diaforos
Just another WordPress site
Ἱστορίαι Βιβλίο Ι [9.92.2] – [9.122.4] – Καλλιόπη
Πηγή greek-language/ancient_greek/Ηρόδοτος – Ἱστορίαι/Καλλιόπη
[9.92.2] Ταῦτα δὲ ποιήσαντες οἱ μὲν ἀπέπλεον· μετὰ σφέων γὰρ ἐκέλευε πλέειν τὸν Ἡγησίστρατον, οἰωνὸν τὸ οὔνομα ποιεύμενος· οἱ δὲ Ἕλληνες ἐπισχόντες ταύτην τὴν ἡμέρην τῇ ὑστεραίῃ ἐκαλλιερέοντο, μαντευομένου σφι Δηιφόνου τοῦ Εὐηνίου ἀνδρὸς Ἀπολλωνιήτεω, Ἀπολλωνίης δὲ τῆς ἐν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ, τοῦ τὸν πατέρα κατέλαβε [Εὐήνιον] πρῆγμα τοιόνδε.
[9.93.1] ἔστι ἐν τῇ Ἀπολλωνίῃ ταύτῃ ἱρὰ ἡλίου πρόβατα, τὰ τὰς μὲν ἡμέρας βόσκεται παρὰ ποταμόν, ὃς ἐκ Λάκμονος ὄρεος ῥέει διὰ τῆς Ἀπολλωνίης χώρης ἐς θάλασσαν παρ᾽ Ὤρικον λιμένα, τὰς δὲ νύκτας ἀραιρημένοι ἄνδρες οἱ πλούτῳ τε καὶ γένεϊ δοκιμώτατοι τῶν ἀστῶν, οὗτοι φυλάσσουσι ἐνιαυτὸν ἕκαστος· περὶ πολλοῦ γὰρ δὴ ποιεῦνται Ἀπολλωνιῆται τὰ πρόβατα ταῦτα ἐκ θεοπροπίου τινός· ἐν δὲ ἄντρῳ αὐλίζονται ἀπὸ τῆς πόλιος ἑκάς.
[9.93.2] ἔνθα δὴ τότε ὁ Εὐήνιος οὗτος ἀραιρημένος ἐφύλασσε· καί κοτε αὐτοῦ κατακοιμίσαντος τὴν φυλακὴν παρελθόντες λύκοι ἐς τὸ ἄντρον διέφθειραν τῶν προβάτων ὡς ἑξήκοντα. ὁ δὲ ὡς ἐπήισε, εἶχε σιγῇ καὶ ἔφραζε οὐδενί, ἐν νόῳ ἔχων ἀντικαταστήσειν ἄλλα πριάμενος.
[9.93.3] καί οὐ γὰρ ἔλαθε τοὺς Ἀπολλωνιήτας ταῦτα γενόμενα, ἀλλά κως ἐπύθοντο, ὑπαγαγόντες μιν ὑπὸ δικαστήριον κατέκριναν, ὡς τὴν φυλακὴν κατακοιμίσαντα, τῆς ὄψιος στερηθῆναι. ἐπείτε δὲ τὸν Εὐήνιον ἐξετύφλωσαν, αὐτίκα μετὰ ταῦτα οὔτε πρόβατά σφι ἔτικτε οὔτε γῆ ἔφερε ὁμοίως [καρπόν].
[9.93.4] πρόφαντα δέ σφι ἔν τε Δωδώνῃ καὶ ἐν Δελφοῖσι ἐγένετο, ἐπείτε ἐπειρώτων [τοὺς προφήτας] τὸ αἴτιον τοῦ παρεόντος κακοῦ, [οἱ δὲ αὐτοῖσι ἔφραζον] ὅτι ἀδίκως τὸν φύλακον τῶν ἱρῶν προβάτων Εὐήνιον τῆς ὄψιος ἐστέρησαν· αὐτοὶ γὰρ ἐπορμῆσαι τοὺς λύκους, οὐ πρότερόν τε παύσεσθαι τιμωρέοντες ἐκείνῳ πρὶν ἢ δίκας δῶσι τῶν ἐποίησαν ταύτας τὰς ἂν αὐτὸς ἕληται καὶ δικαιοῖ· τούτων δὲ τελεομένων αὐτοὶ δώσειν Εὐηνίῳ δόσιν τοιαύτην τὴν πολλούς μιν μακαριεῖν ἀνθρώπων ἔχοντα.
[9.94.1] τὰ μὲν χρηστήρια ταῦτά σφι ἐχρήσθη, οἱ δὲ Ἀπολλωνιῆται ἀπόρρητα ποιησάμενοι προσέθεσαν τῶν ἀστῶν ἀνδράσι διαπρῆξαι. οἱ δέ σφι διέπρηξαν ὧδε· κατημένου Εὐηνίου ἐν θώκῳ ἐλθόντες οἱ παρίζοντο καὶ λόγους ἄλλους ἐποιεῦντο, ἐς ὃ κατέβαινον συλλυπεόμενοι τῷ πάθεϊ. ταύτῃ δὲ ὑπαγαγόντες εἰρώτων τίνα δίκην ἂν ἕλοιτο, εἰ ἐθέλοιεν Ἀπολλωνιῆται δίκας ὑποστῆναι δώσειν τῶν ἐποίησαν.
[9.94.2] ὁ δέ οὐκ ἀκηκοὼς τὸ θεοπρόπιον, εἵλετο εἴπας εἴ τίς οἱ δοίη ἀγρούς, τῶν ἀστῶν ὀνομάσας τοῖσι ἠπίστατο εἶναι καλλίστους δύο κλήρους τῶν ἐν τῇ Ἀπολλωνίῃ, καὶ οἴκησιν πρὸς τούτοισι τὴν ᾔδεε καλλίστην ἐοῦσαν τῶν ἐν [τῇ] πόλι· τούτων δὲ ἔφη ἐπήβολος γενόμενος τοῦ λοιποῦ ‹ἂν› ἀμήνιτος εἶναι, καὶ δίκην οἱ ταύτην ἀποχρᾶν γενομένην.
[9.94.3] καὶ ὁ μὲν ταῦτα ἔλεγε, οἱ δὲ πάρεδροι εἶπαν ὑπολαβόντες· Εὐήνιε, ταύτην δίκην Ἀπολλωνιῆται τῆς ἐκτυφλώσιος ἐκτίνουσί τοι κατὰ θεοπρόπια τὰ γενόμενα. ὁ μὲν δὴ πρὸς ταῦτα δεινὰ ἐποιέετο, ἐνθεῦτεν πυθόμενος [τὸν] πάντα λόγον, ὡς ἐξαπατηθείς· οἱ δὲ πριάμενοι παρὰ τῶν ἐκτημένων διδοῦσί οἱ τὰ εἵλετο. καὶ μετὰ ταῦτα ἔμφυτον αὐτίκα μαντικὴν εἶχε, ὥστε καὶ ὀνομαστὸς γενέσθαι.
[9.95.1] τούτου δὴ ὁ Δηίφονος ἐὼν παῖς τοῦ Εὐηνίου ἀγόντων Κορινθίων ἐμαντεύετο τῇ στρατιῇ. ἤδη δὲ καὶ τόδε ἤκουσα ὡς ὁ Δηίφονος ἐπιβατεύων τοῦ Εὐηνίου οὐνόματος ἐξελάμβανε ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἔργα, οὐκ ἐὼν Εὐηνίου παῖς.
[9.96.1] Τοῖσι δὲ Ἕλλησι ὡς ἐκαλλιέρησε, ἀνῆγον τὰς νέας ἐκ τῆς Δήλου πρὸς τὴν Σάμον. ἐπεὶ δὲ ἐγένοντο τῆς Σαμίης πρὸς Καλάμοισι, οἱ μὲν αὐτοῦ ὁρμισάμενοι κατὰ τὸ Ἥραιον τὸ ταύτῃ παρεσκευάζοντο ἐς ναυμαχίην, οἱ δὲ Πέρσαι πυθόμενοί σφεας προσπλέειν ἀνῆγον καὶ αὐτοὶ πρὸς τὴν ἤπειρον τὰς νέας τὰς ἄλλας, τὰς δὲ Φοινίκων ἀπῆκαν ἀποπλέειν.
[9.96.2] βουλευομένοισι γάρ σφι ἐδόκεε ναυμαχίην μὴ ποιέεσθαι· οὐ γὰρ ὦν ἐδόκεον ὅμοιοι εἶναι· ἐς δὲ τὴν ἤπειρον ἀπέπλεον, ὅκως ἔωσι ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατὸν τὸν σφέτερον ἐόντα ἐν τῇ Μυκάλῃ, ὃς κελεύσαντος Ξέρξεω καταλελειμμένος τοῦ ἄλλου στρατοῦ Ἰωνίην ἐφύλασσε· τοῦ πλῆθος μὲν ἦν ἓξ μυριάδες, ἐστρατήγεε δὲ αὐτοῦ Τιγράνης, κάλλεΐ ‹τε› καὶ μεγάθεϊ ὑπερφέρων Περσέων.
[9.96.3] ὑπὸ τοῦτον μὲν δὴ τὸν στρατὸν ἐβουλεύσαντο καταφυγόντες οἱ τοῦ ναυτικοῦ στρατηγοὶ ἀνειρύσαι τὰς νέας καὶ περιβαλέσθαι ἕρκος ἔρυμα τῶν νεῶν καὶ σφέων αὐτῶν κρησφύγετον.
[9.97.1] ταῦτα βουλευσάμενοι ἀνήγοντο. ἀπικόμενοι δὲ παρὰ τὸ τῶν Ποτνιέων ἱρὸν τῆς Μυκάλης ἐς Γαίσωνά τε καὶ Σκολοπόεντα, τῇ Δήμητρος Ἐλευσινίης [ἐστὶ] ἱρόν, τὸ Φίλιστος ὁ Πασικλέος ἱδρύσατο Νείλεῳ τῷ Κόδρου ἐπισπόμενος ἐπὶ Μιλήτου κτιστύν, ἐνθαῦτα τάς τε νέας ἀνείρυσαν καὶ περιεβάλοντο ἕρκος καὶ λίθων καὶ ξύλων, δένδρεα ἐκκόψαντες ἥμερα, καὶ σκόλοπας περὶ τὸ ἕρκος κατέπηξαν. καὶ παρεσκευάδατο ὡς πολιορκησόμενοι καὶ ὡς νικήσοντες· ἐπ᾽ ἀμφότερα γὰρ ἐπιλεγόμενοι γὰρ παρεσκευάζοντο.
[9.98.1] Οἱ δὲ Ἕλληνες ὡς ἐπύθοντο οἰχωκότας τοὺς βαρβάρους ἐς τὴν ἤπειρον, ἤχθοντο ὡς ἐκπεφευγότων ἐν ἀπορίῃ τε εἴχοντο ὅ τι ποιέωσι, εἴτε ἀπαλλάσσωνται ὀπίσω εἴτε καταπλέωσι ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου. τέλος δὲ ἔδοξε τούτων μὲν μηδέτερα ποιέειν, ἐπιπλέειν δὲ ἐπὶ τὴν ἤπειρον.
[9.98.2] παρασκευασάμενοι ὦν ἐς ναυμαχίην καὶ ἀποβάθρας καὶ τὰ ἄλλα ὅσων ἔδεε ἔπλεον ἐπὶ τῆς Μυκάλης. ἐπεὶ δὲ ἀγχοῦ τε ἐγίνοντο τοῦ στρατοπέδου καὶ οὐδεὶς ἐφαίνετό σφι ἐπαναγόμενος, ἀλλ᾽ ὥρων νέας ἀνελκυσμένας ἔσω τοῦ τείχεος, πολλὸν δὲ πεζὸν παρακεκριμένον παρὰ τὸν αἰγιαλόν, ἐνθαῦτα πρῶτον μὲν ἐν τῇ νηὶ παραπλέων, ἐγχρίμψας τῷ αἰγιαλῷ τὰ μάλιστα, Λευτυχίδης ὑπὸ κήρυκος προηγόρευε τοῖσι Ἴωσι λέγων·
[9.98.3] Ἄνδρες Ἴωνες, ὅσοι ὑμέων τυγχάνουσι ἐπακούοντες, μάθετε τὰ λέγω· πάντως γὰρ οὐδὲν συνήσουσι Πέρσαι τῶν ἐγὼ ὑμῖν ἐντέλλομαι. ἐπεὰν συμμίσγωμεν, μεμνῆσθαί τινα χρὴ ἐλευθερίης μὲν πάντων πρῶτον, μετὰ δὲ τοῦ συνθήματος Ἥρης. καὶ τάδε ἴστω καὶ ὁ μὴ ἐπακούσας ὑμέων πρὸς τοῦ ἐπακούσαντος.
[9.98.4] ὡυτὸς δὲ οὗτος ἐὼν τυγχάνει νόος τοῦ πρήγματος καὶ ὁ Θεμιστοκλέος ὁ ἐπ᾽ Ἀρτεμισίῳ· ἢ γὰρ δὴ λαθόντα τὰ ῥήματα τοὺς βαρβάρους ἔμελλε τοὺς Ἴωνας πείσειν, ἢ ἔπειτα ἀνενειχθέντα ἐς τοὺς βαρβάρους ποιήσειν ἀπίστους τοῖσι Ἕλλησι.
[9.99.1] Λευτυχίδεω δὲ ταῦτα ὑποθεμένου δεύτερα δὴ τάδε ἐποίευν οἱ Ἕλληνες· προσσχόντες τὰς νέας ἀπέβησαν ἐς τὸν αἰγιαλόν. καὶ οὗτοι μὲν ἐτάσσοντο, οἱ δὲ Πέρσαι ὡς εἶδον τοὺς Ἕλληνας παρασκευαζομένους ἐς μάχην καὶ τοῖσι Ἴωσι παραινέσαντας, τοῦτο μὲν ὑπονοήσαντες τοὺς Σαμίους τὰ Ἑλλήνων φρονέειν ἀπαιρέονται τὰ ὅπλα.
[9.99.2] οἱ γὰρ ὦν Σάμιοι ἀπικομένων Ἀθηναίων αἰχμαλώτων ἐν τῇσι νηυσὶ τῶν βαρβάρων, τοὺς ἔλαβον ἀνὰ τὴν Ἀττικὴν λελειμμένους οἱ Ξέρξεω, τούτους λυσάμενοι πάντας ἀποπέμπουσι ἐποδιάσαντες ἐς Ἀθήνας· τῶν εἵνεκεν οὐκ ἥκιστα ὑποψίην εἶχον, πεντακοσίας κεφαλὰς τῶν Ξέρξεω πολεμίων λυσάμενοι.
[9.99.3] τοῦτο δὲ τὰς διόδους τὰς ἐς τὰς κορυφὰς τῆς Μυκάλης φερούσας προστάσσουσι τοῖσι Μιλησίοισι φυλάσσειν ὡς ἐπισταμένοισι δῆθεν μάλιστα τὴν χώρην· ἐποίευν δὲ τούτου εἵνεκεν, ἵνα ἐκτὸς τοῦ στρατοπέδου ἔωσι. τούτους μὲν Ἰώνων, τοῖσι καὶ κατεδόκεον νεοχμὸν ἄν τι ποιέειν δυνάμιος ἐπιλαβομένοισι, τρόποισι τοιούτοισι προεφυλάσσοντο οἱ Πέρσαι, αὐτοὶ δὲ συνεφόρησαν τὰ γέρρα ἕρκος εἶναι σφίσι.
[9.100.1] ὡς δὲ ἄρα παρεσκευάδατο τοῖσι Ἕλλησι, προσήισαν πρὸς τοὺς βαρβάρους. ἰοῦσι δέ σφι φήμη τε ἐσέπτατο ἐς τὸ στρατόπεδον πᾶν καὶ κηρυκήιον ἐφάνη ἐπὶ τῆς κυματωγῆς κείμενον· ἡ δὲ φήμη διῆλθέ σφι ὧδε, ὡς οἱ Ἕλληνες τὴν Μαρδονίου στρατιὴν νικῷεν ἐν Βοιωτοῖσι μαχόμενοι.
[9.100.2] δῆλα δὴ πολλοῖσι τεκμηρίοισί ἐστι τὰ θεῖα τῶν πρηγμάτων, εἰ καὶ τότε τῆς αὐτῆς ἡμέρης συμπιπτούσης τοῦ τε ἐν Πλαταιῇσι καὶ τοῦ ἐν Μυκάλῃ μέλλοντος ἔσεσθαι τρώματος φήμη τοῖσι Ἕλλησι τοῖσι ταύτῃ ἐσαπίκετο, ὥστε θαρσῆσαί τε τὴν στρατιὴν πολλῷ μᾶλλον καὶ ἐθέλειν προθυμότερον κινδυνεύειν.
[9.101.1] καὶ τόδε ἕτερον συνέπεσε γενόμενον, Δήμητρος τεμένεα Ἐλευσινίης παρὰ ἀμφοτέρας τὰς συμβολὰς εἶναι· καὶ γὰρ δὴ ἐν τῇ Πλαταιίδι παρ᾽ αὐτὸ τὸ Δημήτριον ἐγίνετο, ὡς καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, ἡ μάχη, καὶ ἐν Μυκάλῃ ἔμελλε ὡσαύτως ἔσεσθαι.
[9.101.2] γεγονέναι δὲ νίκην τῶν μετὰ Παυσανίεω Ἑλλήνων ὀρθῶς σφι ἡ φήμη συνέβαινε ἐλθοῦσα· τὸ μὲν γὰρ ἐν Πλαταιῇσι πρωὶ ἔτι τῆς ἡμέρης ἐγίνετο, τὸ δὲ ἐν Μυκάλῃ περὶ δείλην. ὅτι δὲ τῆς αὐτῆς ἡμέρης συνέβαινε γίνεσθαι μηνός τε τοῦ αὐτοῦ, χρόνῳ οὐ πολλῷ σφι ὕστερον δῆλα ἀναμανθάνουσι ἐγίνετο.
[9.101.3] ἦν δὲ ἀρρωδίη σφι πρὶν ἢ τὴν φήμην ἐσαπικέσθαι, οὔτι περὶ σφέων αὐτῶν οὕτω ὡς τῶν Ἑλλήνων, μὴ περὶ Μαρδονίῳ πταίσῃ ἡ Ἑλλάς. ὡς μέντοι ἡ κληδὼν αὕτη σφι ἐσέπτατο, μᾶλλόν τι καὶ ταχύτερον τὴν πρόσοδον ἐποιεῦντο. οἱ μὲν δὴ Ἕλληνες καὶ οἱ βάρβαροι ἔσπευδον ἐς τὴν μάχην, ὥς σφι καὶ αἱ νῆσοι καὶ ὁ Ἑλλήσποντος ἄεθλα προέκειτο.
[9.102.1] Τοῖσι μέν νυν Ἀθηναίοισι καὶ τοῖσι προσεχέσι τούτοισι τεταγμένοισι μέχρι κου τῶν ἡμισέων ἡ ὁδὸς ἐγίνετο κατ᾽ αἰγιαλόν τε καὶ ἄπεδον χῶρον, τοῖσι δὲ Λακεδαιμονίοισι καὶ τοῖσι ἐπεξῆς τούτοισι τεταγμένοισι κατά τε χαράδραν καὶ ὄρεα· ἐν ᾧ δὲ [οἱ Λακεδαιμόνιοι] ‹ἔτι› περιήισαν οὗτοι, οἱ ἐπὶ τῷ ἑτέρῳ κέρεϊ [ἔτι] καὶ δὴ ἐμάχοντο.
[9.102.2] ἕως μέν νυν τοῖσι Πέρσῃσι ὄρθια ἦν τὰ γέρρα, ἠμύνοντό τε καὶ οὐδὲν ἔλασσον εἶχον τῇ μάχῃ· ἐπείτε δὲ τῶν Ἀθηναίων καὶ τῶν προσεχέων ὁ στρατός, ὅκως ἑωυτῶν γένηται τὸ ἔργον καὶ μὴ Λακεδαιμονίων παρακελευσάμενοι ἔργου εἴχοντο προθυμότερον, ἐνθεῦτεν ἤδη ἑτεροιοῦτο τὸ πρῆγμα.
[9.102.3] διωσάμενοι γὰρ τὰ γέρρα οὗτοι φερόμενοι ἐσέπεσον ἁλέες ἐς τοὺς Πέρσας, οἱ δὲ δεξάμενοι καὶ χρόνον συχνὸν ἀμυνόμενοι τέλος ἔφευγον ἐς τὸ τεῖχος. Ἀθηναῖοι δὲ καὶ Κορίνθιοι καὶ Σικυώνιοι καὶ Τροιζήνιοι (οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ ἐπεξῆς τεταγμένοι) συνεπισπόμενοι συνεσέπιπτον ἐς τὸ τεῖχος. ὡς δὲ καὶ τὸ τεῖχος ἀραίρητο, οὔτ᾽ ἔτι πρὸς ἀλκὴν ἐτράποντο οἱ βάρβαροι πρὸς φυγήν τε ὁρμέατο οἱ ἄλλοι πλὴν Περσέων.
[9.102.4] οὗτοι δὲ κατ᾽ ὀλίγους γινόμενοι ἐμάχοντο τοῖσι αἰεὶ ἐς τὸ τεῖχος ἐσπίπτουσι Ἑλλήνων. καὶ τῶν στρατηγῶν τῶν Περσικῶν δύο μὲν ἀποφεύγουσι, δύο δὲ τελευτῶσι· Ἀρταΰντης μὲν καὶ Ἰθαμίτρης, τοῦ ναυτικοῦ στρατηγέοντες, ἀποφεύγουσι, Μαρδόντης δὲ καὶ ὁ τοῦ πεζοῦ στρατηγὸς Τιγράνης μαχόμενοι τελευτῶσι.
[9.103.1] ἔτι δὲ μαχομένων τῶν Περσέων ἀπίκοντο Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ μετ᾽ αὐτῶν καὶ τὰ λοιπὰ συνδιεχείριζον. ἔπεσον δὲ καὶ αὐτῶν τῶν Ἑλλήνων συχνοὶ ἐνθαῦτα, ἄλλοι τε καὶ Σικυώνιοι καὶ στρατηγὸς Περίλεως.
[9.103.2] τῶν δὲ Σαμίων οἱ στρατευόμενοι, ἐόντες τε ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῷ Μηδικῷ καὶ ἀπαραιρημένοι τὰ ὅπλα, ὡς εἶδον αὐτίκα κατ᾽ ἀρχὰς γινομένην ἑτεραλκέα τὴν μάχην, ἔρδον ὅσον ἐδυνέατο, προσωφελέειν ἐθέλοντες τοῖσι Ἕλλησι. Σαμίους δὲ ἰδόντες οἱ ἄλλοι Ἴωνες ἄρξαντας, οὕτω δὴ καὶ αὐτοὶ ἀποστάντες ἀπὸ Περσέων ἐπέθεντο τοῖσι βαρβάροισι.
[9.104.1] Μιλησίοισι δὲ προσετέτακτο μὲν ‹ἐκ› τῶν Περσέων τὰς διόδους τηρέειν σωτηρίης εἵνεκά σφι, ὡς ἢν ἄρα σφέας καταλαμβάνῃ οἷά περ κατέλαβε, ἔχοντες ἡγεμόνας σῴζωνται ἐς τὰς κορυφὰς τῆς Μυκάλης. ἐτάχθησαν μέν νυν ἐπὶ τοῦτο τὸ πρῆγμα οἱ Μιλήσιοι τούτου τε εἵνεκεν καὶ ἵνα μὴ παρεόντες ἐν τῷ στρατοπέδῳ τι νεοχμὸν ποιέοιεν. οἱ δὲ πᾶν τοὐναντίον τοῦ προστεταγμένου ἐποίεον, ἄλλας τε κατηγεόμενοί σφι ὁδοὺς φεύγουσι, αἳ δὴ ἔφερον ἐς τοὺς πολεμίους, καὶ τέλος αὐτοί σφι ἐγίνοντο κτείνοντες πολεμιώτατοι.
[9.105.1] οὕτω δὴ τὸ δεύτερον Ἰωνίη ἀπὸ Περσέων ἀπέστη. ἐν δὲ ταύτῃ τῇ μάχῃ Ἑλλήνων ἠρίστευσαν Ἀθηναῖοι, καὶ Ἀθηναίων Ἑρμόλυκος ὁ Εὐθοίνου, ἀνὴρ παγκράτιον ἐπασκήσας. τοῦτον δὲ τὸν Ἑρμόλυκον κατέλαβε ὕστερον τούτων, πολέμου ἐόντος Ἀθηναίοισί τε καὶ Καρυστίοισι, ἐν Κύρνῳ τῆς Καρυστίης χώρης ἀποθανόντα ἐν μάχῃ κεῖσθαι ἐπὶ Γεραιστῷ. μετὰ δὲ Ἀθηναίους Κορίνθιοι καὶ Τροιζήνιοι καὶ Σικυώνιοι ἠρίστευσαν.
[9.106.1] Ἐπείτε δὲ κατεργάσαντο οἱ Ἕλληνες τοὺς πολλούς, τοὺς μὲν μαχομένους, τοὺς δὲ καὶ φεύγοντας τῶν βαρβάρων, τὰς νέας ἐνέπρησαν καὶ τὸ τεῖχος ἅπαν, τὴν ληίην προεξαγαγόντες ἐς τὸν αἰγιαλόν, καὶ θησαυρούς τινας χρημάτων εὗρον· ἐμπρήσαντες δὲ τὸ τεῖχος καὶ τὰς νέας ἀπέπλεον.
[9.106.2] ἀπικόμενοι δὲ ἐς Σάμον οἱ Ἕλληνες ἐβουλεύοντο περὶ ἀναστάσιος τῆς Ἰωνίης, καὶ ὅκῃ χρεὸν εἴη τῆς Ἑλλάδος κατοικίσαι τῆς αὐτοὶ ἐγκρατέες ἦσαν, τὴν δὲ Ἰωνίην ἀπεῖναι τοῖσι βαρβάροισι· ἀδύνατα γὰρ ἐφαίνετό σφι εἶναι ἑωυτούς τε Ἰώνων προκατῆσθαι φρουρέοντας τὸν πάντα χρόνον, καὶ ἑωυτῶν μὴ προκατημένων Ἴωνας οὐδεμίαν ἐλπίδα εἶχον χαίροντας πρὸς τῶν Περσέων ἀπαλλάξειν.
[9.106.3] πρὸς ταῦτα Πελοποννησίων μὲν τοῖσι ἐν τέλεϊ ἐοῦσι ἐδόκεε τῶν μηδισάντων ἐθνέων τῶν Ἑλληνικῶν τὰ ἔπιπλα ἐξαναστήσαντας δοῦναι τὴν χώρην Ἴωσι ἐνοικῆσαι, Ἀθηναίοισι δὲ οὐκ ἐδόκεε ἀρχὴν Ἰωνίην γενέσθαι ἀνάστατον οὐδὲ Πελοποννησίους περὶ τῶν σφετέρων ἀποικιέων βουλεύειν· ἀντιτεινόντων δὲ τούτων προθύμως εἶξαν οἱ Πελοποννήσιοι.
[9.106.4] καὶ οὕτω δὴ Σαμίους τε καὶ Χίους καὶ Λεσβίους καὶ τοὺς ἄλλους νησιώτας, οἳ ἔτυχον συστρατευόμενοι τοῖσι Ἕλλησι, ἐς τὸ συμμαχικὸν ἐποιήσαντο, πίστι τε καταλαβόντες καὶ ὁρκίοισι ἐμμενέειν τε καὶ μὴ ἀποστήσεσθαι. τούτους δὲ καταλαβόντες ὁρκίοισι ἔπλεον τὰς γεφύρας λύσοντες· ἔτι γὰρ ἐδόκεον ἐντεταμένας εὑρήσειν.
[9.107.1] οὗτοι μὲν δὴ ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου ἔπλεον· τῶν δὲ ἀποφυγόντων βαρβάρων ἐς τὰ ἄκρα τε τῆς Μυκάλης κατειληθέντων, ἐόντων οὐ πολλῶν, ἐγίνετο κομιδὴ ἐς Σάρδις. πορευομένων δὲ κατ᾽ ὁδὸν Μασίστης ὁ Δαρείου παρατυχὼν τῷ πάθεϊ τῷ γεγονότι τὸν στρατηγὸν Ἀρταΰντην ἔλεγε πολλά τε καὶ κακά, ἄλλα τε καὶ γυναικὸς κακίω φὰς αὐτὸν εἶναι τοιαῦτα στρατηγήσαντα, καὶ ἄξιον εἶναι παντὸς κακοῦ τὸν βασιλέος οἶκον κακώσαντα. παρὰ δὲ τοῖσι Πέρσῃσι γυναικὸς κακίω ἀκοῦσαι δέννος μέγιστός ἐστι.
[9.107.2] ὁ δὲ ἐπεὶ πολλὰ ἤκουσε, δεινὰ ποιεύμενος σπᾶται ἐπὶ τὸν Μασίστην τὸν ἀκινάκην, ἀποκτεῖναι θέλων. καί μιν ἐπιθέοντα φρασθεὶς Ξειναγόρης ὁ Πρηξίλεω ἀνὴρ Ἁλικαρνησσεύς, ὄπισθε ἑστεὼς αὐτοῦ Ἀρταΰντεω, ἁρπάζει μέσον καὶ ἐξάρας παίει ἐς τὴν γῆν· καὶ ἐν τούτῳ οἱ δορυφόροι [οἱ] Μασίστεω προέστησαν.
[9.107.3] ὁ δὲ Ξειναγόρης ταῦτα ἐργάσατο χάριτα αὐτῷ τε Μασίστῃ τιθέμενος καὶ Ξέρξῃ, ἐκσῴζων τὸν ἀδελφεὸν τὸν ἐκείνου· καὶ διὰ τοῦτο τὸ ἔργον Ξειναγόρης Κιλικίης πάσης ἦρξε δόντος βασιλέος. τῶν δὲ κατ᾽ ὁδὸν πορευομένων βαρβάρων οὐδὲν ἐπὶ πλέον τούτων ἐγένετο, ἀλλ᾽ ἀπικνέονται ἐς Σάρδις. ἐν δὲ τῇσι Σάρδισι ἐτύγχανε ἐὼν βασιλεὺς ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου ἐπείτε ἐξ Ἀθηνέων προσπταίσας τῇ ναυμαχίῃ φυγὼν ἀπίκετο.
[9.108.1] Τότε δὴ ἐν τῇσι Σάρδισι ἐὼν [ἄρα] ἤρα τῆς Μασίστεω γυναικός, ἐούσης καὶ ταύτης ἐνθαῦτα. ὡς δέ οἱ προσπέμποντι οὐκ ἐδύνατο κατεργασθῆναι, οὐδὲ βίην προσέφερε προμηθεόμενος τὸν ἀδελφεὸν Μασίστην (τὠυτὸ δὲ τοῦτο εἶχε καὶ τὴν γυναῖκα· εὖ γὰρ ἐπίστατο βίης οὐ τευξομένη), ἐνθαῦτα δὴ Ξέρξης ἐργόμενος τῶν ἄλλων πρήσσει τὸν γάμον τοῦτον τῷ παιδὶ τῷ ἑωυτοῦ Δαρείῳ, θυγατέρα τῆς γυναικὸς ταύτης καὶ Μασίστεω, δοκέων αὐτὴν μᾶλλον λάμψεσθαι ἢν ταῦτα ποιήσῃ.
[9.108.2] ἁρμόσας δὲ καὶ τὰ νομιζόμενα ποιήσας ἀπήλαυνε ἐς Σοῦσα. ἐπεὶ δὲ ἐκεῖσέ τε ἀπίκετο καὶ ἠγάγετο ἐς ἑωυτοῦ Δαρείῳ τὴν γυναῖκα, οὕτω δὴ τῆς Μασίστεω μὲν γυναικὸς ἐπέπαυτο, ὁ δὲ διαμειψάμενος ἤρα τε καὶ ἐτύγχανε τῆς Δαρείου μὲν γυναικός, Μασίστεω δὲ θυγατρός· οὔνομα δὲ τῇ γυναικὶ ταύτῃ ἦν Ἀρταΰντη.
[9.109.1] χρόνου δὲ προϊόντος ἀνάπυστα γίνεται τρόπῳ τοιῷδε· ἐξυφήνασα Ἄμηστρις ἡ Ξέρξεω γυνὴ φᾶρος μέγα τε καὶ ποικίλον καὶ θέης ἄξιον διδοῖ Ξέρξῃ. ὁ δὲ ἡσθεὶς περιβάλλεταί τε καὶ ἔρχεται παρὰ τὴν Ἀρταΰντην.
[9.109.2] ἡσθεὶς δὲ καὶ ταύτῃ ἐκέλευσε αὐτὴν αἰτῆσαι ὅ τι βούλεταί οἱ γενέσθαι ἀντὶ τῶν αὐτῷ ὑποργημένων· πάντα γὰρ τεύξεσθαι αἰτήσασαν. τῇ δὲ κακῶς γὰρ ἔδεε πανοικίῃ γενέσθαι, πρὸς ταῦτα εἶπε Ξέρξῃ· Δώσεις μοι τὸ ἄν σε αἰτήσω; ὁ δὲ πᾶν μᾶλλον δοκέων κείνην αἰτήσεσθαι ὑπισχνέετο καὶ ὤμοσε. ἡ δέ ὡς ὤμοσε ἀδεῶς αἰτέει τὸ φᾶρος.
[9.109.3] Ξέρξης δὲ παντοῖος ἐγίνετο οὐ βουλόμενος δοῦναι, κατ᾽ ἄλλο μὲν οὐδέν, φοβεόμενος δὲ Ἄμηστριν, μὴ καὶ πρὶν κατεικαζούσῃ τὰ γινόμενα οὕτω ἐπευρεθῇ πρήσσων· ἀλλὰ πόλις τε ἐδίδου καὶ χρυσὸν ἄπλετον καὶ στρατόν, τοῦ ἔμελλε οὐδεὶς ἄρξειν ἄλλ᾽ ἢ ἐκείνη· Περσικὸν δὲ κάρτα ὁ στρατὸς δῶρον. ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἔπειθε, διδοῖ τὸ φᾶρος. ἡ δὲ περιχαρὴς ἐοῦσα τῷ δώρῳ ἐφόρεέ τε καὶ ἀγάλλετο.
[9.110.1] καὶ ἡ Ἄμηστρις πυνθάνεταί μιν ἔχουσαν· μαθοῦσα δὲ τὸ ποιεύμενον, τῇ μὲν γυναικὶ αὐτῇ οὐκ εἶχε ἔγκοτον, ἡ δὲ ἐλπίζουσα τὴν μητέρα αὐτῆς εἶναι αἰτίην καὶ ταῦτα ἐκείνην πρήσσειν, τῇ Μασίστεω γυναικὶ ἐβούλευε ὄλεθρον.
[9.110.2] φυλάξασα δὲ τὸν ἄνδρα τὸν ἑωυτῆς Ξέρξην βασιλήιον δεῖπνον προτιθέμενον (τοῦτο δὲ τὸ δεῖπνον παρασκευάζεται ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἐν ἡμέρῃ τῇ ἐγένετο βασιλεύς· οὔνομα δὲ τῷ δείπνῳ τούτῳ Περσιστὶ μὲν τυκτά, κατὰ δὲ τὴν Ἑλλήνων γλῶσσαν τέλειον· τότε καὶ τὴν κεφαλὴν σμᾶται μοῦνον βασιλεὺς καὶ Πέρσας δωρέεται), ταύτην δὴ τὴν ἡμέρην φυλάξασα ἡ Ἄμηστρις χρηίζει τοῦ Ξέρξεω δοθῆναί οἱ τὴν Μασίστεω γυναῖκα.
[9.110.3] ὁ δὲ δεινόν τε καὶ ἀνάρσιον ἐποιέετο τοῦτο μὲν ἀδελφεοῦ γυναῖκα παραδοῦναι, τοῦτο δὲ ἀναιτίην ἐοῦσαν τοῦ πρήγματος τούτου· συνῆκε γὰρ τοῦ εἵνεκεν ἐδέετο.
[9.111.1] τέλος μέντοι [γε] ἐκείνης τε λιπαρεούσης καὶ ὑπὸ τοῦ νόμου ἐξεργόμενος, ὅτι ἀτυχῆσαι τὸν χρηίζοντα οὔ σφι δυνατόν ἐστι βασιληίου δείπνου προκειμένου, κάρτα δὴ ἀέκων κατανεύει, καὶ παραδοὺς ποιέει ὧδε· τὴν μὲν κελεύει ποιέειν τὰ βούλεται, ὁ δὲ μεταπεμψάμενος τὸν ἀδελφεὸν λέγει τάδε·
[9.111.2] Μασίστα, σὺ εἶς Δαρείου τε παῖς καὶ ἐμὸς ἀδελφεός, πρὸς δ᾽ ἔτι τούτοισι καὶ εἶς ἀνὴρ ἀγαθός· γυναικὶ δὴ ταύτῃ τῇ νῦν συνοικέεις μὴ συνοίκεε, ἀλλά τοι ἀντ᾽ αὐτῆς ἐγὼ δίδωμι θυγατέρα τὴν ἐμήν. ταύτῃ συνοίκεε· τὴν δὲ νῦν ἔχεις, οὐ γὰρ δοκέει ἐμοί, μὴ ἔχε γυναῖκα.
[9.111.3] ὁ δὲ Μασίστης ἀποθωμάσας τὰ λεγόμενα λέγει τάδε· Ὦ δέσποτα, τίνα μοι λόγον λέγεις ἄχρηστον, κελεύων με γυναῖκα, ἐκ τῆς μοι παῖδές τε νεηνίαι εἰσὶ καὶ θυγατέρες, τῶν καὶ σὺ μίαν τῷ παιδὶ τῷ σεωυτοῦ ἠγάγεο γυναῖκα, αὐτή τέ μοι κατὰ νόον τυγχάνει κάρτα ἐοῦσα, ταύτην με κελεύεις μετέντα θυγατέρα τὴν σὴν γῆμαι;
[9.111.4] ἐγὼ δέ, βασιλεῦ, μέγα μὲν ποιεῦμαι ἀξιούμενος θυγατρὸς τῆς σῆς, ποιήσω μέντοι τούτων οὐδέτερα. σὺ δὲ μηδαμῶς βιῶ πρήγματος τοιοῦδε δεόμενος· ἀλλὰ τῇ τε σῇ θυγατρὶ ἀνὴρ ἄλλος φανήσεται ἐμεῦ οὐδὲν ἥσσων, ἐμέ τε ἔα γυναικὶ τῇ ἐμῇ συνοικέειν.
[9.111.5] ὁ μὲν δὴ τοιούτοισι ἀμείβεται, Ξέρξης δὲ θυμωθεὶς λέγει τάδε· Οὕτω τοι, Μασίστα, πέπρηκται· οὔτε γὰρ ἄν τοι δοίην ἔτι θυγατέρα τὴν ἐμὴν γῆμαι, οὔτε ἐκείνῃ πλεῦνα χρόνον συνοικήσεις, ὡς μάθῃς τὰ διδόμενα δέκεσθαι. ὁ δὲ ὡς ταῦτα ἤκουσε, εἴπας τοσόνδε ἐχώρεε ἔξω· Δέσποτα, οὐ δή κώ με ἀπώλεσας.
[9.112.1] ἐν δὲ τούτῳ τῷ διὰ μέσου χρόνῳ ἐν τῷ Ξέρξης τῷ ἀδελφεῷ διελέγετο, ἡ Ἄμηστρις μεταπεμψαμένη τοὺς δορυφόρους τοὺς Ξέρξεω διαλυμαίνεται τὴν γυναῖκα τὴν Μασίστεω· τούς τε μαζοὺς ἀποταμοῦσα κυσὶ προέβαλε καὶ ῥῖνα καὶ ὦτα καὶ χείλεα καὶ γλῶσσαν ἐκταμοῦσα ἐς οἶκόν μιν ἀποπέμπει διαλελυμασμένην.
[9.113.1] ὁ δὲ Μασίστης οὐδέν κω ἀκηκοὼς τούτων, ἐλπόμενος δέ τί οἱ κακὸν εἶναι, ἐσπίπτει δρόμῳ ἐς τὰ οἰκία. ἰδὼν δὲ διεφθαρμένην τὴν γυναῖκα, αὐτίκα μετὰ ταῦτα συμβουλευσάμενος τοῖσι παισὶ ἐπορεύετο ἐς Βάκτρα σύν τε τοῖσι ἑωυτοῦ υἱοῖσι καὶ δή κού τισι καὶ ἄλλοισι ὡς ἀποστήσων νομὸν τὸν Βάκτριον καὶ ποιήσων τὰ μέγιστα κακῶν βασιλέα.
[9.113.2] τά περ ἂν καὶ ἐγένετο, ὡς ἐμοὶ δοκέειν, εἴ περ ἔφθη ἀναβὰς ἐς τοὺς Βακτρίους καὶ τοὺς Σάκας· καὶ γὰρ ἔστεργόν τέ μιν καὶ ἦν ὕπαρχος τῶν Βακτρίων. ἀλλὰ γὰρ Ξέρξης πυθόμενος ταῦτα ἐκεῖνον πρήσσοντα πέμψας ἐπ᾽ αὐτὸν στρατιὴν ἐν τῇ ὁδῷ κατέκτεινε αὐτόν τε ἐκεῖνον καὶ τοὺς παῖδας αὐτοῦ καὶ τὴν στρατιὴν τὴν ἐκείνου.
Κατὰ μὲν τὸν ἔρωτα τὸν Ξέρξεω καὶ τὸν Μασίστεω θάνατον τοσαῦτα ἐγένετο·
[9.114.1] οἱ δὲ ἐκ Μυκάλης ὁρμηθέντες Ἕλληνες ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου πρῶτον μὲν περὶ Λεκτὸν ὅρμεον, ὑπὸ ἀνέμων ἀπολαμφθέντες, ἐνθεῦτεν δὲ ἀπίκοντο ἐς Ἄβυδον καὶ τὰς γεφύρας εὗρον διαλελυμένας, τὰς ἐδόκεον εὑρήσειν ἔτι ἐντεταμένας, καὶ τούτων οὐκ ἥκιστα εἵνεκεν ἐς τὸν Ἑλλήσποντον ἀπίκοντο.
[9.114.2] τοῖσι μέν νυν ἀμφὶ Λευτυχίδην Πελοποννησίοισι ἔδοξε ἀποπλέειν ἐς τὴν Ἑλλάδα, Ἀθηναίοισι δὲ καὶ Ξανθίππῳ τῷ στρατηγῷ αὐτοῦ ὑπομείναντας πειρᾶσθαι τῆς Χερσονήσου. οἱ μὲν δὴ ἀπέπλεον, Ἀθηναῖοι δὲ ἐκ τῆς Ἀβύδου διαβάντες ἐς τὴν Χερσόνησον Σηστὸν ἐπολιόρκεον.
[9.115.1] ἐς δὲ τὴν Σηστὸν ταύτην, ὡς ἐόντος ἰσχυροτάτου τείχεος τῶν ταύτῃ, συνῆλθον, ὡς ἤκουσαν παρεῖναι τοὺς Ἕλληνας ἐς τὸν Ἑλλήσποντον, ἔκ τε τῶν ἀλλέων τῶν περιοικίδων, καὶ δὴ καὶ ἐκ Καρδίης πόλιος Οἰόβαζος ἀνὴρ Πέρσης, ὃς τὰ ἐκ τῶν γεφυρέων ὅπλα ἐνθαῦτα ἦν κεκομικώς. εἶχον δὲ ταύτην οἱ ἐπιχώριοι Αἰολέες, συνῆσαν δὲ Πέρσαι τε καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων συχνὸς ὅμιλος.
[9.116.1] ἐτυράννευε δὲ τούτου τοῦ νομοῦ Ξέρξεω ὕπαρχος Ἀρταΰκτης, ἀνὴρ μὲν Πέρσης, δεινὸς δὲ καὶ ἀτάσθαλος, ὃς καὶ βασιλέα ἐλαύνοντα ἐπ᾽ Ἀθήνας ἐξηπάτησε, τὰ Πρωτεσίλεω τοῦ Ἰφίκλου χρήματα ἐξ Ἐλαιοῦντος ὑπελόμενος.
[9.116.2] ἐν γὰρ Ἐλαιοῦντι τῆς Χερσονήσου ἐστὶ Πρωτεσίλεω τάφος τε καὶ τέμενος περὶ αὐτόν, ἔνθα ἦν χρήματα πολλὰ καὶ φιάλαι χρύσεαι καὶ ἀργύρεαι καὶ χαλκὸς καὶ ἐσθὴς καὶ ἄλλα ἀναθήματα, τὰ Ἀρταΰκτης ἐσύλησε βασιλέος δόντος. λέγων δὲ τοιάδε Ξέρξην διεβάλετο·
[9.116.3] Δέσποτα, ἔστι οἶκος ἀνδρὸς Ἕλληνος ἐνθαῦτα, ὃς ἐπὶ γῆν τὴν σὴν στρατευσάμενος δίκης κυρήσας ἀπέθανε. τούτου μοι δὸς τὸν οἶκον, ἵνα καί τις μάθῃ ἐπὶ γῆν τὴν σὴν μὴ στρατεύεσθαι. ταῦτα λέγων εὐπετέως ἔμελλε ἀναπείσειν Ξέρξην δοῦναι ἀνδρὸς οἶκον, οὐδὲν ὑποτοπηθέντα τῶν ἐκεῖνος ἐφρόνεε. ἐπὶ γῆν δὲ τὴν βασιλέος στρατεύεσθαι Πρωτεσίλεων ἔλεγε νοέων τοιάδε· τὴν Ἀσίην πᾶσαν νομίζουσι ἑωυτῶν εἶναι Πέρσαι καὶ τοῦ αἰεὶ βασιλεύοντος. ἐπεὶ δὲ ἐδόθη, τὰ χρήματα ἐξ Ἐλαιοῦντος ἐς Σηστὸν ἐξεφόρησε καὶ τὸ τέμενος ἔσπειρε καὶ ἐνέμετο, αὐτός τε ὅκως ἀπίκοιτο ἐς Ἐλαιοῦντα, ἐν τῷ ἀδύτῳ γυναιξὶ ἐμίσγετο. τότε δὲ ἐπολιορκέετο ὑπὸ Ἀθηναίων οὔτε παρεσκευασμένος ἐς πολιορκίην οὔτε προσδεκόμενος τοὺς Ἕλληνας· ἀφυλάκτῳ δέ κως αὐτῷ ἐπέπεσον.
[9.117.1] ἐπεὶ δὲ πολιορκεομένοισί σφι φθινόπωρον ἐπεγίνετο, [καὶ] ἤσχαλλον οἱ Ἀθηναῖοι ἀπό τε τῆς ἑωυτῶν ἀποδημέοντες καὶ οὐ δυνάμενοι ἐξελεῖν τὸ τεῖχος, ἐδέοντο τε τῶν στρατηγῶν ὅκως ἀπάγοιεν σφέας ὀπίσω· οἱ δὲ οὐκ ἔφασαν πρὶν ἢ ἐξέλωσι ἢ τὸ Ἀθηναίων κοινόν σφεας μεταπέμψηται. οὕτω δὴ ἔστερ γον τὰ παρεόντα.
[9.118.1] οἱ δὲ ἐν τῷ τείχεϊ ἐς πᾶν ἤδη κακοῦ ἀπιγμένοι ἦσαν, οὕτως ὥστε τοὺς τόνους ἕψοντες τῶν κλινέων ἐσιτέοντο. ἐπείτε δὲ οὐδὲ ταῦτα ἔτι εἶχον, οὕτω δὴ ὑπὸ νύκτα οἴχοντο ἀποδράντες οἵ τε Πέρσαι καὶ ὁ Ἀρταΰκτης καὶ ὁ Οἰόβαζος, ὄπισθε τοῦ τείχεος καταβάντες, τῇ ἦν ἐρημότατον τῶν πολεμίων.
[9.118.2] ὡς δὲ ἡμέρη ἐγένετο, οἱ Χερσονησῖται ἀπὸ τῶν πύργων ἐσήμηναν τοῖσι Ἀθηναίοισι τὸ γεγονὸς καὶ τὰς πύλας ἄνοιξαν. τῶν δὲ οἱ μὲν πλεῦνες ἐδίωκον, οἱ δὲ τὴν πόλιν εἶχον.
[9.119.1] Οἰόβαζον μέν νυν ἐκφυγόντα ἐς τὴν Θρηίκην Θρήικες Ἀψίνθιοι λαβόντες ἔθυσαν Πλειστώρῳ ἐπιχωρίῳ θεῷ τρόπῳ τῷ σφετέρῳ, τοὺς δὲ μετ᾽ ἐκείνου ἄλλῳ τρόπῳ ἐφόνευσαν.
[9.119.2] οἱ δὲ ἀμφὶ τὸν Ἀρταΰκτην ὕστεροι ὁρμηθέντες φεύγειν, [καὶ] ὡς κατελαμβάνοντο ὀλίγον ἐόντες ὑπὲρ Αἰγὸς Ποταμῶν, ἀλεξόμενοι χρόνον ἐπὶ συχνὸν οἱ μὲν ἀπέθανον, οἱ δὲ ζῶντες ἐλάμφθησαν. καὶ συνδήσαντές σφεας οἱ Ἕλληνες ἤγαγον ἐς Σηστόν, μετ᾽ αὐτῶν δὲ καὶ Ἀρταΰκτην δεδεμένον αὐτόν τε καὶ τὸν παῖδα αὐτοῦ.
[9.120.1] καί τεῳ τῶν φυλασσόντων λέγεται ὑπὸ Χερσονησιτέων ταρίχους ὀπτῶντι τέρας γενέσθαι τοιόνδε· οἱ τάριχοι ἐπὶ τῷ πυρὶ κείμενοι ἐπάλλοντό τε καὶ ἤσπαιρον ὅκως περ ἰχθύες νεάλωτοι.
[9.120.2] καὶ οἱ μὲν περιχυθέντες ἐθώμαζον, ὁ δὲ Ἀρταΰκτης ὡς εἶδε τὸ τέρας, καλέσας τὸν ὀπτῶντα τοὺς ταρίχους ἔφη· Ξεῖνε Ἀθηναῖε, μηδὲν φοβέο τὸ τέρας τοῦτο· οὐ γὰρ σοὶ πέφηνε, ἀλλ᾽ ἐμοὶ σημαίνει ὁ ἐν Ἐλαιοῦντι Πρωτεσίλεως ὅτι καὶ τεθνεὼς καὶ τάριχος ἐὼν δύναμιν πρὸς θεῶν ἔχει τὸν ἀδικέοντα τίνεσθαι.
[9.120.3] νῦν ὦν ἄποινά μοι τάδε ἐθέλω ἐπιθεῖναι, ἀντὶ μὲν χρημάτων τῶν ἔλαβον ἐκ τοῦ ἱροῦ ἑκατὸν τάλαντα καταθεῖναι τῷ θεῷ, ἀντὶ δ᾽ ἐμεωυτοῦ καὶ τοῦ παιδὸς ἀποδώσω τάλαντα διηκόσια Ἀθηναίοισι περιγενόμενος.
[9.120.4] ταῦτα ὑπισχόμενος τὸν στρατηγὸν Ξάνθιππον οὐκ ἔπειθε· οἱ γὰρ Ἐλαιούσιοι τῷ Πρωτεσίλεῳ τιμωρέοντες ἐδέοντό μιν καταχρησθῆναι, καὶ αὐτοῦ τοῦ στρατηγοῦ ταύτῃ ‹ὁ› νόος ἔφερε. ἀπαγαγόντες δὲ αὐτὸν ἐς τὴν ἀκτὴν ἐς τὴν Ξέρξης ἔζευξε τὸν πόρον, οἱ δὲ λέγουσι ἐπὶ τὸν κολωνὸν τὸν ὑπὲρ Μαδύτου πόλιος, σανίδι προσπασσαλεύσαντες ἀνεκρέμασαν, τὸν δὲ παῖδα ἐν ὀφθαλμοῖσι τοῦ Ἀρταΰκτεω κατέλευσαν.
[9.121.1] ταῦτα δὲ ποιήσαντες ἀπέπλεον ἐς τὴν Ἑλλάδα, τά τε ἄλλα χρήματα ἄγοντες καὶ δὴ καὶ τὰ ὅπλα τῶν γεφυρέων ὡς ἀναθήσοντες ἐς τὰ ἱρά. καὶ κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο οὐδὲν ἐπὶ πλέον τούτων ἐγένετο.
[9.122.1] Τούτου δὲ τοῦ Ἀρταΰκτεω τοῦ ἀνακρεμασθέντος προπάτωρ Ἀρτεμβάρης ἐστὶ ὁ Πέρσῃσι ἐξηγησάμενος λόγον τὸν ἐκεῖνοι ὑπολαβόντες Κύρῳ προσήνεικαν λέγοντα τάδε·
[9.122.2] Ἐπεὶ Ζεὺς Πέρσῃσι ἡγεμονίην διδοῖ, ἀνδρῶν δὲ σοί, Κῦρε, κατελὼν Ἀστυάγη, φέρε, γῆν γὰρ ἐκτήμεθα ὀλίγην καὶ ταύτην τρηχέαν, μεταναστάντες ἐκ ταύτης ἄλλην σχῶμεν ἀμείνω. εἰσὶ δὲ πολλαὶ μὲν ἀστυγείτονες, πολλαὶ δὲ καὶ ἑκαστέρω, τῶν μίαν σχόντες πλέοσι ἐσόμεθα θωμαστότεροι. οἰκὸς δὲ ἄνδρας ἄρχοντας τοιαῦτα ποιέειν· κότε γὰρ δὴ καὶ παρέξει κάλλιον ἢ ὅτε γε ἀνθρώπων τε πολλῶν ἄρχομεν πάσης τε τῆς Ἀσίης;
[9.122.3] Κῦρος δέ, ταῦτα ἀκούσας καὶ οὐ θωμάσας τὸν λόγον ἐκέλευε ποιέειν ταῦτα, οὕτω δὲ αὐτοῖσι παραίνεε κελεύων παρασκευάζεσθαι ὡς οὐκέτι ἄρξοντας ἀλλ᾽ ἀρξομένους· φιλέειν γὰρ ἐκ τῶν μαλακῶν χώρων μαλακοὺς ἄνδρας γίνεσθαι· οὐ γάρ τι τῆς αὐτῆς γῆς εἶναι καρπόν τε θωμαστὸν φύειν καὶ ἄνδρας ἀγαθοὺς τὰ πολέμια.
[9.122.4] ὥστε συγγνόντες Πέρσαι οἴχοντο ἀποστάντες, ἑσσωθέντες τῇ γνώμῃ πρὸς Κύρου, ἄρχειν τε εἵλοντο λυπρὴν οἰκέοντες μᾶλλον ἢ πεδιάδα σπείροντες ἄλλοισι δουλεύειν.
[9.93.1] ἔστι ἐν τῇ Ἀπολλωνίῃ ταύτῃ ἱρὰ ἡλίου πρόβατα, τὰ τὰς μὲν ἡμέρας βόσκεται παρὰ ποταμόν, ὃς ἐκ Λάκμονος ὄρεος ῥέει διὰ τῆς Ἀπολλωνίης χώρης ἐς θάλασσαν παρ᾽ Ὤρικον λιμένα, τὰς δὲ νύκτας ἀραιρημένοι ἄνδρες οἱ πλούτῳ τε καὶ γένεϊ δοκιμώτατοι τῶν ἀστῶν, οὗτοι φυλάσσουσι ἐνιαυτὸν ἕκαστος· περὶ πολλοῦ γὰρ δὴ ποιεῦνται Ἀπολλωνιῆται τὰ πρόβατα ταῦτα ἐκ θεοπροπίου τινός· ἐν δὲ ἄντρῳ αὐλίζονται ἀπὸ τῆς πόλιος ἑκάς.
[9.93.2] ἔνθα δὴ τότε ὁ Εὐήνιος οὗτος ἀραιρημένος ἐφύλασσε· καί κοτε αὐτοῦ κατακοιμίσαντος τὴν φυλακὴν παρελθόντες λύκοι ἐς τὸ ἄντρον διέφθειραν τῶν προβάτων ὡς ἑξήκοντα. ὁ δὲ ὡς ἐπήισε, εἶχε σιγῇ καὶ ἔφραζε οὐδενί, ἐν νόῳ ἔχων ἀντικαταστήσειν ἄλλα πριάμενος.
[9.93.3] καί οὐ γὰρ ἔλαθε τοὺς Ἀπολλωνιήτας ταῦτα γενόμενα, ἀλλά κως ἐπύθοντο, ὑπαγαγόντες μιν ὑπὸ δικαστήριον κατέκριναν, ὡς τὴν φυλακὴν κατακοιμίσαντα, τῆς ὄψιος στερηθῆναι. ἐπείτε δὲ τὸν Εὐήνιον ἐξετύφλωσαν, αὐτίκα μετὰ ταῦτα οὔτε πρόβατά σφι ἔτικτε οὔτε γῆ ἔφερε ὁμοίως [καρπόν].
[9.93.4] πρόφαντα δέ σφι ἔν τε Δωδώνῃ καὶ ἐν Δελφοῖσι ἐγένετο, ἐπείτε ἐπειρώτων [τοὺς προφήτας] τὸ αἴτιον τοῦ παρεόντος κακοῦ, [οἱ δὲ αὐτοῖσι ἔφραζον] ὅτι ἀδίκως τὸν φύλακον τῶν ἱρῶν προβάτων Εὐήνιον τῆς ὄψιος ἐστέρησαν· αὐτοὶ γὰρ ἐπορμῆσαι τοὺς λύκους, οὐ πρότερόν τε παύσεσθαι τιμωρέοντες ἐκείνῳ πρὶν ἢ δίκας δῶσι τῶν ἐποίησαν ταύτας τὰς ἂν αὐτὸς ἕληται καὶ δικαιοῖ· τούτων δὲ τελεομένων αὐτοὶ δώσειν Εὐηνίῳ δόσιν τοιαύτην τὴν πολλούς μιν μακαριεῖν ἀνθρώπων ἔχοντα.
[9.94.1] τὰ μὲν χρηστήρια ταῦτά σφι ἐχρήσθη, οἱ δὲ Ἀπολλωνιῆται ἀπόρρητα ποιησάμενοι προσέθεσαν τῶν ἀστῶν ἀνδράσι διαπρῆξαι. οἱ δέ σφι διέπρηξαν ὧδε· κατημένου Εὐηνίου ἐν θώκῳ ἐλθόντες οἱ παρίζοντο καὶ λόγους ἄλλους ἐποιεῦντο, ἐς ὃ κατέβαινον συλλυπεόμενοι τῷ πάθεϊ. ταύτῃ δὲ ὑπαγαγόντες εἰρώτων τίνα δίκην ἂν ἕλοιτο, εἰ ἐθέλοιεν Ἀπολλωνιῆται δίκας ὑποστῆναι δώσειν τῶν ἐποίησαν.
[9.94.2] ὁ δέ οὐκ ἀκηκοὼς τὸ θεοπρόπιον, εἵλετο εἴπας εἴ τίς οἱ δοίη ἀγρούς, τῶν ἀστῶν ὀνομάσας τοῖσι ἠπίστατο εἶναι καλλίστους δύο κλήρους τῶν ἐν τῇ Ἀπολλωνίῃ, καὶ οἴκησιν πρὸς τούτοισι τὴν ᾔδεε καλλίστην ἐοῦσαν τῶν ἐν [τῇ] πόλι· τούτων δὲ ἔφη ἐπήβολος γενόμενος τοῦ λοιποῦ ‹ἂν› ἀμήνιτος εἶναι, καὶ δίκην οἱ ταύτην ἀποχρᾶν γενομένην.
[9.94.3] καὶ ὁ μὲν ταῦτα ἔλεγε, οἱ δὲ πάρεδροι εἶπαν ὑπολαβόντες· Εὐήνιε, ταύτην δίκην Ἀπολλωνιῆται τῆς ἐκτυφλώσιος ἐκτίνουσί τοι κατὰ θεοπρόπια τὰ γενόμενα. ὁ μὲν δὴ πρὸς ταῦτα δεινὰ ἐποιέετο, ἐνθεῦτεν πυθόμενος [τὸν] πάντα λόγον, ὡς ἐξαπατηθείς· οἱ δὲ πριάμενοι παρὰ τῶν ἐκτημένων διδοῦσί οἱ τὰ εἵλετο. καὶ μετὰ ταῦτα ἔμφυτον αὐτίκα μαντικὴν εἶχε, ὥστε καὶ ὀνομαστὸς γενέσθαι.
[9.95.1] τούτου δὴ ὁ Δηίφονος ἐὼν παῖς τοῦ Εὐηνίου ἀγόντων Κορινθίων ἐμαντεύετο τῇ στρατιῇ. ἤδη δὲ καὶ τόδε ἤκουσα ὡς ὁ Δηίφονος ἐπιβατεύων τοῦ Εὐηνίου οὐνόματος ἐξελάμβανε ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἔργα, οὐκ ἐὼν Εὐηνίου παῖς.
[9.96.1] Τοῖσι δὲ Ἕλλησι ὡς ἐκαλλιέρησε, ἀνῆγον τὰς νέας ἐκ τῆς Δήλου πρὸς τὴν Σάμον. ἐπεὶ δὲ ἐγένοντο τῆς Σαμίης πρὸς Καλάμοισι, οἱ μὲν αὐτοῦ ὁρμισάμενοι κατὰ τὸ Ἥραιον τὸ ταύτῃ παρεσκευάζοντο ἐς ναυμαχίην, οἱ δὲ Πέρσαι πυθόμενοί σφεας προσπλέειν ἀνῆγον καὶ αὐτοὶ πρὸς τὴν ἤπειρον τὰς νέας τὰς ἄλλας, τὰς δὲ Φοινίκων ἀπῆκαν ἀποπλέειν.
[9.96.2] βουλευομένοισι γάρ σφι ἐδόκεε ναυμαχίην μὴ ποιέεσθαι· οὐ γὰρ ὦν ἐδόκεον ὅμοιοι εἶναι· ἐς δὲ τὴν ἤπειρον ἀπέπλεον, ὅκως ἔωσι ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατὸν τὸν σφέτερον ἐόντα ἐν τῇ Μυκάλῃ, ὃς κελεύσαντος Ξέρξεω καταλελειμμένος τοῦ ἄλλου στρατοῦ Ἰωνίην ἐφύλασσε· τοῦ πλῆθος μὲν ἦν ἓξ μυριάδες, ἐστρατήγεε δὲ αὐτοῦ Τιγράνης, κάλλεΐ ‹τε› καὶ μεγάθεϊ ὑπερφέρων Περσέων.
[9.96.3] ὑπὸ τοῦτον μὲν δὴ τὸν στρατὸν ἐβουλεύσαντο καταφυγόντες οἱ τοῦ ναυτικοῦ στρατηγοὶ ἀνειρύσαι τὰς νέας καὶ περιβαλέσθαι ἕρκος ἔρυμα τῶν νεῶν καὶ σφέων αὐτῶν κρησφύγετον.
[9.97.1] ταῦτα βουλευσάμενοι ἀνήγοντο. ἀπικόμενοι δὲ παρὰ τὸ τῶν Ποτνιέων ἱρὸν τῆς Μυκάλης ἐς Γαίσωνά τε καὶ Σκολοπόεντα, τῇ Δήμητρος Ἐλευσινίης [ἐστὶ] ἱρόν, τὸ Φίλιστος ὁ Πασικλέος ἱδρύσατο Νείλεῳ τῷ Κόδρου ἐπισπόμενος ἐπὶ Μιλήτου κτιστύν, ἐνθαῦτα τάς τε νέας ἀνείρυσαν καὶ περιεβάλοντο ἕρκος καὶ λίθων καὶ ξύλων, δένδρεα ἐκκόψαντες ἥμερα, καὶ σκόλοπας περὶ τὸ ἕρκος κατέπηξαν. καὶ παρεσκευάδατο ὡς πολιορκησόμενοι καὶ ὡς νικήσοντες· ἐπ᾽ ἀμφότερα γὰρ ἐπιλεγόμενοι γὰρ παρεσκευάζοντο.
[9.98.1] Οἱ δὲ Ἕλληνες ὡς ἐπύθοντο οἰχωκότας τοὺς βαρβάρους ἐς τὴν ἤπειρον, ἤχθοντο ὡς ἐκπεφευγότων ἐν ἀπορίῃ τε εἴχοντο ὅ τι ποιέωσι, εἴτε ἀπαλλάσσωνται ὀπίσω εἴτε καταπλέωσι ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου. τέλος δὲ ἔδοξε τούτων μὲν μηδέτερα ποιέειν, ἐπιπλέειν δὲ ἐπὶ τὴν ἤπειρον.
[9.98.2] παρασκευασάμενοι ὦν ἐς ναυμαχίην καὶ ἀποβάθρας καὶ τὰ ἄλλα ὅσων ἔδεε ἔπλεον ἐπὶ τῆς Μυκάλης. ἐπεὶ δὲ ἀγχοῦ τε ἐγίνοντο τοῦ στρατοπέδου καὶ οὐδεὶς ἐφαίνετό σφι ἐπαναγόμενος, ἀλλ᾽ ὥρων νέας ἀνελκυσμένας ἔσω τοῦ τείχεος, πολλὸν δὲ πεζὸν παρακεκριμένον παρὰ τὸν αἰγιαλόν, ἐνθαῦτα πρῶτον μὲν ἐν τῇ νηὶ παραπλέων, ἐγχρίμψας τῷ αἰγιαλῷ τὰ μάλιστα, Λευτυχίδης ὑπὸ κήρυκος προηγόρευε τοῖσι Ἴωσι λέγων·
[9.98.3] Ἄνδρες Ἴωνες, ὅσοι ὑμέων τυγχάνουσι ἐπακούοντες, μάθετε τὰ λέγω· πάντως γὰρ οὐδὲν συνήσουσι Πέρσαι τῶν ἐγὼ ὑμῖν ἐντέλλομαι. ἐπεὰν συμμίσγωμεν, μεμνῆσθαί τινα χρὴ ἐλευθερίης μὲν πάντων πρῶτον, μετὰ δὲ τοῦ συνθήματος Ἥρης. καὶ τάδε ἴστω καὶ ὁ μὴ ἐπακούσας ὑμέων πρὸς τοῦ ἐπακούσαντος.
[9.98.4] ὡυτὸς δὲ οὗτος ἐὼν τυγχάνει νόος τοῦ πρήγματος καὶ ὁ Θεμιστοκλέος ὁ ἐπ᾽ Ἀρτεμισίῳ· ἢ γὰρ δὴ λαθόντα τὰ ῥήματα τοὺς βαρβάρους ἔμελλε τοὺς Ἴωνας πείσειν, ἢ ἔπειτα ἀνενειχθέντα ἐς τοὺς βαρβάρους ποιήσειν ἀπίστους τοῖσι Ἕλλησι.
[9.99.1] Λευτυχίδεω δὲ ταῦτα ὑποθεμένου δεύτερα δὴ τάδε ἐποίευν οἱ Ἕλληνες· προσσχόντες τὰς νέας ἀπέβησαν ἐς τὸν αἰγιαλόν. καὶ οὗτοι μὲν ἐτάσσοντο, οἱ δὲ Πέρσαι ὡς εἶδον τοὺς Ἕλληνας παρασκευαζομένους ἐς μάχην καὶ τοῖσι Ἴωσι παραινέσαντας, τοῦτο μὲν ὑπονοήσαντες τοὺς Σαμίους τὰ Ἑλλήνων φρονέειν ἀπαιρέονται τὰ ὅπλα.
[9.99.2] οἱ γὰρ ὦν Σάμιοι ἀπικομένων Ἀθηναίων αἰχμαλώτων ἐν τῇσι νηυσὶ τῶν βαρβάρων, τοὺς ἔλαβον ἀνὰ τὴν Ἀττικὴν λελειμμένους οἱ Ξέρξεω, τούτους λυσάμενοι πάντας ἀποπέμπουσι ἐποδιάσαντες ἐς Ἀθήνας· τῶν εἵνεκεν οὐκ ἥκιστα ὑποψίην εἶχον, πεντακοσίας κεφαλὰς τῶν Ξέρξεω πολεμίων λυσάμενοι.
[9.99.3] τοῦτο δὲ τὰς διόδους τὰς ἐς τὰς κορυφὰς τῆς Μυκάλης φερούσας προστάσσουσι τοῖσι Μιλησίοισι φυλάσσειν ὡς ἐπισταμένοισι δῆθεν μάλιστα τὴν χώρην· ἐποίευν δὲ τούτου εἵνεκεν, ἵνα ἐκτὸς τοῦ στρατοπέδου ἔωσι. τούτους μὲν Ἰώνων, τοῖσι καὶ κατεδόκεον νεοχμὸν ἄν τι ποιέειν δυνάμιος ἐπιλαβομένοισι, τρόποισι τοιούτοισι προεφυλάσσοντο οἱ Πέρσαι, αὐτοὶ δὲ συνεφόρησαν τὰ γέρρα ἕρκος εἶναι σφίσι.
[9.100.1] ὡς δὲ ἄρα παρεσκευάδατο τοῖσι Ἕλλησι, προσήισαν πρὸς τοὺς βαρβάρους. ἰοῦσι δέ σφι φήμη τε ἐσέπτατο ἐς τὸ στρατόπεδον πᾶν καὶ κηρυκήιον ἐφάνη ἐπὶ τῆς κυματωγῆς κείμενον· ἡ δὲ φήμη διῆλθέ σφι ὧδε, ὡς οἱ Ἕλληνες τὴν Μαρδονίου στρατιὴν νικῷεν ἐν Βοιωτοῖσι μαχόμενοι.
[9.100.2] δῆλα δὴ πολλοῖσι τεκμηρίοισί ἐστι τὰ θεῖα τῶν πρηγμάτων, εἰ καὶ τότε τῆς αὐτῆς ἡμέρης συμπιπτούσης τοῦ τε ἐν Πλαταιῇσι καὶ τοῦ ἐν Μυκάλῃ μέλλοντος ἔσεσθαι τρώματος φήμη τοῖσι Ἕλλησι τοῖσι ταύτῃ ἐσαπίκετο, ὥστε θαρσῆσαί τε τὴν στρατιὴν πολλῷ μᾶλλον καὶ ἐθέλειν προθυμότερον κινδυνεύειν.
[9.101.1] καὶ τόδε ἕτερον συνέπεσε γενόμενον, Δήμητρος τεμένεα Ἐλευσινίης παρὰ ἀμφοτέρας τὰς συμβολὰς εἶναι· καὶ γὰρ δὴ ἐν τῇ Πλαταιίδι παρ᾽ αὐτὸ τὸ Δημήτριον ἐγίνετο, ὡς καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, ἡ μάχη, καὶ ἐν Μυκάλῃ ἔμελλε ὡσαύτως ἔσεσθαι.
[9.101.2] γεγονέναι δὲ νίκην τῶν μετὰ Παυσανίεω Ἑλλήνων ὀρθῶς σφι ἡ φήμη συνέβαινε ἐλθοῦσα· τὸ μὲν γὰρ ἐν Πλαταιῇσι πρωὶ ἔτι τῆς ἡμέρης ἐγίνετο, τὸ δὲ ἐν Μυκάλῃ περὶ δείλην. ὅτι δὲ τῆς αὐτῆς ἡμέρης συνέβαινε γίνεσθαι μηνός τε τοῦ αὐτοῦ, χρόνῳ οὐ πολλῷ σφι ὕστερον δῆλα ἀναμανθάνουσι ἐγίνετο.
[9.101.3] ἦν δὲ ἀρρωδίη σφι πρὶν ἢ τὴν φήμην ἐσαπικέσθαι, οὔτι περὶ σφέων αὐτῶν οὕτω ὡς τῶν Ἑλλήνων, μὴ περὶ Μαρδονίῳ πταίσῃ ἡ Ἑλλάς. ὡς μέντοι ἡ κληδὼν αὕτη σφι ἐσέπτατο, μᾶλλόν τι καὶ ταχύτερον τὴν πρόσοδον ἐποιεῦντο. οἱ μὲν δὴ Ἕλληνες καὶ οἱ βάρβαροι ἔσπευδον ἐς τὴν μάχην, ὥς σφι καὶ αἱ νῆσοι καὶ ὁ Ἑλλήσποντος ἄεθλα προέκειτο.
[9.102.1] Τοῖσι μέν νυν Ἀθηναίοισι καὶ τοῖσι προσεχέσι τούτοισι τεταγμένοισι μέχρι κου τῶν ἡμισέων ἡ ὁδὸς ἐγίνετο κατ᾽ αἰγιαλόν τε καὶ ἄπεδον χῶρον, τοῖσι δὲ Λακεδαιμονίοισι καὶ τοῖσι ἐπεξῆς τούτοισι τεταγμένοισι κατά τε χαράδραν καὶ ὄρεα· ἐν ᾧ δὲ [οἱ Λακεδαιμόνιοι] ‹ἔτι› περιήισαν οὗτοι, οἱ ἐπὶ τῷ ἑτέρῳ κέρεϊ [ἔτι] καὶ δὴ ἐμάχοντο.
[9.102.2] ἕως μέν νυν τοῖσι Πέρσῃσι ὄρθια ἦν τὰ γέρρα, ἠμύνοντό τε καὶ οὐδὲν ἔλασσον εἶχον τῇ μάχῃ· ἐπείτε δὲ τῶν Ἀθηναίων καὶ τῶν προσεχέων ὁ στρατός, ὅκως ἑωυτῶν γένηται τὸ ἔργον καὶ μὴ Λακεδαιμονίων παρακελευσάμενοι ἔργου εἴχοντο προθυμότερον, ἐνθεῦτεν ἤδη ἑτεροιοῦτο τὸ πρῆγμα.
[9.102.3] διωσάμενοι γὰρ τὰ γέρρα οὗτοι φερόμενοι ἐσέπεσον ἁλέες ἐς τοὺς Πέρσας, οἱ δὲ δεξάμενοι καὶ χρόνον συχνὸν ἀμυνόμενοι τέλος ἔφευγον ἐς τὸ τεῖχος. Ἀθηναῖοι δὲ καὶ Κορίνθιοι καὶ Σικυώνιοι καὶ Τροιζήνιοι (οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ ἐπεξῆς τεταγμένοι) συνεπισπόμενοι συνεσέπιπτον ἐς τὸ τεῖχος. ὡς δὲ καὶ τὸ τεῖχος ἀραίρητο, οὔτ᾽ ἔτι πρὸς ἀλκὴν ἐτράποντο οἱ βάρβαροι πρὸς φυγήν τε ὁρμέατο οἱ ἄλλοι πλὴν Περσέων.
[9.102.4] οὗτοι δὲ κατ᾽ ὀλίγους γινόμενοι ἐμάχοντο τοῖσι αἰεὶ ἐς τὸ τεῖχος ἐσπίπτουσι Ἑλλήνων. καὶ τῶν στρατηγῶν τῶν Περσικῶν δύο μὲν ἀποφεύγουσι, δύο δὲ τελευτῶσι· Ἀρταΰντης μὲν καὶ Ἰθαμίτρης, τοῦ ναυτικοῦ στρατηγέοντες, ἀποφεύγουσι, Μαρδόντης δὲ καὶ ὁ τοῦ πεζοῦ στρατηγὸς Τιγράνης μαχόμενοι τελευτῶσι.
[9.103.1] ἔτι δὲ μαχομένων τῶν Περσέων ἀπίκοντο Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ μετ᾽ αὐτῶν καὶ τὰ λοιπὰ συνδιεχείριζον. ἔπεσον δὲ καὶ αὐτῶν τῶν Ἑλλήνων συχνοὶ ἐνθαῦτα, ἄλλοι τε καὶ Σικυώνιοι καὶ στρατηγὸς Περίλεως.
[9.103.2] τῶν δὲ Σαμίων οἱ στρατευόμενοι, ἐόντες τε ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῷ Μηδικῷ καὶ ἀπαραιρημένοι τὰ ὅπλα, ὡς εἶδον αὐτίκα κατ᾽ ἀρχὰς γινομένην ἑτεραλκέα τὴν μάχην, ἔρδον ὅσον ἐδυνέατο, προσωφελέειν ἐθέλοντες τοῖσι Ἕλλησι. Σαμίους δὲ ἰδόντες οἱ ἄλλοι Ἴωνες ἄρξαντας, οὕτω δὴ καὶ αὐτοὶ ἀποστάντες ἀπὸ Περσέων ἐπέθεντο τοῖσι βαρβάροισι.
[9.104.1] Μιλησίοισι δὲ προσετέτακτο μὲν ‹ἐκ› τῶν Περσέων τὰς διόδους τηρέειν σωτηρίης εἵνεκά σφι, ὡς ἢν ἄρα σφέας καταλαμβάνῃ οἷά περ κατέλαβε, ἔχοντες ἡγεμόνας σῴζωνται ἐς τὰς κορυφὰς τῆς Μυκάλης. ἐτάχθησαν μέν νυν ἐπὶ τοῦτο τὸ πρῆγμα οἱ Μιλήσιοι τούτου τε εἵνεκεν καὶ ἵνα μὴ παρεόντες ἐν τῷ στρατοπέδῳ τι νεοχμὸν ποιέοιεν. οἱ δὲ πᾶν τοὐναντίον τοῦ προστεταγμένου ἐποίεον, ἄλλας τε κατηγεόμενοί σφι ὁδοὺς φεύγουσι, αἳ δὴ ἔφερον ἐς τοὺς πολεμίους, καὶ τέλος αὐτοί σφι ἐγίνοντο κτείνοντες πολεμιώτατοι.
[9.105.1] οὕτω δὴ τὸ δεύτερον Ἰωνίη ἀπὸ Περσέων ἀπέστη. ἐν δὲ ταύτῃ τῇ μάχῃ Ἑλλήνων ἠρίστευσαν Ἀθηναῖοι, καὶ Ἀθηναίων Ἑρμόλυκος ὁ Εὐθοίνου, ἀνὴρ παγκράτιον ἐπασκήσας. τοῦτον δὲ τὸν Ἑρμόλυκον κατέλαβε ὕστερον τούτων, πολέμου ἐόντος Ἀθηναίοισί τε καὶ Καρυστίοισι, ἐν Κύρνῳ τῆς Καρυστίης χώρης ἀποθανόντα ἐν μάχῃ κεῖσθαι ἐπὶ Γεραιστῷ. μετὰ δὲ Ἀθηναίους Κορίνθιοι καὶ Τροιζήνιοι καὶ Σικυώνιοι ἠρίστευσαν.
[9.106.1] Ἐπείτε δὲ κατεργάσαντο οἱ Ἕλληνες τοὺς πολλούς, τοὺς μὲν μαχομένους, τοὺς δὲ καὶ φεύγοντας τῶν βαρβάρων, τὰς νέας ἐνέπρησαν καὶ τὸ τεῖχος ἅπαν, τὴν ληίην προεξαγαγόντες ἐς τὸν αἰγιαλόν, καὶ θησαυρούς τινας χρημάτων εὗρον· ἐμπρήσαντες δὲ τὸ τεῖχος καὶ τὰς νέας ἀπέπλεον.
[9.106.2] ἀπικόμενοι δὲ ἐς Σάμον οἱ Ἕλληνες ἐβουλεύοντο περὶ ἀναστάσιος τῆς Ἰωνίης, καὶ ὅκῃ χρεὸν εἴη τῆς Ἑλλάδος κατοικίσαι τῆς αὐτοὶ ἐγκρατέες ἦσαν, τὴν δὲ Ἰωνίην ἀπεῖναι τοῖσι βαρβάροισι· ἀδύνατα γὰρ ἐφαίνετό σφι εἶναι ἑωυτούς τε Ἰώνων προκατῆσθαι φρουρέοντας τὸν πάντα χρόνον, καὶ ἑωυτῶν μὴ προκατημένων Ἴωνας οὐδεμίαν ἐλπίδα εἶχον χαίροντας πρὸς τῶν Περσέων ἀπαλλάξειν.
[9.106.3] πρὸς ταῦτα Πελοποννησίων μὲν τοῖσι ἐν τέλεϊ ἐοῦσι ἐδόκεε τῶν μηδισάντων ἐθνέων τῶν Ἑλληνικῶν τὰ ἔπιπλα ἐξαναστήσαντας δοῦναι τὴν χώρην Ἴωσι ἐνοικῆσαι, Ἀθηναίοισι δὲ οὐκ ἐδόκεε ἀρχὴν Ἰωνίην γενέσθαι ἀνάστατον οὐδὲ Πελοποννησίους περὶ τῶν σφετέρων ἀποικιέων βουλεύειν· ἀντιτεινόντων δὲ τούτων προθύμως εἶξαν οἱ Πελοποννήσιοι.
[9.106.4] καὶ οὕτω δὴ Σαμίους τε καὶ Χίους καὶ Λεσβίους καὶ τοὺς ἄλλους νησιώτας, οἳ ἔτυχον συστρατευόμενοι τοῖσι Ἕλλησι, ἐς τὸ συμμαχικὸν ἐποιήσαντο, πίστι τε καταλαβόντες καὶ ὁρκίοισι ἐμμενέειν τε καὶ μὴ ἀποστήσεσθαι. τούτους δὲ καταλαβόντες ὁρκίοισι ἔπλεον τὰς γεφύρας λύσοντες· ἔτι γὰρ ἐδόκεον ἐντεταμένας εὑρήσειν.
[9.107.1] οὗτοι μὲν δὴ ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου ἔπλεον· τῶν δὲ ἀποφυγόντων βαρβάρων ἐς τὰ ἄκρα τε τῆς Μυκάλης κατειληθέντων, ἐόντων οὐ πολλῶν, ἐγίνετο κομιδὴ ἐς Σάρδις. πορευομένων δὲ κατ᾽ ὁδὸν Μασίστης ὁ Δαρείου παρατυχὼν τῷ πάθεϊ τῷ γεγονότι τὸν στρατηγὸν Ἀρταΰντην ἔλεγε πολλά τε καὶ κακά, ἄλλα τε καὶ γυναικὸς κακίω φὰς αὐτὸν εἶναι τοιαῦτα στρατηγήσαντα, καὶ ἄξιον εἶναι παντὸς κακοῦ τὸν βασιλέος οἶκον κακώσαντα. παρὰ δὲ τοῖσι Πέρσῃσι γυναικὸς κακίω ἀκοῦσαι δέννος μέγιστός ἐστι.
[9.107.2] ὁ δὲ ἐπεὶ πολλὰ ἤκουσε, δεινὰ ποιεύμενος σπᾶται ἐπὶ τὸν Μασίστην τὸν ἀκινάκην, ἀποκτεῖναι θέλων. καί μιν ἐπιθέοντα φρασθεὶς Ξειναγόρης ὁ Πρηξίλεω ἀνὴρ Ἁλικαρνησσεύς, ὄπισθε ἑστεὼς αὐτοῦ Ἀρταΰντεω, ἁρπάζει μέσον καὶ ἐξάρας παίει ἐς τὴν γῆν· καὶ ἐν τούτῳ οἱ δορυφόροι [οἱ] Μασίστεω προέστησαν.
[9.107.3] ὁ δὲ Ξειναγόρης ταῦτα ἐργάσατο χάριτα αὐτῷ τε Μασίστῃ τιθέμενος καὶ Ξέρξῃ, ἐκσῴζων τὸν ἀδελφεὸν τὸν ἐκείνου· καὶ διὰ τοῦτο τὸ ἔργον Ξειναγόρης Κιλικίης πάσης ἦρξε δόντος βασιλέος. τῶν δὲ κατ᾽ ὁδὸν πορευομένων βαρβάρων οὐδὲν ἐπὶ πλέον τούτων ἐγένετο, ἀλλ᾽ ἀπικνέονται ἐς Σάρδις. ἐν δὲ τῇσι Σάρδισι ἐτύγχανε ἐὼν βασιλεὺς ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου ἐπείτε ἐξ Ἀθηνέων προσπταίσας τῇ ναυμαχίῃ φυγὼν ἀπίκετο.
[9.108.1] Τότε δὴ ἐν τῇσι Σάρδισι ἐὼν [ἄρα] ἤρα τῆς Μασίστεω γυναικός, ἐούσης καὶ ταύτης ἐνθαῦτα. ὡς δέ οἱ προσπέμποντι οὐκ ἐδύνατο κατεργασθῆναι, οὐδὲ βίην προσέφερε προμηθεόμενος τὸν ἀδελφεὸν Μασίστην (τὠυτὸ δὲ τοῦτο εἶχε καὶ τὴν γυναῖκα· εὖ γὰρ ἐπίστατο βίης οὐ τευξομένη), ἐνθαῦτα δὴ Ξέρξης ἐργόμενος τῶν ἄλλων πρήσσει τὸν γάμον τοῦτον τῷ παιδὶ τῷ ἑωυτοῦ Δαρείῳ, θυγατέρα τῆς γυναικὸς ταύτης καὶ Μασίστεω, δοκέων αὐτὴν μᾶλλον λάμψεσθαι ἢν ταῦτα ποιήσῃ.
[9.108.2] ἁρμόσας δὲ καὶ τὰ νομιζόμενα ποιήσας ἀπήλαυνε ἐς Σοῦσα. ἐπεὶ δὲ ἐκεῖσέ τε ἀπίκετο καὶ ἠγάγετο ἐς ἑωυτοῦ Δαρείῳ τὴν γυναῖκα, οὕτω δὴ τῆς Μασίστεω μὲν γυναικὸς ἐπέπαυτο, ὁ δὲ διαμειψάμενος ἤρα τε καὶ ἐτύγχανε τῆς Δαρείου μὲν γυναικός, Μασίστεω δὲ θυγατρός· οὔνομα δὲ τῇ γυναικὶ ταύτῃ ἦν Ἀρταΰντη.
[9.109.1] χρόνου δὲ προϊόντος ἀνάπυστα γίνεται τρόπῳ τοιῷδε· ἐξυφήνασα Ἄμηστρις ἡ Ξέρξεω γυνὴ φᾶρος μέγα τε καὶ ποικίλον καὶ θέης ἄξιον διδοῖ Ξέρξῃ. ὁ δὲ ἡσθεὶς περιβάλλεταί τε καὶ ἔρχεται παρὰ τὴν Ἀρταΰντην.
[9.109.2] ἡσθεὶς δὲ καὶ ταύτῃ ἐκέλευσε αὐτὴν αἰτῆσαι ὅ τι βούλεταί οἱ γενέσθαι ἀντὶ τῶν αὐτῷ ὑποργημένων· πάντα γὰρ τεύξεσθαι αἰτήσασαν. τῇ δὲ κακῶς γὰρ ἔδεε πανοικίῃ γενέσθαι, πρὸς ταῦτα εἶπε Ξέρξῃ· Δώσεις μοι τὸ ἄν σε αἰτήσω; ὁ δὲ πᾶν μᾶλλον δοκέων κείνην αἰτήσεσθαι ὑπισχνέετο καὶ ὤμοσε. ἡ δέ ὡς ὤμοσε ἀδεῶς αἰτέει τὸ φᾶρος.
[9.109.3] Ξέρξης δὲ παντοῖος ἐγίνετο οὐ βουλόμενος δοῦναι, κατ᾽ ἄλλο μὲν οὐδέν, φοβεόμενος δὲ Ἄμηστριν, μὴ καὶ πρὶν κατεικαζούσῃ τὰ γινόμενα οὕτω ἐπευρεθῇ πρήσσων· ἀλλὰ πόλις τε ἐδίδου καὶ χρυσὸν ἄπλετον καὶ στρατόν, τοῦ ἔμελλε οὐδεὶς ἄρξειν ἄλλ᾽ ἢ ἐκείνη· Περσικὸν δὲ κάρτα ὁ στρατὸς δῶρον. ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἔπειθε, διδοῖ τὸ φᾶρος. ἡ δὲ περιχαρὴς ἐοῦσα τῷ δώρῳ ἐφόρεέ τε καὶ ἀγάλλετο.
[9.110.1] καὶ ἡ Ἄμηστρις πυνθάνεταί μιν ἔχουσαν· μαθοῦσα δὲ τὸ ποιεύμενον, τῇ μὲν γυναικὶ αὐτῇ οὐκ εἶχε ἔγκοτον, ἡ δὲ ἐλπίζουσα τὴν μητέρα αὐτῆς εἶναι αἰτίην καὶ ταῦτα ἐκείνην πρήσσειν, τῇ Μασίστεω γυναικὶ ἐβούλευε ὄλεθρον.
[9.110.2] φυλάξασα δὲ τὸν ἄνδρα τὸν ἑωυτῆς Ξέρξην βασιλήιον δεῖπνον προτιθέμενον (τοῦτο δὲ τὸ δεῖπνον παρασκευάζεται ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἐν ἡμέρῃ τῇ ἐγένετο βασιλεύς· οὔνομα δὲ τῷ δείπνῳ τούτῳ Περσιστὶ μὲν τυκτά, κατὰ δὲ τὴν Ἑλλήνων γλῶσσαν τέλειον· τότε καὶ τὴν κεφαλὴν σμᾶται μοῦνον βασιλεὺς καὶ Πέρσας δωρέεται), ταύτην δὴ τὴν ἡμέρην φυλάξασα ἡ Ἄμηστρις χρηίζει τοῦ Ξέρξεω δοθῆναί οἱ τὴν Μασίστεω γυναῖκα.
[9.110.3] ὁ δὲ δεινόν τε καὶ ἀνάρσιον ἐποιέετο τοῦτο μὲν ἀδελφεοῦ γυναῖκα παραδοῦναι, τοῦτο δὲ ἀναιτίην ἐοῦσαν τοῦ πρήγματος τούτου· συνῆκε γὰρ τοῦ εἵνεκεν ἐδέετο.
[9.111.1] τέλος μέντοι [γε] ἐκείνης τε λιπαρεούσης καὶ ὑπὸ τοῦ νόμου ἐξεργόμενος, ὅτι ἀτυχῆσαι τὸν χρηίζοντα οὔ σφι δυνατόν ἐστι βασιληίου δείπνου προκειμένου, κάρτα δὴ ἀέκων κατανεύει, καὶ παραδοὺς ποιέει ὧδε· τὴν μὲν κελεύει ποιέειν τὰ βούλεται, ὁ δὲ μεταπεμψάμενος τὸν ἀδελφεὸν λέγει τάδε·
[9.111.2] Μασίστα, σὺ εἶς Δαρείου τε παῖς καὶ ἐμὸς ἀδελφεός, πρὸς δ᾽ ἔτι τούτοισι καὶ εἶς ἀνὴρ ἀγαθός· γυναικὶ δὴ ταύτῃ τῇ νῦν συνοικέεις μὴ συνοίκεε, ἀλλά τοι ἀντ᾽ αὐτῆς ἐγὼ δίδωμι θυγατέρα τὴν ἐμήν. ταύτῃ συνοίκεε· τὴν δὲ νῦν ἔχεις, οὐ γὰρ δοκέει ἐμοί, μὴ ἔχε γυναῖκα.
[9.111.3] ὁ δὲ Μασίστης ἀποθωμάσας τὰ λεγόμενα λέγει τάδε· Ὦ δέσποτα, τίνα μοι λόγον λέγεις ἄχρηστον, κελεύων με γυναῖκα, ἐκ τῆς μοι παῖδές τε νεηνίαι εἰσὶ καὶ θυγατέρες, τῶν καὶ σὺ μίαν τῷ παιδὶ τῷ σεωυτοῦ ἠγάγεο γυναῖκα, αὐτή τέ μοι κατὰ νόον τυγχάνει κάρτα ἐοῦσα, ταύτην με κελεύεις μετέντα θυγατέρα τὴν σὴν γῆμαι;
[9.111.4] ἐγὼ δέ, βασιλεῦ, μέγα μὲν ποιεῦμαι ἀξιούμενος θυγατρὸς τῆς σῆς, ποιήσω μέντοι τούτων οὐδέτερα. σὺ δὲ μηδαμῶς βιῶ πρήγματος τοιοῦδε δεόμενος· ἀλλὰ τῇ τε σῇ θυγατρὶ ἀνὴρ ἄλλος φανήσεται ἐμεῦ οὐδὲν ἥσσων, ἐμέ τε ἔα γυναικὶ τῇ ἐμῇ συνοικέειν.
[9.111.5] ὁ μὲν δὴ τοιούτοισι ἀμείβεται, Ξέρξης δὲ θυμωθεὶς λέγει τάδε· Οὕτω τοι, Μασίστα, πέπρηκται· οὔτε γὰρ ἄν τοι δοίην ἔτι θυγατέρα τὴν ἐμὴν γῆμαι, οὔτε ἐκείνῃ πλεῦνα χρόνον συνοικήσεις, ὡς μάθῃς τὰ διδόμενα δέκεσθαι. ὁ δὲ ὡς ταῦτα ἤκουσε, εἴπας τοσόνδε ἐχώρεε ἔξω· Δέσποτα, οὐ δή κώ με ἀπώλεσας.
[9.112.1] ἐν δὲ τούτῳ τῷ διὰ μέσου χρόνῳ ἐν τῷ Ξέρξης τῷ ἀδελφεῷ διελέγετο, ἡ Ἄμηστρις μεταπεμψαμένη τοὺς δορυφόρους τοὺς Ξέρξεω διαλυμαίνεται τὴν γυναῖκα τὴν Μασίστεω· τούς τε μαζοὺς ἀποταμοῦσα κυσὶ προέβαλε καὶ ῥῖνα καὶ ὦτα καὶ χείλεα καὶ γλῶσσαν ἐκταμοῦσα ἐς οἶκόν μιν ἀποπέμπει διαλελυμασμένην.
[9.113.1] ὁ δὲ Μασίστης οὐδέν κω ἀκηκοὼς τούτων, ἐλπόμενος δέ τί οἱ κακὸν εἶναι, ἐσπίπτει δρόμῳ ἐς τὰ οἰκία. ἰδὼν δὲ διεφθαρμένην τὴν γυναῖκα, αὐτίκα μετὰ ταῦτα συμβουλευσάμενος τοῖσι παισὶ ἐπορεύετο ἐς Βάκτρα σύν τε τοῖσι ἑωυτοῦ υἱοῖσι καὶ δή κού τισι καὶ ἄλλοισι ὡς ἀποστήσων νομὸν τὸν Βάκτριον καὶ ποιήσων τὰ μέγιστα κακῶν βασιλέα.
[9.113.2] τά περ ἂν καὶ ἐγένετο, ὡς ἐμοὶ δοκέειν, εἴ περ ἔφθη ἀναβὰς ἐς τοὺς Βακτρίους καὶ τοὺς Σάκας· καὶ γὰρ ἔστεργόν τέ μιν καὶ ἦν ὕπαρχος τῶν Βακτρίων. ἀλλὰ γὰρ Ξέρξης πυθόμενος ταῦτα ἐκεῖνον πρήσσοντα πέμψας ἐπ᾽ αὐτὸν στρατιὴν ἐν τῇ ὁδῷ κατέκτεινε αὐτόν τε ἐκεῖνον καὶ τοὺς παῖδας αὐτοῦ καὶ τὴν στρατιὴν τὴν ἐκείνου.
Κατὰ μὲν τὸν ἔρωτα τὸν Ξέρξεω καὶ τὸν Μασίστεω θάνατον τοσαῦτα ἐγένετο·
[9.114.1] οἱ δὲ ἐκ Μυκάλης ὁρμηθέντες Ἕλληνες ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου πρῶτον μὲν περὶ Λεκτὸν ὅρμεον, ὑπὸ ἀνέμων ἀπολαμφθέντες, ἐνθεῦτεν δὲ ἀπίκοντο ἐς Ἄβυδον καὶ τὰς γεφύρας εὗρον διαλελυμένας, τὰς ἐδόκεον εὑρήσειν ἔτι ἐντεταμένας, καὶ τούτων οὐκ ἥκιστα εἵνεκεν ἐς τὸν Ἑλλήσποντον ἀπίκοντο.
[9.114.2] τοῖσι μέν νυν ἀμφὶ Λευτυχίδην Πελοποννησίοισι ἔδοξε ἀποπλέειν ἐς τὴν Ἑλλάδα, Ἀθηναίοισι δὲ καὶ Ξανθίππῳ τῷ στρατηγῷ αὐτοῦ ὑπομείναντας πειρᾶσθαι τῆς Χερσονήσου. οἱ μὲν δὴ ἀπέπλεον, Ἀθηναῖοι δὲ ἐκ τῆς Ἀβύδου διαβάντες ἐς τὴν Χερσόνησον Σηστὸν ἐπολιόρκεον.
[9.115.1] ἐς δὲ τὴν Σηστὸν ταύτην, ὡς ἐόντος ἰσχυροτάτου τείχεος τῶν ταύτῃ, συνῆλθον, ὡς ἤκουσαν παρεῖναι τοὺς Ἕλληνας ἐς τὸν Ἑλλήσποντον, ἔκ τε τῶν ἀλλέων τῶν περιοικίδων, καὶ δὴ καὶ ἐκ Καρδίης πόλιος Οἰόβαζος ἀνὴρ Πέρσης, ὃς τὰ ἐκ τῶν γεφυρέων ὅπλα ἐνθαῦτα ἦν κεκομικώς. εἶχον δὲ ταύτην οἱ ἐπιχώριοι Αἰολέες, συνῆσαν δὲ Πέρσαι τε καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων συχνὸς ὅμιλος.
[9.116.1] ἐτυράννευε δὲ τούτου τοῦ νομοῦ Ξέρξεω ὕπαρχος Ἀρταΰκτης, ἀνὴρ μὲν Πέρσης, δεινὸς δὲ καὶ ἀτάσθαλος, ὃς καὶ βασιλέα ἐλαύνοντα ἐπ᾽ Ἀθήνας ἐξηπάτησε, τὰ Πρωτεσίλεω τοῦ Ἰφίκλου χρήματα ἐξ Ἐλαιοῦντος ὑπελόμενος.
[9.116.2] ἐν γὰρ Ἐλαιοῦντι τῆς Χερσονήσου ἐστὶ Πρωτεσίλεω τάφος τε καὶ τέμενος περὶ αὐτόν, ἔνθα ἦν χρήματα πολλὰ καὶ φιάλαι χρύσεαι καὶ ἀργύρεαι καὶ χαλκὸς καὶ ἐσθὴς καὶ ἄλλα ἀναθήματα, τὰ Ἀρταΰκτης ἐσύλησε βασιλέος δόντος. λέγων δὲ τοιάδε Ξέρξην διεβάλετο·
[9.116.3] Δέσποτα, ἔστι οἶκος ἀνδρὸς Ἕλληνος ἐνθαῦτα, ὃς ἐπὶ γῆν τὴν σὴν στρατευσάμενος δίκης κυρήσας ἀπέθανε. τούτου μοι δὸς τὸν οἶκον, ἵνα καί τις μάθῃ ἐπὶ γῆν τὴν σὴν μὴ στρατεύεσθαι. ταῦτα λέγων εὐπετέως ἔμελλε ἀναπείσειν Ξέρξην δοῦναι ἀνδρὸς οἶκον, οὐδὲν ὑποτοπηθέντα τῶν ἐκεῖνος ἐφρόνεε. ἐπὶ γῆν δὲ τὴν βασιλέος στρατεύεσθαι Πρωτεσίλεων ἔλεγε νοέων τοιάδε· τὴν Ἀσίην πᾶσαν νομίζουσι ἑωυτῶν εἶναι Πέρσαι καὶ τοῦ αἰεὶ βασιλεύοντος. ἐπεὶ δὲ ἐδόθη, τὰ χρήματα ἐξ Ἐλαιοῦντος ἐς Σηστὸν ἐξεφόρησε καὶ τὸ τέμενος ἔσπειρε καὶ ἐνέμετο, αὐτός τε ὅκως ἀπίκοιτο ἐς Ἐλαιοῦντα, ἐν τῷ ἀδύτῳ γυναιξὶ ἐμίσγετο. τότε δὲ ἐπολιορκέετο ὑπὸ Ἀθηναίων οὔτε παρεσκευασμένος ἐς πολιορκίην οὔτε προσδεκόμενος τοὺς Ἕλληνας· ἀφυλάκτῳ δέ κως αὐτῷ ἐπέπεσον.
[9.117.1] ἐπεὶ δὲ πολιορκεομένοισί σφι φθινόπωρον ἐπεγίνετο, [καὶ] ἤσχαλλον οἱ Ἀθηναῖοι ἀπό τε τῆς ἑωυτῶν ἀποδημέοντες καὶ οὐ δυνάμενοι ἐξελεῖν τὸ τεῖχος, ἐδέοντο τε τῶν στρατηγῶν ὅκως ἀπάγοιεν σφέας ὀπίσω· οἱ δὲ οὐκ ἔφασαν πρὶν ἢ ἐξέλωσι ἢ τὸ Ἀθηναίων κοινόν σφεας μεταπέμψηται. οὕτω δὴ ἔστερ γον τὰ παρεόντα.
[9.118.1] οἱ δὲ ἐν τῷ τείχεϊ ἐς πᾶν ἤδη κακοῦ ἀπιγμένοι ἦσαν, οὕτως ὥστε τοὺς τόνους ἕψοντες τῶν κλινέων ἐσιτέοντο. ἐπείτε δὲ οὐδὲ ταῦτα ἔτι εἶχον, οὕτω δὴ ὑπὸ νύκτα οἴχοντο ἀποδράντες οἵ τε Πέρσαι καὶ ὁ Ἀρταΰκτης καὶ ὁ Οἰόβαζος, ὄπισθε τοῦ τείχεος καταβάντες, τῇ ἦν ἐρημότατον τῶν πολεμίων.
[9.118.2] ὡς δὲ ἡμέρη ἐγένετο, οἱ Χερσονησῖται ἀπὸ τῶν πύργων ἐσήμηναν τοῖσι Ἀθηναίοισι τὸ γεγονὸς καὶ τὰς πύλας ἄνοιξαν. τῶν δὲ οἱ μὲν πλεῦνες ἐδίωκον, οἱ δὲ τὴν πόλιν εἶχον.
[9.119.1] Οἰόβαζον μέν νυν ἐκφυγόντα ἐς τὴν Θρηίκην Θρήικες Ἀψίνθιοι λαβόντες ἔθυσαν Πλειστώρῳ ἐπιχωρίῳ θεῷ τρόπῳ τῷ σφετέρῳ, τοὺς δὲ μετ᾽ ἐκείνου ἄλλῳ τρόπῳ ἐφόνευσαν.
[9.119.2] οἱ δὲ ἀμφὶ τὸν Ἀρταΰκτην ὕστεροι ὁρμηθέντες φεύγειν, [καὶ] ὡς κατελαμβάνοντο ὀλίγον ἐόντες ὑπὲρ Αἰγὸς Ποταμῶν, ἀλεξόμενοι χρόνον ἐπὶ συχνὸν οἱ μὲν ἀπέθανον, οἱ δὲ ζῶντες ἐλάμφθησαν. καὶ συνδήσαντές σφεας οἱ Ἕλληνες ἤγαγον ἐς Σηστόν, μετ᾽ αὐτῶν δὲ καὶ Ἀρταΰκτην δεδεμένον αὐτόν τε καὶ τὸν παῖδα αὐτοῦ.
[9.120.1] καί τεῳ τῶν φυλασσόντων λέγεται ὑπὸ Χερσονησιτέων ταρίχους ὀπτῶντι τέρας γενέσθαι τοιόνδε· οἱ τάριχοι ἐπὶ τῷ πυρὶ κείμενοι ἐπάλλοντό τε καὶ ἤσπαιρον ὅκως περ ἰχθύες νεάλωτοι.
[9.120.2] καὶ οἱ μὲν περιχυθέντες ἐθώμαζον, ὁ δὲ Ἀρταΰκτης ὡς εἶδε τὸ τέρας, καλέσας τὸν ὀπτῶντα τοὺς ταρίχους ἔφη· Ξεῖνε Ἀθηναῖε, μηδὲν φοβέο τὸ τέρας τοῦτο· οὐ γὰρ σοὶ πέφηνε, ἀλλ᾽ ἐμοὶ σημαίνει ὁ ἐν Ἐλαιοῦντι Πρωτεσίλεως ὅτι καὶ τεθνεὼς καὶ τάριχος ἐὼν δύναμιν πρὸς θεῶν ἔχει τὸν ἀδικέοντα τίνεσθαι.
[9.120.3] νῦν ὦν ἄποινά μοι τάδε ἐθέλω ἐπιθεῖναι, ἀντὶ μὲν χρημάτων τῶν ἔλαβον ἐκ τοῦ ἱροῦ ἑκατὸν τάλαντα καταθεῖναι τῷ θεῷ, ἀντὶ δ᾽ ἐμεωυτοῦ καὶ τοῦ παιδὸς ἀποδώσω τάλαντα διηκόσια Ἀθηναίοισι περιγενόμενος.
[9.120.4] ταῦτα ὑπισχόμενος τὸν στρατηγὸν Ξάνθιππον οὐκ ἔπειθε· οἱ γὰρ Ἐλαιούσιοι τῷ Πρωτεσίλεῳ τιμωρέοντες ἐδέοντό μιν καταχρησθῆναι, καὶ αὐτοῦ τοῦ στρατηγοῦ ταύτῃ ‹ὁ› νόος ἔφερε. ἀπαγαγόντες δὲ αὐτὸν ἐς τὴν ἀκτὴν ἐς τὴν Ξέρξης ἔζευξε τὸν πόρον, οἱ δὲ λέγουσι ἐπὶ τὸν κολωνὸν τὸν ὑπὲρ Μαδύτου πόλιος, σανίδι προσπασσαλεύσαντες ἀνεκρέμασαν, τὸν δὲ παῖδα ἐν ὀφθαλμοῖσι τοῦ Ἀρταΰκτεω κατέλευσαν.
[9.121.1] ταῦτα δὲ ποιήσαντες ἀπέπλεον ἐς τὴν Ἑλλάδα, τά τε ἄλλα χρήματα ἄγοντες καὶ δὴ καὶ τὰ ὅπλα τῶν γεφυρέων ὡς ἀναθήσοντες ἐς τὰ ἱρά. καὶ κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο οὐδὲν ἐπὶ πλέον τούτων ἐγένετο.
[9.122.1] Τούτου δὲ τοῦ Ἀρταΰκτεω τοῦ ἀνακρεμασθέντος προπάτωρ Ἀρτεμβάρης ἐστὶ ὁ Πέρσῃσι ἐξηγησάμενος λόγον τὸν ἐκεῖνοι ὑπολαβόντες Κύρῳ προσήνεικαν λέγοντα τάδε·
[9.122.2] Ἐπεὶ Ζεὺς Πέρσῃσι ἡγεμονίην διδοῖ, ἀνδρῶν δὲ σοί, Κῦρε, κατελὼν Ἀστυάγη, φέρε, γῆν γὰρ ἐκτήμεθα ὀλίγην καὶ ταύτην τρηχέαν, μεταναστάντες ἐκ ταύτης ἄλλην σχῶμεν ἀμείνω. εἰσὶ δὲ πολλαὶ μὲν ἀστυγείτονες, πολλαὶ δὲ καὶ ἑκαστέρω, τῶν μίαν σχόντες πλέοσι ἐσόμεθα θωμαστότεροι. οἰκὸς δὲ ἄνδρας ἄρχοντας τοιαῦτα ποιέειν· κότε γὰρ δὴ καὶ παρέξει κάλλιον ἢ ὅτε γε ἀνθρώπων τε πολλῶν ἄρχομεν πάσης τε τῆς Ἀσίης;
[9.122.3] Κῦρος δέ, ταῦτα ἀκούσας καὶ οὐ θωμάσας τὸν λόγον ἐκέλευε ποιέειν ταῦτα, οὕτω δὲ αὐτοῖσι παραίνεε κελεύων παρασκευάζεσθαι ὡς οὐκέτι ἄρξοντας ἀλλ᾽ ἀρξομένους· φιλέειν γὰρ ἐκ τῶν μαλακῶν χώρων μαλακοὺς ἄνδρας γίνεσθαι· οὐ γάρ τι τῆς αὐτῆς γῆς εἶναι καρπόν τε θωμαστὸν φύειν καὶ ἄνδρας ἀγαθοὺς τὰ πολέμια.
[9.122.4] ὥστε συγγνόντες Πέρσαι οἴχοντο ἀποστάντες, ἑσσωθέντες τῇ γνώμῃ πρὸς Κύρου, ἄρχειν τε εἵλοντο λυπρὴν οἰκέοντες μᾶλλον ἢ πεδιάδα σπείροντες ἄλλοισι δουλεύειν.
[9.92.2] Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά, οι άλλοι γύριζαν στον τόπο τους με το καράβι τους· γιατί ο Λεωτυχίδας διέταζε ν᾽ ανεβεί στο δικό του καράβι ο Ηγησίστρατος, θεωρώντας τ᾽ όνομά του οιωνό· οι Έλληνες λοιπόν, αφού άφησαν να περάσει εκείνη η μέρα, την επομένη έκαναν θυσίες, για να πάρουν αίσια προμηνύματα· μάντη στο στρατόπεδό τους είχαν τον Δηίφονο, το γιο του Ευηνίου, πολίτη της Απολλωνίας, συγκεκριμένα της Απολλωνίας που βρίσκεται στο Ιόνιο πέλαγος· ο πατέρας του, ο Ευήνιος, έζησε μια τέτοια περιπέτεια:
[9.93.1] Σ᾽ αυτή την Απολλωνία υπάρχουν ιερά κοπάδια του Ηλίου, που τη μέρα βόσκουν στις όχθες ποταμού (που οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Λάκμων, και, διασχίζοντας τον κάμπο της Απολλωνίας, χύνεται στη θάλασσα δίπλα απ᾽ το λιμάνι Ώρικος), ενώ τη νύχτα τα φυλάνε, εκλεγμένοι ανάμεσ᾽ απ᾽ τους πλουσιότερους κι απ᾽ τις πιο αρχοντικές οικογένειες, πολίτες, ο καθένας τους ένα χρόνο· γιατί οι Απολλωνιάτες δείχνουν πολύ μεγάλη φροντίδα για τα κοπάδια αυτά, εξαιτίας κάποιου χρησμού· και μαντρί τους έχουν μια σπηλιά, μακριά απ᾽ την πόλη.
[9.93.2] Εκεί λοιπόν τότε είχε εκλεγεί και τα φύλαγε ο Ευήνιος που αναφέραμε. Και μια νύχτα κοιμήθηκε του καλού καιρού την ώρα της βάρδιας του και μπήκαν λύκοι στη σπηλιά κι αφάνισαν περίπου εξήντα πρόβατα. Κι όταν είδε την κατάσταση, κρατούσε το στόμα του κλειστό και δεν το ᾽λεγε σε κανένα και μελετούσε ν᾽ αγοράσει άλλα στη θέση τους.
[9.93.3] Αλλά —γιατί αυτή την ιστορία δεν άργησαν να τη μάθουν οι Απολλωνιάτες— την έμαθαν κι αμέσως τον έσυραν στο δικαστήριο και τον καταδίκασαν, επειδή κοιμήθηκε την ώρα της βάρδιας του, σε τύφλωση. Κι αφού τύφλωσαν εντελώς τον Ευήνιο, αμέσως μετά απ᾽ αυτή τους την πράξη ούτε τα πρόβατά τους γεννούσαν ούτε η γη έδινε καρπούς όπως προηγουμένως.
[9.93.4] Και τους δόθηκε χρησμός και στη Δωδώνη και στους Δελφούς, όταν ρωτούσαν ποιά ήταν η αιτία του κακού που τους βρήκε, ότι το κρίμα τους ήταν που τύφλωσαν τον φύλακα των ιερών προβάτων, τον Ευήνιο· γιατί ήταν οι θεοί αυτών των μαντείων που ξεσήκωσαν τους λύκους κι ότι η τιμωρία που τους επέβαλαν εξαιτίας του Ευηνίου δε θα σταματήσει προτού του δώσουν ικανοποίηση, όποια αυτός διαλέξει και απαιτήσει· κι όταν του δοθεί αυτή η ικανοποίηση, οι θεοί θα του δώσουν ένα δώρο, τέτοιο που πολλοί άνθρωποι θα τον μακαρίζουν για την καλή του τύχη.
[9.94.1] Λοιπόν τα μαντεία αυτούς τους χρησμούς τούς έδωσαν κι οι Απολλωνιάτες τους κράτησαν μυστικούς κι επιφόρτισαν την εκτέλεσή τους σε ορισμένους πολίτες. Και νά πώς ενέργησαν αυτοί: εκεί που καθόταν ο Ευήνιος σ᾽ ένα πεζούλι, πήγαν και κάθισαν δίπλα του κι έλεγαν άλλα κι άλλα και τέλος έφεραν την κουβέντα στο κακό που τον βρήκε, εκφράζοντάς του τη συμπάθειά τους. Ξεγελώντας τον μ᾽ αυτό τον τρόπο τον ρώτησαν ποιά θα ᾽ταν άραγε η αποζημίωση που θα διάλεγε να πάρει, αν δέχονταν οι Απολλωνιάτες να του δώσουν ικανοποίηση για το κακό που του έκαναν.
[9.94.2] Κι εκείνος —ο άνθρωπος δεν είχε ακούσει τον χρησμό— έκανε την εκλογή του κι είπε να του δώσουν αγροκτήματα, και κατονόμασε τους πολίτες που ήξερε πως ήταν οι ιδιοχτήτες των δυο πιο όμορφων κλήρων της Απολλωνίας και πρόσθεσε σ᾽ αυτά το σπίτι που ήξερε πως ήταν το πιο όμορφο στην πόλη· κι είπε πως, απ᾽ την ώρα που θα τα ορίζει αυτά, θα δώσει τόπο στην οργή του κι ότι μένει ευχαριστημένος μ᾽ αυτή την αποζημίωση.
[9.94.3] Εκείνος λοιπόν έτσι τους μίλησε κι οι άλλοι που κάθονταν δίπλα του πήραν το λόγο και είπαν: «Ευήνιε, οι Απολλωνιάτες σού δίνουν την ικανοποίηση που ζητάς για την τύφλωσή σου, σύμφωνα με τους χρησμούς που πήραν». Λοιπόν εκείνος, έτσι που εξελίχτηκαν τα πράματα, όταν αργότερα έμαθε την πάσα αλήθεια, έγινε έξω φρενών, μια και ο άνθρωπος εξαπατήθηκε· κι οι άλλοι αγόρασαν απ᾽ τους ιδιοχτήτες και του δίνουν τα όσα διάλεξε. Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά νά που ξαφνικά απόχτησε, αυτοδίδακτος, μαντική ικανότητα, και μάλιστα έγινε ξακουστός.
[9.95.1] Λοιπόν, γιος αυτού του Ευηνίου ήταν ο Δηίφονος, που, συνοδεύοντας τους Κορινθίους, έκανε χρέη μάντη στο εκστρατευτικό σώμα. Άκουσα μάλιστα κι ετούτο, πως ο Δηίφονος, αν και δεν ήταν γιος του Ευηνίου, έκανε χρυσές δουλειές σ᾽ όλο τον ελληνικό κόσμο με τα φτερά που του έδινε το όνομα του Ευηνίου.
[9.96.1] Κι οι Έλληνες, μόλις οι θυσίες έδωσαν ενθαρρυντικά προμηνύματα, ανοίχτηκαν με τα καράβια τους από τη Δήλο για τη Σάμο. Κι όταν έφτασαν στα νερά της Σάμου, κοντά στην ακτή Κάλαμοι, έριξαν άγκυρα εκεί, στην περιοχή του Ηραίου του νησιού, και προετοιμάζονταν για να δώσουν ναυμαχία, ενώ οι Πέρσες, παίρνοντας την πληροφορία ότι οι Έλληνες τους πλησιάζουν με το στόλο τους, σήκωσαν πανιά κι αρμένιζαν προς τη στεριά με τα υπόλοιπα καράβια, ενώ τα φοινικικά τ᾽ άφησαν να γυρίσουν στον τόπο τους.
[9.96.2] Γιατί ύστερ᾽ από σύσκεψη αποφάσισαν να μη δώσουν ναυμαχία, επειδή πίστευαν πως δεν ήταν σε θέση ν᾽ αναμετρηθούν με τον εχθρό· κι ο λόγος για τον οποίο έβαλαν πλώρη για να πιάσουν στεριά ήταν να μπουν κάτω απ᾽ την προστασία του πεζικού τους που βρισκόταν στη Μυκάλη· ο στρατός αυτός με διαταγή του Ξέρξη δεν ακολούθησε το υπόλοιπο εκστρατευτικό σώμα, αλλά έμεινε πίσω, φρουρός της Ιωνίας· η δύναμή του έφτανε τις εξήντα χιλιάδες και στρατηγός του ήταν ο Τιγράνης, ο πιο όμορφος και με το πιο μεγάλο ανάστημα ανάμεσα στους Πέρσες.
[9.96.3] Λοιπόν οι ναύαρχοι αποφάσισαν να καταφύγουν στην προστασία αυτού του πεζικού, να σύρουν τα καράβια στη στεριά και να τα ζώσουν ένα γύρο με φράχτη, για να ᾽χουν τα καράβια προστασία κι οι ίδιοι τους καταφύγιο.
[9.97.1] Πήραν αυτή την απόφαση κι έκαναν πανιά. Κι όταν έφτασαν κοντά στο ναό των Πανσέπτων θεών της Μυκάλης, στις εκβολές του ποταμού Γαίσωνα και του Σκολοπόεντα, όπου υπάρχει ναός της Ελευσίνιας Δήμητρας, που τον ίδρυσε ο Φίλιστος, ο γιος του Πασικλή, που ακολούθησε τον Νηλέα, το γιο του Κόδρου, για την ίδρυση της Μιλήτου, εκεί έσυραν τα καράβια στη στεριά κι έχτισαν γύρω τους φράχτη από λιθάρια και ξύλα, αφού έκοψαν ήμερα δέντρα κι έμπηξαν στο έδαφος παλούκια γύρω από τον φράχτη. Κι είχαν κάνει την ετοιμασία τους για την πολιορκία που περίμεναν [ή για τη νίκη· γιατί με τις ετοιμασίες τους επιδίωκαν και το ένα και το άλλο].
[9.98.1] Κι οι Έλληνες, όταν πληροφορήθηκαν πως οι βάρβαροι έφυγαν βιαστικά στη στεριά, αγανάχτησαν που τους έφυγε μέσ᾽ απ᾽ τα χέρια ο εχθρός κι ήταν αναποφάσιστοι, τί να κάνουν· να σηκωθούν να φύγουν πίσω ή ν᾽ αρμενίσουν προς τον Ελλήσποντο. Στο τέλος αποφάσισαν να μη κάνουν ούτε το ένα ούτε το άλλο απ᾽ αυτά, αλλά να κινήσουν με τα καράβια τους προς τη στεριά.
[9.98.2] Λοιπόν ετοίμασαν όλα τ᾽ απαραίτητα για ναυμαχία και αποβατικές σκάλες κι ό,τι άλλο εξυπηρετούσε την επιχείρηση κι έβαλαν πλώρη για τη Μυκάλη. Πλησίασαν στο στρατόπεδο, αλλά δε φαινόταν κανένα καράβι ν᾽ ανοίγεται για να τους αντιμετωπίσει, μονάχα έβλεπαν καράβια να έχουν συρθεί στη στεριά, στο εσωτερικό του τείχους και μεγάλη δύναμη πεζικού να έχει παραταχτεί πέρα πέρα στην ακρογιαλιά· τότε το πρώτο που έκανε ο Λεωτυχίδας ήταν, πλέοντας με το καράβι του δίπλα τους, σχεδόν αγγίζοντας τ᾽ ακρογιάλι, να βάλει τον κήρυκα να φωνάζει το εξής μήνυμα στους Ίωνες:
[9.98.3] «Άνδρες Ίωνες, όσοι από σας τυχαίνει ν᾽ ακούτε τη φωνή μου, δώστε προσοχή στα λόγια μου· γιατί το δίχως άλλο οι Πέρσες δε θα καταλάβουν τίποτε απ᾽ όσα παραγγέλνω: μόλις έρθουμε στα χέρια, ο καθένας σας ας βάλει στο νου του πρώτ᾽ απ᾽ όλα την ελευθερία, κι ύστερα το σύνθημά μας, «Ήρα». Κι αυτό ας το μάθει κι όποιος δεν ακούει τη φωνή μου απ᾽ εκείνους που την ακούν».
[9.98.4] Η σκοπιμότητα που κρυβόταν πίσω απ᾽ αυτή την ενέργεια ήταν η ίδια μ᾽ εκείνη του Θεμιστοκλή στο Αρτεμίσιο· έλπιζε δηλαδή είτε να πείσει τους Ίωνες, στην περίπτωση που δε θα έφταναν τα λόγια του στους βαρβάρους, είτε, στην περίπτωση που κάποιος θα τα πρόφταινε στους βαρβάρους, να κλονιστεί η εμπιστοσύνη τους στους Έλληνες.
[9.99.1] Η δεύτερη ενέργεια των Ελλήνων ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την παραίνεση του Λεωτυχίδα, ήταν να ζυγώσουν με τα καράβια τους τη στεριά και ν᾽ αποβιβαστούν στ᾽ ακρογιάλι. Κι έμπαιναν σε τάξη μάχης, ενώ οι Πέρσες, όταν είδαν τους Έλληνες να προετοιμάζονται για μάχη και να έχουν απευθύνει παραίνεση στους Ίωνες, πρώτα πρώτα, καθώς τους μπήκε η υποψία πως οι Σάμιοι έπαιρναν το μέρος των Ελλήνων, τους αφοπλίζουν.
[9.99.2] Γιατί οι Σάμιοι, όταν έφτασαν Αθηναίοι αιχμάλωτοι με τα καράβια των βαρβάρων (αυτούς τους συνέλαβαν οι στρατιώτες του Ξέρξη, καθώς είχαν ξαπομείνει εδώ κι εκεί σ᾽ όλη την Αττική), όλους αυτούς τους έλυσαν απ᾽ τα δεσμά τους, τους εφοδίασαν με τ᾽ απαραίτητα και τους έστειλαν πίσω στην Αθήνα· γι᾽ αυτό το λόγο τούς υποψιάζονταν περισσότερο από κάθε άλλον, αφού έλυσαν απ᾽ τα δεσμά πεντακόσιους εχθρούς του Ξέρξη.
[9.99.3] Κατόπιν, τα περάσματα που οδηγούν στις κορυφές της Μυκάλης διέταξαν να τα φρουρούν οι Μιλήσιοι, επειδή, τάχα, ήξεραν τον τόπο καλύτερα απ᾽ τον καθένα· αλλά ο λόγος που το έκαναν αυτό ήταν να τους απομακρύνουν απ᾽ το στρατόπεδο. Αυτά τα μέτρα λοιπόν έπαιρναν οι Πέρσες, για να προφυλαχτούν απ᾽ εκείνους τους Ίωνες, για τους οποίους ήταν πεπεισμένοι πως, αν τους δινόταν η δυνατότητα, θα τους έπαιζαν κάποιο άσκημο παιχνίδι. Και οι ίδιοι τους κουβάλησαν τα γέρρα τους και τα έβαλαν το ένα δίπλα στο άλλο, για να έχουν προστατευτικό φράχτη.
[9.100.1] Κι όταν πήραν τέλος οι προετοιμασίες των Ελλήνων, επιτέθηκαν στους βαρβάρους. Κι ενώ βάδιζαν μπροστά, μια φήμη ήρθε φτερωτή και διαδόθηκε σ᾽ ολόκληρο το στρατόπεδο, και, εκεί που σπάνε τα κύματα, φάνηκε ριγμένο το ραβδί του Ερμή· κι η φήμη που διαδόθηκε στις γραμμές του στρατού ήταν πως οι Έλληνες πολεμώντας στη Βοιωτία νικούσαν το στράτευμα του Μαρδονίου.
[9.100.2] Λοιπόν, πολλές αποδείξεις τεκμηριώνουν την ύπαρξη θεϊκών ενεργειών, αφού και τότε, έτσι που συνέπεσε να γίνουν την ίδια μέρα ο χαλασμός των Περσών στις Πλαταιές κι ο χαλασμός που ήταν να πάθουν στη Μυκάλη, έφτασε φήμη στους Έλληνες που βρίσκονταν εκεί, ώστε να ενισχυθεί πολύ περισσότερο το ηθικό του στρατού και αυθόρμητα, με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, να μπαίνουν στον κίνδυνο.
[9.101.1] Κι άλλη μια σύμπτωση σημειώθηκε: το πεδίο μάχης και στη μια και στην άλλη περίπτωση ήταν δίπλα σε τέμενος της Ελευσινίας Δήμητρας· γιατί βέβαια, όπως και προηγουμένως έχω αναφέρει, στις Πλαταιές η μάχη έγινε ακριβώς δίπλα απ᾽ το ναό της Δήμητρας, και στη Μυκάλη κάτι παρόμοιο ήταν να γίνει.
[9.101.2] Κι η φήμη που τους ήρθε, πως είχε κερδηθεί η νίκη απ᾽ τους Έλληνες του Παυσανία, συμβαίνει ν᾽ ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα· γιατί η μάχη των Πλαταιών έγινε τις πρωινές ώρες της μέρας κιόλας, ενώ της Μυκάλης κατά το απόγευμα. Κι ότι συνέπεσε να γίνουν την ίδια μέρα του ίδιου μήνα αποκαλύφτηκε λίγο αργότερα, απ᾽ τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν.
[9.101.3] Και, προτού φτάσει η φήμη, τους κάτεχε τρομάρα, όχι τόσο για τη ζωή τους, όσο για τους Έλληνες, μήπως γονατίσει η Ελλάδα στην πάλη της με τον Μαρδόνιο. Μόλις όμως τους ήρθε φτερωτή αυτή η φήμη, οπωσδήποτε επιτάχυναν την επίθεσή τους. Λοιπόν, οι Έλληνες και οι βάρβαροι έμπαιναν με βιασύνη στη μάχη, γιατί το έπαθλο του αγώνα ήταν τα νησιά κι ο Ελλήσποντος.
[9.102.1] Λοιπόν οι Αθηναίοι κι όσοι είχαν παραταχτεί στην ίδια πτέρυγα μ᾽ αυτούς, κι έπιαναν περίπου το μισό μέτωπο, βάδιζαν στην ακρογιαλιά και σ᾽ ομαλό τόπο, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι κι όσοι είχαν παραταχτεί στην πτέρυγά τους, μέσ᾽ από χαράδρα και βουνά· κι ενώ αυτοί επιχειρούσαν ακόμη την κυκλωτική κίνηση, η άλλη πτέρυγα είχε κιόλας μπει στη μάχη.
[9.102.2] Λοιπόν, όσο ο φράχτης με τα γέρρα στεκόταν όρθιος, οι Πέρσες αντιστέκονταν κι αγωνίζονταν ως ίσοι με ίσους· απ᾽ τη στιγμή όμως που ο στρατός των Αθηναίων κι αυτών που βρίσκονταν στην πτέρυγά τους, για να έχουν να λένε πως δικό τους ήταν το κατόρθωμα κι όχι των Λακεδαιμονίων, φιλοτιμώντας ο ένας τον άλλο ρίχτηκαν στη μάχη με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, αποκεί και πέρα η εικόνα της μάχης διαφοροποιήθηκε πια.
[9.102.3] Γιατί, αφού άνοιξαν ρήγμα στον φράχτη με τα γέρρα, ρίχτηκαν, πυκνή φάλαγγα, εναντίον των Περσών· κι αυτοί, αφού πρόβαλαν αντίσταση και κράτησαν άμυνα για αρκετή ώρα, στο τέλος τράπηκαν σε φυγή προς το τείχος. Κι οι Αθηναίοι κι οι Κορίνθιοι κι οι Σικυώνιοι και οι Τροιζήνιοι (γιατί μ᾽ αυτή τη σειρά παρατάχτηκαν ο ένας στο πλευρό του άλλου), τους καταδίωκαν όλοι μαζί και χύθηκαν μες στο τείχος ταυτόχρονα με τους βαρβάρους. Κι όταν και το τείχος κυριεύτηκε, οι βάρβαροι έχασαν κάθε διάθεση για αγώνα και το ᾽βαλαν στα πόδια, όλοι οι άλλοι εκτός απ᾽ τους Πέρσες.
[9.102.4] Ωστόσο αυτοί σχημάτιζαν μικρές μονάδες κι έδιναν μάχη με τους Έλληνες που ολοένα ξεχύνονταν στο τείχος. Κι απ᾽ τους στρατηγούς των Περσών δύο γλίτωσαν, ενώ δύο σκοτώθηκαν· ο Αρταΰντης κι ο Ιθαμίτρης, στρατηγοί του ναυτικού γλιτώνουν, ενώ ο Μαρδόντης κι ο στρατηγός του πεζικού Τιγράνης σκοτώνονται πολεμώντας.
[9.103.1] Οι Πέρσες συνέχιζαν ακόμη να πολεμούν, όταν έφτασαν οι Λακεδαιμόνιοι κι οι άλλοι που ήταν στην πτέρυγά τους κι έδωσαν ένα χέρι κι αυτοί στην ολοκλήρωση της νίκης. Σ᾽ αυτή τη μάχη έπεσαν κι από τους Έλληνες πολλοί, προπάντων Σικυώνιοι κι ο στρατηγός τους Περίλαος.
[9.103.2] Κι οι Σάμιοι που είχαν επιστρατευτεί και βρίσκονταν στο στρατόπεδο των Μήδων κι είχαν αφοπλιστεί, με το που είδαν στην πρώτη φάση το ζυγό της μάχης να γέρνει πότε απ᾽ τη μια και πότε απ᾽ την άλλη μεριά, έκαναν ό,τι περνούσε απ᾽ το χέρι τους, θέλοντας να ενισχύσουν τους Έλληνες. Κι όταν οι υπόλοιποι Ίωνες είδαν τους Σαμίους να κάνουν την αρχή, έτσι λοιπόν κι αυτοί λιποτάχτησαν απ᾽ τους Πέρσες κι επιτέθηκαν εναντίον των βαρβάρων.
[9.104.1] Οι Πέρσες, για τη σωτηρία τους, είχαν δώσει διαταγή στους Μιλησίους να φρουρούν τα μονοπάτια, ώστε, αν τα πράματα πάρουν την τροπή που πράγματι πήραν, έχοντάς τους οδηγούς να φτάσουν σώοι στις κορυφές της Μυκάλης. Στους Μιλησίους λοιπόν είχαν αναθέσει αυτή την αποστολή και για το λόγο που είπαμε και για να μη τους παίξουν κανένα άσκημο παιχνίδι όντας μέσα στο στρατόπεδο· κι οι Μιλήσιοι έκαναν ακριβώς το αντίθετο απ᾽ ό,τι τους είχε διαταχτεί, οδηγώντας από άλλους δρόμους τους βαρβάρους που έφευγαν, που τους έστελναν στους εχθρούς· και τέλος, σκοτώνοντάς τους, αποδείχτηκαν οι πιο σκληροί εχθροί τους.
[9.105.1] Έτσι για δεύτερη φορά αποστάτησε η Ιωνία απ᾽ τους Πέρσες. Σ᾽ αυτή τη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες αρίστευσαν οι Αθηναίοι κι ανάμεσα στους Αθηναίους ο Ερμόλυκος, ο γιος του Ευθοίνου, πρωταθλητής στο παγκράτιο. Αυτό τον Ερμόλυκο λοιπόν αργότερα τον βρήκε ο θάνατος σε μάχη ανάμεσα σε Αθηναίους και Καρυστίους, στην Κύρνο της Καρυστίας, και τάφηκε στη Γεραιστό. Μετά απ᾽ τους Αθηναίους αρίστευσαν οι Κορίνθιοι κι οι Τροιζήνιοι κι οι Σικυώνιοι.
[9.106.1] Λοιπόν, όταν οι Έλληνες κατέσφαξαν τους περισσότερους απ᾽ τους βαρβάρους, άλλους την ώρα που έδιναν μάχη κι άλλους πάνω στη φυγή τους, πυρπόλησαν τα καράβια και το τείχος τους, σ᾽ όλη την έκτασή του, αφού προηγουμένως κουβάλησαν κι απόθεσαν στο γιαλό τα λάφυρα· μάλιστα βρήκαν και κάμποσες κασέλες με νομίσματα· κι αφού πυρπόλησαν το τείχος και τα καράβια, έκαναν πανιά απ᾽ εκεί.
[9.106.2] Και φτάνοντας στη Σάμο οι Έλληνες έκαναν σύσκεψη για να εκκενωθεί η Ιωνία και σε ποιά ελληνικά εδάφη, απ᾽ όσα αυτοί εξουσίαζαν, να εγκαταστήσουν τους Ίωνες, και ν᾽ αφήσουν την Ιωνία στα χέρια των βαρβάρων· γιατί τους φαινόταν πως τους είναι αδύνατο να προστατεύουν τους Ίωνες φρουρώντας αιωνίως τη χώρα τους, ειδάλλως, αν αυτοί δεν τους προστάτευαν, πως δεν είχαν καμιά ελπίδα οι Ίωνες να ξεμπλέξουν με τους Πέρσες με γέλια και χαρές.
[9.106.3] Γι᾽ αυτό το ζήτημα οι ηγέτες των Πελοποννησίων είχαν τη γνώμη να ξεσηκώσουν με τη βία απ᾽ τις παραλιακές αποικίες τους Έλληνες που ανήκαν στις φυλές που μήδισαν και να δώσουν αυτά τα μέρη στους Ίωνες, για να εγκατασταθούν· αλλά οι Αθηναίοι διαφώνησαν ριζικά να εκκενωθεί η Ιωνία και οι Πελοποννήσιοι ν᾽ αποφασίζουν για τις δικές τους αποικίες· και καθώς αυτοί εξέφρασαν την έντονη αντίρρησή τους, οι Λακεδαιμόνιοι δεν επέμειναν στη γνώμη τους.
[9.106.4] Κι έτσι οι Έλληνες συμπεριέλαβαν στη συμμαχία τους τούς Σαμίους και τους Χίους και τους Λεσβίους και τους άλλους νησιώτες που τύχαινε να βρίσκονται στο εκστρατευτικό σώμα τους, αφού τους έδεσαν με εγγυήσεις και με όρκους ότι θα μείνουν σταθεροί και δε θα παρασπονδήσουν. Κι αφού τους έδεσαν με όρκους, έκαναν πανιά για να παν να διαλύσουν τις γέφυρες, γιατί έλπιζαν πως θα τις βρουν ακόμη στη θέση τους.
[9.107.1] Λοιπόν αυτοί αρμένιζαν για τον Ελλήσποντο· κι απ᾽ τους βαρβάρους όσοι σώθηκαν με τη φυγή και είχαν στριμωχτεί στις κορυφές της Μυκάλης, κι ήταν κάτι λίγοι, μπήκαν στο δρόμο για τις Σάρδεις· και στο δρόμο, ενώ συνέχιζαν την πορεία τους, ο Μασίστης, ο γιος του Δαρείου, που τυχαία παραβρέθηκε στην πανωλεθρία τους, περιέλουζε με κακολογίες τον στρατηγό Αρταΰντη, κι ανάμεσα στ᾽ άλλα τού είπε πως, με τον τρόπο που άσκησε τα καθήκοντά του ως στρατηγός, φάνηκε πιο δειλός κι από γυναίκα· και πως του άξιζε κάθε κακοποίηση για το κακό που προξένησε στον βασιλιά και στο κράτος του. Λοιπόν, για τους Πέρσες δεν υπάρχει χειρότερη βρισιά απ᾽ το να σ᾽ αποκαλέσουν πιο δειλό κι από γυναίκα.
[9.107.2] Κι ο άλλος —δεν άκουσε και λίγα ο άνθρωπος— βγάζει απ᾽ τη θήκη τον ακινάκη, θέλοντας να σκοτώσει τον Μασίστη. Αλλά ο Ξεναγόρας, ο γιος του Πραξιλάου, πολίτης της Αλικαρνασσού, τον αντιλήφτηκε να κινείται απειλητικά και, καθώς στεκόταν πίσω ακριβώς απ᾽ τον Αρταΰντη, τον αδράχνει απ᾽ τη μέση, τον σηκώνει ψηλά και τον βροντά καταγής· και πάνω σ᾽ αυτά οι σωματοφύλακες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στον Μασίστη.
[9.107.3] Κι αν τα ᾽κανε αυτά ο Ξεναγόρας, ήταν γιατί ήθελε να εξασφαλίσει την εύνοια του ίδιου του Μασίστη και του Ξέρξη, με το να σώσει τη ζωή του αδερφού του· και γι᾽ αυτή του την πράξη ο Ξεναγόρας διορίστηκε απ᾽ τον βασιλιά διοικητής όλης της Κιλικίας. Λοιπόν ο στρατός αυτός στην πορεία του δε συνάντησε τίποτ᾽ άλλο έξω απ᾽ αυτό κι έφτασε στις Σάρδεις. Στις Σάρδεις τώρα τύχαινε να βρίσκεται ο βασιλιάς απ᾽ εκείνη τη μέρα που έφτασε φεύγοντας απ᾽ την Αθήνα, ύστερ᾽ απ᾽ την πανωλεθρία του στη ναυμαχία.
[9.108.1] Τότε λοιπόν έμενε στις Σάρδεις κι ερωτεύτηκε τη γυναίκα του Μασίστη, που κι αυτή έμενε εκεί. Και καθώς με τα μηνύματα που της έστελνε δεν μπορούσε να την καταφέρει κι ούτε κατέφευγε σε βία αποφεύγοντας να φέρει σε δύσκολη θέση τον αδερφό του τον Μασίστη (σ᾽ αυτό είχε τα θάρρη της κι η γυναίκα· γιατί το ᾽ξερε καλά πως δε θ᾽ ασκηθεί βία εναντίον της), τότε λοιπόν ο Ξέρξης, μη έχοντας άλλο τρόπο, βάζει μπρος γάμο του γιου του Δαρείου με τη θυγατέρα του Μασίστη κι αυτής της γυναίκας, ελπίζοντας να την κάνει ευκολότερα δική του ύστερ᾽ απ᾽ αυτό το συνοικέσιο.
[9.108.2] Κι αφού έκανε τους αρραβώνες κι όσα συνηθίζονται, πήρε το δρόμο του γυρισμού για τα Σούσα. Κι όταν έφτασε εκεί κι οδήγησε στο παλάτι του τη νύφη που ήταν για τον Δαρείο, έτσι λοιπόν του πέρασε ο έρωτας για τη γυναίκα του Μασίστη κι η καρδιά του πέταξε αλλού· ερωτεύτηκε τη γυναίκα του Δαρείου και θυγατέρα του Μασίστη, κι εκείνη του δόθηκε· τη γυναίκα αυτή την έλεγαν Αρταΰντη.
[9.109.1] Όμως με τον καιρό τα πάντα βγήκαν στη φόρα με τον εξής τρόπο· η Άμηστρις, η γυναίκα του Ξέρξη, έβγαλε απ᾽ τον αργαλειό μεγάλο επανωφόρι, πολύχρωμο κι αξιοθέατο και το δίνει στον Ξέρξη. Κι αυτός ευφράνθηκε μ᾽ αυτό, το φορά και πηγαίνει στην Αρταΰντη.
[9.109.2] Την ευφράνθηκε κι εκείνην και την προτρέπει να ζητήσει όποιο δώρο θέλει να της κάνει για τις στιγμές που του χάρισε· φτάνει να ζητήσει, της είπε, το καθετί και θα το έχει. Κι εκείνη, γιατί ήταν να τη βρουν συμφορές κι αυτήν κι όλο το σπιτικό της, αποκρίθηκε στον Ξέρξη: «Θα μου δώσεις ό,τι κι αν σου ζητήσω;» κι εκείνος, πιστεύοντας πως εκείνη θα του ζητήσει ό,τι άλλο, υπόσχεται και δίνει όρκο. Κι αυτή, μόλις εκείνος ορκίστηκε, ζητά με θράσος το πανωφόρι.
[9.109.3] Κι ο Ξέρξης και τί δεν έβαλε σ᾽ ενέργεια αποφεύγοντας να της το δώσει, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά επειδή φοβόταν την Άμηστρη, μήπως —αφού κι από πριν εκείνη είχε ψυλλιαστεί τί τρέχει— τώρα βγουν στη φόρα οι προκοπές του· αλλά της έδινε πολιτείες και χρυσάφι αρίφνητο και στρατό, που μονάχα αυτή θα είχε στις διαταγές της (κι ο στρατός είναι κατεξοχήν περσικό δώρο). Μ᾽ όλ᾽ αυτά όμως δεν την έπειθε και τέλος της δίνει το πανωφόρι. Κι αυτή, καταχαρούμενη με το δώρο, το φορούσε και καμάρωνε.
[9.110.1] Και η Άμηστρις μαθαίνει πως αυτή το έχει· και μαθαίνοντάς το δεν ένιωσε μίσος γι᾽ αυτή τη γυναίκα, αλλά, με την ιδέα πως η μητέρα της έχει το φταίξιμο και βρίσκεται πίσω απ᾽ αυτά, μελετούσε εξόντωση της γυναίκας του Μασίστη.
[9.110.2] Παραφύλαξε λοιπόν την ώρα που ο άντρας της, ο Ξέρξης, παραθέτει βασιλικό δείπνο (κι αυτό το δείπνο το προσφέρουν μια φορά το χρόνο, στα γενέθλια του βασιλιά, και λέγεται στα περσικά «τυκτά», στην ελληνική γλώσσας «τέλειον»)· είναι η μέρα που ο βασιλιάς πλένει το κεφάλι του με ανθόνερο, μονάχα τότε, και κάνει τα δώρα του στους Πέρσες· λοιπόν η Άμηστρις παραφύλαξε αυτή τη μέρα και ζητά απ᾽ τον Ξέρξη να της κάνει δώρο τη γυναίκα του Μασίστη.
[9.110.3] Κι αυτός το βρήκε ανήκουστο κι απάνθρωπο, απ᾽ τη μια να παραδώσει τη γυναίκα του αδερφού του κι απ᾽ την άλλη, ενώ δεν ήταν από δικό της σφάλμα αυτή η ιστορία· γιατί κατάλαβε το λόγο για τον οποίο την ήθελε η Άμηστρις.
[9.111.1] Στο τέλος όμως, καθώς εκείνη επέμενε και καλά στο αίτημά της και τα χέρια του ήταν δεμένα απ᾽ το έθιμο (δηλαδή, στην τελετή του βασιλικού δείπνου δεν υπάρχει περίπτωση να μην ικανοποιηθεί το αίτημα που υποβλήθηκε), με βαριά καρδιά λέγει το ναι και, αφού έκανε την παραχώρηση, ενεργεί ως εξής: στην Άμηστρη δίνει το ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει, κι απ᾽ την άλλη στέλνει και καλεί τον αδερφό του και του λέει τα εξής:
[9.111.2] «Μασίστη, εσύ είσαι γιος του Δαρείου και αδερφός μου, κι επίσης είσαι και άνδρας με αρετή· λοιπόν, τη γυναίκα αυτή με την οποία συζείς παράτησέ την κι εγώ στη θέση της σου δίνω τη θυγατέρα μου· ζήσε μαζί της· κι αυτήν που έχεις τώρα, γιατί δεν την εγκρίνω εγώ, παύσε να την έχεις γυναίκα».
[9.111.3] Κι ο Μασίστης έμεινε με το στόμα ανοιχτό μ᾽ αυτά που άκουσε κι αποκρίθηκε: «Άρχοντά μου, τί χαμένα λόγια είναι αυτά που λες, προστάζοντάς με, τη γυναίκα που μου χάρισε παλικάρια και θυγατέρες, απ᾽ τις οποίες τη μια εσύ την έκανες νύφη σου στο γιο σου, τη γυναίκα που αγαπώ μ᾽ όλη μου την καρδιά, με προστάζεις να τη διώξω απ᾽ το σπίτι μου και να παντρευτώ τη θυγατέρα σου;
[9.111.4] Όσο για μένα, βασιλιά μου, το θεωρώ πολύ σπουδαίο που μ᾽ έχεις άξιο για τη θυγατέρα σου, όμως δε θα κάνω ούτε το ένα ούτε το άλλο απ᾽ αυτά. Κι απ᾽ τη μεριά σου, με κανέναν τρόπο μην εκβιάζεις τη συγκατάθεσή μου· αλλά για τη θυγατέρα σου θα βρεθεί κάποιος άλλος καθόλου κατώτερος από μένα, κι εμένα άφησέ με να ζω με τη γυναίκα μου».
[9.111.5] Αυτός έτσι του αποκρίθηκε κι ο Ξέρξης έξω φρενών του λέει τα εξής: «Μασίστη, είσαι πια ξοφλημένος· γιατί τώρα πια ούτε θα σου έδινα γυναίκα τη θυγατέρα μου ούτε θα συζήσεις με την άλλη αποδώ και πέρα, για να μάθεις να δέχεσαι τα δώρα που σου δίνουν». Κι εκείνος, ύστερ᾽ απ᾽ όσα άκουσε, βγήκε έξω αφού είπε μόνο αυτά: «Άρχοντά μου, δε με ξέκανες ακόμα».
[9.112.1] Και σ᾽ αυτό το μεταξύ που ο Ξέρξης συνομιλούσε με τον αδερφό του, η Άμηστρις έστειλε και κάλεσε τους σωματοφύλακες του Ξέρξη και κατακρεούργησε τη γυναίκα του Μασίστη· έκοψε τα βυζιά της και τα πέταξε στα σκυλιά, έκοψε και τη μύτη και τ᾽ αυτιά και τα χείλη και τη γλώσσα της κι ύστερα την έστειλε στο σπίτι της κατακρεουργημένη.
[9.113.1] Κι ο Μασίστης, μη έχοντας ακούσει ακόμη τίποτε απ᾽ αυτά, αλλά με το προαίσθημα ότι κάτι κακό τού συμβαίνει, τρέχοντας μπαίνει με ορμή στο σπίτι του. Κι αντικρίζοντας τη γυναίκα του κατακρεουργημένη, χωρίς να χάσει στιγμή κάνει συμβούλιο με τα παιδιά του και κατόπι πήρε το δρόμο για τα Βάκτρα μαζί με τους γιους του και κάμποσους άλλους, για να σηκώσει σ᾽ επανάσταση τη σατραπεία των Βάκτρων και να κάνει το μεγαλύτερο κακό στον βασιλιά.
[9.113.2] Κάτι που θα γινόταν, κατά τη γνώμη μου, αν βέβαια προλάβαινε ν᾽ ανεβεί στη χώρα των Βακτρίων και των Σακών· γιατί και τον αγαπούσαν οι λαοί τους κι ήταν αντιβασιλέας στα Βάκτρα. Αλλά βέβαια ο Ξέρξης, μαθαίνοντας αυτές του τις κινήσεις, έστειλε στρατό εναντίον του όσο ακόμα εκείνος βρισκόταν στο δρόμο και σκότωσε και τον ίδιο και τους γιους του και τον στρατό του. Αυτή λοιπόν την εξέλιξη είχε ο έρωτας του Ξέρξη κι έτσι πέθανε ο Μασίστης.
[9.114.1] Οι Έλληνες τώρα, που απ᾽ τη Μυκάλη έβαλαν πλώρη για τον Ελλήσποντο, αρχικά έμειναν αγκυροβολημένοι στον κόλπο του Λεκτού, καθώς αποκλείστηκαν απ᾽ τους ανέμους, κι αποκεί έφτασαν στην Άβυδο και βρήκαν διαλυμένες τις γέφυρες που πίστευαν πως θα τις έβρισκαν ακόμη στη θέση τους, κι αυτός ήταν κυρίως ο λόγος για τον οποίο έφτασαν στον Ελλήσποντο.
[9.114.2] Οι Πελοποννήσιοι λοιπόν που περιστοίχιζαν τον Λεωτυχίδα αποφάσισαν να γυρίσουν με τα καράβια τους στην Ελλάδα, αλλά οι Αθηναίοι κι ο στρατηγός τους Ξάνθιππος να παραμείνουν εκεί και να επιχειρήσουν εισβολή στη Χερσόνησο. Κι οι άλλοι έφυγαν με τα καράβια τους, ενώ οι Αθηναίοι πέρασαν απ᾽ την Άβυδο στη Χερσόνησο και πολιορκούσαν τη Σηστό.
[9.115.1] Εκεί, στη Σηστό, επειδή διέθετε το ισχυρότερο τείχος απ᾽ όλες τις πόλεις της περιοχής αυτής, συγκεντρώθηκαν, μόλις ακούστηκε πως οι Έλληνες εμφανίστηκαν στον Ελλήσποντο, κι οι φρουρές των άλλων γειτονικών πόλεων και πρώτιστα ο Πέρσης Οιόβαζος απ᾽ την πόλη Καρδία, που είχε μεταφέρει εκεί τα παλαμάρια απ᾽ τις γέφυρες. Στη Σηστό κατοικούσαν οι εντόπιοι Αιολείς και μαζί τους βρίσκονταν εκεί και Πέρσες και μεγάλο πλήθος απ᾽ τους άλλους συμμάχους τους.
[9.116.1] Και τύραννος αυτής της σατραπείας ήταν ο τοποτηρητής του Ξέρξη Αρταΰκτης, Πέρσης βέβαια, αλλά σκληρός κι αλλοπρόσαλλος, που και τον βασιλιά Ξέρξη, όταν εκστράτευσε εναντίον της Αθήνας, τον εξαπάτησε και σφετερίστηκε τον θησαυρό του Πρωτεσιλάου, του γιου του Ιφίκλου, στον Ελαιούντα.
[9.116.2] Γιατί στον Ελαιούντα της Χερσονήσου βρίσκεται τάφος του Πρωτεσιλάου και γύρω του τέμενος, όπου υπήρχαν πολλά χρήματα και χρυσά κι ασημένια ποτήρια και χάλκινα σκεύη και φορεσιές κι άλλα τάματα, που τα σύλησε ο Αρταΰκτης, καθώς του έδωσε το ελεύθερο ο βασιλιάς. Και παραπλάνησε τον Ξέρξη μιλώντας έτσι:
[9.116.3] «Άρχοντά μου, εδώ βρίσκεται το σπίτι ενός Έλληνα, που εκστρατεύοντας εναντίον της χώρας σου βρήκε δίκαιη τιμωρία και σκοτώθηκε. Δώσε μου το σπίτι του, για να γίνει μάθημα στον καθένα να μην εκστρατεύει εναντίον της χώρας σου». Μ᾽ αυτά τα λόγια δε δυσκολεύτηκε να πείσει τον Ξέρξη να του δώσει «το σπίτι ενός ανθρώπου», καθώς δεν του πέρασε καθόλου η υποψία τί είχε στο νου του εκείνος. Και, λέγοντας ότι ο Πρωτεσίλαος εκστράτευσε εναντίον της χώρας του βασιλιά, νά τί εννοούσε: οι Πέρσες θεωρούν ότι ολόκληρη η Ασία είναι κτήμα δικό τους και του βασιλιά που με διαδοχή κατέχει το θρόνο, συνεχώς. Κι αφού ο Ξέρξης του έκανε την παραχώρηση, έβγαλε τον θησαυρό από τον Ελαιούντα και τον κουβάλησε στη Σηστό κι έσπερνε το τέμενος και το εκμεταλλευόταν· και κάθε φορά που ο ίδιος του πήγαινε στον Ελαιούντα, έσμιγε με γυναίκες στο άδυτο του ναού. Τότε λοιπόν πολιορκήθηκε απ᾽ τους Αθηναίους χωρίς να έχει προετοιμαστεί για πολιορκία κι ούτε που περίμενε να του έρθουν οι Έλληνες· κι έτσι έπεσαν επάνω του προτού πάρει τα μέτρα του.
[9.117.1] Και καθώς ήρθε το φθινόπωρο κι η πολιορκία κρατούσε, οι Αθηναίοι βαρυγκομούσαν, και επειδή βρίσκονταν μακριά απ᾽ την πόλη τους και επειδή δεν μπορούσαν να κυριέψουν το τείχος. Λοιπόν, ζητούσαν απ᾽ τους στρατηγούς να τους πάρουν αποκεί και να γυρίσουν πίσω· εκείνοι όμως αρνήθηκαν να το κάνουν, πριν κυριέψουν την πόλη ή τους ανακαλέσουν με κοινή απόφαση οι συμπολίτες τους. Κι έτσι το πήραν απόφαση να μείνουν στη θέση τους.
[9.118.1] Κι η εξαθλίωση των πολιορκημένων είχε φτάσει πια στο απροχώρητο, έτσι που έβραζαν τα πετσιά από τ᾽ ανάκλιντρα και τα έτρωγαν. Κι όταν τους έλειψαν κι αυτά, νύχτα τότε απέδρασαν κι έγιναν καπνός οι Πέρσες με τον Αρταΰκτη και τον Οιόβαζο, αφού κατέβηκαν απ᾽ την πίσω μεριά των τειχών, στο πιο έρημο από εχθρούς μέρος.
[9.118.2] Κι όταν ξημέρωσε, οι Χερσονησίτες ανέβηκαν στους πύργους και με σινιάλα ανακοίνωσαν στους Αθηναίους το τί είχε συμβεί και τους άνοιξαν τις πύλες του τείχους. Κι εκείνοι, οι περισσότεροι, πήραν να καταδιώκουν τον εχθρό, ενώ οι υπόλοιποι κυρίευαν την πόλη.
[9.119.1] Λοιπόν τον Οιόβαζο, που φεύγοντας έφτασε στη Θράκη, τον έπιασαν οι Θράκες Αψίνθιοι και τον θυσίασαν στο θεό του τόπου τους, τον Πλείστωρο, με τα δικά τους έθιμα, ενώ τους στρατιώτες του τους σκότωσαν με τον συνηθισμένο τρόπο.
[9.119.2] Κι οι άντρες του Αρταΰκτη, που τελευταίοι κίνησαν να φύγουν, καθώς ο εχθρός τούς πρόλαβε λίγο πιο πέρα απ᾽ τους Αιγός ποταμούς, έδωσαν μάχη για τη ζωή τους, που κράτησε πολλές ώρες, κι άλλοι τους σκοτώθηκαν κι άλλοι πιάστηκαν ζωντανοί. Αυτούς λοιπόν αλυσοδεμένους οι Έλληνες τους οδήγησαν στη Σηστό, κι ανάμεσά τους και τον Αρταΰκτη δεμένο, τον ίδιο και το γιο του.
[9.120.1] Κι ενός απ᾽ τους δεσμοφύλακες, λένε οι Χερσονησίτες, ενώ έψηνε καπνιστά ψάρια, του συνέβη το εξής πρωτάκουστο: τα καπνιστά ψάρια που ήταν πάνω στη φωτιά πήραν να χοροπηδούν και να σπαρταρούν σαν ψάρια που εκείνη τη στιγμή βγήκαν απ᾽ το δίχτυ.
[9.120.2] Κι ο κόσμος μαζεύτηκε γύρω του κι έμεναν με το στόμα ανοιχτό, όμως ο Αρταΰκτης, μόλις είδε το πρωτάκουστο φαινόμενο, κάλεσε αυτόν που έψηνε τα καπνιστά ψάρια και του είπε: «Ξένε Αθηναίε, μην έχεις κανένα φόβο γι᾽ αυτό το παράδοξο· γιατί δεν έχει να κάνει μ᾽ εσένα, αλλά σ᾽ εμένα στέλνει μήνυμα ο Πρωτεσίλαος, ο ημίθεος του Ελαιούντα, ότι, και πεθαμένος και ταριχευμένος που είναι, οι θεοί τού δίνουν δύναμη να πάρει εκδίκηση απ᾽ τον αδικητή του.
[9.120.3] Λοιπόν τώρα είμαι πρόθυμος να καταθέσω τα εξής λύτρα: στη θέση των θησαυρών που πήρα απ᾽ το ναό, να καταθέσω στο θεό εκατό τάλαντα, και τη ζωή μου και τη ζωή του γιου μου θα την εξαγοράσω δίνοντας διακόσια τάλαντα στους Αθηναίους, αν σωθώ».
[9.120.4] Μ᾽ αυτές τις υποσχέσεις δεν έπειθε τον στρατηγό Ξάνθιππο· γιατί οι κάτοικοι του Ελαιούντα, θέλοντας να πάρουν εκδίκηση για τον Πρωτεσίλαο, του ζητούσαν να τον αποτελειώσει, κι η σκέψη του στρατηγού πορευόταν στην ίδια κατεύθυνση. Κι αφού τον πήραν και τον πήγαν στο ακρωτήριο, όπου ο Ξέρξης έδεσε τις πλωτές γέφυρες (κι άλλοι λένε στο λόφο που υψώνεται πάνω απ᾽ την πόλη της Μαδύτου), τον κρέμασαν ψηλά καρφωμένο σε σανίδες, ενώ το γιο του τον σκότωσαν μπροστά στα μάτια του Αρταΰκτη με λιθοβολισμό.
[9.121.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την επιχείρησή τους γύρισαν με τα καράβια τους στην Ελλάδα κουβαλώντας μαζί τους και τα άλλα λάφυρα, και πρώτ᾽ απ᾽ όλα τα παλαμάρια απ᾽ τις γέφυρες, για να τ᾽ αφιερώσουν στους ναούς. Κι αυτό το χρόνο δεν είχαμε, πέρ᾽ απ᾽ αυτά, κανένα άλλο γεγονός.
[9.122.1] Λοιπόν, πρόγονος αυτού του Αρταΰκτη, που τον κρέμασαν ψηλά, είναι ο Αρτεμβάρης, αυτός που ανέπτυξε στους Πέρσες μια πρόταση που εκείνοι την υιοθέτησαν και τη μετέφεραν στον Κύρο σαν δική τους· η πρόταση ήταν η ακόλουθη:
[9.122.2] «Αφού ο Ζευς δίνει την ηγεμονία στο έθνος των Περσών, κι ανάμεσα στους Πέρσες σ᾽ εσένα, Κύρε, αφού εκθρόνισε τον Αστυάγη, εμπρός τώρα, γιατί η γη που ορίζουμε είναι λίγη, κι αυτή τραχιά, ας μεταναστεύσουμε απ᾽ αυτή κι ας πάρουμε άλλη, καλύτερη. Κι υπάρχουν πολλές γειτονικές χώρες και πολλές πιο απόμακρες· αν πάρουμε μια απ᾽ αυτές, ο κόσμος θα μας αντικρίζει με μεγαλύτερο θαυμασμό. Τί πιο φυσικό για ένα έθνος που ασκεί την εξουσία από το να ενεργεί μ᾽ αυτό τον τρόπο; γιατί πότε άλλοτε θα έχουμε την ευκαιρία, αν όχι τώρα, που κυβερνούμε πολλούς λαούς κι ολόκληρη την Ασία;».
[9.122.3] Ο Κύρος τ᾽ άκουσε αυτά και δεν έδειξε να εντυπωσιάζεται απ᾽ την πρόταση, αλλά τους παρακινούσε να την εφαρμόσουν· όμως, συνεχίζοντας τις συμβουλές του, τους παρακινούσε να ετοιμάζονται να παύσουν πια να είναι ηγέτες, και να ζήσουν υπήκοοι σε άλλους· επειδή συνήθως, είπε, η θηλυκή γη βγάζει εκθηλυμένους άντρες· γιατί δε γίνεται απ᾽ την ίδια γη να βλασταίνουν και το ένα και το άλλο, και καρποί θαυμαστοί και άντρες με πολεμική αρετή.
[9.122.4] Μ᾽ αυτά οι Πέρσες κατάλαβαν την πλάνη τους κι αποσύρθηκαν γρήγορα γρήγορα, μια και η γνώμη τους αποδείχτηκε κατώτερη απ᾽ τη γνώμη του Κύρου, και προτίμησαν να είναι αφέντες ζώντας σε φτωχή γη παρά να καλλιεργούν πεδιάδα και να είναι δούλοι άλλων.
[9.93.1] Σ᾽ αυτή την Απολλωνία υπάρχουν ιερά κοπάδια του Ηλίου, που τη μέρα βόσκουν στις όχθες ποταμού (που οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Λάκμων, και, διασχίζοντας τον κάμπο της Απολλωνίας, χύνεται στη θάλασσα δίπλα απ᾽ το λιμάνι Ώρικος), ενώ τη νύχτα τα φυλάνε, εκλεγμένοι ανάμεσ᾽ απ᾽ τους πλουσιότερους κι απ᾽ τις πιο αρχοντικές οικογένειες, πολίτες, ο καθένας τους ένα χρόνο· γιατί οι Απολλωνιάτες δείχνουν πολύ μεγάλη φροντίδα για τα κοπάδια αυτά, εξαιτίας κάποιου χρησμού· και μαντρί τους έχουν μια σπηλιά, μακριά απ᾽ την πόλη.
[9.93.2] Εκεί λοιπόν τότε είχε εκλεγεί και τα φύλαγε ο Ευήνιος που αναφέραμε. Και μια νύχτα κοιμήθηκε του καλού καιρού την ώρα της βάρδιας του και μπήκαν λύκοι στη σπηλιά κι αφάνισαν περίπου εξήντα πρόβατα. Κι όταν είδε την κατάσταση, κρατούσε το στόμα του κλειστό και δεν το ᾽λεγε σε κανένα και μελετούσε ν᾽ αγοράσει άλλα στη θέση τους.
[9.93.3] Αλλά —γιατί αυτή την ιστορία δεν άργησαν να τη μάθουν οι Απολλωνιάτες— την έμαθαν κι αμέσως τον έσυραν στο δικαστήριο και τον καταδίκασαν, επειδή κοιμήθηκε την ώρα της βάρδιας του, σε τύφλωση. Κι αφού τύφλωσαν εντελώς τον Ευήνιο, αμέσως μετά απ᾽ αυτή τους την πράξη ούτε τα πρόβατά τους γεννούσαν ούτε η γη έδινε καρπούς όπως προηγουμένως.
[9.93.4] Και τους δόθηκε χρησμός και στη Δωδώνη και στους Δελφούς, όταν ρωτούσαν ποιά ήταν η αιτία του κακού που τους βρήκε, ότι το κρίμα τους ήταν που τύφλωσαν τον φύλακα των ιερών προβάτων, τον Ευήνιο· γιατί ήταν οι θεοί αυτών των μαντείων που ξεσήκωσαν τους λύκους κι ότι η τιμωρία που τους επέβαλαν εξαιτίας του Ευηνίου δε θα σταματήσει προτού του δώσουν ικανοποίηση, όποια αυτός διαλέξει και απαιτήσει· κι όταν του δοθεί αυτή η ικανοποίηση, οι θεοί θα του δώσουν ένα δώρο, τέτοιο που πολλοί άνθρωποι θα τον μακαρίζουν για την καλή του τύχη.
[9.94.1] Λοιπόν τα μαντεία αυτούς τους χρησμούς τούς έδωσαν κι οι Απολλωνιάτες τους κράτησαν μυστικούς κι επιφόρτισαν την εκτέλεσή τους σε ορισμένους πολίτες. Και νά πώς ενέργησαν αυτοί: εκεί που καθόταν ο Ευήνιος σ᾽ ένα πεζούλι, πήγαν και κάθισαν δίπλα του κι έλεγαν άλλα κι άλλα και τέλος έφεραν την κουβέντα στο κακό που τον βρήκε, εκφράζοντάς του τη συμπάθειά τους. Ξεγελώντας τον μ᾽ αυτό τον τρόπο τον ρώτησαν ποιά θα ᾽ταν άραγε η αποζημίωση που θα διάλεγε να πάρει, αν δέχονταν οι Απολλωνιάτες να του δώσουν ικανοποίηση για το κακό που του έκαναν.
[9.94.2] Κι εκείνος —ο άνθρωπος δεν είχε ακούσει τον χρησμό— έκανε την εκλογή του κι είπε να του δώσουν αγροκτήματα, και κατονόμασε τους πολίτες που ήξερε πως ήταν οι ιδιοχτήτες των δυο πιο όμορφων κλήρων της Απολλωνίας και πρόσθεσε σ᾽ αυτά το σπίτι που ήξερε πως ήταν το πιο όμορφο στην πόλη· κι είπε πως, απ᾽ την ώρα που θα τα ορίζει αυτά, θα δώσει τόπο στην οργή του κι ότι μένει ευχαριστημένος μ᾽ αυτή την αποζημίωση.
[9.94.3] Εκείνος λοιπόν έτσι τους μίλησε κι οι άλλοι που κάθονταν δίπλα του πήραν το λόγο και είπαν: «Ευήνιε, οι Απολλωνιάτες σού δίνουν την ικανοποίηση που ζητάς για την τύφλωσή σου, σύμφωνα με τους χρησμούς που πήραν». Λοιπόν εκείνος, έτσι που εξελίχτηκαν τα πράματα, όταν αργότερα έμαθε την πάσα αλήθεια, έγινε έξω φρενών, μια και ο άνθρωπος εξαπατήθηκε· κι οι άλλοι αγόρασαν απ᾽ τους ιδιοχτήτες και του δίνουν τα όσα διάλεξε. Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά νά που ξαφνικά απόχτησε, αυτοδίδακτος, μαντική ικανότητα, και μάλιστα έγινε ξακουστός.
[9.95.1] Λοιπόν, γιος αυτού του Ευηνίου ήταν ο Δηίφονος, που, συνοδεύοντας τους Κορινθίους, έκανε χρέη μάντη στο εκστρατευτικό σώμα. Άκουσα μάλιστα κι ετούτο, πως ο Δηίφονος, αν και δεν ήταν γιος του Ευηνίου, έκανε χρυσές δουλειές σ᾽ όλο τον ελληνικό κόσμο με τα φτερά που του έδινε το όνομα του Ευηνίου.
[9.96.1] Κι οι Έλληνες, μόλις οι θυσίες έδωσαν ενθαρρυντικά προμηνύματα, ανοίχτηκαν με τα καράβια τους από τη Δήλο για τη Σάμο. Κι όταν έφτασαν στα νερά της Σάμου, κοντά στην ακτή Κάλαμοι, έριξαν άγκυρα εκεί, στην περιοχή του Ηραίου του νησιού, και προετοιμάζονταν για να δώσουν ναυμαχία, ενώ οι Πέρσες, παίρνοντας την πληροφορία ότι οι Έλληνες τους πλησιάζουν με το στόλο τους, σήκωσαν πανιά κι αρμένιζαν προς τη στεριά με τα υπόλοιπα καράβια, ενώ τα φοινικικά τ᾽ άφησαν να γυρίσουν στον τόπο τους.
[9.96.2] Γιατί ύστερ᾽ από σύσκεψη αποφάσισαν να μη δώσουν ναυμαχία, επειδή πίστευαν πως δεν ήταν σε θέση ν᾽ αναμετρηθούν με τον εχθρό· κι ο λόγος για τον οποίο έβαλαν πλώρη για να πιάσουν στεριά ήταν να μπουν κάτω απ᾽ την προστασία του πεζικού τους που βρισκόταν στη Μυκάλη· ο στρατός αυτός με διαταγή του Ξέρξη δεν ακολούθησε το υπόλοιπο εκστρατευτικό σώμα, αλλά έμεινε πίσω, φρουρός της Ιωνίας· η δύναμή του έφτανε τις εξήντα χιλιάδες και στρατηγός του ήταν ο Τιγράνης, ο πιο όμορφος και με το πιο μεγάλο ανάστημα ανάμεσα στους Πέρσες.
[9.96.3] Λοιπόν οι ναύαρχοι αποφάσισαν να καταφύγουν στην προστασία αυτού του πεζικού, να σύρουν τα καράβια στη στεριά και να τα ζώσουν ένα γύρο με φράχτη, για να ᾽χουν τα καράβια προστασία κι οι ίδιοι τους καταφύγιο.
[9.97.1] Πήραν αυτή την απόφαση κι έκαναν πανιά. Κι όταν έφτασαν κοντά στο ναό των Πανσέπτων θεών της Μυκάλης, στις εκβολές του ποταμού Γαίσωνα και του Σκολοπόεντα, όπου υπάρχει ναός της Ελευσίνιας Δήμητρας, που τον ίδρυσε ο Φίλιστος, ο γιος του Πασικλή, που ακολούθησε τον Νηλέα, το γιο του Κόδρου, για την ίδρυση της Μιλήτου, εκεί έσυραν τα καράβια στη στεριά κι έχτισαν γύρω τους φράχτη από λιθάρια και ξύλα, αφού έκοψαν ήμερα δέντρα κι έμπηξαν στο έδαφος παλούκια γύρω από τον φράχτη. Κι είχαν κάνει την ετοιμασία τους για την πολιορκία που περίμεναν [ή για τη νίκη· γιατί με τις ετοιμασίες τους επιδίωκαν και το ένα και το άλλο].
[9.98.1] Κι οι Έλληνες, όταν πληροφορήθηκαν πως οι βάρβαροι έφυγαν βιαστικά στη στεριά, αγανάχτησαν που τους έφυγε μέσ᾽ απ᾽ τα χέρια ο εχθρός κι ήταν αναποφάσιστοι, τί να κάνουν· να σηκωθούν να φύγουν πίσω ή ν᾽ αρμενίσουν προς τον Ελλήσποντο. Στο τέλος αποφάσισαν να μη κάνουν ούτε το ένα ούτε το άλλο απ᾽ αυτά, αλλά να κινήσουν με τα καράβια τους προς τη στεριά.
[9.98.2] Λοιπόν ετοίμασαν όλα τ᾽ απαραίτητα για ναυμαχία και αποβατικές σκάλες κι ό,τι άλλο εξυπηρετούσε την επιχείρηση κι έβαλαν πλώρη για τη Μυκάλη. Πλησίασαν στο στρατόπεδο, αλλά δε φαινόταν κανένα καράβι ν᾽ ανοίγεται για να τους αντιμετωπίσει, μονάχα έβλεπαν καράβια να έχουν συρθεί στη στεριά, στο εσωτερικό του τείχους και μεγάλη δύναμη πεζικού να έχει παραταχτεί πέρα πέρα στην ακρογιαλιά· τότε το πρώτο που έκανε ο Λεωτυχίδας ήταν, πλέοντας με το καράβι του δίπλα τους, σχεδόν αγγίζοντας τ᾽ ακρογιάλι, να βάλει τον κήρυκα να φωνάζει το εξής μήνυμα στους Ίωνες:
[9.98.3] «Άνδρες Ίωνες, όσοι από σας τυχαίνει ν᾽ ακούτε τη φωνή μου, δώστε προσοχή στα λόγια μου· γιατί το δίχως άλλο οι Πέρσες δε θα καταλάβουν τίποτε απ᾽ όσα παραγγέλνω: μόλις έρθουμε στα χέρια, ο καθένας σας ας βάλει στο νου του πρώτ᾽ απ᾽ όλα την ελευθερία, κι ύστερα το σύνθημά μας, «Ήρα». Κι αυτό ας το μάθει κι όποιος δεν ακούει τη φωνή μου απ᾽ εκείνους που την ακούν».
[9.98.4] Η σκοπιμότητα που κρυβόταν πίσω απ᾽ αυτή την ενέργεια ήταν η ίδια μ᾽ εκείνη του Θεμιστοκλή στο Αρτεμίσιο· έλπιζε δηλαδή είτε να πείσει τους Ίωνες, στην περίπτωση που δε θα έφταναν τα λόγια του στους βαρβάρους, είτε, στην περίπτωση που κάποιος θα τα πρόφταινε στους βαρβάρους, να κλονιστεί η εμπιστοσύνη τους στους Έλληνες.
[9.99.1] Η δεύτερη ενέργεια των Ελλήνων ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την παραίνεση του Λεωτυχίδα, ήταν να ζυγώσουν με τα καράβια τους τη στεριά και ν᾽ αποβιβαστούν στ᾽ ακρογιάλι. Κι έμπαιναν σε τάξη μάχης, ενώ οι Πέρσες, όταν είδαν τους Έλληνες να προετοιμάζονται για μάχη και να έχουν απευθύνει παραίνεση στους Ίωνες, πρώτα πρώτα, καθώς τους μπήκε η υποψία πως οι Σάμιοι έπαιρναν το μέρος των Ελλήνων, τους αφοπλίζουν.
[9.99.2] Γιατί οι Σάμιοι, όταν έφτασαν Αθηναίοι αιχμάλωτοι με τα καράβια των βαρβάρων (αυτούς τους συνέλαβαν οι στρατιώτες του Ξέρξη, καθώς είχαν ξαπομείνει εδώ κι εκεί σ᾽ όλη την Αττική), όλους αυτούς τους έλυσαν απ᾽ τα δεσμά τους, τους εφοδίασαν με τ᾽ απαραίτητα και τους έστειλαν πίσω στην Αθήνα· γι᾽ αυτό το λόγο τούς υποψιάζονταν περισσότερο από κάθε άλλον, αφού έλυσαν απ᾽ τα δεσμά πεντακόσιους εχθρούς του Ξέρξη.
[9.99.3] Κατόπιν, τα περάσματα που οδηγούν στις κορυφές της Μυκάλης διέταξαν να τα φρουρούν οι Μιλήσιοι, επειδή, τάχα, ήξεραν τον τόπο καλύτερα απ᾽ τον καθένα· αλλά ο λόγος που το έκαναν αυτό ήταν να τους απομακρύνουν απ᾽ το στρατόπεδο. Αυτά τα μέτρα λοιπόν έπαιρναν οι Πέρσες, για να προφυλαχτούν απ᾽ εκείνους τους Ίωνες, για τους οποίους ήταν πεπεισμένοι πως, αν τους δινόταν η δυνατότητα, θα τους έπαιζαν κάποιο άσκημο παιχνίδι. Και οι ίδιοι τους κουβάλησαν τα γέρρα τους και τα έβαλαν το ένα δίπλα στο άλλο, για να έχουν προστατευτικό φράχτη.
[9.100.1] Κι όταν πήραν τέλος οι προετοιμασίες των Ελλήνων, επιτέθηκαν στους βαρβάρους. Κι ενώ βάδιζαν μπροστά, μια φήμη ήρθε φτερωτή και διαδόθηκε σ᾽ ολόκληρο το στρατόπεδο, και, εκεί που σπάνε τα κύματα, φάνηκε ριγμένο το ραβδί του Ερμή· κι η φήμη που διαδόθηκε στις γραμμές του στρατού ήταν πως οι Έλληνες πολεμώντας στη Βοιωτία νικούσαν το στράτευμα του Μαρδονίου.
[9.100.2] Λοιπόν, πολλές αποδείξεις τεκμηριώνουν την ύπαρξη θεϊκών ενεργειών, αφού και τότε, έτσι που συνέπεσε να γίνουν την ίδια μέρα ο χαλασμός των Περσών στις Πλαταιές κι ο χαλασμός που ήταν να πάθουν στη Μυκάλη, έφτασε φήμη στους Έλληνες που βρίσκονταν εκεί, ώστε να ενισχυθεί πολύ περισσότερο το ηθικό του στρατού και αυθόρμητα, με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, να μπαίνουν στον κίνδυνο.
[9.101.1] Κι άλλη μια σύμπτωση σημειώθηκε: το πεδίο μάχης και στη μια και στην άλλη περίπτωση ήταν δίπλα σε τέμενος της Ελευσινίας Δήμητρας· γιατί βέβαια, όπως και προηγουμένως έχω αναφέρει, στις Πλαταιές η μάχη έγινε ακριβώς δίπλα απ᾽ το ναό της Δήμητρας, και στη Μυκάλη κάτι παρόμοιο ήταν να γίνει.
[9.101.2] Κι η φήμη που τους ήρθε, πως είχε κερδηθεί η νίκη απ᾽ τους Έλληνες του Παυσανία, συμβαίνει ν᾽ ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα· γιατί η μάχη των Πλαταιών έγινε τις πρωινές ώρες της μέρας κιόλας, ενώ της Μυκάλης κατά το απόγευμα. Κι ότι συνέπεσε να γίνουν την ίδια μέρα του ίδιου μήνα αποκαλύφτηκε λίγο αργότερα, απ᾽ τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν.
[9.101.3] Και, προτού φτάσει η φήμη, τους κάτεχε τρομάρα, όχι τόσο για τη ζωή τους, όσο για τους Έλληνες, μήπως γονατίσει η Ελλάδα στην πάλη της με τον Μαρδόνιο. Μόλις όμως τους ήρθε φτερωτή αυτή η φήμη, οπωσδήποτε επιτάχυναν την επίθεσή τους. Λοιπόν, οι Έλληνες και οι βάρβαροι έμπαιναν με βιασύνη στη μάχη, γιατί το έπαθλο του αγώνα ήταν τα νησιά κι ο Ελλήσποντος.
[9.102.1] Λοιπόν οι Αθηναίοι κι όσοι είχαν παραταχτεί στην ίδια πτέρυγα μ᾽ αυτούς, κι έπιαναν περίπου το μισό μέτωπο, βάδιζαν στην ακρογιαλιά και σ᾽ ομαλό τόπο, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι κι όσοι είχαν παραταχτεί στην πτέρυγά τους, μέσ᾽ από χαράδρα και βουνά· κι ενώ αυτοί επιχειρούσαν ακόμη την κυκλωτική κίνηση, η άλλη πτέρυγα είχε κιόλας μπει στη μάχη.
[9.102.2] Λοιπόν, όσο ο φράχτης με τα γέρρα στεκόταν όρθιος, οι Πέρσες αντιστέκονταν κι αγωνίζονταν ως ίσοι με ίσους· απ᾽ τη στιγμή όμως που ο στρατός των Αθηναίων κι αυτών που βρίσκονταν στην πτέρυγά τους, για να έχουν να λένε πως δικό τους ήταν το κατόρθωμα κι όχι των Λακεδαιμονίων, φιλοτιμώντας ο ένας τον άλλο ρίχτηκαν στη μάχη με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, αποκεί και πέρα η εικόνα της μάχης διαφοροποιήθηκε πια.
[9.102.3] Γιατί, αφού άνοιξαν ρήγμα στον φράχτη με τα γέρρα, ρίχτηκαν, πυκνή φάλαγγα, εναντίον των Περσών· κι αυτοί, αφού πρόβαλαν αντίσταση και κράτησαν άμυνα για αρκετή ώρα, στο τέλος τράπηκαν σε φυγή προς το τείχος. Κι οι Αθηναίοι κι οι Κορίνθιοι κι οι Σικυώνιοι και οι Τροιζήνιοι (γιατί μ᾽ αυτή τη σειρά παρατάχτηκαν ο ένας στο πλευρό του άλλου), τους καταδίωκαν όλοι μαζί και χύθηκαν μες στο τείχος ταυτόχρονα με τους βαρβάρους. Κι όταν και το τείχος κυριεύτηκε, οι βάρβαροι έχασαν κάθε διάθεση για αγώνα και το ᾽βαλαν στα πόδια, όλοι οι άλλοι εκτός απ᾽ τους Πέρσες.
[9.102.4] Ωστόσο αυτοί σχημάτιζαν μικρές μονάδες κι έδιναν μάχη με τους Έλληνες που ολοένα ξεχύνονταν στο τείχος. Κι απ᾽ τους στρατηγούς των Περσών δύο γλίτωσαν, ενώ δύο σκοτώθηκαν· ο Αρταΰντης κι ο Ιθαμίτρης, στρατηγοί του ναυτικού γλιτώνουν, ενώ ο Μαρδόντης κι ο στρατηγός του πεζικού Τιγράνης σκοτώνονται πολεμώντας.
[9.103.1] Οι Πέρσες συνέχιζαν ακόμη να πολεμούν, όταν έφτασαν οι Λακεδαιμόνιοι κι οι άλλοι που ήταν στην πτέρυγά τους κι έδωσαν ένα χέρι κι αυτοί στην ολοκλήρωση της νίκης. Σ᾽ αυτή τη μάχη έπεσαν κι από τους Έλληνες πολλοί, προπάντων Σικυώνιοι κι ο στρατηγός τους Περίλαος.
[9.103.2] Κι οι Σάμιοι που είχαν επιστρατευτεί και βρίσκονταν στο στρατόπεδο των Μήδων κι είχαν αφοπλιστεί, με το που είδαν στην πρώτη φάση το ζυγό της μάχης να γέρνει πότε απ᾽ τη μια και πότε απ᾽ την άλλη μεριά, έκαναν ό,τι περνούσε απ᾽ το χέρι τους, θέλοντας να ενισχύσουν τους Έλληνες. Κι όταν οι υπόλοιποι Ίωνες είδαν τους Σαμίους να κάνουν την αρχή, έτσι λοιπόν κι αυτοί λιποτάχτησαν απ᾽ τους Πέρσες κι επιτέθηκαν εναντίον των βαρβάρων.
[9.104.1] Οι Πέρσες, για τη σωτηρία τους, είχαν δώσει διαταγή στους Μιλησίους να φρουρούν τα μονοπάτια, ώστε, αν τα πράματα πάρουν την τροπή που πράγματι πήραν, έχοντάς τους οδηγούς να φτάσουν σώοι στις κορυφές της Μυκάλης. Στους Μιλησίους λοιπόν είχαν αναθέσει αυτή την αποστολή και για το λόγο που είπαμε και για να μη τους παίξουν κανένα άσκημο παιχνίδι όντας μέσα στο στρατόπεδο· κι οι Μιλήσιοι έκαναν ακριβώς το αντίθετο απ᾽ ό,τι τους είχε διαταχτεί, οδηγώντας από άλλους δρόμους τους βαρβάρους που έφευγαν, που τους έστελναν στους εχθρούς· και τέλος, σκοτώνοντάς τους, αποδείχτηκαν οι πιο σκληροί εχθροί τους.
[9.105.1] Έτσι για δεύτερη φορά αποστάτησε η Ιωνία απ᾽ τους Πέρσες. Σ᾽ αυτή τη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες αρίστευσαν οι Αθηναίοι κι ανάμεσα στους Αθηναίους ο Ερμόλυκος, ο γιος του Ευθοίνου, πρωταθλητής στο παγκράτιο. Αυτό τον Ερμόλυκο λοιπόν αργότερα τον βρήκε ο θάνατος σε μάχη ανάμεσα σε Αθηναίους και Καρυστίους, στην Κύρνο της Καρυστίας, και τάφηκε στη Γεραιστό. Μετά απ᾽ τους Αθηναίους αρίστευσαν οι Κορίνθιοι κι οι Τροιζήνιοι κι οι Σικυώνιοι.
[9.106.1] Λοιπόν, όταν οι Έλληνες κατέσφαξαν τους περισσότερους απ᾽ τους βαρβάρους, άλλους την ώρα που έδιναν μάχη κι άλλους πάνω στη φυγή τους, πυρπόλησαν τα καράβια και το τείχος τους, σ᾽ όλη την έκτασή του, αφού προηγουμένως κουβάλησαν κι απόθεσαν στο γιαλό τα λάφυρα· μάλιστα βρήκαν και κάμποσες κασέλες με νομίσματα· κι αφού πυρπόλησαν το τείχος και τα καράβια, έκαναν πανιά απ᾽ εκεί.
[9.106.2] Και φτάνοντας στη Σάμο οι Έλληνες έκαναν σύσκεψη για να εκκενωθεί η Ιωνία και σε ποιά ελληνικά εδάφη, απ᾽ όσα αυτοί εξουσίαζαν, να εγκαταστήσουν τους Ίωνες, και ν᾽ αφήσουν την Ιωνία στα χέρια των βαρβάρων· γιατί τους φαινόταν πως τους είναι αδύνατο να προστατεύουν τους Ίωνες φρουρώντας αιωνίως τη χώρα τους, ειδάλλως, αν αυτοί δεν τους προστάτευαν, πως δεν είχαν καμιά ελπίδα οι Ίωνες να ξεμπλέξουν με τους Πέρσες με γέλια και χαρές.
[9.106.3] Γι᾽ αυτό το ζήτημα οι ηγέτες των Πελοποννησίων είχαν τη γνώμη να ξεσηκώσουν με τη βία απ᾽ τις παραλιακές αποικίες τους Έλληνες που ανήκαν στις φυλές που μήδισαν και να δώσουν αυτά τα μέρη στους Ίωνες, για να εγκατασταθούν· αλλά οι Αθηναίοι διαφώνησαν ριζικά να εκκενωθεί η Ιωνία και οι Πελοποννήσιοι ν᾽ αποφασίζουν για τις δικές τους αποικίες· και καθώς αυτοί εξέφρασαν την έντονη αντίρρησή τους, οι Λακεδαιμόνιοι δεν επέμειναν στη γνώμη τους.
[9.106.4] Κι έτσι οι Έλληνες συμπεριέλαβαν στη συμμαχία τους τούς Σαμίους και τους Χίους και τους Λεσβίους και τους άλλους νησιώτες που τύχαινε να βρίσκονται στο εκστρατευτικό σώμα τους, αφού τους έδεσαν με εγγυήσεις και με όρκους ότι θα μείνουν σταθεροί και δε θα παρασπονδήσουν. Κι αφού τους έδεσαν με όρκους, έκαναν πανιά για να παν να διαλύσουν τις γέφυρες, γιατί έλπιζαν πως θα τις βρουν ακόμη στη θέση τους.
[9.107.1] Λοιπόν αυτοί αρμένιζαν για τον Ελλήσποντο· κι απ᾽ τους βαρβάρους όσοι σώθηκαν με τη φυγή και είχαν στριμωχτεί στις κορυφές της Μυκάλης, κι ήταν κάτι λίγοι, μπήκαν στο δρόμο για τις Σάρδεις· και στο δρόμο, ενώ συνέχιζαν την πορεία τους, ο Μασίστης, ο γιος του Δαρείου, που τυχαία παραβρέθηκε στην πανωλεθρία τους, περιέλουζε με κακολογίες τον στρατηγό Αρταΰντη, κι ανάμεσα στ᾽ άλλα τού είπε πως, με τον τρόπο που άσκησε τα καθήκοντά του ως στρατηγός, φάνηκε πιο δειλός κι από γυναίκα· και πως του άξιζε κάθε κακοποίηση για το κακό που προξένησε στον βασιλιά και στο κράτος του. Λοιπόν, για τους Πέρσες δεν υπάρχει χειρότερη βρισιά απ᾽ το να σ᾽ αποκαλέσουν πιο δειλό κι από γυναίκα.
[9.107.2] Κι ο άλλος —δεν άκουσε και λίγα ο άνθρωπος— βγάζει απ᾽ τη θήκη τον ακινάκη, θέλοντας να σκοτώσει τον Μασίστη. Αλλά ο Ξεναγόρας, ο γιος του Πραξιλάου, πολίτης της Αλικαρνασσού, τον αντιλήφτηκε να κινείται απειλητικά και, καθώς στεκόταν πίσω ακριβώς απ᾽ τον Αρταΰντη, τον αδράχνει απ᾽ τη μέση, τον σηκώνει ψηλά και τον βροντά καταγής· και πάνω σ᾽ αυτά οι σωματοφύλακες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στον Μασίστη.
[9.107.3] Κι αν τα ᾽κανε αυτά ο Ξεναγόρας, ήταν γιατί ήθελε να εξασφαλίσει την εύνοια του ίδιου του Μασίστη και του Ξέρξη, με το να σώσει τη ζωή του αδερφού του· και γι᾽ αυτή του την πράξη ο Ξεναγόρας διορίστηκε απ᾽ τον βασιλιά διοικητής όλης της Κιλικίας. Λοιπόν ο στρατός αυτός στην πορεία του δε συνάντησε τίποτ᾽ άλλο έξω απ᾽ αυτό κι έφτασε στις Σάρδεις. Στις Σάρδεις τώρα τύχαινε να βρίσκεται ο βασιλιάς απ᾽ εκείνη τη μέρα που έφτασε φεύγοντας απ᾽ την Αθήνα, ύστερ᾽ απ᾽ την πανωλεθρία του στη ναυμαχία.
[9.108.1] Τότε λοιπόν έμενε στις Σάρδεις κι ερωτεύτηκε τη γυναίκα του Μασίστη, που κι αυτή έμενε εκεί. Και καθώς με τα μηνύματα που της έστελνε δεν μπορούσε να την καταφέρει κι ούτε κατέφευγε σε βία αποφεύγοντας να φέρει σε δύσκολη θέση τον αδερφό του τον Μασίστη (σ᾽ αυτό είχε τα θάρρη της κι η γυναίκα· γιατί το ᾽ξερε καλά πως δε θ᾽ ασκηθεί βία εναντίον της), τότε λοιπόν ο Ξέρξης, μη έχοντας άλλο τρόπο, βάζει μπρος γάμο του γιου του Δαρείου με τη θυγατέρα του Μασίστη κι αυτής της γυναίκας, ελπίζοντας να την κάνει ευκολότερα δική του ύστερ᾽ απ᾽ αυτό το συνοικέσιο.
[9.108.2] Κι αφού έκανε τους αρραβώνες κι όσα συνηθίζονται, πήρε το δρόμο του γυρισμού για τα Σούσα. Κι όταν έφτασε εκεί κι οδήγησε στο παλάτι του τη νύφη που ήταν για τον Δαρείο, έτσι λοιπόν του πέρασε ο έρωτας για τη γυναίκα του Μασίστη κι η καρδιά του πέταξε αλλού· ερωτεύτηκε τη γυναίκα του Δαρείου και θυγατέρα του Μασίστη, κι εκείνη του δόθηκε· τη γυναίκα αυτή την έλεγαν Αρταΰντη.
[9.109.1] Όμως με τον καιρό τα πάντα βγήκαν στη φόρα με τον εξής τρόπο· η Άμηστρις, η γυναίκα του Ξέρξη, έβγαλε απ᾽ τον αργαλειό μεγάλο επανωφόρι, πολύχρωμο κι αξιοθέατο και το δίνει στον Ξέρξη. Κι αυτός ευφράνθηκε μ᾽ αυτό, το φορά και πηγαίνει στην Αρταΰντη.
[9.109.2] Την ευφράνθηκε κι εκείνην και την προτρέπει να ζητήσει όποιο δώρο θέλει να της κάνει για τις στιγμές που του χάρισε· φτάνει να ζητήσει, της είπε, το καθετί και θα το έχει. Κι εκείνη, γιατί ήταν να τη βρουν συμφορές κι αυτήν κι όλο το σπιτικό της, αποκρίθηκε στον Ξέρξη: «Θα μου δώσεις ό,τι κι αν σου ζητήσω;» κι εκείνος, πιστεύοντας πως εκείνη θα του ζητήσει ό,τι άλλο, υπόσχεται και δίνει όρκο. Κι αυτή, μόλις εκείνος ορκίστηκε, ζητά με θράσος το πανωφόρι.
[9.109.3] Κι ο Ξέρξης και τί δεν έβαλε σ᾽ ενέργεια αποφεύγοντας να της το δώσει, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά επειδή φοβόταν την Άμηστρη, μήπως —αφού κι από πριν εκείνη είχε ψυλλιαστεί τί τρέχει— τώρα βγουν στη φόρα οι προκοπές του· αλλά της έδινε πολιτείες και χρυσάφι αρίφνητο και στρατό, που μονάχα αυτή θα είχε στις διαταγές της (κι ο στρατός είναι κατεξοχήν περσικό δώρο). Μ᾽ όλ᾽ αυτά όμως δεν την έπειθε και τέλος της δίνει το πανωφόρι. Κι αυτή, καταχαρούμενη με το δώρο, το φορούσε και καμάρωνε.
[9.110.1] Και η Άμηστρις μαθαίνει πως αυτή το έχει· και μαθαίνοντάς το δεν ένιωσε μίσος γι᾽ αυτή τη γυναίκα, αλλά, με την ιδέα πως η μητέρα της έχει το φταίξιμο και βρίσκεται πίσω απ᾽ αυτά, μελετούσε εξόντωση της γυναίκας του Μασίστη.
[9.110.2] Παραφύλαξε λοιπόν την ώρα που ο άντρας της, ο Ξέρξης, παραθέτει βασιλικό δείπνο (κι αυτό το δείπνο το προσφέρουν μια φορά το χρόνο, στα γενέθλια του βασιλιά, και λέγεται στα περσικά «τυκτά», στην ελληνική γλώσσας «τέλειον»)· είναι η μέρα που ο βασιλιάς πλένει το κεφάλι του με ανθόνερο, μονάχα τότε, και κάνει τα δώρα του στους Πέρσες· λοιπόν η Άμηστρις παραφύλαξε αυτή τη μέρα και ζητά απ᾽ τον Ξέρξη να της κάνει δώρο τη γυναίκα του Μασίστη.
[9.110.3] Κι αυτός το βρήκε ανήκουστο κι απάνθρωπο, απ᾽ τη μια να παραδώσει τη γυναίκα του αδερφού του κι απ᾽ την άλλη, ενώ δεν ήταν από δικό της σφάλμα αυτή η ιστορία· γιατί κατάλαβε το λόγο για τον οποίο την ήθελε η Άμηστρις.
[9.111.1] Στο τέλος όμως, καθώς εκείνη επέμενε και καλά στο αίτημά της και τα χέρια του ήταν δεμένα απ᾽ το έθιμο (δηλαδή, στην τελετή του βασιλικού δείπνου δεν υπάρχει περίπτωση να μην ικανοποιηθεί το αίτημα που υποβλήθηκε), με βαριά καρδιά λέγει το ναι και, αφού έκανε την παραχώρηση, ενεργεί ως εξής: στην Άμηστρη δίνει το ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει, κι απ᾽ την άλλη στέλνει και καλεί τον αδερφό του και του λέει τα εξής:
[9.111.2] «Μασίστη, εσύ είσαι γιος του Δαρείου και αδερφός μου, κι επίσης είσαι και άνδρας με αρετή· λοιπόν, τη γυναίκα αυτή με την οποία συζείς παράτησέ την κι εγώ στη θέση της σου δίνω τη θυγατέρα μου· ζήσε μαζί της· κι αυτήν που έχεις τώρα, γιατί δεν την εγκρίνω εγώ, παύσε να την έχεις γυναίκα».
[9.111.3] Κι ο Μασίστης έμεινε με το στόμα ανοιχτό μ᾽ αυτά που άκουσε κι αποκρίθηκε: «Άρχοντά μου, τί χαμένα λόγια είναι αυτά που λες, προστάζοντάς με, τη γυναίκα που μου χάρισε παλικάρια και θυγατέρες, απ᾽ τις οποίες τη μια εσύ την έκανες νύφη σου στο γιο σου, τη γυναίκα που αγαπώ μ᾽ όλη μου την καρδιά, με προστάζεις να τη διώξω απ᾽ το σπίτι μου και να παντρευτώ τη θυγατέρα σου;
[9.111.4] Όσο για μένα, βασιλιά μου, το θεωρώ πολύ σπουδαίο που μ᾽ έχεις άξιο για τη θυγατέρα σου, όμως δε θα κάνω ούτε το ένα ούτε το άλλο απ᾽ αυτά. Κι απ᾽ τη μεριά σου, με κανέναν τρόπο μην εκβιάζεις τη συγκατάθεσή μου· αλλά για τη θυγατέρα σου θα βρεθεί κάποιος άλλος καθόλου κατώτερος από μένα, κι εμένα άφησέ με να ζω με τη γυναίκα μου».
[9.111.5] Αυτός έτσι του αποκρίθηκε κι ο Ξέρξης έξω φρενών του λέει τα εξής: «Μασίστη, είσαι πια ξοφλημένος· γιατί τώρα πια ούτε θα σου έδινα γυναίκα τη θυγατέρα μου ούτε θα συζήσεις με την άλλη αποδώ και πέρα, για να μάθεις να δέχεσαι τα δώρα που σου δίνουν». Κι εκείνος, ύστερ᾽ απ᾽ όσα άκουσε, βγήκε έξω αφού είπε μόνο αυτά: «Άρχοντά μου, δε με ξέκανες ακόμα».
[9.112.1] Και σ᾽ αυτό το μεταξύ που ο Ξέρξης συνομιλούσε με τον αδερφό του, η Άμηστρις έστειλε και κάλεσε τους σωματοφύλακες του Ξέρξη και κατακρεούργησε τη γυναίκα του Μασίστη· έκοψε τα βυζιά της και τα πέταξε στα σκυλιά, έκοψε και τη μύτη και τ᾽ αυτιά και τα χείλη και τη γλώσσα της κι ύστερα την έστειλε στο σπίτι της κατακρεουργημένη.
[9.113.1] Κι ο Μασίστης, μη έχοντας ακούσει ακόμη τίποτε απ᾽ αυτά, αλλά με το προαίσθημα ότι κάτι κακό τού συμβαίνει, τρέχοντας μπαίνει με ορμή στο σπίτι του. Κι αντικρίζοντας τη γυναίκα του κατακρεουργημένη, χωρίς να χάσει στιγμή κάνει συμβούλιο με τα παιδιά του και κατόπι πήρε το δρόμο για τα Βάκτρα μαζί με τους γιους του και κάμποσους άλλους, για να σηκώσει σ᾽ επανάσταση τη σατραπεία των Βάκτρων και να κάνει το μεγαλύτερο κακό στον βασιλιά.
[9.113.2] Κάτι που θα γινόταν, κατά τη γνώμη μου, αν βέβαια προλάβαινε ν᾽ ανεβεί στη χώρα των Βακτρίων και των Σακών· γιατί και τον αγαπούσαν οι λαοί τους κι ήταν αντιβασιλέας στα Βάκτρα. Αλλά βέβαια ο Ξέρξης, μαθαίνοντας αυτές του τις κινήσεις, έστειλε στρατό εναντίον του όσο ακόμα εκείνος βρισκόταν στο δρόμο και σκότωσε και τον ίδιο και τους γιους του και τον στρατό του. Αυτή λοιπόν την εξέλιξη είχε ο έρωτας του Ξέρξη κι έτσι πέθανε ο Μασίστης.
[9.114.1] Οι Έλληνες τώρα, που απ᾽ τη Μυκάλη έβαλαν πλώρη για τον Ελλήσποντο, αρχικά έμειναν αγκυροβολημένοι στον κόλπο του Λεκτού, καθώς αποκλείστηκαν απ᾽ τους ανέμους, κι αποκεί έφτασαν στην Άβυδο και βρήκαν διαλυμένες τις γέφυρες που πίστευαν πως θα τις έβρισκαν ακόμη στη θέση τους, κι αυτός ήταν κυρίως ο λόγος για τον οποίο έφτασαν στον Ελλήσποντο.
[9.114.2] Οι Πελοποννήσιοι λοιπόν που περιστοίχιζαν τον Λεωτυχίδα αποφάσισαν να γυρίσουν με τα καράβια τους στην Ελλάδα, αλλά οι Αθηναίοι κι ο στρατηγός τους Ξάνθιππος να παραμείνουν εκεί και να επιχειρήσουν εισβολή στη Χερσόνησο. Κι οι άλλοι έφυγαν με τα καράβια τους, ενώ οι Αθηναίοι πέρασαν απ᾽ την Άβυδο στη Χερσόνησο και πολιορκούσαν τη Σηστό.
[9.115.1] Εκεί, στη Σηστό, επειδή διέθετε το ισχυρότερο τείχος απ᾽ όλες τις πόλεις της περιοχής αυτής, συγκεντρώθηκαν, μόλις ακούστηκε πως οι Έλληνες εμφανίστηκαν στον Ελλήσποντο, κι οι φρουρές των άλλων γειτονικών πόλεων και πρώτιστα ο Πέρσης Οιόβαζος απ᾽ την πόλη Καρδία, που είχε μεταφέρει εκεί τα παλαμάρια απ᾽ τις γέφυρες. Στη Σηστό κατοικούσαν οι εντόπιοι Αιολείς και μαζί τους βρίσκονταν εκεί και Πέρσες και μεγάλο πλήθος απ᾽ τους άλλους συμμάχους τους.
[9.116.1] Και τύραννος αυτής της σατραπείας ήταν ο τοποτηρητής του Ξέρξη Αρταΰκτης, Πέρσης βέβαια, αλλά σκληρός κι αλλοπρόσαλλος, που και τον βασιλιά Ξέρξη, όταν εκστράτευσε εναντίον της Αθήνας, τον εξαπάτησε και σφετερίστηκε τον θησαυρό του Πρωτεσιλάου, του γιου του Ιφίκλου, στον Ελαιούντα.
[9.116.2] Γιατί στον Ελαιούντα της Χερσονήσου βρίσκεται τάφος του Πρωτεσιλάου και γύρω του τέμενος, όπου υπήρχαν πολλά χρήματα και χρυσά κι ασημένια ποτήρια και χάλκινα σκεύη και φορεσιές κι άλλα τάματα, που τα σύλησε ο Αρταΰκτης, καθώς του έδωσε το ελεύθερο ο βασιλιάς. Και παραπλάνησε τον Ξέρξη μιλώντας έτσι:
[9.116.3] «Άρχοντά μου, εδώ βρίσκεται το σπίτι ενός Έλληνα, που εκστρατεύοντας εναντίον της χώρας σου βρήκε δίκαιη τιμωρία και σκοτώθηκε. Δώσε μου το σπίτι του, για να γίνει μάθημα στον καθένα να μην εκστρατεύει εναντίον της χώρας σου». Μ᾽ αυτά τα λόγια δε δυσκολεύτηκε να πείσει τον Ξέρξη να του δώσει «το σπίτι ενός ανθρώπου», καθώς δεν του πέρασε καθόλου η υποψία τί είχε στο νου του εκείνος. Και, λέγοντας ότι ο Πρωτεσίλαος εκστράτευσε εναντίον της χώρας του βασιλιά, νά τί εννοούσε: οι Πέρσες θεωρούν ότι ολόκληρη η Ασία είναι κτήμα δικό τους και του βασιλιά που με διαδοχή κατέχει το θρόνο, συνεχώς. Κι αφού ο Ξέρξης του έκανε την παραχώρηση, έβγαλε τον θησαυρό από τον Ελαιούντα και τον κουβάλησε στη Σηστό κι έσπερνε το τέμενος και το εκμεταλλευόταν· και κάθε φορά που ο ίδιος του πήγαινε στον Ελαιούντα, έσμιγε με γυναίκες στο άδυτο του ναού. Τότε λοιπόν πολιορκήθηκε απ᾽ τους Αθηναίους χωρίς να έχει προετοιμαστεί για πολιορκία κι ούτε που περίμενε να του έρθουν οι Έλληνες· κι έτσι έπεσαν επάνω του προτού πάρει τα μέτρα του.
[9.117.1] Και καθώς ήρθε το φθινόπωρο κι η πολιορκία κρατούσε, οι Αθηναίοι βαρυγκομούσαν, και επειδή βρίσκονταν μακριά απ᾽ την πόλη τους και επειδή δεν μπορούσαν να κυριέψουν το τείχος. Λοιπόν, ζητούσαν απ᾽ τους στρατηγούς να τους πάρουν αποκεί και να γυρίσουν πίσω· εκείνοι όμως αρνήθηκαν να το κάνουν, πριν κυριέψουν την πόλη ή τους ανακαλέσουν με κοινή απόφαση οι συμπολίτες τους. Κι έτσι το πήραν απόφαση να μείνουν στη θέση τους.
[9.118.1] Κι η εξαθλίωση των πολιορκημένων είχε φτάσει πια στο απροχώρητο, έτσι που έβραζαν τα πετσιά από τ᾽ ανάκλιντρα και τα έτρωγαν. Κι όταν τους έλειψαν κι αυτά, νύχτα τότε απέδρασαν κι έγιναν καπνός οι Πέρσες με τον Αρταΰκτη και τον Οιόβαζο, αφού κατέβηκαν απ᾽ την πίσω μεριά των τειχών, στο πιο έρημο από εχθρούς μέρος.
[9.118.2] Κι όταν ξημέρωσε, οι Χερσονησίτες ανέβηκαν στους πύργους και με σινιάλα ανακοίνωσαν στους Αθηναίους το τί είχε συμβεί και τους άνοιξαν τις πύλες του τείχους. Κι εκείνοι, οι περισσότεροι, πήραν να καταδιώκουν τον εχθρό, ενώ οι υπόλοιποι κυρίευαν την πόλη.
[9.119.1] Λοιπόν τον Οιόβαζο, που φεύγοντας έφτασε στη Θράκη, τον έπιασαν οι Θράκες Αψίνθιοι και τον θυσίασαν στο θεό του τόπου τους, τον Πλείστωρο, με τα δικά τους έθιμα, ενώ τους στρατιώτες του τους σκότωσαν με τον συνηθισμένο τρόπο.
[9.119.2] Κι οι άντρες του Αρταΰκτη, που τελευταίοι κίνησαν να φύγουν, καθώς ο εχθρός τούς πρόλαβε λίγο πιο πέρα απ᾽ τους Αιγός ποταμούς, έδωσαν μάχη για τη ζωή τους, που κράτησε πολλές ώρες, κι άλλοι τους σκοτώθηκαν κι άλλοι πιάστηκαν ζωντανοί. Αυτούς λοιπόν αλυσοδεμένους οι Έλληνες τους οδήγησαν στη Σηστό, κι ανάμεσά τους και τον Αρταΰκτη δεμένο, τον ίδιο και το γιο του.
[9.120.1] Κι ενός απ᾽ τους δεσμοφύλακες, λένε οι Χερσονησίτες, ενώ έψηνε καπνιστά ψάρια, του συνέβη το εξής πρωτάκουστο: τα καπνιστά ψάρια που ήταν πάνω στη φωτιά πήραν να χοροπηδούν και να σπαρταρούν σαν ψάρια που εκείνη τη στιγμή βγήκαν απ᾽ το δίχτυ.
[9.120.2] Κι ο κόσμος μαζεύτηκε γύρω του κι έμεναν με το στόμα ανοιχτό, όμως ο Αρταΰκτης, μόλις είδε το πρωτάκουστο φαινόμενο, κάλεσε αυτόν που έψηνε τα καπνιστά ψάρια και του είπε: «Ξένε Αθηναίε, μην έχεις κανένα φόβο γι᾽ αυτό το παράδοξο· γιατί δεν έχει να κάνει μ᾽ εσένα, αλλά σ᾽ εμένα στέλνει μήνυμα ο Πρωτεσίλαος, ο ημίθεος του Ελαιούντα, ότι, και πεθαμένος και ταριχευμένος που είναι, οι θεοί τού δίνουν δύναμη να πάρει εκδίκηση απ᾽ τον αδικητή του.
[9.120.3] Λοιπόν τώρα είμαι πρόθυμος να καταθέσω τα εξής λύτρα: στη θέση των θησαυρών που πήρα απ᾽ το ναό, να καταθέσω στο θεό εκατό τάλαντα, και τη ζωή μου και τη ζωή του γιου μου θα την εξαγοράσω δίνοντας διακόσια τάλαντα στους Αθηναίους, αν σωθώ».
[9.120.4] Μ᾽ αυτές τις υποσχέσεις δεν έπειθε τον στρατηγό Ξάνθιππο· γιατί οι κάτοικοι του Ελαιούντα, θέλοντας να πάρουν εκδίκηση για τον Πρωτεσίλαο, του ζητούσαν να τον αποτελειώσει, κι η σκέψη του στρατηγού πορευόταν στην ίδια κατεύθυνση. Κι αφού τον πήραν και τον πήγαν στο ακρωτήριο, όπου ο Ξέρξης έδεσε τις πλωτές γέφυρες (κι άλλοι λένε στο λόφο που υψώνεται πάνω απ᾽ την πόλη της Μαδύτου), τον κρέμασαν ψηλά καρφωμένο σε σανίδες, ενώ το γιο του τον σκότωσαν μπροστά στα μάτια του Αρταΰκτη με λιθοβολισμό.
[9.121.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την επιχείρησή τους γύρισαν με τα καράβια τους στην Ελλάδα κουβαλώντας μαζί τους και τα άλλα λάφυρα, και πρώτ᾽ απ᾽ όλα τα παλαμάρια απ᾽ τις γέφυρες, για να τ᾽ αφιερώσουν στους ναούς. Κι αυτό το χρόνο δεν είχαμε, πέρ᾽ απ᾽ αυτά, κανένα άλλο γεγονός.
[9.122.1] Λοιπόν, πρόγονος αυτού του Αρταΰκτη, που τον κρέμασαν ψηλά, είναι ο Αρτεμβάρης, αυτός που ανέπτυξε στους Πέρσες μια πρόταση που εκείνοι την υιοθέτησαν και τη μετέφεραν στον Κύρο σαν δική τους· η πρόταση ήταν η ακόλουθη:
[9.122.2] «Αφού ο Ζευς δίνει την ηγεμονία στο έθνος των Περσών, κι ανάμεσα στους Πέρσες σ᾽ εσένα, Κύρε, αφού εκθρόνισε τον Αστυάγη, εμπρός τώρα, γιατί η γη που ορίζουμε είναι λίγη, κι αυτή τραχιά, ας μεταναστεύσουμε απ᾽ αυτή κι ας πάρουμε άλλη, καλύτερη. Κι υπάρχουν πολλές γειτονικές χώρες και πολλές πιο απόμακρες· αν πάρουμε μια απ᾽ αυτές, ο κόσμος θα μας αντικρίζει με μεγαλύτερο θαυμασμό. Τί πιο φυσικό για ένα έθνος που ασκεί την εξουσία από το να ενεργεί μ᾽ αυτό τον τρόπο; γιατί πότε άλλοτε θα έχουμε την ευκαιρία, αν όχι τώρα, που κυβερνούμε πολλούς λαούς κι ολόκληρη την Ασία;».
[9.122.3] Ο Κύρος τ᾽ άκουσε αυτά και δεν έδειξε να εντυπωσιάζεται απ᾽ την πρόταση, αλλά τους παρακινούσε να την εφαρμόσουν· όμως, συνεχίζοντας τις συμβουλές του, τους παρακινούσε να ετοιμάζονται να παύσουν πια να είναι ηγέτες, και να ζήσουν υπήκοοι σε άλλους· επειδή συνήθως, είπε, η θηλυκή γη βγάζει εκθηλυμένους άντρες· γιατί δε γίνεται απ᾽ την ίδια γη να βλασταίνουν και το ένα και το άλλο, και καρποί θαυμαστοί και άντρες με πολεμική αρετή.
[9.122.4] Μ᾽ αυτά οι Πέρσες κατάλαβαν την πλάνη τους κι αποσύρθηκαν γρήγορα γρήγορα, μια και η γνώμη τους αποδείχτηκε κατώτερη απ᾽ τη γνώμη του Κύρου, και προτίμησαν να είναι αφέντες ζώντας σε φτωχή γη παρά να καλλιεργούν πεδιάδα και να είναι δούλοι άλλων.