diaforos

[9.1.1] Μαρδόνιος δέ, ὥς οἱ ἀπονοστήσας Ἀλέξανδρος τὰ παρὰ Ἀθηναίων ἐσήμηνε, ὁρμηθεὶς ἐκ Θεσσαλίης ἦγε τὴν στρατιὴν σπουδῇ ἐπὶ τὰς Ἀθήνας· ὅκου δὲ ἑκάστοτε γίνοιτο, τούτους παρελάμβανε. τοῖσι δὲ Θεσσαλίης ἡγεομένοισι οὔτε τὰ πρὸ τοῦ πεπρηγμένα μετέμελε οὐδὲν πολλῷ τε μᾶλλον ἐπῆγον τὸν Πέρσην, καὶ συμπροέπεμψέ τε Θώρηξ ὁ Ληρισαῖος Ξέρξην φεύγοντα καὶ τότε ἐκ τοῦ φανεροῦ παρῆκε Μαρδόνιον ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα.




[9.2.1] ἐπεὶ δὲ πορευόμενος γίνεται ὁ στρατὸς ἐν Βοιωτοῖσι, οἱ Θηβαῖοι κατελάμβανον τὸν Μαρδόνιον καὶ συνεβούλευον αὐτῷ λέγοντες ὡς οὐκ εἴη χῶρος ἐπιτηδεότερος ἐνστρατοπεδεύεσθαι ἐκείνου, οὐδὲ ἔων ἰέναι ἑκαστέρω, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἱζόμενον ποιέειν ὅκως ἀμαχητὶ τὴν πᾶσαν Ἑλλάδα καταστρέψεται.


[9.2.2] κατὰ μὲν γὰρ τὸ ἰσχυρὸν Ἕλληνας ὁμοφρονέοντας, οἵ περ καὶ πάρος ταὐτὰ ἐγίνωσκον, χαλεπὰ εἶναι περιγίνεσθαι καὶ ἅπασι ἀνθρώποισι· Εἰ δὲ ποιήσεις τὰ ἡμεῖς παραινέομεν, ἔφασαν λέγοντες, ἕξεις ἀπόνως ἅπαντα τὰ ἐκείνων ἰσχυρὰ βουλεύματα.



[9.2.3] πέμπε χρήματα ἐς τοὺς δυναστεύοντας ἄνδρας ἐν τῇσι πόλισι, πέμπων δὲ τὴν Ἑλλάδα διαστήσεις· ἐνθεῦτεν δὲ τοὺς μὴ τὰ σὰ φρονέοντας ῥηιδίως μετὰ τῶν στασιωτέων καταστρέψεαι.


[9.3.1] οἱ μὲν ταῦτα συνεβούλευον, ὁ δὲ οὐκ ἐπείθετο, ἀλλά οἱ δεινός τις ἐνέστακτο ἵμερος τὰς Ἀθήνας δεύτερα ἑλεῖν, ἅμα μὲν ὑπ᾽ ἀγνωμοσύνης, ἅμα δὲ πυρσοῖσι διὰ νήσων ἐδόκεε βασιλέϊ δηλώσειν ἐόντι ἐν Σάρδισι ὅτι ἔχοι Ἀθήνας.




[9.3.2] ὃς οὐδὲ τότε ἀπικόμενος ἐς τὴν Ἀττικὴν εὗρε τοὺς Ἀθηναίους, ἀλλ᾽ ἔν τε Σαλαμῖνι τοὺς πλείστους ἐπυνθάνετο εἶναι ἔν τε τῇσι νηυσί, αἱρέει τε ἔρημον τὸ ἄστυ. ἡ δὲ βασιλέος αἵρεσις ἐς τὴν ὑστέρην τὴν Μαρδονίου ἐπιστρατηίην δεκάμηνος ἐγένετο.


[9.4.1] ἐπεὶ δὲ ἐν Ἀθήνῃσι ἐγένετο ὁ Μαρδόνιος, πέμπει ἐς Σαλαμῖνα Μουρυχίδην ἄνδρα Ἑλλησπόντιον φέροντα τοὺς αὐτοὺς λόγους τοὺς καὶ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδὼν τοῖσι Ἀθηναίοισι διεπόρθμευσε.

[9.4.2] ταῦτα δὲ τὸ δεύτερον ἀπέστελλε προέχων μὲν τῶν Ἀθηναίων οὐ φιλίας γνώμας, ἐλπίσας δέ σφεας ὑπήσειν τῆς ἀγνωμοσύνης, ὡς δοριαλώτου ἐούσης πάσης τῆς Ἀττικῆς χώρης καὶ ἐούσης ὑπ᾽ ἑωυτῷ. τούτων μὲν εἵνεκα ἀπέπεμψε Μουρυχίδην ἐς Σαλαμῖνα·


[9.5.1] ὁ δὲ ἀπικόμενος ἐπὶ τὴν βουλὴν ἔλεγε τὰ παρὰ Μαρδονίου. τῶν δὲ βουλευτέων Λυκίδης εἶπε γνώμην ὥς οἱ ἐδόκεε ἄμεινον εἶναι δεξαμένους τὸν λόγον τόν σφι Μουρυχίδης προσφέρει ἐξενεῖκαι ἐς τὸν δῆμον.



[9.5.2] ὁ μὲν δὴ ταύτην τὴν γνώμην ἀπεφαίνετο, εἴτε δὴ δεδεγμένος χρήματα παρὰ Μαρδονίου, εἴτε καὶ ταῦτά οἱ ἑάνδανε· Ἀθηναῖοι δὲ αὐτίκα δεινὸν ποιησάμενοι, οἵ τε ἐκ τῆς βουλῆς καὶ οἱ ἔξωθεν, ὡς ἐπύθοντο, περιστάντες Λυκίδην κατέλευσαν βάλλοντες, τὸν δὲ Ἑλλησπόντιον [Μουρυχίδην] ἀπέπεμψαν ἀσινέα.


[9.5.3] γενομένου δὲ θορύβου ἐν τῇ Σαλαμῖνι περὶ τὸν Λυκίδην, πυνθάνονται τὸ γινόμενον αἱ γυναῖκες τῶν Ἀθηναίων, διακελευσαμένη δὲ γυνὴ γυναικὶ καὶ παραλαβοῦσα ἐπὶ τὴν Λυκίδεω οἰκίην ἤισαν αὐτοκελέες, καὶ κατὰ μὲν ἔλευσαν αὐτοῦ τὴν γυναῖκα, κατὰ δὲ τὰ τέκνα.


[9.6.1] ἐς δὲ τὴν Σαλαμῖνα διέβησαν οἱ Ἀθηναῖοι ὧδε· ἕως μὲν προσεδέκοντο ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατὸν ἥξειν τιμωρήσοντά σφι, οἱ δὲ ἔμενον ἐν τῇ Ἀττικῇ· ἐπεὶ δὲ οἱ μὲν μακρότερα καὶ σχολαίτερα ἐποίεον, ὁ δὲ ἐπιὼν καὶ δὴ ἐν τῇ Βοιωτίῃ ἐλέγετο εἶναι, οὕτω δὴ ὑπεξεκομίσαντό τε πάντα καὶ αὐτοὶ διέβησαν ἐς Σαλαμῖνα, ἐς Λακεδαίμονά τε ἔπεμπον ἀγγέλους ἅμα μὲν μεμψομένους τοῖσι Λακεδαιμονίοισι ὅτι περιεῖδον ἐσβαλόντα τὸν βάρβαρον ἐς τὴν Ἀττικὴν ἀλλ᾽ οὐ μετὰ σφέων ἠντίασαν ἐς τὴν Βοιωτίην, ἅμα δὲ ὑπομνήσοντας ὅσα σφι ὑπέσχετο ὁ Πέρσης μεταβαλοῦσι δώσειν, προεῖπαί τε ὅτι εἰ μὴ ἀμυνεῦσι Ἀθηναίοισι, ὡς καὶ αὐτοί τινα ἀλεωρὴν εὑρήσονται.




[9.7.1] οἱ γὰρ δὴ Λακεδαιμόνιοι ὅρταζόν τε τοῦτον τὸν χρόνον καί σφι ἦν Ὑακίνθια, περὶ πλείστου δ᾽ ἦγον τὰ τοῦ θεοῦ πορσύνειν· ἅμα δὲ τὸ τεῖχός σφι, τὸ ἐν τῷ Ἰσθμῷ ἐτείχεον, καὶ ἤδη ἐπάλξις ἐλάμβανε. ὡς δὲ ἀπίκοντο ἐς τὴν Λακεδαίμονα οἱ ἄγγελοι οἱ ἀπ᾽ Ἀθηνέων, ἅμα ἀγόμενοι ἔκ τε Μεγάρων ἀγγέλους καὶ ἐκ Πλαταιέων, ἔλεγον τάδε ἐπελθόντες ἐπὶ τοὺς ἐφόρους·


[9.7α.1] Ἔπεμψαν ἡμέας Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἡμῖν βασιλεὺς ὁ Μήδων τοῦτο μὲν τὴν χώρην ἀποδιδοῖ, τοῦτο δὲ συμμάχους ἐθέλει ἐπ᾽ ἴσῃ τε καὶ ὁμοίῃ ποιήσασθαι ἄνευ τε δόλου καὶ ἀπάτης, ἐθέλει δὲ καὶ ἄλλην χώρην πρὸς τῇ ἡμετέρῃ διδόναι, τὴν ἂν αὐτοὶ ἑλώμεθα.

[9.7α.2] ἡμεῖς δὲ Δία τε Ἑλλήνιον αἰδεσθέντες καὶ τὴν Ἑλλάδα δεινὸν ποιεύμενοι προδοῦναι οὐ καταινέσαμεν ἀλλ᾽ ἀπειπάμεθα, καίπερ ἀδικεόμενοι ὑπ᾽ Ἑλλήνων καὶ καταπροδιδόμενοι ἐπιστάμενοί τε ὅτι κερδαλεώτερόν ἐστι ὁμολογέειν τῷ Πέρσῃ μᾶλλον ἤ περ πολεμέειν· οὐ μὲν οὐδὲ ὁμολογήσομεν ἑκόντες εἶναι. καὶ τὸ μὲν ἀπ᾽ ἡμέων οὕτω ἀκίβδηλον νέμεται ἐπὶ τοὺς Ἕλληνας·



[9.7β.1] ὑμεῖς δὲ ἐς πᾶσαν ἀρρωδίην τότε ἀπικόμενοι μὴ ὁμολογήσωμεν τῷ Πέρσῃ, ἐπείτε ἐξεμάθετε τὸ ἡμέτερον φρόνημα σαφέως, ὅτι οὐδαμὰ προδώσομεν τὴν Ἑλλάδα, καὶ διότι τεῖχος ὑμῖν διὰ τοῦ Ἰσθμοῦ ἐλαυνόμενον ἐν τέλεΐ ἐστι, καὶ δὴ λόγον οὐδένα τῶν Ἀθηναίων ποιέεσθε, συνθέμενοί τε ἡμῖν [τὸν Πέρσην] ἀντιώσεσθαι ἐς τὴν Βοιωτίην προδεδώκατε, περιείδετέ τε ἐσβαλόντα ἐς τὴν Ἀττικὴν τὸν βάρβαρον.




[9.7β.2] ἐς μέν νυν τὸ παρεὸν Ἀθηναῖοι ὑμῖν μηνίουσι· οὐ γὰρ ἐποιήσατε ἐπιτηδέως. νῦν δὲ ὅ τι τάχος στρατιὴν ἅμα ἡμῖν ἐκέλευσαν ὑμέας ἐκπέμπειν, ὡς ἂν τὸν βάρβαρον δεκώμεθα ἐν τῇ Ἀττικῇ· ἐπειδὴ γὰρ ἡμάρτομεν τῆς Βοιωτίης, τῆς γε ἡμετέρης ἐπιτηδεότατόν ἐστι ἐμμαχέσασθαι τὸ Θριάσιον πεδίον.


[9.8.1] ὡς δὲ ἄρα ἤκουσαν οἱ ἔφοροι ταῦτα, ἀνεβάλλοντο ἐς τὴν ὑστεραίην ὑποκρίνασθαι, τῇ δὲ ὑστεραίῃ ἐς τὴν ἑτέρην· τοῦτο καὶ ἐπὶ δέκα ἡμέρας ἐποίεον, ἐξ ἡμέρης ἐς ἡμέρην ἀναβαλλόμενοι. ἐν δὲ τούτῳ τῷ χρόνῳ τὸν Ἰσθμὸν ἐτείχεον σπουδὴν ἔχοντες πολλὴν πάντες Πελοποννήσιοι, καί σφι ἦν πρὸς τέλεϊ.

[9.8.2] οὐδ᾽ ἔχω εἰπεῖν τὸ αἴτιον δι᾽ ὅ τι ἀπικομένου μὲν Ἀλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνος ἐς Ἀθήνας σπουδὴν μεγάλην ἐποιήσαντο μὴ μηδίσαι Ἀθηναίους, τότε δὲ ὤρην ἐποιήσαντο οὐδεμίαν, ἄλλο γε ἢ ὅτι ὁ Ἰσθμός σφι ἐτετείχιστο καὶ ἐδόκεον Ἀθηναίων ἔτι δέεσθαι οὐδέν· ὅτε δὲ Ἀλέξανδρος ἀπίκετο ἐς τὴν Ἀττικήν, οὔκω ἀπετετείχιστο, ἐργάζοντο δὲ μεγάλως καταρρωδηκότες τοὺς Πέρσας.



[9.9.1] τέλος δὲ τῆς τε ὑποκρίσιος καὶ ἐξόδου τῶν Σπαρτιητέων ἐγένετο τρόπος τοιόσδε· τῇ προτεραίῃ τῆς ὑστάτης καταστάσιος μελλούσης ἔσεσθαι Χίλεος ἀνὴρ Τεγεήτης, δυνάμενος ἐν Λακεδαίμονι μέγιστον ξείνων, τῶν ἐφόρων ἐπύθετο πάντα λόγον τὸν δὴ οἱ Ἀθηναῖοι ἔλεγον.



[9.9.2] ἀκούσας δὲ [ταῦτα] ὁ Χίλεος ἔλεγε ἄρα σφι τάδε· Οὕτως ἔχει, ἄνδρες ἔφοροι· Ἀθηναίων ἡμῖν ἐόντων μὴ ἀρθμίων, τῷ δὲ βαρβάρῳ συμμάχων, καίπερ τείχεος διὰ τοῦ Ἰσθμοῦ ἐληλαμένου καρτεροῦ, μεγάλαι κλισιάδες ἀναπεπτέαται ἐς τὴν Πελοπόννησον τῷ Πέρσῃ. ἀλλ᾽ ἐσακούσατε, πρίν τι ἄλλο Ἀθηναίοισι δόξαι σφάλμα φέρον τῇ Ἑλλάδι.


[9.10.1] ὁ μέν σφι ταῦτα συνεβούλευε· οἱ δὲ φρενὶ λαβόντες τὸν λόγον αὐτίκα, φράσαντες οὐδὲν τοῖσι ἀγγέλοισι τοῖσι ἀπιγμένοισι ἀπὸ τῶν πολίων, νυκτὸς ἔτι ἐκπέμπουσι πεντακισχιλίους Σπαρτιητέων κατ᾽ ἑπτὰ περὶ ἕκαστον τάξαντες τῶν εἱλώτων, Παυσανίῃ τῷ Κλεομβρότου ἐπιτρέψαντες ἐξάγειν.


[9.10.2] ἐγίνετο μέν νυν ἡ ἡγεμονίη Πλειστάρχου τοῦ Λεωνίδεω· ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἦν ἔτι παῖς, ὁ δὲ τούτου ἐπίτροπός τε καὶ ἀνεψιός. Κλεόμβροτος γὰρ ὁ Παυσανίεω μὲν πατήρ, Ἀναξανδρίδεω δὲ παῖς οὐκέτι περιῆν, ἀλλ᾽ ἀπαγαγὼν ἐκ τοῦ Ἰσθμοῦ τὴν στρατιὴν τὴν τὸ τεῖχος δείμασαν μετὰ ταῦτα οὐ πολλόν τινα χρόνον βιοὺς ἀπέθανε.

[9.10.3] ἀπῆγε δὲ τὴν στρατιὴν ὁ Κλεόμβροτος ἐκ τοῦ Ἰσθμοῦ διὰ τόδε· θυομένῳ οἱ ἐπὶ τῷ Πέρσῃ ὁ ἥλιος ἀμαυρώθη ἐν τῷ οὐρανῷ. Προσαιρέεται δὲ ἑωυτῷ Παυσανίης Εὐρυάνακτα τὸν Δωριέος, ἄνδρα οἰκίης ἐόντα τῆς αὐτῆς. οἱ μὲν δὴ σὺν Παυσανίῃ ἐξεληλύθεσαν ἔξω Σπάρτης·



[9.11.1] οἱ δὲ ἄγγελοι, ὡς ἡμέρη ἐγεγόνεε, οὐδὲν εἰδότες περὶ τῆς ἐξόδου ἐπῆλθον ἐπὶ τοὺς ἐφόρους, ἐν νόῳ δὴ ἔχοντες ἀπαλλάσσεσθαι καὶ αὐτοὶ ἐπὶ τὴν ἑωυτοῦ ἕκαστος· ἐπελθόντες δὲ ἔλεγον τάδε· Ὑμεῖς μέν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, αὐτοῦ τῇδε μένοντες Ὑακίνθιά τε ἄγετε καὶ παίζετε, καταπροδόντες τοὺς συμμάχους· Ἀθηναῖοι δὲ ὡς ἀδικεόμενοι ὑπὸ ὑμέων χήτεΐ τε συμμάχων καταλύσονται τῷ Πέρσῃ οὕτω ὅκως ἂν δύνωνται.




[9.11.2] καταλυσάμενοι δέ, δῆλα γὰρ ὅτι σύμμαχοι βασιλέος γινόμεθα, συστρατευσόμεθα ἐπὶ τὴν ἂν ἐκεῖνοι ἐξηγέωνται. ὑμεῖς δὲ τὸ ἐνθεῦτεν μαθήσεσθε ὁκοῖον ἄν τι ὑμῖν ἐξ αὐτοῦ ἐκβαίνῃ. ταῦτα λεγόντων τῶν ἀγγέλων οἱ ἔφοροι εἶπαν ἐπ᾽ ὅρκου καὶ δὴ δοκέειν εἶναι ἐν Ὀρεσθείῳ στείχοντας ἐπὶ τοὺς ξείνους· ξείνους γὰρ ἐκάλεον τοὺς βαρβάρους.




[9.11.3] οἱ δὲ ὡς οὐκ εἰδότες ἐπειρώτων τὸ λεγόμενον, ἐπειρόμενοι δὲ ἐξέμαθον πᾶν τὸ ἐόν, ὥστε ἐν θώματι γενόμενοι ἐπορεύοντο τὴν ταχίστην διώκοντες· σὺν δέ σφι τῶν περιοίκων Λακεδαιμονίων λογάδες πεντακισχίλιοι [ὁπλῖται] τὠυτὸ τοῦτο ἐποίεον.


[9.12.1] Οἱ μὲν δὴ ἐς τὸν Ἰσθμὸν ἠπείγοντο· Ἀργεῖοι δὲ ἐπείτε τάχιστα ἐπύθοντο τοὺς μετὰ Παυσανίεω ἐξεληλυθότας ἐκ Σπάρτης, πέμπουσι κήρυκα τῶν ἡμεροδρόμων ἀνευρόντες τὸν ἄριστον ἐς τὴν Ἀττικήν, πρότερον αὐτοὶ Μαρδονίῳ ὑποδεξάμενοι σχήσειν τὸν Σπαρτιήτην μὴ ἐξιέναι·



[9.12.2] ὃς ἐπείτε ἀπίκετο ἐς τὰς Ἀθήνας ἔλεγε τάδε· Μαρδόνιε, ἔπεμψάν με Ἀργεῖοι φράσοντά τοι ὅτι ἐκ Λακεδαίμονος ἐξελήλυθε ἡ νεότης, καὶ ὡς οὐ δυνατοὶ αὐτὴν ἴσχειν εἰσὶ Ἀργεῖοι μὴ οὐκ ἐξιέναι. πρὸς ταῦτα τύγχανε εὖ βουλευόμενος.


[9.13.1] ὁ μὲν δὴ εἴπας ταῦτα ἀπαλλάσσετο ὀπίσω, Μαρδόνιος δὲ οὐδαμῶς ἔτι πρόθυμος ἦν μένειν ἐν τῇ Ἀττικῇ, ὡς ἤκουσε ταῦτα. πρὶν μέν νυν ἢ πυθέσθαι ἀνεκώχευε, θέλων εἰδέναι τὸ παρ᾽ Ἀθηναίων, ὁκοῖόν τι ποιήσουσι, καὶ οὔτε ἐπήμαινε οὔτε ἐσίνετο γῆν τὴν Ἀττικήν, ἐλπίζων διὰ παντὸς [τοῦ χρόνου] ὁμολογήσειν σφέας·



[9.13.2] ἐπεὶ δὲ οὐκ ἔπειθε, πυθόμενος πάντα λόγον, πρὶν ἢ τοὺς μετὰ Παυσανίεω ἐς τὸν Ἰσθμὸν ἐσβαλεῖν, ὑπεξεχώρεε ἐμπρήσας τε τὰς Ἀθήνας, καὶ εἴ κού τι ὀρθὸν ἦν τῶν τειχέων ἢ τῶν οἰκημάτων ἢ τῶν ἱρῶν, πάντα καταβαλὼν καὶ συγχώσας.


[9.13.3] ἐξήλαυνε δὲ τῶνδε εἵνεκεν, ὅτι οὔτε ἱππασίμη ἡ χώρη ἦν ἡ Ἀττική, εἴ τε νικῷτο συμβαλών, ἀπάλλαξις οὐκ ἦν ὅτι μὴ κατὰ στεινόν, ὥστε καὶ ὀλίγους σφέας ἀνθρώπους ἴσχειν. ἐβουλεύετο ὦν ἐπαναχωρήσας ἐς τὰς Θήβας συμβαλεῖν πρὸς πόλι τε φιλίῃ καὶ ‹ἐν› χώρῃ ἱππασίμῳ.




[9.14.1] Μαρδόνιος μὲν δὴ ὑπεξεχώρεε, ἤδη δὲ ἐν τῇ ὁδῷ ἐόντι αὐτῷ ἦλθε ἀγγελίη πρόδρομον ἄλλην στρατιὴν ἥκειν ἐς Μέγαρα, Λακεδαιμονίων χιλίους. πυθόμενος δὲ ταῦτα ἐβουλεύετο, θέλων εἴ κως τούτους πρῶτον ἕλοι· ὑποστρέψας δὲ τὴν στρατιὴν ἦγε ἐπὶ τὰ Μέγαρα· ἡ δὲ ἵππος προελθοῦσα κατιππάσατο χώρην τὴν Μεγαρίδα. ἐς ταύτην δὴ ἑκαστάτω τῆς Εὐρώπης τὸ πρὸς ἡλίου δύνοντος ἡ Περσικὴ αὕτη στρατιὴ ἀπίκετο.




[9.15.1] μετὰ δὲ ταῦτα Μαρδονίῳ ἦλθε ἀγγελίη ὡς ἁλέες εἴησαν οἱ Ἕλληνες ἐν τῷ Ἰσθμῷ. οὕτω δὴ ὀπίσω ἐπορεύετο διὰ Δεκελέης· οἱ γὰρ βοιωτάρχαι μετεπέμψαντο τοὺς προσχώρους τῶν Ἀσωπίων, οὗτοι δὲ αὐτῷ τὴν ὁδὸν ἡγέοντο ἐς Σφενδαλέας, ἐνθεῦτεν δὲ ἐς Τάναγραν.


[9.15.2] ἐν Τανάγρῃ δὲ νύκτα ἐναυλισάμενος, καὶ τραπόμενος τῇ ὑστεραίῃ ἐς Σκῶλον ἐν γῇ τῇ Θηβαίων ἦν. ἐνθαῦτα δὲ τῶν Θηβαίων καίπερ μηδιζόντων ἔκειρε τοὺς χώρους, οὔτι κατὰ ἔχθος αὐτῶν ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀναγκαίης μεγάλης ἐχόμενος, βουλόμενος ἔρυμα τε τῷ στρατοπέδῳ ποιήσασθαι, καὶ ἢν συμβαλόντι οἱ μὴ ἐκβαίνῃ ὁκοῖόν τι ἐθέλοι, κρησφύγετον τοῦτο ἐποιέετο.

[9.15.3] παρῆκε δὲ αὐτοῦ τὸ στρατόπεδον ἀρξάμενον ἀπὸ Ἐρυθρέων παρὰ Ὑσιάς, κατέτεινε δὲ ἐς τὴν Πλαταιίδα γῆν, παρὰ τὸν Ἀσωπὸν ποταμὸν τεταγμένον. οὐ μέντοι τό γε τεῖχος τοσοῦτο ἐποιέετο, ἀλλ᾽ ὡς ἐπὶ δέκα σταδίους μάλιστά κῃ μέτωπον ἕκαστον.


[9.15.4] Ἐχόντων δὲ τὸν πόνον τοῦτον τῶν βαρβάρων Ἀτταγῖνος ὁ Φρύνωνος ἀνὴρ Θηβαῖος παρασκευασάμενος μεγάλως ἐκάλεε ἐπὶ ξείνια αὐτόν τε Μαρδόνιον καὶ πεντήκοντα Περσέων τοὺς λογιμωτάτους, κληθέντες δὲ οὗτοι εἵποντο· ἦν δὲ τὸ δεῖπνον ποιεύμενον ἐν Θήβῃσι.


[9.16.1] τάδε δὲ ἤδη τὰ ἐπίλοιπα ἤκουον Θερσάνδρου ἀνδρὸς μὲν Ὀρχομενίου, λογίμου δὲ ἐς τὰ πρῶτα ἐν Ὀρχομενῷ. ἔφη δὲ ὁ Θέρσανδρος κληθῆναι καὶ αὐτὸς ὑπὸ Ἀτταγίνου ἐπὶ τὸ δεῖπνον τοῦτο, κληθῆναι δὲ καὶ Θηβαίων ἄνδρας πεντήκοντα, καί σφεων οὐ χωρὶς ἑκατέρους κλῖναι, ἀλλὰ Πέρσην τε καὶ Θηβαῖον ἐν κλίνῃ ἑκάστῃ.


[9.16.2] ὡς δὲ ἀπὸ δείπνου ἦσαν, διαπινόντων τὸν Πέρσην τὸν ὁμόκλινον Ἑλλάδα γλῶσσαν ἱέντα εἰρέσθαι αὐτὸν ποδαπός ἐστι, αὐτὸς δὲ ὑποκρίνασθαι ὡς εἴη Ὀρχομένιος. τὸν δὲ εἰπεῖν· Ἐπεὶ νῦν ὁμοτράπεζός τέ μοι καὶ ὁμόσπονδος ἐγένεο, μνημόσυνά τοι γνώμης τῆς ἐμῆς καταλιπέσθαι θέλω, ἵνα καὶ προειδὼς αὐτὸς περὶ σεωυτοῦ βουλεύεσθαι ἔχῃς τὰ συμφέροντα.



[9.16.3] ὁρᾷς τούτους τοὺς δαινυμένους Πέρσας καὶ τὸν στρατὸν τὸν ἐλίπομεν ἐπὶ τῷ ποταμῷ στρατοπεδευόμενον; τούτων πάντων ὄψεαι ὀλίγου τινὸς χρόνου διελθόντος ὀλίγους τινὰς τοὺς περιγενομένους. ταῦτά τε ἅμα τὸν Πέρσην λέγειν καὶ μετιέναι πολλὰ τῶν δακρύων.


[9.16.4] αὐτὸς δὲ θωμάσας τὸν λόγον εἰπεῖν πρὸς αὐτόν· Οὐκῶν Μαρδονίῳ τε ταῦτα χρεόν ἐστι λέγειν καὶ τοῖσι μετ᾽ ἐκεῖνον ἐν αἴνῃ ἐοῦσι Περσέων; τὸν δὲ μετὰ ταῦτα εἰπεῖν· Ξεῖνε, ὅ τι δεῖ γενέσθαι ἐκ τοῦ θεοῦ, ἀμήχανον ἀποτρέψαι ἀνθρώπῳ· οὐδὲ γὰρ πιστὰ λέγουσι ἐθέλει πείθεσθαι οὐδείς.




[9.16.5] ταῦτα δὲ Περσέων συχνοὶ ἐπιστάμενοι ἑπόμεθα ἀναγκαίῃ ἐνδεδεμένοι. ἐχθίστη δὲ ὀδύνη [ἐστὶ] τῶν ἐν ἀνθρώποισι αὕτη, πολλὰ φρονέοντα μηδενὸς κρατέειν. ταῦτα μὲν τοῦ Ὀρχομενίου Θερσάνδρου ἤκουον, καὶ τάδε πρὸς τούτοισι, ὡς αὐτὸς αὐτίκα λέγοι ταῦτα πρὸς ἀνθρώπους πρότερον ἢ γενέσθαι ἐν Πλαταιῇσι τὴν μάχην.



[9.17.1] Μαρδονίου δὲ ἐν τῇ Βοιωτίῃ στρατοπεδευομένου οἱ μὲν ἄλλοι παρείχοντο ἅπαντες στρατιὴν καὶ συνεσέβαλον ἐς Ἀθήνας ὅσοι περ ἐμήδιζον Ἑλλήνων τῶν ταύτῃ οἰκημένων, μοῦνοι δὲ Φωκέες οὐ συνεσέβαλον· ἐμήδιζον γὰρ δὴ σφόδρα καὶ οὗτοι, οὐκ ἑκόντες ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀναγκαίης.



[9.17.2] ἡμέρῃσι δὲ οὐ πολλῇσι μετὰ τὴν ἄπιξιν τὴν ἐς Θήβας ὕστερον ἦλθον αὐτῶν ὁπλῖται χίλιοι· ἦγε δὲ αὐτοὺς Ἁρμοκύδης ἀνὴρ τῶν ἀστῶν δοκιμώτατος. ἐπεὶ δὲ ἀπίκατο καὶ οὗτοι ἐς Θήβας, πέμψας ὁ Μαρδόνιος [ἱππέας] ἐκέλευσέ σφεας ἐπ᾽ ἑωυτῶν ἐν τῷ πεδίῳ ἵζεσθαι.



[9.17.3] ὡς δὲ ἐποίησαν ταῦτα, αὐτίκα παρῆν ἵππος ἡ ἅπασα. μετὰ δὲ ταῦτα διεξῆλθε μὲν διὰ τοῦ στρατοπέδου τοῦ Ἑλληνικοῦ τοῦ μετὰ Μήδων ἐόντος φήμη ὡς κατακοντιεῖ σφεας, διεξῆλθε δὲ δι᾽ αὐτῶν Φωκέων τὠυτὸ τοῦτο.



[9.17.4] ἔνθα δή σφι ὁ στρατηγὸς Ἁρμοκύδης παραίνεε λέγων τοιάδε· Ὦ Φωκέες, πρόδηλα γὰρ ὅτι ἡμέας οὗτοι οἱ ἄνθρωποι μέλλουσι προόπτῳ θανάτῳ δώσειν, διαβεβλημένους ὑπὸ Θεσσαλῶν, ὡς ἐγὼ εἰκάζω· νῦν ὦν ἄνδρα πάντα τινὰ ὑμέων χρεόν ἐστι γενέσθαι ἀγαθόν· κρέσσον γὰρ ποιεῦντάς τι καὶ ἀμυνομένους τελευτῆσαι τὸν αἰῶνα ἤ περ παρέχοντας διαφθαρῆναι αἰσχίστῳ μόρῳ. ἀλλὰ μαθέτω τις αὐτῶν ὅτι ἐόντες βάρβαροι ἐπ᾽ Ἕλλησι ἀνδράσι φόνον ἔρραψαν.





[9.18.1] ὁ μὲν ταῦτα παραίνεε· οἱ δὲ ἱππέες ἐπείτε σφέας ἐκυκλώσαντο, ἐπήλαυνον ὡς ἀπολέοντες, καὶ δὴ διετείνοντο τὰ βέλεα ὡς ἀπήσοντες, καί κού τις καὶ ἀπῆκε. καὶ οἳ ἀντίοι ἔστησαν, πάντῃ συστρέψαντες ἑωυτοὺς καὶ πυκνώσαντες ὡς μάλιστα. ἐνθαῦτα οἱ ἱππόται ὑπέστρεφον καὶ ἀπήλαυνον ὀπίσω.



[9.18.2] οὐκ ἔχω δ᾽ ἀτρεκέως εἰπεῖν οὔτε εἰ ἦλθον μὲν ἀπολέοντες τοὺς Φωκέας δεηθέντων Θεσσαλῶν, ἐπεὶ δὲ ὥρων πρὸς ἀλέξησιν τραπομένους, δείσαντες μὴ [καὶ] σφίσι γένηται τρῶμα, οὕτω δὴ ἀπήλαυνον ὀπίσω (ὣς γάρ σφι ἐνετείλατο Μαρδόνιος) οὔτ᾽ εἰ αὐτῶν πειρηθῆναι ἠθέλησε εἴ τι ἀλκῆς μετέχουσι.


[9.18.3] ὡς δὲ ὀπίσω ἀπήλασαν οἱ ἱππόται, πέμψας Μαρδόνιος κήρυκα ἔλεγε τάδε· Θαρσέετε, ὦ Φωκέες· ἄνδρες γὰρ ἐφάνητε ἐόντες ἀγαθοί, οὐκ ὡς ἐγὼ ἐπυνθανόμην. καὶ νῦν προθύμως φέρετε τὸν πόλεμον τοῦτον· εὐεργεσίῃσι γὰρ οὐ νικήσετε οὔτ᾽ ὦν ἐμὲ οὔτε βασιλέα. τὰ περὶ Φωκέων μὲν ἐς τοσοῦτο ἐγένετο·


[9.19.1] Λακεδαιμόνιοι δὲ ὡς ἐς τὸν Ἰσθμὸν ἦλθον, ἐν τούτῳ ἐστρατοπεδεύοντο. πυνθανόμενοι δὲ ταῦτα οἱ λοιποὶ Πελοποννήσιοι τοῖσι τὰ ἀμείνω ἑάνδανε, οἱ δὲ καὶ ὁρῶντες ἐξιόντας Σπαρτιήτας, οὐκ ἐδικαίουν λείπεσθαι τῆς ἐξόδου [Λακεδαιμονίων].


[9.19.2] ἐκ δὴ ὦν τοῦ Ἰσθμοῦ καλλιερησάντων [τῶν ἱρῶν] ἐπορεύοντο πάντες καὶ ἀπικνέονται ἐς Ἐλευσῖνα· ποιήσαντες δὲ καὶ ἐνθαῦτα ἱρά, ὥς σφι ἐκαλλιέρεε, τὸ πρόσω ἐπορεύοντο, Ἀθηναῖοι δὲ ἅμα αὐτοῖσι, διαβάντες μὲν ἐκ Σαλαμῖνος, συμμιγέντες δὲ ἐν Ἐλευσῖνι.


[9.19.3] ὡς δὲ ἄρα ἀπίκοντο τῆς Βοιωτίης ἐς Ἐρυθράς, ἔμαθόν τε δὴ τοὺς βαρβάρους ἐπὶ τῷ Ἀσωπῷ στρατοπεδευομένους, φρασθέντες τε τοῦτο ἀντετάσσοντο ἐπὶ τῆς ὑπωρέης τοῦ Κιθαιρῶνος.

[9.20.1] Μαρδόνιος δέ, ὡς οὐ κατέβαινον οἱ Ἕλληνες ἐς τὸ πεδίον, πέμπει ἐς αὐτοὺς πᾶσαν τὴν ἵππον, τῆς ἱππάρχεε Μασίστιος εὐδοκιμέων παρὰ Πέρσῃσι, τὸν Ἕλληνες Μακίστιον καλέουσι, ἵππον ἔχων Νησαῖον χρυσοχάλινόν τε καὶ ἄλλως κεκοσμημένον καλῶς. ἐνθαῦτα ὡς προσήλασαν οἱ ἱππόται πρὸς τοὺς Ἕλληνας, προσέβαλλον κατὰ τέλεα, προσβάλλοντες δὲ κακὰ μεγάλα ἐργάζοντο καὶ γυναῖκάς σφεας ἀπε κάλεον.


[9.21.1] κατὰ συντυχίην δὲ Μεγαρέες ἔτυχον ταχθέντες τῇ τε ἐπιμαχώτατον ἦν τοῦ χώρου παντός, καὶ ἡ πρόσοδος μάλιστα ταύτῃ ἐγίνετο τῇ ἵππῳ. προσβαλλούσης ὦν τῆς ἵππου οἱ Μεγαρέες πιεζόμενοι ἔπεμπον ἐπὶ τοὺς στρατηγοὺς τῶν Ἑλλήνων κήρυκα, ἀπικόμενος δὲ ὁ κῆρυξ πρὸς αὐτοὺς ἔλεγε τάδε·


[9.21.2] Μεγαρέες λέγουσι· Ἡμεῖς, ἄνδρες σύμμαχοι, οὐ δυνατοί εἰμεν τὴν Περσέων ἵππον δέκεσθαι μοῦνοι, ἔχοντες στάσιν ταύτην ἐς τὴν ἔστημεν ἀρχήν· ἀλλὰ καὶ ἐς τόδε λιπαρίῃ τε καὶ ἀρετῇ ἀντέχομεν καίπερ πιεζεύμενοι. νῦν τε εἰ μή τινας ἄλλους πέμψετε διαδόχους τῆς τάξιος, ἴστε ἡμέας ἐκλείψοντας τὴν τάξιν.



[9.21.3] ὁ μὲν δή σφι ταῦτα ἀπήγγελλε, Παυσανίης δὲ ἀπεπειρᾶτο τῶν Ἑλλήνων εἴ τινες ἐθέλοιεν ἄλλοι ἐθελονταὶ ἰέναι τε ἐς τὸν χῶρον τοῦτον καὶ τάσσεσθαι διάδοχοι Μεγαρεῦσι. οὐ βουλομένων δὲ τῶν ἄλλων Ἀθηναῖοι ὑπεδέξαντο καὶ Ἀθηναίων οἱ τριηκόσιοι λογάδες, τῶν ἐλοχήγεε Ὀλυμπιό δωρος ὁ Λάμπωνος.


[9.22.1] οὗτοι ἦσαν οἵ τε ὑποδεξάμενοι καὶ οἱ πρὸ τῶν ἄλλων τῶν παρεόντων Ἑλλήνων ἐς Ἐρυθρὰς ταχθέντες, τοὺς τοξότας προσελόμενοι. μαχομένων δέ σφεων ἐπὶ χρόνον τέλος τοιόνδε ἐγένετο τῆς μάχης· προσβαλλούσης τῆς ἵππου κατὰ τέλεα, ὁ Μασιστίου προέχων τῶν ἄλλων ἵππος βάλλεται τοξεύματι τὰ πλευρά, ἀλγήσας δὲ ἵσταταί τε ὀρθὸς καὶ ἀποσείεται τὸν Μασίστιον.



[9.22.2] πεσόντι δὲ αὐτῷ οἱ Ἀθηναῖοι αὐτίκα ἐπεκέατο. τόν τε δὴ ἵππον αὐτοῦ λαμβάνουσι καὶ αὐτὸν ἀμυνόμενον κτείνουσι, κατ᾽ ἀρχὰς οὐ δυνάμενοι. ἐσκεύαστο γὰρ οὕτως· ἐντὸς θώρηκα εἶχε χρύσεον λεπιδωτόν, κατύπερθε δὲ τοῦ θώρηκος κιθῶνα φοινίκεον ἐνεδεδύκεε. τύπτοντες δὲ ἐς τὸν θώρηκα ἐποίευν οὐδέν, πρίν γε δὴ μαθών τις τὸ ποιεύμενον παίει μιν ἐς τὸν ὀφθαλμόν. οὕτω δὴ ἔπεσέ τε καὶ ἀπέθανε.



[9.22.3] ταῦτα δέ κως γινόμενα ἐλελήθεε τοὺς ἄλλους ἱππέας· οὔτε γὰρ πεσόντα μιν εἶδον ἀπὸ τοῦ ἵππου οὔτε ἀποθνῄσκοντα, ἀναχωρήσιός τε γινομένης καὶ ὑποστροφῆς οὐκ ἔμαθον τὸ γινόμενον. ἐπείτε δὲ ἔστησαν, αὐτίκα ἐπόθεσαν, ὥς σφεας οὐδεὶς ἦν ὁ τάσσων· μαθόντες δὲ τὸ γεγονός, διακελευσάμενοι ἤλαυνον τοὺς ἵππους πάντες, ὡς ἂν τόν γε νεκρὸν ἀνελοίατο.



[9.23.1] ἰδόντες δὲ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκέτι κατὰ τέλεα προσελαύνοντας τοὺς ἱππέας ἀλλ᾽ ἅμα πάντας, τὴν ἄλλην στρατιὴν ἐπεβώσαντο. ἐν ᾧ δὲ ὁ πεζὸς ἅπας ἐπεβοήθεε, ἐν τούτῳ μάχη ὀξέα περὶ τοῦ νεκροῦ γίνεται.


[9.23.2] ἕως μέν νυν μοῦνοι ἦσαν οἱ τριηκόσιοι, ἑσσοῦντό τε πολλὸν καὶ τὸν νεκρὸν ἀπέλειπον· ὡς δέ σφι τὸ πλῆθος ἐπεβοήθησε, οὕτω δὴ οὐκέτι οἱ ἱππόται ὑπέμενον, οὐδέ σφι ἐξεγένετο τὸν νεκρὸν ἀνελέσθαι, ἀλλὰ πρὸς ἐκείνῳ ἄλλους προσαπώλεσαν τῶν ἱππέων. ἀποστήσαντες ὦν ὅσον τε δύο στάδια ἐβουλεύοντο ὅ τι χρεὸν εἴη ποιέειν· ἐδόκεε δέ σφι ἀναρχίης ἐούσης ἀπελαύνειν παρὰ Μαρδόνιον.



[9.24.1] ἀπικομένης δὲ τῆς ἵππου ἐς τὸ στρατόπεδον πένθος ἐποιήσαντο Μασιστίου πᾶσά τε ἡ στρατιὴ καὶ Μαρδόνιος μέγιστον, σφέας τε αὐτοὺς κείροντες καὶ τοὺς ἵππους καὶ τὰ ὑποζύγια οἰμωγῇ τε χρεώμενοι ἀπλέτῳ· ἅπασαν γὰρ τὴν Βοιωτίην κατεῖχε ἠχὼ ὡς ἀνδρὸς ἀπολομένου μετά γε Μαρδόνιον λογιμωτάτου παρά τε Πέρσῃσι καὶ βασιλέϊ.
Οἱ μέν νυν βάρβαροι τρόπῳ τῷ σφετέρῳ ἀποθανόντα ἐτίμων Μασίστιον·



[9.25.1] οἱ δὲ Ἕλληνες ὡς τὴν ἵππον ἐδέξαντο προσβάλλουσαν καὶ δεξάμενοι ὤσαντο, ἐθάρσησαν πολλῷ μᾶλλον. καὶ πρῶτα μὲν ἐς ἅμαξαν ἐσθέντες τὸν νεκρὸν παρὰ τὰς τάξις ἐκόμιζον· ὁ δὴ νεκρὸς ἦν θέης ἄξιος μεγάθεος εἵνεκα καὶ κάλλεος· τῶν δὲ εἵνεκα καὶ ταῦτα ἐποίευν· ἐκλιπόντες τὰς τάξις ἐφοίτων θεησόμενοι Μασίστιον.



[9.25.2] μετὰ δὲ ἔδοξέ σφι ἐπικαταβῆναι ἐς Πλαταιάς· ὁ γὰρ χῶρος ἐφαίνετο πολλῷ ἐὼν ἐπιτηδεότερός σφι ἐνστρατοπεδεύεσθαι ὁ Πλαταιικὸς τοῦ Ἐρυθραίου τά τε ἄλλα καὶ εὐυδρότερος. ἐς τοῦτον δὴ τὸν χῶρον καὶ ἐπὶ τὴν κρήνην τὴν Γαργαφίην τὴν ἐν τῷ χώρῳ τούτῳ ἐοῦσαν ἔδοξέ σφι χρεὸν εἶναι ἀπικέσθαι καὶ διαταχθέντας στρατοπεδεύεσθαι.



[9.25.3] ἀναλαβόντες δὲ τὰ ὅπλα ἤισαν διὰ τῆς ὑπωρέης τοῦ Κιθαιρῶνος παρὰ Ὑσιὰς ἐς τὴν Πλαταιίδα γῆν, ἀπικόμενοι δὲ ἐτάσσοντο κατὰ ἔθνεα πλησίον τῆς τε κρήνης τῆς Γαργαφίης καὶ τοῦ τεμένεος τοῦ Ἀνδροκράτεος τοῦ ἥρωος διὰ ὄχθων τε οὐκ ὑψηλῶν καὶ ἀπέδου χώρου.


[9.26.1] ἐνθαῦτα ἐν τῇ διατάξι ἐγένετο λόγων πολλὸς ὠθισμὸς Τεγεητέων τε καὶ Ἀθηναίων· ἐδικαίευν γὰρ αὐτοὶ ἑκάτεροι ἔχειν τὸ ἕτερον κέρας, καὶ καινὰ καὶ παλαιὰ παραφέροντες ἔργα. τοῦτο μὲν οἱ Τεγεῆται ἔλεγον τάδε·



[9.26.2] Ἡμεῖς αἰεί κοτε ἀξιούμεθα ταύτης τῆς τάξιος ἐκ τῶν συμμάχων ἁπάντων, ὅσαι ἤδη ἔξοδοι κοιναὶ ἐγένοντο Πελοποννησίοισι καὶ τὸ πάλαι καὶ τὸ νέον, ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου ἐπείτε Ἡρακλεῖδαι ἐπειρῶντο μετὰ τὸν Εὐρυσθέος θάνατον κατιόντες ἐς Πελοπόννησον.


[9.26.3] τότε εὑρόμεθα τοῦτο διὰ πρῆγμα τοιόνδε· ἐπεὶ μετὰ Ἀχαιῶν καὶ Ἰώνων τῶν τότε ἐόντων ἐν Πελοποννήσῳ ἐκβοηθήσαντες ἐς τὸν Ἰσθμὸν ἱζόμεθα ἀντίοι τοῖσι κατιοῦσι, τότε ὦν λόγος Ὕλλον ἀγορεύσασθαι ὡς χρεὸν εἴη τὸν μὲν στρατὸν τῷ στρατῷ μὴ ἀνακινδυνεύειν συμβάλλοντα, ἐκ δὲ τοῦ Πελοποννησίου στρατοπέδου τὸν ἂν σφέων αὐτῶν κρίνωσι εἶναι ἄριστον, τοῦτόν οἱ μουνομαχῆσαι ἐπὶ διακειμένοισι.



[9.26.4] ἔδοξέ τε τοῖσι Πελοποννησίοισι ταῦτα εἶναι ποιητέα καὶ ἔταμον ὅρκιον ἐπὶ λόγῳ τοιῷδε, ἢν μὲν Ὕλλος νικήσῃ τὸν Πελοποννησίων ἡγεμόνα, κατιέναι Ἡρακλείδας ἐπὶ τὰ πατρώια, ἢν δὲ νικηθῇ, τὰ ἔμπαλιν Ἡρακλείδας ἀπαλλάσσεσθαι καὶ ἀπάγειν τὴν στρατιὴν ἑκατόν τε ἐτέων μὴ ζητῆσαι κάτοδον ἐς Πελοπόννησον.



[9.26.5] προεκρίθη τε δὴ ἐκ πάντων τῶν συμμάχων ἐθελοντὴς Ἔχεμος ὁ Ἠερόπου τοῦ Φηγέος, στρατηγός τε ἐὼν καὶ βασιλεὺς ἡμέτερος, καὶ ἐμουνομάχησέ τε καὶ ἀπέκτεινε Ὕλλον. ἐκ τούτου τοῦ ἔργου εὑρόμεθα ἐν Πελοποννησίοισι [τε] τοῖσι τότε καὶ ἄλλα γέρεα μεγάλα, τὰ διατελέομεν ἔχοντες, καὶ τοῦ κέρεος τοῦ ἑτέρου αἰεὶ ἡγεμονεύειν κοινῆς ἐξόδου γινομένης.


[9.26.6] ὑμῖν μέν νυν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, οὐκ ἀντιεύμεθα, ἀλλὰ διδόντες αἵρεσιν ὁκοτέρου βούλεσθε κέρεος ἄρχειν παρίεμεν· τοῦ δὲ ἑτέρου φαμὲν ‹ἐς› ἡμέας ἱκνέεσθαι ἡγεμονεύειν κατά περ ἐν τῷ πρόσθε χρόνῳ. χωρίς τε τούτου τοῦ ἀπηγημένου ἔργου ἀξιονικότεροί εἰμεν Ἀθηναίων ταύτην τὴν τάξιν ἔχειν.



[9.26.7] πολλοὶ μὲν γὰρ καὶ εὖ ἔχοντες πρὸς ὑμέας ἡμῖν, ἄνδρες Σπαρτιῆται, ἀγῶνες ἀγωνίδαται, πολλοὶ δὲ καὶ πρὸς ἄλλους. οὕτω ὦν δίκαιον ἡμέας ἔχειν τὸ ἕτερον κέρας ἤ περ Ἀθηναίους· οὐ γάρ σφί ἐστι ἔργα οἷά περ ἡμῖν κατεργασμένα, οὔτ᾽ ὦν καινὰ οὔτε παλαιά.

[9.27.1] οἱ μὲν ταῦτα ἔλεγον, Ἀθηναῖοι δὲ πρὸς ταῦτα ὑπεκρίναντο τάδε· Ἐπιστάμεθα μὲν σύνοδον τήνδε μάχης εἵνεκα συλλεγῆναι πρὸς τὸν βάρβαρον, ἀλλ᾽ οὐ λόγων· ἐπεὶ δὲ ὁ Τεγεήτης προέθηκε παλαιά τε καὶ καινὰ λέγειν τὰ ἑκατέροισι ἐν τῷ παντὶ χρόνῳ κατέργασται χρηστά, ἀναγκαίως ἡμῖν ἔχει δηλῶσαι πρὸς ὑμέας ὅθεν ἡμῖν πατρώιόν ἐστι ἐοῦσι χρηστοῖσι αἰεί, πρώτοισι εἶναι μᾶλλον ἢ Ἀρκάσι.




[9.27.2] Ἡρακλείδας, τῶν οὗτοί φασι ἀποκτεῖναι τὸν ἡγεμόνα ἐν Ἰσθμῷ, τοῦτο μὲν τούτους πρότερον ἐξελαυνομένους ὑπὸ πάντων Ἑλλήνων ἐς τοὺς ἀπικοίατο φεύγοντες δουλοσύνην πρὸς Μυκηναίων, μοῦνοι ὑποδεξάμενοι τὴν Εὐρυσθέος ὕβριν κατείλομεν, σὺν ἐκείνοισι μάχῃ νικήσαντες τοὺς τότε ἔχοντας Πελοπόννησον.


[9.27.3] τοῦτο δὲ Ἀργείους τοὺς μετὰ Πολυνείκεος ἐπὶ Θήβας ἐλάσαντας, τελευτήσαντας τὸν αἰῶνα καὶ ἀτάφους κειμένους, στρατευσάμενοι ἐπὶ τοὺς Καδμείους ἀνελέσθαι τε τοὺς νεκρούς φαμεν καὶ θάψαι τῆς ἡμετέρης ἐν Ἐλευσῖνι.


[9.27.4] ἔστι δὲ ἡμῖν ἔργον εὖ ἔχον καὶ ἐς Ἀμαζονίδας τὰς ἀπὸ Θερμώδοντος ποταμοῦ ἐσβαλούσας κοτὲ ἐς γῆν τὴν Ἀττικήν· καὶ ἐν τοῖσι Τρωικοῖσι πόνοισι οὐδαμῶν ἐλειπόμεθα. ἀλλ᾽ οὐ γάρ τι προέχει τούτων ἐπιμεμνῆσθαι· καὶ γὰρ ἂν χρηστοὶ τότε ἐόντες ὡυτοὶ νῦν ἂν εἶεν φλαυρότεροι καὶ τότε ἐόντες φλαῦροι νῦν ἂν εἶεν ἀμείνονες.



[9.27.5] παλαιῶν μέν νυν ἔργων ἅλις ἔστω· ἡμῖν δὲ εἰ μηδὲν ἄλλο ἐστὶ ἀποδεδεγμένον, ὥσπερ ἐστὶ πολλά τε καὶ εὖ ἔχοντα εἰ τέοισι καὶ ἄλλοισι Ἑλλήνων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ ἐν Μαραθῶνι ἔργου ἄξιοί εἰμεν τοῦτο τὸ γέρας ἔχειν καὶ ἄλλα πρὸς τούτῳ, οἵτινες μοῦνοι Ἑλλήνων δὴ μουνομαχήσαντες τῷ Πέρσῃ καὶ ἔργῳ τοσούτῳ ἐπιχειρήσαντες περιεγενόμεθα καὶ ἐνικήσαμεν ἔθνεα ἕξ τε καὶ τεσσεράκοντα.



[9.27.6] ἆρ᾽ οὐ δίκαιοί εἰμεν ἔχειν ταύτην τὴν τάξιν ἀπὸ τούτου μούνου τοῦ ἔργου; ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἐν τῷ τοιῷδε τάξιος εἵνεκα στασιάζειν πρέπει, ἄρτιοί εἰμεν πείθεσθαι ὑμῖν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, ἵνα δοκέει ἐπιτηδεότατον ἡμέας εἶναι ἑστάναι καὶ κατ᾽ οὕστινας· πάντῃ γὰρ τεταγμένοι πειρησόμεθα εἶναι χρηστοί.





[9.28.1] ἐξηγέεσθε δὲ ὡς πεισομένων. οἱ μὲν ταῦτα ἀμείβοντο, Λακεδαιμονίων δὲ ἀνέβωσε ἅπαν τὸ στρατόπεδον Ἀθηναίους ἀξιονικοτέρους εἶναι ἔχειν τὸ κέρας ἤ περ Ἀρκάδας. οὕτω δὴ ἔσχον οἱ Ἀθηναῖοι καὶ ὑπερεβάλοντο τοὺς Τεγεήτας.


[9.28.2] Μετὰ δὲ ταῦτα ἐτάσσοντο ὧδε οἱ ἐπιφοιτῶντές τε καὶ οἱ ἀρχὴν ἐλθόντες Ἑλλήνων. τὸ μὲν δεξιὸν κέρας εἶχον Λακεδαιμονίων μύριοι· τούτων δὲ τοὺς πεντακισχιλίους ἐόντας Σπαρτιήτας ἐφύλασσον ψιλοὶ τῶν εἱλωτέων πεντακισχίλιοι καὶ τρισμύριοι, περὶ ἄνδρα ἕκαστον ἑπτὰ τεταγμένοι.



[9.28.3] προσεχέας δὲ σφίσι εἵλοντο ἑστάναι οἱ Σπαρτιῆται τοὺς Τεγεήτας καὶ τιμῆς εἵνεκα καὶ ἀρετῆς· τούτων δ᾽ ἦσαν ὁπλῖται χίλιοι καὶ πεντακόσιοι. μετὰ δὲ τούτους ἵσταντο Κορινθίων πεντακισχίλιοι, παρὰ δὲ σφίσι εὕροντο παρὰ Παυσανίεω ἑστάναι Ποτειδαιητέων τῶν ἐκ Παλλήνης τοὺς παρεόντας τριηκοσίους.


[9.28.4] τούτων δὲ ἐχόμενοι ἵσταντο Ἀρκάδες Ὀρχομένιοι ἑξακόσιοι, τούτων δὲ Σικυωνίων τρισχίλιοι. τούτων δὲ εἴχοντο Ἐπιδαυρίων ὀκτακόσιοι. παρὰ δὲ τούτους Τροιζηνίων ἐτάσσοντο χίλιοι, Τροιζηνίων δὲ ἐχόμενοι Λεπρεητέων διηκόσιοι, τούτων δὲ Μυκηναίων καὶ Τιρυνθίων τετρακόσιοι, τούτων δὲ ἐχόμενοι Φλειάσιοι χίλιοι· παρὰ δὲ τούτους ἔστησαν Ἑρμιονέες τριηκόσιοι.



[9.28.5] Ἑρμιονέων δὲ ἐχόμενοι ἵσταντο Ἐρετριέων τε καὶ Στυρέων ἑξακόσιοι, τούτων δὲ Χαλκιδέες τετρακόσιοι, τούτων δὲ Ἀμπρακιωτέων πεντακόσιοι. μετὰ δὲ τούτους Λευκαδίων καὶ Ἀνακτορίων ὀκτακόσιοι ἔστησαν, τούτων δὲ ἐχόμενοι Παλέες οἱ ἐκ Κεφαλληνίης διηκόσιοι.


[9.28.6] μετὰ δὲ τούτους Αἰγινητέων πεντακόσιοι ἐτάχθησαν. παρὰ δὲ τούτους ἐτάσσοντο Μεγαρέων τρισχίλιοι. εἴχοντο δὲ τούτων Πλαταιέες ἑξακόσιοι. τελευταῖοι δὲ καὶ πρῶτοι Ἀθηναῖοι ἐτάσσοντο, κέρας ἔχοντες τὸ εὐώνυμον, ὀκτακισχίλιοι· ἐστρατήγεε δ᾽ αὐτῶν Ἀριστείδης ὁ Λυσιμάχου.



[9.29.1] οὗτοι, πλὴν τῶν ἑπτὰ περὶ ἕκαστον τεταγμένων Σπαρτιήτῃσι, ἦσαν ὁπλῖται, συνάπαντες ἐόντες ἀριθμὸν τρεῖς τε μυριάδες καὶ ὀκτὼ χιλιάδες καὶ ἑκατοντάδες ἑπτά. ὁπλῖται μὲν οἱ πάντες συλλεγέντες ἐπὶ τὸν βάρβαρον ἦσαν τοσοῦτοι, ψιλῶν δὲ πλῆθος ἦν τόδε, τῆς μὲν Σπαρτιητικῆς τάξιος πεντακισχίλιοι καὶ τρισμύριοι ἄνδρες ὡς ἐόντων ἑπτὰ περὶ ἕκαστον ἄνδρα, καὶ τούτων πᾶς τις παρήρτητο ὡς ἐς πόλεμον·



[9.29.2] οἱ δὲ τῶν λοιπῶν Λακεδαιμονίων καὶ Ἑλλήνων ψιλοί, ὡς εἷς περὶ ἕκαστον ἐὼν ἄνδρα, πεντακόσιοι καὶ τετρακισχίλιοι καὶ τρισμύριοι ἦσαν. ψιλῶν μὲν δὴ τῶν ἁπάντων μαχίμων ἦν τὸ πλῆθος ἕξ τε μυριάδες καὶ ἐννέα χιλιάδες καὶ ἑκατοντάδες πέντε,


[9.30.1] τοῦ δὲ σύμπαντος Ἑλληνικοῦ τοῦ συνελθόντος ἐς Πλαταιὰς σύν τε ὁπλίτῃσι καὶ ψιλοῖσι τοῖσι μαχίμοισι ἕνδεκα μυριάδες ἦσαν, μιῆς χιλιάδος, πρὸς δὲ ὀκτακοσίων ἀνδρῶν καταδέουσαι. σὺν δὲ Θεσπιέων τοῖσι παρεοῦσι ἐξεπληροῦντο αἱ ἕνδεκα μυριάδες· παρῆσαν γὰρ καὶ Θεσπιέων ἐν τῷ στρατοπέδῳ οἱ περιεόντες, ἀριθμὸν ἐς ὀκτακοσίους καὶ χιλίους· ὅπλα δὲ οὐδ᾽ οὗτοι εἶχον.


[9.31.1] Οὗτοι μέν νυν ταχθέντες ἐπὶ τῷ Ἀσωπῷ ἐστρατοπεδεύοντο· οἱ δὲ ἀμφὶ Μαρδόνιον βάρβαροι ὡς ἀπεκήδευσαν Μασίστιον, παρῆσαν, πυθόμενοι τοὺς Ἕλληνας εἶναι ἐν Πλαταιῇσι, καὶ αὐτοὶ ἐπὶ τὸν Ἀσωπὸν τὸν ταύτῃ ῥέοντα. ἀπικόμενοι δὲ ἀντετάσσοντο ὧδε ὑπὸ Μαρδονίου. κατὰ μὲν Λακεδαιμονίους ἔστησε Πέρσας.



[9.31.2] καὶ δὴ πολλὸν γὰρ περιῆσαν πλήθεϊ οἱ Πέρσαι, ἐπί τε τάξις πλεῦνας ἐκεκοσμέατο καὶ ἐπεῖχον καὶ τοὺς Τεγεήτας. ἔταξε δὲ οὕτω· ὅ τι μὲν ἦν αὐτῶν δυνατώτατον πᾶν ἀπολέξας ἔστησε ἀντίον Λακεδαιμονίων, τὸ δὲ ἀσθενέστερον παρέταξε κατὰ τοὺς Τεγεήτας. ταῦτα δ᾽ ἐποίεε φραζόντων τε καὶ διδασκόντων Θηβαίων.




[9.31.3] Περσέων δὲ ἐχομένους ἔταξε Μήδους· οὗτοι δὲ ἐπέσχον Κορινθίους τε καὶ Ποτειδαιήτας καὶ Ὀρχομενίους τε καὶ Σικυωνίους. Μήδων δὲ ἐχομένους ἔταξε Βακτρίους· οὗτοι δὲ ἐπέσχον Ἐπιδαυρίους τε καὶ Τροιζηνίους καὶ Λεπρεήτας τε καὶ Τιρυνθίους καὶ Μυκηναίους τε καὶ Φλειασίους.



[9.31.4] μετὰ δὲ Βακτρίους ἔστησε Ἰνδούς· οὗτοι δὲ ἐπέσχον Ἑρμιονέας τε καὶ Ἐρετριέας καὶ Στυρέας τε καὶ Χαλκιδέας. Ἰνδῶν δὲ ἐχομένους Σάκας ἔταξε, οἳ ἐπέσχον Ἀμπρακιώτας τε καὶ Ἀνακτορίους καὶ Λευκαδίους τε καὶ Παλέας καὶ Αἰγινήτας.



[9.31.5] Σακέων δὲ ἐχομένους ἔταξε ἀντία Ἀθηναίων τε καὶ Πλαταιέων καὶ Μεγαρέων Βοιωτούς τε καὶ Λοκροὺς καὶ Μηλιέας τε καὶ Θεσσαλοὺς καὶ Φωκέων τοὺς χιλίους· οὐ γὰρ ὦν ἅπαντες οἱ Φωκέες ἐμήδιζον, ἀλλά τινες αὐτῶν καὶ τὰ Ἑλλήνων ηὖξον περὶ τὸν Παρνησσὸν κατειλημένοι, καὶ ἐνθεῦτεν ὁρμώμενοι ἔφερόν τε καὶ ἦγον τήν τε Μαρδονίου στρατιὴν καὶ τοὺς μετ᾽ αὐτοῦ ἐόντας Ἑλλήνων. ἔταξε δὲ καὶ Μακεδόνας τε καὶ τοὺς περὶ Θεσσαλίην οἰκημένους κατὰ τοὺς Ἀθηναίους.



[9.32.1] ταῦτα μὲν τῶν ἐθνέων τὰ μέγιστα ὠνόμασται τῶν ὑπὸ Μαρδονίου ταχθέντων, τά περ ἐπιφανέστατά τε ἦν καὶ λόγου πλείστου. ἐνῆσαν δὲ καὶ ἄλλων ἐθνέων ἄνδρες ἀναμεμιγμένοι, Φρυγῶν τε καὶ Μυσῶν καὶ Θρηίκων τε καὶ Παιόνων καὶ τῶν ἄλλων, ἐν δὲ καὶ Αἰθιόπων τε καὶ Αἰγυπτίων οἵ τε Ἑρμοτύβιες καὶ οἱ Καλασίριες καλεόμενοι μαχαιροφόροι, οἵ περ εἰσὶ Αἰγυπτίων μοῦνοι μάχιμοι.



[9.32.2] τούτους δὲ ἔτι ἐν Φαλήρῳ ἐὼν ἀπὸ τῶν νεῶν ἀπεβιβάσατο, ἐόντας ἐπιβάτας· οὐ γὰρ ἐτάχθησαν ἐς τὸν πεζὸν τὸν ἅμα Ξέρξῃ ἀπικόμενον ἐς Ἀθήνας Αἰγύπτιοι. τῶν μὲν δὴ βαρβάρων ἦσαν τριήκοντα μυριάδες, ὡς καὶ πρότερον δεδήλωται· τῶν δὲ Ἑλλήνων τῶν Μαρδονίου συμμάχων οἶδε μὲν οὐδεὶς ἀριθμόν (οὐ γὰρ ὦν ἠριθμήθησαν), ὡς δὲ ἐπεικάσαι, ἐς πέντε μυριάδας συλλεγῆναι εἰκάζω. οὗτοι οἱ παραταχθέντες πεζοὶ ἦσαν, ἡ δὲ ἵππος χωρὶς ἐτέτακτο.





[9.33.1] Ὡς δὲ ἄρα πάντες οἱ ἐτετάχατο κατά τε ἔθνεα καὶ κατὰ τέλεα, ἐνθαῦτα τῇ δευτέρῃ ἡμέρῃ ἐθύοντο καὶ ἀμφότεροι. Ἕλλησι μὲν Τεισαμενὸς Ἀντιόχου ἦν ὁ θυόμενος· οὗτος γὰρ δὴ εἵπετο τῷ στρατεύματι τούτῳ μάντις· τὸν ἐόντα Ἠλεῖον καὶ γένεος τοῦ Ἰαμιδέων [Κλυτιάδην] Λακεδαιμόνιοι ἐποιήσαντο λεωσφέτερον.



[9.33.2] Τεισαμενῷ γὰρ μαντευομένῳ ἐν Δελφοῖσι περὶ γόνου ἀνεῖλε ἡ Πυθίη ἀγῶνας τοὺς μεγίστους ἀναιρήσεσθαι πέντε. ὁ μὲν δὴ ἁμαρτὼν τοῦ χρηστηρίου προσεῖχε γυμνασίοισι ὡς ἀναιρησόμενος γυμνικοὺς ἀγῶνας, ἀσκέων δὲ πεντάεθλον παρὰ ἓν πάλαισμα ἔδραμε νικᾶν ὀλυμπιάδα, Ἱερωνύμῳ τῷ Ἀνδρίῳ ἐλθὼν ἐς ἔριν.




[9.33.3] Λακεδαιμόνιοι δὲ μαθόντες οὐκ ἐς γυμνικοὺς ἀλλ᾽ ἐς ἀρηίους ἀγῶνας φέρον τὸ Τεισαμενοῦ μαντήιον, μισθῷ ἐπειρῶντο πείσαντες Τεισαμενὸν ποιέεσθαι ἅμα Ἡρακλειδέων τοῖσι βασιλεῦσι ἡγεμόνα τῶν πολέμων.


[9.33.4] ὁ δὲ ὁρῶν περὶ πολλοῦ ποιευμένους Σπαρτιήτας φίλον αὐτὸν προσθέσθαι, μαθὼν τοῦτο ἀνετίμα σημαίνων σφι ὡς ἤν μιν πολιήτην σφέτερον ποιήσωνται τῶν πάντων μεταδιδόντες, ποιήσει ταῦτα, ἐπ᾽ ἄλλῳ μισθῷ δ᾽ οὔ.



[9.33.5] Σπαρτιῆται δὲ πρῶτα μὲν ἀκούσαντες δεινὰ ἐποιεῦντο καὶ μετίεσαν τῆς χρησμοσύνης τὸ παράπαν, τέλος δέ δείματος μεγάλου ἐπικρεμαμένου τοῦ Περσικοῦ τούτου στρατεύματος, καταίνεον μετιόντες. ὁ δὲ γνοὺς τετραμμένους σφέας οὐδ᾽ οὕτω ἔτι ἔφη ἀρκέεσθαι τούτοισι μούνοισι, ἀλλὰ δεῖν ἔτι τὸν ἀδελφεὸν ἑωυτοῦ Ἡγίην γίνεσθαι Σπαρτιήτην ἐπὶ τοῖσι αὐτοῖσι λόγοισι τοῖσι καὶ αὐτὸς γίνεται.



[9.34.1] ταῦτα δὲ λέγων οὗτος ἐμιμέετο Μελάμποδα, ὡς εἰκάσαι βασιληίην τε καὶ πολιτηίην αἰτεομένους. καὶ γὰρ δὴ καὶ Μελάμπους τῶν ἐν Ἄργεϊ γυναικῶν μανεισέων, ὥς μιν οἱ Ἀργεῖοι ἐμισθοῦντο ἐκ Πύλου παῦσαι τὰς σφετέρας γυναῖκας τῆς νούσου, μισθὸν προετείνατο τῆς βασιληίης τὸ ἥμισυ.




[9.34.2] οὐκ ἀνασχομένων δὲ τῶν Ἀργείων ἀλλ᾽ ἀπιόντων, ὡς ἐμαίνοντο [πολλῷ] πλεῦνες τῶν γυναικῶν, οὕτω δὴ ὑποστάντες τὰ ὁ Μελάμπους προετείνατο ἤισαν δώσοντές οἱ ταῦτα. ὁ δὲ ἐνθαῦτα δὴ ἐπορέγεται ὁρῶν αὐτοὺς τετραμμένους, φάς, ἢν μὴ καὶ τῷ ἀδελφεῷ Βίαντι μεταδῶσι τὸ τριτημόριον τῆς βασιληίης, οὐ ποιήσειν τὰ βούλονται. οἱ δὲ Ἀργεῖοι ἀπειληθέντες ἐς στεινὸν καταινέουσι καὶ ταῦτα.



[9.35.1] ὣς δὲ καὶ Σπαρτιῆται, ἐδέοντο γὰρ δεινῶς τοῦ Τεισαμενοῦ, πάντως συνεχώρεόν οἱ. συγχωρησάντων δὲ καὶ ταῦτα τῶν Σπαρτιητέων, οὕτω δὴ πέντε σφι μαντευόμενος ἀγῶνας τοὺς μεγίστους Τεισαμενὸς ὁ Ἠλεῖος, γενόμενος Σπαρτιήτης, συγκαταιρέει. μοῦνοι δὲ δὴ πάντων ἀνθρώπων ἐγένοντο οὗτοι Σπαρτιήτῃσι πολιῆται.


[9.35.2] οἱ δὲ πέντε ἀγῶνες οἵδε ἐγένοντο, εἷς μὲν καὶ πρῶτος οὗτος ὁ ἐν Πλαταιῇσι, ἐπὶ δὲ ὁ ἐν Τεγέῃ πρὸς Τεγεήτας τε καὶ Ἀργείους γενόμενος, μετὰ δὲ ὁ ἐν Διπαιεῦσι πρὸς Ἀρκάδας πάντας πλὴν Μαντινέων, ἐπὶ δὲ ὁ Μεσσηνίων ὁ πρὸς Ἰθώμη, ὕστατος δὲ ὁ ἐν Τανάγρῃ πρὸς Ἀθηναίους τε καὶ Ἀργείους γενόμενος· οὗτος δὲ ὕστατος κατεργάσθη τῶν πέντε ἀγώνων.



[9.36.1] Οὗτος δὴ τότε τοῖσι Ἕλλησι ὁ Τεισαμενὸς ἀγόντων τῶν Σπαρτιητέων ἐμαντεύετο ἐν τῇ Πλαταιίδι. τοῖσι μέν νυν Ἕλλησι καλὰ ἐγίνετο τὰ ἱρὰ ἀμυνομένοισι, διαβᾶσι δὲ τὸν Ἀσωπὸν καὶ μάχης ἄρχουσι οὔ·



[9.37.1] Μαρδονίῳ δὲ προθυμεομένῳ μάχης ἄρχειν οὐκ ἐπιτήδεα ἐγίνετο τὰ ἱρά, ἀμυνομένῳ δὲ καὶ τούτῳ καλά. καὶ γὰρ οὗτος Ἑλληνικοῖσι ἱροῖσι ἐχρᾶτο, μάντιν ἔχων Ἡγησίστρατον, ἄνδρα Ἠλεῖόν τε καὶ τῶν Τελλιαδέων ἐόντα λογιμώτατον, τὸν δὴ πρότερον τούτων Σπαρτιῆται λαβόντες ἔδησαν ἐπὶ θανάτῳ ὡς πεπονθότες πολλά τε καὶ ἀνάρσια ὑπ᾽ αὐτοῦ.



[9.37.2] ὁ δὲ ἐν τούτῳ τῷ κακῷ ἐχόμενος, ὥστε τρέχων περὶ τῆς ψυχῆς πρό τε τοῦ θανάτου πεισόμενος πολλά τε καὶ λυγρά, ἔργον ἐργάσατο μέζον λόγου. ὡς γὰρ δὴ ἐδέδετο ἐν ξύλῳ σιδηροδέτῳ, ἐσενειχθέντος κως σιδηρίου ἐκράτησε, αὐτίκα δὲ ἐμηχανᾶτο ἀνδρηιότατον ἔργον πάντων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν· σταθμησάμενος γὰρ ὅκως ἐξελεύσεταί οἱ τὸ λοιπὸν τοῦ ποδός, ἀπέταμε τὸν ταρσὸν ἑωυτοῦ.




[9.37.3] ταῦτα δὲ ποιήσας, ὥστε φυλασσόμενος ὑπὸ φυλάκων, διορύξας τὸν τοῖχον ἀπέδρη ἐς Τεγέην, τὰς μὲν νύκτας πορευόμενος, τὰς δὲ ἡμέρας καταδύνων ἐς ὕλην καὶ αὐλιζόμενος. οὕτω ὥστε Λακεδαιμονίων πανδημεὶ διζημένων τρίτῃ εὐφρόνῃ γενέσθαι ἐν Τεγέῃ, τοὺς δὲ ἐν θώματι μεγάλῳ ἐνέχεσθαι τῆς τε τόλμης, ὁρῶντας τὸ ἡμίτομον τοῦ ποδὸς κείμενον κἀκεῖνον οὐ δυναμένους εὑρεῖν.


[9.37.4] τότε μὲν οὕτω διαφυγὼν Λακεδαιμονίους καταφεύγει ἐς Τεγέην, ἐοῦσαν οὐκ ἀρθμίην Λακεδαιμονίοισι τοῦτον τὸν χρόνον· ὑγιὴς δὲ γενόμενος καὶ προσποιησάμενος ξύλινον πόδα κατεστήκεε ἐκ τῆς ἰθέης Λακεδαιμονίοισι πολέμιος. οὐ μέντοι ἔς γε τέλος οἱ συνήνεικε τὸ ἔχθος τὸ ἐς Λακεδαιμονίους συγκεκρημένον· ἥλω γὰρ μαντευόμενος ἐν Ζακύνθῳ ὑπ᾽ αὐτῶν καὶ ἀπέθανε.


[9.38.1] ὁ μέν νυν θάνατος ὁ Ἡγησιστράτου ὕστερον ἐγένετο τῶν Πλαταιικῶν, τότε δὲ ἐπὶ τῷ Ἀσωπῷ Μαρδονίῳ μεμισθωμένος οὐκ ὀλίγου ἐθύετό τε καὶ προεθυμέετο κατά τε τὸ ἔχθος τὸ Λακεδαιμονίων καὶ κατὰ τὸ κέρδος.


[9.38.2] ὡς δὲ οὐκ ἐκαλλιέρεε ὥστε μάχεσθαι οὔτε αὐτοῖσι Πέρσῃσι οὔτε τοῖσι μετ᾽ ἐκείνων ἐοῦσι Ἑλλήνων (εἶχον γὰρ καὶ οὗτοι ἐπ᾽ ἑωυτῶν μάντιν Ἱππόμαχον Λευκάδιον ἄνδρα), ἐπιρρεόντων δὲ τῶν Ἑλλήνων καὶ γινομένων πλεύνων Τιμηγενίδης ὁ Ἕρπυος ἀνὴρ Θηβαῖος συνεβούλευσε Μαρδονίῳ τὰς ἐκβολὰς τοῦ Κιθαιρῶνος φυλάξαι, λέγων ὡς ἐπιρρέουσι οἱ Ἕλληνες αἰεὶ ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην καὶ ὡς ἀπο λάμψοιτο συχνούς.



[9.39.1] ἡμέραι δέ σφι ἀντικατημένοισι ἤδη ἐγεγόνεσαν ὀκτώ, ὅτε ταῦτα ἐκεῖνος συνεβούλευε Μαρδονίῳ. ὁ δὲ μαθὼν τὴν παραίνεσιν εὖ ἔχουσαν, ὡς εὐφρόνη ἐγένετο, πέμπει τὴν ἵππον ἐς τὰς ἐκβολὰς τὰς Κιθαιρωνίδας αἳ ἐπὶ Πλαταιέων φέρουσι, τὰς Βοιωτοὶ μὲν Τρεῖς Κεφαλὰς καλέουσι, Ἀθηναῖοι δὲ Δρυὸς Κεφαλάς.


[9.39.2] πεμφθέντες δὲ οἱ ἱππόται οὐ μάτην ἀπίκοντο· ἐσβάλλοντα γὰρ ἐς τὸ πεδίον λαμβάνουσι ὑποζύγιά τε πεντακόσια, σιτία ἄγοντα ἀπὸ Πελοποννήσου ἐς τὸ στρατόπεδον, καὶ ἀνθρώπους οἳ εἵποντο τοῖσι ζεύγεσι. ἑλόντες δὲ ταύτην τὴν ἄγρην οἱ Πέρσαι ἀφειδέως ἐφόνευον, [οὐ] φειδόμενοι οὔτε ὑποζυγίου οὐδενὸς οὔτε ἀνθρώπου. ὡς δὲ ἄδην εἶχον κτείνοντες, τὰ λοιπὰ αὐτῶν ἤλαυνον περιβαλόμενοι παρά τε Μαρδόνιον καὶ ἐς τὸ στρατόπεδον.


[9.40.1] μετὰ δὲ τοῦτο τὸ ἔργον ἑτέρας δύο ἡμέρας διέτριψαν, οὐδέτεροι βουλόμενοι μάχης ἄρξαι· μέχρι μὲν γὰρ τοῦ Ἀσωποῦ ἐπήισαν οἱ βάρβαροι πειρώμενοι τῶν Ἑλλήνων, διέβαινον δὲ οὐδέτεροι. ἡ μέντοι ἵππος ἡ Μαρδονίου αἰεὶ προσέκειτό τε καὶ ἐλύπεε τοὺς Ἕλληνας· οἱ γὰρ Θηβαῖοι, ἅτε μηδίζοντες μεγάλως, προθύμως ἔφερον τὸν πόλεμον καὶ αἰεὶ κατηγέοντο μέχρι μάχης, τὸ δὲ ἀπὸ τούτου παραδεκόμενοι Πέρσαι τε καὶ Μῆδοι μάλα ἔσκον οἳ ἀπεδείκνυντο ἀρετάς.





[9.41.1] Μέχρι μέν νυν τῶν δέκα ἡμερέων οὐδὲν ἐπὶ πλεῦν ἐγίνετο τούτων· ὡς δὲ ἑνδεκάτη ἐγεγόνεε ἡμέρη ἀντικατημένοισι ἐν Πλαταιῇσι, οἵ τε δὴ Ἕλληνες πολλῷ πλεῦνες ἐγεγόνεσαν καὶ Μαρδόνιος περιημέκτεε τῇ ἕδρῃ, ἐνθαῦτα ἐς λόγους ἦλθον Μαρδόνιός τε ὁ Γωβρύεω καὶ Ἀρτάβαζος ὁ Φαρνάκεος, ὃς ἐν ὀλίγοισι Περσέων ἦν ἀνὴρ δόκιμος παρὰ Ξέρξῃ.


[9.41.2] βουλευομένων δὲ αἵδε ἦσαν αἱ γνῶμαι, ἡ μὲν [γὰρ] Ἀρταβάζου ὡς χρεὸν εἴη ἀναζεύξαντας τὴν ταχίστην πάντα τὸν στρατὸν ἰέναι ἐς τὸ τεῖχος τὸ Θηβαίων, ἔνθα σῖτόν τέ σφι ἐσενηνεῖχθαι πολλὸν καὶ χόρτον τοῖσι ὑποζυγίοισι, κατ᾽ ἡσυχίην τε ἱζομένους διαπρήσσεσθαι ποιεῦντας τάδε·



[9.41.3] ἔχειν γὰρ χρυσὸν πολλὸν μὲν ἐπίσημον, πολλὸν δὲ καὶ ἄσημον, πολλὸν δὲ ἄργυρόν τε καὶ ἐκπώματα· τούτων φειδομένους μηδενὸς διαπέμπειν ἐς τοὺς Ἕλληνας, Ἑλλήνων δὲ μάλιστα ἐς τοὺς προεστεῶτας ἐν τῇσι πόλισι, καὶ ταχέως σφέας παραδώσειν τὴν ἐλευθερίην, μηδὲ ἀνακινδυνεύειν συμβάλλοντας.


[9.41.4] τούτου μὲν ἡ αὐτὴ ἐγίνετο καὶ Θηβαίων γνώμη, ὡς προειδότος πλεῦν τι καὶ τούτου, Μαρδονίου δὲ ἰσχυροτέρη τε καὶ ἀγνωμονεστέρη καὶ οὐδαμῶς συγγινωσκομένη· δοκέειν τε γὰρ πολλῷ κρέσσω εἶναι τὴν σφετέρην στρατιὴν τῆς Ἑλληνικῆς, συμβάλλειν τε τὴν ταχίστην μηδὲ περιορᾶν συλλεγομένους ἔτι πλεῦνας τῶν συλλελεγμένων, τά τε σφάγια τὰ Ἡγησιστράτου ἐᾶν χαίρειν μηδὲ βιάζεσθαι, ἀλλὰ νόμῳ τῷ Περσέων χρεωμένους συμβάλλειν.




[9.42.1] τούτου δὲ οὕτω δικαιεῦντος ἀντέλεγε οὐδείς, ὥστε ἐκράτεε τῇ γνώμῃ· τὸ γὰρ κράτος εἶχε τῆς στρατιῆς οὗτος ἐκ βασιλέος, ἀλλ᾽ οὐκ Ἀρτάβαζος. μεταπεμψάμενος ὦν τοὺς ταξιάρχους τῶν τελέων καὶ τῶν μετ᾽ ἑωυτοῦ ἐόντων Ἑλλήνων τοὺς στρατηγοὺς εἰρώτα εἴ τι εἰδεῖεν λόγιον περὶ Περσέων ὡς διαφθερέονται ἐν τῇ Ἑλλάδι.


[9.42.2] σιγώντων δὲ τῶν ἐπικλήτων, τῶν μὲν οὐκ εἰδότων τοὺς χρησμούς, τῶν δὲ εἰδότων μέν, ἐν ἀδείῃ δὲ οὐ ποιευμένων τὸ λέγειν, αὐτός γε Μαρδόνιος ἔλεγε· Ἐπεὶ τοίνυν ὑμεῖς ἢ ἴστε οὐδὲν ἢ οὐ τολμᾶτε λέγειν, ἀλλ᾽ ἐγὼ ἐρέω ὡς εὖ ἐπιστάμενος.


[9.42.3] ἔστι λόγιον ὡς χρεόν ἐστι Πέρσας ἀπικομένους ἐς τὴν Ἑλλάδα διαρπάσαι τὸ ἱρὸν τὸ ἐν Δελφοῖσι, μετὰ δὲ τὴν διαρπαγὴν ἀπολέσθαι πάντας. ἡμεῖς τοίνυν αὐτὸ τοῦτο ἐπιστάμενοι οὔτε ἴμεν ἐπὶ τὸ ἱρὸν τοῦτο οὔτε ἐπιχειρήσομεν διαρπάζειν, ταύτης τε εἵνεκα τῆς αἰτίης οὐκ ἀπολεόμεθα.


[9.42.4] ὥστε ὑμέων ὅσοι τυγχάνουσι εὔνοοι ἐόντες Πέρσῃσι, ἥδεσθε τοῦδε εἵνεκα ὡς περιεσομένους ἡμέας Ἑλλήνων. ταῦτά σφι εἴπας δεύτερα ἐσήμαινε παραρτέεσθαί τε πάντα καὶ εὐκρινέα ποιέεσθαι ὡς ἅμα ἡμέρῃ τῇ ἐπιούσῃ συμβολῆς ἐσομένης.


[9.43.1] τοῦτον δ᾽ ἔγωγε τὸν χρησμόν, τὸν Μαρδόνιος εἶπε ἐς Πέρσας ἔχειν, ἐς Ἰλλυριούς τε καὶ τὸν Ἐγχελέων στρατὸν οἶδα πεποιημένον, ἀλλ᾽ οὐκ ἐς Πέρσας. ἀλλὰ τὰ μὲν Βάκιδι ἐς ταύτην τὴν μάχην ἐστὶ πεποιημένα,


[9.43.2] τὴν δ᾽ ἐπὶ Θερμώδοντι καὶ Ἀσωπῷ λεχεποίῃ
Ἑλλήνων σύνοδον καὶ βαρβαρόφωνον ἰυγήν,
τῇ πολλοὶ πεσέονται ὑπὲρ λάχεσίν τε μόρον τε
τοξοφόρων Μήδων, ὅταν αἴσιμον ἦμαρ ἐπέλθῃ,
ταῦτα μὲν καὶ παραπλήσια τούτοισι ἄλλα Μουσαίου ἔχοντα οἶδα ἐς Πέρσας. ὁ δὲ Θερμώδων ποταμὸς ῥέει μεταξὺ Τανάγρης τε καὶ Γλίσαντος.




[9.44.1] μετὰ δὲ τὴν ἐπειρώτησιν τῶν χρησμῶν καὶ παραίνεσιν τὴν ἐκ Μαρδονίου νύξ τε ἐγίνετο καὶ ἐς φυλακὰς ἐτάσσοντο. ὡς δὲ πρόσω τῆς νυκτὸς προελήλατο καὶ ἡσυχίη τε ἐδόκεε εἶναι ἀνὰ τὰ στρατόπεδα καὶ μάλιστα οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἐν ὕπνῳ, τηνικαῦτα προσελάσας ἵππῳ πρὸς τὰς φυλακὰς τὰς Ἀθηναίων Ἀλέξανδρος ὁ Ἀμύντεω, στρατηγός τε ἐὼν καὶ βασιλεὺς Μακεδόνων, ἐδίζητο τοῖσι στρατηγοῖσι ἐς λόγους ἐλθεῖν.



[9.44.2] τῶν δὲ φυλάκων οἱ μὲν πλεῦνες παρέμενον, οἱ δ᾽ ἔθεον ἐπὶ τοὺς στρατηγούς, ἐλθόντες δὲ ἔλεγον ὡς ἄνθρωπος ἥκοι ἐπ᾽ ἵππου ἐκ τοῦ στρατοπέδου τοῦ Μήδων, ὃς ἄλλο μὲν οὐδὲν παραγυμνοῖ ἔπος, στρατηγοὺς δὲ ὀνομάζων ἐθέλειν φησὶ ἐς λόγους ἐλθεῖν.


[9.45.1] οἱ δὲ ἐπεὶ ταῦτα ἤκουσαν, αὐτίκα εἵποντο ἐς τὰς φυλακάς. ἀπικομένοισι δὲ ἔλεγε Ἀλέξανδρος τάδε· Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παραθήκην ὑμῖν τὰ ἔπεα τάδε τίθεμαι, ἀπόρρητα ποιεύμενος πρὸς μηδένα λέγειν ὑμέας ἄλλον ἢ Παυσανίην, μή με καὶ διαφθείρητε· οὐ γὰρ ἂν ἔλεγον, εἰ μὴ μεγάλως ἐκηδόμην συναπάσης τῆς Ἑλλάδος.



[9.45.2] αὐτός τε γὰρ Ἕλλην γένος εἰμὶ τὠρχαῖον, καὶ ἀντ᾽ ἐλευθέρης δεδουλωμένην οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ὁρᾶν τὴν Ἑλλάδα. λέγω δὲ ὦν ὅτι Μαρδονίῳ τε καὶ τῇ στρατιῇ τὰ σφάγια οὐ δύναται καταθύμια γενέσθαι· πάλαι γὰρ ἂν ἐμάχεσθε. νῦν δέ οἱ δέδοκται τὰ μὲν σφάγια ἐᾶν χαίρειν, ἅμα ἡμέρῃ δὲ διαφαυσκούσῃ συμβολὴν ποιέεσθαι· καταρρώδηκε γὰρ μὴ πλεῦνες συλλεχθῆτε, ὡς ἐγὼ εἰκάζω. πρὸς ταῦτα ἑτοιμάζεσθε. ἢν δὲ ἄρα ὑπερβάληται τὴν συμβολὴν Μαρδόνιος καὶ μὴ ποιῆται, λιπαρέετε μένοντες· ὀλιγέων γάρ σφι ἡμερέων λείπεται σιτία.



[9.45.3] ἢν δὲ ὑμῖν ὁ πόλεμος ὅδε κατὰ νόον τελευτήσῃ, μνησθῆναί τινα χρὴ καὶ ἐμεῦ ἐλευθερώσιος πέρι, ὃς Ἑλλήνων εἵνεκα ἔργον οὕτω παράβολον ἔργασμαι ὑπὸ προθυμίης, ἐθέλων ὑμῖν δηλῶσαι τὴν διάνοιαν τὴν Μαρδονίου, ἵνα μὴ ἐπιπέσωσι ὑμῖν [ἐξαίφνης] οἱ βάρβαροι μὴ προσδεκομένοισί κω. εἰμὶ δὲ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών. ὁ μὲν ταῦτα εἴπας ἀπήλαυνε ὀπίσω ἐς τὸ στρατόπεδον καὶ τὴν ἑωυτοῦ τάξιν·


[9.46.1] οἱ δὲ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἐλθόντες ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας ἔλεγον Παυσανίῃ τά περ ἤκουσαν Ἀλεξάνδρου. ὁ δὲ τούτῳ τῷ λόγῳ καταρρωδήσας τοὺς Πέρσας ἔλεγε τάδε·


[9.46.2] Ἐπεὶ τοίνυν ἐς ἠῶ ἡ συμβολὴ γίνεται, ὑμέας μὲν χρεόν ἐστι τοὺς Ἀθηναίους στῆναι κατὰ τοὺς Πέρσας, ἡμέας δὲ κατὰ τοὺς Βοιωτούς τε καὶ τοὺς κατ᾽ ὑμέας τεταγμένους Ἑλλήνων, τῶνδε εἵνεκα· ὑμεῖς ἐπίστασθε τοὺς Μήδους καὶ τὴν μάχην αὐτῶν ἐν Μαραθῶνι μαχεσάμενοι, ἡμεῖς δὲ ἄπειροί τέ εἰμεν καὶ ἀδαέες τούτων τῶν ἀνδρῶν· Σπαρτιητέων γὰρ οὐδεὶς πεπείρηται Μήδων, ἡμεῖς δὲ Βοιωτῶν καὶ Θεσσαλῶν ἔμπειροί εἰμεν.


[9.46.3] ἀλλ᾽ ἀναλαβόντας τὰ ὅπλα χρεόν ἐστι ἰέναι ὑμέας μὲν ἐς τόδε τὸ κέρας, ἡμέας δὲ ἐς τὸ εὐώνυμον. πρὸς δὲ ταῦτα εἶπαν οἱ Ἀθηναῖοι τάδε· Καὶ αὐτοῖσι ἡμῖν πάλαι ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἐπείτε εἴδομεν κατ᾽ ὑμέας τασσομένους τοὺς Πέρσας, ἐν νόῳ ἐγένετο εἰπεῖν ταῦτα τά περ ὑμεῖς φθάντες προφέρετε· ἀλλὰ γὰρ ἀρρωδέομεν μὴ ὑμῖν οὐκ ἡδέες γένωνται οἱ λόγοι. ἐπεὶ δ᾽ ὦν αὐτοὶ ἐμνήσθητε, καὶ ἡδομένοισι ἡμῖν οἱ λόγοι γεγόνασι καὶ ἕτοιμοί εἰμεν ποιέειν ταῦτα.



[9.47.1] ὡς δ᾽ ἤρεσκε ἀμφοτέροισι ταῦτα, ἠώς τε διέφαινε καὶ διαλλάσσοντο τὰς τάξις. γνόντες δὲ οἱ Βοιωτοὶ τὸ ποιεύμενον ἐξαγορεύουσι Μαρδονίῳ. ὁ δ᾽ ἐπείτε ἤκουσε, αὐτίκα μετιστάναι καὶ αὐτὸς ἐπειρᾶτο, παράγων τοὺς Πέρσας κατὰ τοὺς Λακεδαιμονίους. ὡς δὲ ἔμαθε τοῦτο τοιοῦτο γινόμενον ὁ Παυσανίης, γνοὺς ὅτι οὐ λανθάνει, ὀπίσω ἦγε τοὺς Σπαρτιήτας ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας· ὣς δὲ αὕτως καὶ ὁ Μαρδόνιος ἐπὶ τοῦ εὐωνύμου.



[9.48.1] ἐπεὶ δὲ κατέστησαν ἐς τὰς ἀρχαίας τάξις, πέμψας ὁ Μαρδόνιος κήρυκα ἐς τοὺς Σπαρτιήτας ἔλεγε τάδε· Ὦ Λακεδαιμόνιοι, ὑμεῖς δὴ λέγεσθε εἶναι ἄνδρες ἄριστοι ὑπὸ τῶν τῇδε ἀνθρώπων, ἐκπαγλεομένων ὡς οὔτε φεύγετε ἐκ πολέμου οὔτε τάξιν ἐκλείπετε, μένοντές τε ἢ ἀπόλλυτε τοὺς ἐναντίους ἢ αὐτοὶ ἀπόλλυσθε.


[9.48.2] τῶν δ᾽ ἄρ᾽ ἦν οὐδὲν ἀληθές· πρὶν γὰρ ἢ συμμεῖξαι ἡμέας ἐς χειρῶν τε νόμον ἀπικέσθαι, καὶ δὴ φεύγοντας καὶ στάσιν ἐκλείποντας ὑμέας εἴδομεν, ἐν Ἀθηναίοισί τε τὴν πρόπειραν ποιευμένους αὐτούς τε ἀντία δούλων τῶν ἡμετέρων τασσομένους.

[9.48.3] ταῦτα οὐδαμῶς ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργα, ἀλλὰ πλεῖστον δὴ ἐν ὑμῖν ἐψεύσθημεν· προσδεκόμενοι γὰρ κατὰ κλέος ὡς δὴ πέμψετε ἐς ἡμέας κήρυκα προκαλεύμενοι καὶ βουλόμενοι μούνοισι Πέρσῃσι μάχεσθαι, ἄρτιοι ἐόντες ποιέειν ταῦτα οὐδὲν τοιοῦτο λέγοντας ὑμέας εὕρομεν ἀλλὰ πτώσσοντας μᾶλλον. νῦν ὦν ἐπειδὴ οὐκ ὑμεῖς ἤρξατε τούτου τοῦ λόγου, ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἄρξομεν.




[9.48.4] τί δὴ οὐ πρὸ μὲν τῶν Ἑλλήνων ὑμεῖς, ἐπείτε δεδόξωσθε εἶναι ἄριστοι, πρὸ δὲ τῶν βαρβάρων ἡμεῖς ἴσοι πρὸς ἴσους ἀριθμὸν ἐμαχεσάμεθα; καὶ ἢν μὲν δοκῇ καὶ τοὺς ἄλλους μάχεσθαι, οἱ δ᾽ ὦν μετέπειτα μαχέσθων ὕστεροι· εἰ δὲ καὶ μὴ δοκέοι ἀλλ᾽ ἡμέας μούνους ἀποχρᾶν, ἡμεῖς δὲ διαμαχεσόμεθα· ὁκότεροι δ᾽ ἂν ἡμέων νικήσωσι, τούτους τῷ ἅπαντι στρατοπέδῳ νικᾶν.



[9.49.1] ὁ μὲν ταῦτα εἴπας τε καὶ ἐπισχὼν χρόνον, ὥς οἱ οὐδεὶς οὐδὲν ὑπεκρίνετο, ἀπαλλάσσετο ὀπίσω, ἀπελθὼν δὲ ἐσήμαινε Μαρδονίῳ τὰ καταλαβόντα. ὁ δὲ περιχαρὴς γενόμενος καὶ ἐπαρθεὶς ψυχρῇ νίκῃ ἐπῆκε τὴν ἵππον ἐπὶ τοὺς Ἕλληνας.



[9.49.2] ὡς δὲ ἐπήλασαν οἱ ἱππόται, ἐσίνοντο πᾶσαν τὴν στρατιὴν τὴν Ἑλληνικὴν ἐσακοντίζοντές τε καὶ ἐστοξεύοντες ὥστε ἱπποτοξόται τε ἐόντες καὶ προσφέρεσθαι ἄποροι· τήν τε κρήνην τὴν Γαργαφίην, ἀπ᾽ ἧς ὑδρεύετο πᾶν τὸ στράτευμα τὸ Ἑλληνικόν, συνετάραξαν καὶ συνέχωσαν.


[9.49.3] ἦσαν μέν νυν κατὰ τὴν κρήνην Λακεδαιμόνιοι τεταγμένοι μοῦνοι, τοῖσι δὲ ἄλλοισι Ἕλλησι ἡ μὲν κρήνη πρόσω ἐγίνετο, ὡς ἕκαστοι ἔτυχον τεταγμένοι, ὁ δὲ Ἀσωπὸς ἀγχοῦ· ἐρυκόμενοι δὲ τοῦ Ἀσωποῦ οὕτω δὴ ἐπὶ τὴν κρήνην ἐφοίτων· ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ γάρ σφι οὐκ ἐξῆν ὕδωρ φορέεσθαι ὑπό τε τῶν ἱππέων καὶ τοξευμάτων.


[9.50.1] Τούτου δὲ τοιούτου γινομένου οἱ τῶν Ἑλλήνων στρατηγοί, ἅτε τοῦ τε ὕδατος στερηθείσης τῆς στρατιῆς καὶ ὑπὸ τῆς ἵππου ταρασσομένης, συνελέχθησαν περὶ αὐτῶν τε τούτων καὶ ἄλλων, ἐλθόντες παρὰ Παυσανίην ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας. ἄλλα γὰρ τούτων τοιούτων ἐόντων μᾶλλόν σφεας ἐλύπεε· οὔτε γὰρ σιτία εἶχον ἔτι, οἵ τέ σφεων ὀπέωνες ἀποπεμφθέντες ἐς Πελοπόννησον ὡς ἐπισιτιεύμενοι ἀπεκεκληίατο ὑπὸ τῆς ἵππου, οὐ δυνάμενοι ἀπικέσθαι ἐς τὸ στρατόπεδον.


[9.51.1] βουλευομένοισι δὲ τοῖσι στρατηγοῖσι ἔδοξε, ἢν ὑπερβάλωνται ἐκείνην τὴν ἡμέρην οἱ Πέρσαι συμβολὴν μὴ ποιεύμενοι, ἐς τὴν νῆσον ἰέναι. ἡ δέ ἐστι ἀπὸ τοῦ Ἀσωποῦ καὶ τῆς κρήνης τῆς Γαργαφίης, ἐπ᾽ ᾗ ἐστρατοπεδεύοντο τότε, δέκα σταδίους ἀπέχουσα, πρὸ τῆς Πλαταιέων πόλιος.


[9.51.2] νῆσος δὲ οὕτω ἂν εἴη ἐν ἠπείρῳ· σχιζόμενος [ὁ] ποταμὸς ἄνωθεν ἐκ τοῦ Κιθαιρῶνος ῥέει κάτω ἐς τὸ πεδίον, διέχων ἀπ᾽ ἀλλήλων τὰ ῥέεθρα ὅσον περ τρία στάδια, καὶ ἔπειτα συμμίσγει ἐς τὠυτό· οὔνομα δέ οἱ Ὠερόη. θυγατέρα δὲ ταύτην λέγουσι εἶναι Ἀσωποῦ οἱ ἐπιχώριοι.



[9.51.3] ἐς τοῦτον δὴ τὸν χῶρον ἐβουλεύσαντο μεταναστῆναι, ἵνα καὶ ὕδατι ἔχωσι χρᾶσθαι ἀφθόνῳ καὶ οἱ ἱππέες σφέας μὴ σινοίατο ὥσπερ κατιθὺ ἐόντων· μετακινέεσθαί τε ἐδόκεε τότε ἐπεὰν τῆς νυκτὸς ᾖ δευτέρη φυλακή, ὡς ἂν μὴ ἰδοίατο οἱ Πέρσαι ἐξορμωμένους καί σφεας ἑπόμενοι ταράσσοιεν οἱ ἱππόται.



[9.51.4] ἀπικομένων δὲ ἐς τὸν χῶρον τοῦτον, τὸν δὴ ἡ Ἀσωπὶς Ὠερόη περισχίζεται ῥέουσα ἐκ τοῦ Κιθαιρῶνος, ὑπὸ τὴν νύκτα ταύτην ἐδόκεε τοὺς ἡμίσεας ἀποστέλλειν τοῦ στρατοπέδου πρὸς τὸν Κιθαιρῶνα, ὡς ἀναλάβοιεν τοὺς ὀπέωνας τοὺς ἐπὶ τὰ σιτία οἰχομένους· ἦσαν γὰρ ἐν τῷ Κιθαιρῶνι ἀπολελαμμένοι.


[9.52.1] ταῦτα βουλευσάμενοι κείνην μὲν τὴν ἡμέρην πᾶσαν προσκειμένης τῆς ἵππου εἶχον πόνον ἄτρυτον· ὡς δὲ ἥ τε ἡμέρη ἔληγε καὶ οἱ ἱππέες ἐπέπαυντο, νυκτὸς δὴ γινομένης καὶ ἐούσης τῆς ὥρης ἐς τὴν δὴ συνέκειτό σφι ἀπαλλάσσεσθαι, ἐνθαῦτα ἀερθέντες οἱ πολλοὶ ἀπαλλάσσοντο, ἐς μὲν τὸν χῶρον ἐς τὸν συνέκειτο οὐκ ἐν νόῳ ἔχοντες, οἱ δὲ ὡς ἐκινήθησαν, ἔφευγον ἄσμενοι τὴν ἵππον πρὸς τὴν Πλαταιέων πόλιν, φεύγοντες δὲ ἀπικνέονται ἐπὶ τὸ Ἥραιον. τὸ δὲ πρὸ τῆς πόλιός ἐστι τῆς Πλαταιέων, εἴκοσι σταδίους ἀπὸ τῆς κρήνης τῆς Γαργαφίης ἀπέχον. ἀπικόμενοι δὲ ἔθεντο πρὸ τοῦ ἱροῦ τὰ ὅπλα.




[9.53.1] καὶ οἱ μὲν περὶ τὸ Ἥραιον ἐστρατοπεδεύοντο, Παυσανίης δὲ ὁρῶν σφέας ἀπαλλασσομένους ἐκ τοῦ στρατοπέδου παρήγγελλε καὶ τοῖσι Λακεδαιμονίοισι ἀναλαβόντας τὰ ὅπλα ἰέναι κατὰ τοὺς ἄλλους τοὺς προϊόντας, νομίσας αὐτοὺς ἐς τὸν χῶρον ἰέναι ἐς τὸν συνεθήκαντο.


[9.53.2] ἐνθαῦτα οἱ μὲν ἄλλοι ἄρτιοι ἦσαν τῶν ταξιάρχων πείθεσθαι Παυσανίῃ, Ἀμομφάρετος δὲ ὁ Πολιάδεω λοχηγέων τοῦ Πιτανήτεω λόχου οὐκ ἔφη τοὺς ξείνους φεύξεσθαι οὐδὲ ἑκὼν εἶναι αἰσχυνέειν τὴν Σπάρτην, ἐθώμαζέ τε ὁρῶν τὸ ποιεύμενον, ἅτε οὐ παραγενόμενος τῷ προτέρῳ λόγῳ.



[9.53.3] ὁ δὲ Παυσανίης τε καὶ ὁ Εὐρυάναξ δεινὸν μὲν ἐποιεῦντο τὸ μὴ πείθεσθαι ἐκεῖνον σφίσι, δεινότερον δὲ ἔτι κείνου ταῦτα νενωμένου, ἀπολιπεῖν τὸν λόχον τὸν Πιτανήτην, μὴ ἢν ἀπολίπωσι ποιεῦντες τὰ συνεθήκαντο τοῖσι ἄλλοισι Ἕλλησι, ἀπόληται ὑπολειφθεὶς αὐτός τε Ἀμομφάρετος καὶ οἱ μετ᾽ αὐτοῦ.


[9.53.4] ταῦτα λογιζόμενοι ἀτρέμας εἶχον τὸ στρατόπεδον τὸ Λακωνικὸν καὶ ἐπειρῶντο πείθοντές μιν ὡς οὐ χρεὸν εἴη ταῦτα ποιέειν.

[9.54.1] καὶ οἱ μὲν παρηγόρεον Ἀμομφάρετον μοῦνον Λακεδαιμονίων τε καὶ Τεγεητέων λελειμμένον, Ἀθηναῖοι δὲ ἐποίευν τοιάδε· εἶχον ἀτρέμας σφέας αὐτοὺς ἵνα ἐτάχθησαν, ἐπιστάμενοι τὰ Λακεδαιμονίων φρονήματα ὡς ἄλλα φρονεόντων καὶ ἄλλα λεγόντων.


[9.54.2] ὡς δὲ ἐκινήθη τὸ στρατόπεδον, ἔπεμπον σφέων ἱππέα ὀψόμενόν τε εἰ πορεύεσθαι ἐπιχειροῖεν οἱ Σπαρτιῆται, εἴτε καὶ τὸ παράπαν μὴ διανοεῦνται ἀπαλλάσσεσθαι, ἐπειρέσθαι τε Παυσανίην τὸ χρεὸν εἴη ποιέειν.

[9.55.1] ὡς δὲ ἀπίκετο ὁ κῆρυξ ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους, ὥρα τέ σφεας κατὰ χώρην τεταγμένους καὶ ἐς νείκεα ἀπιγμένους αὐτῶν τοὺς πρώτους. ὡς γὰρ δὴ παρηγόρεον τὸν Ἀμομφάρετον ὅ τε Εὐρυάναξ καὶ ὁ Παυσανίης μὴ κινδυνεύειν μένοντας μούνους Λακεδαιμονίων, οὔκων ἔπειθον, ἐς ὃ ἐς νείκεά τε συμπεσόντες ἀπίκατο καὶ ὁ κῆρυξ ὁ τῶν Ἀθηναίων παρίστατό σφι ἀπιγμένος.


[9.55.2] νεικέων δὲ ὁ Ἀμομφάρετος λαμβάνει πέτρον ἀμφοτέρῃσι τῇσι χερσὶ καὶ τιθεὶς πρὸ ποδῶν τοῦ Παυσανίεω ταύτῃ τῇ ψήφῳ ψηφίζεσθαι ἔφη μὴ φεύγειν τοὺς ξείνους [λέγων τοὺς βαρβάρους]. ὁ δὲ μαινόμενον καὶ οὐ φρενήρεα καλέων ἐκεῖνον [πρός τε] τὸν Ἀθηναίων κήρυκα ἐπειρωτῶντα τὰ ἐντεταλμένα λέγειν [ὁ Παυσανίης] ἐκέλευε τὰ παρεόντα σφι πρήγματα, ἐχρήιζέ τε τῶν Ἀθηναίων προσχωρῆσαί τε πρὸς ἑωυτοὺς καὶ ποιέειν περὶ τῆς ἀπόδου τά περ ἂν καὶ σφεῖς.



[9.56.1] καὶ ὁ μὲν ἀπαλλάσσετο ἐς τοὺς Ἀθηναίους· τοὺς δὲ ἐπεὶ ἀνακρινομένους πρὸς ἑωυτοὺς ἠὼς κατελάμβανε, ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ κατήμενος ὁ Παυσανίης, οὐ δοκέων τὸν Ἀμομφάρετον λείψεσθαι τῶν ἄλλων Λακεδαιμονίων ἀποστιχόντων, τὰ δὴ καὶ ἐγένετο, σημήνας ἀπῆγε διὰ τῶν κολωνῶν τοὺς λοιποὺς πάντας· εἵποντο δὲ καὶ Τεγεῆται.



[9.56.2] Ἀθηναῖοι δὲ ταχθέντες ἤισαν τὰ ἔμπαλιν ἢ Λακεδαιμόνιοι· οἱ μὲν γὰρ τῶν τε ὄχθων ἀντείχοντο καὶ τῆς ὑπωρείης τοῦ Κιθαιρῶνος, φοβεόμενοι τὴν ἵππον, Ἀθηναῖοι δὲ κάτω τραφθέντες ἐς τὸ πεδίον.


[9.57.1] Ἀμομφάρετος δὲ ἀρχήν γε οὐδαμὰ δοκέων Παυσανίην τολμήσειν σφέας ἀπολιπεῖν περιείχετο αὐτοῦ μένοντας μὴ ἐκλιπεῖν τὴν τάξιν· προτερεόντων δὲ τῶν σὺν Παυσανίῃ, καταδόξας αὐτοὺς ἰθέῃ τέχνῃ ἀπολείπειν αὐτόν, ἀναλαβόντα τὸν λόχον τὰ ὅπλα ἦγε βάδην πρὸς τὸ ἄλλο στῖφος.





[9.57.2] τὸ δὲ ἀπελθὸν ὅσον τε δέκα στάδια ἀνέμενε τὸν Ἀμομφαρέτου λόχον, περὶ ποταμὸν Μολόεντα ἱδρυμένον Ἀργιόπιόν τε χῶρον καλεόμενον, τῇ καὶ Δήμητρος Ἐλευσινίης ἱρὸν ἧσται· ἀνέμενε δὲ τοῦδε εἵνεκα, ἵνα ἢν μὴ ἀπολείπῃ τὸν χῶρον ἐν τῷ ἐτετάχατο ὁ Ἀμομφάρετός τε καὶ ὁ λόχος, ἀλλ᾽ αὐτοῦ μένωσι, βοηθέοι ὀπίσω παρ᾽ ἐκείνους.



[9.57.3] καὶ οἵ τε ἀμφὶ τὸν Ἀμομφάρετον παρεγίνοντό σφι καὶ ἡ ἵππος ἡ τῶν βαρβάρων προσέκειτο πᾶσα. οἱ γὰρ ἱππόται ἐποίευν οἷον καὶ ἐώθεσαν ποιέειν αἰεί, ἰδόντες δὲ τὸν χῶρον κεινὸν ἐν τῷ ἐτετάχατο οἱ Ἕλληνες τῇσι προτέρῃσι ἡμέρῃσι, ἤλαυνον τοὺς ἵππους αἰεὶ τὸ πρόσω καὶ ἅμα καταλαβόντες προσεκέατό σφι.


[9.58.1] Μαρδόνιος δὲ ὡς ἐπύθετο τοὺς Ἕλληνας ἀποιχομένους ὑπὸ νύκτα εἶδέ τε τὸν χῶρον ἔρημον, καλέσας τὸν Ληρισαῖον Θώρηκα καὶ τοὺς ἀδελφεοὺς αὐτοῦ Εὐρύπυλον καὶ Θρασυδήιον ἔλεγε·

[9.58.2] Ὦ παῖδες Ἀλεύεω, ἔτι τί λέξετε τάδε ὁρῶντες ἔρημα; ὑμεῖς γὰρ οἱ πλησιόχωροι ἐλέγετε Λακεδαιμονίους οὐ φεύγειν ἐκ μάχης, ἀλλὰ ἄνδρας εἶναι τὰ πολέμια πρώτους· τοὺς πρότερόν τε μετισταμένους ἐκ τῆς τάξιος εἴδετε, νῦν τε ὑπὸ τὴν παροιχομένην νύκτα καὶ οἱ πάντες ὁρῶμεν διαδράντας· διέδεξάν τε, ἐπεί σφεας ἔδεε πρὸς τοὺς ἀψευδέως ἀρίστους ἀνθρώπων μάχῃ διακριθῆναι, ὅτι οὐδένες ἄρα ἐόντες ἐν οὐδαμοῖσι ἐοῦσι Ἕλλησι ἐναπεδεικνύατο.



[9.58.3] καὶ ὑμῖν μὲν ἐοῦσι Περσέων ἀπείροισι πολλὴ ἔκ γε ἐμέο ἐγίνετο συγγνώμη, ἐπαινεόντων τούτους τοῖσί τι καὶ συνῃδέατε· Ἀρταβάζου δὲ θῶμα καὶ μᾶλλον ἐποιεύμην τὸ [καὶ] καταρρωδῆσαι Λακεδαιμονίους καταρρωδήσαντά τε ἀποδέξασθαι γνώμην δειλοτάτην, ὡς χρεὸν εἴη ἀναζεύξαντας τὸ στρατόπεδον ἰέναι ἐς τὸ Θηβαίων ἄστυ πολιορκησομένους· τὴν ἔτι πρὸς ἐμεῦ βασιλεὺς πεύσεται.



[9.58.4] καὶ τούτων μὲν ἑτέρωθι ἔσται λόγος· νῦν δὲ ἐκείνοισι ταῦτα ποιεῦσι οὐκ ἐπιτρεπτέα ἐστί, ἀλλὰ διωκτέοι εἰσὶ ἐς ὃ καταλαμφθέντες δώσουσι ἡμῖν τῶν δὴ ἐποίησαν Πέρσας πάντων δίκας.


[9.59.1] ταῦτα εἴπας ἦγε τοὺς Πέρσας δρόμῳ διαβάντας τὸν Ἀσωπὸν κατὰ στίβον τῶν Ἑλλήνων ὡς δὴ ἀποδιδρησκόντων, ἐπεῖχέ τε ἐπὶ Λακεδαιμονίους τε καὶ Τεγεήτας μούνους· Ἀθηναίους γὰρ τραπομένους ἐς τὸ πεδίον ὑπὸ τῶν ὄχθων οὐ κατώρα.


[9.59.2] Πέρσας δὲ ὁρῶντες ὁρμημένους διώκειν τοὺς Ἕλληνας, οἱ λοιποὶ τῶν βαρβαρικῶν τελέων ἄρχοντες αὐτίκα πάντες ἦραν τὰ σημήια καὶ ἐδίωκον ὡς ποδῶν ἕκαστος εἶχον, οὔτε κόσμῳ οὐδενὶ κοσμηθέντες οὔτε τάξι. καὶ οὗτοι μὲν βοῇ τε καὶ ὁμίλῳ ἐπήισαν ὡς ἀναρπασόμενοι τοὺς Ἕλληνας·




[9.60.1] Παυσανίης δέ, ὡς προσέκειτο ἡ ἵππος, πέμψας πρὸς τοὺς Ἀθηναίους ἱππέα λέγει τάδε· Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀγῶνος μεγίστου προκειμένου ἐλευθέρην εἶναι ἢ δεδουλωμένην τὴν Ἑλλάδα, προδεδόμεθα ὑπὸ τῶν συμμάχων ἡμεῖς τε οἱ Λακεδαιμόνιοι καὶ ὑμεῖς οἱ Ἀθηναῖοι ὑπὸ τὴν παροιχομένην νύκτα διαδράντων.


[9.60.2] νῦν ὦν δέδοκται τὸ ἐνθεῦτεν τὸ ποιητέον ἡμῖν, ἀμυνομένους γὰρ τῇ δυνάμεθα ἄριστα περιστέλλειν ἀλλήλους. εἰ μέν νυν ἐς ὑμέας ὅρμησε ἀρχὴν ἡ ἵππος, χρῆν δὴ ἡμέας τε καὶ τοὺς μετ᾽ ἡμέων τὴν Ἑλλάδα οὐ προδιδόντας Τεγεήτας βοηθέειν ὑμῖν· νῦν δέ, ἐς ἡμέας γὰρ ἅπασα κεχώρηκε, δίκαιοί ἐστε ὑμεῖς πρὸς τὴν πιεζομένην μάλιστα τῶν μοιρέων ἀμυνέοντες ἰέναι.




[9.60.3] εἰ δ᾽ ἄρα αὐτοὺς ὑμέας καταλελάβηκε ἀδύνατόν τι βοηθέειν, ὑμεῖς δ᾽ ἡμῖν τοὺς τοξότας ἀποπέμψαντες χάριν θέσθε. συνοίδαμεν δὲ ὑμῖν ὑπὸ τὸν παρεόντα τόνδε πόλεμον ἐοῦσι πολλὸν προθυμοτάτοισι, ὥστε καὶ ταῦτα ἐσακούειν.


[9.61.1] ταῦτα οἱ Ἀθηναῖοι ὡς ἐπύθοντο, ὁρμέατο βοηθέειν καὶ τὰ μάλιστα ἐπαμύνειν· καί σφι ἤδη στίχουσι ἐπιτίθενται οἱ ἀντιταχθέντες Ἑλλήνων τῶν μετὰ βασιλέος γενομένων, ὥστε μηκέτι δύνασθαι βοηθῆσαι· τὸ γὰρ προσκείμενόν σφεας ἐλύπεε.



[9.61.2] οὕτω δὴ μουνωθέντες Λακεδαιμόνιοι καὶ Τεγεῆται, ἐόντες σὺν ψιλοῖσι ἀριθμὸν οἱ μὲν πεντακισμύριοι, Τεγεῆται δὲ τρισχίλιοι (οὗτοι γὰρ οὐδαμὰ ἀπεσχίζοντο ἀπὸ Λακεδαιμονίων), ἐσφαγιάζοντο ὡς συμβαλέοντες Μαρδονίῳ καὶ τῇ στρατιῇ τῇ παρεούσῃ.



[9.61.3] καὶ οὐ γάρ σφι ἐγίνετο τὰ σφάγια χρηστά, ἔπιπτόν τε αὐτῶν ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ πολλοὶ καὶ πολλῷ πλεῦνες ἐτρωματίζοντο· φράξαντες γὰρ τὰ γέρρα οἱ Πέρσαι ἀπίεσαν τῶν τοξευμάτων πολλὰ ἀφειδέως, οὕτω ὥστε πιεζομένων τῶν Σπαρτιητέων καὶ τῶν σφαγίων οὐ γινομένων ἀποβλέψαντα τὸν Παυσανίην πρὸς τὸ Ἥραιον τὸ Πλαταιέων ἐπικαλέσασθαι τὴν θεόν, χρηίζοντα μηδαμῶς σφέας ψευσθῆναι τῆς ἐλπίδος.




[9.62.1] ταῦτα δ᾽ ἔτι τούτου ἐπικαλεομένου προεξαναστάντες πρότεροι οἱ Τεγεῆται ἐχώρεον ἐς τοὺς βαρβάρους, καὶ τοῖσι Λακεδαιμονίοισι αὐτίκα μετὰ τὴν εὐχὴν τὴν Παυσανίεω ἐγίνετο θυομένοισι τὰ σφάγια χρηστά. ὡς δὲ χρόνῳ κοτὲ ἐγίνετο, ἐχώρεον καὶ οὗτοι ἐπὶ τοὺς Πέρσας, καὶ οἱ Πέρσαι ἀντίοι τὰ τόξα μετέντες.


[9.62.2] ἐγίνετο δὲ πρῶτον περὶ τὰ γέρρα μάχη. ὡς δὲ ταῦτα ἐπεπτώκεε, ἤδη ἐγίνετο μάχη ἰσχυρὴ παρ᾽ αὐτὸ τὸ Δημήτριον καὶ χρόνον ἐπὶ πολλόν, ἐς ὃ ἀπίκοντο ἐς ὠθισμόν· τὰ γὰρ δόρατα ἐπιλαμβανόμενοι κατέκλων οἱ βάρβαροι.



[9.62.3] λήματι μέν νυν καὶ ῥώμῃ οὐκ ἥσσονες ἦσαν οἱ Πέρσαι, ἄνοπλοι δὲ ἐόντες καὶ πρὸς ἀνεπιστήμονες ἦσαν καὶ οὐκ ὅμοιοι τοῖσι ἐναντίοισι σοφίην. προεξαΐσσοντες δὲ κατ᾽ ἕνα καὶ δέκα καὶ πλεῦνές τε καὶ ἐλάσσονες συστρεφόμενοι ἐσέπιπτον ἐς τοὺς Σπαρτιήτας καὶ διεφθείροντο.




[9.63.1] τῇ δὲ ἐτύγχανε αὐτὸς ἐὼν Μαρδόνιος, ἀπ᾽ ἵππου τε μαχόμενος λευκοῦ ἔχων τε περὶ ἑωυτὸν λογάδας Περσέων τοὺς ἀρίστους χιλίους, ταύτῃ δὲ καὶ μάλιστα τοὺς ἐναντίους ἐπίεσαν. ὅσον μέν νυν χρόνον Μαρδόνιος περιῆν, οἵδε ἀντεῖχον καὶ ἀμυνόμενοι κατέβαλλον πολλοὺς τῶν Λακεδαιμονίων·


[9.63.2] ὡς δὲ Μαρδόνιος ἀπέθανε καὶ τὸ περὶ ἐκεῖνον τεταγμένον, ἐὸν ἰσχυρότατον, ἔπεσε, οὕτω δὴ καὶ οἱ ἄλλοι ἐτράποντο καὶ εἶξαν τοῖσι Λακεδαιμονίοισι. πλεῖστον γάρ σφεας ἐδηλέετο ἡ ἐσθὴς ἔρημος ἐοῦσα ὅπλων· πρὸς γὰρ ὁπλίτας ἐόντες γυμνῆτες ἀγῶνα ἐποιεῦντο.



[9.64.1] ἐνθαῦτα ἥ τε δίκη τοῦ φόνου τοῦ Λεωνίδεω κατὰ τὸ χρηστήριον τοῖσι Σπαρτιήτῃσι ἐκ Μαρδονίου ἐπετελέετο καὶ νίκην ἀναιρέεται καλλίστην ἁπασέων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν Παυσανίης ὁ Κλεομβρότου τοῦ Ἀναξανδρίδεω.


[9.64.2] τῶν δὲ κατύπερθέ οἱ προγόνων τὰ οὐνόματα εἴρηται ἐς Λεωνίδην· ὡυτοὶ γάρ σφι τυγχάνουσι ἐόντες. ἀποθνῄσκει δὲ Μαρδόνιος ὑπὸ Ἀριμνήστου ἀνδρὸς ἐν Σπάρτῃ λογίμου, ὃς χρόνῳ ὕστερον μετὰ τὰ Μηδικὰ ἔχων ἄνδρας τριηκοσίους συνέβαλε ἐν Στενυκλήρῳ πολέμου ἐόντος Μεσσηνίοισι πᾶσι καὶ αὐτός τε ἀπέθανε καὶ οἱ τριηκόσιοι.



[9.65.1] ἐν δὲ Πλαταιῇσι οἱ Πέρσαι ὡς ἐτράποντο ὑπὸ τῶν Λακεδαιμονίων, ἔφευγον οὐδένα κόσμον ἐς τὸ στρατόπεδον τὸ ἑωυτῶν καὶ ἐς τὸ τεῖχος τὸ ξύλινον τὸ ἐποιήσαντο ἐν μοίρῃ τῇ Θηβαΐδι.

[9.65.2] θῶμα δέ μοι ὅκως παρὰ τῆς Δήμητρος τὸ ἄλσος μαχομένων οὐδὲ εἷς ἐφάνη τῶν Περσέων οὔτε ἐσελθὼν ἐς τὸ τέμενος οὔτε ἐναποθανών, περί τε τὸ ἱρὸν οἱ [δὲ] πλεῖστοι ἐν τῷ βεβήλῳ ἔπεσον. δοκέω δέ, εἴ τι περὶ τῶν θείων πρηγμάτων δοκέειν δεῖ, ἡ θεὸς αὐτή σφεας οὐκ ἐδέκετο ἐμπρήσαντας [τὸ ἱρὸν] τὸ ἐν Ἐλευσῖνι ἀνάκτορον.



[9.66.1] Αὕτη μέν νυν ἡ μάχη ἐπὶ τοσοῦτο ἐγένετο· Ἀρτάβαζος δὲ ὁ Φαρνάκεος αὐτίκα τε οὐκ ἠρέσκετο κατ᾽ ἀρχὰς λειπομένου Μαρδονίου ἀπὸ βασιλέος, καὶ τότε πολλὰ ἀπαγορεύων οὐδὲν ἤνυε, συμβάλλειν οὐκ ἐῶν· ἐποίησέ τε αὐτὸς τοιάδε ὡς οὐκ ἀρεσκόμενος τοῖσι πρήγμασι τοῖσι ἐκ Μαρδονίου ποιευμένοισι.


[9.66.2] τῶν ἐστρατήγεε ὁ Ἀρτάβαζος (εἶχε δὲ δύναμιν οὐκ ὀλίγην ἀλλὰ καὶ ἐς τέσσερας μυριάδας ἀνθρώπων περὶ ἑωυτόν), τούτους, ὅκως ἡ συμβολὴ ἐγίνετο, εὖ ἐξεπιστάμενος τὰ ἔμελλε ἀποβήσεσθαι ἀπὸ τῆς μάχης, ἦγε κατηρτισμένους, παραγγείλας κατὰ τὠυτὸ ἰέναι πάντας τῇ ἂν αὐτὸς ἐξηγῆται, ὅκως ἂν αὐτὸν ὁρῶσι σπουδῆς ἔχοντα.



[9.66.3] ταῦτα παραγγείλας ὡς ἐς μάχην ἦγε δῆθεν τὸν στρατόν· προτερέων δὲ τῆς ὁδοῦ ὥρα καὶ δὴ φεύγοντας τοὺς Πέρσας. οὕτω δὴ οὐκέτι τὸν αὐτὸν κόσμον κατηγέετο, ἀλλὰ τὴν ταχίστην ἐτρόχαζε φεύγων οὔτε ἐς τὸ ξύλινον τεῖχος οὔτε ἐς τὸ Θηβαίων τεῖχος ἀλλ᾽ ἐς Φωκέας, ἐθέλων ὡς τάχιστα ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον ἀπικέσθαι.



[9.67.1] καὶ δὴ οὗτοι μὲν ταύτῃ ἐτράποντο· τῶν δὲ ἄλλων Ἑλλήνων τῶν μετὰ βασιλέος ἐθελοκακεόντων Βοιωτοὶ Ἀθηναίοισι ἐμαχέσαντο χρόνον ἐπὶ συχνόν· οἱ γὰρ μηδίζοντες τῶν Θηβαίων, οὗτοι εἶχον προθυμίην οὐκ ὀλίγην μαχόμενοί τε καὶ οὐκ ἐθελοκακέοντες, οὕτω ὥστε τριηκόσιοι αὐτῶν οἱ πρῶτοι καὶ ἄριστοι ἐνθαῦτα ἔπεσον ὑπὸ Ἀθηναίων· ὡς δὲ ἐτράποντο καὶ οὗτοι, ἔφευγον ἐς τὰς Θήβας, οὐ τῇ περ οἱ Πέρσαι καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων ὁ πᾶς ὅμιλος οὔτε διαμαχεσάμενος οὐδενὶ οὔτε τι ἀποδεξάμενος ἔφευγον.



[9.68.1] δηλοῖ τέ μοι ὅτι πάντα τὰ πρήγματα τῶν βαρβάρων ἤρτητο ἐκ Περσέων, εἰ καὶ τότε οὗτοι πρὶν ἢ καὶ συμμεῖξαι τοῖσι πολεμίοισι ἔφευγον, ὅτι καὶ τοὺς Πέρσας ὥρων. οὕτω τε πάντες ἔφευγον πλὴν τῆς ἵππου τῆς τε ἄλλης καὶ τῆς Βοιωτίης· αὕτη δὲ τοσαῦτα προσωφέλεε τοὺς φεύγοντας, αἰεί τε πρὸς τῶν πολεμίων ἄγχιστα ἐοῦσα ἀπέργουσά τε τοὺς φιλίους φεύγοντας ἀπὸ τῶν Ἑλλήνων. οἱ μὲν δὴ νικῶντες εἵποντο τοὺς Ξέρξεω διώκοντές τε καὶ φονεύοντες·





[9.69.1] ἐν δὲ τούτῳ τῷ γινομένῳ φόβῳ ἀγγέλλεται τοῖσι ἄλλοισι Ἕλλησι τοῖσι τεταγμένοισι περὶ τὸ Ἥραιον καὶ ἀπογενομένοισι τῆς μάχης, ὅτι μάχη τε γέγονε καὶ νικῷεν οἱ μετὰ Παυσανίεω· οἱ δὲ ἀκούσαντες ταῦτα, οὐδένα κόσμον ταχθέντες, οἱ μὲν ἀμφὶ Κορινθίους ἐτράποντο διὰ τῆς ὑπωρέης καὶ τῶν κολωνῶν τὴν φέρουσαν ἄνω ἰθὺ τοῦ ἱροῦ τῆς Δήμητρος, οἱ δὲ ἀμφὶ Μεγαρέας τε καὶ Φλειασίους διὰ τοῦ πεδίου τὴν λειοτάτην τῶν ὁδῶν.



[9.69.2] ἐπείτε δὲ ἀγχοῦ τῶν πολεμίων ἐγίνοντο οἱ Μεγαρέες καὶ Φλειάσιοι, ἀπιδόντες σφέας οἱ τῶν Θηβαίων ἱππόται ἐπειγομένους οὐδένα κόσμον ἤλαυνον ἐπ᾽ αὐτοὺς τοὺς ἵππους, τῶν ἱππάρχεε Ἀσωπόδωρος ὁ Τιμάνδρου. ἐσπεσόντες δὲ κατεστόρεσαν αὐτῶν ἑξακοσίους, τοὺς δὲ λοιποὺς κατήραξαν διώκοντες ἐς τὸν Κιθαιρῶνα.



[9.70.1] οὗτοι μὲν δὴ ἐν οὐδενὶ λόγῳ ἀπώλοντο· οἱ δὲ Πέρσαι καὶ ὁ ἄλλος ὅμιλος, ὡς κατέφυγον ἐς τὸ ξύλινον τεῖχος, ἔφθησαν ἐπὶ τοὺς πύργους ἀναβάντες πρὶν ἢ τοὺς Λακεδαιμονίους ἀπικέσθαι, ἀναβάντες δὲ ἐφράξαντο ὡς ἐδυνέατο ἄριστα τὸ τεῖχος. προσελθόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων κατεστήκεέ σφι τειχομαχίη ἐρρωμενεστέρη.

[9.70.2] ἕως μὲν γὰρ ἀπῆσαν οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ δ᾽ ἠμύνοντο καὶ πολλῷ πλέον εἶχον τῶν Λακεδαιμονίων ὥστε οὐκ ἐπισταμένων τειχομαχέειν· ὡς δέ σφι Ἀθηναῖοι προσῆλθον, οὕτω δὴ ἰσχυρὴ ἐγίνετο τειχομαχίη καὶ χρόνον ἐπὶ πολλόν. τέλος δὲ ἀρετῇ τε καὶ λιπαρίῃ ἐπέβησαν Ἀθηναῖοι τοῦ τείχεος καὶ ἤριπον, τῇ δὴ ἐσεχέοντο οἱ Ἕλληνες.



[9.70.3] πρῶτοι δὲ ἐσῆλθον Τεγεῆται ἐς τὸ τεῖχος, καὶ τὴν σκηνὴν τὴν Μαρδονίου οὗτοι ἦσαν οἱ διαρπάσαντες, τά τε ἄλλα ἐξ αὐτῆς καὶ τὴν φάτνην τῶν ἵππων, ἐοῦσαν χαλκέην πᾶσαν καὶ θέης ἀξίην. τὴν μέν νυν φάτνην ταύτην τὴν Μαρδονίου ἀνέθεσαν ἐς τὸν νηὸν τῆς Ἀλέης Ἀθηναίης Τεγεῆται, τὰ δὲ ἄλλα ἐς τὠυτό, ὅσα περ ἔλαβον, ἐσήνεικαν τοῖσι Ἕλλησι.

[9.70.4] οἱ δὲ βάρβαροι οὐδὲν ἔτι στῖφος ἐποιήσαντο πεσόντος τοῦ τείχεος, οὐδέ τις αὐτῶν ἀλκῆς ἐμέμνητο, ἀλύκταζόν τε οἷα ἐν ὀλίγῳ χώρῳ πεφοβημένοι τε καὶ πολλαὶ μυριάδες κατειλημέναι ἀνθρώπων.


[9.70.5] παρῆν τε τοῖσι Ἕλλησι φονεύειν οὕτω ὥστε τριήκοντα μυριάδων στρατοῦ, καταδεουσέων τεσσέρων τὰς ἔχων Ἀρτάβαζος ἔφευγε, τῶν λοιπῶν μηδὲ τρεῖς χιλιάδας περιγενέσθαι. Λακεδαιμονίων δὲ τῶν ἐκ Σπάρτης ἀπέθανον οἱ πάντες ἐν τῇ συμβολῇ εἷς καὶ ἐνενήκοντα, Τεγεητέων δὲ ἑκκαίδεκα, Ἀθηναίων δὲ δύο καὶ πεντήκοντα.



[9.71.1] Ἠρίστευσε δὲ τῶν βαρβάρων πεζὸς μὲν ὁ Περσέων, ἵππος δὲ ἡ Σακέων, ἀνὴρ δὲ λέγεται Μαρδόνιος· Ἑλλήνων δέ, ἀγαθῶν γενομένων καὶ Τεγεητέων καὶ Ἀθηναίων, ὑπερεβάλοντο ἀρετῇ Λακεδαιμόνιοι.



[9.71.2] ἄλλῳ μὲν οὐδενὶ ἔχω ἀποσημήνασθαι (ἅπαντες γὰρ οὗτοι τοὺς κατ᾽ ἑωυτοὺς ἐνίκων), ὅτι δὲ κατὰ τὸ ἰσχυρότατον προσηνείχθησαν καὶ τούτων ἐκράτησαν. καὶ ἄριστος ἐγένετο μακρῷ Ἀριστόδημος κατὰ γνώμας τὰς ἡμετέρας, ὃς ἐκ Θερμοπυλέων μοῦνος τῶν τριηκοσίων σωθεὶς εἶχε ὄνειδος καὶ ἀτιμίην. μετὰ δὲ τοῦτον ἠρίστευσαν Ποσειδώνιός τε καὶ Φιλοκύων καὶ Ἀμομφάρετος Σπαρτιῆται.




[9.71.3] καίτοι γενομένης λέσχης ὃς γένοιτο αὐτῶν ἄριστος, ἔγνωσαν οἱ παραγενόμενοι Σπαρτιητέων Ἀριστόδημον μὲν βουλόμενον φανερῶς ἀποθανεῖν ἐκ τῆς παρεούσης οἱ αἰτίης, λυσσῶντά τε καὶ ἐκλείποντα τὴν τάξιν ἔργα ἀποδέξασθαι μεγάλα, Ποσειδώνιον δὲ οὐ βουλόμενον ἀποθνῄσκειν ἄνδρα γενέσθαι ἀγαθόν· τοσούτῳ τοῦτον εἶναι ἀμείνω.



[9.71.4] ἀλλὰ ταῦτα μὲν καὶ φθόνῳ ἂν εἴποιεν· οὗτοι δὲ τοὺς κατέλεξα πάντες, πλὴν Ἀριστοδήμου, τῶν ἀποθανόντων ἐν ταύτῃ τῇ μάχῃ τίμιοι ἐγένοντο, Ἀριστόδημος δὲ βουλόμενος ἀποθανεῖν διὰ τὴν προειρημένην αἰτίην οὐκ ἐτιμήθη.


[9.72.1] οὗτοι μὲν τῶν ἐν Πλαταιῇσι ὀνομαστότατοι ἐγένοντο. Καλλικράτης γὰρ ἔξω τῆς μάχης ἀπέθανε, ἐλθὼν ἀνὴρ κάλλιστος ἐς τὸ στρατόπεδον τῶν τότε Ἑλλήνων, οὐ μοῦνον αὐτῶν Λακεδαιμονίων ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων· ὃς, ἐπειδὴ ἐσφαγιάζετο Παυσανίης, κατήμενος ἐν τῇ τάξι ἐτρωματίσθη τοξεύματι τὰ πλευρά.



[9.72.2] καὶ δὴ οἱ μὲν ἐμάχοντο, ὁ δ᾽ ἐξενηνειγμένος ἐδυσθανάτεέ τε καὶ ἔλεγε πρὸς Ἀρίμνηστον ἄνδρα Πλαταιέα οὐ μέλειν οἱ ὅτι πρὸ τῆς Ἑλλάδος ἀποθνῄσκει, ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἐχρήσατο τῇ χειρὶ καὶ ὅτι οὐδέν ἐστί οἱ ἀποδεδεγμένον ἔργον ἑωυτοῦ ἄξιον προθυμεομένου ἀποδέξασθαι.



[9.73.1] Ἀθηναίων δὲ λέγεται εὐδοκιμῆσαι Σωφάνης ὁ Εὐτυχίδεω, ἐκ δήμου Δεκελεῆθεν, Δεκελέων δὲ τῶν κοτε ἐργασαμένων ἔργον χρήσιμον ἐς τὸν πάντα χρόνον, ὡς αὐτοὶ Ἀθηναῖοι λέγουσι.


[9.73.2] ὡς γὰρ δὴ τὸ πάλαι κατὰ Ἑλένης κομιδὴν Τυνδαρίδαι ἐσέβαλον ἐς γῆν τὴν Ἀττικὴν σὺν στρατοῦ πλήθεϊ καὶ ἀνίστασαν τοὺς δήμους, οὐκ εἰδότες ἵνα ὑπεξέκειτο ἡ Ἑλένη, τότε λέγουσι τοὺς Δεκελέας, οἱ δὲ αὐτὸν Δέκελον ἀχθόμενόν τε τῇ Θησέος ὕβρι καὶ δειμαίνοντα περὶ πάσῃ τῇ Ἀθηναίων χώρῃ, ἐξηγησάμενόν σφι τὸ πᾶν πρῆγμα κατηγήσασθαι ἐπὶ τὰς Ἀφίδνας, τὰς δὴ Τιτακός, ἐὼν αὐτόχθων, καταπροδιδοῖ Τυνδαρίδῃσι.




[9.73.3] τοῖσι δὲ Δεκελεῦσι ἐν Σπάρτῃ ἀπὸ τούτου τοῦ ἔργου ἀτελείη τε καὶ προεδρίη διατελέει ἐς τόδε αἰεὶ ἔτι ἐοῦσα, οὕτω ὥστε καὶ ἐς τὸν πόλεμον τὸν ὕστερον πολλοῖσι ἔτεσι τούτων γενόμενον Ἀθηναίοισί τε καὶ Πελοποννησίοισι, σινομένων τὴν ἄλλην Ἀττικὴν Λακεδαιμονίων, Δεκελέης ἀπέχεσθαι.


[9.74.1] τούτου τοῦ δήμου ἐὼν ὁ Σωφάνης καὶ ἀριστεύσας τότε Ἀθηναίων διξοὺς λόγους λεγομένους ἔχει, τὸν μὲν ὡς ἐκ τοῦ ζωστῆρος τοῦ θώρηκος ἐφόρεε χαλκέῃ ἁλύσι δεδεμένην ἄγκυραν σιδηρέην, τὴν ὅκως πελάσειε ἀπικνεόμενος τοῖσι πολεμίοισι βαλλέσκετο, ἵνα δή μιν οἱ πολέμιοι ἐκπίπτοντες ἐκ τῆς τάξιος μετακινῆσαι μὴ δυναίατο· γινομένης δὲ φυγῆς τῶν ἐναντίων ἐδέδοκτο τὴν ἄγκυραν ἀναλαβόντα οὕτω διώκειν.




[9.74.2] οὗτος μὲν οὕτω λέγεται, ὁ δ᾽ ἕτερος τῶν λόγων τῷ πρότερον λεχθέντι ἀμφισβατέων λέγεται, ὡς ἐπ᾽ ἀσπίδος αἰεὶ περιθεούσης καὶ οὐδαμὰ ἀτρεμιζούσης ἐφόρεε [ἐπίσημον] ἄγκυραν, καὶ οὐκ ἐκ τοῦ θώρηκος δεδεμένην σιδηρέην.


[9.75.1] ἔστι δὲ καὶ ἕτερον Σωφάνεϊ λαμπρὸν ἔργον ἐξεργασμένον, ὅτε, περικατημένων Ἀθηναίων Αἴγιναν Εὐρυβάτην τὸν Ἀργεῖον, ἄνδρα πεντάεθλον, ἐκ προκλήσιος ἐφόνευσε. αὐτὸν δὲ Σωφάνεα χρόνῳ ὕστερον τούτων κατέλαβε ἄνδρα γενόμενον ἀγαθόν, Ἀθηναίων στρατηγέοντα ἅμα Λεάγρῳ τῷ Γλαύκωνος, ἀποθανεῖν ὑπὸ Ἠδωνῶν ἐν Δάτῳ περὶ τῶν μετάλλων τῶν χρυσέων μαχόμενον.



[9.76.1] Ὡς δὲ τοῖσι Ἕλλησι ἐν Πλαταιῇσι κατέστρωντο οἱ βάρβαροι, ἐνθαῦτά σφι ἐπῆλθε γυνὴ αὐτόμολος· ἣ ἐπειδὴ ἔμαθε ἀπολωλότας τοὺς Πέρσας καὶ νικῶντας τοὺς Ἕλληνας, ἐοῦσα παλλακὴ Φαρανδάτεος τοῦ Τεάσπιος ἀνδρὸς Πέρσεω, κοσμησαμένη χρυσῷ πολλῷ καὶ αὐτὴ καὶ αἱ ἀμφίπολοι καὶ ἐσθῆτι τῇ καλλίστῃ τῶν παρεουσέων, καταβᾶσα ἐκ τῆς ἁρμαμάξης ἐχώρεε ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους ἔτι ἐν τῇσι φονῇσι ἐόντας, ὁρῶσα δὲ πάντα ἐκεῖνα διέποντα Παυσανίην, πρότερόν τε τὸ οὔνομα ἐξεπισταμένη καὶ τὴν πάτρην ὥστε πολλάκις ἀκούσασα, ἔγνω τε τὸν Παυσανίην καὶ λαβομένη τῶν γουνάτων ἔλεγε τάδε·




[9.76.2] Ὦ βασιλεῦ Σπάρτης, ῥῦσαί με τὴν ἱκέτιν αἰχμαλώτου δουλοσύνης. σὺ γὰρ καὶ ἐς τόδε ὤνησας τούσδε ἀπολέσας τοὺς οὔτε δαιμόνων οὔτε θεῶν ὄπιν ἔχοντας. εἰμὶ δὲ γένος μὲν Κῴη, θυγάτηρ δὲ Ἡγητορίδεω τοῦ Ἀνταγόρεω. βίῃ δέ με λαβὼν ἐκ Κῶ εἶχε ὁ Πέρσης. ὁ δὲ ἀμείβεται τοῖσδε·



[9.76.3] Γύναι, θάρσει καὶ ὡς ἱκέτις καὶ εἰ δὴ πρὸς τούτῳ τυγχάνεις ἀληθέα λέγουσα καὶ εἶς θυγάτηρ Ἡγητορίδεω τοῦ Κῴου, ὃς ἐμοὶ ξεῖνος μάλιστα τυγχάνει ἐὼν τῶν περὶ ἐκείνους τοὺς χώρους οἰκημένων ταῦτα δὲ εἴπας τότε μιν ἐπέτρεψε τῶν ἐφόρων τοῖσι παρεοῦσι, ὕστερον δὲ ἀπέπεμψε ἐς Αἴγιναν, ἐς τὴν αὐτὴ ἤθελε [ἀπικέσθαι].


[9.77.1] μετὰ δὲ τὴν ἄπιξιν τῆς γυναικὸς αὐτίκα μετὰ ταῦτα ἀπίκοντο Μαντινέες ἐπ᾽ ἐξεργασμένοισι· μαθόντες δὲ ὅτι ὕστεροι ἥκουσι τῆς συμβολῆς, συμφορὴν ἐποιεῦντο μεγάλην ἄξιοί τε ἔφασαν εἶναι σφέας ζημιῶσαι.

[9.77.2] πυνθανόμενοι δὲ τοὺς Μήδους τοὺς μετὰ Ἀρταβάζου φεύγοντας, τούτους ἐδίωκον μέχρι Θεσσαλίης· Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔων φεύγοντας διώκειν. οἱ δὲ ἀναχωρήσαντες ἐς τὴν ἑωυτῶν τοὺς ἡγεμόνας τῆς στρατιῆς ἐδίωξαν ἐκ τῆς γῆς.



[9.77.3] μετὰ δὲ Μαντινέας ἧκον Ἠλεῖοι, καὶ ὡσαύτως οἱ Ἠλεῖοι τοῖσι Μαντινεῦσι συμφορὴν ποιησάμενοι ἀπαλλάσσοντο· ἀπελθόντες δὲ καὶ οὗτοι τοὺς ἡγεμόνας ἐδίωξαν. τὰ κατὰ Μαντινέας μὲν καὶ Ἠλείους τοσαῦτα·


[9.78.1] ἐν δὲ Πλαταιῇσι ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῶν Αἰγινητέων ἦν Λάμπων ὁ Πυθέω, Αἰγινητέων ‹ἐὼν› τὰ πρῶτα· ὃς ἀνοσιώτατον ἔχων λόγον ἵετο πρὸς Παυσανίην, ἀπικόμενος δὲ σπουδῇ ἔλεγε τάδε·

[9.78.2] Ὦ παῖ Κλεομβρότου, ἔργον ἔργασταί τοι ὑπερφυὲς μέγαθός τε καὶ κάλλος, καί τοι θεὸς παρέδωκε ῥυσάμενον τὴν Ἑλλάδα κλέος καταθέσθαι μέγιστον Ἑλλήνων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν. σὺ δὲ καὶ τὰ λοιπὰ τὰ ἐπὶ τούτοισι ποίησον, ὅκως λόγος τέ σε ἔχῃ ἔτι μέζων καί τις ὕστερον φυλάσσηται τῶν βαρβάρων μὴ ὑπάρχειν ἔργα ἀτάσθαλα ποιέων ἐς τοὺς Ἕλληνας.



[9.78.3] Λεωνίδεω γὰρ ἀποθανόντος ἐν Θερμοπύλῃσι Μαρδόνιός τε καὶ Ξέρξης ἀποταμόντες τὴν κεφαλὴν ἀνεσταύρωσαν· τῷ σὺ τὴν ὁμοίην ἀποδιδοὺς ἔπαινον ἕξεις πρῶτα μὲν ὑπὸ πάντων Σπαρτιητέων, αὖτις δὲ καὶ πρὸς τῶν ἄλλων Ἑλλήνων· Μαρδόνιον γὰρ ἀνασκολοπίσας τετιμωρήσεαι ἐς πάτρων τὸν σὸν Λεωνίδην. ὁ μὲν δοκέων χαρίζεσθαι ἔλεγε τάδε, ὁ δ᾽ ἀνταμείβετο τοισίδε·



[9.79.1] Ὦ ξεῖνε Αἰγινῆτα, τὸ μὲν εὐνοέειν τε καὶ προορᾶν ἄγαμαί σευ, γνώμης μέντοι ἡμάρτηκας χρηστῆς· ἐξάρας γάρ με ὑψοῦ καὶ τὴν πάτρην καὶ τὸ ἔργον, ἐς τὸ μηδὲν κατέβαλες παραινέων νεκρῷ λυμαίνεσθαι, καὶ ἢν ταῦτα ποιέω, φὰς ἄμεινόν με ἀκούσεσθαι· τὰ πρέπει μᾶλλον βαρβάροισι ποιέειν ἤ περ Ἕλλησι· κἀκείνοισι δὲ ἐπιφθονέομεν.





[9.79.2] ἐγὼ δ᾽ ὦν τούτου εἵνεκα μήτε Αἰγινήτῃσι ἅδοιμι μήτε τοῖσι ταῦτα ἀρέσκεται, ἀποχρᾷ τέ μοι Σπαρτιήτῃσι ἀρεσκόμενον ὅσια μὲν ποιέειν, ὅσια δὲ καὶ λέγειν. Λεωνίδῃ δέ, τῷ με κελεύεις τιμωρῆσαι, φημὶ μεγάλως τετιμωρῆσθαι, ψυχῇσί τε τῇσι τῶνδε ἀναριθμήτοισι τετίμηται αὐτός τε καὶ οἱ ἄλλοι οἱ ἐν Θερμοπύλῃσι τελευτήσαντες. σὺ μέντοι ἔτι ἔχων λόγον τοιόνδε μήτε προσέλθῃς ἔμοιγε μήτε συμβουλεύσῃς, χάριν τε ἴσθι ἐὼν ἀπαθής.




[9.80.1] Ὁ μὲν ταῦτα ἀκούσας ἀπαλλάσσετο· Παυσανίης δὲ κήρυγμα ποιησάμενος μηδένα ἅπτεσθαι τῆς ληίης, συγκομίζειν ἐκέλευσε τοὺς εἵλωτας τὰ χρήματα. οἱ δὲ ἀνὰ τὸ στρατόπεδον σκιδνάμενοι εὕρισκον σκηνὰς κατεσκευασμένας χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ, κλίνας τε ἐπιχρύσους καὶ ἐπαργύρους, κρητῆράς τε χρυσέους καὶ φιάλας τε καὶ ἄλλα ἐκπώματα·



[9.80.2] σάκκους τε ἐπ᾽ ἁμαξέων εὕρισκον, ἐν τοῖσι λέβητες ἐφαίνοντο ἐνεόντες χρύσεοί τε καὶ ἀργύρεοι· ἀπό τε τῶν κειμένων νεκρῶν ἐσκύλευον ψέλιά τε καὶ στρεπτοὺς καὶ τοὺς ἀκινάκας, ἐόντας χρυσέους, ἐπεὶ ἐσθῆτός γε ποικίλης λόγος ἐγίνετο οὐδὲ εἷς.


[9.80.3] ἐνθαῦτα πολλὰ μὲν κλέπτοντες ἐπώλεον πρὸς τοὺς Αἰγινήτας οἱ εἵλωτες, πολλὰ δὲ καὶ ἀπεδείκνυσαν, ὅσα αὐτῶν οὐκ οἷά τε ἦν κρύψαι· ὥστε Αἰγινήτῃσι οἱ μεγάλοι πλοῦτοι ἀρχὴν ἐνθεῦτεν ἐγένοντο, οἳ τὸν χρυσὸν ἅτε ἐόντα χαλκὸν δῆθεν παρὰ τῶν εἱλωτέων ὠνέοντο.

[9.81.1] συμφορήσαντες δὲ τὰ χρήματα καὶ δεκάτην ἐξελόντες τῷ ἐν Δελφοῖσι θεῷ, ἀπ᾽ ἧς ὁ τρίπους ὁ χρύσεος ἀνετέθη ὁ ἐπὶ τοῦ τρικαρήνου ὄφιος τοῦ χαλκέου ἐπεστεὼς ἄγχιστα τοῦ βωμοῦ, καὶ τῷ ἐν Ὀλυμπίῃ θεῷ ἐξελόντες, ἀπ᾽ ἧς δεκάπηχυν χάλκεον Δία ἀνέθηκαν, καὶ τῷ ἐν Ἰσθμῷ θεῷ, ἀπ᾽ ἧς ἑπτάπηχυς χάλκεος Ποσειδέων ἐξεγένετο, ταῦτα ἐξελόντες τὰ λοιπὰ διαιρέοντο καὶ ἔλαβον ἕκαστοι τῶν ἄξιοι ἦσαν, καὶ τὰς παλλακὰς τῶν Περσέων καὶ τὸν χρυσὸν καὶ τὸν ἄργυρον καὶ ἄλλα χρήματά τε καὶ ὑποζύγια.




[9.81.2] ὅσα μέν νυν ἐξαίρετα τοῖσι ἀριστεύσασι αὐτῶν ἐν Πλαταιῇσι ἐδόθη, οὐ λέγεται πρὸς οὐδαμῶν, δοκέω δ᾽ ἔγωγε καὶ τούτοισι δοθῆναι· Παυσανίῃ δὲ πάντα δέκα ἐξαιρέθη τε καὶ ἐδόθη, γυναῖκες, ἵπποι, τάλαντα, κάμηλοι, ὣς δὲ αὕτως καὶ τἆλλα χρήματα.


[9.82.1] λέγεται δὲ καὶ τάδε γενέσθαι, ὡς Ξέρξης φεύγων ἐκ τῆς Ἑλλάδος Μαρδονίῳ τὴν κατασκευὴν καταλίποι τὴν ἑωυτοῦ· Παυσανίην ὦν ὁρῶντα τὴν Μαρδονίου κατασκευὴν χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ καὶ παραπετάσμασι ποικίλοισι κατεσκευασμένην κελεῦσαι τούς τε ἀρτοκόπους καὶ τοὺς ὀψοποιοὺς κατὰ ταὐτὰ [καθὼς] Μαρδονίῳ δεῖπνον παρασκευάζειν.

[9.82.2] ὡς δὲ κελευόμενοι οὗτοι ἐποίευν ταῦτα, ἐνθαῦτα τὸν Παυσανίην ἰδόντα κλίνας τε χρυσέας καὶ ἀργυρέας εὖ ἐστρωμένας καὶ τραπέζας τε χρυσέας καὶ ἀργυρέας καὶ παρασκευὴν μεγαλοπρεπέα τοῦ δείπνου, ἐκπλαγέντα τὰ προκείμενα ἀγαθὰ κελεῦσαι ἐπὶ γέλωτι τοὺς ἑωυτοῦ διηκόνους παρασκευάσαι Λακωνικὸν δεῖπνον.


[9.82.3] ὡς δὲ τῆς θοίνης ποιηθείσης ἦν πολλὸν τὸ μέσον, τὸν Παυσανίην γελάσαντα μεταπέμψασθαι τῶν Ἑλλήνων τοὺς στρατηγούς, συνελθόντων δὲ τούτων εἰπεῖν τὸν Παυσανίην, δεικνύντα ἐς ἑκατέρην τοῦ δείπνου τὴν παρασκευήν· Ἄνδρες Ἕλληνες, τῶνδε εἵνεκα ἐγὼ ὑμέας συνήγαγον, βουλόμενος ὑμῖν τοῦ Μήδου [ἡγεμόνος] τὴν ἀφροσύνην δέξαι, ὃς τοιήνδε δίαιταν ἔχων ἦλθε ἐς ἡμέας οὕτω ὀϊζυρὴν ἔχοντας ἀπαιρησόμενος. ταῦτα μὲν Παυσανίην λέγεται εἰπεῖν πρὸς τοὺς στρατηγοὺς τῶν Ἑλλήνων·


[9.83.1] ὑστέρῳ μέντοι χρόνῳ μετὰ ταῦτα καὶ τῶν Πλαταιέων εὗρον συχνοὶ θήκας χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καὶ τῶν ἄλλων χρημάτων. ἐφάνη δὲ καὶ τόδε ὕστερον ἔτι τούτων.


[9.83.2] τῶν νεκρῶν περιψιλωθέντων τὰς σάρκας (συνεφόρεον γὰρ τὰ ὀστέα οἱ Πλαταιέες ἐς ἕνα χῶρον) εὑρέθη κεφαλὴ οὐκ ἔχουσα ῥαφὴν οὐδεμίαν ἀλλ᾽ ἐξ ἑνὸς ἐοῦσα ὀστέου· ἐφάνη δὲ καὶ γνάθος, καὶ τὸ ἄνω τῆς γνάθου, ἔχουσα ὀδόντας μουνοφυέας, ἐξ ἑνὸς ὀστέου πάντας, τούς τε προσθίους ὀδόντας καὶ τοὺς γομφίους· καὶ πενταπήχεος ἀνδρὸς ὀστέα ἐφάνη.


[9.84.1] †ἐπείτε δὲ† Μαρδονίου δευτέρῃ ἡμέρῃ ὁ νεκρὸς ἠφάνιστο, ὑπ᾽ ὅτευ μὲν ἀνθρώπων, τὸ ἀτρεκὲς οὐκ ἔχω εἰπεῖν, πολλοὺς δέ τινας ἤδη καὶ παντοδαποὺς ἤκουσα θάψαι Μαρδόνιον, καὶ δῶρα μεγάλα οἶδα λαβόντας πολλοὺς παρὰ Ἀρτόντεω τοῦ Μαρδονίου παιδὸς διὰ τοῦτο τὸ ἔργον·


[9.84.2] ὅστις μέντοι ἦν αὐτῶν ὁ ὑπελόμενός τε καὶ θάψας τὸν νεκρὸν τὸν Μαρδονίου, οὐ δύναμαι ἀτρεκέως πυθέσθαι. ἔχει δέ τινα φάτιν καὶ Διονυσοφάνης ἀνὴρ Ἐφέσιος θάψαι Μαρδόνιον.

[9.85.1] ἀλλ᾽ ὁ μὲν τρόπῳ †τοιούτῳ† ἐτάφη· οἱ δὲ Ἕλληνες ὡς ἐν Πλαταιῇσι τὴν ληίην διείλοντο, ἔθαπτον τοὺς ἑωυτῶν χωρὶς ἕκαστοι. Λακεδαιμόνιοι μὲν τριξὰς ἐποιήσαντο θήκας· ἔνθα μὲν τοὺς ἰρένας ἔθαψαν, τῶν καὶ Ποσειδώνιος καὶ Ἀμομφάρετος ἦσαν καὶ Φιλοκύων τε καὶ Καλλικράτης.



[9.85.2] ἐν μὲν δὴ ἑνὶ τῶν τάφων ἦσαν οἱ ἰρένες, ἐν δὲ τῷ ἑτέρῳ οἱ ἄλλοι Σπαρτιῆται, ἐν δὲ τῷ τρίτῳ οἱ εἵλωτες. οὗτοι μὲν οὕτω ἔθαπτον, Τεγεῆται δὲ χωρὶς πάντας ἁλέας, καὶ Ἀθηναῖοι τοὺς ἑωυτῶν ὁμοῦ, καὶ Μεγαρέες τε καὶ Φλειάσιοι τοὺς ὑπὸ τῆς ἵππου διαφθαρέντας.


[9.85.3] τούτων μὲν δὴ πάντων πλήρεες ἐγένοντο οἱ τάφοι· τῶν δὲ ἄλλων ὅσοισι καὶ φαίνονται ἐν Πλαταιῇσι ἐόντες τάφοι, τούτους δὲ, ὡς ἐγὼ πυνθάνομαι, ἐπαισχυνομένους τῇ ἀπεστοῖ τῆς μάχης ἑκάστους χώματα χῶσαι κεινὰ τῶν ἐπιγινομένων εἵνεκεν ἀνθρώπων, ἐπεὶ καὶ Αἰγινητέων ἐστὶ αὐτόθι καλεόμενος τάφος, τὸν ἐγὼ ἀκούω καὶ δέκα ἔτεσι ὕστερον μετὰ ταῦτα δεηθέντων τῶν Αἰγινητέων χῶσαι Κλεάδην τὸν Αὐτοδίκου ἄνδρα Πλαταιέα, πρόξεινον ἐόντα αὐτῶν.




[9.86.1] Ὡς δ᾽ ἄρα ἔθαψαν τοὺς νεκροὺς ἐν Πλαταιῇσι οἱ Ἕλληνες, αὐτίκα βουλευομένοισί σφι ἐδόκεε στρατεύεσθαι ἐπὶ τὰς Θήβας καὶ ἐξαιτέειν αὐτῶν τοὺς μηδίσαντας, ἐν πρώτοισι δὲ αὐτῶν Τιμηγενίδην καὶ Ἀτταγῖνον, οἳ ἀρχηγέται ἀνὰ πρώτους ἦσαν· ἢν δὲ μὴ ἐκδιδῶσι, μὴ ἀπανίστασθαι ἀπὸ τῆς πόλιος πρότερον ἢ ἐξέλωσι.


[9.86.2] ὡς δέ σφι ταῦτα ἔδοξε, οὕτω δὴ ἑνδεκάτῃ ἡμέρῃ ἀπὸ τῆς συμβολῆς ἀπικόμενοι ἐπολιόρκεον Θηβαίους, κελεύοντες ἐκδιδόναι τοὺς ἄνδρας· οὐ βουλομένων δὲ τῶν Θηβαίων ἐκδιδόναι τήν τε γῆν αὐτῶν ἔταμνον καὶ προσέβαλλον πρὸς τὸ τεῖχος.

[9.87.1] καὶ οὐ γὰρ ἐπαύοντο σινόμενοι, εἰκοστῇ ἡμέρῃ ἔλεξε τοῖσι Θηβαίοισι Τιμηγενίδης τάδε· Ἄνδρες Θηβαῖοι, ἐπειδὴ οὕτω δέδοκται τοῖσι Ἕλλησι, μὴ πρότερον ἀπαναστῆναι πολιορκέοντας ἢ ἐξέλωσι Θήβας ἢ ἡμέας αὐτοῖσι παραδῶτε, νῦν ὦν ἡμέων εἵνεκα γῆ ἡ Βοιωτίη πλέω μὴ ἀναπλήσῃ,



[9.87.2] ἀλλ᾽ εἰ μὲν χρημάτων χρηίζοντες πρόσχημα ἡμέας ἐξαιτέονται, χρήματά σφι δῶμεν ἐκ τοῦ κοινοῦ (σὺν γὰρ τῷ κοινῷ καὶ ἐμηδίσαμεν οὐδὲ μοῦνοι ἡμεῖς), εἰ δὲ ἡμέων ἀληθέως δεόμενοι πολιορκέουσι, ἡμεῖς ἡμέας αὐτοὺς ἐς ἀντιλογίην παρέξομεν. κάρτα τε ἔδοξε εὖ λέγειν καὶ ἐς καιρόν, αὐτίκα τε ἐπεκηρυκεύοντο πρὸς Παυσανίην οἱ Θηβαῖοι θέλοντες ἐκδιδόναι τοὺς ἄνδρας.




[9.88.1] ὡς δὲ ὡμολόγησαν ἐπὶ τούτοισι, Ἀτταγῖνος μὲν ἐκδιδρήσκει ἐκ τοῦ ἄστεος, παῖδας δὲ αὐτοῦ ἀπαχθέντας Παυσανίης ἀπέλυσε τῆς αἰτίης, φὰς τοῦ μηδισμοῦ παῖδας οὐδὲν εἶναι μεταιτίους. τοὺς δὲ ἄλλους ἄνδρας τοὺς ἐξέδοσαν οἱ Θηβαῖοι, οἱ μὲν ἐδόκεον ἀντιλογίης τε κυρήσειν καὶ δὴ χρήμασι ἐπεποίθεσαν διώσεσθαι· ὁ δὲ ὡς παρέλαβε, αὐτὰ ταῦτα ὑπονοέων τὴν στρατιὴν τὴν τῶν συμμάχων ἅπασαν ἀπῆκε καὶ ἐκείνους ἀγαγὼν ἐς Κόρινθον διέφθειρε.
Ταῦτα μὲν τὰ ἐν Πλαταιῇσι καὶ Θήβῃσι γενόμενα·




[9.89.1] Ἀρτάβαζος δὲ ὁ Φαρνάκεος φεύγων ἐκ Πλαταιέων καὶ δὴ πρόσω ἐγίνετο. ἀπικόμενον δέ μιν οἱ Θεσσαλοὶ παρὰ σφέας ἐπί τε ξείνια ἐκάλεον καὶ ἀνειρώτων περὶ τῆς στρατιῆς τῆς ἄλλης, οὐδὲν ἐπιστάμενοι τῶν ἐν Πλαταιῇσι γενομένων.



[9.89.2] ὁ δὲ Ἀρτάβαζος γνοὺς ὅτι, εἰ ἐθέλοι σφι πᾶσαν τὴν ἀληθείην τῶν ἀγώνων εἰπεῖν, αὐτός τε κινδυνεύσει ἀπολέσθαι καὶ ὁ μετ᾽ αὐτοῦ στρατός (ἐπιθήσεσθαι γάρ οἱ πάντα τινὰ οἴετο πυνθανόμενον τὰ γεγονότα), ταῦτα ἐκλογιζόμενος οὔτε πρὸς τοὺς Φωκέας ἐξηγόρευε οὐδὲν πρός τε τοὺς Θεσσαλοὺς ἔλεγε τάδε·

[9.89.3] Ἐγὼ μέν, ὦ ἄνδρες Θεσσαλοί, ὡς ὁρᾶτε, ἐπείγομαί τε τὴν ταχίστην ἐλῶν ἐς Θρηίκην καὶ σπουδὴν ἔχω, πεμφθεὶς κατά τι πρῆγμα ἐκ τοῦ στρατοπέδου μετὰ τῶνδε· αὐτὸς δὲ ὑμῖν Μαρδόνιος καὶ ὁ στρατὸς αὐτοῦ οὗτος κατὰ πόδας ἐμεῦ ἐλαύνων προσδόκιμός ἐστι. τοῦτον καὶ ξεινίζετε καὶ εὖ ποιεῦντες φαίνεσθε· οὐ γὰρ ὑμῖν ἐς χρόνον ταῦτα ποιεῦσι μεταμελήσει.


[9.89.4] ταῦτα δὲ εἴπας ἀπήλαυνε σπουδῇ τὴν στρατιὴν διὰ Θεσσαλίης τε καὶ Μακεδονίης ἰθὺ τῆς Θρηίκης, ὡς ἀληθέως ἐπειγόμενος καὶ τὴν μεσόγαιαν τάμνων τῆς ὁδοῦ. καὶ ἀπικνέεται ἐς Βυζάντιον, καταλιπὼν τοῦ στρατοῦ τοῦ ἑωυτοῦ συχνοὺς ὑπὸ Θρηίκων τε κατακοπέντας κατ᾽ ὁδὸν καὶ λιμῷ συστάντας καὶ καμάτῳ· ἐκ Βυζαντίου δὲ διέβη πλοίοισι.



[9.90.1] Οὗτος μὲν οὕτω ἀπενόστησε ἐς τὴν Ἀσίην· τῆς δὲ αὐτῆς ἡμέρης τῆς περ ἐν Πλαταιῇσι τὸ τρῶμα ἐγένετο, συνεκύρησε γενέσθαι καὶ ἐν Μυκάλῃ τῆς Ἰωνίης. ἐπεὶ γὰρ ἐν τῇ Δήλῳ κατέατο οἱ Ἕλληνες οἱ ἐν τῇσι νηυσὶ ἅμα Λευτυχίδῃ τῷ Λακεδαιμονίῳ ἀπικόμενοι, ἦλθόν σφι ἄγγελοι ἀπὸ Σάμου Λάμπων τε Θρασυκλέος καὶ Ἀθηναγόρης Ἀρχεστρατίδεω καὶ Ἡγησίστρατος Ἀρισταγόρεω, πεμφθέντες ὑπὸ Σαμίων λάθρῃ τῶν τε Περσέων καὶ τοῦ τυράννου Θεομήστορος τοῦ Ἀνδροδάμαντος, τὸν κατέστησαν Σάμου τύραννον οἱ Πέρσαι.



[9.90.2] ἐπελθόντων δέ σφεων ἐπὶ τοὺς στρατηγοὺς ἔλεγε Ἡγησίστρατος πολλὰ καὶ παντοῖα, ὡς ἢν μοῦνον ἴδωνται αὐτοὺς οἱ Ἴωνες ἀποστήσονται ἀπὸ Περσέων, καὶ ὡς οἱ βάρβαροι οὐκ ὑπομενέουσι· ἢν δὲ καὶ ἄρα ὑπομείνωσι, οὐκ ἑτέρην ἄγρην τοιαύτην εὑρεῖν ἂν αὐτούς· θεούς τε κοινοὺς ἀνακαλέων προέτρεπε αὐτοὺς ῥύσασθαι ἄνδρας Ἕλληνας ἐκ δουλοσύνης καὶ ἀπαμῦναι τὸν βάρβαρον.


[9.90.3] εὐπετές τε αὐτοῖσι ἔφη ταῦτα γίνεσθαι· τάς τε γὰρ νέας αὐτῶν κακῶς πλέειν καὶ οὐκ ἀξιομάχους κείνοισι εἶναι. αὐτοί τε, εἴ τι ὑποπτεύουσι μὴ δόλῳ αὐτοὺς προάγοιεν, ἕτοιμοι εἶναι ἐν τῇσι νηυσὶ τῇσι ἐκείνων ἀγόμενοι ὅμηροι εἶναι.




[9.91.1] ὡς δὲ πολλὸς ἦν λισσόμενος ὁ ξεῖνος ὁ Σάμιος, εἴρετο Λευτυχίδης, εἴτε κληδόνος εἵνεκεν θέλων πυθέσθαι εἴτε καὶ κατὰ συντυχίην θεοῦ ποιεῦντος· Ὦ ξεῖνε Σάμιε, τί τοι τὸ οὔνομα; ὁ δὲ εἶπε· Ἡγησίστρατος.


[9.91.2] ὁ δὲ ὑπαρπάσας τὸν ἐπίλοιπον λόγον, εἴ τινα ὅρμητο λέγειν ὁ Ἡγησίστρατος, εἶπε· Δέκομαι τὸν οἰωνὸν [τὸν ἡγησίστρατον], ὦ ξεῖνε Σάμιε. σὺ δὲ ἡμῖν ποίεε ὅκως αὐτός τε δοὺς πίστιν ἀποπλεύσεαι καὶ οἱ σὺν σοὶ ἐόντες οἵδε, ἦ μὲν Σαμίους ἡμῖν προθύμους ἔσεσθαι συμμάχους.


[9.92.1] ταῦτά τε ἅμα ἠγόρευε καὶ τὸ ἔργον προσῆγε· αὐτίκα γὰρ οἱ Σάμιοι πίστιν τε καὶ ὅρκια ἐποιεῦντο συμμαχίης πέρι πρὸς τοὺς Ἕλληνας.





Βιβλίο Θ – Ουρανία [8.1.1] – [8.125.2]

[9.1.1] Κι ο Μαρδόνιος, μόλις γύρισε ο Αλέξανδρος και του έφερε την απάντηση των Αθηναίων, ξεκινώντας από τη Θεσσαλία οδηγούσε το εκστρατευτικό του σώμα ολοταχώς στην Αθήνα· και σ᾽ όποια χώρα κάθε φορά έφτανε, τους έπαιρνε στο στρατό του. Κι οι ηγεμόνες των Θεσσαλών όχι μόνο δεν ένιωθαν καμιά μεταμέλεια για τα όσα είχαν κάνει προηγουμένως, κάθε άλλο!, αλλά με πολύ μεγαλύτερο ζήλο εξωθούσαν τον Πέρση· μάλιστα ο Θώραξ ο Λαρισαίος συνόδευσε κι αυτός τιμητικά τον Ξέρξη στην αποχώρησή του και τότε απροσχημάτιστα άνοιξε στον Μαρδόνιο το δρόμο εναντίον της Ελλάδας.

[9.2.1] Κι όταν ο στρατός, συνεχίζοντας την πορεία του, φτάνει στη Βοιωτία, οι Θηβαίοι ήθελαν να κρατήσουν εκεί τον Μαρδόνιο και του έδιναν συμβουλές, λέγοντάς του πως ο τόπος τους είναι ο πιο κατάλληλος για να στήσει στρατόπεδο και τον απέτρεπαν να προχωρήσει πιο πέρα, αλλά να καταυλιστεί εκεί και να ενεργήσει έτσι που να κυριέψει ολόκληρη την Ελλάδα χωρίς να δώσει μάχη.

[9.2.2] Γιατί σε μάχη κατά μέτωπο είναι δύσκολο να νικήσει κανείς, έστω κι αν έχει μαζί του όλο τον κόσμο, τους Έλληνες μονοιασμένους, ας είναι και μόνο αυτούς που και προηγουμένως πήραν τις ίδιες αποφάσεις. «Αν όμως ενεργήσεις όπως σε συμβουλεύουμε εμείς», του έλεγαν και του ξαναέλεγαν, «θα έχεις χωρίς κόπο στο χέρι σου όλους όσοι έχουν αποφασιστική γνώμη.

[9.2.3] Στέλνε χρήματα στους άντρες που κρατούν την εξουσία στις πόλεις τους, και στέλνοντάς τα θα σπείρεις τη διχόνοια στους Έλληνες· κι αποκεί και πέρα, με τη βοήθεια όσων θα συμπαραταχθούν μαζί σου, εύκολα θα κυριέψεις όσους κρατούν αντίθετη στάση».

[9.3.1] Εκείνοι λοιπόν αυτές τις συμβουλές του έδιναν, αυτός όμως δεν πειθόταν, αλλά έκανε σαν να είχε μπει στις φλέβες του μια φοβερή λαχτάρα να κυριέψει για δεύτερη φορά την Αθήνα· ήταν από τη μια η αλαζονεία του κι απ᾽ την άλλη του μπήκε η ιδέα να στείλει μήνυμα, με φωτιές από νησί σε νησί, στον βασιλιά που βρισκόταν στις Σάρδεις ότι είχε στην κατοχή του την Αθήνα.

[9.3.2] Κι ούτε τότε φτάνοντας στην Αττική βρήκε τους Αθηναίους εκεί, αλλά πληροφορήθηκε πως οι περισσότεροι βρίσκονταν στη Σαλαμίνα και στα καράβια· και κυριεύει την πόλη εγκαταλειμμένη. Τώρα, από την άλωσή της απ᾽ τον βασιλιά ώς την επιδρομή του Μαρδονίου που έγινε αργότερα μεσολάβησαν δέκα μήνες.

[9.4.1] Κι ο Μαρδόνιος, όταν έφτασε στην Αθήνα, στέλνει στη Σαλαμίνα τον Ελλησπόντιο Μουρυχίδη να μεταφέρει τις ίδιες προτάσεις που έστειλε στους Αθηναίους με διαμεσολαβητή τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα.

[9.4.2] Κι έστειλε για δεύτερη φορά αυτές τις προτάσεις, μολονότι κάτεχε από τα πριν πως τα αισθήματα των Αθηναίων ήταν εχθρικά· έλπιζε όμως πως αυτοί θα βάλουν νερό στο κρασί τους, τώρα που ολόκληρη η χώρα της Αττικής ήταν αιχμάλωτή του και βρισκόταν στην εξουσία του. Γι᾽ αυτούς τους λόγους λοιπόν έστειλε τον Μουρυχίδη στη Σαλαμίνα.

[9.5.1] Κι αυτός παρουσιάστηκε στη βουλή κι έλεγε τις προτάσεις του Μαρδονίου. Λοιπόν, ένας απ᾽ τους βουλευτές, ο Λυκίδης, πήρε το λόγο και είπε πως το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να δεχτούν τις προτάσεις που τους έφερε ο Μουρυχίδης και να τις φέρουν για έγκριση στην εκκλησία του δήμου.

[9.5.2] Αυτός λοιπόν διατύπωσε αυτή τη γνώμη, είτε, μάλλον, επειδή είχε δεχτεί χρήματα απ᾽ τον Μαρδόνιο, είτε κι επειδή του άρεσαν οι προτάσεις· οι Αθηναίοι όμως αγανάχτησαν κι αμέσως, κι όσοι έβγαιναν απ᾽ τη βουλή κι όσοι ήρθαν απέξω, μόλις το έμαθαν, έβαλαν στη μέση τον Λυκίδη και τον σκότωσαν με λιθοβολισμό, ενώ τον Ελλησπόντιο τον έστειλαν πίσω χωρίς να τον πειράξουν.

[9.5.3] Κι απ᾽ τον αναβρασμό που έγινε στη Σαλαμίνα με τον Λυκίδη έμαθαν οι γυναίκες των Αθηναίων το τί τρέχει και ξεσηκώνοντας η μια την άλλη βάδιζαν χέρι με χέρι, με δική τους πρωτοβουλία, στο σπίτι του Λυκίδη και σκότωσαν με λιθοβολισμό τη γυναίκα του, καταλιθοβόλησαν και τα παιδιά του.

[9.6.1] Νά μέσα σε ποιές συνθήκες οι Αθηναίοι πέρασαν στη Σαλαμίνα: όσο καιρό προσδοκούσαν να φτάσει στρατός απ᾽ την Πελοπόννησο σε βοήθειά τους, έμεναν στην Αττική· επειδή όμως εκείνοι δεν έλεγαν να συντομεύσουν και βραδυπορούσαν, ενώ μαθεύτηκε ότι ο εισβολέας ήταν πια στη Βοιωτία, έτσι λοιπόν βιαστικά μάζεψαν όλο το έχει τους, το πήραν μαζί τους και πέρασαν κι οι ίδιοι τους στη Σαλαμίνα· κι έστειλαν αγγελιοφόρους στη Σπάρτη, από τη μια για να μεμφθούν τους Λακεδαιμονίους που αδιαφόρησαν για την εισβολή των βαρβάρων στην Αττική και δε βγήκαν να τους αντιπαραταχτούν μαζί τους στη Βοιωτία, κι από την άλλη για να τους θυμίσουν ποιά ανταλλάγματα τους υποσχέθηκε ο Πέρσης, αν άλλαζαν στρατόπεδο, κι επίσης, να τους προειδοποιήσουν πως, αν δεν υπερασπιστούν τους Αθηναίους, θα κοιτάξουν κι αυτοί να βρουν κάποιο τρόπο σωτηρίας.

[9.7.1] Γιατί οι Λακεδαιμόνιοι, όπως είναι γνωστό, αυτή την εποχή είχαν γιορτές και τελούσαν τα Υακίνθια· έδιναν λοιπόν απόλυτη προτεραιότητα στο να τιμήσουν το θεό όπως πρέπει· και ταυτόχρονα το τείχος που έχτιζαν στον Ισθμό όπου να ᾽ναι τελείωνε, το εφοδίαζαν μάλιστα με επάλξεις. Κι όταν οι αγγελιοφόροι απ᾽ την Αθήνα έφτασαν στη Λακωνία, και μαζί τους αγγελιοφόροι κι απ᾽ τα Μέγαρα κι απ᾽ τις Πλαταιές, παρουσιάστηκαν στους εφόρους και τους έλεγαν τα εξής:

[9.7α.1] «Μας έστειλαν οι Αθηναίοι να σας πούμε τα εξής: Ο βασιλιάς των Μήδων, πρώτο, μας δίνει πίσω την πόλη μας· δεύτερο, θέλει να μας κάνει συμμάχους ισότιμους και ισάξιους, χωρίς δόλο και απάτη· και, τρίτο, θέλει να μας δώσει κι άλλη γη, όποια εμείς διαλέξουμε.

[9.7α.2] Όμως εμείς, από σεβασμό στον Δία των Ελλήνων και αγανακτώντας με την ιδέα να προδώσουμε την Ελλάδα, δεν ήρθαμε στα λόγια του, αλλά απορρίψαμε τις προτάσεις του, παρόλο που οι Έλληνες μας αδικούν και μας καταπροδίνουν και μολονότι ξέρουμε καλά πως θα έχουμε μεγαλύτερο κέρδος, αν κάνουμε συνθήκες με τον Πέρση παρά αν τον πολεμάμε· αλλά και πάλι δε θα συνθηκολογήσουμε με τη θέλησή μας. Νά λοιπόν που τα φρονήματά μας απέναντι στους Έλληνες εκδηλώνονται με κρυστάλλινη καθαρότητα·

[9.7β.1] εσείς αντίθετα, που τότε σας έπιασε φόβος και τρόμος μήπως συνθηκολογήσουμε με τον Πέρση, απ᾽ την ώρα που βεβαιωθήκατε ότι το φρόνημά μας είναι ξεκάθαρο, πως δηλαδή σε καμιά περίπτωση δε θα προδώσουμε την Ελλάδα, κι επειδή το τείχος που υψώνετε σ᾽ όλο το μήκος του Ισθμού τελειώνει όπου να ᾽ναι, τώρα βέβαια αδιαφορείτε εντελώς για τους Αθηναίους, και, ενώ κάνατε συνθήκες μ᾽ εμάς πως θα βγείτε στη Βοιωτία για να προβάλετε αντίσταση, μας προδώσατε και μείνατε με τα χέρια σταυρωμένα, όταν ο βάρβαρος έκανε εισβολή στην Αττική.

[9.7β.2] Λοιπόν οι Αθηναίοι για την ώρα είναι έξω φρενών μαζί σας, γιατί δεν συμπεριφερθήκατε σαν φίλοι. Τώρα όμως σας παρακινούν ν᾽ αποστείλετε όσο γίνεται πιο γρήγορα στρατό στο πλευρό μας, για ν᾽ αντιμετωπίσουμε τον βάρβαρο στην Αττική· γιατί, εφόσον δεν αξιοποιήσαμε τη Βοιωτία, το πιο κατάλληλο μέρος για να δώσουμε μάχη στη χώρα μας είναι το Θριάσιο πεδίο».

[9.8.1] Οι έφοροι, όταν άκουσαν αυτά, ανέβαλαν την απάντησή τους για την επομένη· και την επομένη, για τη μεθεπομένη· αυτό το έκαναν ξανά και ξανά, μπορεί και για δέκα μέρες, αναβάλλοντας απ᾽ τη μια μέρα στην άλλη. Και σ᾽ αυτό το μεταξύ τείχιζαν τον Ισθμό όλοι οι Πελοποννήσιοι με πολλή βιασύνη και το τείχος έφτανε πια στο τέλος του.

[9.8.2] Τώρα, δεν μπορώ ν᾽ αποδώσω σ᾽ άλλο λόγο γιατί, ενώ, όταν έφτασε ο Αλέξανδρος ο Μακεδών στην Αθήνα, ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα για να μη μηδίσουν οι Αθηναίοι, τότε όμως έδειξαν απόλυτη αδιαφορία, παρά μόνο σ᾽ αυτόν: τώρα το τείχος του Ισθμού είχε χτιστεί και πίστευαν πως δεν τους είχαν καθόλου ανάγκη τους Αθηναίους· αντίθετα, όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στην Αττική, δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα το τείχος και δούλευαν, με το φόβο των Περσών να τους έχει κυριέψει εντελώς.

[9.9.1] Και νά ποιό τέλος πήρε η υπόθεση της απάντησης και της εξόδου των Σπαρτιατών· την επομένη μέρα ήταν να παρουσιαστούν για τελευταία φορά οι αγγελιοφόροι στους εφόρους, όταν ο Χίλεος, πολίτης της Τεγέας, που απ᾽ όλους τους ξένους ασκούσε τη μεγαλύτερη επιρροή στη Σπάρτη, έμαθε απ᾽ τους εφόρους όσα τέλος πάντων έλεγαν στις ομιλίες τους οι Αθηναίοι.

[9.9.2] Κι όταν τ᾽ άκουσε, τους είπε τα εξής: «Άνδρες έφοροι, νά πώς έχουν τα πράματα: αν οι Αθηναίοι δεν είναι ένα με μας, αλλά σύμμαχοι με τον βάρβαρο, όσο κι αν το τείχος με το οποίο ζώσαμε πέρα για πέρα τον Ισθμό είναι δυνατό, στους Πέρσες ανοίγονται μεγάλες μπασιές για να μπουν στην Πελοπόννησο. Αλλά ακούστε τα λόγια μου, πριν πάρουν οι Αθηναίοι κάποια διαφορετική απόφαση που θα φέρει τα πάνω κάτω την Ελλάδα».

[9.10.1] Αυτός λοιπόν έτσι τους συμβούλευσε, κι οι έφοροι το καλοσκέφτηκαν κι αμέσως, χωρίς να πουν λέξη στους αγγελιοφόρους που είχαν έρθει απ᾽ τις πόλεις, πριν ακόμα ξημερώσει στέλνουν εκστρατευτικό σώμα πέντε χιλιάδων Σπαρτιατών· κι όρισαν εφτά είλωτες να περιστοιχίζουν τον κάθε οπλίτη κι ανέθεσαν την αρχηγία της εκστρατείας στον Παυσανία, το γιο του Κλεομβρότου.

[9.10.2] Γιατί η αρχηγία ανήκε βέβαια στον Πλείσταρχο, το γιο του Λεωνίδα, αλλά αυτός ήταν ακόμη παιδί, ενώ ο άλλος επίτροπος και πρωτοξάδερφός του. Γιατί ο Κλεόμβροτος, ο πατέρας του Παυσανία, δε βρισκόταν πια στη ζωή, αλλά, αφού απέσυρε απ᾽ τον Ισθμό το στρατιωτικό σώμα που έχτισε το τείχος, δεν έζησε για πολύ, αλλά πέθανε.

[9.10.3] Κι ο λόγος για τον οποίο ο Κλεόμβροτος απέσυρε το στρατό του απ᾽ τον Ισθμό ήταν ο εξής: την ώρα που έκανε θυσίες, για να πάρει χρησμό για τον πόλεμο με τους Πέρσες, ο ήλιος σκοτείνιασε στον ουρανό. Ο Παυσανίας λοιπόν παίρνει συστράτηγό του τον Ευρυάνακτα, το γιο του Δωριέα, που ανήκε στην ίδια βασιλική οικογένεια. Τέλος, ο στρατός του Παυσανία είχε βγει από τα σύνορα της Σπάρτης.

[9.11.1] Κι οι αγγελιοφόροι, μόλις έφεξε η μέρα, μη έχοντας ιδέα για την αναχώρηση του στρατού, πήγαν να συναντήσουν τους εφόρους· κι είχαν βέβαια στη σκέψη τους να σηκωθούν να φύγουν, ο καθένας στην πόλη του· κι όταν τους συνάντησαν, έλεγαν τα εξής: «Λακεδαιμόνιοι, εσείς μείνετε εδώ, στην πόλη σας, και γιορτάστε τα Υακίνθια και ρίξτε το στους χορούς, έχοντας καταπροδώσει τους συμμάχους· οι Αθηναίοι όμως απ᾽ τη μεριά τους, μια και αδικήθηκαν από σας κι έμειναν χωρίς συμμάχους, θα κάνουν συνθήκες με τους Πέρσες μ᾽ όποιους όρους μπορέσουν.

[9.11.2] Κι απ᾽ τη στιγμή που θα κάνουμε συνθήκες, αφού απροσχημάτιστα γινόμαστε σύμμαχοι του βασιλιά, θα τον συνοδεύσουμε στις εκστρατείες σ᾽ όποια χώρα μας οδηγήσει εκείνος. Κι εσείς αποδώ και πέρα θα δείτε ποιό τέλος θα έχει για σας αυτή η ιστορία». Στους αγγελιοφόρους που έλεγαν αυτά οι έφοροι παίρνοντας όρκο είπαν ότι πιστεύουν πως αυτή την ώρα οι άντρες που ξεκίνησαν εναντίον των ξένων (γιατί ξένους αποκαλούσαν τους βαρβάρους) βρίσκονται κιόλας στο Ορέσθειο.

[9.11.3] Κι οι άλλοι, καθώς αγνοούσαν τα πάντα, ξαναρωτούσαν γι᾽ αυτό που άκουσαν και ρωτώντας έμαθαν την πάσα αλήθεια, οπότε έμειναν με το στόμα ανοιχτό και μπήκαν στο δρόμο όσο πιο γρήγορα μπορούσαν, για να προλάβουν το εκστρατευτικό σώμα. Τον ίδιο δρόμο μαζί τους πήραν και πέντε χιλιάδες επίλεκτοι από τους περιοίκους.

[9.12.1] Αυτοί λοιπόν έσπευδαν στον Ισθμό· κι οι Αργείοι, μόλις έμαθαν πως το στράτευμα του Παυσανία είχε βγει απ᾽ τα σύνορα της Σπάρτης, στέλνουν αμέσως κήρυκα στην Αττική, αυτόν που βρήκαν πρώτο και καλύτερο ανάμεσα στους αγγελιοφόρους, μια και προηγουμένως από μόνοι τους υποσχέθηκαν στον Μαρδόνιο πως θα εμποδίσουν τους Σπαρτιάτες να βγουν απ᾽ τα σύνορά τους·

[9.12.2] κι αυτός, όταν έφτασε στην Αθήνα, έλεγε τα εξής: «Μαρδόνιε, μ᾽ έστειλαν οι Αργείοι να σου αναγγείλω ότι η νεολαία της Σπάρτης έχει βγει απ᾽ τη χώρα της και πως οι Αργείοι αδυνατούν να εμποδίσουν την έξοδό τους. Ας σε βοηθήσει η τύχη να πάρεις τις καλύτερες αποφάσεις για την περίσταση».

[9.13.1] Αυτός λοιπόν είπε αυτά και σηκώθηκε κι έφυγε στον τόπο του, αλλά ο Μαρδόνιος δεν είχε πια καμιά διάθεση, με το που τ᾽ άκουσε αυτά, να μένει στην Αττική. Γιατί, πριν πάρει αυτό το μήνυμα, καθόταν εκεί, σαν σε αραξοβόλι, θέλοντας να μάθει ποιά στάση θα κρατούσαν οι Αθηναίοι κι ούτε έκανε άλλες ζημιές ούτε ρήμαζε τη γη της Αττικής· και δεν τον εγκατέλειπε η ελπίδα πως κάποια ώρα θα συνομολογήσουν συνθήκες μαζί του.

[9.13.2] Επειδή όμως δεν τους έπειθε κι έμαθε όλα τα νεότερα, προτού η στρατιά του Παυσανία κάνει την εμφάνισή της στον Ισθμό, αποσυρόταν αθόρυβα, αφού πυρπόλησε την Αθήνα κι ό,τι είχε μείνει όρθιο από τα τείχη, ή κανένα σπίτι ή ναός, όλα τα γκρέμιζε και τα σώριαζε καταγής.

[9.13.3] Κι οι λόγοι για τους οποίους αποσυρόταν ήταν οι εξής: η Αττική δεν ήταν χώρα κατάλληλη για επιχειρήσεις ιππικού· ακόμα, αν νικιόταν σε μάχη, δεν είχε άλλη δυνατότητα να ξεφύγει παρά μόνο μέσ᾽ από στενωπό, όπου και λιγοστοί πολεμιστές μπορούσαν να του φράξουν το δρόμο. Σκεφτόταν λοιπόν να υποχωρήσει στη Θήβα και να δώσει μάχη κοντά σε συμμαχική πόλη και σε πεδίο κατάλληλο για επιχειρήσεις ιππικού.

[9.14.1] Ο Μαρδόνιος λοιπόν πήρε ν᾽ αποσύρεται αθόρυβα, αλλά είχε κιόλας μπει στο δρόμο, όταν του ήρθε μήνυμα πως έφτασε στα Μέγαρα άλλος στρατός, εμπροσθοφυλακή, χίλιοι Λακεδαιμόνιοι. Κι όταν πήρε αυτή την πληροφορία, μελετούσε την κατάσταση, θέλοντας να δει αν έχει τρόπο να βάλει στο χέρι του πρώτα αυτούς. Και διέταξε το στρατό να κάνει μεταβολή και τον οδηγούσε στα Μέγαρα· και το ιππικό του, περνώντας μπρος, ρήμαξε απ᾽ τη μια άκρη ώς την άλλη τον κάμπο των Μεγάρων· αυτό ήταν το πιο απόμακρο σημείο της Ευρώπης, κατά τη μεριά που βασιλεύει ο ήλιος, όπου έφτασε αυτό το εκστρατευτικό σώμα των Περσών.

[9.15.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ήρθε αγγελία στον Μαρδόνιο ότι οι Έλληνες βρίσκονταν συγκεντρωμένοι στον Ισθμό. Κι έτσι πήρε να οπισθοχωρεί απ᾽ το δρόμο που περνά απ᾽ τη Δεκέλεια· γιατί οι βοιωτάρχες προσκάλεσαν τους γείτονες των Ασωπίων, κι αυτοί έγιναν οδηγοί της πορείας του στη Σφενδάλη κι αποκεί στην Τανάγρα.

[9.15.2] Κι αφού καταυλίστηκε τη νύχτα στην Τανάγρα, την επομένη στράφηκε προς τον Σκώλο και βρέθηκε στη χώρα των Θηβαίων. Εκεί έκοβε τα δέντρα της υπαίθρου, μολονότι οι Θηβαίοι μήδιζαν· βέβαια δεν ήταν εχθρική ενέργεια, αλλά ήταν που τον έσφιγγε μεγάλη ανάγκη, καθώς ήθελε να περιφράξει το στρατόπεδο, ώστε, αν το αποτέλεσμα της μάχης δε θα ᾽ταν αυτό που επιθυμούσε, να έχει καταφύγιο.

[9.15.3] Το στρατόπεδό του αυτό, αρχίζοντας από τις Ερυθρές απλωνόταν ώς τις Υσιές, με κατεύθυνση ίσια προς τη χώρα των Πλαταιών· η διάταξή του ήταν σε γραμμή παράλληλη με τις όχθες του ποταμού Ασωπού. Βέβαια στο τείχος δεν έδινε τόσο μάκρος, αλλά η κάθε πλευρά του είχε έκταση δέκα περίπου σταδίων.

[9.15.4] Κι ενώ οι βάρβαροι μοχθούσαν σ᾽ αυτό το έργο, ο Ατταγίνος, ο γιος του Φρύνωνος, πολίτης των Θηβών, έκανε μεγάλη ετοιμασία και καλούσε για φιλοξενία και τον ίδιο τον Μαρδόνιο και πενήντα, τους πιο αξιόλογους ανάμεσα στους Πέρσες· κι αυτοί ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή του. Το δείπνο έγινε στις Θήβες.

[9.16.1] Τα όσα συμπληρωματικά ακολουθούν τα άκουσα από τον Θέρσανδρο, πολίτη του Ορχομενού κι από τους πρώτους σε υπόληψη στον Ορχομενό. Είπε λοιπόν ο Θέρσανδρος ότι προσκλήθηκε κι αυτός απ᾽ τον Ατταγίνο σ᾽ αυτό το δείπνο, μάλιστα προσκλήθηκαν και πενήντα Θηβαίοι, και δεν τους έβαλε να καθίσουν σε χωριστά ανάκλιντρα, αλλά σε κάθε ανάκλιντρο έναν Πέρση κι ένα Θηβαίο.

[9.16.2] Κι αφού απόφαγαν, την ώρα που κουτσόπιναν, ο Πέρσης που ξάπλωνε στο ίδιο ανάκλιντρο τον ρώτησε, μιλώντας ελληνικά, από πού είναι κι αυτός του αποκρίθηκε πως ήταν απ᾽ τον Ορχομενό. Κι ο άλλος του είπε: «Επειδή τώρα φάγαμε στο ίδιο τραπέζι και κάναμε μαζί σπονδές, θέλω να κρατήσεις στη θύμησή σου από μένα μια σκέψη μου, έτσι που κι εσύ, έχοντας πάρει απ᾽ τα πριν τις πληροφορίες σου, να μπορείς να πάρεις τα μέτρα σου, ώστε να σου βγει σε καλό.

[9.16.3] Βλέπεις αυτούς τους Πέρσες που ᾽ναι στρωμένοι στο τραπέζι και τον στρατό που αφήσαμε καταυλισμένο στις όχθες του ποταμού; δε θα περάσει πολύς καιρός κι απ᾽ όλους αυτούς θα δεις μόνο κάτι λίγους να βρίσκονται στη ζωή». Και πως, την ώρα που τα ᾽λεγε αυτά ο Πέρσης, άφηνε να κυλούν άφθονα τα δάκρυά του.

[9.16.4] Κι ο Θέρσανδρος έμεινε μ᾽ ανοιχτό το στόμα μ᾽ αυτά που άκουσε και του είπε: «Λοιπόν, δεν έχεις καθήκον να τα πεις αυτά και στον Μαρδόνιο και σ᾽ εκείνους που μετά απ᾽ αυτόν έχουν μεγάλο κύρος ανάμεσα στους Πέρσες;». Και πως ο άλλος αποκρίθηκε: «Ξένε φίλε μου, ό,τι είναι να γίνει απ᾽ το θεό, ο άνθρωπος δεν έχει τρόπο να το αποτρέψει· γιατί όσο πειστικά κι αν μιλήσεις, κανένας δεν δίνει σημασία στα λόγια σου.

[9.16.5] Μάλιστα πολλοί απ᾽ τους Πέρσες τα ξέρουμε καλά αυτά, κι ωστόσο ακολουθούμε την εκστρατεία, δέσμιοι της ανάγκης. Κι ο πιο σπαραχτικός καημός για όσα συμβαίνουν στον ανθρώπινο κόσμο είναι αυτός: ενώ πολλά κατέχουμε στο νου μας, να μην ορίζουμε τίποτα». Λοιπόν αυτή τη διήγηση άκουσα απ᾽ τον Θέρσανδρο τον Ορχομένιο και συμπληρωματικά τα εξής, πως τότε κιόλας, προτού να γίνει η μάχη των Πλαταιών, αυτός τα έλεγε και σ᾽ άλλους.

[9.17.1] Όταν ο Μαρδόνιος είχε στήσει το στρατόπεδό του στη Βοιωτία, από τους Έλληνες που κατοικούσαν σ᾽ αυτές τις περιοχές και μήδιζαν, όλοι οι άλλοι χωρίς εξαίρεση έδιναν στρατό και πήραν μέρος στην εισβολή στην Αθήνα και μόνο οι Φωκείς δεν πήραν μέρος στην εισβολή· βέβαια μήδιζαν κι αυτοί και με το παραπάνω, όχι όμως με τη θέλησή τους, αλλά στενεμένοι απ᾽ την ανάγκη.

[9.17.2] Και δεν πέρασαν πολλές ημέρες απ᾽ την άφιξη του Μαρδονίου στη Θήβα κι έφτασαν εκεί χίλιοι βαριά οπλισμένοι Φωκείς· αρχηγός τους ήταν ο Αρμοκύδης, που είχε τη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στην πόλη του. Όταν λοιπόν έφτασαν κι αυτοί στη Θήβα, έστειλε ο Μαρδόνιος να τους δώσουν εντολή να στρατοπεδεύσουν χωριστά απ᾽ τους άλλους στην πεδιάδα.

[9.17.3] Και μόλις εκτέλεσαν τη διαταγή του, κατέφτασε αμέσως εκεί το ιππικό στο σύνολό του. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό από στόμα σε στόμα, απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη στο στρατόπεδο των Ελλήνων που συμμαχούσαν με τους Μήδους διαδόθηκε η φήμη πως θα τους αφανίσουν ρίχνοντας ακόντια· κι αυτή η φήμη διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και στους ίδιους τους Φωκείς.

[9.17.4] Τότε λοιπόν ο στρατηγός Αρμοκύδης απηύθυνε σ᾽ αυτούς την ακόλουθη παραίνεση: «Φωκείς, φως φανάρι βέβαια πως αυτοί οι άνθρωποι σκοπεύουν να μας αφανίσουν με θάνατο που τον βλέπουμε πια με τα μάτια μας, ύστερ᾽ από συκοφαντίες των Θεσσαλών, όπως υποθέτω· λοιπόν τώρα άλλο δε μας μένει παρά ο καθένας σας ν᾽ αναδειχτεί άντρας γενναίος· γιατί είναι καλύτερο να πάρει τέλος η ζωή μας πάνω σε κάποια πράξη μας και πάνω στον αγώνα, παρά ν᾽ αφανιστούμε με τον πιο ντροπιασμένο θάνατο κλαίοντας τη μοίρα μας. Αλλά ας πάρει ο καθένας τους ένα μάθημα, που όντας βάρβαροι έστησαν παγίδα θανάτου σε Έλληνες στρατιώτες».

[9.18.1] Λοιπόν ο Αρμοκύδης μ᾽ αυτά τα λόγια τους ενθάρρυνε· οι ιππείς πάλι, αφού τους περικύκλωσαν, έκαναν επέλαση για να τους αφανίσουν· έπαλλαν κιόλας τ᾽ ακόντιά τους για να τα εξακοντίσουν, δεν αποκλείεται μάλιστα και κάποιοι να τα εξακόντισαν· κι οι Φωκείς πήραν θέσεις άμυνας και με συντονισμένες κινήσεις όλοι τους συντάχτηκαν σ᾽ ένα σώμα, όσο πιο πυκνό γίνεται· τότε οι ιππείς τράπηκαν σε φυγή κι αποσύρθηκαν με τ᾽ άλογά τους.

[9.18.2] Τώρα, δεν είμαι σε θέση να πω με βεβαιότητα ούτε αν πήγαν να εξοντώσουν τους Φωκείς ύστερ᾽ από αίτημα των Θεσσαλών, όμως όταν τους είδαν να παίρνουν θέσεις άμυνας, από φόβο μήπως κι οι ίδιοι τους έχουν απώλειες, τράπηκαν λοιπόν σε φυγή (επειδή αυτή την εντολή τους έδωσε ο Μαρδόνιος), ούτε αν θέλησε να δοκιμάσει τί αξίζουν σαν πολεμιστές.

[9.18.3] Κι αφού οι ιππείς τράπηκαν σε φυγή, ο Μαρδόνιος έστειλε κήρυκα κι έλεγε τα εξής: «Μη φοβάστε, Φωκείς· γιατί αποδείξατε πως είστε παλικάρια κι όχι όπως με πληροφόρησαν. Και τώρα πάρτε μέρος με ζήλο σ᾽ αυτό τον πόλεμο· γιατί όπως και να ᾽χει δε θα ξεπεράσετε ούτε εμένα ούτε τον βασιλιά σ᾽ ευεργεσίες». Αυτή την κατάληξη είχε λοιπόν το περιστατικό των Φωκέων.

[9.19.1] Κι οι Λακεδαιμόνιοι, όταν έφτασαν στον Ισθμό, στρατοπέδευσαν εκεί. Κι οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι, όσοι πρόκριναν το καλό της πατρίδας, όταν πήραν αυτή την πληροφορία και μάλιστα είδαν τους Σπαρτιάτες να βγαίνουν απ᾽ τη χώρα τους, φιλοτιμήθηκαν να μη μείνουν πίσω, αλλά να βγουν κι αυτοί.

[9.19.2] Λοιπόν, καθώς οι θυσίες έδωσαν ενθαρρυντικά προμηνύματα, προωθήθηκαν όλοι απ᾽ τον Ισθμό και φτάνουν στην Ελευσίνα· κι αφού κι εκεί έκαναν θυσίες και πήραν ενθαρρυντικά προμηνύματα, συνέχισαν να προχωρούν και μαζί τους κι οι Αθηναίοι, αφού πέρασαν από τη Σαλαμίνα στη στεριά κι ενώθηκαν με τους άλλους στην Ελευσίνα.

[9.19.3] Κι όταν έφτασαν στις Ερυθρές της Βοιωτίας και πληροφορήθηκαν πως ο βάρβαρος στρατοπέδευσε στις όχθες του Ασωπού, ύστερ᾽ από σύσκεψη αντιπαρατάχθηκαν στους πρόποδες του Κιθαιρώνα.

[9.20.1] Ο Μαρδόνιος, καθώς οι Έλληνες δεν κατέβαιναν στην πεδιάδα, στέλνει εναντίον τους όλο το ιππικό, που είχε αρχηγό τον Μασίστιο, που οι Πέρσες τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση —αυτόν οι Έλληνες τον λένε Μακίστιο— κι είχε άλογο Νησαίο με χρυσά χαλινάρια και μ᾽ όλα τ᾽ άλλα χάμουρα καλοπλουμισμένα. Τότε, καθώς οι ιππείς έκαναν έφοδο εναντίον των Ελλήνων, επιχειρούσαν επιθέσεις η κάθε ίλη με τη σειρά της, και με τις επελάσεις τους προξενούσαν μεγάλες απώλειες σ᾽ αυτούς και τους φώναζαν γυναίκες.

[9.21.1] Κι ήρθαν έτσι τα πράματα που οι Μεγαρείς έτυχε να παραταχτούν στο πιο εκτεθειμένο στις εχθρικές επιθέσεις σημείο όλης της περιοχής, εκείνο που πιο πολύ από κάθε άλλο δεχόταν τις επελάσεις του ιππικού. Και, καθώς η θέση τους έγινε δύσκολη με τις εφόδους του ιππικού, οι Μεγαρείς έστειλαν κήρυκα στους στρατηγούς των Ελλήνων· και φτάνοντας σ᾽ αυτούς ο κήρυκας τους έλεγε:

[9.21.2] «Οι Μεγαρείς λένε· Άνδρες σύμμαχοι, εμείς αδυνατούμε ν᾽ αντιμετωπίσουμε μόνοι μας το ιππικό των Περσών, κρατώντας τις θέσεις στις οποίες παραταχτήκαμε αρχικά· κι αν κρατήσαμε ώς αυτή την ώρα όσο κι αν μας πίεζε ο εχθρός, είναι επειδή κάναμε κουράγιο κι επιστρατεύσαμε την παλικαριά μας. Τώρα όμως, αν δε στείλετε κάποιους άλλους να μας διαδεχτούν σ᾽ αυτή τη θέση, να το ξέρετε πως εμείς θα εγκαταλείψουμε τη θέση μας».

[9.21.3] Εκείνοι λοιπόν αυτό το μήνυμα τους έστειλαν κι ο Παυσανίας βολιδοσκοπούσε τους Έλληνες μήπως βρεθούν κάποιοι άλλοι να παν εθελοντικά σ᾽ αυτή τη θέση και να διαδεχτούν τους Μεγαρείς. Και, καθώς οι άλλοι δεν ήθελαν, φιλοτιμήθηκαν οι Αθηναίοι, κι απ᾽ τους Αθηναίους οι τριακόσιοι επίλεκτοι, που είχαν αρχηγό τον Ολυμπιόδωρο, το γιο του Λάμπωνος.

[9.22.1] Αυτοί ήταν που δέχτηκαν να πάρουν αυτή τη θέση και παρατάχτηκαν στην πρώτη γραμμή των Ελλήνων στις Ερυθρές, αφού πήραν μαζί τους και τους τοξότες. Η μάχη τους κράτησε πολύ και νά ποιό τέλος είχε· καθώς το ιππικό έκανε εφόδους, η μια ίλη μετά την άλλη με τη σειρά τους, το άλογο του Μασιστίου κάλπαζε μπροστά από τ᾽ άλλα, ώσπου ένα βέλος το χτύπησε στο πλευρό· από τον πόνο το άλογο ορθώνεται στα πισινά του και γκρεμίζει από πάνω του τον Μασίστιο·

[9.22.2] αυτός πέφτει καταγής και στη στιγμή οι Αθηναίοι ρίχνονται καταπάνω του. Παίρνουν λοιπόν τ᾽ άλογό του και τον ίδιο, που έδινε αγώνα για να σωθεί, τον σκοτώνουν, όσο κι αν στην αρχή δεν μπορούσαν. Γιατί προστατευόταν από μια τέτοια σκευή: είχε από μέσα χρυσό θώρακα λεπιδωτό και πάνω απ᾽ τον θώρακα είχε φορέσει χιτώνα πορφυρό. Τα χτυπήματά τους λοιπόν στον θώρακα δεν έφερναν κανένα αποτέλεσμα, ώσπου κάποιος κατάλαβε τί συμβαίνει και τον χτυπά στο μάτι. Έτσι τέλος έπεσε και σκοτώθηκε.

[9.22.3] Κι οι άλλοι ιππείς δεν αντιλήφθηκαν τί συνέβαινε, και νά γιατί· δεν τον είδαν να πέφτει καταγής από τ᾽ άλογο ούτε να σκοτώνεται· γιατί, καθώς εκείνη τη στιγμή ήταν στη φάση της υποχώρησης και της μεταβολής, δεν αντιλήφτηκαν τί συνέβαινε. Όταν όμως ήρθαν στην ανάπαυλα, ένιωσαν αμέσως την απουσία του, καθώς δεν έβλεπαν κανένα να τους δίνει διαταγές· κι όταν αντιλήφτηκαν τί είχε συμβεί, δίνοντας καρδιά ο ένας στον άλλο σπιρούνιζαν τ᾽ άλογά τους, για να σηκώσουν τουλάχιστον το πτώμα του.

[9.23.1] Κι όταν είδαν οι Αθηναίοι πως οι ιππείς δεν έκαναν πια εφόδους τμηματικά, αλλά όλοι μαζί, φώναξαν σε βοήθεια τον υπόλοιπο στρατό. Την ώρα που έσπευδε σε βοήθεια ολόκληρο το πεζικό, γινόταν μάχη φονική για το ποιός θα σηκώσει τον νεκρό.

[9.23.2] Λοιπόν, όση ώρα οι τριακόσιοι ήταν μόνοι τους, βρίσκονταν σε πολύ μειονεκτική θέση κι εγκατέλειπαν το πτώμα· όταν όμως έφτασε σε βοήθειά τους ο πολύς στρατός, τότε πια οι ιππείς δεν κράτησαν τη θέση τους κι ούτε μπόρεσαν να σηκώσουν τον νεκρό, αλλά, κοντά σ᾽ εκείνον, έχασαν κι άλλους ιππείς. Κι όταν υποχωρώντας βρέθηκαν σε απόσταση κάπου δύο σταδίων, συσκέπτονταν τί πρέπει να κάνουν· κι έτσι που δεν είχαν αρχηγό να τους διοικεί, αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω στον Μαρδόνιο.

[9.24.1] Κι όταν γύρισε το ιππικό στο στρατόπεδο, ολόκληρο το εκστρατευτικό σώμα πένθησε τον Μασίστιο και πιο πολύ απ᾽ όλους ο Μαρδόνιος· κούρευαν τα μαλλιά τους και των αλόγων τους και των υποζυγίων τους, κι όσο για τους οδυρμούς τους, δεν είχαν σταματημό· γιατί ολόκληρη η Βοιωτία αντιλαλούσε από κραυγές, πως χάθηκε ένας πολεμιστής που, μετά απ᾽ τον Μαρδόνιο, είχε την πιο μεγάλη θέση στην εκτίμηση των Περσών και του βασιλιά. Λοιπόν οι βάρβαροι τιμούσαν τον σκοτωμένο Μασίστιο κατά τα συνήθεια του τόπου τους.

[9.25.1] Κι οι Έλληνες, ύστερ᾽ απ᾽ την αντίσταση που πρόβαλαν στο ιππικό που τους επιτέθηκε και την τροπή σε φυγή του ιππικού που αποκρούστηκε, απόχτησαν πολύ μεγαλύτερο θάρρος. Και πρώτα πρώτα έβαλαν πάνω σε άρμα τον νεκρό και τον περιέφεραν μπροστά απ᾽ τα τάγματά τους· καθώς το ανάστημα και η ομορφιά του τον έκαναν αξιοθέατο, συνέβη το εξής: εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και πήγαιναν όλοι να δουν το θέαμα, τον Μασίστιο.

[9.25.2] Κατόπιν αποφάσισαν να κατεβούν χαμηλότερα, στις Πλαταιές· γιατί ο χώρος των Πλαταιών τούς φαινόταν πολύ πιο κατάλληλος από τις Ερυθρές για να στήσουν στρατόπεδο, κι από κάθε άλλη άποψη και επειδή το νερό εκεί ήταν αφθονότερο. Σ᾽ αυτό τον τόπο λοιπόν και δίπλα στην πηγή Γαργαφία που βρίσκεται εκεί αποφάσισαν πως επιβάλλεται να μεταβούν και, παίρνοντας ο καθένας τη θέση του, να στρατοπεδεύσουν.

[9.25.3] Λοιπόν πήραν τον οπλισμό τους και κατηφόριζαν από τους πρόποδες του Κιθαιρώνα προσπερνώντας τις Υσιές ίσια για τη γη των Πλαταιών· και μόλις έφτασαν, παρατάχτηκαν η κάθε πόλη χωριστά κοντά στην πηγή Γαργαφία και στο τέμενος του ημιθέου Ανδροκράτη, διασχίζοντας χαμηλά υψώματα και πεδιάδα.

[9.26.1] Τότε, καθώς σχεδιαζόταν η παράταξη, Τεγεάτες και Αθηναίοι συγκρούστηκαν με σφοδρές λογομαχίες, γιατί ο καθένας τους απ᾽ τη μεριά του αξίωναν να τους δοθεί η ηγεμονία της μιας απ᾽ τις δυο πτέρυγες· και γι᾽ αυτό έφερναν στη μέση πρόσφατα και παλιά κατορθώματα. Οι Τεγεάτες απ᾽ τη μεριά τους έλεγαν:

[9.26.2] «Εμάς πάντοτε όλοι οι σύμμαχοι μας θεωρούν άξιους να κρατάμε αυτή τη θέση στην παράταξη, σ᾽ όσες κοινές εκστρατείες έκαναν οι Πελοποννήσιοι και στα παλιά και στα νεότερα χρόνια, απ᾽ εκείνη την εποχή που οι απόγονοι του Ηρακλή, μετά το θάνατο του Ευρυσθέα, προσπαθούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, την Πελοπόννησο.

[9.26.3] Τότε μας παραχωρήθηκε αυτό το προνόμιο, που το οφείλουμε στο εξής επεισόδιο: μαζί με τους Αχαιούς και τους Ίωνες που ζούσαν τότε στην Πελοπόννησο, σπεύσαμε για ν᾽ αμυνθούμε στον Ισθμό και πήραμε θέση απέναντι στον αντίπαλο που επιχειρούσε εισβολή, όταν ο Ύλλος, όπως λέει η παράδοση, διακήρυξε πως δεν ήταν ανάγκη να ξαναμπούν στον κίνδυνο του πολέμου οι δυο στρατοί, αλλά όποιος απ᾽ το στρατόπεδο των Πελοποννησίων κριθεί ανάμεσα σ᾽ όλους το πρώτο παλικάρι, να μονομαχήσει μαζί του κατά τους όρους της μονομαχίας.

[9.26.4] Κι οι Πελοποννήσιοι έκριναν πως καλό είναι να γίνουν πράξη αυτά και αντάλλαξαν όρκους που επικυρώθηκαν με θυσίες με τον ακόλουθο όρο: αν ο Ύλλος νικήσει τον ηγέτη των Πελοποννησίων, να γυρίσουν οι απόγονοι του Ηρακλή στη γη των πατέρων τους, κι αν πάλι νικηθεί, οι απόγονοι του Ηρακλή να σηκωθούν να φύγουν και ν᾽ αποσύρουν το στρατό τους, και για εκατό χρόνια να μην επιδιώξουν να γυρίσουν στην Πελοπόννησο.

[9.26.5] Λοιπόν οι σύμμαχοι έκριναν πρώτο ανάμεσα σ᾽ όλους τον Έχεμο, το γιο του Αερόποδα, γιου του Φηγέως, που ήταν στρατηγός και βασιλιάς της χώρας μας· αυτός προσφέρθηκε εθελοντικά και μονομάχησε και σκότωσε τον Ύλλο. Και γι᾽ αυτό το κατόρθωμα οι Πελοποννήσιοι εκείνου του καιρού μάς παραχώρησαν ανάμεσα σ᾽ άλλα μεγάλα προνόμια, που συνεχίζουμε να τα έχουμε, να είμαστε για πάντα επικεφαλής της μιας από τις δυο πτέρυγες, όταν γίνεται κοινή εκστρατεία.

[9.26.6] Λοιπόν, Λακεδαιμόνιοι, δεν αντιδικούμε με σας, αλλά αφήνουμε σε σας να διαλέξετε σε ποιά πτέρυγα θέλετε να είστε επικεφαλής, και σας την παραχωρούμε· όμως, επιμένουμε, στην άλλη σ᾽ εμάς ταιριάζει να είμαστε επικεφαλής, όπως και στο παρελθόν. Κι ανεξάρτητα απ᾽ το κατόρθωμα που αφηγηθήκαμε, εμείς είμαστε πιο άξιοι απ᾽ τους Αθηναίους να έχουμε αυτή τη θέση.

[9.26.7] Γιατί έχουμε δώσει μ᾽ εσάς, άνδρες Σπαρτιάτες, πολλούς και λαμπρούς αγώνες, και πολλούς με άλλους. Κι έτσι λοιπόν το δίκιο είναι να έχουμε εμείς την άλλη πτέρυγα κι όχι βέβαια οι Αθηναίοι· γιατί αυτοί δεν έχουν να δείξουν κατορθώματα σαν τα δικά μας, ούτε πρόσφατα ούτε παλιά».

[9.27.1] Έτσι μίλησαν αυτοί και οι Αθηναίοι έδωσαν την εξής απάντηση: «Ξέρουμε καλά πως αυτή η σύναξη συγκλήθηκε για τη μάχη εναντίον των βαρβάρων κι όχι για ρητορικούς διαξιφισμούς· όμως, επειδή οι Τεγεάτες έφεραν στη μέση ανδραγαθήματα παλιά και πρόσφατα που η καθεμιά απ᾽ τις δυο πόλεις μας έχει επιτελέσει εδώ κι αιώνες, είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε γνωστό πού στηρίζεται το πατρογονικό μας προνόμιο, ώστε, με το να είμαστε πάντοτε αντρειωμένοι, να έχουμε την πρώτη θέση εμείς κι όχι οι Αρκάδες.

[9.27.2] Τους απογόνους του Ηρακλή, που αυτοί λένε πως σκότωσαν τον αρχηγό τους στον Ισθμό, σε προγενέστερη εποχή, όταν όλοι οι Έλληνες, στις πόλεις των οποίων πήγαιναν προσπαθώντας ν᾽ αποφύγουν τη σκλαβιά των Μυκηναίων, τους έδιωχναν, μονάχα εμείς τους δεχτήκαμε και καταλύσαμε την έπαρση του Ευρυσθέα, νικώντας μαζί τους εκείνους που τότε εξουσίαζαν την Πελοπόννησο.

[9.27.3] Δεύτερο, όταν οι Αργείοι, αφού προέλασαν με ηγέτη τον Πολυνείκη εναντίον των Θηβών και σκοτώθηκαν, κείτονταν άταφοι, εκστρατεύσαμε εναντίον των Καδμείων και, το καυχιόμαστε, σηκώσαμε τους νεκρούς απ᾽ το πεδίο της μάχης και τους θάψαμε σε δική μας γη, στην Ελευσίνα.

[9.27.4] Λαμπρό κατόρθωμα έχουμε να επιδείξουμε και εναντίον των Αμαζόνων, που κάποτε απ᾽ τον Θερμώδοντα ποταμό έκαναν εισβολή στην Αττική· επίσης στους αγώνες της Τροίας δε μείναμε πίσω από κανένα. Αλλά χάνουμε τον καιρό μας βέβαια μνημονεύοντας αυτά· γιατί δεν αποκλείεται ο ίδιος λαός, ενώ τότε ήταν λαμπρά παλικάρια, σήμερα να είναι άναντροι, κι άλλοι, που τότε ήταν άναντροι, σήμερα να είναι λαμπρά παλικάρια.

[9.27.5] Ας αφήσουμε πια τα περασμένα μεγαλεία· εμείς λοιπόν, κι αν ακόμα δεν έχουμε να δείξουμε τίποτ᾽ άλλο, μολονότι έχουμε πολλά και λαμπρά όσα δεν έχει καμιά ελληνική πόλη, μόνο για το κατόρθωμά μας στον Μαραθώνα μάς αξίζει να έχουμε αυτό το προνόμιο, και κοντά σ᾽ αυτό κι άλλα, αφού βέβαια μόνο εμείς απ᾽ όλους τους Έλληνες μονομαχήσαμε με τον Πέρση και παίρνοντας απάνω μας τόσο μεγάλο αγώνα αποδειχτήκαμε ανώτεροι και νικήσαμε σαράντα έξι έθνη.

[9.27.6] Λοιπόν, και μόνο απ᾽ αυτό το κατόρθωμα δεν πήραμε με το σπαθί μας αυτή τη θέση μάχης; Παρ᾽ όλ᾽ αυτά —γιατί δεν ταιριάζει σε μια τόσο κρίσιμη περίσταση να ξεσηκώνουμε εμφύλιες έριδες— δεν έχουμε καμιά αντίρρηση να πειθαρχήσουμε σε σας, Λακεδαιμόνιοι, σε ποιά θέση είναι πιο σκόπιμο, κατά τη γνώμη σας, να ταχτούμε εμείς και σε ποιούς να σταθούμε αντιμέτωποι· γιατί, σ᾽ όποια θέση κι αν παραταχτούμε, θα προσπαθήσουμε να είμαστε καλοί πολεμιστές. Τραβήξτε λοιπόν εμπρός και να είστε βέβαιοι πως θα σας υπακούσουμε».

[9.28.1] Αυτή την απάντηση έδωσαν οι Αθηναίοι· κι ο στρατός των Λακεδαιμονίων μ᾽ ένα στόμα βροντοφώναξε πως πιο άξιοι να κρατούν την πτέρυγα είναι οι Αθηναίοι κι όχι οι Αρκάδες. Έτσι λοιπόν πέρασε στους Αθηναίους και πήραν το προβάδισμα αυτό απ᾽ τους Τεγεάτες.

[9.28.2] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά νά πώς παρατάχτηκαν οι Έλληνες, τόσο αυτοί που έφταναν εκείνη την ώρα όσο κι αυτοί που ήρθαν απ᾽ την αρχή: τη δεξιά πτέρυγα την κρατούσαν δέκα χιλιάδες Λακεδαιμόνιοι· τους πέντε χιλιάδες απ᾽ αυτούς —ήταν οι Σπαρτιάτες— τους πλαισίωναν τριάντα πέντε χιλιάδες είλωτες ελαφρά οπλισμένοι, αφού σε κάθε πολεμιστή αναλογούσαν εφτά παραστάτες.

[9.28.3] Και τη θέση μάχης στο πλευρό τους οι Σπαρτιάτες προτίμησαν να τη δώσουν στους Τεγεάτες, και ως τιμητική διάκριση και για την πολεμική αρετή τους· κι απ᾽ αυτούς ήταν χίλιοι πεντακόσιοι βαριά οπλισμένοι. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν πέντε χιλιάδες Κορίνθιοι, και δίπλα τους παρατάχτηκαν (τους έκανε αυτή τη χάρη ο Παυσανίας) οι τριακόσιοι Ποτιδαιάτες που βρέθηκαν εκεί απ᾽ την Παλλήνη.

[9.28.4] Αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν οι Ορχομένιοι της Αρκαδίας, εξακόσιοι, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς τρεις χιλιάδες Σικυώνιοι. Αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν οχτακόσιοι Επιδαύριοι. Στο πλευρό τους παρατάχτηκαν χίλιοι Τροιζήνιοι, κι αμέσως ύστερ᾽ από τους Τροιζηνίους διακόσιοι Λεπρεάτες, κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς τετρακόσιοι απ᾽ τις Μυκήνες και την Τίρυνθα, κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς χίλιοι Φλιάσιοι· στο πλευρό τους παρατάχτηκαν τριακόσιοι Ερμιονείς.

[9.28.5] Αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ τους Ερμιονείς πήραν θέση εξακόσιοι απ᾽ την Ερέτρια και τα Στύρα, αμέσως μετά απ᾽ αυτούς τετρακόσιοι Χαλκιδείς κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς πεντακόσιοι Αμπρακιώτες. Μετά απ᾽ αυτούς πήραν θέση οχτακόσιοι Λευκάδιοι και Ανακτόριοι, κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς διακόσιοι απ᾽ την Πάλη της Κεφαλληνίας.

[9.28.6] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν πεντακόσιοι Αιγινήτες· στο πλευρό τους παρατάχτηκαν τρεις χιλιάδες Μεγαρείς. Αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν εξακόσιοι Πλαταιείς. Στο τέλος και στην αρχή της παράταξης παρατάχτηκαν οι Αθηναίοι, οχτώ χιλιάδες, κρατώντας την αριστερή πτέρυγα· στρατηγός τους ήταν ο Αριστείδης, ο γιος του Λυσιμάχου.

[9.29.1] Όλοι αυτοί, με εξαίρεση τους παραστάτες των Σπαρτιατών, εφτά στον καθένα τους, ήταν βαριά οπλισμένοι, και το σύνολό τους ανερχόταν σε τριάντα οχτώ χιλιάδες εφτακόσιους. Λοιπόν το σύνολο των βαριά οπλισμένων που συγκεντρώθηκαν εναντίον των βαρβάρων ήταν αυτό, ενώ ο αριθμός των ελαφρά οπλισμένων ο εξής: στην παράταξη των Σπαρτιατών τριάντα πέντε χιλιάδες άντρες, μια και αναλογούσαν εφτά παραστάτες σε κάθε οπλίτη, που κι αυτοί όλοι τους ήταν αρματωμένοι, έτοιμοι για μάχη·

[9.29.2] κι οι ελαφρά οπλισμένοι στις παρατάξεις των υπολοίπων Λακεδαιμονίων και των άλλων Ελλήνων, έτσι που ο κάθε οπλίτης είχε έναν παραστάτη, ήταν τριάντα τέσσερις χιλιάδες πεντακόσιοι. Άρα το σύνολο των ελαφρά οπλισμένων —κι όλοι τους ήταν μάχιμοι— ήταν εξήντα εννέα χιλιάδες πεντακόσιοι.

[9.30.1] Από το γενικό τώρα σύνολο του ελληνικού στρατού που συγκεντρώθηκε στις Πλαταιές (βαριά οπλισμένων κι ελαφρά οπλισμένων μαχίμων) έλειπαν χίλιοι οχτακόσιοι πολεμιστές, για να φτάσει τις εκατόν δέκα χιλιάδες. Αλλά με τους Θεσπιείς που βρέθηκαν εκεί έφτασε στον στρογγυλό αριθμό, εκατόν δέκα χιλιάδες· γιατί στο στρατόπεδο ήταν παρόντες κι όσοι Θεσπιείς είχαν σωθεί, περίπου χίλιοι οχτακόσιοι· αλλά ούτε κι αυτοί είχαν βαρύ οπλισμό.

[9.31.1] Λοιπόν αυτοί, αφού τακτοποιήθηκε η παράταξή τους, στρατοπέδευσαν στις όχθες του Ασωπού· κι ο βαρβαρικός στρατός του Μαρδονίου, μόλις κήδεψαν μ᾽ όλες τις τιμές τον Μασίστιο, παίρνοντας την πληροφορία πως οι Έλληνες βρίσκονται στις Πλαταιές, πήγε κι έπιασε θέσεις κι αυτός στις όχθες του Ασωπού που κυλούσε κατά τη μεριά τους. Κι όταν έφτασε εκεί, ο Μαρδόνιος τον αντιπαρέταξε ως εξής: απέναντι απ᾽ τους Λακεδαιμονίους τοποθέτησε τους Πέρσες·

[9.31.2] λοιπόν —γιατί η αριθμητική υπεροχή των Περσών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η παράταξή τους να έχει και μεγαλύτερο βάθος και μεγαλύτερη έκταση— αυτοί κάλυπταν και το μέτωπο που βρισκόταν απέναντι απ᾽ τους Τεγεάτες. Και τους παρέταξε με τον ακόλουθο τρόπο: ύστερ᾽ από επιλογή, τις ισχυρότερες μονάδες απ᾽ όλους αυτούς τις τοποθέτησε απέναντι απ᾽ τους Λακεδαιμονίους, ενώ τις αδύναμες απέναντι απ᾽ τους Τεγεάτες· σ᾽ αυτές του τις ενέργειες τον καθοδηγούσαν και του τις υπαγόρευαν οι Θηβαίοι.

[9.31.3] Αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ τους Πέρσες παρέταξε τους Μήδους· κι αυτοί έπιασαν τις γραμμές απέναντι απ᾽ τους Κορινθίους και τους Ποτιδαιάτες και τους Ορχομενίους και τους Σικυωνίους. Κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ τους Μήδους παρέταξε τους Βακτρίους· κι αυτοί έπιασαν τις γραμμές απέναντι απ᾽ τους Επιδαυρίους και τους Τροιζηνίους και τους Λεπρεάτες και τους Τιρυνθίους και τους Μυκηναίους και τους Φλιασίους.

[9.31.4] Μετά απ᾽ τους Βακτρίους τοποθέτησε τους Ινδούς· κι αυτοί έπιασαν τις γραμμές απέναντι απ᾽ τους Ερμιονείς και τους Ερετριείς και τους Στυρείς και τους Χαλκιδείς. Αμέσως μετά απ᾽ τους Ινδούς παρέταξε τους Σάκες, που έπιασαν τις γραμμές απέναντι απ᾽ τους Αμπρακιώτες και τους Ανακτορίους και τους Λευκαδίους και τους Παλείς και τους Αιγινήτες.

[9.31.5] Αμέσως μετά τους Σάκες παρέταξε απέναντι στους Αθηναίους, στους Πλαταιείς και στους Μεγαρείς, τους Βοιωτούς και τους Λοκρούς και τους Μαλιείς και τους Θεσσαλούς και τους χίλιους Φωκείς (γιατί οι Φωκείς δε μήδιζαν στο σύνολό τους· μάλιστα κάμποσοι απ᾽ αυτούς ενίσχυαν το ελληνικό μέτωπο· είχαν απωθηθεί στην περιοχή του Παρνασσού κι έχοντάς την ορμητήριο έκαναν μεγάλες ζημιές στο στρατό του Μαρδονίου και στους Έλληνες που τον ακολουθούσαν). Τέλος, παρέταξε και τους Μακεδόνες κι όσους κατοικούν στα γύρω απ᾽ τη Θεσσαλία μέρη απέναντι απ᾽ τους Αθηναίους.

[9.32.1] Λοιπόν έχω αναφέρει με τ᾽ όνομά τους αυτά τα έθνη, τα πολυαριθμότερα απ᾽ όσα παρέταξε ο Μαρδόνιος, που ήταν τα πιο ξακουστά και τα πιο αξιόλογα. Όμως στο στρατό του πήρε και μαχητές από άλλα έθνη που αποτέλεσαν μεικτές μονάδες, απ᾽ τους Φρύγες και τους Μυσούς και τους Θράκες και τους Παίονες και τους άλλους· πήρε και Αιθίοπες κι απ᾽ τους Αιγυπτίους αυτούς που ονομάζονται Ερμοτύβιες και Καλασίριες, οπλισμένους με μάχαιρες, που είναι οι μόνοι απ᾽ τους Αιγυπτίους που ξέρουν από πόλεμο.

[9.32.2] Αυτούς, που υπηρετούσαν στο ναυτικό, τους κατέβασε απ᾽ τα καράβια στη στεριά ο Μαρδόνιος, όσο ακόμα ήταν στο Φάληρο· γιατί ο Ξέρξης δεν είχε στις τάξεις του πεζικού, με το οποίο έφτασε στην Αθήνα, Αιγυπτίους. Λοιπόν το βαρβαρικό στράτευμα, όπως έχω δηλώσει και προηγουμένως, ήταν τριακόσιες χιλιάδες· αλλά κανείς δεν ξέρει τον αριθμό των Ελλήνων που ήταν σύμμαχοι του Μαρδονίου (αφού δεν έγινε καταμέτρησή τους), όμως, απ᾽ ό,τι μπορώ να υποθέσω, συμπεραίνω πως θα συγκεντρώθηκαν περίπου πενήντα χιλιάδες. Την παράταξη αυτή την αποτελούσαν οι πεζοί, ενώ το ιππικό αποτελούσε ξεχωριστή παράταξη.

[9.33.1] Λοιπόν, όταν όλοι πήραν τη θέση τους στην παράταξη, το κάθε έθνος κι η κάθε μονάδα χωριστά, τότε, την επόμενη μέρα, έκαναν θυσίες και στα δυο στρατόπεδα· στους Έλληνες ήταν ο Τισαμενός, ο γιος του Αντιόχου, που έκανε τις θυσίες, γιατί αυτός συνόδευε ως μάντης αυτό το εκστρατευτικό σώμα· οι Λακεδαιμόνιοι έδωσαν σ᾽ αυτόν, που ήταν Ηλείος κι απ᾽ την οικογένεια των Ιαμιδών, δικαιώματα Σπαρτιάτη πολίτη.

[9.33.2] Δηλαδή, όταν ο Τισαμενός ζητούσε χρησμό στους Δελφούς για τεκνοποιία, η Πυθία τού προφήτεψε πως θ᾽ αναδειχτεί νικητής σε πέντε αγώνες, τους πιο μεγάλους. Λοιπόν αυτός αστόχησε στην ερμηνεία του χρησμού και αφοσιώθηκε στον αθλητισμό, πιστεύοντας πως θα βγει νικητής σε αθλητικούς αγώνες. Επιδόθηκε στο πένταθλο και για ένα αγώνισμα, την πάλη, του ξέφυγε η νίκη μέσ᾽ απ᾽ τα χέρια στην Ολυμπία, ύστερ᾽ από σκληρή αναμέτρηση με τον Ιερώνυμο απ᾽ την Άνδρο.

[9.33.3] Οι Λακεδαιμόνιοι όμως αντιλήφτηκαν ότι ο χρησμός του Τισαμενού δεν είχε να κάνει με αθλητικούς, αλλά με πολεμικούς αγώνες· προσπάθησαν λοιπόν να πείσουν με χρήματα τον Τισαμενό να τον κάνουν μαζί με τους Ηρακλείδες ηγεμόνα τους στους πολέμους.

[9.33.4] Κι αυτός, βλέποντας τους Σπαρτιάτες να δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για να τον προσεταιριστούν, το καλοσκέφτηκε κι ανέβασε τις απαιτήσεις του και τους έστειλε μήνυμα πως, αν τον κάνουν πολίτη της Σπάρτης με πλήρη πολιτικά δικαιώματα, θα δεχόταν την πρότασή τους· μ᾽ οποιαδήποτε άλλη αμοιβή όμως, όχι.

[9.33.5] Κι όταν τ᾽ άκουσαν αυτά οι Σπαρτιάτες, στην αρχή αγανάχτησαν και σταμάτησαν να τον εκλιπαρούν, στο τέλος όμως, καθώς κρεμόταν πάνω απ᾽ τα κεφάλια τους φοβερή απειλή απ᾽ αυτή την περσική εκστρατεία, έδωσαν τόπο στην οργή τους και δέχτηκαν τους όρους του. Εκείνος πάλι, μαθαίνοντας ότι αυτοί άλλαξαν γνώμη, είπε ότι τώρα πια ούτε μόνο μ᾽ αυτούς τους όρους ικανοποιείται, αλλά πως πρέπει κι ο αδερφός του ο Αγίας να γίνει Σπαρτιάτης με τους ίδιους όρους που γίνεται κι ο ίδιος.

[9.34.1] Αυτός λοιπόν ο Τισαμενός μιμούνταν τον Μελάμποδα, στο μέτρο που μπορεί να συγκριθεί η απαίτηση για το βασιλικό αξίωμα με την απαίτηση για πολιτογράφηση. Γιατί, όπως είναι γνωστό, κι ο Μελάμπους, τον καιρό που έπιασε μανία τις γυναίκες του Άργους, καθώς οι Αργείοι προσπαθούσαν να τον φέρουν απ᾽ την Πύλο με χρήματα, για ν᾽ απαλλάξει τις γυναίκες τους απ᾽ το κακό, απαιτούσε για αμοιβή του τη μισή βασιλεία.

[9.34.2] Οι Αργείοι αγαναχτισμένοι σηκώθηκαν κι έφυγαν, αλλά, καθώς η μανία κυρίευε όλο και περισσότερες απ᾽ τις γυναίκες τους, έτσι λοιπόν έκαναν δεκτή την απαίτηση του Μελάμποδος και πήγαν να του την προσφέρουν. Λοιπόν αυτός τότε, βλέποντάς τους ν᾽ αλλάζουν γνώμη, του άνοιξε η όρεξη και τους δήλωσε πως, αν δε δώσουν και στον αδερφό του, τον Βίαντα, μερίδιο το ένα τρίτο της βασιλείας, δε θα κάνει αυτά που θέλουν. Κι οι Αργείοι, στενεμένοι σε αδιέξοδο, λένε «ναι» και γι᾽ αυτό τον όρο.

[9.35.1] Παρόμοια και οι Σπαρτιάτες, επειδή τους ήταν εντελώς απαραίτητος ο Τισαμενός, ικανοποίησαν όλες τις αξιώσεις του. Κι αφού οι Σπαρτιάτες ικανοποίησαν κι αυτή του την αξίωση, έτσι λοιπόν ο Τισαμενός ο Ηλείος, με το που έγινε Σπαρτιάτης, με τη μαντική του τέχνη τους βοήθησε να πάρουν τη νίκη σε πέντε μέγιστους αγώνες. Και βέβαια κανένας άλλος εκτός απ᾽ αυτούς δεν απόχτησε δικαιώματα Σπαρτιάτη πολίτη.

[9.35.2] Κι οι πέντε αγώνες που έγιναν είναι οι εξής: ένας και πρώτος αυτός στις Πλαταιές· κατόπιν στην Τεγέα, που πολέμησαν με τους Τεγεάτες και τους Αργείους· ύστερα, στη Δίπαια, με όλους τους Αρκάδες εκτός απ᾽ τους Μαντινείς· κατόπιν, κοντά στην Ιθώμη εναντίον των Μεσσηνίων· και, τελευταίος, στην Τανάγρα, που πολέμησαν με τους Αθηναίους και τους Αργείους· αυτός ήταν ο τελευταίος αγώνας που στέφθηκε με νίκη.

[9.36.1] Αυτός λοιπόν ο Τισαμενός, που συνόδευε τους Σπαρτιάτες, εκτελούσε χρέη μάντη για τους Έλληνες στο στρατόπεδο των Πλαταιών. Και οι θυσίες έδιναν καλά προγνωστικά στους Έλληνες, αν κρατούσαν άμυνα, όχι όμως αν διάβαιναν τον Ασωπό κι έκαναν αυτοί την αρχή στις εχθροπραξίες.

[9.37.1] Επίσης για τον Μαρδόνιο οι θυσίες δεν έδιναν καλά προγνωστικά, αν έσπευδε ν᾽ αρχίσει αυτός τη μάχη, αν όμως κρατούσε άμυνα, και γι᾽ αυτόν καλά. Γιατί κι αυτός θυσίαζε με τον τρόπο των Ελλήνων, έχοντας στην ακολουθία του τον μάντη Ηγησίστρατο, που καταγόταν από την Ηλεία κι ήταν ο πιο αξιόλογος ανάμεσα στους Τελλιάδες, αυτόν που πριν απ᾽ αυτά τα γεγονότα οι Σπαρτιάτες τον συνέλαβαν και τον έριξαν στα δεσμά με σκοπό να τον θανατώσουν, γιατί είχαν πάθει πολλά κι ανυπόφορα απ᾽ αυτόν.

[9.37.2] Κι αυτός, καθώς τον έζωνε τούτη η συμφορά, στον αγώνα του να σώσει τη ζωή του, προτιμώντας να πάθει πολλά και οδυνηρά παρά να θανατωθεί, έκανε έναν άθλο που ξεπερνά κάθε περιγραφή. Δηλαδή, δεμένος πια σε ξύλινο δόκανο ενισχυμένο με σιδεριές, εξασφάλισε μαχαίρι —με ποιόν άραγε τρόπο έφτασε στα χέρια του;— κι αμέσως έβαλε σ᾽ εκτέλεση μια πράξη που χρειάστηκε πρωτάκουστη τόλμη: γιατί, αφού υπολόγισε πόσο χρειάζεται να κόψει απ᾽ το πέλμα του για να βγει το υπόλοιπο απ᾽ το δόκανο, έκοψε αυτό που περίσσευε.

[9.37.3] Κι αφού έκανε αυτά, καθώς τον φρουρούσαν δεσμοφύλακες, άνοιξε τρύπα στον τοίχο κι απέδρασε στην Τεγέα· τις νύχτες έκανε πορεία και τις μέρες βυθιζόταν σε δάσος και κοιμόταν στο ύπαιθρο, έτσι ώστε, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι πανστρατιά τον αναζητούσαν, το τρίτο βράδυ έφτασε στην Τεγέα, κι οι άλλοι έμειναν άναυδοι με την τόλμη του, βλέποντας το κομμάτι απ᾽ το πέλμα πεταμένο καταγής και μη μπορώντας να βρουν τον ίδιο.

[9.37.4] Τότε λοιπόν μ᾽ αυτό τον τρόπο ξέφυγε απ᾽ τους Λακεδαιμονίους και κατέφυγε στην Τεγέα, που εκείνη την εποχή οι σχέσεις της με τη Σπάρτη δεν ήταν καθόλου φιλικές· κι όταν έγινε καλά, εφοδιάστηκε με ξυλοπόδαρο κι εκδήλωνε απροσχημάτιστα την έχθρα του στους Λακεδαιμονίους. Πάντως τελικά δεν του βγήκε σε καλό η έχθρα που κόχλαζε μέσα του για τους Λακεδαιμονίους· γιατί, ενώ ασκούσε τη μαντική του στη Ζάκυνθο, έπεσε στα χέρια τους και θανατώθηκε.

[9.38.1] Λοιπόν ο θάνατος βρήκε τον Ηγησίστρατο μετά απ᾽ τα Πλαταϊκά· τότε όμως στις όχθες του Ασωπού προσφέροντας τις υπηρεσίες του στον Μαρδόνιο με μεγάλο μισθό έκανε θυσίες κι έδειχνε ζήλο, παρακινημένος κι από το μίσος στους Λακεδαιμονίους κι απ᾽ την πλεονεξία.

[9.38.2] Καθώς όμως οι θυσίες δεν έδιναν ενθαρρυντικά προγνωστικά για πόλεμο ούτε στους ίδιους τους Πέρσες ούτε στους Έλληνες που βρίσκονταν στο στρατόπεδό τους (γιατί κι αυτοί είχαν, με δικά τους έξοδα, μάντη, τον Ιππόμαχο, πολίτη της Λευκάδας), κι από την άλλη οι Έλληνες συνέρρεαν και γίνονταν ολοένα και περισσότεροι, ο Τιμαγενίδας, ο γιος του Έρπυος, πολίτης των Θηβών, συμβούλευσε τον Μαρδόνιο να φρουρήσει τα περάσματα του Κιθαιρώνα, λέγοντας πως δεν περνά μέρα που να μη συρρέουν οι Έλληνες και πως θα βάλει στο χέρι τους πολλούς.

[9.39.1] Κι είχαν περάσει κιόλας οχτώ μέρες που οι αντίπαλοι ήταν παραταγμένοι ο ένας απέναντι στον άλλο, όταν εκείνος έδωσε αυτή τη συμβουλή στον Μαρδόνιο. Κι αυτός βρήκε σωστή την παραίνεση και, μόλις έπεσε η νύχτα, στέλνει το ιππικό στα περάσματα του Κιθαιρώνα που βγάζουν στη χώρα των Πλαταιέων, στο σημείο που οι Βοιωτοί αποκαλούν Τρεις Κεφαλές, ενώ οι Αθηναίοι Δρυός Κεφαλές.

[9.39.2] Και η αποστολή των ιππέων δεν πήγε στα χαμένα· γιατί πιάνουν πεντακόσια υποζύγια που μόλις πάτησαν στην πεδιάδα φορτωμένα με τρόφιμα από την Πελοπόννησο για το στρατό, και τους αγωγιάτες που τα συνόδευαν. Κι αφού έβαλαν στο χέρι τους αυτό το κυνήγι οι Πέρσες, σκότωναν άσπλαχνα ανθρώπους και υποζύγια, χωρίς διάκριση. Κι όταν χόρτασαν σκοτωμό, τα υπόλοιπα υποζύγια τα έβαλαν στη μέση και τα σαλαγούσαν, για τον Μαρδόνιο, προς το στρατόπεδο.

[9.40.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την επιχείρηση, άφησαν να περάσουν άλλες δυο μέρες, καθώς κανένας απ᾽ τους δυο δεν αναλάμβανε πρωτοβουλία για μάχη· γιατί οι βάρβαροι έκαναν προέλαση ώς τις όχθες του Ασωπού, προκαλώντας τους Έλληνες, αλλά ούτε ο ένας ούτε ο άλλος διάβαιναν τον ποταμό. Όμως το ιππικό του Μαρδονίου συνεχώς έκανε επελάσεις και παρενοχλούσε τους Έλληνες· γιατί οι Θηβαίοι, έτσι που ο μηδισμός τους δεν είχε όρια, καταπιάστηκαν με ζήλο με τον πόλεμο και, πάντοτε μπροστά, οδηγούσαν τη φάλαγγα ώσπου να έρθουν στα χέρια· αποκεί και πέρα έδιναν τη θέση τους στους Πέρσες και τους Μήδους που παρουσίαζαν λαμπρά δείγματα της πολεμικής αρετής τους.

[9.41.1] Λοιπόν στις δέκα αυτές μέρες το μόνο που γινόταν ήταν αυτές οι επιχειρήσεις· κι όταν ήρθε η ενδέκατη μέρα αφότου οι αντίπαλοι είχαν παραταχτεί ο ένας απέναντι στον άλλο στις Πλαταιές, καθώς οι Έλληνες είχαν γίνει πολύ περισσότεροι κι έσπασαν τα νεύρα του Μαρδονίου να κάθεται άπραγος, τότε συσκέφθηκαν ο Μαρδόνιος, ο γιος του Γωβρύα, κι ο Αρτάβαζος, ο γιος του Φαρνάκη, που ο Ξέρξης τού έδειχνε εκτίμηση όση σε λίγους Πέρσες.

[9.41.2] Και στη σύσκεψή τους διατυπώθηκαν οι ακόλουθες γνώμες: απ᾽ τη μια μεριά του Αρταβάζου, ότι πρέπει να σηκώσουν το στρατόπεδο κι όλος ο στρατός να πορευτεί όσο γίνεται πιο γρήγορα στο τείχος των Θηβαίων που είχε εφοδιαστεί με πολύ σιτάρι και χορτάρι για τα υποζύγια, και στρατοπεδεύοντας εκεί με την ησυχία τους να προωθήσουν την υπόθεσή τους ενεργώντας ως εξής·

[9.41.3] χρυσάφι έχουν πολύ σε νόμισμα κι άλλο τόσο άκοπο, και πολλά ασημικά και ποτήρια· απ᾽ αυτά να στέλνουν αφειδώλευτα σε κάθε κατεύθυνση στις ελληνικές πόλεις, και πρωτίστως σ᾽ εκείνους από τους Έλληνες που έχουν στα χέρια τους την εξουσία της πόλης τους· κι εκείνοι θα παραδώσουν γρήγορα την ελευθερία τους — κι όχι να μπουν γι᾽ άλλη μια φορά στον κίνδυνο της μάχης.

[9.41.4] Λοιπόν η γνώμη του συνέπεσε με τη γνώμη των Θηβαίων, μια που κι αυτουνού η πρόγνωση ήταν πιο σωστή· αλλά του Μαρδονίου η γνώμη ήταν πιο αλύγιστη κι αλαζονική και δε σήκωνε συζήτηση· γιατί αυτός πίστευε πως ο στρατός του ήταν πολύ ανώτερος από των Ελλήνων· λοιπόν, να δώσουν μάχη το ταχύτερο κι όχι ν᾽ αφήνουν τον εχθρό να συγκεντρώνει δύναμη ακόμη μεγαλύτερη απ᾽ όση είχε συγκεντρώσει· να πουν χαιρετίσματα στις θυσίες του Ηγησιστράτου κι ούτε να παν να βγάλουν μαντείες με το στανιό, αλλά να δώσουν μάχη ακολουθώντας τις περσικές παραδόσεις.

[9.42.1] Λοιπόν σ᾽ αυτό του τον αυταρχικό ισχυρισμό δεν πρόβαλε κανείς αντίρρηση, κι έτσι η γνώμη του επιβλήθηκε· γιατί αυτόν διόρισε ο βασιλιάς ηγέτη της στρατιάς κι όχι τον Αρτάβαζο. Κάλεσε λοιπόν τους διοικητές των μονάδων του και τους στρατηγούς των Ελλήνων που τον ακολουθούσαν και τους ρωτούσε αν είχαν υπόψη τους κάποιον χρησμό για τους Πέρσες, που είναι ν᾽ αφανιστούν στην Ελλάδα.

[9.42.2] Οι προσκεκλημένοι του κρατούσαν το στόμα τους κλειστό, καθώς άλλοι απ᾽ αυτούς δεν είχαν υπόψη τους τούς χρησμούς κι άλλοι τους είχαν βέβαια υπόψη, αλλά πίστευαν πως είναι επικίνδυνο να μιλήσουν· έτσι ο ίδιος ο Μαρδόνιος έλεγε: «Λοιπόν, επειδή εσείς ή δε ξέρετε τίποτε ή δεν τολμάτε να μιλήσετε, θα μιλήσω εγώ που τα ξέρω καλά.

[9.42.3] Υπάρχει χρησμός πως είναι γραφτό οι Πέρσες φτάνοντας στην Ελλάδα να λεηλατήσουν το μαντείο των Δελφών, κι ύστερ᾽ απ᾽ τη λεηλασία του θ᾽ αφανιστούν όλοι τους. Εμείς λοιπόν, γνωρίζοντάς τον καλά, ούτε θα βαδίσουμε εναντίον αυτού του μαντείου ούτε θα κάνουμε επιχείρηση λεηλασίας του, κι έτσι δε θ᾽ αφανιστούμε απ᾽ αυτό το λόγο.

[9.42.4] Επομένως, όσοι από σας τυχαίνει να έχετε φιλικά αισθήματα για τους Πέρσες, να χαίρεστε αυτή τη χαρά, που εμείς θ᾽ αναδειχτούμε νικητές των Ελλήνων». Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό το λόγο του έδωσε το παράγγελμα να κάνουν όλες τις προετοιμασίες και να τακτοποιήσουν τα πάντα όπως πρέπει, γιατί, μόλις χαράξει η επόμενη μέρα, θα δοθεί μάχη.

[9.43.1] Εκείνο που ξέρω εγώ είναι πως αυτός ο χρησμός που ο Μαρδόνιος είπε πως αφορά στους Πέρσες, είχε δοθεί για τους Ιλλυρίους και τον στρατό των Εγχελέων κι όχι για τους Πέρσες. Αλλά ο χρησμός του Βάκη που αφορούσε σ᾽ αυτή τη μάχη είναι ετούτος:

[9.43.2] … και των Ελλήνων σύναξη και βόγκους των βαρβάρων
στον ποταμό Θερμώδοντα και στ᾽ Ασωπού τις όχθες,
στη χλόη που ᾽ναι πνιγμένες,
όπου πολλοί θ᾽ αφανιστούν των τοξοφόρων Μήδων,
πιο πριν από τη μοίρα τους, πριν απ᾽ το ριζικό τους,
την ειμαρμένη μέρα.
Αυτός ο χρησμός κι άλλοι, παρόμοιοι μ᾽ αυτόν, ξέρω πως αφορούν στους Πέρσες. Κι ο ποταμός Θερμώδων κυλά ανάμεσα στην Τανάγρα και τον Γλίσαντα.

[9.44.1] Ύστερ᾽ απ᾽ την ερώτησή του για τους χρησμούς και την παραίνεση που απηύθυνε ο Μαρδόνιος, έπεσε η νύχτα και οι σκοποί πήραν τις θέσεις τους. Και καθώς η νύχτα είχε προχωρήσει πολύ κι είχες την εντύπωση ότι ησυχία βασίλευε πέρα για πέρα στα στρατόπεδα και πως τους στρατιώτες τούς έχει πάρει για τα καλά ο ύπνος, εκείνη την ώρα ο Αλέξανδρος, ο γιος του Αμύντα, που ήταν στρατηγός και βασιλιάς των Μακεδόνων, πλησίασε με τ᾽ άλογό του τις προφυλακές των Αθηναίων και ζητούσε και καλά να συναντήσει τους στρατηγούς τους.

[9.44.2] Λοιπόν, οι περισσότεροι απ᾽ τους σκοπούς έμεναν στη θέση τους, ενώ άλλοι πήγαν τρεχάτοι στους στρατηγούς· κι όταν έφτασαν, τους έλεγαν πως ήρθε ένας καβαλάρης απ᾽ το στρατόπεδο των Μήδων, που δεν άνοιξε το στόμα του να πει τίποτ᾽ άλλο, παρά μόνο πως θέλει να συναντήσει τους στρατηγούς, αναφέροντάς τους ονομαστικά.

[9.45.1] Κι εκείνοι, όταν άκουσαν αυτά, αμέσως τους ακολούθησαν στις προφυλακές. Κι όταν έφτασαν, τους έλεγε ο Αλέξανδρος τα εξής: «Άνδρες Αθηναίοι, καταθέτω εμπιστευτικά στη φύλαξή σας αυτά τα λόγια, με την παράκληση να μείνουν απόρρητα, μονάχα στον Παυσανία να τα πείτε και σε κανέναν άλλο, για να μη με πάρετε στο λαιμό σας· γιατί δε θα μιλούσα, αν η έγνοια μου για ολόκληρη την Ελλάδα δεν ήταν μεγάλη.

[9.45.2] Γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι Έλληνας και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει τη λευτεριά της και να γίνει σκλάβα. Λέω λοιπόν πως στάθηκε αδύνατο οι θυσίες να δώσουν προγνωστικά που να ευφράνουν την ψυχή του Μαρδονίου και του στρατού του· γιατί, τότε, θα είχατε έρθει στα χέρια εδώ και καιρό. Λοιπόν, τώρα αποφάσισε να κάνει πέρα τις θυσίες και, με το χάραμα της μέρας, να δώσει μάχη· γιατί, όπως υποθέτω, τον έζωσε φόβος μήπως συναχτείτε περισσότεροι. Μ᾽ αυτά τα δεδομένα, αρχίστε τις ετοιμασίες. Και πάλι, αν ο Μαρδόνιος αναβάλει τη σύγκρουση και δεν την επιχειρήσει, κάντε κουράγιο μένοντας στη θέση σας· γιατί τα τρόφιμα που του έμειναν είναι για λίγες μέρες.

[9.45.3] Κι αν το τέλος του πολέμου έρθει όπως το θέλει η καρδιά σας, κάποιοι ας φροντίσουν να ξαναδώσουν και σε μένα τη λευτεριά, εμένα που για χάρη της Ελλάδας έχω κάνει μια τέτοια αποκοτιά απ᾽ τη λαχτάρα μου, θέλοντας να σας κάνω φανερές τις προθέσεις του Μαρδονίου, για να μη πέσουν [ξαφνικά] οι βάρβαροι επάνω σας την ώρα που δεν το περιμένατε. Κι είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών». Αυτά είπε και γύρισε με τ᾽ άλογό του στο στρατόπεδο και στη θέση του.

[9.46.1] Κι οι στρατηγοί των Αθηναίων κατευθύνθηκαν στη δεξιά πτέρυγα κι ανέφεραν στον Παυσανία τα όσα άκουσαν απ᾽ τον Αλέξανδρο. Αυτόν, ακούοντας αυτά, τον έπιασε φόβος και τρόμος για τους Πέρσες κι έλεγε τα εξής:

[9.46.2] «Λοιπόν, αφού η μάχη είναι να γίνει την αυγή, πρέπει εσείς οι Αθηναίοι να πάρετε θέση απέναντι απ᾽ τους Πέρσες κι εμείς απέναντι απ᾽ τους Βοιωτούς και τους Έλληνες που έχουν παραταχτεί απέναντί σας, για τον εξής λόγο: Εσείς ξέρετε τους Μήδους και το πώς πολεμούν, εφόσον πολεμήσατε στον Μαραθώνα, ενώ εμείς δεν έχουμε δοκιμάσει κι ούτε ξέρουμε αυτούς τους πολεμιστές· γιατί κανένας Σπαρτιάτης δεν έχει αναμετρηθεί με Μήδους, μας είναι όμως πολύ γνωστοί οι Βοιωτοί κι οι Θεσσαλοί.

[9.46.3] Εμπρός λοιπόν, ας πάρουμε τα όπλα στα χέρια, κι εσείς να προχωρήσετε σ᾽ αυτήν εδώ την πτέρυγα κι εμείς στην αριστερή». Κι οι Αθηναίοι αποκρίθηκαν: «Κι εμάς, εδώ και καιρό, απ᾽ την πρώτη στιγμή που είδαμε τους Πέρσες να παίρνουν θέση απέναντί σας, πέρασε απ᾽ το μυαλό μας να σας κάνουμε την πρόταση που τώρα προλαβαίνοντάς μας μάς κάνετε· αλλά νά, φοβόμασταν μήπως η πρότασή μας σας δυσαρεστούσε. Αφού όμως εσείς τη φέρνετε στη μέση, η πρότασή σας μας χαροποιεί κι είμαστε πρόθυμοι να ενεργήσουμε σύμφωνα μ᾽ αυτήν».

[9.47.1] Και καθώς η πρόταση αυτή ικανοποιούσε και τα δυο μέρη κι ό,τι πρόβαλλε η αυγή, άλλαζαν αμοιβαία τη θέση τους στην παράταξη. Κι οι Βοιωτοί αντιλήφτηκαν τί τρέχει και στέλνουν μήνυμα στον Μαρδόνιο. Κι εκείνος, με το που τ᾽ άκουσε, αμέσως επιχείρησε κι αυτός ν᾽ αλλάξει θέση, οδηγώντας τους Πέρσες έτσι που να έρθουν αντιμέτωποι στους Λακεδαιμονίους. Κι όταν ο Παυσανίας αντιλήφτηκε αυτή την κίνηση, το πήρε απόφαση πως ο εχθρός τον παρακολουθεί κι οδηγούσε τους Σπαρτιάτες πάλι πίσω, στη δεξιά πτέρυγά του· κι ο Μαρδόνιος επίσης, στην αριστερή πτέρυγά του.

[9.48.1] Κι όταν ξαναπήραν τις αρχικές τους θέσεις, ο Μαρδόνιος έστειλε κήρυκα στους Σπαρτιάτες κι έλεγε τα εξής: «Λακεδαιμόνιοι, ο κόσμος που ζει στα μέρη αυτά έχει να λέει ότι είστε τα πρώτα παλικάρια και σας καμαρώνουν που δεν ξέρετε τί θα πει φυγή στον πόλεμο κι ούτε εγκαταλείπετε τη θέση σας, αλλά, πως μένοντας σ᾽ αυτή ή σκοτώνετε τον εχθρό ή σκοτώνεστε εσείς οι ίδιοι.

[9.48.2] Όμως όλ᾽ αυτά ήταν ψέματα· γιατί, πριν καν συμπλακούμε κι έρθουμε στα χέρια, νά που σας είδαμε να τρέπεστε σε φυγή και να εγκαταλείπετε τη θέση σας και ν᾽ αναθέτετε την κρίσιμη αναμέτρηση μ᾽ εμάς στους Αθηναίους κι εσείς να παίρνετε θέση απέναντι στους δούλους μας.

[9.48.3] Αυτά τα καμώματα δεν ταιριάζουν σε αντρειωμένους πολεμιστές, αλλά διαψευστήκαμε απόλυτα στις εκτιμήσεις μας για σας· γιατί, ενώ η φήμη σας μας έκανε να προσδοκούμε πως όπου να ᾽ναι θα στέλνατε κήρυκα σε μας να μας προκαλέσετε, εκφράζοντας την επιθυμία να δώσετε μάχη μόνο με τους Πέρσες, κι ήμασταν έτοιμοι να τη δεχτούμε, διαπιστώσαμε πως κάθε άλλο παρά τέτοιες προτάσεις κάνετε και πως μάλλον ζαρώνετε από φόβο. Τώρα, επειδή δεν πήρατε την πρωτοβουλία να κάνετε αυτή την πρόταση, παίρνουμε λοιπόν την πρωτοβουλία εμείς.

[9.48.4] Εμπρός, να αναμετρηθούμε, απ᾽ τη μεριά των Ελλήνων εσείς (μια και έχετε τη φήμη πως είστε τα πρώτα παλικάρια), κι απ᾽ τους βαρβάρους εμείς, με ίσο αριθμό αντρών. Κι αν οι υπόλοιποι αποφασίσουν να πολεμήσουν κι αυτοί, να μπουν σε μάχη αργότερα, μετά απ᾽ τη δική μας, αν όμως δεν τ᾽ αποφασίσουν, αλλά πουν να περιοριστεί η μάχη ανάμεσά μας, πάει καλά, εμείς θα συγκρουστούμε· κι όποιος απ᾽ τους δυο μας βγει νικητής, θα είναι σα να νίκησε συνολικά ο στρατός του».

[9.49.1] Αυτά είπε λοιπόν ο κήρυκας και περίμενε αρκετή ώρα· καθώς όμως κανείς δεν του έδινε απάντηση, γύρισε πίσω, κι επιστρέφοντας ανακοίνωσε στον Μαρδόνιο το τί συνέβη. Κι αυτός πέταξε απ᾽ τη χαρά του, τα μυαλά του πήραν αέρα απ᾽ αυτή τη χωρίς αντίκρισμα νίκη κι έριξε το ιππικό του εναντίον των Ελλήνων.

[9.49.2] Κι όταν οι ιππείς έκαναν επέλαση, προκαλούσαν απώλειες σ᾽ όλο τον ελληνικό στρατό (καθώς ήταν ιπποτοξότες, έριχναν και ακόντια και βέλη κι ήταν απροσπέλαστοι)· και την πηγή τη Γαργαφία, απ᾽ την οποία υδρευόταν όλος ο ελληνικός στρατός, τη θόλωσαν και την παράχωσαν.

[9.49.3] Γύρω απ᾽ την πηγή είχαν παραταχτεί μονάχα Λακεδαιμόνιοι, ενώ για τους άλλους Έλληνες η πηγή βρισκόταν σε απόσταση, ανάλογα με το πού έτυχε να έχει παραταχτεί ο καθένας, ενώ τον Ασωπό τον είχαν κοντά τους· αλλά, επειδή εμποδίζονταν να πάρουν νερό απ᾽ τον Ασωπό, πήγαιναν και ξαναπήγαιναν στην πηγή· γιατί οι ιππείς και οι βολές τους καθιστούσαν αδύνατη την ύδρευση απ᾽ το ποτάμι.

[9.50.1] Με την εξέλιξη που πήραν τα πράματα, οι στρατηγοί των Ελλήνων, έτσι που ο στρατός στερήθηκε το νερό που έπινε και ξεθεωνόταν απ᾽ το ιππικό, συγκεντρώθηκαν σε σύσκεψη και γι᾽ αυτό το ζήτημα και για άλλα, αφού πήγαν και συνάντησαν τον Παυσανία στη δεξιά πτέρυγα· γιατί, μόλο που η κατάσταση διαμορφώθηκε όπως αναφέραμε, άλλες έγνοιες μεγαλύτερες τους έζωναν· γιατί δεν είχαν πια τρόφιμα κι οι αγωγιάτες τους, που τους είχαν στείλει στην Πελοπόννησο γι᾽ ανεφοδιασμό, είχαν αποκλειστεί απ᾽ το ιππικό και δεν μπορούσαν να φτάσουν στο στρατόπεδο.

[9.51.1] Κι οι στρατηγοί, ύστερ᾽ από διαβουλεύσεις, αποφάσισαν, αν οι Πέρσες αφήσουν να περάσει εκείνη η μέρα χωρίς να δώσουν μάχη, να πορευτούν στο νησί. Το νησί αυτό βρίσκεται σε απόσταση δέκα σταδίων απ᾽ τον Ασωπό και την πηγή Γαργαφία, γύρω απ᾽ την οποία στρατοπέδευαν τότε, μπροστά απ᾽ την πόλη των Πλαταιών.

[9.51.2] Και νά πώς έγινε και βρίσκεται νησί στη στεριά: από ψηλά, απ᾽ τον Κιθαιρώνα, ποτάμι κατεβάζει τα νερά του στην πεδιάδα, όπου χωρίζεται στα δυο· οι δυο κοίτες αφήνουν μεταξύ τους απόσταση περίπου τριών σταδίων· κι έρχονται και ξανασμίγουν πιο κάτω και γίνονται ένα ρέμα· και τ᾽ όνομα του ποταμού είναι Ωερόη. Κι οι ντόπιοι λένε πως είναι θυγατέρα του Ασωπού.

[9.51.3] Σ᾽ αυτό λοιπόν το μέρος αποφάσισαν να μεταφέρουν το στρατόπεδο, και για να έχουν άφθονο νερό να πίνουν και για να μη τους κάνουν ζημιές οι ιππείς, βρίσκοντάς τους παραταγμένους ακριβώς απέναντί τους· κι αποφάσισαν να μετακινηθούν την ώρα της δεύτερης αλλαγής της νυχτερινής φρουράς, για να μη τους δουν οι Πέρσες να μπαίνουν στο δρόμο και τους πάρουν το καταπόδι οι ιππείς και τους αναστατώσουν.

[9.51.4] Αποφάσισαν επίσης, άμα έφταναν σ᾽ αυτό το μέρος, όπου η θυγατέρα του Ασωπού Ωερόη, κυλώντας απ᾽ τον Κιθαιρώνα, σχίζεται στα δυο, να στείλουν τη μισή δύναμη του στρατού τους, όσο κρατούσε η νύχτα, προς τον Κιθαιρώνα, για να παραλάβουν τους αγωγιάτες που είχαν πάει γι᾽ ανεφοδιασμό· γιατί είχαν αποκλειστεί στον Κιθαιρώνα.

[9.52.1] Πήραν αυτή την απόφαση και κατόπιν, ολόκληρη εκείνη τη μέρα, με τις επιθέσεις του ιππικού δεν πήραν ανάσα απ᾽ τα βάσανα· όταν όμως η μέρα πήρε να σώνεται και οι ιππείς αποσύρθηκαν, με τον ερχομό της νύχτας έφτασε η ώρα που είχε συμφωνηθεί για τη μετακίνησή τους· τότε οι περισσότεροι άρον άρον σηκώθηκαν να φύγουν· μόνο που δεν είχαν στο νου τους να πορευτούν στις θέσεις που είχαν συμφωνηθεί, αλλά, αντίθετα, μόλις μπήκαν στο δρόμο, πήραν να φεύγουν κατά την πόλη των Πλαταιών, χαρούμενοι που θα γλίτωναν απ᾽ το ιππικό, και, συνεχίζοντας τη φυγή τους, φτάνουν στο ναό της Ήρας. Ο ναός αυτός βρίσκεται μπροστά απ᾽ την πόλη των Πλαταιών, σε απόσταση είκοσι σταδίων από την πηγή Γαργαφία. Κι όπως έφτασαν, πήραν θέσεις μπροστά στο ναό.

[9.53.1] Κι αυτοί στρατοπέδευαν γύρω απ᾽ το ναό της Ήρας, ενώ ο Παυσανίας, βλέποντάς τους να αποχωρούν απ᾽ το στρατόπεδο, έδωσε το παράγγελμα να πάρουν τα όπλα στα χέρια τους και οι Λακεδαιμόνιοι και να βαδίσουν στην κατεύθυνση των άλλων που είχαν προπορευθεί, νομίζοντας πως βαδίζουν για το συμφωνημένο μέρος.

[9.53.2] Τότε οι διοικητές των άλλων ταγμάτων πείστηκαν πρόθυμα στον Παυσανία, όμως ο Αμομφάρετος, ο γιος του Πολιάδα, διοικητής του Πιτανάτη λόχου, αρνήθηκε να κάνει πίσω μπροστά στον εχθρό και να ντροπιάσει με τη θέλησή του τη Σπάρτη, κι έδειχνε κατάπληκτος βλέποντας το τί συμβαίνει, για έναν πρόσθετο λόγο: δεν ήταν παρών στο συμβούλιο που προηγήθηκε.

[9.53.3] Απ᾽ τη μεριά τους ο Παυσανίας κι ο Ευρυάναξ θεώρησαν απαράδεχτη την απειθαρχία του, κι ακόμα πιο απαράδεχτο, μια κι εκείνος προέκρινε αυτή τη στάση, να εγκαταλείψουν τον Πιτανάτη λόχο, μήπως, αν τον εγκαταλείψουν τηρώντας τα όσα συμφώνησαν με τους άλλους Έλληνες, μένοντας πίσω μόνοι τους αφανιστούν κι ο ίδιος ο Αμομφάρετος και οι άντρες του.

[9.53.4] Μ᾽ αυτές τις σκέψεις κρατούσαν στη θέση του το στρατόπεδο των Λακεδαιμονίων και πάσχιζαν να τον πείσουν πως δεν ήταν ώρα για τέτοια καμώματα.

[9.54.1] Κι ενώ αυτοί προσπαθούσαν να νουθετήσουν τον Αμομφάρετο, που μόνος απ᾽ την παράταξη των Λακεδαιμονίων και των Τεγεατών είχε μείνει πίσω, οι Αθηναίοι έκαναν τα εξής· έμεναν αμετακίνητοι εκεί όπου παρατάχτηκαν, μια και δεν αγνοούσαν τη νοοτροπία των Λακεδαιμονίων, που άλλα σκέφτονται κι άλλα λένε.

[9.54.2] Κι όταν μετακινήθηκε το στρατόπεδο, έστειλαν έναν απ᾽ τους ιππείς τους, για να δει αν οι Σπαρτιάτες μπήκαν στο δρόμο ή αν ούτε καν σκέφτονταν να μετακινηθούν, και για να ρωτήσει τον Παυσανία τί πρέπει να κάνουν.

[9.55.1] Κι όταν έφτασε ο κήρυκας στους Λακεδαιμονίους, έβλεπε να κρατούν τις θέσεις που είχαν και τους ηγέτες τους να καβγαδίζουν. Γιατί ο Ευρυάναξ κι ο Παυσανίας προσπαθούσαν να νουθετήσουν τον Αμομφάρετο να μη βάλει σε κίνδυνο τους δικούς του απομονώνοντάς τους από το σώμα των Λακεδαιμονίων, αλλά πού να τον πείσουν· στο τέλος μάλιστα ήρθαν σε ανοιχτή σύγκρουση, όταν έφτασε ο κήρυκας των Αθηναίων και παρακολουθούσε τη σκηνή.

[9.55.2] Ο Αμομφάρετος, πάνω στην παραφορά του, αδράχνει με τα δυο του χέρια μια κοτρόνα και την αποθέτει μπροστά στα πόδια του Παυσανία λέγοντας πως αυτή είναι η ψήφος του: να μην κάνει πίσω μπροστά στον εχθρό. Κι ο άλλος, αποκαλώντας τον μανιακό και αποτρελαμένο, έδωσε διαταγή στον κήρυκα των Αθηναίων, που ρωτούσε κατά τις εντολές που του είχαν δώσει, να τους κατατοπίσει για τη σύγχυση που επικρατούσε στο στρατόπεδό τους· και ζητούσε από τους Αθηναίους να έρθουν προς το μέρος τους και να ενεργήσουν για την αποχώρησή τους όπως και οι Σπαρτιάτες.

[9.56.1] Ο κήρυκας γύρισε πίσω στους Αθηναίους· τώρα, καθώς τους άλλους τους βρήκε η αυγή να λογοφέρνουν ανάμεσά τους, ο Παυσανίας, που σ᾽ αυτό το μεταξύ έμενε στη θέση του, έκανε τη σκέψη πως ο Αμομφάρετος δε θα μείνει πίσω, αν απομακρυνθούν οι άλλοι Λακεδαιμόνιοι (κι αυτό έγινε τελικά), και δίνοντας το σύνθημα, απέσυρε όλο το υπόλοιπο σώμα οδηγώντας τους ανάμεσα απ᾽ τους λόφους· κι οι Τεγεάτες τούς ακολουθούσαν.

[9.56.2] Οι Αθηναίοι πάλι, κατά τις διαταγές που πήραν, ακολουθούσαν διαφορετική πορεία απ᾽ τους Λακεδαιμονίους· γιατί, ενώ αυτοί δεν ξεκολλούσαν απ᾽ τα υψώματα του Κιθαιρώνα και τους πρόποδές του, επειδή φοβούνταν το ιππικό, οι Αθηναίοι κατηφόρισαν και κινούνταν στην πεδιάδα.

[9.57.1] Ο Αμομφάρετος λοιπόν στην αρχή, πιστεύοντας πως αποκλείεται να τολμήσει ο Παυσανίας να τους εγκαταλείψει, επέμενε και καλά να μείνουν εκεί που ήταν και να μη κάνουν πίσω απ᾽ τη θέση στην οποία παρατάχτηκαν· καθώς όμως αυτοί που ακολουθούσαν τον Παυσανία πήραν ν᾽ απομακρύνονται, κατανόησε πως τον εγκαταλείπουν απροσχημάτιστα· και τότε, αφού διέταξε τον λόχο του να πάρουν τα όπλα στα χέρια τους, τους οδηγούσε με αργό βηματισμό προς τα κει που κατευθυνόταν το υπόλοιπο σώμα.

[9.57.2] Κι εκείνοι, αφού απομακρύνθηκαν περίπου τέσσερις σταδίους, περίμεναν τον λόχο του Αμομφαρέτου, σταθμεύοντας στις όχθες του ποταμού Μολόεντα, στην τοποθεσία που λέγεται Αργιόπιο, όπου είναι χτισμένος και ο ναός της Ελευσίνιας Δήμητρας· κι ο λόγος που περίμεναν ήταν ο εξής: αν ο Αμομφάρετος κι ο λόχος του δεν εγκαταλείψουν τη θέση στην οποία είχαν παραταχτεί, αλλά μείνουν αμετακίνητοι, να σπεύσουν πίσω να τους βοηθήσουν.

[9.57.3] Και τη στιγμή που οι άντρες του Αμομφαρέτου τους συνάντησαν, νά και το ιππικό των βαρβάρων στο σύνολό του να ρίχνεται επάνω τους. Γιατί οι ιππείς έκαναν αυτό που συνήθιζαν να κάνουν κάθε μέρα, και, βλέποντας τον τόπο στον οποίο είχαν παραταχτεί οι Έλληνες τις προηγούμενες μέρες έρημο, κάλπαζαν με τ᾽ άλογό τους όλο και πιο μπροστά· κι όταν έφτασαν τον εχθρό, ρίχτηκαν απάνω του.

[9.58.1] Ο Μαρδόνιος, μόλις πληροφορήθηκε πως οι Έλληνες σηκώθηκαν κι έφυγαν με τη νύχτα, κι είδε τον τόπο έρημο, κάλεσε τον Θώρακα τον Λαρισαίο και τους αδερφούς του Ευρύπυλο και Θρασυδαίο κι έλεγε:

[9.58.2] «Τί θα πείτε τώρα εσείς, παιδιά του Αλεύα, αντικρίζοντας αυτή την ερημιά; Γιατί εσείς, οι γείτονές τους, λέγατε πως οι Λακεδαιμόνιοι δεν εγκαταλείπουν το πεδίο της μάχης, αλλά ότι είναι τα πρώτα παλικάρια στον πόλεμο· τους είδατε όμως λίγο πιο πριν ν᾽ αφήνουν τη θέση τους και να παίρνουν άλλη, και τώρα όλοι βλέπουμε πως στο σκοτάδι της νύχτας που πέρασε δραπέτευσαν· κι έτσι αποκάλυψαν, την ώρα που ήταν ν᾽ αναμετρηθούν σε μάχη με τους τωόντι πρώτους πολεμιστές, ότι, τιποτένιοι αυτοί, βρήκαν θαυμαστές τούς τιποτένιους Έλληνες.

[9.58.3] Εσείς βέβαια, που δεν ξέρετε τί θα πει Πέρσες, έχετε την απόλυτη κατανόησή μου να τους παινεύετε, γιατί τέλος πάντων κάτι έχετε δει από μέρους τους· αλλά εκείνος που μ᾽ αφήνει άναυδο και με το παραπάνω είναι ο Αρτάβαζος, να κατατρομάξει με τους Λακεδαιμονίους και, κατατρομαγμένος, να βγει να διατυπώσει την πιο δειλή γνώμη, ότι πρέπει να σηκώσουμε το στρατόπεδο και να πάμε στην πόλη των Θηβαίων, για να πολιορκηθούμε· έννοια του, θα φροντίσω να τη μάθει ο βασιλιάς.

[9.58.4] Αλλά γι᾽ αυτά θα γίνει λόγος άλλη ώρα· τώρα όμως δεν πρέπει να τους αφήσουμε να κάνουν αυτές τις κινήσεις, αλλά να τους καταδιώξουμε ωσότου να τους βάλουμε στο χέρι, για να τιμωρηθούν για όλα τα κακά που έκαναν στους Πέρσες».

[9.59.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τα λόγια οδηγούσε με γοργό βήμα τους Πέρσες, που διάβηκαν τον Ασωπό παίρνοντας καταπόδι τους Έλληνες, με την ιδέα πως το έβαλαν στη φευγάλα· η επίθεσή του στρεφόταν εναντίον των Λακεδαιμονίων και των Τεγεατών μονάχα· γιατί τους Αθηναίους, που κατηφόρισαν και βάδιζαν στην πεδιάδα, τους έκρυβαν τα υψώματα.

[9.59.2] Κι οι ηγεμόνες των άλλων βαρβαρικών σωμάτων, βλέποντας τους Πέρσες να ᾽χουν ριχτεί στην καταδίωξη των Ελλήνων, ύψωσαν αμέσως όλοι τους τις πολεμικές σημαίες και άρχισαν την καταδίωξη όσο κρατούσαν τα πόδια του καθενός τους· στις γραμμές τους επικρατούσε σύγχυση, καμιά πειθαρχία και καμιά τάξη. Κι αυτοί απ᾽ τη μεριά τους ορδές ορδές ρίχνονταν με αλαλαγμούς, σαν να ᾽ταν με τη μια ν᾽ αρπάξουν τη νίκη απ᾽ τους Έλληνες.

[9.60.1] Κι ο Παυσανίας, καθώς το ιππικό τούς χτυπούσε, με καβαλάρη που έστειλε στους Αθηναίους λέει τα εξής: «Άνδρες Αθηναίοι, βρισκόμαστε μπροστά στον κρισιμότερο αγώνα — κρίνεται η ελευθερία ή η σκλαβιά της Ελλάδας· και νά που εδώ μας έχουν προδώσει οι σύμμαχοι, κι εμάς τους Λακεδαιμονίους κι εσάς τους Αθηναίους, αφού λιποτάχτησαν στο σκοτάδι της νύχτας που πέρασε.

[9.60.2] Τώρα λοιπόν για το τί πρέπει να κάνουμε αποδώ και πέρα έχουμε πάρει την απόφασή μας: να υπερασπιζόμαστε ο ένας τον άλλο πολεμώντας μ᾽ όποιο τρόπο μπορούμε πιο αντρειωμένα. Λοιπόν, αν σ᾽ εσάς πρώτα εξορμούσε το ιππικό, είχαμε καθήκον εμείς και οι Τεγεάτες (που, στις ίδιες γραμμές μαζί μας, δεν προδίνουν την Ελλάδα) να σπεύδαμε σε βοήθειά σας· τώρα όμως, μια κι όλο το ιππικό κατευθύνθηκε εναντίον μας, εσείς έχετε υποχρέωση να σπεύσετε να βοηθήσετε την πτέρυγα που δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση, για να την υπερασπιστείτε.

[9.60.3] Αν πάλι σας έτυχε κάτι που σας κάνει ανήμπορους να βοηθήσετε, εξασφαλίστε την ευγνωμοσύνη μας στέλνοντάς μας τους τοξότες. Γιατί αναγνωρίζουμε πως, όσο κρατά αυτός ο πόλεμος, δεν έχετε το ταίρι σας στο ζήλο που δείχνετε, κι έτσι θ᾽ ανταποκριθείτε και σ᾽ αυτή μας την έκκληση».

[9.61.1] Οι Αθηναίοι, όταν πήραν αυτό το μήνυμα, κίνησαν βιαστικά να βοηθήσουν και να τους υπερασπιστούν μ᾽ όλες τους τις δυνάμεις· κι είχαν κιόλας μπει στο δρόμο, όταν δέχονται την επίθεση των Ελλήνων που ήταν με το μέρος του βασιλιά κι είχαν παραταχθεί αντιμέτωποί τους, κι έτσι τους ήταν πια αδύνατο να σπεύσουν σε βοήθεια· γιατί η επίθεση που δέχονταν τους έφερνε σε δύσκολη θέση.

[9.61.2] Έτσι λοιπόν απέμειναν μόνοι τους οι Λακεδαιμόνιοι και οι Τεγεάτες που η δύναμή τους, μαζί με τους ελαφρά οπλισμένους, ήταν πενήντα χιλιάδες οι πρώτοι, και τρεις χιλιάδες οι Τεγεάτες (γιατί αυτοί σε καμιά περίπτωση δεν αποχωρίζονταν απ᾽ τους Λακεδαιμονίους)· κι έκαναν θυσίες, μια κι είχαν σκοπό να έρθουν στα χέρια με τον Μαρδόνιο και τον στρατό που είχε μαζί του.

[9.61.3] Και νά που οι θυσίες δεν έδιναν ενθαρρυντικά προμηνύματα και στο μεταξύ πολλοί απ᾽ αυτούς σκοτώνονταν και πολλοί περισσότεροι τραυματίζονταν· γιατί οι Πέρσες έκαναν φράχτη με τα γέρρα τους κι έριχναν με τα τόξα τους βροχή τα βέλη, αφειδώλευτα· κι έτσι οι Σπαρτιάτες περνούσαν δύσκολες στιγμές, ενώ οι θυσίες δεν έφερναν αποτέλεσμα· τότε ήταν που ο Παυσανίας σήκωσε τα μάτια του προς το ναό της Ήρας των Πλαταιέων κι έκανε επίκληση στη θεά, παρακαλώντας τη με κανένα τρόπο να μη διαψεύσει τις ελπίδες τους.

[9.62.1] Κι ενόσω αυτός έκανε ακόμη την επίκλησή του, οι Τεγεάτες ξεπετάχτηκαν πρώτοι απ᾽ τις γραμμές τους και βάδιζαν εναντίον των βαρβάρων· κι αμέσως μετά την προσευχή του Παυσανία οι Σπαρτιάτες κάνοντας θυσίες πήραν ενθαρρυντικά προμηνύματα· κι όταν επιτέλους τα πήραν, βάδιζαν κι αυτοί εναντίον των Περσών κι οι Πέρσες τους αντιμετώπιζαν ρίχνοντας βέλη.

[9.62.2] Η πρώτη μάχη λοιπόν δόθηκε γύρω απ᾽ τον φράχτη με τα γέρρα· κι όταν αυτός έπεσε, τότε πια γινόταν αγώνας αδυσώπητος και για πολλή ώρα ακριβώς δίπλα στο ναό της Δήμητρας, ώσπου έφτασαν σε μάχη σώμα με σώμα· γιατί οι βάρβαροι έπιαναν με τα χέρια τους τα δόρατα και τα κατατσάκιζαν.

[9.62.3] Λοιπόν οι Πέρσες δεν υστερούσαν σε παλικαριά και σε σωματική δύναμη, αλλά δεν είχαν βαρύ οπλισμό κι επιπρόσθετα, τους έλειπε η γνώση και δεν κάτεχαν την τέχνη του πολέμου όσο οι αντίπαλοί τους. Λοιπόν, έτσι που ξεπετιούνταν μπροστά απ᾽ τις γραμμές τους, ένας ένας και δέκα δέκα, άλλοτε περισσότεροι κι άλλοτε λιγότεροι, σχηματίζοντας πυκνές ανθρώπινες μάζες εισχωρούσαν στις γραμμές των Σπαρτιατών κι έβρισκαν το θάνατο.

[9.63.1] Κι εκεί που τύχαινε να βρίσκεται ο ίδιος ο Μαρδόνιος, που πολεμούσε καβάλα σ᾽ άσπρο άλογο και περιστοιχιζόταν από τα πρώτα παλικάρια, τους χίλιους επίλεκτους Πέρσες, εκεί οι Σπαρτιάτες δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πίεση. Λοιπόν, για όση ώρα ο Μαρδόνιος ήταν ζωντανός, οι δικοί του κρατούσαν τις θέσεις τους και κρατώντας μέτωπο στον εχθρό σκότωναν πολλούς Λακεδαιμονίους·

[9.63.2] απ᾽ τη στιγμή όμως που σκοτώθηκε ο Μαρδόνιος και το τάγμα που τον περιστοίχιζε, κι ήταν το πιο δυνατό, γονάτισε, τότε λοιπόν το ᾽βαλαν στα πόδια και οι άλλοι και υποχώρησαν μπροστά στους Λακεδαιμονίους· γιατί το μεγαλύτερο μειονέκτημά τους ήταν η σκευή, καθώς ήταν χωρίς θωράκιση· δηλαδή αγωνίζονταν, απροστάτευτοι αυτοί, με εχθρούς βαριά οπλισμένους.

[9.64.1] Τότε ήρθε η ώρα να δώσει ο Μαρδόνιος δίκαιη πληρωμή για τον φόνο του Λεωνίδα, σύμφωνα με τον χρησμό που δόθηκε στους Λακεδαιμονίους· κι απ᾽ όλες τις νίκες που είδαμε στον καιρό μας την πιο λαμπρή την κερδίζει ο Παυσανίας, ο γιος του Κλεομβρότου, γιου του Αναξανδρίδα

[9.64.2] (τα ονόματα των προγόνων του απ᾽ τον Αναξανδρίδα και πάνω έχουν αναφερθεί στη γενεαλογία του Λεωνίδα· γιατί συμβαίνει να είναι οι ίδιοι). Λοιπόν, βρίσκει το θάνατο ο Μαρδόνιος απ᾽ το χέρι του Αριμνήστου, φημισμένου παλικαριού της Σπάρτης, που πολύ καιρό ύστερ᾽ απ᾽ τα Μηδικά, επικεφαλής τριακοσίων πολεμιστών στη μάχη στη Στενύκλαρο μ᾽ όλο το στρατό των Μεσσηνίων, σκοτώθηκε κι ο ίδιος κι οι τριακόσιοι του.

[9.65.1] Κι οι Πέρσες, όταν οι Λακεδαιμόνιοι τους έτρεψαν σε φυγή στις Πλαταιές, το ᾽βαλαν στα πόδια με απόλυτη σύγχυση προς το στρατόπεδό τους και το ξύλινο τείχος που έστησαν στο έδαφος των Θηβών.

[9.65.2] Και νά κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι θαύμα· ενώ η μάχη δόθηκε δίπλα στο άλσος της Δήμητρας, δεν είδαν κανένα Πέρση ούτε να μπαίνει στο τέμενος ούτε να πεθαίνει μέσα σ᾽ αυτό, κι οι περισσότεροι έπεσαν γύρω απ᾽ το λατρευτικό κέντρο της, έξω απ᾽ την ιερή γη της. Η άποψή μου είναι, αν δικαιούμαστε να έχουμε κάποια άποψη για ό,τι έχει να κάνει με τη θρησκεία, ότι η ίδια η θεά δεν τους δεχόταν, επειδή πυρπόλησαν το ναό της στην Ελευσίνα.

[9.66.1] Λοιπόν τόσο κράτησε αυτή η μάχη· κι απ᾽ τη μεριά του ο Αρτάβαζος, ο γιος του Φαρνάκη, κι από την πρώτη αρχή, όταν ο Μαρδόνιος αποσπάστηκε απ᾽ το βασιλιά κι έμεινε πίσω, έδειξε τη δυσαρέσκειά του, και τότε δεν πετύχαινε τίποτε με τις συχνές αντιρρήσεις που πρόβαλλε, αποτρέποντάς τον απ᾽ το να δώσει μάχη. Και, δυσαρεστημένος απ᾽ τις ενέργειες του Μαρδονίου, έκανε τα εξής:

[9.66.2] Γνωρίζοντας καλά ποιό θα ήταν το αποτέλεσμα της μάχης, ο Αρτάβαζος (κι η δύναμη που είχε δεν ήταν λίγη, αλλά μπορεί να είχε γύρω του και σαράντα χιλιάδες πολεμιστές), την ώρα που γινόταν η μάχη, οδηγούσε το στρατό που διοικούσε με πλήρη εξάρτυση και τους είχε διατάξει να βαδίζουν όλοι τους στην κατεύθυνση που ο ίδιος θα πορευόταν επικεφαλής, και με το ρυθμό της δικής του πορείας.

[9.66.3] Έδωσε αυτές τις διαταγές κι ύστερα οδηγούσε το στρατό του, τάχα για να δώσει μάχη· κι είχε προχωρήσει στο δρόμο του, όταν βλέπει τους Πέρσες να το βάζουν στα πόδια. Έτσι λοιπόν δεν οδηγούσε πια το στρατό του με την ίδια τάξη, αλλά έδωσε στη φυγή του ρυθμό τρεχάλας, όσο γίνεται ταχύτερο, κι όχι προς το ξύλινο τείχος ούτε στο τείχος των Θηβαίων, αλλά στη Φωκίδα, θέλοντας να φτάσει όσο γίνεται πιο γρήγορα στον Ελλήσποντο.

[9.67.1] Κι αυτοί λοιπόν αυτό το δρόμο πήραν· τώρα, ενώ οι άλλοι Έλληνες που ακολουθούσαν το βασιλιά έδειχναν προσποιητή δειλία, οι Βοιωτοί έδωσαν μάχη με τους Αθηναίους για πολλή ώρα· γιατί αυτοί που πολεμούσαν με μεγάλο ζήλο και δεν προσποιούνταν τον δειλό ήταν οι Θηβαίοι που μήδιζαν, κι έτσι τριακόσιοι απ᾽ αυτούς, τα πρώτα παλικάρια, σκοτώθηκαν σ᾽ αυτή τη μάχη απ᾽ τους Αθηναίους· κι όταν τράπηκαν σε φυγή κι αυτοί, υποχωρούσαν προς τις Θήβες, αλλά από διαφορετικό δρόμο απ᾽ εκείνον που πήραν οι Πέρσες κι όλο το πλήθος των υπόλοιπων συμμάχων, που δεν έδωσαν μάχη με κανένα κι ούτε έδειξαν πουθενά αντρειοσύνη.

[9.68.1] Και βλέπω ξεκάθαρα πως η έκβαση της επιχείρησης των βαρβάρων κρεμόταν απόλυτα από τους Πέρσες, αφού τότε οι βάρβαροι, προτού καν έρθουν στα χέρια με τον εχθρό, τράπηκαν σε φυγή, επειδή έβλεπαν και τους Πέρσες να υποχωρούν. Κι έτσι όλοι το ᾽βαλαν στα πόδια εκτός από το ιππικό στο σύνολό του, προπάντων όμως το βοιωτικό· και νά ποιά βοήθεια έδινε στο στρατό που υποχωρούσε: βρισκόταν συνεχώς σε απόσταση αναπνοής απ᾽ τους εχθρούς και σχημάτιζε προστατευτικό φράγμα για τους δικούς τους που έφευγαν να σωθούν απ᾽ τους Έλληνες. Κι αυτοί, νικητές, πήραν στο καταπόδι τους στρατιώτες του Ξέρξη καταδιώκοντας και σκοτώνοντάς τους.

[9.69.1] Μες σ᾽ αυτό το χαμό φτάνει αγγελία στους υπόλοιπους Έλληνες που ήταν παραταγμένοι γύρω απ᾽ το ναό της Ήρας και δεν πήραν μέρος στη μάχη, ότι έχει γίνει μάχη και νικούσαν οι άντρες του Παυσανία· κι εκείνοι, όταν τ᾽ άκουσαν αυτά, χωρίς καμιά πειθαρχία και τάξη, όσοι ήταν στο σώμα των Κορινθίων πήραν να πορεύονται στους πρόποδες του βουνού και τη λοφοσειρά, το δρόμο που ανηφορίζει κατευθείαν στο ναό της Δήμητρας, ενώ όσοι ήταν στο σώμα των Μεγαρέων και των Φλιασίων τον πιο ομαλό δρόμο, αυτόν που διασχίζει την πεδιάδα.

[9.69.2] Λοιπόν, οι Μεγαρείς και οι Φλιάσιοι πλησίασαν πολύ τον εχθρό, όταν τους αντίκρισαν οι Θηβαίοι ιππείς, που αρχηγός τους ήταν ο Ασωπόδωρος, ο γιος του Τιμάνδρου, να προχωρούν βιαστικά με απερίγραπτη σύγχυση, κι έκαναν επέλαση με τ᾽ άλογα εναντίον τους. Ρίχτηκαν επάνω τους κι έστρωσαν καταγής εξακόσιους απ᾽ αυτούς και καταδιώκοντας τους υπόλοιπους τους σάρωσαν κατά τον Κιθαιρώνα. Αυτοί λοιπόν αφανίστηκαν εντελώς άδοξα.

[9.70.1] Απ᾽ τη μεριά τους οι Πέρσες και το υπόλοιπο στράτευμα, αφού κατέφυγαν στο ξύλινο τείχος, πρόλαβαν κι ανέβηκαν στους πύργους πριν φτάσουν οι Λακεδαιμόνιοι· ανέβηκαν κι ενίσχυσαν όσο μπορούσαν καλύτερα το τείχος. Κι όταν πλησίασαν οι Λακεδαιμόνιοι, η τειχομαχία πήρε μεγαλύτερη σφοδρότητα.

[9.70.2] Γιατί, όση ώρα οι Αθηναίοι απουσίαζαν, οι Πέρσες κρατούσαν άμυνα κι η υπεροχή τους απέναντι στους Λακεδαιμονίους, που αγνοούσαν την τέχνη της τειχομαχίας, ήταν μεγάλη· όταν όμως ήρθαν σ᾽ ενίσχυσή τους οι Αθηναίοι, τότε λοιπόν έγινε φοβερή τειχομαχία που κράτησε πολύ. Στο τέλος λοιπόν με την παλικαριά και το κουράγιο τους οι Αθηναίοι πάτησαν το τείχος κι άνοιξαν ρήγμα· και μέσ᾽ απ᾽ αυτό ξεχύθηκαν στο εσωτερικό του οι Έλληνες.

[9.70.3] Κι οι πρώτοι που μπήκαν στο τείχος ήταν οι Τεγεάτες κι ήταν αυτοί που άρπαξαν τη σκηνή του Μαρδονίου κι ό,τι είχε μέσα, ανάμεσα σ᾽ αυτά και τις φάτνες των αλόγων που ήταν όλες από χαλκό κι αξιοθέατες. Λοιπόν οι Τεγεάτες αυτές τις φάτνες του Μαρδονίου τις αφιέρωσαν στο ναό της Αλέας Αθηνάς, ενώ τα άλλα, όσα έπεσαν στα χέρια τους, τα έφεραν στον κοινό σωρό που έκαναν οι Έλληνες.

[9.70.4] Κι οι βάρβαροι, απ᾽ τη στιγμή που έπεσε το τείχος, δε σχημάτισαν πια πυκνή φάλαγγα, κι όλοι τους ξαστόχησαν την πολεμική αρετή τους, κι ήταν να τους κλαις, καθώς, πανικόβλητοι και πολλές χιλιάδες κόσμος, στριμώχτηκαν σε στενό χώρο.

[9.70.5] Κι είχαν τόση άνεση οι Έλληνες να σκοτώνουν, ώστε από τριακόσιες χιλιάδες στρατό, αν απ᾽ τον αριθμό αυτό βγάλουμε τις σαράντα χιλιάδες που πήρε μαζί του ο Αρτάβαζος στη φυγή του, απ᾽ τους υπόλοιπους ούτε τρεις χιλιάδες σώθηκαν, ενώ απ᾽ τους Λακεδαιμονίους, σ᾽ αυτή τη σύγκρουση, σκοτώθηκαν συνολικά ενενήντα ένας Σπαρτιάτες, απ᾽ τους Τεγεάτες δεκαέξι, κι απ᾽ τους Αθηναίους πενήντα δύο.

[9.71.1] Άριστοι κρίθηκαν, απ᾽ το στρατόπεδο των βαρβάρων, το πεζικό των Περσών, το ιππικό των Σακών, κι απ᾽ τους πολεμιστές τους, όπως λένε, ο Μαρδόνιος· κι απ᾽ τους Έλληνες, όσο κι αν αποδείχτηκαν παλικάρια και οι Τεγεάτες και οι Αθηναίοι, τους ξεπέρασαν στην ανδρεία οι Λακεδαιμόνιοι.

[9.71.2] Δεν έχω κανένα άλλο τεκμήριο στο οποίο στηρίχτηκε αυτή η κρίση (γιατί όλοι οι παραπάνω νίκησαν τον εχθρό που παρατάχτηκε απέναντί τους), παρά μόνο αυτό· ότι συγκρούστηκαν με το πιο δυνατό σώμα του εχθρού και το νίκησαν. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, αναδείχτηκε πρώτο παλικάρι με μεγάλη διαφορά απ᾽ τους άλλους ο Αριστόδημος, ο μόνος που είχε σωθεί απ᾽ τη μάχη των Θερμοπυλών και γι᾽ αυτόν το λόγο ζούσε μες στη ντροπή και την καταφρόνια. Και μετά απ᾽ αυτόν αρίστευσαν ο Ποσειδώνιος κι ο Φιλοκύων κι ο Αμομφάρετος, Σπαρτιάτες.

[9.71.3] Παρ᾽ όλ᾽ αυτά, όταν συζητήθηκε ποιός απ᾽ αυτούς έδειξε τη μεγαλύτερη ανδρεία, οι Σπαρτιάτες που πήραν μέρος στη μάχη έκριναν πως ο Αριστόδημος, αποζητώντας ολοφάνερα το θάνατο εξαιτίας της μομφής που τον βάραινε, σε έξαλλη κατάσταση και βγαίνοντας από τις γραμμές έκανε μεγάλα ανδραγαθήματα, ενώ ο Ποσειδώνιος, μόλο που δεν αποζητούσε το θάνατο, αποδείχτηκε λαμπρό παλικάρι· απ᾽ αυτή την άποψη στάθηκε ανώτερος.

[9.71.4] Δεν αποκλείεται όμως να μίλησαν έτσι από αντιπάθεια· κι όλοι αυτοί που κατονόμασα από τους νεκρούς αυτής της μάχης, εκτός απ᾽ τον Αριστόδημο, τιμήθηκαν ως ήρωες, ενώ ο Αριστόδημος, επειδή αποζητούσε το θάνατο για το λόγο που αναφέραμε, δεν τιμήθηκε.

[9.72.1] Λοιπόν, απ᾽ όσους πολέμησαν στις Πλαταιές, αυτών τ᾽ όνομα έγινε πιο ξακουστό. Γιατί ο Καλλικράτης, που ήταν ο πιο όμορφος άντρας απ᾽ όσους παρουσιάστηκαν στο στρατόπεδο των Ελλήνων τότε, όχι μόνο ανάμεσα στους Λακεδαιμονίους, αλλά και στους άλλους Έλληνες, πέθανε χωρίς να πάρει μέρος στη μάχη· την ώρα που ο Παυσανίας έκανε θυσίες, αυτός στεκόταν στη γραμμή του, όταν πληγώθηκε από βέλος στο πλευρό.

[9.72.2] Λοιπόν, οι άλλοι είχαν κιόλας μπει στη μάχη, κι αυτουνού, καθώς τον είχαν αποσύρει απ᾽ την παράταξη, δεν έλεγε να βγει η ψυχή του απ᾽ το κακό του, κι έλεγε στον Αρίμνηστο, πολίτη των Πλαταιών, πως ο καημός του δεν είναι που πεθαίνει για την Ελλάδα, αλλά που δε δούλεψε το μπράτσο του και δεν μπόρεσε να κάνει κάποιο ανδραγάθημα αντάξιό του, όσο κι αν λαχταρούσε ν᾽ ανδραγαθήσει.

[9.73.1] Απ᾽ τους Αθηναίους λένε πως δοξάστηκε ο Σωφάνης, ο γιος του Ευτυχίδη, απ᾽ τον δήμο της Δεκελείας· ετούτοι οι κάτοικοι της Δεκελείας κάποτε πρόσφεραν τις καλές τους υπηρεσίες, κάτι που τους βγήκε σε καλό για πάντα, κατά τα λεγόμενα των ίδιων των Αθηναίων.

[9.73.2] Δηλαδή λένε πως τον παλιό καιρό, όταν οι γιοι του Τυνδάρεω, για να πάρουν πίσω την Ελένη, έκαναν εισβολή στην ύπαιθρο της Αττικής μαζί με μεγάλο στράτευμα κι αναστάτωναν τους δήμους της, καθώς δεν ήξεραν το κρησφύγετο της Ελένης, τότε οι Δεκελείς, κι άλλοι λένε πως μάλλον ο ίδιος ο Δέκελος, αγαναχτισμένος απ᾽ την υπεροψία του Θησέα κι από φόβο για ολόκληρη τη χώρα των Αθηναίων, τους κατατόπισε για όλα όσα είχαν να κάμουν με την υπόθεση και τους οδήγησε στις Αφίδνες, τις οποίες λοιπόν ο Τιτακός, γέννημα θρέμμα του τόπου, τις δίνει με προδοσία στους Τυνδαρίδες.

[9.73.3] Γι᾽ αυτή τους την πράξη οι Δεκελείς έχουν πάντοτε, ακόμα και σήμερα, ατέλεια και τιμητική θέση στα θεάματα στη Σπάρτη· σε τέτοιο βαθμό τους τιμούν, ώστε και στον πόλεμο που, πολλά χρόνια ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τα γεγονότα, ξέσπασε ανάμεσα σε Πελοποννησίους και Αθηναίους, οι Λακεδαιμόνιοι, ενώ ρήμαζαν την υπόλοιπη Αττική, δεν πείραξαν τη Δεκέλεια.

[9.74.1] Σ᾽ αυτόν το δήμο ανήκε ο Σωφάνης· για την αριστεία του τότε ανάμεσα στους Αθηναίους δύο εκδοχές μάς δίνει η παράδοση: η πρώτη, πως κουβαλούσε σιδερένια άγκυρα δεμένη με χάλκινη αλυσίδα στη ζώνη που συγκρατούσε τον θώρακα· και, κάθε φορά που σίμωνε τον εχθρό, την προσγείωνε, για να μη μπορούν οι εχθροί, εξορμώντας απ᾽ τις γραμμές τους, να τον κουνήσουν απ᾽ τη θέση του. Κι όταν οι εχθροί το ᾽βαζαν στα πόδια, έκανε σταθερά την ίδια κίνηση, ξανάπαιρνε στα χέρια του την άγκυρα και συνέχιζε την καταδίωξη.

[9.74.2] Λοιπόν, έτσι έχει αυτή η εκδοχή, ενώ η άλλη, που έρχεται ν᾽ αμφισβητήσει την προηγούμενη, πως πάνω στην ασπίδα του, που περιφερόταν ασταμάτητα και ποτέ δεν έμενε ακίνητη, είχε έμβλημα άγκυρα, κι όχι πως κουβαλούσε σιδερένια άγκυρα δεμένη απ᾽ τον θώρακα.

[9.75.1] Αλλά ο Σωφάνης είναι ξακουστός κι από άλλο λαμπρό ανδραγάθημα, όταν, καθώς οι Αθηναίοι πολιορκούσαν την Αίγινα, σκότωσε τον Ευρυβάτη τον Αργείο, αθλητή του πεντάθλου, που τον προκάλεσε να μονομαχήσουν. Τον ίδιο αυτό τον Σωφάνη, χρόνια ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τα γεγονότα, τον βρήκε ο θάνατος, όταν, στρατηγός των Αθηναίων μαζί με τον Λέαγρο, το γιο του Γλαύκωνος, αναδείχτηκε γενναίο παλικάρι· τον σκότωσαν οι Ηδωνοί, την ώρα που έδινε μάχη για τα χρυσωρυχεία στο Δάτο.

[9.76.1] Κι οι βάρβαροι κείτονταν στις Πλαταιές θερισμένοι απ᾽ τα χέρια των Ελλήνων, όταν παρουσιάστηκε στον Παυσανία μια γυναίκα που αυτομόλησε· ετούτη, μόλις έμαθε πως είχαν πάθει πανωλεθρία οι Πέρσες και νικούσαν οι Έλληνες (κι ήταν παλλακίδα του Πέρση Φαρανδάτη, γιου του Τεάσπη), στολίστηκε με ολόχρυσα κοσμήματα κι η ίδια κι οι γυναίκες της ακολουθίας της και με την πιο όμορφη φορεσιά απ᾽ όσες είχε μαζί της, κατέβηκε απ᾽ την άμαξα και κατευθύνθηκε προς τους Λακεδαιμονίους, που ακόμα δεν είχαν σταματήσει τη σφαγή. Και, βλέποντας πως ο Παυσανίας είχε το γενικό πρόσταγμα και ξέροντας από προηγουμένως τ᾽ όνομά του και την πατρίδα του, αφού πολλές φορές τα ᾽χε ακούσει, αναγνωρίζοντας τον Παυσανία αγκάλιασε τα γόνατά του κι έλεγε τα εξής:

[9.76.2] «Βασιλιά της Σπάρτης, σου προσπέφτω ικέτης, σώσε με απ᾽ τη σκλαβιά, όπου έπεσα ύστερ᾽ από αιχμαλωσία, μια και μου έδωσες κιόλας αυτή τη χαρά με το ν᾽ αφανίσεις τούτους εδώ που δε σέβονται ούτε θεό ούτε δαίμονα. Η γενιά μου κρατά απ᾽ την Κω, κι είμαι θυγατέρα του Ηγητορίδα, του γιου του Ανταγόρα. Ο Πέρσης μ᾽ έχει αφού μ᾽ άρπαξε με τη βία απ᾽ την Κω». Κι εκείνος της αποκρίθηκε:

[9.76.3] «Κυρία μου, διώξε το φόβο απ᾽ την ψυχή σου, μια και είσαι ικέτης, αλλά και για έναν λόγο ακόμα· αν τυχαίνει να λες την αλήθεια κι είσαι θυγατέρα του Ηγητορίδα από την Κω, ε, αυτός τυχαίνει να ᾽ναι ο πρώτος φίλος ανάμεσα σ᾽ όλους όσοι ζουν σ᾽ εκείνα τα μέρη». Μ᾽ αυτά τα λόγια τότε την εμπιστεύτηκε στους εφόρους που τον συνόδευαν κι αργότερα την έστειλε στην Αίγινα, κατά την επιθυμία της.

[9.77.1] Κι αμέσως ύστερ᾽ από τον ερχομό αυτής της γυναίκας έφτασαν οι Μαντινείς, όταν όλα πια είχαν κριθεί· κι όταν διαπίστωσαν πως η μάχη έγινε και πάει, το πήραν κατάκαρδα και παραδέχτηκαν πως τους αξίζει τιμωρία.

[9.77.2] Και παίρνοντας την πληροφορία πως οι Μήδοι του Αρταβάζου συνεχίζουν τη φυγή τους, έλεγαν να τους καταδιώξουν ώς τη Θεσσαλία· αλλά οι Λακεδαιμόνιοι απαγόρευαν την καταδίωξη του στρατού που τράπηκε σε φυγή. Κι εκείνοι, όταν γύρισαν στην πόλη τους, εξόρισαν τους αρχηγούς του στρατού.

[9.77.3] Κι ύστερ᾽ από τους Μαντινείς έφτασαν οι Ηλείοι· και οι Ηλείοι, παρόμοια με τους Μαντινείς, το πήραν κατάκαρδα και πήγαν στο καλό· κι όταν γύρισαν στη χώρα τους, κι αυτοί εξόρισαν τους αρχηγούς τους. Αυτά λοιπόν για τους Μαντινείς και τους Ηλείους.

[9.78.1] Στο στρατόπεδο των Αιγινητών πάλι, στις Πλαταιές, ήταν ο Λάμπων, ο γιος του Πυθέα, που είχε την πρώτη θέση ανάμεσα στους Αιγινήτες· αυτός χύθηκε προς το μέρος του Παυσανία, τσακίστηκε να φτάσει κοντά του και του έλεγε:

[9.78.2] «Γιε του Κλεομβρότου, έχεις καταγάγει έναν θρίαμβο μοναδικό σε μεγαλείο και λαμπρότητα κι ο θεός σε αξίωσε να σώσεις την Ελλάδα κι η δόξα να συντροφεύει τ᾽ όνομά σου όσο κανενός άλλου Έλληνα απ᾽ όσους ξέρουμε. Λοιπόν ολοκλήρωσε το έργο σου, για να συντροφεύει τ᾽ όνομά σου φήμη ακόμα μεγαλύτερη κι αποδώ και πέρα κάθε βάρβαρος να το σκέφτεται πολύ να βάλει μπροστά ενέργειες αλλοπρόσαλλες εναντίον των Ελλήνων.

[9.78.3] Δηλαδή, όταν σκοτώθηκε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, ο Μαρδόνιος κι ο Ξέρξης έκοψαν το κεφάλι του και το παλούκωσαν· εσύ, αν ανταποδώσεις την ίδια τιμωρία σ᾽ αυτόν, πρώτα πρώτα θα επαινεθείς απ᾽ όλους τους Σπαρτιάτες, κι επίσης κι από τους υπόλοιπους Έλληνες· γιατί παλουκώνοντας τον Μαρδόνιο θα έχεις πάρει εκδίκηση για τον αδερφό του πατέρα σου, τον Λεωνίδα». Αυτός λοιπόν, έχοντας την εντύπωση πως του προσφέρει υπηρεσία, έλεγε αυτά, κι ο άλλος του αποκρίθηκε:

[9.79.1] «Ξένε Αιγινήτη, ήταν για μένα ευχάριστη έκπληξη οι καλές διαθέσεις σου απέναντί μου και που θέλεις το καλό μου, όμως αστόχησες κι η συμβουλή σου δεν είναι σωστή· γιατί, αφού με ανέβασες στα ύψη κι εμένα και την πατρίδα και το κατόρθωμά μου, με γκρέμισες όσο γίνεται πιο κάτω στου κακού τη σκάλα, παρακινώντας με ν᾽ αφήσω να ξεσπάσει η μανία μου σε νεκρό και λέγοντας πως η δόξα μου θα μεγαλώσει, αν κάνω αυτά που ταιριάζει να τα κάνουν μάλλον οι βάρβαροι κι όχι οι Έλληνες, άσε που κι εκείνους ακόμη τους κακίζουμε γι᾽ αυτό.

[9.79.2] Λοιπόν εγώ γι᾽ αυτή μου τη στάση ας γίνω δυσάρεστος και στους Αιγινήτες και σ᾽ όσους χαίρονται μ᾽ αυτά· μου φτάνει να με παραδέχονται οι Σπαρτιάτες για θεάρεστες πράξεις και θεάρεστα λόγια. Κι όσο για τον Λεωνίδα, για τον οποίο μου λες να πάρω εκδίκηση, σου λέω ότι πήραμε πίσω το αίμα του και με το παραπάνω και πως και ο ίδιος του και οι άλλοι που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες τιμήθηκαν με τις αναρίθμητες ζωές αυτών που κείτονται εδώ. Ωστόσο εσύ, όσο έχεις τέτοιες προτάσεις, μη με πλησιάσεις πια κι ούτε να με συμβουλέψεις, και να μου πεις κι ευχαριστώ που σ᾽ άφησα ατιμώρητο».

[9.80.1] Λοιπόν αυτός πήρε αυτή την απάντηση και πήγε στο καλό· κι ο Παυσανίας έβαλε να κηρύξουν κανένας να μην αγγίσει τη λεία και διέταξε τους είλωτες να μαζέψουν σ᾽ ένα μέρος τα λάφυρα· κι αυτοί σκορπίστηκαν σ᾽ όλο το στρατόπεδο κι έβρισκαν σκηνές που τα πανιά τους ήταν χρυσοπλούμιστα κι ασημοπλούμιστα, και κρεβάτια επιχρυσωμένα κι επαργυρωμένα κι ολόχρυσους κρατήρες και κούπες και ποτήρια κάθε λογής·

[9.80.2] και πάνω στις άμαξες έβρισκαν σάκους που, όπως μπορούσες να διακρίνεις, είχαν μέσα λεβέτια χρυσά κι ασημένια· και σκύλευαν τα πτώματα που κείτονταν καταγής παίρνοντας βραχιόλια και περιδέραια κι ακινάκες (που κι αυτοί ήταν από χρυσάφι)· κι όσο για τις πολύχρωμες φορεσιές, κανείς δεν τους έδινε σημασία.

[9.80.3] Τότε οι είλωτες έκλεβαν πολλά και τα πουλούσαν στους Αιγινήτες, πολλά όμως, όσα απ᾽ αυτά δεν μπορούσαν να κρύψουν, τα παρέδωσαν· ώστε εδώ βρίσκεται η αρχή των μεγάλων περιουσιών των Αιγινητών, που αγόραζαν το χρυσάφι από τους είλωτες για χαλκό.

[9.81.1] Λοιπόν σώρευσαν όλα τα λάφυρα σ᾽ ένα μέρος και πήραν το ένα δέκατο και το έβαλαν κατά μέρος για τον θεό των Δελφών· μ᾽ αυτά έκαναν το αφιέρωμα, τον χρυσό τρίποδα που στηρίζεται στο τρικέφαλο χάλκινο φίδι, ακριβώς δίπλα απ᾽ τον βωμό· διάλεξαν κι έβαλαν στην άκρη και για τον θεό της Ολυμπίας, και μ᾽ αυτά έκαναν το αφιέρωμα, το άγαλμα του Δία, δέκα πήχες ψηλό· και για τον θεό του Ισθμού, και μ᾽ αυτά έγινε το χάλκινο άγαλμα του Ποσειδώνα, εφτά πήχες ψηλό. Κι αφού έβαλαν αυτά κατά μέρος, τα υπόλοιπα τα μοίρασαν ανάμεσά τους, και πήρε η κάθε πόλη κατά την αξία της και παλλακίδες των Περσών και χρυσάφι κι ασήμι κι άλλα πολύτιμα πράματα και υποζύγια.

[9.81.2] Τώρα, από κανένα δεν έχω ακούσει πόσα διαλεχτά λάφυρα δόθηκαν τιμητικά σ᾽ όσους αρίστευσαν στις Πλαταιές, πιστεύω όμως πως δόθηκαν και σ᾽ αυτούς· τέλος, για τον Παυσανία διάλεξαν και του έδωσαν άφθονα απ᾽ όλα, γυναίκες, άλογα, τάλαντα, καμήλες, κι επίσης κι από τ᾽ άλλα λάφυρα.

[9.82.1] Διηγούνται επίσης και το επόμενο περιστατικό: ο Ξέρξης, φεύγοντας απ᾽ την Ελλάδα, άφησε στον Μαρδόνιο τις προσωπικές του αποσκευές· λοιπόν, όταν ο Παυσανίας είδε τις αποσκευές του Μαρδονίου, τη σκηνή του μ᾽ έπιπλα χρυσά και ασημένια, με πολύχρωμα παραπετάσματα, διέταξε τους αρτοποιούς και τους μαγείρους να ετοιμάσουν δείπνο παρόμοιο μ᾽ αυτό που ετοίμαζαν για τον Μαρδόνιο.

[9.82.2] Και, καθώς αυτοί εκτελούσαν τη διαταγή του, τότε ο Παυσανίας, βλέποντας ανάκλιντρα χρυσά κι ασημένια ομορφοστρωμένα και τραπέζια χρυσά κι ασημένια και μεγαλόπρεπη ετοιμασία δείπνου, έμεινε με το στόμα ανοιχτό για τα καλούδια που γέμιζαν το τραπέζι και διέταξε —έτσι, για να γελάσουν— τους υπηρέτες του να ετοιμάσουν δείπνο λακωνικό.

[9.82.3] Κι όταν ετοίμασαν το φαγητό τους, η διαφορά απ᾽ τα προηγούμενα ήταν μεγάλη. Και, πως ο Παυσανίας έβαλε τα γέλια κι έστειλε και κάλεσε τους στρατηγούς των Ελλήνων· κι όταν συγκεντρώθηκαν αυτοί, ο Παυσανίας, δείχνοντας τα δείπνα που ετοιμάστηκαν, και το ένα και το άλλο, είπε: «Άνδρες Έλληνες, σας συγκέντρωσα για τούτο: ήθελα να σας δείξω την αφροσύνη του Μήδου, που, ενώ ζούσε μια τέτοια ζωή, ήρθε σε μας να μας αφαιρέσει το μίζερο καθημερινό μας». Αυτά λοιπόν λεν πως είπε ο Παυσανίας στους στρατηγούς των Ελλήνων.

[9.83.1] Πέρασε ωστόσο καιρός ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τα γεγονότα και πολλοί Πλαταιείς βρήκαν κασέλες με χρυσάφι κι ασήμι κι άλλα πολύτιμα πράματα. Και πέρασε ακόμα πιο πολύς καιρός, όταν παρουσιάστηκε το εξής φαινόμενο:

[9.83.2] καθώς τα κόκαλα των νεκρών γυμνώθηκαν απ᾽ τις σάρκες (κι οι Πλαταιείς μάζεψαν και σώρευσαν τα κόκαλα αυτά σ᾽ έναν τόπο), βρέθηκε κρανίο που δεν είχε καμιά ραφή, αλλά ήταν μονοκόμματο, μ᾽ ένα κόκαλο όλο κι όλο· κι άλλο φαινόμενο, σαγόνι, που στο πάνω μέρος του όλα τα δόντια έβγαιναν από μια κοινή ρίζα, ένα κόκαλο όλα τους, και τα άλλα δόντια και οι τραπεζίτες· αποκαλύφτηκε επίσης σκελετός ανθρώπου με μάκρος πέντε πήχες.

[9.84.1] Τώρα, τη δεύτερη κιόλας μέρα το πτώμα του Μαρδονίου εξαφανίστηκε· από ποιόν δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα, όμως άκουσα κιόλας για πολλούς κι από πολλές και διάφορες χώρες ότι έθαψαν τον Μαρδόνιο, και ξέρω πως πολλοί πήραν μεγάλα δώρα απ᾽ τον Αρτόντη, το γιο του Μαρδονίου, γι᾽ αυτή τους την πράξη·

[9.84.2] αλλά δεν μπόρεσα να εξακριβώσω απόλυτα ποιός έσυρε στα κρυφά κι έθαψε το πτώμα του Μαρδονίου· διαδίδεται επίσης πως τον Μαρδόνιο τον έθαψε ο Διονυσοφάνης, πολίτης της Εφέσου.

[9.85.1] Τέλος πάντων, αυτός μ᾽ έναν τέτοιο τρόπο ενταφιάστηκε· οι Έλληνες πάλι, αφού έκαναν τη διανομή των λαφύρων στις Πλαταιές, έθαψαν, σε διαφορετικό τάφο η κάθε πόλη, τους δικούς τους. Λοιπόν οι Λακεδαιμόνιοι έκαναν τρεις τάφους· εκεί πρώτα έθαψαν αυτούς που αποκαλούν ιρένες (ανάμεσα σ᾽ αυτούς ήταν κι ο Ποσειδώνιος κι ο Αμομφάρετος κι ο Φιλοκύων κι ο Καλλικράτης).

[9.85.2] Λοιπόν, στον ένα τάφο ήταν αυτοί οι ιρένες, στον δεύτερο οι υπόλοιποι Σπαρτιάτες και στον τρίτο οι είλωτες. Αυτοί λοιπόν έτσι τους έθαψαν, ενώ οι Τεγεάτες τους δικούς τους σε ιδιαίτερο τάφο, όλους μαζί, κι οι Αθηναίοι τους δικούς τους όλους μαζί, κι οι Μεγαρείς και οι Φλιάσιοι όσους σκοτώθηκαν απ᾽ το ιππικό.

[9.85.3] Όλοι αυτοί οι τάφοι λοιπόν σκεπάζουν πτώματα πολεμιστών. Βλέπει βέβαια κανείς κι άλλων πόλεων τάφους στις Πλαταιές, αλλά όλοι αυτοί είναι κενοτάφια· δηλαδή, κατά τις πληροφορίες μου, η κάθε πόλη χωριστά, νιώθοντας ντροπή για την απουσία της απ᾽ τη μάχη, ύψωσε τύμβο, για να τον βλέπουν οι μελλοντικές γενιές· νά, λόγου χάρη, εκεί ακριβώς υπάρχει και τάφος που λέγεται των Αιγινητών, για τον οποίο άκουσα να διηγούνται πως πέρασαν και δέκα χρόνια ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τα γεγονότα, όταν τον σκέπασε με τύμβο ο Κλεάδης, γιος του Αυτοδίκου, πολίτης των Πλαταιών, πρόξενος των Αιγινητών, ύστερ᾽ από παράκλησή τους.

[9.86.1] Οι Έλληνες λοιπόν, αφού έθαψαν τους νεκρούς τους στις Πλαταιές, έκαναν αμέσως σύσκεψη κι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν εναντίον των Θηβών και ν᾽ απαιτήσουν να τους παραδώσουν τους συμπολίτες τους που μήδισαν, και πρώτιστα τον Τιμαγενίδα και τον Ατταγίνο, που ήταν ανάμεσα στους πρώτους ηγέτες τους· κι αν δεν τους παραδώσουν, να μη το κουνήσουν απ᾽ την πόλη τους προτού την κυριέψουν.

[9.86.2] Πήραν αυτή την απόφαση και κατόπιν, την ενδέκατη μέρα μετά τη μάχη, πήγαν στις Θήβες και τις πολιορκούσαν, αξιώνοντας να τους παραδώσουν αυτούς που αναφέραμε· επειδή όμως οι Θηβαίοι δε δέχονταν να τους παραδώσουν, ρήμαζαν την ύπαιθρό τους κι έκαναν εφόδους στα τείχη τους.

[9.87.1] Και την εικοστή μέρα ο Τιμαγενίδας, καθώς το ρήμαγμα της γης τους δεν έλεγε να πάρει τέλος, είπε στους Θηβαίους τα εξής: «Άνδρες Θηβαίοι, επειδή οι Έλληνες είναι αποφασισμένοι να μη λύσουν την πολιορκία και να σηκωθούν να φύγουν προτού κυριέψουν τις Θήβες ή μας παραδώσετε σ᾽ αυτούς, τώρα φτάνει πια, αρκετά πλήρωσε κιόλας η γη της Βοιωτίας εξαιτίας μας·

[9.87.2] αλλά, αν η παράδοσή μας είναι το πρόσχημά τους για ν᾽ απαιτήσουν χρήματα, ας τους δώσουμε χρήματα απ᾽ το δημόσιο ταμείο (δε μηδίσαμε βέβαια μονάχοι μας εμείς, αλλά μαζί μ᾽ όλη την πόλη)· αν όμως πολιορκούν την πόλη, επειδή θέλουν πραγματικά να βάλουν στο χέρι εμάς, εμείς θα παρουσιαστούμε μπροστά τους και θ᾽ απαντήσουμε στις κατηγορίες». Τα λόγια του φάνηκαν γνωστικά και με το παραπάνω και κατάλληλα για την περίσταση, κι αμέσως οι Θηβαίοι έστειλαν κήρυκα στον Παυσανία, με το μήνυμα πως δέχονται να του παραδώσουν τους άντρες που ζητούσε.

[9.88.1] Κι όταν έκλεισαν συμφωνία μ᾽ αυτούς τους όρους, ο Ατταγίνος δραπετεύει απ᾽ την πόλη, ενώ τα παιδιά του που τ᾽ άρπαξαν και τα έφεραν, ο Παυσανίας τα απάλλαξε απ᾽ την κατηγορία, λέγοντας πως τα παιδιά δε φταίνε καθόλου για τον μηδισμό. Όμως τους άλλους άντρες, που του παρέδωσαν οι Θηβαίοι —ετούτοι πίστευαν πως θα τους δοθεί η δυνατότητα ν᾽ απολογηθούν κι είχαν μάλιστα την πεποίθηση πως δίνοντας χρήματα θα γλιτώσουν— αλλά ο Παυσανίας, μόλις τους έβαλε στο χέρι, καθώς πέρασε απ᾽ το μυαλό του αυτή ακριβώς η υποψία, έστειλε στο καλό όλο το συμμαχικό στρατό κι εκείνους τους πήρε μαζί του στην Κόρινθο και τους σκότωσε. Αυτά λοιπόν έγιναν στις Πλαταιές και τις Θήβες.

[9.89.1] Ο Αρτάβαζος τώρα, ο γιος του Φαρνάκη, φεύγοντας από τις Πλαταιές βρισκόταν κιόλας πολύ μακριά. Κι οι Θεσσαλοί, όταν έφτασε στη χώρα τους, τον καλούσαν να τον φιλοξενήσουν και τον ρωτούσαν για το υπόλοιπο εκστρατευτικό σώμα, έτσι που δεν είχαν καμιά πληροφορία για όσα έγιναν στις Πλαταιές.

[9.89.2] Ο Αρτάβαζος όμως σκέφτηκε πως, αν θελήσει να τους πει όλη την αλήθεια για τις μάχες, θα κινδυνέψει ν᾽ αφανιστεί κι ο ίδιος του και μαζί του κι ο στρατός του, επειδή νόμιζε πως όλοι θα πέσουν απάνω τους απ᾽ τη στιγμή που θα μάθουν τα γεγονότα· αυτά γυροφέρνοντας στο νου του δεν ανακοίνωνε τίποτα στους Φωκείς και στους Θεσσαλούς έλεγε τα εξής:

[9.89.3] «Εγώ τώρα, άνδρες Θεσσαλοί, όπως βλέπετε, βιάζομαι να πορευτώ όσο γίνεται πιο γρήγορα στη Θράκη κι έχω λόγους να σπεύδω, για να εκτελέσω μαζί μ᾽ αυτούς εδώ κάποια αποστολή που μου ανέθεσαν απ᾽ το στρατόπεδο. Κι ο ίδιος ο Μαρδόνιος κι η στρατιά του πορεύεται στο κατόπι μου κι όπου να ᾽ναι να τον περιμένετε στη χώρα σας. Σ᾽ αυτόν να προσφέρετε φιλοξενία και κάθε περιποίηση· κι έτσι, γι᾽ αυτές τις καλές σας υπηρεσίες δε θα μετανιώσετε αργότερα».

[9.89.4] Αυτά είπε κι οδηγούσε εσπευσμένα το στρατό του πίσω διασχίζοντας τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία κατευθείαν στη Θράκη, καθώς είχε κάθε λόγο να βιάζεται, παίρνοντας το δρόμο που περνά απ᾽ τα μεσόγεια. Και φτάνει στο Βυζάντιο, αφήνοντας πίσω του πολλούς στρατιώτες που είτε τους πετσόκοψαν οι Θράκες στην πορεία τους είτε τους θέρισε πείνα και κούραση· κι απ᾽ το Βυζάντιο πέρασε απέναντι με πλεούμενα.

[9.90.1] Μ᾽ αυτό λοιπόν τον τρόπο γύρισε πίσω στην Ασία ο Αρτάβαζος· και την ίδια μέρα που δέχτηκαν οι Πέρσες το χτύπημα στις Πλαταιές, κατά συγκυρία δέχτηκαν κι άλλο στη Μυκάλη της Ιωνίας. Δηλαδή, ενώ ο ελληνικός στόλος με τον Λεωτυχίδα τον Λακεδαιμόνιο κρατούσε δεμένα τα καράβια του στη Δήλο, ήρθαν τότε αγγελιοφόροι από τη Σάμο ο Λάμπων, ο γιος του Θρασυκλή, κι ο Αθηναγόρας, ο γιος του Αρχιστρατίδα, κι ο Ηγησίστρατος, ο γιος του Αρισταγόρα, που τους έστειλαν οι Σάμιοι κρυφά απ᾽ τους Πέρσες και τον τύραννο Θεομήστορα, το γιο του Ανδροδάμαντος, που τον διόρισαν τύραννο της Σάμου οι Πέρσες.

[9.90.2] Κι όταν παρουσιάστηκαν στους στρατηγούς, έλεγε ο Ηγησίστρατος πολλά και διάφορα: πως και μόνο με την εμφάνιση του στόλου οι Ίωνες θ᾽ αποστατήσουν από τους Πέρσες· πως οι βάρβαροι δε θα προβάλουν αντίσταση· κι αν προβάλουν αντίσταση, θα ᾽ναι το καλύτερο θήραμα που θα πέσει στο δόκανο των Ελλήνων· και, κάνοντας επίκληση στους κοινούς θεούς, τους προέτρεπε να σώσουν Έλληνες απ᾽ τη σκλαβιά και ν᾽ αποδιώξουν τον βάρβαρο.

[9.90.3] Είπε επίσης πως δε θα ᾽ναι δύσκολη γι᾽ αυτούς η επιχείρηση· γιατί τα καράβια των βαρβάρων είναι αργοκίνητα και δεν είναι σε θέση να δώσουν μάχη μ᾽ αυτούς. Κι αν έχουν καμιά υποψία μήπως παν να τους παρασύρουν σε παγίδα, έλεγαν πως οι ίδιοι τους δεν έχουν καμιά αντίρρηση να τους πάρουν οι Έλληνες στα καράβια τους και να τους έχουν ομήρους.

[9.91.1] Και καθώς ο ξένος από τη Σάμο το παράκανε στα παρακάλια, ο Λεωτυχίδας τον ρώτησε (να το ᾽κανε από σκοπού, για να πάρει κάποια προφητεία ή να το ᾽κανε τυχαία, εμπνευσμένος από κάποιο θεό;): «Ξένε από τη Σάμο, ποιό τ᾽ όνομά σου;». Κι εκείνος αποκρίθηκε: «Ηγησίστρατος»·

[9.91.2] κι ο άλλος αρπάζοντας απ᾽ το στόμα του Ηγησιστράτου τη συνέχεια του λόγου, ό,τι κι αν ήταν έτοιμος να πει, είπε: «Ξένε από τη Σάμο, δέχομαι τον οιωνό. Κι εσύ κάνε μου τη χάρη, μαζί μ᾽ αυτούς εδώ τους συντρόφους σου να γυρίσεις στον τόπο σου με το καράβι, αφού μας εγγυηθείτε πως οι Σάμιοι θα σταθούν μ᾽ ενθουσιασμό στο πλευρό μας».

[9.92.1] Αυτά είπε κι αμέσως έκανε τα λόγια πράξη· δηλαδή στη στιγμή οι Σάμιοι έδιναν εγγυήσεις και όρκους για συμμαχία με τους Έλληνες.

-back to top-

Βιβλίο Ι – Καλλιόπη [9.92.2] – [9.122.4]