλες και χάραξε επάνω τους επιγραφές, τη μια με γράμματα ασσυριακά, την άλλη με ελληνικά, με τα ονόματα όλων των εθνών που οδηγούσε· κι οδηγούσε όλα, σε όσα εξουσίαζε· ο στρατός που έδωσαν αυτά τα έθνη μετρήθηκε και βγήκε, χωρίς το ναυτικό αλλά μαζί με το ιππικό, εφτακόσιες χιλιάδες, και τα καράβια που συγκεντρώθηκαν, εξακόσια.
[4.87.2] Λοιπόν αυτές τις στήλες, αφού πέρασε καιρός απ᾽ τα γεγονότα αυτά, οι Βυζάντιοι τις κουβάλησαν στην πόλη τους και τις χρησιμοποίησαν για να χτίσουν το ναό της Ορθωσίας Άρτεμης, άφησαν μόνο μια πλάκα (κι αυτή την άφησαν δίπλα στο ναό του Διονύσου στο Βυζάντιο, χαραγμένη ολόκληρη με ασσυριακά γράμματα)· και η περιοχή του Βοσπόρου, που ο βασιλιάς Δαρείος ένωσε τις ακτές του με γέφυρα, όπως οι υπολογισμοί μου με κάνουν να υποθέσω, βρίσκεται στη μέση της απόστασης που χωρίζει το Βυζάντιο από το ναό που είναι στο στόμιο του Πόντου.
[4.88.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ο Δαρείος, ενθουσιασμένος από την πλωτή γέφυρα, έδωσε στον αρχιμηχανικό της, τον Μανδροκλή από τη Σάμο, χίλια δυο δώρα. Λοιπόν, από τα πρώτα και καλύτερα απ᾽ αυτά ο Μανδροκλής έκανε αφιέρωμα στο Ηραίο, μια τοιχογραφία που είχε ζωγραφισμένη ολόκληρη τη γέφυρα του Βοσπόρου και τον βασιλιά Δαρείο να κάθεται σε θρόνο πάνω σε εξέδρα και το στρατό του να διαβαίνει· αφού λοιπόν έβαλε και ζωγράφισαν αυτά, χάραξε την εξής επιγραφή:
[4.88.2] Ο Μανδροκλής γεφύρωσε τις όχθες του Βοσπόρου,
που ψάρια πλήθος τρέφει·
κι ενθύμιο της γέφυρας και τάμα του στην Ήρα,
η ζωγραφιά ετούτη.
Το θέλημά σου, βασιλιά, ως το ᾽θελε η καρδιά σου,
το τέλεψα, και νά το·
κορόνα στο κεφάλι μου και για τη Σάμο δόξα.
[4.89.1] Έδωσε τα δώρα του στον Μανδροκλή ο Δαρείος κι ύστερα πέρασε στην Ευρώπη· είχε δώσει εντολή στους Ίωνες να διασχίσουν με τα πλοία τους τον Πόντο ώς τον ποταμό Ίστρο, κι όταν φτάσουν στον Ίστρο, να τον περιμένουν εκεί, ενώνοντας με γέφυρα τις δυο όχθες του ποταμού. Γιατί οδηγοί του στόλου ήταν Ίωνες, Αιολείς και Ελλησπόντιοι.
[4.89.2] Πέρασε λοιπόν το ναυτικό στράτευμα από τις Κυανές κι έβαλε πλώρη κατευθείαν για τον Ίστρο· κι ανεβαίνοντας από τη θάλασσα προς τις πηγές του, ύστερα από ταξίδι με τα πλοία δυο ημερών, έστηναν γέφυρα στο λαιμό του ποταμού, εκεί όπου σχίζεται σε κανάλια ο Ίστρος.
[4.89.3] Κι ο Δαρείος πέρασε το Βόσπορο από τη γέφυρα κι αμέσως ύστερα πορευόταν διασχίζοντας τη Θράκη, και φτάνοντας στις πηγές του ποταμού Τεάρου στρατοπέδευσε για τρεις μέρες.
[4.90.1] Κι ο Τέαρος, λένε οι κάτοικοι της περιοχής, είναι το πρώτο απ᾽ όλα τα ποτάμια για τη γιατρειά από κάθε αρρώστια και προπάντων για τη γιατρειά ανθρώπων και αλόγων από ψώρα. Τριάντα οχτώ είναι οι πηγές του κι αναβλύζουν όλες απ᾽ τον ίδιο βράχο· κι άλλες είναι ψυχρές κι άλλες θερμές.
[4.90.2] Οι δρόμοι που φέρνουν σ᾽ αυτές έχουν το ίδιο μάκρος, κι αυτός που έρχεται από την πόλη Ηραίο που βρίσκεται κοντά στην Πέρινθο κι εκείνος που έρχεται από την Απολλωνία του Ευξείνου Πόντου, κι ο ένας κι ο άλλος δυο ημερών. Κι ετούτος ο Τέαρος χύνεται στον ποταμό Κοντάδεσδο, κι ο Κοντάδεσδος στον Αγριάνη, κι ο Αγριάνης στον Έβρο, κι αυτός τέλος στη θάλασσα, στην περιοχή της πόλης Αίνος.
[4.91.1] Φτάνοντας λοιπόν σ᾽ αυτό τον ποταμό ο Δαρείος στρατοπέδευσε, κι αμέσως, καθώς η ψυχή του ευχαριστήθηκε από το νερό του, έστησε κι εκεί στήλη χαράζοντας επιγραφή με τα εξής λόγια:
[4.91.2] «Τα κεφαλόβρυσα του ποταμού Τεάρου χαρίζουν το πρώτο κι ωραιότερο νερό απ᾽ όλα τα ποτάμια του κόσμου, και σ᾽ αυτά έφτασε οδηγώντας σε εκστρατεία το στράτευμά του ο πρώτος κι ωραιότερος απ᾽ όλους τους άντρες του κόσμου, ο Δαρείος, ο γιος του Υστάσπη, των Περσών κι όλης της Ασίας ο βασιλιάς». Αυτή λοιπόν η επιγραφή χαράχτηκε εκεί.
[4.92.1] Κι ο Δαρείος ξεκινώντας αποκεί έφτασε σ᾽ άλλον ποταμό, που ονομάζεται Αρτησκός και διασχίζει με το ρέμα του τη χώρα των Οδρυσών. Φτάνοντας λοιπόν σ᾽ αυτό τον ποταμό έκανε κάτι τέτοιο· διάλεξε ένα τόπο και τον έδειξε στο στρατό του και διέταξε κάθε στρατιώτης να περάσει από δίπλα και ν᾽ αφήσει μια πέτρα σ᾽ αυτό τον ορισμένο τόπο. Ο στρατός λοιπόν εκτέλεσε αυτή τη διαταγή κι αμέσως ύστερα ο Δαρείος, αφήνοντας εκεί μεγάλους σωρούς από πέτρες, πήρε το στράτευμά του και προχώρησε.
[4.93.1] Και πριν φτάσει στον Ίστρο, πρώτους υπέταξε τους Γέτες, που πιστεύουν πως είναι αθάνατοι. Γιατί οι Θράκες που έχουν τον Σαλμυδησσό και κατοικούν βορειότερα από τις πόλεις Απολλωνία και Μεσημβρία, που ονομάζονται Σκυρμιάδες και Νιψαίοι, παραδόθηκαν στο Δαρείο χωρίς αντίσταση· αντίθετα οι Γέτες έδειξαν αποκοτιά κι υποδουλώθηκαν αμέσως, αυτοί που ήταν οι πιο αντρειωμένοι κι οι πιο δίκαιοι από τους Θράκες.
[4.94.1] Λέγοντας πως είναι αθάνατοι, νά τί εννοούν· πιστεύουν ότι δεν πεθαίνουν και ότι καθένας τους που χάνεται πηγαίνει και συναντά τον θεό τον Σάλμοξη· κι άλλοι τους τον ίδιο αυτό θεό τον λένε Γεβελέιζη.
[4.94.2] Και κάθε πέντε χρόνια έναν τους, που του έπεσε ο κλήρος, τον στέλνουν μαντατοφόρο στον Σάλμοξη, με παραγγελίες για ό,τι κάθε φορά έχουν ανάγκη. Νά πώς τον στέλνουν· ορισμένοι απ᾽ αυτούς μπαίνουν στη γραμμή κρατώντας τρία ακόντια, κι άλλοι πιάνουν απ᾽ τα χέρια κι απ᾽ τα πόδια αυτόν που στέλνουν να συναντήσει τον Σάλμοξη, κι αφού τον ανεβοκατεβάσουν στον αέρα, τον ρίχνουν πάνω στις αιχμές των ακοντίων.
[4.94.3] Κι αν ετούτος σφηνωθεί στις αιχμές και πεθάνει, πιστεύουν ότι εξιλέωσαν τον θεό· αν όμως δεν πεθάνει, τα βάζουν με τον μαντατοφόρο, λέγοντας πως είναι κακός, κι αφού τον φορτώσουν με κατηγορίες, στέλνουν άλλον· ό,τι παραγγελίες έχουν του τις δίνουν όσο ακόμα είναι ζωντανός.
[4.94.4] Οι ίδιοι αυτοί Θράκες, όταν βροντά κι αστράφτει, ρίχνοντας βέλη ψηλά προς τον ουρανό φοβερίζουν το θεό, γιατί πιστεύουν πως δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός απ᾽ τον δικό τους.
[4.95.1] Από τους Έλληνες που είναι εγκατεστημένοι στον Ελλήσποντο και στον Πόντο πληροφορήθηκα πως ετούτος ο Σάλμοξης ήταν άνθρωπος κι έζησε στη Σάμο, σα δούλος, μάλιστα δούλος του Πυθαγόρα, του γιου του Μνησάρχου·
[4.95.2] και πως εκεί κέρδισε την ελευθερία του, απόχτησε μεγάλη περιουσία κι αφού την απόχτησε έφυγε αποκεί και πήγε στη χώρα του· και καθώς οι Θράκες ζούσαν στη μιζέρια και ήταν αβανάκηδες, ο Σάλμοξης τούτος που έμαθε πώς ζούσαν οι Ίωνες, και φερσίματα πολύ πιο σοφά απ᾽ ό,τι θα περίμενες στη Θράκη —ο άνθρωπος είχε ζήσει ανάμεσα σε Έλληνες και κοντά στον Πυθαγόρα που στη σοφία δεν είχε τον όμοιό του—, ίδρυσε μια λέσχη για άντρες,
[4.95.3] όπου φιλοξενώντας τους πρώτους της πόλης και τραπεζώνοντάς τους τούς έκανε πρωτάκουστη διδασκαλία, δηλαδή πως ούτε ο ίδιος ούτε οι συμπότες του ούτε οι απόγονοί τους, στον αιώνα, θα πεθάνουν, αλλά πως θα πάνε σ᾽ έναν τέτοιο τόπο, όπου αιώνια θα περιδιαβάζουν απολαμβάνοντας απόλυτη ευτυχία.
[4.95.4] Και την ώρα που έκανε όσα καταγράψαμε κι έλεγε αυτά, κατασκεύαζε και μια υπόγεια κατοικία. Κι όταν αποτέλειωσε την κατοικία αυτή, χάθηκε από τα μάτια των Θρακών, κατέβηκε στο υπόγειο κι έζησε εκεί τρία χρόνια.
[4.95.5] Κι οι άλλοι να τον αποζητούν και να τον κλαίνε σαν πεθαμένο· και τον τέταρτο χρόνο εμφανίστηκε στους Θράκες κι έτσι πείστηκαν στα λόγια του Σάλμοξη. Αυτά λένε πως έκανε.
[4.96.1] Εγώ τα όσα λένε γι᾽ αυτόν και για την υπόγεια κατοικία του ούτε τ᾽ αμφισβητώ ούτε πάλι τους δίνω μεγάλη πίστη, νομίζω όμως πως τούτος ο Σάλμοξης έζησε πολλά χρόνια πριν από τον Πυθαγόρα.
[4.96.2] Τώρα, είτε έζησε κάποιος άνθρωπος Σάλμοξης είτε οι Γέτες τον έχουν θεό του τόπου τους, από μένα χαιρετίσματα. Αυτοί λοιπόν, που πιστεύουν σε τέτοια πράματα, υποδουλώθηκαν από τους Πέρσες κι αμέσως ακολούθησαν τον υπόλοιπο στρατό.
[4.97.1] Κι ο Δαρείος έφτασε στον Ίστρο, μαζί του και το πεζικό, και πέρασαν όλοι στην άλλη όχθη· κι αμέσως ύστερα ο Δαρείος διέταξε τους Ίωνες να διαλύσουν την πλωτή γέφυρα και να τον ακολουθήσουν πεζοί, όπως κι ο στρατός που ήταν στα καράβια.
[4.97.2] Την ώρα λοιπόν που ήταν να διαλύσουν οι Ίωνες τη γέφυρα και να εκτελέσουν τις διαταγές του, ο Κώης, ο γιος του Ερξάνδρου, που ήταν στρατηγός των Μυτιληναίων, είπε στον Δαρείο τα εξής, αφού προηγουμένως ρώτησε αν του άρεσε να δέχεται γνώμη από κάποιον που ήθελε να την εκφράσει:
[4.97.3] «Βασιλιά μου, μια κι έβαλες στο νου σου να εκστρατεύσεις σε μια χώρα, όπου δε θα δεις ούτε γη δουλεμένη μ᾽ αλέτρι ούτε πολιτεία κατοικημένη, άφησε λοιπόν αυτή τη γέφυρα να στέκεται στη θέση της κι ας μείνουν να τη φρουρούν αυτοί που τη συνδέσανε.
[4.97.4] Τώρα, αν τα πράματα μας έρθουν όπως τα θέλουμε και βρούμε τους Σκύθες, θα έχουμε δρόμο γυρισμού, κι αν πάλι δεν μπορέσουμε να τους βρούμε, τουλάχιστο θα ᾽ναι εξασφαλισμένος ο γυρισμός μας. Εγώ δε φοβήθηκα ποτέ μήπως νικηθούμε από τους Σκύθες σε μάχη, αλλά πολύ περισσότερο, μήπως δεν μπορέσουμε να τους βρούμε και στην περιπλάνησή μας μάς βρει κανένα κακό.
[4.97.5] Και θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως τα λέω αυτά για το συμφέρο μου, για να μείνω πίσω· λοιπόν εγώ αφήνω στην κρίση σου τη γνώμη που πιστεύω πως είναι η καλύτερη για σένα, βασιλιά μου· θα σε ακολουθήσω όμως και δε θα δεχτώ να μείνω πίσω».
[4.97.6] Τη χάρηκε πολύ αυτή τη γνώμη ο Δαρείος και του αποκρίθηκε έτσι: «Ξένε μου από τη Λέσβο, αν γυρίσω σώος στ᾽ ανάκτορά μου, οπωσδήποτε να έρθεις να παρουσιαστείς μπροστά μου, για να σε αμείψω για τις καλές σου συμβουλές με καλές πράξεις».
[4.98.1] Αυτά είπε κι ύστερα, δένοντας εξήντα κόμπους σ᾽ ένα σκοινί, κάλεσε σε σύναξη τους τυράννους των Ιώνων κι έλεγε τα εξής:
[4.98.2] «Άνδρες Ίωνες, παίρνω πίσω την απόφαση για τη γέφυρα που σας ανακοίνωσα προηγουμένως· κι εσείς κρατήστε αυτό το σκοινί και νά τί να κάνετε: από την ώρα που θα με δείτε να βαδίζω εναντίον των Σκυθών, αρχίστε αμέσως να λύνετε κάθε μέρα κι από έναν κόμπο· κι αν μες σ᾽ αυτό το διάστημα δεν εμφανιστώ αλλά περάσουν έτσι μια μια οι μέρες που μετριούνται με τους κόμπους, πάρτε τα καράβια σας και γυρίστε στις πόλεις σας.
[4.98.3] Αλλά ώς εκείνη τη μέρα, μια και άλλαξα γνώμη, να φρουρείτε τη γέφυρα, δείχνοντας όλο το ζήλο σας για τη διατήρηση και τη φύλαξή της. Κι αν τα κάνετε αυτά, θα μου προσφέρετε μεγάλη υπηρεσία». Αυτά λοιπόν είπε ο Δαρείος και χωρίς να χάσει καιρό προχώρησε μπροστά.
[4.99.1] Μπροστά από τη χώρα των Σκυθών, από τη μεριά της θάλασσας, βρίσκεται η Θράκη. Καθώς όμως η γη αυτή σχηματίζει κόλπο, αποκεί και πέρα αρχίζει η Σκυθία, κι ο Ίστρος χύνεται σ᾽ αυτή, με το στόμιό του στραμμένο προς τον νοτιοανατολικό άνεμο.
[4.99.2] Τώρα, αρχίζοντας από τον Ίστρο, θα περιγράψω την παραθαλάσσια περιοχή της Σκυθίας, έτσι που να μπορεί να υπολογιστεί η έκτασή της: από τον Ίστρο και πέρα είμαστε στην αρχαία Σκυθία, που βρίσκεται προς τα μεσημβρινά και το νότιο άνεμο, μέχρι μια πόλη που τη λένε Καρκινίτιδα.
[4.99.3] Αποκεί και πέρα η χώρα που βρέχεται από την ίδια θάλασσα είναι ορεινή και προεξέχει, από τη μεριά του Πόντου, και ανήκει στο έθνος των Ταύρων, ώς τη χερσόνησο που λέγεται Τραχία, κι αυτή φτάνει στη θάλασσα που βρέχει τη χώρα από τ᾽ ανατολικά.
[4.99.4] Γιατί οι δυο πλευρές της χώρας των Σκυθών βρέχονται από θάλασσα, η ανατολική και η νότια, όπως της Αττικής· και οι Ταύροι κατέχουν ένα μέρος της Σκυθίας, όπως ας πούμε θα συνέβαινε στην Αττική, στην περίπτωση που τα υψώματα του Σουνίου (που όσο μπαίνουν στη θάλασσα, τόσο ψηλώνουν), στην έκταση που ορίζει η γραμμή από το δήμο του Θορικού ώς το δήμο του Αναφλύστου, τα κατοικούσε άλλη φυλή κι όχι Αθηναίοι. Η παρομοίωσή μου ισχύει στο μέτρο που μπορούμε να παρομοιάσουμε μεγαλύτερα πράματα με μικρότερα.
[4.99.5] Λοιπόν, ένα τέτοιο σχήμα έχει η χώρα των Ταύρων. Και για όποιον δεν έχει περάσει με καράβι δίπλα απ᾽ αυτές τις ακτές της Αττικής, θα φέρω ένα άλλο παράδειγμα: ας υποθέσουμε πως απ᾽ τη χερσόνησο της Ιαπυγίας έκοβε μια περιοχή, που ορίζεται από μια γραμμή που πιάνει απ᾽ το λιμάνι του Βρεντεσίου ώς τον Τάραντα, και κατοικούσε στο ακρωτήριο άλλο έθνος κι όχι οι Ιάπυγες. Αναφέροντας αυτά τα παραδείγματα εννοώ ότι υπάρχουν κι άλλες περιοχές με παρόμοιο σχήμα, σαν κι αυτό που έχει η χώρα των Ταύρων.
[4.100.1] Τώρα, από τη χώρα των Ταύρων και πέρα κατοικούν πια οι Σκύθες στα μέρη που βρίσκονται βορειότερα από τους Ταύρους και σ᾽ εκείνα που είναι προς τη μεριά της ανατολικής θάλασσας (δηλαδή όσα βρίσκονται δυτικά από τον Κιμμέριο Βόσπορο και τη λίμνη Μαιήτιδα), ώς τον ποταμό Τάναη, που χύνεται στο μυχό αυτής της λίμνης.
[4.100.2] Τέλος, στα βορειότερα, προς το εσωτερικό της χώρας, η Σκυθία συνορεύει, με αφετηρία τον Ίστρο, πρώτα με τους Αγαθύρσους, κατόπι με τους Νευρούς, ύστερα με τους Ανδροφάγους και τέλος με τους Μελαγχλαίνους.
[4.101.1] Λοιπόν η Σκυθία σχηματίζει τετράγωνο που οι δυο πλευρές του βρέχονται από θάλασσα, καθώς το μάκρος της έκτασής της προς το εσωτερικό είναι απόλυτα ίσο με το μάκρος της παραθαλάσσιας έκτασής της.
[4.101.2] Γιατί η απόσταση από τον Ίστρο ώς τον Βορυσθένη είναι δρόμος δέκα ημερών, κι από τον Βορυσθένη ώς τη λίμνη τη Μαιήτιδα άλλων δέκα. Κι από τη θάλασσα προς το εσωτερικό, ώς τους Μελαγχλαίνους που κατοικούν βορειότερα απ᾽ τους Σκύθες, ο δρόμος είναι είκοσι ημερών.
[4.101.3] Λοιπόν, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, δρόμος μιας μέρας ισοδυναμεί με διακόσιους σταδίους. Κι έτσι η Σκυθία απλώνεται οριζόντια σε τέσσερες χιλιάδες σταδίους και κάθετα (από τη θάλασσα ώς τα βόρεια σύνορά της) σε άλλους τόσους σταδίους. Αυτό λοιπόν είναι το μέγεθος της χώρας αυτής.
[4.102.1] Κι οι Σκύθες, καθώς τα ᾽βαλαν κάτω κι είδαν πως μόνοι τους δεν μπορούσαν ν᾽ αποκρούσουν το στρατό του Δαρείου σε ανοιχτή μάχη, έστελναν αγγελιοφόρους στους γειτονικούς λαούς· αλλά κι εκείνων οι βασιλιάδες είχαν συγκεντρωθεί και συσκέπτονταν, καθότι μεγάλος στρατός βάδιζε προς τις χώρες τους.
[4.102.2] Κι οι βασιλιάδες που συγκεντρώθηκαν ήταν των Ταύρων και των Αγαθύρσων και των Ανδροφάγων και των Μελαγχλαίνων και των Γελωνών και των Βουδίνων και των Σαυροματών.
[4.103.1] Απ᾽ αυτούς, οι Ταύροι κρατούν τις εξής συνήθειες· θυσιάζουν στην Παρθένο θεά τούς ναυαγούς κι όσους Έλληνες φέρει το κύμα στη στεριά τους, μ᾽ έναν τέτοιο τρόπο: κάνουν τις αρχικές ιεροπραξίες κι ύστερα τους χτυπούν με ρόπαλο στο κεφάλι.
[4.103.2] Κι άλλοι λένε πως το σώμα το ρίχνουν κάτω, στο γκρεμό (γιατί ο ναός είναι χτισμένος πάνω σε γκρεμό), και το κεφάλι το μπήγουν σε πάσσαλο, κι άλλοι πάλι για το κεφάλι λένε τα ίδια, αλλά για το σώμα, πως δεν το ρίχνουν κάτω, στο γκρεμό, αλλά το θάβουν στη γη. Και η θεότητα αυτή, που στη χάρη της τους θυσιάζουν, οι Ταύροι οι ίδιοι τους λένε πως είναι η Ιφιγένεια, η κόρη του Αγαμέμνονα.
[4.103.3] Και τους εχθρούς, όσους πιάσουν αιχμάλωτους, νά τί τους κάνουν: κόβουν το κεφάλι και το φέρνουν στο σπίτι τους κι έπειτα το καρφώνουν σε μεγάλο πάσσαλο, που τον στήνουν όρθιο ψηλά πάνω από το σπίτι, έτσι που να ξεπερνά πολύ τη στέγη του, συνήθως πιο ψηλά από την καπνοδόχο· λένε πως τα κεφάλια αυτά τα κρεμάνε ψηλά, φρουρούς όλου του σπιτιού· και ζουν από τα λάφυρα κι από τον πόλεμο.
[4.104.1] Οι Αγάθυρσοι τώρα πάνω απ᾽ όλα έχουν την καλοπέραση και στολίζονται με χρυσαφικά όσο κανένας άλλος· με τις γυναίκες σμίγουν σαν όλες να είναι ολωνών, για να νιώθει ο ένας σαν αδερφός του άλλου, κι αυτή τους η συγγένεια να διώχνει το φθόνο και την έχθρα απ᾽ ανάμεσά τους· όσο για τ᾽ άλλα έθιμά τους, τα πήραν από τους Θράκες.
[4.105.1] Κι οι Νευροί κρατούν τα έθιμα των Σκυθών· αυτούς, μια γενιά πριν από την εκστρατεία του Δαρείου, τους βρήκε κακό, ν᾽ αναγκαστούν απ᾽ τα φίδια ν᾽ αφήσουν τη χώρα τους και να φύγουν. Γιατί η γη τους έβγαζε φίδια με το σωρό, όμως τα περισσότερα έπεσαν απάνω τους απ᾽ το βοριά, από την έρημο, τόσο που, στενεμένοι, πήγαν και κατοίκησαν μαζί με τους Βουδίνους, αφήνοντας έρημη τη χώρα τους.
[4.105.2] Μάλιστα δεν αποκλείεται οι άνθρωποι αυτοί να είναι μάγοι. Γιατί, καταπώς λένε οι Σκύθες και οι Έλληνες που ζουν στη Σκυθία, καθένας από τους Νευρούς μια φορά κάθε χρόνο για λίγες μέρες γίνεται λύκος κι ύστερα αμέσως ξαναπαίρνει την πρώτη του μορφή. Βέβαια, λέγοντας αυτά εμένα δε με πείθουν, όμως δε σταματούν να τα λένε, μάλιστα και όρκο παίρνουν λέγοντάς τα.
[4.106.1] Οι Ανδροφάγοι πάλι έχουν τα πιο άγρια συνήθεια απ᾽ όλους τους λαούς· ούτε το δίκιο λογαριάζουν ούτε σέβονται κανένα νόμο· κι είναι νομάδες, η φορεσιά τους είναι παρόμοια με τη σκυθική· μιλάνε δική τους γλώσσα, κι απ᾽ όλους αυτούς τους λαούς μονάχα αυτοί είναι ανθρωποφάγοι.
[4.107.1] Κι οι Μελάγχλαινοι, όλοι τους φορούν μαύρα ρούχα, κι απ᾽ αυτά πήραν τ᾽ όνομά τους, και κρατούν τα ίδια έθιμα με τους Σκύθες.
[4.108.1] Κι οι Βουδίνοι είναι λαός μεγάλος και πολυάριθμος, με βαθυγάλαζα μάτια, κοκκινοτρίχηδες. Κι έχει χτιστεί στη χώρα τους πόλη ξύλινη, που τ᾽ όνομά της είναι Γελωνός· η κάθε πλευρά του τείχους της έχει μάκρος τριάντα σταδίους, το ύψος του είναι μεγάλο, κι ολόκληρο είναι από ξύλο, και τα σπίτια τους είναι ξύλινα, και τα λατρευτικά τους χτίσματα·
[4.108.2] γιατί σ᾽ αυτή την πόλη υπάρχουν λατρευτικά χτίσματα που, καταπώς στην Ελλάδα, έχουν αγάλματα και βωμούς και ναούς, όλα από ξύλο, και κάθε τρία χρόνια τελούν Διονύσια και είναι μυημένοι στα βακχικά μυστήρια. Γιατί οι Γελωνοί από καταγωγή είναι Έλληνες, που ξεσηκώθηκαν απ᾽ τα εμπορικά κέντρα κι εγκαταστάθηκαν στη χώρα των Βουδίνων, κι η γλώσσα που μιλούν είναι ανάμεικτη, σκυθοελληνική.
[4.109.1] Αυτή τη γλώσσα λοιπόν των Γελωνών δεν τη μιλούν οι Βουδίνοι, ούτε Γελωνοί και Βουδίνοι ζουν με τον ίδιο τρόπο· γιατί οι Βουδίνοι, καθότι ντόπιοι, είναι νομάδες κι οι μόνοι στην περιοχή αυτή που τρων κουκουνάρια από πεύκο, ενώ οι Γελωνοί δουλεύουν τη γη και τρων ψωμί σιταρένιο κι έχουν κήπους, και δε μοιάζουν καθόλου με τους Βουδίνους στην όψη και στο χρώμα. Βέβαια οι Έλληνες και τους Βουδίνους τούς λένε Γελωνούς, αυτό όμως είναι λάθος.
[4.109.2] Κι η χώρα τους έχει από τη μια άκρη ώς την άλλη πυκνά δάση με κάθε λογής δέντρα για ξυλεία· μες στο πιο μεγάλο δάσος βρίσκεται λίμνη μεγάλη και βαθιά με γύρω γύρω βάλτους και καλαμιώνες· στα νερά της πιάνουν βίδρες και κάστορες κι άλλα άγρια ζώα με τετράγωνο πρόσωπο, που τα δέρματά τους τα παίρνουν και τα ράβουν πάνω στις κάπες τους, ενώ τ᾽ αμελέτητά τους τα χρησιμοποιούν για τις αρρώστιες της μήτρας.
[4.110.1] Κι όσο για τους Σαυρομάτες, διηγούνται αυτή την ιστορία: όταν οι Έλληνες έκαναν πόλεμο με τις Αμαζόνες (και τις Αμαζόνες οι Σκύθες τις λένε Οιόρπατα, που στην ελληνική γλώσσα σημαίνει τον ανδροκτόνο· γιατί οιόρ λένε τον άντρα, και το πατά σημαίνει σκοτώνω), τότε έχουν να λένε πως οι Έλληνες τις νίκησαν σε μάχη στο Θερμώδοντα ποταμό και γύριζαν με τα καράβια τους φέρνοντας μαζί τους σε τρία καράβια όσες Αμαζόνες μπόρεσαν να πιάσουν ζωντανές. Όμως αυτές στ᾽ ανοιχτά της θάλασσας όρμησαν πάνω στους άντρες και τους έσφαξαν,
[4.110.2] αλλά δεν είχαν ιδέα από καράβια ούτε πώς κουμαντάρουν το τιμόνι ούτε τα πανιά ούτε τα κουπιά· κι έτσι, αφού κατάσφαξαν τους άντρες, αρμένιζαν όπου τους πήγαινε το κύμα κι ο άνεμος, και φτάνουν στη Μαιήτιδα λίμνη, στους Κρημνούς· αυτοί οι Κρημνοί βρίσκονται στη χώρα των ελευθέρων Σκυθών. Εκεί οι Αμαζόνες αποβιβάστηκαν στη στεριά και πήραν να πορεύονται για κατοικημένους τόπους. Της πρώτης αγέλης αλόγων που συνάντησαν να βόσκει άρπαξαν τ᾽ άλογα και καβάλα πάνω σ᾽ αυτά διαγούμιζαν τη χώρα των Σκυθών.
[4.111.1] Κι οι Σκύθες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τί συμβαίνει. Γιατί δε γνώριζαν ούτε τη γλώσσα ούτε τη φορεσιά ούτε τη φυλή τους, αλλά απορούσαν, από πού να ήρθαν, και νόμιζαν πως είναι άντρες της ίδιας ηλικίας όλοι, νέοι, και τέλος έδωσαν μάχη μ᾽ αυτές. Κι όταν τελείωσε η μάχη, τα πτώματα έμειναν στα χέρια των νικητών, των Σκυθών, κι έτσι έμαθαν πως ήταν γυναίκες.
[4.111.2] Έκαναν λοιπόν σύσκεψη κι αποφάσισαν να μην τις σκοτώνουν πια, ό,τι κι αν γίνει, αλλά να στείλουν κοντά τους τούς νεότερους απ᾽ το στρατό τους, τόσους, όσες σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους υπόθεσαν ότι είναι εκείνες· και να στρατοπεδεύσουν κοντά σ᾽ εκείνες και να κάνουν κι αυτοί ό,τι θα ᾽καναν κι εκείνες, κι αν τους επιτεθούν αυτές, να μη δώσουν μάχη, αλλά ν᾽ αποτραβιούνται, κι όταν σταματήσουν αυτές την καταδίωξη, να πάνε κοντά τους και να στρατοπεδεύσουν. Ο λόγος που πήραν αυτές τις αποφάσεις οι Σκύθες ήταν που ήθελαν ν᾽ αποχτήσουν παιδιά απ᾽ αυτές.
[4.112.1] Έστειλαν λοιπόν τους νεαρούς κι αυτοί εκτελούσαν τις εντολές που πήραν. Κι οι Αμαζόνες κατάλαβαν πως δεν ήρθαν για να τις κάνουν κανένα κακό και τους άφηναν στην ησυχία τους· και κάθε μέρα που περνούσε το ένα στρατόπεδο σίμωνε στο άλλο. Κι οι νεαροί, όπως άλλωστε κι οι Αμαζόνες, δεν είχαν μαζί τους τίποτε άλλο παρά μονάχα τα όπλα και τ᾽ άλογά τους, και ζούσαν την ίδια ζωή μ᾽ εκείνες, από κυνήγι και διαγούμισμα.
[4.113.1] Λοιπόν οι Αμαζόνες το μεσημέρι έκαναν κάτι τέτοιο· διασκορπίζονταν κι η καθεμιά τους χωριστά ή δυο δυο απομακρύνονταν από τις άλλες, για να ξαλαφρώσουν με την άνεσή τους. Βλέποντας αυτό οι Σκύθες, έκαναν κι αυτοί το ίδιο. Κι ένας τους πέτυχε μια τους ξεμοναχιασμένη κι άρχισε να της βάζει χέρι, κι η Αμαζόνα δεν τον έκανε πέρα, αλλά τον άφησε να κάνει τη δουλειά του.
[4.113.2] Να του μιλήσει βέβαια δεν μπορούσε (γιατί ο ένας δεν καταλάβαινε τη γλώσσα του άλλου), όμως του έλεγε με χειρονομίες να ᾽ρθει την άλλη μέρα στο ίδιο μέρος και να φέρει μαζί τους κι άλλον ένα, εννοώντας να γίνουν δυο οι νεαροί, κι αυτή θα φέρει κι άλλη μια.
[4.113.3] Κι ο νεαρός, όταν γύρισε πίσω, διηγήθηκε αυτά στους υπόλοιπους, και την άλλη μέρα ήρθε στο γνωστό μέρος κι ετούτος που λέμε κι έφερε κι έναν άλλο, και βρήκε την Αμαζόνα να τον περιμένει μαζί με μια άλλη. Κι όταν τα ᾽μαθαν αυτά οι υπόλοιποι νεαροί, με τη σειρά τους κορφολόγησαν τις υπόλοιπες Αμαζόνες.
[4.114.1] Κατόπι έκαναν τα στρατόπεδά τους ένα και ζούσαν μαζί κι ο καθένας είχε γυναίκα εκείνη με την οποία έσμιξε την πρώτη φορά. Τώρα, τη γλώσσα των γυναικών οι άντρες δεν μπορούσαν να τη μάθουν, όμως οι γυναίκες κατάλαβαν τη γλώσσα των αντρών.
[4.114.2] Κι όταν έφτασαν να συνεννοούνται, οι άντρες είπαν στις Αμαζόνες τα εξής: «Εμείς έχουμε γονείς, έχουμε και χτήματα. Λοιπόν, ας σταματήσουμε να ζούμε μια τέτοια ζωή κι ας πάμε στον κόσμο τον πολύ και να ζούμε εκεί· γυναίκες μας θα έχουμε εσάς, καμιά άλλη!»
[4.114.3] Κι εκείνες αποκρίθηκαν: «Εμάς μας είναι αδύνατο να ζήσουμε μαζί με τις γυναίκες του τόπου σας· γιατί άλλες οι δικές τους συνήθειες, άλλες οι δικές μας. Εμείς έχουμε να κάνουμε με τόξα και ακόντια και ιππασία, και δεν ξέρουμε από γυναίκειες δουλειές, ενώ οι γυναίκες του τόπου σας δεν κάνουν τίποτ᾽ απ᾽ αυτά που αραδιάσαμε, αλλά καταγίνονται με γυναίκειες δουλειές και κάθονται στις άμαξές σας — ούτε στο κυνήγι πάνε ούτε πουθενά αλλού.
[4.114.4] Θα μας ήταν λοιπόν αδύνατο να ζήσουμε μονοιασμένες μαζί μ᾽ εκείνες. Αλλά, αν θέλετε να μας έχετε γυναίκες σας και να σας έχει ο κόσμος για τους πιο δίκαιους ανθρώπους, πηγαίνετε να βρείτε τους γονείς σας, πάρτε με κλήρο ό,τι σας πέφτει από τα χτήματα κι ύστερα ελάτε να ζήσουμε χωριστά από τους άλλους».
[4.115.1] Οι νεαροί τις άκουσαν κι έκαναν ό,τι τους είπαν. Πήραν με κλήρο ό,τι τους έπεφτε από τα χτήματα και γύρισαν στις Αμαζόνες. Κι οι γυναίκες τούς είπαν τα εξής:
[4.115.2] «Μας κυρίεψε φόβος και τρόμος· μπορούμε να ζήσουμε σ᾽ αυτό τον τόπο, την ώρα που από τη μια σας ξεκόψαμε από τους πατεράδες σας κι από την άλλη ρημάξαμε για τα καλά τη γη σας;
[4.115.3] Αλλά μια και θέλετε να μας έχετε γυναίκες, νά τί να κάνετε μαζί μας: ελάτε, να σηκωθούμε και να φύγουμε απ᾽ αυτή τη χώρα, να διαβούμε τον ποταμό Τάναη και να ζούμε εκεί».
[4.116.1] Οι νεαροί τις άκουσαν και σ᾽ αυτά. Διάβηκαν τον Τάναη και πορεύονταν σε τόπο που θέλει πορεία τριών ημερών από τον Τάναη προς την ανατολή του ήλιου και τριών από τη λίμνη Μαιήτιδα προς τον άνεμο του βοριά. Έφτασαν σε τούτη την περιοχή, όπου είναι εγκατεστημένοι σήμερα, και την έκαναν πατρίδα τους.
[4.116.2] Κι οι γυναίκες των Σαυροματών πήραν και ζουν από τότε σαν τις Αμαζόνες του παλιού καιρού, και βγαίνουν συχνά από το σπίτι τους για κυνήγι καβάλα σ᾽ άλογα μαζί με τους άντρες τους, αλλά και χωρίς τους άντρες τους, και πηγαίνουν στον πόλεμο φορώντας τα ίδια ρούχα με τους άντρες τους.
[4.117.1] Κι όσο για τη γλώσσα που μιλούν οι Σαυρομάτες, είναι τα σκυθικά, κάνουν όμως πολλά λάθη μιλώντας τα — κι η αιτία είναι παλιά: δεν τα έμαθαν καλά οι Αμαζόνες. Κι όσο για το γάμο, νά πώς τα κανόνισαν· καμιά κοπέλα δεν παντρεύεται προτού σκοτώσει εχθρό στρατιώτη. Μάλιστα μερικές απ᾽ αυτές και πεθαίνουν γερασμένες, πριν να παντρευτούν, γιατί δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν αυτό τον όρο.
[4.118.1] Λοιπόν ο αγγελιοφόροι των Σκυθών έφτασαν στη σύναξη των βασιλιάδων των εθνών που μόλις καταγράψαμε και τους μιλούσαν προσπαθώντας να τους εξηγήσουν ότι ο Πέρσης, αφού στην άλλη ήπειρο, την Ασία, υποδούλωσε όλους τους λαούς, γεφύρωσε το λαιμό του Βοσπόρου και διάβηκε στη δική τους ήπειρο, κι αφού διάβηκε και υποδούλωσε τους Θράκες, κάνει γέφυρα στον ποταμό Ίστρο, θέλοντας να υποτάξει κι όλες τις χώρες της περιοχής μας.
[4.118.2] «Έτσι λοιπόν ούτε να περάσει απ᾽ το νου σας η ιδέα να βγείτε από τη μέση, να σταυρώσετε τα χέρια σας και να μας αφήσετε να χαθούμε, αλλά μονοιασμένοι όλοι ν᾽ αντιμετωπίσουμε τον εχθρό που πατά τη γη μας. Λοιπόν, δεν θα τα πράξετε αυτά; Τότε δε μένει σε μας παρά, στενεμένοι, ή ν᾽ αφήσουμε τη χώρα μας και να φύγουμε ή να μείνουμε και να υποταχτούμε με όρους·
[4.118.3] γιατί τί άλλο μπορούμε να ελπίζουμε, αν εσείς αρνηθείτε να μας βοηθήσετε; Αλλά ύστερ᾽ απ᾽ αυτά κι εσάς σας περιμένει μοίρα το ίδιο βαριά. Γιατί μ᾽ όση εχθρική διάθεση έρχεται ο Πέρσης εναντίον μας, μ᾽ άλλη τόση κι εναντίον σας, κι ούτε με την κατάκτηση της χώρας μας θα ικανοποιηθεί τόσο, ώστε να σας αφήσει ήσυχους.
[4.118.4] Θα σας πούμε ένα μεγάλο επιχείρημα γι᾽ αυτά που λέμε· δηλαδή, αν ο Πέρσης κινούσε για εκστρατεία μονάχα εναντίον μας, θέλοντας να πάρει εκδίκηση για την παλιά του υποδούλωση, έπρεπε να βαδίσει εναντίον της χώρας μας χωρίς ν᾽ αγγίξει κανέναν άλλο, κι έτσι θα έκανε σε όλους φανερό πως κάνει εκστρατεία εναντίον των Σκυθών, όχι κι εναντίον άλλων.
[4.118.5] Αντίθετα τώρα, μόλις διάβηκε στην ήπειρό μας, αμέσως βάλθηκε να υποτάζει τους πάντες, κι έτσι έχει κιόλας στην εξουσία του και τους υπόλοιπους Θράκες, αλλά ακόμα και τους γείτονές μας, τους Γέτες».
[4.119.1] Ύστερ᾽ από αυτές τις προτάσεις των Σκυθών, οι βασιλιάδες που είχαν έρθει από τα έθνη αυτά έκαναν σύσκεψη κι οι γνώμες τους μοιράστηκαν στα δύο· από τη μια ο Γελωνός κι ο Βουδίνος κι ο Σαυρομάτης κράτησαν την ίδια στάση, δέχτηκαν να βοηθήσουν τους Σκύθες, κι από την άλλη ο Αγάθυρσος κι ο Νευρός κι ο Ανδροφάγος κι οι βασιλιάδες των Μελαγχλαίνων και των Ταύρων έδωσαν την ακόλουθη απάντηση στους Σκύθες:
[4.119.2] «Αν δεν ήσασταν εσείς που πρώτοι κάνατε κακό στους Πέρσες και που πρώτοι τους κηρύξατε πόλεμο, και μας ζητούσατε αυτά που τώρα ζητάτε, τότε τα λόγια σας θα φαίνονταν σωστά κι εμείς θα σας ακούαμε και θα κάναμε ό,τι κι εσείς·
[4.119.3] αντίθετα τώρα κι εσείς πατήσατε τη γη τους χωρίς να μας ρωτήσετε κι είχατε στην εξουσία σας τους Πέρσες, για όσο καιρό ο θεός σάς ευνοούσε, κι εκείνοι, καθώς ο ίδιος αυτός θεός τούς παρακίνησε, σας ανταποδίδουν τα ίσα.
[4.119.4] Όσο για μας, ούτε τότε κάναμε κάποιο κακό σ᾽ αυτούς τους ανθρώπους ούτε τώρα θα επιχειρήσουμε να τους κάνουμε κακό πρώτοι· αν όμως βαδίσουν κι εναντίον της χώρας μας και μας κάνουν πρώτοι αυτοί κακό, τότε κι εμείς δε θα συμβιβαστούμε· αλλά, ώσπου να ξεκαθαρίσουν όλ᾽ αυτά, εμείς δε βγαίνουμε από τη χώρα μας· καθότι πιστεύουμε πως οι Πέρσες δεν έρχονται εναντίον μας, αλλά εναντίον εκείνων που βρίσκονται στην αρχή της αδικίας».
[4.120.1] Όταν οι απεσταλμένοι γύρισαν κι έφεραν αυτές τις απαντήσεις, οι Σκύθες έκαναν σύσκεψη κι αποφάσισαν, μια και οι άλλοι δεν ήρθαν να τους ενισχύσουν σα σύμμαχοι, να μη δώσουν καμιά μάχη κατά μέτωπο, αλλά ν᾽ αποσύρονται αθόρυβα, και το ιππικό τους να υποχωρεί με αργό ρυθμό, και ρίχνοντας χώμα ν᾽ αχρηστεύουν τα πηγάδια που θα συναντούν στο δρόμο τους, και τις πηγές, και να ρημάζουν τη βλάστηση της γης, χωρισμένοι στα δυο·
[4.120.2] και με τη μια μοίρα, που βασιλιάς της ήταν ο Σκώπασης, να ενωθούν οι Σαυρομάτες· λοιπόν αυτοί να κάνουν τακτική υποχώρηση, αν ο Πέρσης στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση, κατευθείαν προς τον ποταμό Τάναη, ακολουθώντας στην υποχώρησή τους την ακτή της λίμνης Μαιήτιδας· όμως, έτσι και πάρει ν᾽ αποτραβιέται ο Πέρσης, να του επιτεθούν και να τον καταδιώκουν. Λοιπόν αυτή ήταν η μια μοίρα από τη χώρα των βασιλικών Σκυθών, που διατάχτηκε ν᾽ ακολουθήσει το δρόμο που είπαμε.
[4.120.3] Οι άλλες δυο μοίρες της βασιλικής χώρας, και η μεγάλη, που αρχηγός της ήταν ο Ιδάνθυρσος, και η τρίτη, που βασιλιάς της ήταν ο Τάξακης, αποφάσισαν να συγκεντρωθούν στο ίδιο μέρος και να ενισχυθούν με το στρατό των Γελωνών και των Βουδίνων, και, κρατώντας απόσταση δρόμου μιας ημέρας από τους Πέρσες, ν᾽ αποτραβιούνται αργά αργά, τηρώντας κατά την υποχώρησή τους τις αποφάσεις που πάρθηκαν.
[4.120.4] Λοιπόν πρώτα να υποχωρούν με κατεύθυνση κατευθείαν προς τις χώρες εκείνων που αρνήθηκαν να γίνουν σύμμαχοί τους, για να τους κάνουν κι αυτούς εμπολέμους (μια και με τη θέλησή τους δεν πήραν απάνω τους τον πόλεμο εναντίον των Περσών, να τους κάνουν τώρα εμπολέμους με το στανιό)· ύστερ᾽ απ᾽ αυτό να γυρίσουν στη χώρα τους και ν᾽ αναλάβουν επίθεση, αν τ᾽ αποφασίσουν, ύστερ᾽ από εκτίμηση της κατάστασης.
[4.121.1] Οι Σκύθες πήραν αυτές τα αποφάσεις και κίνησαν να συναντήσουν το στρατό του Δαρείου, αφού έστειλαν εμπροσθοφυλακή τους πρώτους και καλύτερους απ᾽ το ιππικό. Και τις άμαξες, μες στις οποίες ζούσαν τα παιδιά τους κι όλες οι γυναίκες τους, τις ξαπόστειλαν από πριν, με εντολή να προχωρούν όλο και πιο βορινά, και μαζί κι όλα τα βοσκήματά τους — κράτησαν μόνο όσα χρειάζονταν για την τροφή τους, τόσα μόνο.
[4.122.1] Λοιπόν αυτός ο κόσμος στάλθηκε από πιο πριν μακριά, ενώ η εμπροσθοφυλακή των Σκυθών βρήκε τους Πέρσες να ᾽χουν προχωρήσει δρόμο τριών ημερών από τον Ίστρο· κι από την ώρα που τους βρήκαν, στρατοπέδευαν αφήνοντας απόσταση από τον εχθρό δρόμο μιας μέρας κι αφάνιζαν ό,τι βλάσταινε από τη γη.
[4.122.2] Κι οι Πέρσες, όταν φάνηκε το σκυθικό ιππικό και το είδαν, βάδιζαν εναντίον τους ακολουθώντας τα ίχνη τους — κι εκείνοι ολοένα να υποχωρούν. Κατόπι, καθώς οι Πέρσες στράφηκαν εναντίον της μοίρας που ήταν μόνη, συνέχισαν την καταδίωξη προς τ᾽ ανατολικά και προς τον Τάναη.
[4.122.3] Κι όταν εκείνοι διάβηκαν τον ποταμό Τάναη, τον διάβηκαν κι οι Πέρσες στο κατόπι τους και τους καταδίωκαν, ώσπου διέσχισαν τη χώρα των Σαυροματών κι έφτασαν στη χώρα των Βουδίνων.
[4.123.1] Όσο καιρό λοιπόν οι Πέρσες διέσχιζαν τη χώρα των Σκυθών και των Σαυροματών, δεν έβρισκαν τίποτε να ρημάξουν, αφού η γη ήταν χέρσα, όταν όμως μπήκαν στη χώρα των Βουδίνων, εκεί λοιπόν βρήκαν στο δρόμο τους το ξύλινο τείχος, που το είχαν εγκαταλείψει οι Βουδίνοι, και, καθώς το τείχος ήταν άδειο εντελώς από υπερασπιστές, του έβαλαν φωτιά.
[4.123.2] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό συνέχιζαν την καταδίωξη ολοένα και πιο μπροστά ακολουθώντας τα ίχνη των Σκυθών, ώσπου διάβηκαν απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη τη χώρα αυτή κι έφτασαν στην έρημο. Κι η έρημος αυτή είναι εντελώς ακατοίκητη· βρίσκεται πέρα από τη χώρα των Βουδίνων και η έκτασή της είναι δρόμος εφτά ημερών.
[4.123.3] Πάνω απ᾽ την έρημο κατοικούν οι Θυσσαγέτες, κι από τη χώρα τους τέσσερες μεγάλοι ποταμοί, που διασχίζουν τη χώρα των Μαιητών, χύνονται στη λίμνη που λέγεται Μαιήτιδα, κι έχουν τα εξής ονόματα: Λύκος, Όαρος, Τάναης, Σύργης.
[4.124.1] Έφτασε λοιπόν ο Δαρείος στην έρημο και τότε σταμάτησε την πορεία και στρατοπέδευσε στις όχθες του ποταμού Οάρου. Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτό άρχισε να χτίζει οχτώ μεγάλα τείχη, αφήνοντας ανάμεσά τους ίση απόσταση, περίπου εξήντα σταδίους, που τα ερείπιά τους σώζονταν ακόμη στην εποχή μου.
[4.124.2] Κι ενώ αυτός καταγινόταν μ᾽ αυτά, οι Σκύθες που καταδίωκε, κάνοντας κυκλικό ελιγμό στα βορινότερα, ξαναγυρνούσαν στη Σκυθία. Και καθώς αυτοί είχαν γίνει εντελώς άφαντοι και χάθηκαν απ᾽ τα μάτια του, ο Δαρείος άφησε μισοτελειωμένα εκείνα τα τείχη και κάνοντας μεταβολή πορευόταν προς τα δυτικά, υποθέτοντας πως αυτοί είναι όλοι κι όλοι οι Σκύθες και πως πήραν να φεύγουν προς τα δυτικά.
[4.125.1] Και κάνοντας ταχύτατη προέλαση με το στρατό του έφτασε στη Σκυθία, όπου αμέσως ήρθε σ᾽ επαφή και με τις δύο μοίρες των Σκυθών, κι αφού ήρθε σ᾽ επαφή, καταδίωκε το στρατό τους που υποχωρούσε αφήνοντας απόσταση από τον εχθρό μιας μέρας δρόμο.
[4.125.2] Και καθώς ο Δαρείος δε χαλάρωνε την καταδίωξη, οι Σκύθες, σύμφωνα με το σχέδιό τους, υποχωρώντας μπήκαν στις χώρες εκείνων που αρνήθηκαν να συμμαχήσουν μαζί τους, και πρώτα πρώτα στη χώρα των Μελαγχλαίνων.
[4.125.3] Με την εισβολή τους Σκύθες και Πέρσες έκαναν τη χώρα αυτή άνω κάτω και κατόπι, οι Σκύθες μπροστά κι οι Πέρσες πίσω τους, πάτησαν τα μέρη των Ανδροφάγων, κι αφού κι αυτούς τους έκαναν άνω κάτω, συνέχισαν την υποχώρησή τους στη χώρα των Νευρών, τους έκαναν κι αυτούς άνω κάτω κι ύστερα οι Σκύθες συνέχισαν την υποχώρησή τους στους Αγαθύρσους.
[4.125.4] Κι οι Αγάθυρσοι, βλέποντας τους γείτονές τους να καταδιώκονται από τους Σκύθες και τις χώρες τους να γίνονται άνω κάτω, πριν να εισβάλουν στη χώρα τους οι Σκύθες, έστειλαν κήρυκες κι απαγόρευαν τους Σκύθες να διαβούν τα σύνορά τους, προειδοποιώντας τους πως, αν δοκιμάσουν να κάνουν εισβολή, θ᾽ αναμετρηθούν πρώτα μ᾽ αυτούς.
[4.125.5] Λοιπόν οι Αγάθυρσοι, ύστερ᾽ από αυτή την προειδοποίηση, κατευθύνθηκαν βιαστικά προς τα σύνορά τους, με την απόφαση να φράξουν το δρόμο στους εισβολείς, ενώ οι Μελάγχλαινοι και οι Ανδροφάγοι και οι Νευροί, όταν μπήκαν στη χώρα τους οι Πέρσες ταυτόχρονα με τους Σκύθες, όχι μόνο δεν έδειξαν αντρειοσύνη, αλλά ξέχασαν τις φοβέρες τους και πήραν να φεύγουν ολοένα και πιο βορινά, στην έρημο, πανικόβλητοι.
[4.125.6] Οι Σκύθες πάλι, ύστερα από την απαγόρευση, δε συνέχισαν την πορεία τους προς τη χώρα των Αγαθύρσων, αλλά από τη χώρα των Νευρών κατευθύνθηκαν προς τη δική τους, μπρος αυτοί και πίσω τους οι Πέρσες.