diaforos

[6.1.1] Ἀρισταγόρης μέν νυν Ἰωνίην ἀποστήσας οὕτω τελευτᾷ. Ἱστιαῖος δὲ ὁ Μιλήτου τύραννος μεμετιμένος ὑπὸ Δαρείου παρῆν ἐς Σάρδις. ἀπιγμένον δὲ αὐτὸν ἐκ τῶν Σούσων εἴρετο Ἀρταφρένης ὁ Σαρδίων ὕπαρχος κατὰ κοῖόν τι δοκέοι Ἴωνας ἀπεστάναι· ὁ δὲ οὔτε εἰδέναι ἔφη ἐθώμαζέ τε τὸ γεγονὸς ὡς οὐδὲν δῆθεν τῶν παρεόντων πρηγμάτων ἐπιστάμενος.




[6.1.2] ὁ δὲ Ἀρταφρένης ὁρέων αὐτὸν τεχνάζοντα εἶπε, εἰδὼς τὴν ἀτρεκείην τῆς ἀποστάσιος· Οὕτω τοι, Ἱστιαῖε, ἔχει κατὰ ταῦτα τὰ πρήγματα· τοῦτο τὸ ὑπόδημα ἔρραψας μὲν σύ, ὑπεδήσατο δὲ Ἀρισταγόρης.


[6.2.1] Ἀρταφρένης μὲν ταῦτα ἐς τὴν ἀπόστασιν ἔχοντα εἶπε, Ἱστιαῖος δὲ δείσας ὡς συνιέντα Ἀρταφρένεα ὑπὸ τὴν πρώτην ἐπελθοῦσαν νύκτα ἀπέδρη ἐπὶ θάλασσαν, βασιλέα Δαρεῖον ἐξηπατηκώς· ὃς Σαρδὼ νῆσον τὴν μεγίστην ὑποδεξάμενος κατεργάσεσθαι ὑπέδυνε τῶν Ἰώνων τὴν ἡγεμονίην τοῦ πρὸς Δαρεῖον πολέμου.



[6.2.2] διαβὰς δὲ ἐς Χίον ἐδέθη ὑπὸ Χίων, καταγνωσθεὶς πρὸς αὐτῶν νεώτερα πρήσσειν πρήγματα ἐς αὐτοὺς ἐκ Δαρείου. μαθόντες μέντοι οἱ Χῖοι τὸν πάντα λόγον, ὡς πολέμιος εἴη βασιλέϊ, ἔλυσαν αὐτόν.


[6.3.1] ἐνθαῦτα δὴ εἰρωτώμενος ὑπὸ τῶν Ἰώνων ὁ Ἱστιαῖος κατ᾽ ὅ τι προθύμως οὕτω ἐπέστειλε τῷ Ἀρισταγόρῃ ἀπίστασθαι ἀπὸ βασιλέος καὶ κακὸν τοσοῦτο εἴη Ἴωνας ἐξεργασμένος, τὴν μὲν γενομένην αὐτοῖσι αἰτίην οὐ μάλα ἐξέφαινε, ὁ δὲ ἔλεγέ σφι ὡς βασιλεὺς Δαρεῖος ἐβουλεύσατο Φοίνικας μὲν ἐξαναστήσας ἐν τῇ Ἰωνίῃ κατοικίσαι, Ἴωνας δὲ ἐν τῇ Φοινίκῃ, καὶ τούτων εἵνεκα ἐπιστείλειε. οὐδέν τι πάντως ταῦτα βασιλέος βουλευσαμένου ἐδειμάτου τοὺς Ἴωνας.




[6.4.1] μετὰ δὲ ὁ Ἱστιαῖος δι᾽ ἀγγέλου ποιεύμενος Ἑρμίππου ἀνδρὸς Ἀταρνείτεω τοῖσι ἐν Σάρδισι ἐοῦσι Περσέων ἔπεμπε βυβλία ὡς προλελεσχηνευμένων αὐτῷ ἀποστάσιος πέρι. ὁ δὲ Ἕρμιππος πρὸς τοὺς μὲν ἀπεπέμφθη, οὐ διδοῖ, φέρων δὲ ἐνεχείρισε τὰ βυβλία τῷ Ἀρταφρένεϊ.



[6.4.2] ὁ δὲ μαθὼν ἅπαν τὸ γινόμενον ἐκέλευε τὸν Ἕρμιππον τὰ μὲν παρὰ τοῦ Ἱστιαίου δοῦναι φέροντα τοῖσί περ ἔφερε, τὰ δὲ ἀμοιβαῖα τὰ παρὰ τῶν Περσέων ἀντιπεμπόμενα Ἱστιαίῳ ἑωυτῷ δοῦναι. τούτων δὲ γενομένων φανερῶν ἀπέκτεινε ἐνθαῦτα πολλοὺς Περσέων ὁ Ἀρταφρένης.


[6.5.1] περὶ Σάρδις μὲν δὴ ἐγίνετο ταραχή, Ἱστιαῖον δὲ ταύτης ἀποσφαλέντα τῆς ἐλπίδος Χῖοι κατῆγον ἐς Μίλητον, αὐτοῦ Ἱστιαίου δεηθέντος. οἱ δὲ Μιλήσιοι ἄσμενοι ἀπαλλαχθέντες καὶ Ἀρισταγόρεω οὐδαμῶς πρόθυμοι ἦσαν ἄλλον τύραννον δέκεσθαι ἐς τὴν χώρην, οἷα ἐλευθερίης γευσάμενοι.



[6.5.2] καὶ δή νυκτὸς γὰρ ἐούσης βίῃ ἐπειρᾶτο κατιὼν ὁ Ἱστιαῖος ἐς τὴν Μίλητον, τιτρώσκεται τὸν μηρὸν ὑπό τεο τῶν Μιλησίων. ὁ μὲν δὴ ὡς ἀπωστὸς τῆς ἑωυτοῦ γίνεται, ἀπικνέεται ὀπίσω ἐς τὴν Χίον· ἐνθεῦτεν δέ, οὐ γὰρ ἔπειθε τοὺς Χίους ὥστε ἑωυτῷ δοῦναι νέας, διέβη ἐς Μυτιλήνην καὶ ἔπεισε Λεσβίους δοῦναί οἱ νέας.


[6.5.3] οἱ δὲ πληρώσαντες ὀκτὼ τριήρεας ἔπλεον ἅμα Ἱστιαίῳ ἐς Βυζάντιον, ἐνθαῦτα δὲ ἱζόμενοι τὰς ἐκ τοῦ Πόντου ἐκπλεούσας τῶν νεῶν ἐλάμβανον, πλὴν ἢ ὅσοι αὐτῶν Ἱστιαίῳ ἔφασαν ἕτοιμοι εἶναι πείθεσθαι.

[6.6.1] Ἱστιαῖος μέν νυν καὶ Μυτιληναῖοι ἐποίευν ταῦτα· ἐπὶ δὲ Μίλητον αὐτὴν ναυτικὸς πολλὸς καὶ πεζὸς ἦν στρατὸς προσδόκιμος· συστραφέντες γὰρ οἱ στρατηγοὶ τῶν Περσέων καὶ ἓν ποιήσαντες στρατόπεδον ἤλαυνον ἐπὶ τὴν Μίλητον, τἆλλα πολίσματα περὶ ἐλάσσονος ποιησάμενοι. τοῦ δὲ ναυτικοῦ Φοίνικες μὲν ἦσαν προθυμότατοι, συνεστρατεύοντο δὲ καὶ Κύπριοι νεωστὶ κατεστραμμένοι καὶ Κίλικές τε καὶ Αἰγύπτιοι.



[6.7.1] οἱ μὲν δὴ ἐπὶ τὴν Μίλητον καὶ τὴν ἄλλην Ἰωνίην ἐστρατεύοντο, Ἴωνες δὲ πυνθανόμενοι ταῦτα ἔπεμπον προβούλους σφέων αὐτῶν ἐς Πανιώνιον. ἀπικομένοισι δὲ τούτοισι ἐς τοῦτον τὸν χῶρον καὶ βουλευομένοισι ἔδοξε πεζὸν μὲν στρατὸν μηδένα συλλέγειν ἀντίξοον Πέρσῃσι, ἀλλὰ τὰ τείχεα ῥύεσθαι αὐτοὺς Μιλησίους, τὸ δὲ ναυτικὸν πληροῦν ὑπολιπομένους μηδεμίαν τῶν νεῶν, πληρώσαντας δὲ συλλέγεσθαι τὴν ταχίστην ἐς Λάδην προναυμαχήσοντας τῆς Μιλήτου· ἡ δὲ Λάδη ἐστὶ νῆσος σμικρὴ ἐπὶ τῇ πόλι τῇ Μιλησίων κειμένη.



[6.8.1] μετὰ δὲ ταῦτα πεπληρωμένῃσι τῇσι νηυσὶ παρῆσαν οἱ Ἴωνες, σὺν δέ σφι καὶ Αἰολέων οἳ Λέσβον νέμονται· ἐτάσσοντο δὲ ὧδε· τὸ μὲν πρὸς τὴν ἠῶ εἶχον κέρας αὐτοὶ Μιλήσιοι, νέας παρεχόμενοι ὀγδώκοντα· εἴχοντο δὲ τούτων Πριηνέες δυώδεκα νηυσὶ καὶ Μυήσιοι τρισὶ νηυσί, Μυησίων δὲ Τήιοι εἴχοντο ἑπτακαίδεκα νηυσί, Τηίων δὲ εἴχοντο Χῖοι ἑκατὸν νηυσί·




[6.8.2] πρὸς δὲ τούτοισι Ἐρυθραῖοί τε ἐτάσσοντο καὶ Φωκαιέες, Ἐρυθραῖοι μὲν ὀκτὼ νέας παρεχόμενοι, Φωκαιέες δὲ τρεῖς· Φωκαιέων δὲ εἴχοντο Λέσβιοι νηυσὶ ἑβδομήκοντα· τελευταῖοι δὲ ἐτάσσοντο ἔχοντες τὸ πρὸς ἑσπέρην κέρας Σάμιοι ἑξήκοντα νηυσί. πασέων δὲ τουτέων ὁ σύμπας ἀριθμὸς ἐγένετο τρεῖς καὶ πεντήκοντα καὶ τριηκόσιαι τριήρεες.


[6.9.1] αὗται μὲν Ἰώνων ἦσαν, τῶν δὲ βαρβάρων τὸ πλῆθος τῶν νεῶν ἦσαν ἑξακόσιαι. ὡς δὲ καὶ αὗται ἀπίκατο πρὸς τὴν Μιλησίην καὶ ὁ πεζός σφι ἅπας παρῆν, ἐνθαῦτα οἱ Περσέων στρατηγοὶ πυθόμενοι τὸ πλῆθος τῶν Ἰάδων νεῶν καταρρώδησαν μὴ οὐ δυνατοὶ γένωνται ὑπερβαλέσθαι, καὶ οὕτως οὔτε τὴν Μίλητον οἷοί τε ἔωσι ἐξελεῖν μὴ οὐκ ἐόντες ναυκράτορες, πρός τε Δαρείου κινδυνεύσωσι κακόν τι λαβεῖν.



[6.9.2] ταῦτα ἐπιλεγόμενοι συλλέξαντες τῶν Ἰώνων τοὺς τυράννους οἳ ὑπ᾽ Ἀρισταγόρεω μὲν τοῦ Μιλησίου καταλυθέντες τῶν ἀρχέων ἔφευγον ἐς Μήδους, ἐτύγχανον δὲ τότε συστρατευόμενοι ἐπὶ τὴν Μίλητον, τούτων τῶν ἀνδρῶν τοὺς παρεόντας συγκαλέσαντες ἔλεγόν σφι τάδε·



[6.9.3] Ἄνδρες Ἴωνες, νῦν τις ὑμέων εὖ ποιήσας φανήτω τὸν βασιλέος οἶκον· τοὺς γὰρ ἑωυτοῦ ἕκαστος ὑμέων πολιήτας πειράσθω ἀποσχίζων ἀπὸ τοῦ λοιποῦ συμμαχικοῦ. προϊσχόμενοι δὲ ἐπαγγείλασθε τάδε, ὡς πείσονταί τε ἄχαρι οὐδὲν διὰ τὴν ἀπόστασιν, οὐδέ σφι οὔτε τὰ ἱρὰ οὔτε τὰ ἴδια ἐμπεπρήσεται, οὐδὲ βιαιότερον ἕξουσι οὐδὲν ἢ πρότερον εἶχον·



[6.9.4] εἰ δὲ ταῦτα μὲν οὐ ποιήσουσι, οἱ δὲ πάντως διὰ μάχης ἐλεύσονται, τάδε ἤδη σφι λέγετε ἐπηρεάζοντες, τά περ σφέας κατέξει, ὡς ἑσσωθέντες τῇ μάχῃ ἐξανδραποδιεῦνται καὶ ὥς σφεων τοὺς παῖδας ἐκτομίας ποιήσομεν, τὰς δὲ παρθένους ἀνασπάστους ἐς Βάκτρα, καὶ ὡς τὴν χώρην ἄλλοισι παραδώσομεν.


[6.10.1] οἱ μὲν δὴ ἔλεγον ταῦτα, τῶν δὲ Ἰώνων οἱ τύραννοι διέπεμπον νυκτὸς ἕκαστος ἐς τοὺς ἑωυτοῦ ἐξαγγελλόμενος. οἱ δὲ Ἴωνες, ἐς τοὺς καὶ ἀπίκοντο αὗται αἱ ἀγγελίαι, ἀγνωμοσύνῃ τε διεχρέωντο καὶ οὐ προσίεντο τὴν προδοσίην, ἑωυτοῖσί τε ἕκαστοι ἐδόκεον μούνοισι ταῦτα τοὺς Πέρσας ἐξαγγέλλεσθαι. ταῦτα μέν νυν ἰθέως ἀπικομένων ἐς τὴν Μίλητον τῶν Περσέων ἐγίνετο·


[6.11.1] μετὰ δὲ τῶν Ἰώνων συλλεχθέντων ἐς τὴν Λάδην ἐγίνοντο ἀγοραί, καὶ δή κού σφι καὶ ἄλλοι ἠγορόωντο, ἐν δὲ δὴ καὶ ὁ Φωκαιεὺς στρατηγὸς Διονύσιος λέγων τάδε·


[6.11.2] Ἐπὶ ξυροῦ γὰρ ἀκμῆς ἔχεται ἡμῖν τὰ πρήγματα, ἄνδρες Ἴωνες, ἢ εἶναι ἐλευθέροισι ἢ δούλοισι, καὶ τούτοισι ὡς δρηπέτῃσι· νῦν ὦν ὑμεῖς ἢν μὲν βούλησθε ταλαιπωρίας ἐνδέκεσθαι, τὸ παραχρῆμα μὲν πόνος ὑμῖν ἔσται, οἷοί τε δὲ ἔσεσθε ὑπερβαλόμενοι τοὺς ἐναντίους εἶναι ἐλεύθεροι· εἰ δὲ μαλακίῃ τε καὶ ἀταξίῃ διαχρήσησθε, οὐδεμίαν ὑμέων ἔχω ἐλπίδα μὴ οὐ δώσειν [ὑμέας] δίκην βασιλέϊ τῆς ἀποστάσιος.



[6.11.3] ἀλλ᾽ ἐμοί τε πείθεσθε καὶ ἐμοὶ ὑμέας αὐτοὺς ἐπιτρέψατε· καὶ ὑμῖν ἐγώ, θεῶν τὰ ἴσα νεμόντων, ὑποδέκομαι ἢ οὐ συμμείξειν τοὺς πολεμίους ἢ συμμίσγοντας πολλὸν ἐλασσωθήσεσθαι.

[6.12.1] ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Ἴωνες ἐπιτρέπουσι σφέας αὐτοὺς τῷ Διονυσίῳ. ὁ δὲ ἀνάγων ἑκάστοτε ἐπὶ κέρας τὰς νέας, ὅκως τοῖσι ἐρέτῃσι χρήσαιτο διέκπλοον ποιεύμενος τῇσι νηυσὶ δ᾽ ἀλληλέων καὶ τοὺς ἐπιβάτας ὁπλίσειε, τὸ λοιπὸν τῆς ἡμέρης τὰς νέας ἔχεσκε ἐπ᾽ ἀγκυρέων, παρεῖχέ τε τοῖσι Ἴωσι πόνον δι᾽ ἡμέρης.



[6.12.2] μέχρι μέν νυν ἡμερέων ἑπτὰ ἐπείθοντό τε καὶ ἐποίευν τὸ κελευόμενον, τῇ δὲ ἐπὶ ταύτῃσι οἱ Ἴωνες, οἷα ἀπαθέες ἐόντες πόνων τοιούτων τετρυμένοι τε ταλαιπωρίῃσί τε καὶ ἡλίῳ, ἔλεξαν πρὸς ἑωυτοὺς τάδε·

[6.12.3] Τίνα δαιμόνων παραβάντες τάδε ἀναπίμπλαμεν; οἵτινες παραφρονήσαντες καὶ ἐκπλώσαντες ἐκ τοῦ νόου ἀνδρὶ Φωκαιέϊ ἀλαζόνι, παρεχομένῳ νέας τρεῖς, ἐπιτρέψαντες ἡμέας αὐτοὺς ἔχομεν· ὁ δὲ παραλαβὼν ἡμέας λυμαίνεται λύμῃσι ἀνηκέστοισι, καὶ δὴ πολλοὶ μὲν ἡμέων ἐς νούσους πεπτώκασι, πολλοὶ δὲ ἐπίδοξοι τὠυτὸ τοῦτο πείσεσθαι· πρό τε τούτων τῶν κακῶν ἡμῖν γε κρέσσον καὶ ὅ τι ὦν ἄλλο παθεῖν ἐστι, καὶ τὴν μέλλουσαν δουληίην ὑπομεῖναι ἥτις ἔσται, μᾶλλον ἢ τῇ παρεούσῃ συνέχεσθαι. φέρετε, τοῦ λοιποῦ μὴ πειθώμεθα αὐτοῦ.





[6.12.4] ταῦτα ἔλεξαν, καὶ μετὰ ταῦτα αὐτίκα πείθεσθαι οὐδεὶς ἤθελε, ἀλλ᾽ οἷα στρατιὴ σκηνάς τε πηξάμενοι ἐν τῇ νήσῳ ἐσκιητροφέοντο καὶ ἐσβαίνειν οὐκ ἐθέλεσκον ἐς τὰς νέας οὐδ᾽ ἀναπειρᾶσθαι.


[6.13.1] μαθόντες δὲ ταῦτα γινόμενα ἐκ τῶν Ἰώνων οἱ στρατηγοὶ τῶν Σαμίων, ἐνθαῦτα δὴ παρ᾽ Αἰάκεος τοῦ Συλοσῶντος κείνους τοὺς πρότερον ἔπεμπε λόγους ὁ Αἰάκης κελευόντων τῶν Περσέων, δεόμενός σφεων ἐκλιπεῖν τὴν Ἰώνων συμμαχίην, οἱ Σάμιοι ὦν ὁρῶντες ἅμα μὲν ἐοῦσαν ἀταξίην πολλὴν ἐκ τῶν Ἰώνων ἐδέκοντο τοὺς λόγους, ἅμα δὲ κατεφαίνετό σφι εἶναι ἀδύνατα τὰ βασιλέος πρήγματα ὑπερβαλέσθαι, εὖ γε ἐπιστάμενοι ὡς εἰ καὶ τὸ παρεὸν ναυτικὸν ὑπερβαλοίατο [τὸν Δαρεῖον], ἄλλο σφι παρέσται πενταπλήσιον.

[6.13.2] προφάσιος ὦν ἐπιλαβόμενοι, ἐπείτε τάχιστα εἶδον τοὺς Ἴωνας ἀρνευμένους εἶναι χρηστούς, ἐν κέρδεϊ ἐποιεῦντο περιποιῆσαι τά τε ἱρὰ τὰ σφέτερα καὶ τὰ ἴδια. ὁ δὲ Αἰάκης, παρ᾽ ὅτευ τοὺς λόγους ἐδέκοντο, παῖς μὲν ἦν Συλοσῶντος τοῦ Αἰάκεος, τύραννος δὲ ἐὼν Σάμου ὑπὸ τοῦ Μιλησίου Ἀρισταγόρεω ἀπεστέρητο τὴν ἀρχὴν κατά περ οἱ ἄλλοι τῆς Ἰωνίης τύραννοι.


[6.14.1] τότε ὦν ἐπεὶ ἐπέπλεον οἱ Φοίνικες, οἱ Ἴωνες ἀντανῆγον καὶ αὐτοὶ τὰς νέας ἐπὶ κέρας. ὡς δὲ καὶ ἀγχοῦ ἐγίνοντο καὶ συνέμισγον ἀλλήλοισι, τὸ ἐνθεῦτεν οὐκ ἔχω ἀτρεκέως συγγράψαι οἵ τινες τῶν Ἰώνων ἐγένοντο ἄνδρες κακοὶ ἢ ἀγαθοὶ ἐν τῇ ναυμαχίῃ ταύτῃ· ἀλλήλους γὰρ καταιτιῶνται.



[6.14.2] λέγονται δὲ Σάμιοι ἐνθαῦτα κατὰ τὰ συγκείμενα πρὸς τὸν Αἰάκεα ἀράμενοι τὰ ἱστία ἀποπλῶσαι ἐκ τῆς τάξιος ἐς τὴν Σάμον, πλὴν ἕνδεκα νεῶν. τουτέων δὲ οἱ τριήραρχοι παρέμενον καὶ ἐναυμάχεον ἀνηκουστήσαντες τοῖσι στρατηγοῖσι·

[6.14.3] καί σφι τὸ κοινὸν τὸ Σαμίων ἔδωκε διὰ τοῦτο τὸ πρῆγμα ἐν στήλῃ ἀναγραφῆναι πατρόθεν ὡς ἀνδράσι ἀγαθοῖσι γενομένοισι, καὶ ἔστι αὕτη ἡ στήλη ἐν τῇ ἀγορῇ. ἰδόμενοι δὲ καὶ Λέσβιοι τοὺς προσεχέας φεύγοντας τὠυτὸ ἐποίευν τοῖσι Σαμίοισι· ὣς δὲ καὶ οἱ πλεῦνες τῶν Ἰώνων ἐποίευν τὰ αὐτὰ ταῦτα.


[6.15.1] τῶν δὲ παραμεινάντων ἐν τῇ ναυμαχίῃ περιέφθησαν τρηχύτατα Χῖοι ὡς ἀποδεικνύμενοί τε ἔργα λαμπρὰ καὶ οὐκ ἐθελοκακέοντες· παρείχοντο οἳ μέν, ὥσπερ καὶ πρότερον εἰρέθη, νέας ἑκατὸν καὶ ἐπ᾽ ἑκάστης αὐτέων ἄνδρας τεσσεράκοντα τῶν ἀστῶν λογάδας ἐπιβατεύοντας·


[6.15.2] ὁρέοντες δὲ τοὺς πολλοὺς τῶν συμμάχων προδιδόντας οὐκ ἐδικαίευν γενέσθαι τοῖσι κακοῖσι αὐτῶν ὅμοιοι, ἀλλὰ μετ᾽ ὀλίγων συμμάχων μεμουνωμένοι διεκπλέοντες ἐναυμάχεον, ἐς ὃ τῶν πολεμίων ἑλόντες νέας συχνὰς ἀπέβαλον τῶν σφετέρων τὰς πλεῦνας. Χῖοι μὲν δὴ τῇσι λοιπῇσι τῶν νεῶν ἀποφεύγουσι ἐς τὴν ἑωυτῶν,



[6.16.1] ὅσοισι δὲ τῶν Χίων ἀδύνατοι ἦσαν αἱ νέες ὑπὸ τρωμάτων, οὗτοι δὲ ὡς ἐδιώκοντο καταφυγγάνουσι πρὸς τὴν Μυκάλην. νέας μὲν δὴ αὐτοῦ ταύτῃ ἐποκείλαντες κατέλιπον, οἱ δὲ πεζῇ ἐκομίζοντο διὰ τῆς ἠπείρου.


[6.16.2] ἐπειδὴ δὲ ἐσέβαλον ἐς τὴν Ἐφεσίην κομιζόμενοι οἱ Χῖοι, νυκτός τε ‹γὰρ› ἀπίκοντο ἐς αὐτὴν καὶ ἐόντων τῇσι γυναιξὶ αὐτόθι θεσμοφορίων, ἐνθαῦτα δὴ οἱ Ἐφέσιοι, οὔτε προακηκοότες ὡς εἶχε περὶ τῶν Χίων ἰδόντες τε στρατὸν ἐς τὴν χώρην ἐσβεβληκότα, πάγχυ σφέας καταδόξαντες εἶναι κλῶπας καὶ ἰέναι ἐπὶ τὰς γυναῖκας ἐξεβοήθεον πανδημεὶ καὶ ἔκτεινον τοὺς Χίους. οὗτοι μέν νυν τοιαύτῃσι περιέπιπτον τύχῃσι·



[6.17.1] Διονύσιος δὲ ὁ Φωκαιεὺς ἐπείτε ἔμαθε τῶν Ἰώνων τὰ πρήγματα διεφθαρμένα, νέας ἑλὼν τρεῖς τῶν πολεμίων ἀπέπλεε ἐς μὲν Φώκαιαν οὐκέτι, εὖ εἰδὼς ὡς ἀνδραποδιεῖται σὺν τῇ ἄλλῃ Ἰωνίῃ· ὁ δὲ ἰθέως ὡς εἶχε ἔπλεε ἐς Φοινίκην, γαύλους δὲ ἐνθαῦτα καταδύσας καὶ χρήματα λαβὼν πολλὰ ἔπλεε ἐς Σικελίην, ὁρμώμενος δὲ ἐνθεῦτεν ληιστὴς κατεστήκεε Ἑλλήνων μὲν οὐδενός, Καρχηδονίων δὲ καὶ Τυρσηνῶν.




[6.18.1] Οἱ δὲ Πέρσαι ἐπείτε τῇ ναυμαχίῃ ἐνίκων τοὺς Ἴωνας, τὴν Μίλητον πολιορκέοντες ἐκ γῆς καὶ θαλάσσης [καὶ] ὑπορύσσοντες τὰ τείχεα καὶ παντοίας μηχανὰς προσφέροντες αἱρέουσι κατ᾽ ἄκρης ἕκτῳ ἔτεϊ ἀπὸ τῆς ἀποστάσιος τῆς Ἀρισταγόρεω· καὶ ἠνδραποδίσαντο τὴν πόλιν, ὥστε συμπεσεῖν τὸ πάθος τῷ χρηστηρίῳ τῷ ἐς Μίλητον γενομένῳ.



[6.19.1] χρεωμένοισι γὰρ Ἀργείοισι ἐν Δελφοῖσι περὶ σωτηρίης τῆς πόλιος τῆς σφετέρης ἐχρήσθη ἐπίκοινον χρηστήριον, τὸ μὲν ἐς αὐτοὺς τοὺς Ἀργείους φέρον, τὴν δὲ παρενθήκην ἔχρησε ἐς Μιλησίους.


[6.19.2] τὸ μέν νυν ἐς τοὺς Ἀργείους ἔχον, ἐπεὰν κατὰ τοῦτο γένωμαι τοῦ λόγου, τότε μνησθήσομαι, τὰ δὲ τοῖσι Μιλησίοισι οὐ παρεοῦσι ἔχρησε, ἔχει ὧδε·
καὶ τότε δή, Μίλητε, κακῶν ἐπιμήχανε ἔργων,
πολλοῖσιν δεῖπνόν τε καὶ ἀγλαὰ δῶρα γενήσῃ,
σαὶ δ᾽ ἄλοχοι πολλοῖσι πόδας νίψουσι κομήταις,
νηοῦ δ᾽ ἡμετέρου Διδύμοις ἄλλοισι μελήσει.





[6.19.3] τότε δὴ ταῦτα τοὺς Μιλησίους κατελάμβανε, ὅτε γε ἄνδρες μὲν οἱ πλεῦνες ἐκτείνοντο ὑπὸ τῶν Περσέων ἐόντων κομητέων, γυναῖκες δὲ καὶ τέκνα ἐν ἀνδραπόδων λόγῳ ἐγίνοντο, ἱρὸν δὲ τὸ ἐν Διδύμοισι, ὁ νηός τε καὶ τὸ χρηστήριον, συληθέντα ἐνεπίμπρατο. τῶν δ᾽ ἐν τῷ ἱρῷ τούτῳ χρημάτων πολλάκις μνήμην ἑτέρωθι τοῦ λόγου ἐποιησάμην.



[6.20.1] ἐνθεῦτεν οἱ ζωγρηθέντες τῶν Μιλησίων ἤγοντο ἐς Σοῦσα. βασιλεὺς δέ σφεας Δαρεῖος κακὸν οὐδὲν ἄλλο ποιήσας κατοίκισε ἐπὶ τῇ Ἐρυθρῇ καλεομένῃ θαλάσσῃ, ἐν Ἄμπῃ πόλι, παρ᾽ ἣν Τίγρης ποταμὸς παραρρέων ἐς θάλασσαν ἐξίει. τῆς δὲ Μιλησίων χώρης αὐτοὶ μὲν οἱ Πέρσαι εἶχον τὰ περὶ τὴν πόλιν καὶ τὸ πεδίον, τὰ δὲ ὑπεράκρια ἔδοσαν Καρσὶ Πηδασεῦσι ἐκτῆσθαι.



[6.21.1] παθοῦσι δὲ ταῦτα Μιλησίοισι πρὸς Περσέων οὐκ ἀπέδοσαν τὴν ὁμοίην Συβαρῖται, οἳ Λᾶόν τε καὶ Σκίδρον οἴκεον τῆς πόλιος ἀπεστερημένοι. Συβάριος γὰρ ἁλούσης ὑπὸ Κροτωνιητέων Μιλήσιοι πάντες ἡβηδὸν ἀπεκείραντο τὰς κεφαλὰς καὶ πένθος μέγα προσεθήκαντο· πόλιες γὰρ αὗται μάλιστα δὴ τῶν ἡμεῖς ἴδμεν ἀλλήλῃσι ἐξεινώθησαν.



[6.21.2] οὐδὲν ὁμοίως καὶ Ἀθηναῖοι· Ἀθηναῖοι μὲν γὰρ δῆλον ἐποίησαν ὑπεραχθεσθέντες τῇ Μιλήτου ἁλώσι τῇ τε ἄλλῃ πολλαχῇ καὶ δὴ καὶ ποιήσαντι Φρυνίχῳ δρᾶμα Μιλήτου ἅλωσιν καὶ διδάξαντι ἐς δάκρυά τε ἔπεσε τὸ θέητρον καὶ ἐζημίωσάν μιν ὡς ἀναμνήσαντα οἰκήια κακὰ χιλίῃσι δραχμῇσι, καὶ ἐπέταξαν μηκέτι μηδένα χρᾶσθαι τούτῳ τῷ δράματι.





[6.22.1] Μίλητος μέν νυν Μιλησίων ἠρήμωτο· Σαμίων δὲ τοῖσί τι ἔχουσι τὸ μὲν ἐς τοὺς Μήδους ἐκ τῶν στρατηγῶν τῶν σφετέρων ποιηθὲν οὐδαμῶς ἤρεσκε, ἐδόκεε δὲ μετὰ τὴν ναυμαχίην αὐτίκα βουλευομένοισι, πρὶν ἤ σφι ἐς τὴν χώρην ἀπικέσθαι τὸν τύραννον Αἰάκεα, ἐς ἀποικίην ἐκπλέειν μηδὲ μένοντας Μήδοισί τε καὶ Αἰάκεϊ δουλεύειν.



[6.22.2] Ζαγκλαῖοι γὰρ οἱ ἀπὸ Σικελίης τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον πέμποντες ἐς τὴν Ἰωνίην ἀγγέλους ἐπεκαλέοντο τοὺς Ἴωνας ἐς Καλὴν ἀκτήν, βουλόμενοι αὐτόθι πόλιν κτίσαι Ἰώνων· ἡ δὲ Καλὴ αὕτη ἀκτὴ καλεομένη ἔστι μὲν Σικελῶν, πρὸς δὲ Τυρσηνίην τετραμμένη τῆς Σικελίης. τούτων ὦν ἐπικαλεομένων οἱ Σάμιοι μοῦνοι Ἰώνων ἐστάλησαν, σὺν δέ σφι Μιλησίων οἱ ἐκπεφευγότες.




[6.23.1] ἐν ᾧ τοιόνδε δή τι συνήνεικε γενέσθαι· Σάμιοί τε κομιζόμενοι ἐς Σικελίην ἐγίνοντο ἐν Λοκροῖσι τοῖσι Ἐπιζεφυρίοισι καὶ Ζαγκλαῖοι αὐτοί τε καὶ ὁ βασιλεὺς αὐτῶν, τῷ οὔνομα ἦν Σκύθης, περικατέατο πόλιν τῶν Σικελῶν ἐξελεῖν βουλόμενοι.


[6.23.2] μαθὼν δὲ ταῦτα ὁ Ῥηγίου τύραννος Ἀναξίλεως, τότε ἐὼν διάφορος τοῖσι Ζαγκλαίοισι, συμμείξας τοῖσι Σαμίοισι ἀναπείθει ὡς χρεὸν εἴη Καλὴν μὲν ἀκτήν, ἐπ᾽ ἣν ἔπλεον, ἐᾶν χαίρειν, τὴν δὲ Ζάγκλην σχεῖν, ἐοῦσαν ἔρημον ἀνδρῶν.




[6.23.3] πειθομένων δὲ τῶν Σαμίων καὶ σχόντων τὴν Ζάγκλην, ἐνθαῦτα οἱ Ζαγκλαῖοι, ὡς ἐπύθοντο ἐχομένην τὴν πόλιν [ἑωυτῶν], ἐβοήθεον αὐτῇ καὶ ἐπεκαλέοντο Ἱπποκράτεα τὸν Γέλης τύραννον· ἦν γὰρ δή σφι οὗτος σύμμαχος.

[6.23.4] ἐπείτε δὲ αὐτοῖσι καὶ ὁ Ἱπποκράτης σὺν τῇ στρατιῇ ἧκε βοηθέων, Σκύθην μὲν τὸν μούναρχον τῶν Ζαγκλαίων ὡς ἀποβαλόντα τὴν πόλιν ὁ Ἱπποκράτης πεδήσας καὶ τὸν ἀδελφεὸν αὐτοῦ Πυθογένεα ἐς Ἴνυκα πόλιν ἀπέπεμψε, τοὺς δὲ λοιποὺς Ζαγκλαίους κοινολογησάμενος τοῖσι Σαμίοισι καὶ ὅρκους δοὺς καὶ δεξάμενος προέδωκε.


[6.23.5] μισθὸς δέ οἱ ἦν εἰρημένος ὅδε ὑπὸ τῶν Σαμίων, πάντων τῶν ἐπίπλων καὶ ἀνδραπόδων τὰ ἡμίσεα μεταλαβεῖν τῶν ἐν τῇ πόλι, τὰ δ᾽ ἐπὶ τῶν ἀγρῶν πάντα Ἱπποκράτεα λαγχάνειν.


[6.23.6] τοὺς μὲν δὴ πλεῦνας τῶν Ζαγκλαίων αὐτὸς ἐν ἀνδραπόδων λόγῳ εἶχε δήσας, τοὺς δὲ κορυφαίους αὐτῶν τριηκοσίους ἔδωκε τοῖσι Σαμίοισι κατασφάξαι. οὐ μέντοι οἵ γε Σάμιοι ἐποίησαν ταῦτα.


[6.24.1] Σκύθης δὲ ὁ τῶν Ζαγκλαίων μούναρχος ἐκ τῆς Ἴνυκος ἐκδιδρήσκει ἐς Ἱμέρην, ἐκ δὲ ταύτης παρῆν ἐς τὴν Ἀσίην καὶ ἀνέβη παρὰ βασιλέα Δαρεῖον. καί μιν ἐνόμισε Δαρεῖος πάντων ἀνδρῶν δικαιότατον εἶναι ὅσοι ἐκ τῆς Ἑλλάδος παρ᾽ ἑωυτὸν ἀνέβησαν·

[6.24.2] καὶ γὰρ παραιτησάμενος βασιλέα ἐς Σικελίην ἀπίκετο καὶ αὖτις ἐκ τῆς Σικελίης ὀπίσω παρὰ βασιλέα, ἐς ὃ γήραϊ μέγα ὄλβιος ἐὼν ἐτελεύτησε ἐν Πέρσῃσι. Σάμιοι δὲ ἀπαλλαχθέντες Μήδων ἀπονητὶ πόλιν καλλίστην Ζάγκλην περιεβεβλέατο.

[6.25.1] μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίην τὴν ὑπὲρ Μιλήτου γενομένην Φοίνικες κελευσάντων Περσέων κατῆγον ἐς Σάμον Αἰάκεα τὸν Συλοσῶντος ὡς πολλοῦ τε ἄξιον γενόμενον σφίσι καὶ μεγάλα κατεργασάμενον·


[6.25.2] καὶ Σαμίοισι μούνοισι τῶν ἀποστάντων ἀπὸ Δαρείου διὰ τὴν ἔκλειψιν τῶν νεῶν [τῶν] ἐν τῇ ναυμαχίῃ οὔτε ἡ πόλις οὔτε τὰ ἱρὰ ἐνεπρήσθη. Μιλήτου δὲ ἁλούσης αὐτίκα καὶ Καρίην ἔσχον οἱ Πέρσαι, τὰς μὲν ἐθελοντὴν τῶν πολίων ὑποκυψάσας, τὰς δὲ ἀνάγκῃ προσηγάγοντο.



[6.26.1] Ταῦτα μὲν δὴ οὕτω ἐγίνετο, Ἱστιαίῳ δὲ τῷ Μιλησίῳ ἐόντι περὶ Βυζάντιον καὶ συλλαμβάνοντι τὰς Ἰώνων ὁλκάδας ἐκπλεούσας ἐκ τοῦ Πόντου ἐξαγγέλλεται τὰ περὶ τὴν Μίλητον γενόμενα. τὰ μὲν δὴ περὶ Ἑλλήσποντον ἔχοντα πρήγματα ἐπιτρέπει Βισάλτῃ Ἀπολλοφάνεος παιδὶ Ἀβυδηνῷ, αὐτὸς δὲ ἔχων Λεσβίους ἐς Χίον ἔπλεε, καὶ Χίων φρουρῇ οὐ προσιεμένῃ μιν συνέβαλε ἐν Κοίλοισι καλεομένοισι τῆς Χίης χώρης.




[6.26.2] τούτων τε δὴ ἐφόνευσε συχνούς, καὶ τῶν λοιπῶν Χίων, οἷα δὴ κεκακωμένων ἐκ τῆς ναυμαχίης, ὁ Ἱστιαῖος ἔχων τοὺς Λεσβίους ἐπεκράτησε, ἐκ Πολίχνης τῆς Χίων ὁρμώμενος.


[6.27.1] φιλέει δέ κως προσημαίνειν, εὖτ᾽ ἂν μέλλῃ μεγάλα κακὰ ἢ πόλι ἢ ἔθνεϊ ἔσεσθαι· καὶ γὰρ Χίοισι πρὸ τούτων σημήια μεγάλα ἐγένετο.


[6.27.2] τοῦτο μέν σφι πέμψασι ἐς Δελφοὺς χορὸν νεηνιέων ἑκατὸν δύο μοῦνοι τούτων ἀπενόστησαν, τοὺς δὲ ὀκτώ τε καὶ ἐνενήκοντα αὐτῶν λοιμὸς ὑπολαβὼν ἀπήνεικε· τοῦτο δὲ ἐν τῇ πόλι τὸν αὐτὸν τοῦτον χρόνον, ὀλίγον πρὸ τῆς ναυμαχίης, παισὶ γράμματα διδασκομένοισι ἐνέπεσε ἡ στέγη, ὥστε ἀπ᾽ ἑκατὸν καὶ εἴκοσι παίδων εἷς μοῦνος ἀπέφυγε.


[6.27.3] ταῦτα μέν σφι σημήια ὁ θεὸς προέδεξε, μετὰ δὲ ταῦτα ἡ ναυμαχίη ὑπολαβοῦσα ἐς γόνυ τὴν πόλιν ἔβαλε, ἐπὶ δὲ τῇ ναυμαχίῃ ἐπεγένετο Ἱστιαῖος Λεσβίους ἄγων· κεκακωμένων δὲ τῶν Χίων καταστροφὴν εὐπετέως αὐτῶν ἐποιήσατο.


[6.28.1] ἐνθεῦτεν δὲ ὁ Ἱστιαῖος ἐστρατεύετο ἐπὶ Θάσον ἄγων Ἰώνων καὶ Αἰολέων συχνούς. περικατημένῳ δέ οἱ Θάσον ἦλθε ἀγγελίη ὡς οἱ Φοίνικες ἀναπλέουσι ἐκ τῆς Μιλήτου ἐπὶ τὴν ἄλλην Ἰωνίην. πυθόμενος δὲ ταῦτα Θάσον μὲν ἀπόρθητον λείπει, αὐτὸς δὲ ἐς τὴν Λέσβον ἠπείγετο ἄγων πᾶσαν τὴν στρατιήν.



[6.28.2] ἐκ Λέσβου δὲ λιμαινούσης οἱ τῆς στρατιῆς πέρην διαβαίνει, ἐκ τοῦ Ἀταρνέος ὡς ἀμήσων τὸν σῖτον τόν τε ἐνθεῦτεν καὶ τὸν ἐκ Καΐκου πεδίου τὸν τῶν Μυσῶν. ἐν δὲ τούτοισι τοῖσι χωρίοισι ἐτύγχανε ἐὼν Ἅρπαγος ἀνὴρ Πέρσης, στρατηγὸς στρατιῆς οὐκ ὀλίγης, ὅς οἱ ἀποβάντι συμβαλὼν αὐτόν τε Ἱστιαῖον ζωγρίῃ ἔλαβε καὶ τὸν στρατὸν αὐτοῦ τὸν πλέω διέφθειρε.


[6.29.1] ἐζωγρήθη δὲ ὁ Ἱστιαῖος ὧδε· ὡς ἐμάχοντο οἱ Ἕλληνες τοῖσι Πέρσῃσι ἐν τῇ Μαλήνῃ τῆς Ἀταρνείτιδος χώρης, οἱ μὲν συνέστασαν χρόνον ἐπὶ πολλόν, ἡ δὲ ἵππος ὕστερον ὁρμηθεῖσα ἐπιπίπτει τοῖσι Ἕλλησι· τό τε δὴ ἔργον τῆς ἵππου τοῦτο ἐγένετο, καὶ τετραμμένων τῶν Ἑλλήνων ὁ Ἱστιαῖος ἐλπίζων οὐκ ἀπολέεσθαι ὑπὸ βασιλέος διὰ τὴν παρεοῦσαν ἁμαρτάδα φιλοψυχίην τοιήνδε τινὰ ἀναιρέεται·



[6.29.2] ὡς φεύγων τε κατελαμβάνετο ὑπὸ ἀνδρὸς Πέρσεω καὶ ὡς καταιρεόμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ ἔμελλε συγκεντηθήσεσθαι, Περσίδα γλῶσσαν μετιεὶς καταμηνύει ἑωυτὸν ὡς εἴη Ἱστιαῖος ὁ Μιλήσιος.

[6.30.1] εἰ μέν νυν, ὡς ἐζωγρήθη, ἄχθη ἀγόμενος παρὰ βασιλέα Δαρεῖον, ὁ δὲ οὔτ᾽ ἂν ἔπαθε κακὸν οὐδέν δοκέειν ἐμοί, ἀπῆκέ τ᾽ ἂν αὐτῷ τὴν αἰτίην· νῦν δέ μιν αὐτῶν τε τούτων εἵνεκα καὶ ἵνα μὴ διαφυγὼν αὖτις μέγας παρὰ βασιλέϊ γένηται, Ἀρταφρένης τε ὁ Σαρδίων ὕπαρχος καὶ ὁ λαβὼν Ἅρπαγος, ὡς ἀπίκετο ἀγόμενος ἐς [τὰς] Σάρδις, τὸ μὲν αὐτοῦ σῶμα αὐτοῦ ταύτῃ ἀνεσταύρωσαν, τὴν δὲ κεφαλὴν ταριχεύσαντες ἀνήνεικαν παρὰ βασιλέα Δαρεῖον ἐς Σοῦσα.


[6.30.2] Δαρεῖος δὲ πυθόμενος ταῦτα καὶ ἐπαιτιησάμενος τοὺς ταῦτα ποιήσαντας ὅτι μιν οὐ ζώοντα ἀνήγαγον ἐς ὄψιν τὴν ἑωυτοῦ, τὴν κεφαλὴν τὴν Ἱστιαίου λούσαντάς τε καὶ περιστείλαντας εὖ ἐνετείλατο θάψαι ὡς ἀνδρὸς μεγάλως ἑωυτῷ τε καὶ Πέρσῃσι εὐεργέτεω. τὰ μὲν περὶ Ἱστιαῖον οὕτω ἔσχε·

[6.31.1] ὁ δὲ ναυτικὸς στρατὸς ὁ Περσέων χειμερίσας περὶ Μίλητον τῷ δευτέρῳ ἔτεϊ ὡς ἀνέπλωσε, αἱρέει εὐπετέως τὰς νήσους τὰς πρὸς τῇ ἠπείρῳ κειμένας, Χίον καὶ Λέσβον καὶ Τένεδον. ὅκως δὲ λάβοι τινὰ τῶν νήσων, ὡς ἑκάστην αἱρέοντες οἱ βάρβαροι ἐσαγήνευον τοὺς ἀνθρώπους.


[6.31.2] σαγηνεύουσι δὲ τόνδε τὸν τρόπον· ἀνὴρ ἀνδρὸς ἁψάμενος τῆς χειρὸς ἐκ θαλάσσης τῆς βορηίης ἐπὶ τὴν νοτίην διήκουσι καὶ ἔπειτα διὰ πάσης τῆς νήσου διέρχονται ἐκθηρεύοντες τοὺς ἀνθρώπους. αἵρεον δὲ καὶ τὰς ἐν τῇ ἠπείρῳ πόλιας τὰς Ἰάδας κατὰ ταὐτά, πλὴν οὐκ ἐσαγήνευον τοὺς ἀνθρώπους· οὐ γὰρ οἷά τε ἦν.




[6.32.1] ἐνθαῦτα Περσέων οἱ στρατηγοὶ οὐκ ἐψεύσαντο τὰς ἀπειλὰς τὰς ἐπηπείλησαν τοῖσι Ἴωσι στρατοπεδευομένοισι ἐναντία σφίσι. ὡς γὰρ δὴ ἐπεκράτησαν τῶν πολίων, παῖδάς τε τοὺς εὐειδεστάτους ἐκλεγόμενοι ἐξέταμνον καὶ ἐποίευν ἀντὶ εἶναι ἐνορχέας εὐνούχους, καὶ παρθένους τὰς καλλιστευούσας ἀνασπάστους παρὰ βασιλέα· ταῦτά τε δὴ ἐποίευν καὶ τὰς πόλιας ἐνεπίμπρασαν αὐτοῖσι τοῖσι ἱροῖσι. οὕτω δὴ τὸ τρίτον Ἴωνες κατεδουλώθησαν, πρῶτον μὲν ὑπὸ Λυδῶν, δὶς δὲ ἐπεξῆς τότε ὑπὸ Περσέων.



[6.33.1] Ἀπὸ δὲ Ἰωνίης ἀπαλλασσόμενος ὁ ναυτικὸς στρατὸς τὰ ἐπ᾽ ἀριστερὰ ἐσπλέοντι τοῦ Ἑλλησπόντου αἵρεε πάντα· τὰ γὰρ ἐπὶ δεξιὰ αὐτοῖσι τοῖσι Πέρσῃσι ὑποχείρια ἦν γεγονότα κατ᾽ ἤπειρον. εἰσὶ δὲ [αἱ] ἐν τῇ Εὐρώπῃ αἵδε τοῦ Ἑλλησπόντου, Χερσόνησός τε, ἐν τῇ πόλιες συχναὶ ἔνεισι, καὶ Πέρινθος καὶ τὰ Τείχεα τὰ ἐπὶ Θρηίκης καὶ Σηλυμβρίη τε καὶ Βυζάντιον.



[6.33.2] Βυζάντιοι μέν νυν καὶ οἱ πέρηθε Καλχηδόνιοι οὐδ᾽ ὑπέμειναν ἐπιπλέοντας τοὺς Φοίνικας, ἀλλ᾽ οἴχοντο ἀπολιπόντες τὴν σφετέρην ἔσω ἐς τὸν Εὔξεινον πόντον, καὶ ἐνθαῦτα πόλιν Μεσαμβρίην οἴκησαν· οἱ δὲ Φοίνικες κατακαύσαντες ταύτας τὰς χώρας τὰς καταλεχθείσας τράπονται ἐπί τε Προκόννησον καὶ Ἀρτάκην, πυρὶ δὲ καὶ ταύτας νείμαντες ἔπλεον αὖτις ἐς τὴν Χερσόνησον ἐξαιρήσοντες τὰς ἐπιλοίπους τῶν πολίων, ὅσας πρότερον προσσχόντες οὐ κατέσυραν.



[6.33.3] ἐπὶ δὲ Κύζικον οὐδὲ ἔπλωσαν ἀρχήν· αὐτοὶ γὰρ Κυζικηνοὶ ἔτι πρότερον τοῦ Φοινίκων ἐσπλόου ἐγεγόνεσαν ὑπὸ βασιλέϊ Οἰβάρεϊ τῷ Μεγαβάζου ὁμολογήσαντες τῷ ἐν Δασκυλείῳ ὑπάρχῳ. τῆς δὲ Χερσονήσου, πλὴν Καρδίης πόλιος, τὰς ἄλλας πάσας ἐχειρώσαντο οἱ Φοίνικες.



[6.34.1] Ἐτυράννευε δὲ αὐτέων μέχρι τότε Μιλτιάδης ὁ Κίμωνος τοῦ Στησαγόρεω, κτησαμένου τὴν ἀρχὴν ταύτην πρότερον Μιλτιάδεω τοῦ Κυψέλου τρόπῳ τοιῷδε· εἶχον Δόλογκοι Θρήικες τὴν Χερσόνησον ταύτην. οὗτοι ὦν οἱ Δόλογκοι πιεσθέντες πολέμῳ ὑπὸ Ἀψινθίων ἐς Δελφοὺς ἔπεμψαν τοὺς βασιλέας περὶ τοῦ πολέμου χρησομένους.



[6.34.2] ἡ δὲ Πυθίη σφι ἀνεῖλε οἰκιστὴν ἐπάγεσθαι ἐπὶ τὴν χώρην τοῦτον ὃς ἄν σφεας ἀπιόντας ἐκ τοῦ ἱροῦ πρῶτος ἐπὶ ξείνια καλέσῃ. ἰόντες δὲ οἱ Δόλογκοι τὴν ἱρὴν ὁδὸν διὰ Φωκέων τε καὶ Βοιωτῶν ἤισαν· καί σφεας ὡς οὐδεὶς ἐκάλεε, ἐκτρέπονται ἐπ᾽ Ἀθηνέων.



[6.35.1] ἐν δὲ τῇσι Ἀθήνῃσι τηνικαῦτα εἶχε μὲν τὸ πᾶν κράτος Πεισίστρατος, ἀτὰρ ἐδυνάστευέ γε καὶ Μιλτιάδης ὁ Κυψέλου, ἐὼν οἰκίης τεθριπποτρόφου, τὰ μὲν ἀνέκαθεν ἀπ᾽ Αἰακοῦ τε καὶ Αἰγίνης γεγονώς, τὰ δὲ νεώτερα Ἀθηναῖος, Φιλαίου τοῦ Αἴαντος παιδὸς, γενομένου πρώτου τῆς οἰκίης ταύτης Ἀθηναίου.



[6.35.2] οὗτος ὁ Μιλτιάδης κατήμενος ἐν τοῖσι προθύροισι τοῖσι ἑωυτοῦ, ὁρέων τοὺς Δολόγκους παριόντας ἐσθῆτα ἔχοντας οὐκ ἐγχωρίην καὶ αἰχμὰς προσεβώσατο καί σφι προσελθοῦσι ἐπηγγείλατο καταγωγὴν καὶ ξείνια. οἱ δὲ δεξάμενοι καὶ ξεινισθέντες ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐξέφαινον πᾶν οἱ τὸ μαντήιον, ἐκφήναντες δὲ ἐδέοντο αὐτοῦ τῷ θεῷ μιν πείθεσθαι.



[6.35.3] Μιλτιάδεα δὲ ἀκούσαντα παραυτίκα ἔπεισε ὁ λόγος οἷα ἀχθόμενόν τε τῇ Πεισιστράτου ἀρχῇ καὶ βουλόμενον ἐκποδὼν εἶναι. αὐτίκα δὲ ἐστάλη ἐς Δελφοὺς ἐπειρησόμενος τὸ χρηστήριον εἰ ποιοῖ τά περ αὐτοῦ οἱ Δόλογκοι προσεδέοντο.


[6.36.1] κελευούσης δὲ καὶ τῆς Πυθίης, οὕτω δὴ Μιλτιάδης ὁ Κυψέλου, Ὀλύμπια ἀναραιρηκὼς πρότερον τούτων τεθρίππῳ, τότε παραλαβὼν Ἀθηναίων πάντα τὸν βουλόμενον μετέχειν τοῦ στόλου ἔπλεε ἅμα τοῖσι Δολόγκοισι καὶ ἔσχε τὴν χώρην· καί μιν οἱ ἐπαγαγόμενοι τύραννον κατεστήσαντο.




[6.36.2] ὁ δὲ πρῶτον μὲν ἀπετείχισε τὸν ἰσθμὸν τῆς Χερσονήσου ἐκ Καρδίης πόλιος ἐς Πακτύην, ἵνα μὴ ἔχοιέν σφεας οἱ Ἀψίνθιοι δηλέεσθαι ἐσβάλλοντες ἐς τὴν χώρην. εἰσὶ δὲ οὗτοι στάδιοι ἕξ τε καὶ τριήκοντα τοῦ ἰσθμοῦ· ἀπὸ δὲ τοῦ ἰσθμοῦ τούτου ἡ Χερσόνησος ἔσω πᾶσά ἐστι σταδίων εἴκοσι καὶ τετρακοσίων τὸ μῆκος.


[6.37.1] ἀποτειχίσας ὦν τὸν αὐχένα τῆς Χερσονήσου ὁ Μιλτιάδης καὶ τοὺς Ἀψινθίους τρόπῳ τοιούτῳ ὠσάμενος τῶν λοιπῶν πρώτοισι ἐπολέμησε Λαμψακηνοῖσι· καί μιν οἱ Λαμψακηνοὶ λοχήσαντες αἱρέουσι ζωγρίῃ. ἦν δὲ ὁ Μιλτιάδης Κροίσῳ τῷ Λυδῷ ἐν γνώμῃ γεγονώς· πυθόμενος ὦν ὁ Κροῖσος ταῦτα πέμπων προηγόρευε τοῖσι Λαμψακηνοῖσι μετιέναι Μιλτιάδεα· εἰ δὲ μή, σφέας πίτυος τρόπον ἀπείλεε ἐκτρίψειν.



[6.37.2] πλανωμένων δὲ τῶν Λαμψακηνῶν ἐν τοῖσι λόγοισι το θέλει τὸ ἔπος εἶπαι τό σφι ἀπείλησε ὁ Κροῖσος, πίτυος τρόπον ἐκτρίψειν, μόγις κοτὲ μαθὼν τῶν τις πρεσβυτέρων εἶπε τὸ ἐόν, ὅτι πίτυς μούνη πάντων δενδρέων ἐκκοπεῖσα βλαστὸν οὐδένα μετίει ἀλλὰ πανώλεθρος ἐξαπόλλυται. δείσαντες ὦν οἱ Λαμψακηνοὶ Κροῖσον λύσαντες μετῆκαν Μιλτιάδεα.




[6.38.1] οὗτος μὲν δὴ διὰ Κροῖσον ἐκφεύγει, μετὰ δὲ τελευτᾷ ἄπαις, τὴν ἀρχήν τε καὶ τὰ χρήματα παραδοὺς Στησαγόρῃ τῷ Κίμωνος ἀδελφεοῦ [παιδὶ] ὁμομητρίου. καί οἱ τελευτήσαντι Χερσονησῖται θύουσι ὡς νόμος οἰκιστῇ, καὶ ἀγῶνα ἱππικόν τε καὶ γυμνικὸν ἐπιστᾶσι, ἐν τῷ Λαμψακηνῶν οὐδενὶ ἐγγίνεται ἀγωνίζεσθαι.



[6.38.2] πολέμου δὲ ἐόντος πρὸς Λαμψακηνοὺς καὶ Στησαγόρεα κατέλαβε ἀποθανεῖν ἄπαιδα, πληγέντα τὴν κεφαλὴν πελέκεϊ ἐν τῷ πρυτανηίῳ πρὸς ἀνδρὸς αὐτομόλου μὲν τῷ λόγῳ, πολεμίου δὲ καὶ ὑποθερμοτέρου τῷ ἔργῳ.



[6.39.1] τελευτήσαντος δὲ καὶ Στησαγόρεω τρόπῳ τοιῷδε, ἐνθαῦτα Μιλτιάδεα τὸν Κίμωνος, Στησαγόρεω δὲ τοῦ τελευτήσαντος ἀδελφεόν, καταλαμψόμενον τὰ πρήγματα ἐπὶ Χερσονήσου ἀποστέλλουσι τριήρεϊ οἱ Πεισιστρατίδαι, οἵ μιν καὶ ἐν Ἀθήνῃσι ἐποίευν εὖ ὡς οὐ συνειδότες δῆθεν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ [Κίμωνος] τὸν θάνατον, τὸν ἐγὼ ἐν ἄλλῳ λόγῳ σημανέω ὡς ἐγένετο.

[6.39.2] Μιλτιάδης δὲ ἀπικόμενος ἐς τὴν Χερσόνησον εἶχε κατ᾽ οἴκους, τὸν ἀδελφεὸν Στησαγόρεα δηλαδὴ ἐπιτιμέων. οἱ δὲ Χερσονησῖται πυνθανόμενοι ταῦτα, συνελέχθησαν ἀπὸ πασέων τῶν πολίων οἱ δυναστεύοντες πάντοθεν, κοινῷ δὲ στόλῳ ἀπικόμενοι ὡς συλλυπηθησόμενοι ἐδέθησαν ὑπ᾽ αὐτοῦ. Μιλτιάδης τε δὴ ἴσχει τὴν Χερσόνησον πεντακοσίους βόσκων ἐπικούρους καὶ γαμέει Ὀλόρου τοῦ Θρηίκων βασιλέος τὴν θυγατέρα Ἡγησιπύλην.


[6.40.1] οὗτος δὴ ὁ Κίμωνος Μιλτιάδης νεωστὶ μὲν ἐληλύθεε ἐς τὴν Χερσόνησον, κατελάμβανε δέ μιν ἐλθόντα ἄλλα τῶν κατεχόντων πρηγμάτων χαλεπώτερα. τρίτῳ μὲν γὰρ ἔτεϊ τούτων Σκύθας ἐκφεύγει· Σκύθαι γὰρ οἱ νομάδες ἐρεθισθέντες ὑπὸ βασιλέος Δαρείου συνεστράφησαν καὶ ἤλασαν μέχρι τῆς Χερσονήσου ταύτης.


[6.40.2] τούτους ἐπιόντας οὐκ ὑπομείνας ὁ Μιλτιάδης ἔφευγε [Χερσόνησον], ἐς ὃ οἵ τε Σκύθαι ἀπαλλάχθησαν καί μιν οἱ Δόλογκοι κατήγαγον ὀπίσω. ταῦτα μὲν δὴ τρίτῳ ἔτεϊ πρότερον ἐγεγόνεε τῶν τότε μιν κατεχόντων,


[6.41.1] τότε δὲ πυνθανόμενος εἶναι τοὺς Φοίνικας ἐν Τενέδῳ πληρώσας τριήρεας πέντε χρημάτων τῶν παρεόντων ἀπέπλεε ἐς τὰς Ἀθήνας. καί ὥσπερ ὁρμήθη ἐκ Καρδίης πόλιος, ἔπλεε διὰ τοῦ Μέλανος κόλπου· παραμείβετό τε τὴν Χερσόνησον καὶ οἱ Φοίνικές οἱ περιπίπτουσι τῇσι νηυσί.



[6.41.2] αὐτὸς μὲν δὴ Μιλτιάδης σὺν τῇσι τέσσερσι τῶν νεῶν καταφεύγει ἐς Ἴμβρον, τὴν δέ οἱ πέμπτην τῶν νεῶν κατεῖλον διώκοντες οἱ Φοίνικες. τῆς δὲ νεὸς ταύτης ἔτυχε τῶν Μιλτιάδεω παίδων ὁ πρεσβύτατος ἄρχων Μητίοχος, οὐκ ἐκ τῆς Ὀλόρου τοῦ Θρήικος ἐὼν θυγατρὸς ἀλλ᾽ ἐξ ἄλλης.


[6.41.3] καὶ τοῦτον ἅμα τῇ νηὶ εἷλον οἱ Φοίνικες καί μιν πυθόμενοι ὡς εἴη Μιλτιάδεω παῖς ἀνήγαγον παρὰ βασιλέα, δοκέοντες χάριτα μεγάλην καταθήσεσθαι, ὅτι δὴ Μιλτιάδης γνώμην ἀπεδέξατο ἐν τοῖσι Ἴωσι πείθεσθαι κελεύων τοῖσι Σκύθῃσι, ὅτε οἱ Σκύθαι προσεδέοντο λύσαντας τὴν σχεδίην ἀποπλέειν ἐς τὴν ἑωυτῶν.



[6.41.4] Δαρεῖος δέ, ὡς οἱ Φοίνικες Μητίοχον τὸν Μιλτιάδεω ἀνήγαγον, ἐποίησε κακὸν μὲν οὐδὲν Μητίοχον, ἀγαθὰ δὲ συχνά· καὶ γὰρ οἶκον καὶ κτῆσιν ἔδωκε καὶ Περσίδα γυναῖκα, ἐκ τῆς οἱ τέκνα ἐγένετο τὰ ἐς Πέρσας κεκοσμέαται. Μιλτιάδης δὲ ἐξ Ἴμβρου ἀπικνέεται ἐς τὰς Ἀθήνας.


[6.42.1] Καὶ κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο ἐκ τῶν Περσέων οὐδὲν ἐπὶ πλέον ἐγένετο τούτων ἐς νεῖκος φέρον Ἴωσι, ἀλλὰ τάδε μὲν χρήσιμα κάρτα τοῖσι Ἴωσι ἐγένετο τούτου τοῦ ἔτεος· Ἀρταφρένης ὁ Σαρδίων ὕπαρχος μεταπεμψάμενος ἀγγέλους ἐκ τῶν πολίων συνθήκας σφίσι αὐτοῖσι τοὺς Ἴωνας ἠνάγκασε ποιέεσθαι, ἵνα δωσίδικοι εἶεν καὶ μὴ ἀλλήλους φέροιέν τε καὶ ἄγοιεν.


[6.42.2] ταῦτά τε ἠνάγκασε ποιέειν καὶ τὰς χώρας σφέων μετρήσας κατὰ παρασάγγας, τοὺς καλέουσι οἱ Πέρσαι τὰ τριήκοντα στάδια, κατὰ δὴ τούτους μετρήσας φόρους ἔταξε ἑκάστοισι, οἳ κατὰ χώρην διατελέουσι ἔχοντες ἐκ τούτου τοῦ χρόνου αἰεὶ ἔτι καὶ ἐς ἐμὲ ὡς ἐτάχθησαν ἐξ Ἀρταφρένεος· ἐτάχθησαν δὲ σχεδὸν κατὰ ταὐτὰ τὰ καὶ πρότερον εἶχον.



[6.43.1] καί σφι ταῦτα μὲν εἰρηναῖα ἦν· ἅμα δὲ τῷ ἔαρι τῶν ἄλλων καταλελυμένων στρατηγῶν ἐκ βασιλέος Μαρδόνιος ὁ Γωβρύεω κατέβαινε ἐπὶ θάλασσαν, στρατὸν πολλὸν μὲν κάρτα πεζὸν ἅμα ἀγόμενος πολλὸν δὲ ναυτικόν, ἡλικίην τε νέος ἐὼν καὶ νεωστὶ γεγαμηκὼς βασιλέος Δαρείου θυγατέρα Ἀρτοζώστρην.


[6.43.2] ἄγων δὲ τὸν στρατὸν τοῦτον ὁ Μαρδόνιος ἐπείτε ἐγένετο ἐν τῇ Κιλικίῃ, αὐτὸς μὲν ἐπιβὰς ἐπὶ νεὸς ἐκομίζετο ἅμα τῇσι ἄλλῃσι νηυσί, στρατιὴν δὲ τὴν πεζὴν ἄλλοι ἡγεμόνες ἦγον ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον.

[6.43.3] ὡς δὲ παραπλέων τὴν Ἀσίην ἀπίκετο ὁ Μαρδόνιος ἐς τὴν Ἰωνίην, ἐνθαῦτα μέγιστον θῶμα ἐρέω τοῖσι μὴ ἀποδεκομένοισι Ἑλλήνων Περσέων τοῖσι ἑπτὰ Ὀτάνεα γνώμην ἀποδέξασθαι ὡς χρεὸν εἴη δημοκρατέεσθαι Πέρσας· τοὺς γὰρ τυράννους τῶν Ἰώνων καταπαύσας πάντας ὁ Μαρδόνιος δημοκρατίας κατίστα ἐς τὰς πόλιας.



[6.43.4] ταῦτα δὲ ποιήσας ἠπείγετο ἐς τὸν Ἑλλήσποντον. ὡς δὲ συνελέχθη μὲν χρῆμα πολλὸν νεῶν, συνελέχθη δὲ καὶ πεζὸς στρατὸς πολλός, διαβάντες τῇσι νηυσὶ τὸν Ἑλλήσποντον ἐπορεύοντο διὰ τῆς Εὐρώπης, ἐπορεύοντο δὲ ἐπί τε Ἐρέτριαν καὶ Ἀθήνας.


[6.44.1] αὗται μὲν ὦν σφι πρόσχημα ἦσαν τοῦ στόλου, ἀτὰρ ἐν νόῳ ἔχοντες ὅσας ἂν πλείστας δύνωνται καταστρέφεσθαι τῶν Ἑλληνίδων πολίων, τοῦτο μὲν δὴ τῇσι νηυσὶ Θασίους οὐδὲ χεῖρας ἀνταειραμένους κατεστρέψαντο, τοῦτο δὲ τῷ πεζῷ Μακεδόνας πρὸς τοῖσι ὑπάρχουσι δούλους προσεκτήσαντο· τὰ γὰρ ἐντὸς Μακεδόνων ἔθνεα πάντα σφι ἤδη ἦν ὑποχείρια γεγονότα.


[6.44.2] ἐκ μὲν δὴ Θάσου διαβαλόντες πέρην ὑπὸ τὴν ἤπειρον ἐκομίζοντο μέχρι Ἀκάνθου, ἐκ δὲ Ἀκάνθου ὁρμώμενοι τὸν Ἄθων περιέβαλλον. ἐπιπεσὼν δέ σφι περιπλέουσι βορῆς ἄνεμος μέγας τε καὶ ἄπορος κάρτα τρηχέως περιέσπε πλήθεϊ πολλὰς τῶν νεῶν ἐκβάλλων πρὸς τὸν Ἄθων.



[6.44.3] λέγεται γὰρ κατὰ τριηκοσίας μὲν τῶν νεῶν τὰς διαφθαρείσας εἶναι, ὑπὲρ δὲ δύο μυριάδας ἀνθρώπων· ὥστε γὰρ θηριωδεστάτης ἐούσης τῆς θαλάσσης ταύτης τῆς περὶ τὸν Ἄθων οἱ μὲν ὑπὸ τῶν θηρίων διεφθείροντο ἁρπαζόμενοι, οἱ δὲ πρὸς τὰς πέτρας ἀρασσόμενοι· οἳ δὲ αὐτῶν νέειν οὐκ ἠπιστέατο, καὶ κατὰ τοῦτο διεφθείροντο, οἱ δὲ ῥίγεϊ. ὁ μὲν δὴ ναυτικὸς στρατὸς οὕτω ἔπρησσε,


[6.45.1] Μαρδονίῳ δὲ καὶ τῷ πεζῷ στρατοπεδευομένῳ ἐν Μακεδονίῃ νυκτὸς Βρύγοι Θρήικες ἐπεχείρησαν· καί σφεων πολλοὺς φονεύουσι οἱ Βρύγοι, Μαρδόνιόν τε αὐτὸν τρωματίζουσι. οὐ μὲν οὐδὲ αὐτοὶ δουλοσύνην διέφυγον πρὸς Περσέων· οὐ γὰρ δὴ πρότερον ἀπανέστη ἐκ τῶν χωρέων τουτέων Μαρδόνιος πρὶν ἤ σφεας ὑποχειρίους ἐποιήσατο.


[6.45.2] τούτους μέντοι καταστρεψάμενος ἀπῆγε τὴν στρατιὴν ὀπίσω, ἅτε τῷ πεζῷ τε προσπταίσας πρὸς τοὺς Βρύγους καὶ τῷ ναυτικῷ μεγάλως περὶ Ἄθων. οὗτος μέν νυν ὁ στόλος αἰσχρῶς ἀγωνισάμενος ἀπαλλάχθη ἐς τὴν Ἀσίην.


[6.46.1] δευτέρῳ δὲ ἔτεϊ τούτων ὁ Δαρεῖος πρῶτα μὲν Θασίους διαβληθέντας ὑπὸ τῶν ἀστυγειτόνων ὡς ἀπόστασιν μηχανῴατο, πέμψας ἄγγελον ἐκέλευέ σφεας τὸ τεῖχος περιαιρέειν καὶ τὰς νέας ἐς Ἄβδηρα κομίζειν.



[6.46.2] οἱ γὰρ δὴ Θάσιοι, οἷα ὑπὸ Ἱστιαίου τε τοῦ Μιλησίου πολιορκηθέντες καὶ προσόδων ἐουσέων μεγαλέων ἐχρέωντο τοῖσι χρήμασι νέας τε ναυπηγεύμενοι μακρὰς καὶ τεῖχος ἰσχυρότερον περιβαλλόμενοι. ἡ δὲ πρόσοδός σφι ἐγίνετο ἔκ τε τῆς ἠπείρου καὶ ἀπὸ τῶν μετάλλων.


[6.46.3] ἐκ μέν γε τῶν ἐκ Σκαπτῆς Ὕλης τῶν χρυσέων μετάλλων τὸ ἐπίπαν ὀγδώκοντα τάλαντα προσήιε, ἐκ δὲ τῶν ἐν αὐτῇ Θάσῳ ἐλάσσω μὲν τούτων, συχνὰ δὲ οὕτω ὥστε τὸ ἐπίπαν Θασίοισι ἐοῦσι καρπῶν ἀτελέσι προσήιε ἀπό τε τῆς ἠπείρου καὶ τῶν μετάλλων ἔτεος ἑκάστου διηκόσια τάλαντα, ὅτε δὲ τὸ πλεῖστον προσῆλθε, τριηκόσια.



[6.47.1] εἶδον δὲ καὶ αὐτὸς τὰ μέταλλα ταῦτα, καὶ μακρῷ ἦν αὐτῶν θωμασιώτατα τὰ οἱ Φοίνικες ἀνεῦρον οἱ μετὰ Θάσου κτίσαντες τὴν νῆσον ταύτην, ἥτις νῦν ἐπὶ τοῦ Θάσου τούτου τοῦ Φοίνικος τὸ οὔνομα ἔσχε.


[6.47.2] τὰ δὲ μέταλλα τὰ Φοινικικὰ ταῦτα ἐστὶ τῆς Θάσου μεταξὺ Αἰνύρων τε χώρου καλεομένου καὶ Κοινύρων, ἀντίον δὲ Σαμοθρηίκης, ὄρος μέγα ἀνεστραμμένον ἐν τῇ ζητήσι. τοῦτο μὲν νύν


[6.48.1] ἐστι τοιοῦτον, οἱ δὲ Θάσιοι τῷ βασιλέϊ κελεύσαντι καὶ τὸ τεῖχος τὸ σφέτερον κατεῖλον καὶ τὰς νέας [τὰς] πάσας ἐκόμισαν ἐς Ἄβδηρα.
Μετὰ δὲ τοῦτο ἀπεπειρᾶτο ὁ Δαρεῖος τῶν Ἑλλήνων ὅ τι ἐν νόῳ ἔχοιεν, κότερα πολεμέειν ἑωυτῷ ἢ παραδιδόναι σφέας αὐτούς.

[6.48.2] διέπεμπε ὦν κήρυκας ἄλλους ἄλλῃ τάξας ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα, κελεύων αἰτέειν βασιλέϊ γῆν τε καὶ ὕδωρ. τούτους μὲν δὴ ἐς τὴν Ἑλλάδα ἔπεμπε, ἄλλους δὲ κήρυκας διέπεμπε ἐς τὰς ἑωυτοῦ δασμοφόρους πόλις τὰς παραθαλασσίους, κελεύων νέας τε μακρὰς καὶ ἱππαγωγὰ πλοῖα ποιέεσθαι.



[6.49.1] οὗτοί τε δὴ παρεσκευάζοντο ταῦτα καὶ τοῖσι ἥκουσι ἐς τὴν Ἑλλάδα κήρυξι πολλοὶ μὲν ἠπειρωτέων ἔδοσαν τὰ προΐσχετο αἰτέων ὁ Πέρσης, πάντες δὲ νησιῶται ἐς τοὺς ἀπικοίατο αἰτήσοντες. οἵ τε δὴ ἄλλοι νησιῶται διδοῦσι γῆν τε καὶ ὕδωρ Δαρείῳ καὶ δὴ καὶ Αἰγινῆται.


[6.49.2] ποιήσασι δέ σφι ταῦτα ἰθέως Ἀθηναῖοι ἐπεκέατο, δοκέοντές τε ἐπὶ σφίσι ἔχοντες τοὺς Αἰγινήτας δεδωκέναι, ὡς ἅμα τῷ Πέρσῃ ἐπί σφεας στρατεύωνται, καὶ ἄσμενοι προφάσιος ἐπελάβοντο, φοιτῶντές τε ἐς τὴν Σπάρτην κατηγόρεον τῶν Αἰγινητέων τὰ πεποιήκοιεν προδόντες τὴν Ἑλλάδα.


[6.50.1] πρὸς ταύτην δὲ τὴν κατηγορίην Κλεομένης ὁ Ἀναξανδρίδεω, βασιλεὺς ἐὼν Σπαρτιητέων, διέβη ἐς Αἴγιναν, βουλόμενος συλλαβεῖν Αἰγινητέων τοὺς αἰτιωτάτους.


[6.50.2] ὡς δὲ ἐπειρᾶτο συλλαμβάνων, ἄλλοι τε δὴ ἐγίνοντο αὐτῷ ἀντίξοοι τῶν Αἰγινητέων, ἐν δὲ δὴ καὶ Κριὸς ὁ Πολυκρίτου μάλιστα, ὃς οὐκ ἔφη αὐτὸν οὐδένα ἄξειν χαίροντα Αἰγινητέων· ἄνευ γάρ μιν Σπαρτιητέων τοῦ κοινοῦ ποιέειν ταῦτα, ὑπ᾽ Ἀθηναίων ἀναγνωσθέντα χρήμασι· ἅμα γὰρ ἄν μιν τῷ ἑτέρῳ βασιλέϊ ἐλθόντα συλλαμβάνειν.




[6.50.3] ἔλεγε δὲ ταῦτα ἐξ ἐπιστολῆς τῆς Δημαρήτου. Κλεομένης δὲ ἀπελαυνόμενος ἐκ τῆς Αἰγίνης εἴρετο τὸν Κριὸν ὅ τι οἱ εἴη οὔνομα· ὁ δέ οἱ τὸ ἐὸν ἔφρασε. ὁ δὲ Κλεομένης πρὸς αὐτὸν ἔφη· Ἤδη νῦν καταχαλκοῦ, ὦ κριέ, τὰ κέρεα, ὡς συνοισόμενος μεγάλῳ κακῷ.

[6.51.1] Ἐν δὲ τῇ Σπάρτῃ τοῦτον τὸν χρόνον ὑπομένων Δημάρητος ὁ Ἀρίστωνος διέβαλλε τὸν Κλεομένεα, ἐὼν βασιλεὺς καὶ οὗτος Σπαρτιητέων, οἰκίης δὲ τῆς ὑποδεεστέρης, κατ᾽ ἄλλο μὲν οὐδὲν ὑποδεεστέρης (ἀπὸ γὰρ τοῦ αὐτοῦ γεγόνασι), κατὰ πρεσβυγενείην δέ κως τετίμηται μᾶλλον ἡ Εὐρυσθένεος.


[6.52.1] Λακεδαιμόνιοι γὰρ ὁμολογέοντες οὐδενὶ ποιητῇ λέγουσι αὐτὸν Ἀριστόδημον τὸν Ἀριστομάχου τοῦ Κλεοδαίου τοῦ Ὕλλου βασιλεύοντα ἀγαγεῖν σφεας ἐς ταύτην τὴν χώρην τὴν νῦν ἐκτέαται, ἀλλ᾽ οὐ τοὺς Ἀριστοδήμου παῖδας.


[6.52.2] μετὰ δὲ χρόνον οὐ πολλὸν Ἀριστοδήμῳ τεκεῖν τὴν γυναῖκα, τῇ οὔνομα εἶναι Ἀργείην· θυγατέρα δὲ αὐτὴν λέγουσι εἶναι Αὐτεσίωνος τοῦ Τεισαμενοῦ τοῦ Θερσάνδρου τοῦ Πολυνείκεος· ταύτην δὴ τεκεῖν δίδυμα, ἐπιδόντα δὲ τὸν Ἀριστόδημον τὰ τέκνα νούσῳ τελευτᾶν.


[6.52.3] Λακεδαιμονίους δὲ τοὺς τότε ἐόντας βουλεῦσαι κατὰ νόμον βασιλέα τῶν παίδων τὸν πρεσβύτερον ποιήσασθαι· οὐκ ὦν δή σφεας ἔχειν ὁκότερον ἕλωνται, ὥστε καὶ ὁμοίων καὶ ἴσων ἐόντων· οὐ δυναμένους δὲ γνῶναι, ἢ καὶ πρὸ τούτου, ἐπειρωτᾶν τὴν τεκοῦσαν.



[6.52.4] τὴν δὲ οὐδὲ αὐτὴν φάναι διαγινώσκειν· εἰδυῖαν μὲν καὶ τὸ κάρτα λέγειν ταῦτα, βουλομένην δὲ εἴ κως ἀμφότεροι γενοίατο βασιλέες. τοὺς ὦν δὴ Λακεδαιμονίους ἀπορέειν, ἀπορέοντας δὲ πέμπειν ἐς Δελφοὺς ἐπειρησομένους ὅ τι χρήσωνται τῷ πρήγματι.


[6.52.5] τὴν δὲ Πυθίην κελεύειν σφέας ἀμφότερα τὰ παιδία ἡγήσασθαι βασιλέας, τιμᾶν δὲ μᾶλλον τὸν γεραίτερον. τὴν μὲν δὴ Πυθίην ταῦτά σφι ἀνελεῖν, τοῖσι δὲ Λακεδαιμονίοισι ἀπορέουσι οὐδὲν ἧσσον ὅκως ἐξεύρωσι αὐτῶν τὸν πρεσβύτερον, ὑποθέσθαι ἄνδρα Μεσσήνιον τῷ οὔνομα εἶναι Πανίτην·


[6.52.6] ὑποθέσθαι δὲ τοῦτον τὸν Πανίτην τάδε τοῖσι Λακεδαιμονίοισι, φυλάξαι τὴν γειναμένην ὁκότερον τῶν παιδίων πρότερον λούει καὶ σιτίζει· καὶ ἢν μὲν κατὰ ταὐτὰ φαίνηται ἀεὶ ποιεῦσα, τοὺς δὲ πᾶν ἕξειν ὅσον τι καὶ δίζηνται καὶ θέλουσι ἐξευρεῖν, ἢν δὲ πλανᾶται καὶ ἐκείνη ἐναλλὰξ ποιεῦσα, δῆλά σφι ἔσεσθαι ὡς οὐδὲ ἐκείνη πλέον οὐδὲν οἶδε, ἐπ᾽ ἄλλην τε τραπέσθαι σφέας ὁδόν.



[6.52.7] ἐνθαῦτα δὴ τοὺς Σπαρτιήτας κατὰ τὰς τοῦ Μεσσηνίου ὑποθήκας φυλάξαντας τὴν μητέρα τῶν Ἀριστοδήμου παίδων λαβεῖν κατὰ ταὐτὰ τιμῶσαν τὸν πρότερον καὶ σίτοισι καὶ λουτροῖσι, οὐκ εἰδυῖαν τῶν εἵνεκεν ἐφυλάσσετο. λαβόντας δὲ τὸ παιδίον τὸ τιμώμενον πρὸς τῆς γειναμένης ὡς ἐὸν πρότερον τρέφειν ἐν τῷ δημοσίῳ· καί οἱ οὔνομα τεθῆναι Εὐρυσθένεα, τῷ δὲ Προκλέα.



[6.52.8] τούτους ἀνδρωθέντας αὐτούς τε ἀδελφεοὺς ἐόντας λέγουσι διαφόρους εἶναι τὸν πάντα χρόνον τῆς ζόης ἀλλήλοισι, καὶ τοὺς ἀπὸ τούτων γενομένους ὡσαύτως διατελέειν.

[6.53.1] ταῦτα μὲν Λακεδαιμόνιοι λέγουσι μοῦνοι Ἑλλήνων, τάδε δὲ κατὰ τὰ λεγόμενα ὑπ᾽ Ἑλλήνων ἐγὼ γράφω, τούτους γὰρ δὴ τοὺς Δωριέων βασιλέας μέχρι μὲν δὴ Περσέος τοῦ Δανάης, τοῦ θεοῦ ἀπεόντος, καταλεγομένους ὀρθῶς ὑπ᾽ Ἑλλήνων καὶ ἀποδεικνυμένους ὡς εἰσὶ Ἕλληνες· ἤδη γὰρ τηνικαῦτα ἐς Ἕλληνας οὗτοι ἐτέλεον.



[6.53.2] ἔλεξα δὲ μέχρι Περσέος τοῦδε εἵνεκα, ἀλλ᾽ οὐκ ἀνέκαθεν ἔτι ἔλαβον, ὅτι οὐκ ἔπεστι ἐπωνυμίη Περσέϊ οὐδεμία πατρὸς θνητοῦ, ὥσπερ Ἡρακλέϊ Ἀμφιτρύων· ἤδη ὦν ὀρθῷ λόγῳ χρεωμένῳ μέχρι Περσέος [ὀρθῶς] εἴρηταί μοι· ἀπὸ δὲ Δανάης τῆς Ἀκρισίου καταλέγοντι τοὺς ἄνω αἰεὶ πατέρας αὐτῶν φαινοίατο ἂν ἐόντες οἱ τῶν Δωριέων ἡγεμόνες Αἰγύπτιοι ἰθαγενέες.




[6.54.1] ταῦτα μέν νυν κατὰ τὰ Ἕλληνες λέγουσι γεγενεηλόγηται, ὡς δὲ ὁ παρὰ Περσέων λόγος λέγεται, αὐτὸς ὁ Περσεύς, ἐὼν Ἀσσύριος, ἐγένετο Ἕλλην, ἀλλ᾽ οὐκ οἱ Περσέος πρόγονοι· τοὺς δὲ Ἀκρισίου γε πατέρας ὁμολογέοντας κατ᾽ οἰκηιότητα Περσέϊ οὐδέν, τούτους δὲ εἶναι, κατά περ Ἕλληνες λέγουσι, Αἰγυπτίους.


[6.55.1] καὶ ταῦτα μέν νυν περὶ τούτων εἰρήσθω· ὅ τι δέ, ἐόντες Αἰγύπτιοι, καὶ ὅ τι ἀποδεξάμενοι ἔλαβον τὰς Δωριέων βασιληίας, ἄλλοισι γὰρ περὶ αὐτῶν εἴρηται, ἐάσομεν αὐτά· τὰ δὲ ἄλλοι οὐ κατελάβοντο, τούτων μνήμην ποιήσομαι.


[6.56.1] Γέρεά τε δὴ τάδε τοῖσι βασιλεῦσι Σπαρτιῆται δεδώκασι· ἱρωσύνας δύο, Διός τε Λακεδαίμονος καὶ Διὸς Οὐρανίου, καὶ πόλεμόν γ᾽ ἐκφέρειν ἐπ᾽ ἣν ἂν βούλωνται χώρην, τούτου δὲ μηδένα εἶναι Σπαρτιητέων διακωλυτήν, εἰ δὲ μή, αὐτὸν ἐν τῷ ἄγεϊ ἐνέχεσθαι· στρατευομένων δὲ πρώτους ἰέναι τοὺς βασιλέας, ὑστάτους δὲ ἀπιέναι· ἑκατὸν δὲ ἄνδρας λογάδας ἐπὶ στρατιῆς φυλάσσειν αὐτούς· προβάτοισι δὲ χρᾶσθαι ἐν τῇσι ἐξοδηίῃσι ὁκόσοισι ἂν ὦν ἐθέλωσι, τῶν δὲ θυομένων ἁπάντων τὰ δέρματά τε καὶ τὰ νῶτα λαμβάνειν σφέας.



[6.57.1] ταῦτα μὲν τὰ ἐμπολέμια, τὰ δὲ ἄλλα τὰ εἰρηναῖα κατὰ τάδε σφι δέδοται· ἢν θυσίη τις δημοτελὴς ποιῆται, πρώτους ἐπὶ τὸ δεῖπνον ἵζειν τοὺς βασιλέας καὶ ἀπὸ τούτων πρώτων ἄρχεσθαι, διπλήσια νέμοντας ἑκατέρῳ τὰ πάντα ἢ τοῖσι ἄλλοισι δαιτυμόνεσι· καὶ σπονδαρχίας εἶναι τούτων καὶ τῶν τυθέντων τὰ δέρματα.



[6.57.2] νεομηνίας δὲ πάσας καὶ ἑβδόμας ἱσταμένου τοῦ μηνὸς δίδοσθαι ἐκ τοῦ δημοσίου ἱρήιον τέλεον ἑκατέρῳ ἐς Ἀπόλλωνος καὶ μέδιμνον ἀλφίτων καὶ οἴνου τετάρτην Λακωνικήν, καὶ ἐν τοῖσι ἀγῶσι πᾶσι προεδρίας ἐξαιρέτους. καὶ προξείνους ἀποδεικνύναι τούτοισι προσκεῖσθαι τοὺς ἂν ἐθέλωσι τῶν ἀστῶν καὶ Πυθίους αἱρέεσθαι δύο ἑκάτερον· οἱ δὲ Πύθιοί εἰσι θεοπρόποι ἐς Δελφούς, σιτεόμενοι μετὰ τῶν βασιλέων τὰ δημόσια.



[6.57.3] μὴ ἐλθοῦσι δὲ τοῖσι βασιλεῦσι ἐπὶ τὸ δεῖπνον ἀποπέμπεσθαί σφι ἐς τὰ οἰκία ἀλφίτων τε δύο χοίνικας ἑκατέρῳ καὶ οἴνου κοτύλην, παρεοῦσι δὲ διπλήσια πάντα δίδοσθαι· τὠυτὸ δὲ τοῦτο καὶ πρὸς ἰδιωτέων κληθέντας ἐπὶ δεῖπνον τιμᾶσθαι.

[6.57.4] τὰς δὲ μαντηίας τὰς γινομένας τούτους φυλάσσειν, συνειδέναι δὲ καὶ τοὺς Πυθίους. δικάζειν δὲ μούνους τοὺς βασιλέας τοσάδε μοῦνα· πατρούχου τε παρθένου πέρι, ἐς τὸν ἱκνέεται ἔχειν, ἢν μή περ ὁ πατὴρ αὐτὴν ἐγγυήσῃ, καὶ ὁδῶν δημοσιέων πέρι.



[6.57.5] καὶ ἤν τις θετὸν παῖδα ποιέεσθαι ἐθέλῃ, βασιλέων ἐναντίον ποιέεσθαι. καὶ παρίζειν βουλεύουσι τοῖσι γέρουσι, ἐοῦσι δυῶν δέουσι τριήκοντα· ἢν δὲ μὴ ἔλθωσι, τοὺς μάλιστά σφι τῶν γερόντων προσήκοντας ἔχειν τὰ τῶν βασιλέων γέρεα, δύο ψήφους τιθεμένους, τρίτην δὲ τὴν ἑωυτῶν.


[6.58.1] ταῦτα μὲν ζῶσι τοῖσι βασιλεῦσι δέδοται ἐκ τοῦ κοινοῦ τῶν Σπαρτιητέων, ἀποθανοῦσι δὲ τάδε· ἱππέες περιαγγέλλουσι τὸ γεγονὸς κατὰ πᾶσαν τὴν Λακωνικήν, κατὰ δὲ τὴν πόλιν γυναῖκες περιιοῦσαι λέβητας κροτέουσι. ἐπεὰν ὦν τοῦτο γένηται τοιοῦτον, ἀνάγκη ἐξ οἰκίης ἑκάστης ἐλευθέρους δύο καταμιαίνεσθαι, ἄνδρα τε καὶ γυναῖκα· μὴ ποιήσασι δὲ τοῦτο ζημίαι μεγάλαι ἐπικέαται.




[6.58.2] νόμος δὲ τοῖσι Λακεδαιμονίοισι κατὰ τῶν βασιλέων τοὺς θανάτους ἐστὶ ὡυτὸς καὶ τοῖσι βαρβάροισι τοῖσι ἐν τῇ Ἀσίῃ· τῶν γὰρ ὦν βαρβάρων οἱ πλεῦνες τὠυτῷ νόμῳ χρέωνται κατὰ τοὺς θανάτους τῶν βασιλέων. ἐπεὰν γὰρ ἀποθάνῃ βασιλεὺς Λακεδαιμονίων, ἐκ πάσης δεῖ Λακεδαίμονος, χωρὶς Σπαρτιητέων, ἀριθμῷ τῶν περιοίκων ἀναγκαστοὺς ἐς τὸ κῆδος ἰέναι·

[6.58.3] τούτων ὦν καὶ τῶν εἱλωτέων καὶ αὐτῶν Σπαρτιητέων ἐπεὰν συλλεχθέωσι ἐς τὠυτὸ πολλαὶ χιλιάδες, σύμμιγα τῇσι γυναιξὶ κόπτονταί τε τὰ μέτωπα προθύμως καὶ οἰμωγῇ διαχρέωνται ἀπλέτῳ, φάμενοι τὸν ὕστατον αἰεὶ ἀπογενόμενον τῶν βασιλέων, τοῦτον δὴ γενέσθαι ἄριστον. ὃς δ᾽ ἂν ἐν πολέμῳ τῶν βασιλέων ἀποθάνῃ, τούτῳ δὲ εἴδωλον σκευάσαντες ἐν κλίνῃ εὖ ἐστρωμένῃ ἐκφέρουσι. ἐπεὰν δὲ θάψωσι, ἀγορὴ δέκα ἡμερέων οὐκ ἵσταταί σφι οὐδ᾽ ἀρχαιρεσίη συνίζει, ἀλλὰ πενθέουσι ταύτας τὰς ἡμέρας.




[6.59.1] συμφέρονται δὲ ἄλλο [οὗτοι] τόδε τοῖσι Πέρσῃσι· ἐπεὰν ἀποθανόντος τοῦ βασιλέος ἄλλος ἐνίστηται βασιλεύς, οὗτος ὁ ἐσιὼν ἐλευθεροῖ ὅστις τι Σπαρτιητέων τῷ βασιλέϊ ἢ τῷ δημοσίῳ ὤφειλε. ἐν δ᾽ αὖ Πέρσῃσι ὁ κατιστάμενος βασιλεὺς τὸν προοφειλόμενον φόρον μετίει τῇσι πόλισι πάσῃσι.



[6.60.1] συμφέρονται δὲ καὶ τάδε Αἰγυπτίοισι Λακεδαιμόνιοι· οἱ κήρυκες αὐτῶν καὶ αὐληταὶ καὶ μάγειροι ἐκδέκονται τὰς πατρωίας τέχνας, καὶ αὐλητής τε αὐλητέω γίνεται καὶ μάγειρος μαγείρου καὶ κῆρυξ κήρυκος· οὐ κατὰ λαμπροφωνίην ἐπιτιθέμενοι ἄλλοι σφέας παρακληίουσι, ἀλλὰ κατὰ τὰ πάτρια ἐπιτελέουσι. ταῦτα μὲν δὴ οὕτω γίνεται.


[6.61.1] Τότε δὲ τὸν Κλεομένεα ἐόντα ἐν τῇ Αἰγίνῃ καὶ κοινὰ τῇ Ἑλλάδι ἀγαθὰ προεργαζόμενον ὁ Δημάρητος διέβαλε, οὐκ Αἰγινητέων οὕτω κηδόμενος ὡς φθόνῳ καὶ ἄγῃ χρεώμενος. Κλεομένης δὲ νοστήσας ἀπ᾽ Αἰγίνης ἐβούλευε τὸν Δημάρητον παῦσαι τῆς βασιληίης, διὰ πρῆγμα τοιόνδε ἐπίβασιν ἐς αὐτὸν ποιεύμενος· Ἀρίστωνι βασιλεύοντι ἐν Σπάρτῃ καὶ γήμαντι γυναῖκας δύο παῖδες οὐκ ἐγίνοντο.



[6.61.2] καὶ οὐ γὰρ συνεγινώσκετο αὐτὸς τούτων εἶναι αἴτιος, γαμέει τρίτην γυναῖκα· ὧδε δὲ γαμέει. ἦν οἱ φίλος τῶν Σπαρτιητέων ἀνήρ, τῷ προσέκειτο τῶν ἀστῶν μάλιστα ὁ Ἀρίστων. τούτῳ τῷ ἀνδρὶ ἐτύγχανε ἐοῦσα γυνὴ καλλίστη μακρῷ τῶν ἐν Σπάρτῃ γυναικῶν, καὶ ταῦτα μέντοι καλλίστη ἐξ αἰσχίστης γενομένη.


[6.61.3] ἐοῦσαν γάρ μιν τὸ εἶδος φλαύρην ἡ τροφὸς αὐτῆς, οἷα ἀνθρώπων τε ὀλβίων θυγατέρα καὶ δυσειδέα ἐοῦσαν, πρὸς δὲ καὶ ὁρῶσα τοὺς γονέας συμφορὴν τὸ εἶδος αὐτῆς ποιευμένους, ταῦτα ἕκαστα μαθοῦσα ἐπιφράζεται τοιάδε· ἐφόρεε αὐτὴν ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην ἐς τὸ τῆς Ἑλένης ἱρόν· τὸ δ᾽ ἐστὶ ἐν τῇ Θεράπνῃ καλεομένῃ, ὕπερθε τοῦ Φοιβηίου ἱροῦ· ὅκως δὲ ἐνείκειε ἡ τροφός, πρός τε τὤγαλμα ἵστα καὶ ἐλίσσετο τὴν θεὸν ἀπαλλάξαι τῆς δυσμορφίης τὸ παιδίον.


[6.61.4] καὶ δή κοτε ἀπιούσῃ ἐκ τοῦ ἱροῦ τῇ τροφῷ γυναῖκα λέγεται ἐπιφανῆναι, ἐπιφανεῖσαν δὲ ἐπειρέσθαι μιν ὅ τι φέρει ἐν τῇ ἀγκάλῃ, καὶ τὴν φράσαι ὡς παιδίον φορέει· τὴν δὲ κελεῦσαί οἱ δέξαι, τὴν δὲ οὐ φάναι· ἀπειρῆσθαι γάρ οἱ ἐκ τῶν γειναμένων μηδενὶ ἐπιδεικνύναι. τὴν δὲ πάντως ἑωυτῇ κελεύειν ἐπιδέξαι.



[6.61.5] ὁρῶσαν δὲ τὴν γυναῖκα περὶ πολλοῦ ποιευμένην ἰδέσθαι, οὕτω δὴ τὴν τροφὸν δεῖξαι τὸ παιδίον· τὴν δὲ καταψῶσαν τοῦ παιδίου τὴν κεφαλὴν εἶπαι ὡς καλλιστεύσει πασέων τῶν ἐν Σπάρτῃ γυναικῶν. ἀπὸ μὲν δὴ ταύτης τῆς ἡμέρης μεταπεσεῖν τὸ εἶδος· γαμέει δέ [δή] μιν ἐς γάμου ὥρην ἀπικομένην Ἄγητος ὁ Ἀλκείδεω, οὗτος δὴ ὁ τοῦ Ἀρίστωνος φίλος.


[6.62.1] τὸν δὲ Ἀρίστωνα ἔκνιζε ἄρα τῆς γυναικὸς ταύτης ἔρως· μηχανᾶται δὴ τοιάδε· αὐτός τε τῷ ἑταίρῳ, τοῦ ἦν ἡ γυνὴ αὕτη, ὑποδέκεται δωτίνην δώσειν τῶν ἑωυτοῦ πάντων ἕν, τὸ ἂν αὐτὸς ἐκεῖνος ἕληται, καὶ τὸν ἑταῖρον ἑωυτῷ ἐκέλευε ὡσαύτως τὴν ὁμοίην διδόναι. ὁ δὲ οὐδὲν φοβηθεὶς ἀμφὶ τῇ γυναικί, ὁρέων ἐοῦσαν καὶ Ἀρίστωνι γυναῖκα, καταινέει ταῦτα· ἐπὶ τούτοισι δὲ ὅρκους ἐπήλασαν.



[6.62.2] μετὰ δὲ αὐτός τε ὁ Ἀρίστων ἔδωκε τοῦτο, ὅ τι δὴ ἦν, τὸ εἵλετο τῶν κειμηλίων τῶν Ἀρίστωνος ὁ Ἄγητος, καὶ αὐτὸς τὴν ὁμοίην ζητέων φέρεσθαι παρ᾽ ἐκείνου, ἐνθαῦτα δὴ τοῦ ἑταίρου τὴν γυναῖκα ἐπειρᾶτο ἀπάγεσθαι. ὁ δὲ πλὴν τούτου μούνου τὰ ἄλλα ἔφη καταινέσαι· ἀναγκαζόμενος μέντοι τῷ τε ὅρκῳ καὶ τῆς ἀπάτης τῇ παραγωγῇ ἀπίει ἀπάγεσθαι.



[6.63.1] οὕτω μὲν δὴ τὴν τρίτην ἐσηγάγετο γυναῖκα ὁ Ἀρίστων, τὴν δευτέρην ἀποπεμψάμενος. ἐν δέ οἱ χρόνῳ ἐλάσσονι καὶ οὐ πληρώσασα τοὺς δέκα μῆνας ἡ γυνὴ αὕτη τίκτει τοῦτον δὴ τὸν Δημάρητον.

[6.63.2] καί τίς οἱ τῶν οἰκετέων ἐν θώκῳ κατημένῳ μετὰ τῶν ἐφόρων ἐξαγγέλλει ὥς οἱ παῖς γέγονε. ὁ δὲ ἐπιστάμενός τε τὸν χρόνον τῷ ἠγάγετο τὴν γυναῖκα καὶ ἐπὶ δακτύλων συμβαλλόμενος τοὺς μῆνας εἶπε ἀπομόσας· Οὐκ ἂν ἐμὸς εἴη. τοῦτο ἤκουσαν μὲν οἱ ἔφοροι, πρῆγμα μέντοι οὐδὲν ἐποιήσαντο τὸ παραυτίκα. ὁ δὲ παῖς ηὔξετο, καὶ τῷ Ἀρίστωνι τὸ εἰρημένον μετέμελε· παῖδα γὰρ τὸν Δημάρητον ἐς τὰ μάλιστά οἱ ἐνόμισε εἶναι.


[6.63.3] Δημάρητον δὲ οὔνομα ἔθετο αὐτῷ διὰ τόδε· πρότερον τούτων πανδημεὶ Σπαρτιῆται Ἀρίστωνι, ὡς ἀνδρὶ εὐδοκιμέοντι διὰ πάντων δὴ τῶν βασιλέων τῶν ἐν Σπάρτῃ γενομένων, ἀρὴν ἐποιήσαντο παῖδα γενέσθαι· διὰ τοῦτο μέν οἱ τὸ οὔνομα Δημάρητος ἐτέθη.


[6.64.1] χρόνου δὲ προϊόντος Ἀρίστων μὲν ἀπέθανε, Δημάρητος δὲ ἔσχε τὴν βασιληίην. ἔδεε δέ, ὡς οἶκε, ἀνάπυστα γενόμενα ταῦτα καταπαῦσαι Δημάρητον τῆς βασιληίης, †διὰ τὸ† Κλεομένεϊ διεβλήθη μεγάλως πρότερόν τε ὁ Δημάρητος ἀπαγαγὼν τὴν στρατιὴν ἐξ Ἐλευσῖνος καὶ δὴ καὶ τότε ἐπ᾽ Αἰγινητέων τοὺς μηδίσαντας διαβάντος Κλεομένεος.



[6.65.1] ὁρμηθεὶς ὦν ἀποτίνυσθαι ὁ Κλεομένης συντίθεται Λευτυχίδῃ τῷ Μενάρεος τοῦ Ἄγιος, ἐόντι οἰκίης τῆς αὐτῆς Δημαρήτῳ, ἐπ᾽ ᾧ τε, ἢν αὐτὸν καταστήσῃ βασιλέα ἀντὶ Δημαρήτου, ἕψεταί οἱ ἐπ᾽ Αἰγινήτας.



[6.65.2] ὁ δὲ Λευτυχίδης ἦν ἐχθρὸς τῷ Δημαρήτῳ μάλιστα γεγονὼς διὰ πρῆγμα τοιόνδε· ἁρμοσαμένου Λευτυχίδεω Πέρκαλον τὴν Χίλωνος τοῦ Δημαρμένου θυγατέρα ὁ Δημάρητος ἐπιβουλεύσας ἀποστερέει Λευτυχίδεα τοῦ γάμου, φθάσας αὐτὸς τὴν Πέρκαλον ἁρπάσας καὶ σχὼν γυναῖκα.


[6.65.3] κατὰ τοῦτο μὲν τῷ Λευτυχίδῃ ἡ ἔχθρη ἡ ἐς τὸν Δημάρητον ἐγεγόνεε, τότε δὲ ἐκ τῆς Κλεομένεος προθυμίης ὁ Λευτυχίδης κατόμνυται Δημαρήτῳ, φὰς αὐτὸν οὐκ ἱκνεομένως βασιλεύειν Σπαρτιητέων, οὐκ ἐόντα παῖδα Ἀρίστωνος. μετὰ δὲ τὴν κατωμοσίην ἐδίωκε ἀνασῴζων ἐκεῖνο τὸ ἔπος, τὸ εἶπε Ἀρίστων τότε ὅτε οἱ ἐξήγγειλε ὁ οἰκέτης παῖδα γεγονέναι, ὁ δὲ συμβαλλόμενος τοὺς μῆνας ἀπώμοσε, φὰς οὐκ ἑωυτοῦ μιν εἶναι.



[6.65.4] τούτου δὴ ἐπιβατεύων τοῦ ῥήματος ὁ Λευτυχίδης ἀπέφαινε τὸν Δημάρητον οὔτε ἐξ Ἀρίστωνος γεγονότα οὔτε ἱκνευμένως βασιλεύοντα Σπάρτης, τοὺς ἐφόρους μάρτυρας παρεχόμενος κείνους οἳ τότε ἐτύγχανον πάρεδροί τε ἐόντες καὶ ἀκούσαντες ταῦτα Ἀρίστωνος.


[6.66.1] τέλος δὲ ἐόντων περὶ αὐτῶν νεικέων ἔδοξε Σπαρτιήτῃσι ἐπειρέσθαι τὸ χρηστήριον τὸ ἐν Δελφοῖσι εἰ Ἀρίστωνος εἴη παῖς ὁ Δημάρητος.

[6.66.2] ἀνοίστου δὲ γενομένου ἐκ προνοίης τῆς Κλεομένεος ἐς τὴν Πυθίην, ἐνθαῦτα προσποιέεται Κλεομένης Κόβωνα τὸν Ἀριστοφάντου, ἄνδρα ἐν Δελφοῖσι δυναστεύοντα μέγιστον, ὁ δὲ Κόβων Περίαλλαν τὴν πρόμαντιν ἀναπείθει τὰ Κλεομένης ἐβούλετο λέγεσθαι λέγειν.


[6.66.3] οὕτω δὴ ἡ Πυθίη ἐπειρωτώντων τῶν θεοπρόπων ἔκρινε μὴ Ἀρίστωνος εἶναι Δημάρητον παῖδα. ὑστέρῳ μέντοι χρόνῳ ἀνάπυστα ἐγένετο ταῦτα καὶ Κόβων τε ἔφυγε ἐκ Δελφῶν καὶ Περίαλλος ἡ πρόμαντις ἐπαύσθη τῆς τιμῆς.



[6.67.1] κατὰ μὲν δὴ Δημαρήτου τὴν κατάπαυσιν τῆς βασιληίης οὕτω ἐγένετο, ἔφυγε δὲ Δημάρητος ἐκ Σπάρτης ἐς Μήδους ἐκ τοιοῦδε ὀνείδεος· μετὰ τῆς βασιληίης τὴν κατάπαυσιν ὁ Δημάρητος ἦρχε αἱρεθεὶς ἀρχήν.


[6.67.2] ἦσαν μὲν δὴ γυμνοπαιδίαι, θεωμένου δὲ τοῦ Δημαρήτου ὁ Λευτυχίδης, γεγονὼς ἤδη [αὐτὸς] βασιλεὺς ἀντ᾽ ἐκείνου, πέμψας τὸν θεράποντα ἐπὶ γέλωτί τε καὶ λάσθῃ εἰρώτα τὸν Δημάρητον ὁκοῖόν τι εἴη τὸ ἄρχειν μετὰ τὸ βασιλεύειν.


[6.67.3] ὁ δὲ ἀλγήσας τῷ ἐπειρωτήματι εἶπε φὰς αὐτὸς μὲν ἀμφοτέρων ἤδη πεπειρῆσθαι, κεῖνον δὲ οὔ, τὴν μέντοι ἐπειρώτησιν ταύτην ἄρξειν Λακεδαιμονίοισι ἢ μυρίης κακότητος ἢ μυρίης εὐδαιμονίης. ταῦτα δὲ εἴπας καὶ κατακαλυψάμενος ἤιε ἐκ τοῦ θεήτρου ἐς τὰ ἑωυτοῦ οἰκία, αὐτίκα δὲ παρασκευασάμενος ἔθυε τῷ Διὶ βοῦν, θύσας δὲ τὴν μητέρα ἐκάλεσε.



[6.68.1] ἀπικομένῃ δὲ τῇ μητρὶ ἐσθεὶς ἐς τὰς χεῖράς οἱ τῶν σπλάγχνων κατικέτευε, λέγων τοιάδε· Ὦ μῆτερ, θεῶν σε τῶν τε ἄλλων καταπτόμενος ἱκετεύω καὶ τοῦ ἑρκείου Διὸς τοῦδε, φράσαι μοι τὴν ἀληθείην, τίς μευ ἐστὶ πατὴρ ὀρθῷ λόγῳ.



[6.68.2] Λευτυχίδης μὲν γὰρ ἔφη ἐν τοῖσι νείκεσι λέγων κυέουσάν σε ἐκ τοῦ προτέρου ἀνδρὸς οὕτω ἐλθεῖν παρὰ Ἀρίστωνα, οἱ δὲ καὶ τὸν ματαιότερον λόγον λέγοντες φασί σε ἐλθεῖν παρὰ τῶν οἰκετέων τὸν ὀνοφορβόν, καὶ ἐμὲ ἐκείνου εἶναι παῖδα.


[6.68.3] ἐγώ σε ὦν μετέρχομαι τῶν θεῶν εἰπεῖν τὠληθές· οὔτε γάρ, εἰ [περ] πεποίηκάς τι τῶν λεγομένων, μούνη δὴ πεποίηκας, μετὰ πολλέων δέ· ὅ τε λόγος πολλὸς ἐν Σπάρτῃ ὡς Ἀρίστωνι σπέρμα παιδοποιὸν οὐκ ἐνῆν· τεκεῖν γὰρ ἄν οἱ καὶ τὰς προτέρας γυναῖκας.


[6.69.1] ὁ μὲν δὴ τοιαῦτα ἔλεγε, ἡ δὲ ἀμείβετο τοισίδε· Ὦ παῖ, ἐπείτε με λιτῇσι μετέρχεαι εἰπεῖν τὴν ἀληθείην, πᾶν ἐς σὲ κατειρήσεται τὠληθές. ὥς με ἠγάγετο Ἀρίστων ἐς ἑωυτοῦ, νυκτὶ τρίτῃ ἀπὸ τῆς πρώτης ἦλθέ μοι φάσμα εἰδόμενον Ἀρίστωνι, συνευνηθὲν δὲ τοὺς στεφάνους τοὺς εἶχε ἐμοὶ περιετίθει.



[6.69.2] καὶ τὸ μὲν οἰχώκεε, ἧκε δὲ μετὰ ταῦτα ὁ Ἀρίστων. ὣς δέ με εἶδε ἔχουσαν στεφάνους, εἰρώτα τίς εἴη ὅ μοι δούς· ἐγὼ δὲ ἐφάμην ἐκεῖνον· ὁ δὲ οὐκ ὑπεδέκετο· ἐγὼ δὲ κατωμνύμην, φαμένη αὐτὸν οὐ καλῶς ποιέειν ἀπαρνεόμενον· ὀλίγῳ γάρ τι πρότερον ἐλθόντα καὶ συνευνηθέντα δοῦναί μοι τοὺς στεφάνους.


[6.69.3] ὁρέων δέ με κατομνυμένην ὁ Ἀρίστων ἔμαθε ὡς θεῖον εἴη τὸ πρῆγμα. καὶ τοῦτο μὲν οἱ στέφανοι ἐφάνησαν ἐόντες ἐκ τοῦ ἡρωίου τοῦ παρὰ τῇσι θύρῃσι τῇσι αὐλείῃσι ἱδρυμένου, τὸ καλέουσι Ἀστραβάκου, τοῦτο δὲ οἱ μάντιες τὸν αὐτὸν τοῦτον ἥρωα ἀναίρεον εἶναι.



[6.69.4] οὕτω, ὦ παῖ, ἔχεις πᾶν ὅσον τι καὶ βούλεαι πυθέσθαι. ἢ γὰρ ἐκ τοῦ ἥρωος τούτου γέγονας, καί τοι πατήρ ἐστι Ἀστράβακος ὁ ἥρως, ἢ Ἀρίστων· ἐν γάρ σε τῇ νυκτὶ ταύτῃ ἀναιρέομαι. τῇ δέ σευ μάλιστα κατάπτονται οἱ ἐχθροί, λέγοντες ὡς αὐτὸς ὁ Ἀρίστων, ὅτε αὐτῷ σὺ ἠγγέλθης γεγενημένος, πολλῶν ἀκουόντων οὐ φήσειέ σε ἑωυτοῦ εἶναι (τὸν χρόνον γάρ [τοὺς δέκα μῆνας] οὐδέκω ἐξήκειν), ἀϊδρείῃ τῶν τοιούτων κεῖνος τοῦτο ἀπέρριψε τὸ ἔπος.



[6.69.5] τίκτουσι γὰρ γυναῖκες καὶ ἐννεάμηνα καὶ ἑπτάμηνα, καὶ οὐ πᾶσαι δέκα μῆνας ἐκτελέσασαι· ἐγὼ δὲ σέ, ὦ παῖ, ἑπτάμηνον ἔτεκον. ἔγνω δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀρίστων οὐ μετὰ πολλὸν χρόνον ὡς ἀγνοίῃ τὸ ἔπος ἐκβάλοι τοῦτο. λόγους δὲ ἄλλους περὶ γενέσιος τῆς σεωυτοῦ μὴ δέκεο· τὰ γὰρ ἀληθέστατα πάντα ἀκήκοας. ἐκ δὲ ὀνοφορβῶν αὐτῷ τε Λευτυχίδῃ καὶ τοῖσι ταῦτα λέγουσι τίκτοιεν αἱ γυναῖκες παῖδας.



[6.70.1] ἡ μὲν δὴ ταῦτα ἔλεγε, ὁ δὲ πυθόμενός τε τὰ ἐβούλετο καὶ ἐπόδια λαβὼν ἐπορεύετο ἐς Ἦλιν, τῷ λόγῳ φὰς ὡς ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ πορεύεται. Λακεδαιμόνιοι δὲ ὑποτοπηθέντες Δημάρητον δρησμῷ ἐπιχειρέειν ἐδίωκον.



[6.70.2] καί κως ἔφθη ἐς Ζάκυνθον διαβὰς ὁ Δημάρητος ἐκ τῆς Ἤλιδος· ἐπιδιαβάντες δὲ οἱ Λακεδαιμόνιοι αὐτοῦ τε ἅπτονται καὶ τοὺς θεράποντας αὐτὸν ἀπαιρέονται. μετὰ δέ, οὐ γὰρ ἐξεδίδοσαν αὐτὸν οἱ Ζακύνθιοι, ἐνθεῦτεν διαβαίνει ἐς τὴν Ἀσίην παρὰ βασιλέα Δαρεῖον. ὁ δὲ ὑπεδέξατό τε αὐτὸν μεγαλωστὶ καὶ γῆν τε καὶ πόλιας ἔδωκε.


[6.70.3] οὕτω ἀπίκετο ἐς τὴν Ἀσίην Δημάρητος καὶ τοιαύτῃ χρησάμενος τύχῃ, ἄλλα τε Λακεδαιμονίοισι συχνὰ ἔργοισί τε καὶ γνώμῃσι ἀπολαμπρυνθείς, ἐν δὲ δὴ καὶ Ὀλυμπιάδα σφι ἀνελόμενος τεθρίππῳ προσέβαλε, μοῦνος τοῦτο πάντων δὴ τῶν γενομένων βασιλέων ἐν Σπάρτῃ ποιήσας.



[6.71.1] Λευτυχίδης δὲ ὁ Μενάρεος Δημαρήτου καταπαυσθέντος διεδέξατο τὴν βασιληίην, καί οἱ γίνεται παῖς Ζευξίδημος, τὸν δὴ Κυνίσκον μετεξέτεροι Σπαρτιητέων ἐκάλεον. οὗτος ὁ Ζευξίδημος οὐκ ἐβασίλευσε Σπάρτης· πρὸ Λευτυχίδεω γὰρ τελευτᾷ, λιπὼν παῖδα Ἀρχίδημον.


[6.71.2] Λευτυχίδης δὲ στερηθεὶς Ζευξιδήμου γαμέει δευτέρην γυναῖκα Εὐρυδάμην, ἐοῦσαν [τὴν] Μενίου [μὲν] ἀδελφεήν, Διακτορίδεω δὲ θυγατέρα, ἐκ τῆς οἱ ἔρσεν μὲν γίνεται οὐδέν, θυγάτηρ δὲ Λαμπιτώ, τὴν Ἀρχίδημος ὁ Ζευξιδήμου γαμέει δόντος αὐτῷ Λευτυχίδεω.


[6.72.1] οὐ μὲν οὐδὲ Λευτυχίδης κατεγήρα ἐν Σπάρτῃ, ἀλλὰ τίσιν τοιήνδε τινὰ Δημαρήτῳ ἐξέτεισε· ἐστρατήγησε Λακεδαιμονίοισι ἐς Θεσσαλίην, παρεὸν δέ οἱ πάντα ὑποχείρια ποιήσασθαι ἐδωροδόκησε ἀργύριον πολλόν.



[6.72.2] ἐπ᾽ αὐτοφώρῳ δὲ ἁλοὺς αὐτοῦ ἐν τῷ στρατοπέδῳ ἐπικατήμενος χειρίδι πλέῃ ἀργυρίου, ἔφυγε ἐκ Σπάρτης ὑπὸ δικαστήριον ὑπαχθείς, καὶ τὰ οἰκία οἱ κατεσκάφη· ἔφυγε δὲ ἐς Τεγέην καὶ ἐτελεύτησε ἐν ταύτῃ.


[6.73.1] ταῦτα μὲν δὴ ἐγένετο χρόνῳ ὕστερον· τότε δὲ ὡς τῷ Κλεομένεϊ ὠδώθη τὸ ἐς τὸν Δημάρητον πρῆγμα, αὐτίκα παραλαβὼν Λευτυχίδεα ἤιε ἐπὶ τοὺς Αἰγινήτας, δεινόν τινά σφι ἔγκοτον διὰ τὸν προπηλακισμὸν ἔχων.


[6.73.2] οὕτω δὴ οὔτε οἱ Αἰγινῆται, ἀμφοτέρων τῶν βασιλέων ἡκόντων ἐπ᾽ αὐτούς, ἐδικαίευν ἔτι ἀντιβαίνειν, ἐκεῖνοί τε ἐπιλεξάμενοι ἄνδρας δέκα Αἰγινητέων τοὺς πλείστου ἀξίους καὶ πλούτῳ καὶ γένεϊ ἦγον, καὶ ἄλλους καὶ δὴ καὶ Κριόν τε τὸν Πολυκρίτου καὶ Κάσαμβον τὸν Ἀριστοκράτεος, οἵ περ εἶχον μέγιστον κράτος· ἀγαγόντες δέ σφεας ἐς γῆν τὴν Ἀττικὴν παραθήκην κατατίθενται ἐς τοὺς ἐχθίστους Αἰγινήτῃσι Ἀθηναίους.



[6.74.1] Μετὰ δὲ ταῦτα Κλεομένεα ἐπάϊστον γενόμενον κακοτεχνήσαντα ἐς Δημάρητον δεῖμα ἔλαβε Σπαρτιητέων καὶ ὑπεξέσχε ἐς Θεσσαλίην. ἐνθεῦτεν δὲ ἀπικόμενος ἐς τὴν Ἀρκαδίην νεώτερα ἔπρησσε πρήγματα, συνιστὰς τοὺς Ἀρκάδας ἐπὶ τῇ Σπάρτῃ, ἄλλους τε ὅρκους προσάγων σφι ἦ μὲν ἕψεσθαί σφεας αὐτῷ τῇ ἂν ἐξηγῆται, καὶ δὴ καὶ ἐς Νώνακριν πόλιν πρόθυμος ἦν τῶν Ἀρκάδων τοὺς προεστεῶτας ἀγινέων ἐξορκοῦν τὸ Στυγὸς ὕδωρ.



[6.74.2] ἐν δὲ ταύτῃ τῇ πόλι λέγεται εἶναι ὑπ᾽ Ἀρκάδων τὸ Στυγὸς ὕδωρ, καὶ δὴ καὶ ἔστι τοιόνδε τι· ὕδωρ ὀλίγον φαινόμενον ἐκ πέτρης στάζει ἐς ἄγκος, τὸ δὲ ἄγκος αἱμασιῆς τις περιθέει κύκλος. ἡ δὲ Νώνακρις, ἐν τῇ ἡ πηγὴ αὕτη τυγχάνει ἐοῦσα, πόλις ἐστὶ τῆς Ἀρκαδίης πρὸς Φενεῷ.


[6.75.1] μαθόντες δὲ Κλεομένεα Λακεδαιμόνιοι ταῦτα πρήσσοντα κατῆγον αὐτὸν δείσαντες ἐπὶ τοῖσι αὐτοῖσι [ἐς Σπάρτην] τοῖσι καὶ πρότερον ἦρχε. κατελθόντα δὲ [αὐτὸν] αὐτίκα ὑπέλαβε μανίη νοῦσος, ἐόντα καὶ πρότερον ὑπομαργότερον· ὅκως γάρ τεῳ ἐντύχοι Σπαρτιητέων, ἐνέχραυε ἐς τὸ πρόσωπον τὸ σκῆπτρον.


[6.75.2] ποιέοντα δὲ αὐτὸν ταῦτα καὶ παραφρονήσαντα ἔδησαν οἱ προσήκοντες ἐν ξύλῳ· ὁ δὲ δεθεὶς τὸν φύλακον μουνωθέντα ἰδὼν τῶν ἄλλων αἰτέει μάχαιραν· οὐ βουλομένου δὲ τὰ πρῶτα [τοῦ φυλάκου] διδόναι ἀπείλεε τά μιν λυθεὶς ποιήσει, ἐς ὃ δείσας τὰς ἀπειλὰς ὁ φύλακος (ἦν γὰρ τῶν τις εἱλωτέων) διδοῖ οἱ μάχαιραν.



[6.75.3] Κλεομένης δὲ παραλαβὼν τὸν σίδηρον ἄρχετο ἐκ τῶν κνημέων ἑωυτὸν λωβώμενος· ἐπιτάμνων γὰρ κατὰ μῆκος τὰς σάρκας προέβαινε ἐκ τῶν κνημέων ἐς τοὺς μηρούς, ἐκ δὲ τῶν μηρῶν ἔς τε τὰ ἰσχία καὶ τὰς λαπάρας, ἐς ὃ ἐς τὴν γαστέρα ἀπίκετο καὶ ταύτην καταχορδεύων ἀπέθανε τρόπῳ τοιούτῳ, ὡς μὲν οἱ πολλοὶ λέγουσι Ἑλλήνων, ὅτι τὴν Πυθίην ἀνέγνωσε τὰ περὶ Δημαρήτου [γενόμενα] λέγειν, ὡς δὲ Ἀθηναῖοι [μοῦνοι] λέγουσι, διότι ἐς Ἐλευσῖνα ἐσβαλὼν ἔκειρε τὸ τέμενος τῶν θεῶν, ὡς δὲ Ἀργεῖοι, ὅτι ἐξ ἱροῦ αὐτῶν τοῦ Ἄργου Ἀργείων τοὺς καταφυγόντας ἐκ τῆς μάχης καταγινέων κατέκοπτε καὶ αὐτὸ τὸ ἄλσος ἐν ἀλογίῃ ἔχων ἐνέπρησε.



[6.76.1] Κλεομένεϊ γὰρ μαντευομένῳ ἐν Δελφοῖσι ἐχρήσθη Ἄργος αἱρήσειν. ἐπείτε δὲ Σπαρτιήτας ἄγων ἀπίκετο ἐπὶ ποταμὸν Ἐρασῖνον, ὃς λέγεται ῥέειν ἐκ τῆς Στυμφηλίδος λίμνης (τὴν γὰρ δὴ λίμνην ταύτην ἐς χάσμα ἀφανὲς ἐκδιδοῦσαν ἀναφαίνεσθαι ἐν Ἄργεϊ, τὸ ἐνθεῦτεν δὲ τὸ ὕδωρ ἤδη τοῦτο ὑπ᾽ Ἀργείων Ἐρασῖνον καλέεσθαι), ἀπικόμενος ὦν ὁ Κλεομένης ἐπὶ τὸν ποταμὸν τοῦτον ἐσφαγιάζετο αὐτῷ.




[6.76.2] καί οὐ γὰρ ἐκαλλιέρεε οὐδαμῶς διαβαίνειν μιν, ἄγασθαι μὲν ἔφη τοῦ Ἐρασίνου οὐ προδιδόντος τοὺς πολιήτας, Ἀργείους μέντοι οὐδ᾽ ὣς χαιρήσειν. μετὰ δὲ [ταῦτα] ἐξαναχωρήσας τὴν στρατιὴν κατήγαγε ἐς Θυρέην, σφαγιασάμενος δὲ τῇ θαλάσσῃ ταῦρον πλοίοισί σφεας ἤγαγε ἔς τε τὴν Τιρυνθίην χώρην καὶ Ναυπλίην.



[6.77.1] Ἀργεῖοι δὲ ἐβοήθεον πυνθανόμενοι ταῦτα ἐπὶ θάλασσαν. ὡς δὲ ἀγχοῦ μὲν ἐγίνοντο τῆς Τίρυνθος, χώρῳ δὲ ἐν τούτῳ τῷ κεῖται Σήπεια οὔνομα, μεταίχμιον οὐ μέγα ἀπολιπόντες ἵζοντο ἀντίοι τοῖσι Λακεδαιμονίοισι. ἐνθαῦτα δὴ οἱ Ἀργεῖοι τὴν μὲν ἐκ τοῦ φανεροῦ μάχην οὐκ ἐφοβέοντο, ἀλλὰ μὴ δόλῳ αἱρεθέωσι.


[6.77.2] καὶ γὰρ δή σφι ἐς τοῦτο τὸ πρῆγμα εἶχε τὸ χρηστήριον, τὸ ἐπίκοινα ἔχρησε ἡ Πυθίη τούτοισί τε καὶ Μιλησίοισι λέγον ὧδε·
ἀλλ᾽ ὅταν ἡ θήλεια τὸν ἄρσενα νικήσασα
ἐξελάσῃ καὶ κῦδος ἐν Ἀργείοισιν ἄρηται,
πολλὰς Ἀργείων ἀμφιδρυφέας τότε θήσει.
ὥς ποτέ τις ἐρέει καὶ ἐπεσσομένων ἀνθρώπων·
δεινὸς ὄφις τριέλικτος ἀπώλετο δουρὶ δαμασθείς.





[6.77.3] ταῦτα δὴ πάντα συνελθόντα τοῖσι Ἀργείοισι φόβον παρεῖχε. καὶ δή σφι πρὸς ταῦτα ἔδοξε τῷ κήρυκι τῶν πολεμίων χρᾶσθαι, δόξαν δέ σφι ἐποίευν τοιόνδε· ὅκως ὁ Σπαρτιήτης κῆρυξ προσημαίνοι τι Λακεδαιμονίοισι, ἐποίευν καὶ οἱ Ἀργεῖοι τὠυτὸ τοῦτο.



[6.78.1] μαθὼν δὲ ὁ Κλεομένης ποιεῦντας τοὺς Ἀργείους ὁκοῖόν τι ὁ σφέτερος κῆρυξ σημήνειε, παραγγέλλει σφι, ὅταν σημήνῃ ὁ κῆρυξ ποιέεσθαι ἄριστον, τότε ἀναλαβόντας τὰ ὅπλα χωρέειν ἐς τοὺς Ἀργείους.


[6.78.2] ταῦτα καὶ ἐγένετο ἐπιτελέα ἐκ τῶν Λακεδαιμονίων· ἄριστον γὰρ ποιευμένοισι τοῖσι Ἀργείοισι ἐκ τοῦ κηρύγματος ἐπεκέατο, καὶ πολλοὺς μὲν ἐφόνευσαν αὐτῶν, πολλῷ δέ τι πλεῦνας ἐς τὸ ἄλσος τοῦ Ἄργου καταφυγόντας περιιζόμενοι ἐφύλασσον.


[6.79.1] ἐνθεῦτεν δὲ ὁ Κλεομένης ἐποίεε τοιόνδε· ἔχων αὐτομόλους ἄνδρας καὶ πυνθανόμενος τούτων ἐξεκάλεε πέμπων κήρυκα, ὀνομαστὶ λέγων τῶν Ἀργείων τοὺς ἐν τῷ ἱρῷ ἀπεργμένους, ἐξεκάλεε δὲ φὰς αὐτῶν ἔχειν τὰ ἄποινα· ἄποινα δέ ἐστι Πελοποννησίοισι δύο μνέαι τεταγμέναι κατ᾽ ἄνδρα αἰχμάλωτον ἐκτίνειν. κατὰ πεντήκοντα δὴ ὦν τῶν Ἀργείων ὡς ἑκάστους ἐκκαλεύμενος ὁ Κλεομένης ἔκτεινε.



[6.79.2] ταῦτα δέ κως γινόμενα ἐλελήθεε τοὺς λοιποὺς τοὺς ἐν τῷ τεμένεϊ· ἅτε γὰρ πυκνοῦ ἐόντος τοῦ ἄλσεος οὐκ ὥρων οἱ ἐντὸς τοὺς ἐκτὸς ὅ τι ἔπρησσον, πρίν γε δὴ αὐτῶν τις ἀναβὰς ἐπὶ δένδρος κατεῖδε τὸ ποιεύμενον. οὐκ ὦν δὴ ἔτι καλεόμενοι ἐξήισαν.



[6.80.1] ἐνθαῦτα δὴ ὁ Κλεομένης ἐκέλευε πάντα τινὰ τῶν εἱλωτέων περινέειν ὕλῃ τὸ ἄλσος, τῶν δὲ πιθομένων ἐνέπρησε τὸ ἄλσος. καιομένου δὲ ἤδη ἐπείρετο τῶν τινα αὐτομόλων τίνος εἴη θεῶν τὸ ἄλσος· ὁ δὲ ἔφη Ἄργου εἶναι. ὁ δὲ ὡς ἤκουσε, ἀναστενάξας μέγα εἶπε· Ὦ Ἄπολλον χρηστήριε, ἦ μεγάλως με ἠπάτηκας φάμενος Ἄργος αἱρήσειν· συμβάλλομαι δ᾽ ἐξήκειν μοι τὸ χρηστήριον.




[6.81.1] μετὰ δὲ ταῦτα ὁ Κλεομένης τὴν μὲν πλέω στρατιὴν ἀπῆκε ἀπιέναι ἐς Σπάρτην, χιλίους δὲ αὐτὸς λαβὼν τοὺς ἀριστέας ἤιε ἐς τὸ Ἥραιον θύσων. βουλόμενόν δὲ αὐτὸν θύειν ἐπὶ τοῦ βωμοῦ ὁ ἱρεὺς ἀπηγόρευε, φὰς οὐκ ὅσιον εἶναι ξείνῳ αὐτόθι θύειν. ὁ δὲ Κλεομένης τὸν ἱρέα ἐκέλευε τοὺς εἵλωτας ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ἀπαγαγόντας μαστιγῶσαι καὶ αὐτὸς ἔθυσε. ποιήσας δὲ ταῦτα ἀπήιε ἐς τὴν Σπάρτην.




[6.82.1] νοστήσαντα δέ μιν ὑπῆγον οἱ ἐχθροὶ ὑπὸ τοὺς ἐφόρους, φάμενοί μιν δωροδοκήσαντα οὐκ ἑλεῖν τὸ Ἄργος, παρεὸν εὐπετέως μιν ἑλεῖν. ὁ δέ σφι ἔλεξε, οὔτε εἰ ψευδόμενος οὔτε εἰ ἀληθέα λέγων, ἔχω σαφηνέως εἶπαι, ἔλεξε δ᾽ ὦν φάμενος, ἐπείτε δὴ τὸ τοῦ Ἄργου ἱερὸν εἷλε, δοκέειν οἱ ἐξεληλυθέναι τὸν τοῦ θεοῦ χρησμόν· πρὸς ὦν ταῦτα οὐ δικαιοῦν πειρᾶν τῆς πόλιος, πρίν γε δὴ ἱροῖσι χρήσηται καὶ μάθῃ εἴτε οἱ ὁ θεὸς παραδιδοῖ εἴτε [οἱ] ἐμποδὼν ἕστηκε·




[6.82.2] καλλιερευμένῳ δὲ ἐν τῷ Ἡραίῳ ἐκ τοῦ ἀγάλματος τῶν στηθέων φλόγα πυρὸς ἐκλάμψαι, μαθεῖν δὲ αὐτὸς οὕτω τὴν ἀτρεκείην, ὅτι οὐκ αἱρέει τὸ Ἄργος· εἰ μὲν γὰρ ἐκ τῆς κεφαλῆς τοῦ ἀγάλματος ἐξέλαμψε, αἱρέειν ἂν κατ᾽ ἄκρης τὴν πόλιν, ἐκ τῶν στηθέων δὲ ἐκλάμψαντος πᾶν οἱ πεποιῆσθαι ὅσον ὁ θεὸς ἐβούλετο γενέσθαι. ταῦτα λέγων πιστά τε καὶ οἰκότα ἐδόκεε Σπαρτιήτῃσι λέγειν καὶ ἀπέφυγε πολλὸν τοὺς διώκοντας.



[6.83.1] Ἄργος δὲ ἀνδρῶν ἐχηρώθη οὕτω ὥστε οἱ δοῦλοι αὐτῶν ἔσχον πάντα τὰ πρήγματα ἄρχοντές τε καὶ διέποντες, ἐς ὃ ἐπήβησαν οἱ τῶν ἀπολομένων παῖδες. ἔπειτέ σφεας οὗτοι ἀνακτώμενοι ὀπίσω ἐς ἑωυτοὺς τὸ Ἄργος ἐξέβαλον· ἐξωθεύμενοι δὲ οἱ δοῦλοι μάχῃ ἔσχον Τίρυνθα.



[6.83.2] τέως μὲν δή σφι ἦν ἄρθμια ἐς ἀλλήλους, ἔπειτε δὲ ἐς τοὺς δούλους ἦλθε ἀνὴρ μάντις Κλέανδρος, γένος ἐὼν Φιγαλεὺς ἀπ᾽ Ἀρκαδίης· οὗτος τοὺς δούλους ἀνέγνωσε ἐπιθέσθαι τοῖσι δεσπότῃσι. ἐκ τούτου δὲ πόλεμός σφι ἦν ἐπὶ χρόνον συχνόν, ἐς ὃ δὴ μόγις οἱ Ἀργεῖοι ἐπεκράτησαν.



[6.84.1] Ἀργεῖοι μέν νυν διὰ ταῦτα Κλεομένεά φασι μανέντα ἀπολέσθαι κακῶς, αὐτοὶ δὲ Σπαρτιῆταί φασι ἐκ δαιμονίου μὲν οὐδενὸς μανῆναι Κλεομένεα, Σκύθῃσι δὲ ὁμιλήσαντά μιν ἀκρητοπότην γενέσθαι καὶ ἐκ τούτου μανῆναι.



[6.84.2] Σκύθας γὰρ τοὺς νομάδας, ἐπείτε σφι Δαρεῖον ἐμβαλεῖν ἐς τὴν χώρην, μετὰ ταῦτα μεμονέναι μιν τείσασθαι, πέμψαντας δὲ ἐς Σπάρτην συμμαχίην τε ποιέεσθαι καὶ συντίθεσθαι ὡς χρεὸν εἴη αὐτοὺς μὲν τοὺς Σκύθας παρὰ Φᾶσιν ποταμὸν πειρᾶν ἐς τὴν Μηδικὴν ἐσβάλλειν, σφέας δὲ τοὺς Σπαρτιήτας κελεύειν ἐξ Ἐφέσου ὁρμωμένους ἀναβαίνειν καὶ ἔπειτα ἐς τὠυτὸ ἀπαντᾶν.



[6.84.3] Κλεομένεα δὲ λέγουσι ἡκόντων τῶν Σκυθέων ἐπὶ ταῦτα ὁμιλέειν σφι μεζόνως, ὁμιλέοντα δὲ μᾶλλον τοῦ ἱκνεομένου μαθεῖν τὴν ἀκρητοποσίην παρ᾽ αὐτῶν· ἐκ τούτου δὲ μανῆναί μιν νομίζουσι Σπαρτιῆται. ἔκ τε τόσου, ὡς αὐτοὶ λέγουσι, ἐπεὰν ζωρότερον βούλωνται πιεῖν, Ἐπισκύθισον λέγουσι. οὕτω δὴ Σπαρτιῆται τὰ περὶ Κλεομένεα λέγουσι· ἐμοὶ δὲ δοκέει τίσιν ταύτην ὁ Κλεομένης Δημαρήτῳ ἐκτεῖσαι.




[6.85.1] Τελευτήσαντος δὲ Κλεομένεος ὡς ἐπύθοντο Αἰγινῆται, ἔπεμπον ἐς Σπάρτην ἀγγέλους καταβωσομένους Λευτυχίδεω περὶ τῶν ἐν Ἀθήνῃσι ὁμήρων ἐχομένων. Λακεδαιμόνιοι δὲ δικαστήριον συναγαγόντες ἔγνωσαν περιυβρίσθαι Αἰγινήτας ὑπὸ Λευτυχίδεω, καί μιν κατέκριναν ἔκδοτον ἄγεσθαι ἐς Αἴγιναν ἀντὶ τῶν ἐν Ἀθήνῃσι ἐχομένων ἀνδρῶν.



[6.85.2] μελλόντων δὲ ἄγειν τῶν Αἰγινητέων τὸν Λευτυχίδεα, εἶπέ σφι Θεασίδης ὁ Λεωπρέπεος, ἐὼν ἐν Σπάρτῃ ἀνὴρ δόκιμος· Τί βουλεύεσθε ποιέειν, ἄνδρες Αἰγινῆται; τὸν βασιλέα τῶν Σπαρτιητέων ἔκδοτον γενόμενον ὑπὸ τῶν πολιητέων ἄγειν; εἰ νῦν ὀργῇ χρεώμενοι ἔγνωσαν οὕτω Σπαρτιῆται, ὅκως ἐξ ὑστέρης μή τι ὑμῖν, ἢν ταῦτα ποιήσητε, πανώλεθρον κακὸν ἐς τὴν χώρην ἐσβάλωσι.



[6.85.3] ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Αἰγινῆται ἔσχοντο τῆς ἀγωγῆς, ὁμολογίῃ δὲ ἐχρήσαντο τοιῇδε, ἐπισπόμενον Λευτυχίδεα ἐς Ἀθήνας ἀποδοῦναι Αἰγινήτῃσι τοὺς ἄνδρας.


[6.86.1] ὡς δὲ ἀπικόμενος Λευτυχίδης ἐς τὰς Ἀθήνας ἀπαίτεε τὴν παραθήκην, οἱ [δ᾽] Ἀθηναῖοι προφάσιας εἷλκον οὐ βουλόμενοι ἀποδοῦναι, φάντες δύο σφέας ἐόντας βασιλέας παραθέσθαι καὶ οὐ δικαιοῦν τῷ ἑτέρῳ ἄνευ τοῦ ἑτέρου ἀποδιδόναι·



[6.86α.1] οὐ φαμένων δὲ ἀποδώσειν τῶν Ἀθηναίων ἔλεξέ σφι Λευτυχίδης τάδε· Ὦ Ἀθηναῖοι, ποιέετε μὲν ὁκότερα βούλεσθε αὐτοί· καὶ γὰρ ἀποδιδόντες ποιέετε ὅσια καὶ μὴ ἀποδιδόντες τὰ ἐναντία τούτων· ὁκοῖον μέντοι τι ἐν τῇ Σπάρτῃ συνηνείχθη γενέσθαι περὶ παραθήκης, βούλομαι ὑμῖν εἶπαι.


[6.86α.2] λέγομεν ἡμεῖς οἱ Σπαρτιῆται γενέσθαι ἐν τῇ Λακεδαίμονι κατὰ τρίτην γενεὴν τὴν ἀπ᾽ ἐμέο Γλαῦκον Ἐπικύδεος παῖδα. τοῦτον τὸν ἄνδρα φαμὲν τά τε ἄλλα πάντα περιήκειν τὰ πρῶτα καὶ δὴ καὶ ἀκούειν ἄριστα δικαιοσύνης πέρι πάντων ὅσοι τὴν Λακεδαίμονα τοῦτον τὸν χρόνον οἴκεον.


[6.86α.3] συνενειχθῆναι δέ οἱ ἐν χρόνῳ ἱκνεομένῳ τάδε λέγομεν, ἄνδρα Μιλήσιον ἀπικόμενον ἐς Σπάρτην βούλεσθαί οἱ ἐλθεῖν ἐς λόγους, προϊσχόμενον τοιάδε· Εἰμὶ μὲν Μιλήσιος, ἥκω δὲ τῆς σῆς, Γλαῦκε, δικαιοσύνης βουλόμενος ἀπολαῦσαι.


[6.86α.4] ὡς γὰρ δὴ ἀνὰ πᾶσαν μὲν τὴν ἄλλην Ἑλλάδα, ἐν δὲ καὶ περὶ Ἰωνίην τῆς σῆς δικαιοσύνης ἦν λόγος πολλός, ἐμεωυτῷ λόγους ἐδίδουν καὶ ὅτι ἐπικίνδυνός ἐστι αἰεί κοτε ἡ Ἰωνίη, ἡ δὲ Πελοπόννησος ἀσφαλέως ἱδρυμένη, καὶ διότι χρήματα οὐδαμὰ τοὺς αὐτοὺς ἔστι ὁρᾶν ἔχοντας.


[6.86α.5] ταῦτά τε ὦν ἐπιλεγομένῳ καὶ βουλευομένῳ ἔδοξέ μοι τὰ ἡμίσεα πάσης τῆς οὐσίης ἐξαργυρώσαντα θέσθαι παρὰ σέ, εὖ ἐξεπισταμένῳ ὥς μοι κείμενα ἔσται παρὰ σοὶ σόα. σὺ δή μοι καὶ τὰ χρήματα δέξαι καὶ τάδε [τὰ] σύμβολα σῷζε λαβών· ὃς δ᾽ ἂν ἔχων ταῦτα ἀπαιτέῃ, τούτῳ ἀποδοῦναι.



[6.86β.1] ὁ μὲν δὴ ἀπὸ Μιλήτου ἥκων ξεῖνος τοσαῦτα ἔλεξε, Γλαῦκος δὲ ἐδέξατο τὴν παραθήκην ἐπὶ τῷ εἰρημένῳ λόγῳ. χρόνου δὲ πολλοῦ διελθόντος ἦλθον ἐς Σπάρτην τούτου τοῦ παραθεμένου τὰ χρήματα οἱ παῖδες, ἐλθόντες δὲ ἐς λόγους τῷ Γλαύκῳ καὶ ἀποδεικνύντες τὰ σύμβολα ἀπαίτεον τὰ χρήματα.


[6.86β.2] ὁ δὲ διωθέετο ἀντυποκρινόμενος τοιάδε· Οὔτε μέμνημαι τὸ πρῆγμα οὔτε με περιφέρει οὐδὲν εἰδέναι τούτων τῶν ὑμεῖς λέγετε, βούλομαι δὲ ἀναμνησθεὶς ποιέειν πᾶν τὸ δίκαιον, καὶ γὰρ εἰ ἔλαβον, ὀρθῶς ἀποδοῦναι, καὶ εἴ γε ἀρχὴν μὴ ἔλαβον, νόμοισι τοῖσι Ἑλλήνων χρήσομαι ἐς ὑμέας. ταῦτα ὦν ὑμῖν ἀναβάλλομαι κυρώσειν ἐς τέταρτον μῆνα ἀπὸ τοῦδε.



[6.86γ.1] οἱ μὲν δὴ Μιλήσιοι συμφορὴν ποιεύμενοι ἀπαλλάσσοντο ὡς ἀπεστερημένοι τῶν χρημάτων, Γλαῦκος δὲ ἐπορεύετο ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ. ἐπειρωτῶντα δὲ αὐτὸν τὸ χρηστήριον εἰ ὅρκῳ τὰ χρήματα ληίσηται, ἡ Πυθίη μετέρχεται τοῖσδε τοῖσι ἔπεσι·


[6.86γ.2] Γλαῦκ᾽ Ἐπικυδείδη, τὸ μὲν αὐτίκα κέρδιον οὕτω
ὅρκῳ νικῆσαι καὶ χρήματα ληίσσασθαι.
ὄμνυ, ἐπεὶ θάνατός γε καὶ εὔορκον μένει ἄνδρα.
ἀλλ᾽ Ὅρκου πάϊς ἐστὶν ἀνώνυμος, οὐδ᾽ ἔπι χεῖρες
οὐδὲ πόδες· κραιπνὸς δὲ μετέρχεται, εἰς ὅ κε πᾶσαν
συμμάρψας ὀλέσῃ γενεὴν καὶ οἶκον ἅπαντα.
ἀνδρὸς δ᾽ εὐόρκου γενεὴ μετόπισθεν ἀμείνων.
ταῦτα ἀκούσας ὁ Γλαῦκος συγγνώμην τὸν θεὸν παραιτέετο αὐτῷ ἴσχειν τῶν ῥηθέντων. ἡ δὲ Πυθίη ἔφη τὸ πειρηθῆναι τοῦ θεοῦ καὶ τὸ ποιῆσαι ἴσον δύνασθαι.







[6.86δ.1] Γλαῦκος μὲν δὴ μεταπεμψάμενος τοὺς Μιλησίους ξείνους ἀποδιδοῖ σφι τὰ χρήματα. τοῦ δὲ εἵνεκα ὁ λόγος ὅδε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὁρμήθη λέγεσθαι ἐς ὑμέας, εἰρήσεται· Γλαύκου νῦν οὔτε τι ἀπόγονον ἔστι οὐδὲν οὔτ᾽ ἱστίη οὐδεμία νομιζομένη εἶναι Γλαύκου, ἐκτέτριπταί τε πρόρριζος ἐκ Σπάρτης. οὕτω ἀγαθὸν μηδὲ διανοέεσθαι περὶ παραθήκης ἄλλο γε ἢ ἀπαιτεόντων ἀποδιδόναι. Λευτυχίδης μὲν εἴπας ταῦτα, ὥς οἱ οὐδὲ οὕτως ἐσήκουον οἱ Ἀθηναῖοι, ἀπαλλάσσετο·





[6.87.1] οἱ δὲ Αἰγινῆται, πρὶν τῶν πρότερον ἀδικημάτων δοῦναι δίκας τῶν ἐς Ἀθηναίους ὕβρισαν Θηβαίοισι χαριζόμενοι, ἐποίησαν τοιόνδε· μεμφόμενοι τοῖσι Ἀθηναίοισι καὶ ἀξιοῦντες ἀδικέεσθαι, ὡς τιμωρησόμενοι τοὺς Ἀθηναίους παρεσκευάζοντο. καί ἦν γὰρ δὴ τοῖσι Ἀθηναίοισι πεντετηρὶς ἐπὶ Σουνίῳ, λοχήσαντες ὦν τὴν θεωρίδα νέα εἷλον πλήρεα ἀνδρῶν τῶν πρώτων Ἀθηναίων, λαβόντες δὲ τοὺς ἄνδρας ἔδησαν.



[6.88.1] Ἀθηναῖοι δὲ παθόντες ταῦτα πρὸς Αἰγινητέων οὐκέτι ἀνεβάλλοντο μὴ οὐ τὸ πᾶν μηχανήσασθαι ἐπ᾽ Αἰγινήτῃσι. καί, ἦν γὰρ Νικόδρομος Κνοίθου καλεόμενος ἐν τῇ Αἰγίνῃ ἀνὴρ δόκιμος, οὗτος μεμφόμενος μὲν τοῖσι Αἰγινήτῃσι προτέρην ἑωυτοῦ ἐξέλασιν ἐκ τῆς νήσου, μαθὼν δὲ τότε τοὺς Ἀθηναίους ἀναρτημένους ἔρδειν Αἰγινήτας κακῶς, συντίθεται Ἀθηναίοισι προδοσίην Αἰγίνης, φράσας ἐν τῇ τε ἡμέρῃ ἐπιχειρήσει καὶ ἐκείνους ἐς τὴν ἥκειν δεήσει βοηθέοντας. μετὰ ταῦτα καταλαμβάνει μὲν κατὰ [τὰ] συνεθήκατο Ἀθηναίοισι ὁ Νικόδρομος τὴν παλαιὴν καλεομένην πόλιν, Ἀθηναῖοι δὲ οὐ παραγίνονται ἐς δέον·




[6.89.1] οὐ γὰρ ἔτυχον ἐοῦσαι νέες σφι ἀξιόμαχοι τῇσι Αἰγινητέων συμβαλεῖν. ἐν ᾧ ὦν Κορινθίων ἐδέοντο χρῆσαι σφίσι νέας, ἐν τούτῳ διεφθάρη τὰ πρήγματα. οἱ δὲ Κορίνθιοι, ἦσαν γάρ σφι τοῦτον τὸν χρόνον φίλοι ἐς τὰ μάλιστα, Ἀθηναίοισι διδοῦσι δεομένοισι εἴκοσι νέας, διδοῦσι δὲ πενταδράχμους ἀποδόμενοι· δωτίνην γὰρ ἐν τῷ νόμῳ οὐκ ἐξῆν δοῦναι. ταύτας τε δὴ λαβόντες οἱ Ἀθηναῖοι καὶ τὰς σφετέρας, πληρώσαντες ἑβδομήκοντα νέας τὰς ἁπάσας, ἔπλεον ἐπὶ τὴν Αἴγιναν καὶ ὑστέρησαν ἡμέρῃ μιῇ τῆς συγκειμένης.



[6.90.1] Νικόδρομος δέ, ὡς οἱ Ἀθηναῖοι ἐς τὸν καιρὸν οὐ παρεγίνοντο, ἐς πλοῖον ἐσβὰς ἐκδιδρήσκει ἐκ τῆς Αἰγίνης· σὺν δέ οἱ καὶ ἄλλοι ἐκ τῶν Αἰγινητέων ἕσποντο, τοῖσι Ἀθηναῖοι Σούνιον οἰκῆσαι ἔδοσαν. ἐνθεῦτεν δὲ οὗτοι ὁρμώμενοι ἔφερόν τε καὶ ἦγον τοὺς ἐν τῇ νήσῳ Αἰγινήτας.


[6.91.1] ταῦτα μὲν δὴ ὕστερον ἐγίνετο, Αἰγινητέων δὲ οἱ παχέες ἐπαναστάντος σφι τοῦ δήμου ἅμα Νικοδρόμῳ ἐπεκράτησαν, καὶ ἔπειτέ σφεας χειρωσάμενοι ἐξῆγον ἀπολέοντες. ἀπὸ τούτου δὲ καὶ ἄγος σφι ἐγένετο, τὸ ἐκθύσασθαι οὐκ οἷοί τε ἐγένοντο ἐπιμηχανώμενοι, ἀλλ᾽ ἔφθησαν ἐκπεσόντες πρότερον ἐκ τῆς νήσου ἤ σφι ἵλεον γενέσθαι τὴν θεόν.



[6.91.2] ἑπτακοσίους γὰρ δὴ τοῦ δήμου ζωγρήσαντες ἐξῆγον ὡς ἀπολέοντες, εἷς δέ τις τούτων ἐκφυγὼν τὰ δεσμὰ καταφεύγει πρὸς πρόθυρα Δήμητρος θεσμοφόρου, ἐπιλαβόμενος δὲ τῶν ἐπισπαστήρων εἴχετο. οἱ δὲ ἐπείτε μιν ἀποσπάσαι οὐκ οἷοί τε ἀπέλκοντες ἐγίνοντο, ἀποκόψαντες αὐτοῦ τὰς χεῖρας ἦγον οὕτω, αἱ χεῖρες δὲ κεῖναι ἐμπεφυκυῖαι ἦσαν τοῖσι ἐπισπαστῆρσι.



[6.92.1] ταῦτα μέν νυν σφέας αὐτοὺς οἱ Αἰγινῆται ἐργάσαντο, Ἀθηναίοισι δὲ ἥκουσι ἐναυμάχησαν νηυσὶ ἑβδομήκοντα, ἑσσωθέντες δὲ τῇ ναυμαχίῃ ἐπεκαλέοντο τοὺς αὐτοὺς [οὓς] καὶ πρότερον, Ἀργείους. καὶ δή σφι οὗτοι μὲν οὐκέτι βοηθέουσι, μεμφόμενοι ὅτι Αἰγιναῖαι νέες ἀνάγκῃ λαμφθεῖσαι ὑπὸ Κλεομένεος ἔσχον τε ἐς τὴν Ἀργολίδα χώρην καὶ συναπέβησαν Λακεδαιμονίοισι· συναπέβησαν δὲ καὶ ἀπὸ Σικυωνιέων νεῶν ἄνδρες τῇ αὐτῇ ταύτῃ ἐσβολῇ.




[6.92.2] καί σφι ὑπ᾽ Ἀργείων ἐπεβλήθη ζημίη χίλια τάλαντα ἐκτεῖσαι, πεντακόσια ἑκατέρους. Σικυώνιοι μέν νυν συγγνόντες ἀδικῆσαι ὡμολόγησαν ἑκατὸν τάλαντα ἐκτείσαντες ἀζήμιοι εἶναι, Αἰγινῆται δὲ οὔτε συνεγινώσκοντο ἦσάν τε αὐθαδέστεροι. διὰ δὴ [ὦν σφι] ταῦτα δεομένοισι ἀπὸ μὲν τοῦ δημοσίου οὐδεὶς Ἀργείων ἔτι ἐβοήθεε, ἐθελονταὶ δὲ ἐς χιλίους· ἦγε δὲ αὐτοὺς στρατηγὸς [ἀνὴρ ᾧ οὔνομα] Εὐρυβάτης, ἀνὴρ πεντάεθλον ἐπασκήσας.



[6.92.3] τούτων οἱ πλεῦνες οὐκ ἀπενόστησαν ὀπίσω, ἀλλ᾽ ἐτελεύτησαν ὑπ᾽ Ἀθηναίων ἐν Αἰγίνῃ· αὐτὸς δὲ ὁ στρατηγὸς Εὐρυβάτης μουνομαχίην ἐπασκέων τρεῖς μὲν ἄνδρας τρόπῳ τοιούτῳ κτείνει, ὑπὸ δὲ τοῦ τετάρτου Σωφάνεος τοῦ Δεκελέος ἀποθνῄσκει.

[6.93.1] Αἰγινῆται δὲ ἐοῦσι ἀτάκτοισι Ἀθηναίοισι συμβαλόντες τῇσι νηυσὶ ἐνίκησαν καί σφεων νέας τέσσερας αὐτοῖσι τοῖσι ἀνδράσι εἷλον.

[6.94.1] Ἀθηναίοισι μὲν δὴ πόλεμος συνῆπτο πρὸς Αἰγινήτας, ὁ δὲ Πέρσης τὸ ἑωυτοῦ ἐποίεε, ὥστε ἀναμιμνήσκοντός τε αἰεὶ τοῦ θεράποντος μεμνῆσθαί μιν τῶν Ἀθηναίων καὶ Πεισιστρατιδέων προσκατημένων καὶ διαβαλλόντων Ἀθηναίους, ἅμα δὲ βουλόμενος ὁ Δαρεῖος ταύτης ἐχόμενος τῆς προφάσιος καταστρέφεσθαι τῆς Ἑλλάδος τοὺς μὴ δόντας αὐτῷ γῆν τε καὶ ὕδωρ.

[6.94.2] Μαρδόνιον μὲν δὴ φλαύρως πρήξαντα τῷ στόλῳ παραλύει τῆς στρατηγίης, ἄλλους δὲ στρατηγοὺς ἀποδέξας ἀπέστελλε ἐπί τε Ἐρέτριαν καὶ Ἀθήνας, Δᾶτίν τε, ἐόντα Μῆδον γένος, καὶ Ἀρταφρένεα τὸν Ἀρταφρένεος παῖδα, ἀδελφιδέον ἑωυτοῦ· ἐντειλάμενος δὲ ἀπέπεμπε ἐξανδραποδίσαντας Ἀθήνας καὶ Ἐρέτριαν ἀνάγειν ἑωυτῷ ἐς ὄψιν τὰ ἀνδράποδα.



[6.95.1] ὡς δὲ οἱ στρατηγοὶ οὗτοι οἱ ἀποδεχθέντες πορευόμενοι παρὰ βασιλέος ἀπίκοντο τῆς Κιλικίης ἐς τὸ Ἀλήιον πεδίον, ἅμα ἀγόμενοι πεζὸν στρατὸν πολλόν τε καὶ εὖ ἐσκευασμένον, ἐνθαῦτα στρατοπεδευομένοισι ἐπῆλθε μὲν ὁ ναυτικὸς πᾶς στρατὸς ὁ ἐπιταχθεὶς ἑκάστοισι, παρεγένοντο δὲ καὶ αἱ ἱππαγωγοὶ νέες, τὰς τῷ προτέρῳ ἔτεϊ προεῖπε τοῖσι ἑωυτοῦ δασμοφόροισι Δαρεῖος ἑτοιμάζειν.



[6.95.2] ἐσβαλόμενοι δὲ τοὺς ἵππους ἐς ταύτας καὶ τὸν πεζὸν στρατὸν ἐσβιβάσαντες [ἐς τὰς νέας] ἔπλεον ἑξακοσίῃσι τριήρεσι ἐς τὴν Ἰωνίην. ἐνθεῦτεν δὲ οὐ παρὰ τὴν ἤπειρον εἶχον τὰς νέας ἰθὺ τοῦ τε Ἑλλησπόντου καὶ τῆς Θρηίκης, ἀλλ᾽ ἐκ Σάμου ὁρμώμενοι παρά τε Ἴκαρον καὶ διὰ νήσων τὸν πλόον ἐποιεῦντο, ὡς μὲν ἐμοὶ δοκέειν, δείσαντες μάλιστα τὸν περίπλοον τοῦ Ἄθω, ὅτι τῷ προτέρῳ ἔτεϊ ποιεύμενοι ταύτῃ τὴν κομιδὴν μεγάλως προσέπταισαν· πρὸς δὲ καὶ ἡ Νάξος σφέας ἠνάγκαζε πρότερον οὐκ ἁλοῦσα.



[6.96.1] ἐπεὶ δὲ ἐκ τοῦ Ἰκαρίου πελάγεος προσφερόμενοι προσέμειξαν τῇ Νάξῳ (ἐπὶ ταύτην γὰρ δὴ πρώτην ἐπεῖχον στρατεύεσθαι οἱ Πέρσαι), μεμνημένοι τῶν πρότερον οἱ Νάξιοι πρὸς τὰ ὄρεα οἴχοντο φεύγοντες οὐδὲ ὑπέμειναν. οἱ δὲ Πέρσαι ἀνδραποδισάμενοι τοὺς κατέλαβον αὐτῶν, ἐνέπρησαν καὶ τὰ ἱρὰ καὶ τὴν πόλιν. ταῦτα δὲ ποιήσαντες ἐπὶ τὰς ἄλλας νήσους ἀνάγοντο.



[6.97.1] ἐν ᾧ δὲ οὗτοι ταῦτα ἐποίευν, οἱ Δήλιοι ἐκλιπόντες καὶ αὐτοὶ τὴν Δῆλον οἴχοντο φεύγοντες ἐς Τῆνον. τῆς δὲ στρατιῆς καταπλεούσης ὁ Δᾶτις προπλώσας οὐκ ἔα τὰς νέας πρὸς τὴν Δῆλον προσορμίζεσθαι, ἀλλὰ πέρην ἐν τῇ Ῥηναίῃ· αὐτὸς δὲ πυθόμενος ἵνα ἦσαν οἱ Δήλιοι, πέμπων κήρυκα ἠγόρευέ σφι τάδε·


[6.97.2] Ἄνδρες ἱροί, τί φεύγοντες οἴχεσθε, οὐκ ἐπιτήδεα καταγνόντες κατ᾽ ἐμεῦ; ἐγὼ γὰρ καὶ αὐτὸς ἐπὶ τοσοῦτό γε φρονέω καί μοι ἐκ βασιλέος ὧδε ἐπέσταλται, ἐν τῇ χώρῃ οἱ δύο θεοὶ ἐγένοντο, ταύτην μηδὲν σίνεσθαι, μήτε αὐτὴν τὴν χώρην μήτε τοὺς οἰκήτορας αὐτῆς. νῦν ὦν καὶ ἄπιτε ἐπὶ τὰ ὑμέτερα αὐτῶν καὶ τὴν νῆσον νέμεσθε. ταῦτα μὲν ἐπεκηρυκεύσατο τοῖσι Δηλίοισι, μετὰ δὲ λιβανωτοῦ τριηκόσια τάλαντα κατανήσας ἐπὶ τοῦ βωμοῦ ἐθυμίησε.


[6.98.1] Δᾶτις μὲν δὴ ταῦτα ποιήσας ἔπλεε ἅμα τῷ στρατῷ ἐπὶ τὴν Ἐρέτριαν πρῶτα, ἅμα ἀγόμενος καὶ Ἴωνας καὶ Αἰολέας· μετὰ δὲ τοῦτον ἐνθεῦτεν ἐξαναχθέντα Δῆλος ἐκινήθη, ὡς ἔλεγον οἱ Δήλιοι, καὶ πρῶτα καὶ ὕστατα μέχρι ἐμεῦ σεισθεῖσα. καὶ τοῦτο μέν κου τέρας ἀνθρώποισι τῶν μελλόντων ἔσεσθαι κακῶν ἔφηνε ὁ θεός.



[6.98.2] ἐπὶ γὰρ Δαρείου τοῦ Ὑστάσπεος καὶ Ξέρξεω τοῦ Δαρείου καὶ Ἀρτοξέρξεω τοῦ Ξέρξεω, τριῶν τουτέων ἐπεξῆς γενέων, ἐγένετο πλέω κακὰ τῇ Ἑλλάδι ἢ ἐπὶ εἴκοσι ἄλλας γενεὰς τὰς πρὸ Δαρείου γενομένας, τὰ μὲν ἀπὸ τῶν Περσέων αὐτῇ γενόμενα, τὰ δὲ ἀπ᾽ αὐτῶν τῶν κορυφαίων περὶ τῆς ἀρχῆς πολεμεόντων.



[6.98.3] οὕτως οὐδὲν ἦν ἀεικὲς κινηθῆναι Δῆλον τὸ πρὶν ἐοῦσαν ἀκίνητον. καὶ ἐν χρησμῷ ἦν γεγραμμένον περὶ αὐτῆς ὧδε·
κινήσω καὶ Δῆλον ἀκίνητόν περ ἐοῦσαν.
δύναται δὲ κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν ταῦτα τὰ οὐνόματα, Δαρεῖος ἐρξίης, Ξέρξης ἀρήιος, Αρτοξέρξης μέγας ἀρήιος. τούτους μὲν δὴ τοὺς βασιλέας ὧδε ἂν ὀρθῶς κατὰ γλῶσσαν τὴν σφετέρην Ἕλληνες καλέοιεν.

[6.99.1] οἱ δὲ βάρβαροι ὡς ἀπῆραν ἐκ τῆς Δήλου, προσίσχον πρὸς τὰς νήσους, ἐνθεῦτεν δὲ στρατιήν τε παρελάμβανον καὶ ὁμήρους τῶν νησιωτέων παῖδας ἐλάμβανον.

[6.99.2] ὡς δὲ περιπλέοντες τὰς νήσους προσέσχον καὶ ἐς Κάρυστον (οὐ γὰρ δή σφι οἱ Καρύστιοι οὔτε ὁμήρους ἐδίδοσαν οὔτε ἔφασαν ἐπὶ πόλις ἀστυγείτονας στρατεύσεσθαι, λέγοντες Ἐρέτριάν τε καὶ Ἀθήνας), ἐνθαῦτα τούτους ἐπολιόρκεόν τε καὶ τὴν γῆν σφέων ἔκειρον, ἐς ὃ καὶ οἱ Καρύστιοι παρέστησαν ἐς τῶν Περσέων τὴν γνώμην.


[6.100.1] Ἐρετριέες δὲ πυνθανόμενοι τὴν στρατιὴν τὴν Περσικὴν ἐπί σφεας ἐπιπλέουσαν Ἀθηναίων ἐδεήθησαν σφίσι βοηθοὺς γενέσθαι. Ἀθηναῖοι δὲ οὐκ ἀπείπαντο τὴν ἐπικουρίην, ἀλλὰ τοὺς τετρακισχιλίους ‹τοὺς› κληρουχέοντας τῶν ἱπποβοτέων Χαλκιδέων τὴν χώρην, τούτους σφι διδοῦσι τιμωρούς. τῶν δὲ Ἐρετριέων ἦν ἄρα οὐδὲν ὑγιὲς βούλευμα, οἳ μετεπέμποντο μὲν Ἀθηναίους, ἐφρόνεον δὲ διφασίας ἰδέας.



[6.100.2] οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐβουλεύοντο ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν ἐς τὰ ἄκρα τῆς Εὐβοίης, ἄλλοι δὲ αὐτῶν ἴδια κέρδεα προσδεκόμενοι παρὰ τοῦ Πέρσεω οἴσεσθαι προδοσίην ἐσκευάζοντο.

[6.100.3] μαθὼν δὲ τούτων ἑκάτερα ὡς εἶχε Αἰσχίνης ὁ Νόθωνος, ἐὼν τῶν Ἐρετριέων τὰ πρῶτα, φράζει τοῖσι ἥκουσι Ἀθηναίων πάντα τὰ παρεόντα σφι πρήγματα, προσεδέετό τε ἀπαλλάσσεσθαί σφεας ἐς τὴν σφετέρην, ἵνα μὴ προσαπόλωνται. οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ταῦτα Αἰσχίνῃ συμβουλεύσαντι πείθονται.

[6.101.1] καὶ οὗτοι μὲν διαβάντες ἐς Ὠρωπὸν ἔσῳζον σφέας αὐτούς· οἱ δὲ Πέρσαι πλέοντες κατέσχον τὰς νέας τῆς Ἐρετρικῆς χώρης κατὰ Ταμύνας καὶ Χοιρέας καὶ Αἰγίλια, κατασχόντες δὲ ἐς ταῦτα τὰ χωρία αὐτίκα ἵππους τε ἐξεβάλλοντο καὶ παρεσκευάζοντο ὡς προσοισόμενοι τοῖσι ἐχθροῖσι.

[6.101.2] οἱ δὲ Ἐρετριέες ἐπεξελθεῖν μὲν καὶ μαχέσασθαι οὐκ ἐποιεῦντο βουλήν, εἴ κως δὲ διαφυλάξαιεν τὰ τείχεα, τούτου σφι πέρι ἔμελε, ἐπείτε ἐνίκα μὴ ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν. προσβολῆς δὲ γινομένης καρτερῆς πρὸς τὸ τείχεος ἔπιπτον ἐπὶ ἓξ ἡμέρας πολλοὶ μὲν ἀμφοτέρων· τῇ δὲ ἑβδόμῃ Εὔφορβός τε ὁ Ἀλκιμάχου καὶ Φίλαγρος ὁ Κυνέω ἄνδρες τῶν ἀστῶν δόκιμοι προδιδοῦσι τοῖσι Πέρσῃσι.



[6.101.3] οἱ δὲ ἐσελθόντες ἐς τὴν πόλιν τοῦτο μὲν τὰ ἱρὰ συλήσαντες ἐνέπρησαν, ἀποτινύμενοι τῶν ἐν Σάρδισι κατακαυθέντων ἱρῶν, τοῦτο δὲ τοὺς ἀνθρώπους ἠνδραποδίσαντο κατὰ τὰς Δαρείου ἐντολάς.


[6.102.1] χειρωσάμενοι δὲ τὴν Ἐρέτριαν καὶ ἐπισχόντες ὀλίγας ἡμέρας ἔπλεον ἐς γῆν τὴν Ἀττικήν, κατέργοντές τε πολλὸν καὶ δοκέοντες ταὐτὰ τοὺς Ἀθηναίους ποιήσειν τὰ καὶ τοὺς Ἐρετριέας ἐποίησαν. καί, ἦν γὰρ Μαραθὼν ἐπιτηδεότατον χωρίον τῆς Ἀττικῆς ἐνιππεῦσαι καὶ ἀγχοτάτω τῆς Ἐρετρίης, ἐς τοῦτό σφι κατηγέετο Ἱππίης ὁ Πεισιστράτου.



[6.103.1] Ἀθηναῖοι δὲ ὡς ἐπύθοντο ταῦτα, ἐβοήθεον καὶ αὐτοὶ ἐς τὸν Μαραθῶνα. ἦγον δέ σφεας στρατηγοὶ δέκα, τῶν ὁ δέκατος ἦν Μιλτιάδης, τοῦ τὸν πατέρα Κίμωνα τὸν Στησαγόρεω κατέλαβε φυγεῖν ἐξ Ἀθηνέων Πεισίστρατον τὸν Ἱπποκράτεος.


[6.103.2] καὶ αὐτῷ φεύγοντι Ὀλυμπιάδα ἀνελέσθαι τεθρίππῳ συνέβη, καὶ ταύτην μὲν τὴν νίκην ἀνελόμενόν μιν τὠυτὸ ἐξενείκασθαι τῷ ὁμομητρίῳ ἀδελφεῷ Μιλτιάδῃ. μετὰ δὲ τῇ ὑστέρῃ Ὀλυμπιάδι τῇσι αὐτῇσι ἵπποισι νικῶν παραδιδοῖ Πεισιστράτῳ ἀνακηρυχθῆναι,


[6.103.3] καὶ τὴν νίκην παρεὶς τούτῳ κατῆλθε ἐπὶ τὰ ἑωυτοῦ ὑπόσπονδος. καί μιν ἀνελόμενον τῇσι αὐτῇσι ἵπποισι ἄλλην Ὀλυμπιάδα κατέλαβε ἀποθανεῖν ὑπὸ τῶν Πεισιστράτου παίδων, οὐκέτι περιεόντος αὐτοῦ Πεισιστράτου· κτείνουσι δὲ οὗτοί μιν κατὰ τὸ πρυτανήιον νυκτὸς ὑπείσαντες ἄνδρας. τέθαπται δὲ Κίμων πρὸ τοῦ ἄστεος, πέρην τῆς διὰ Κοίλης καλεομένης ὁδοῦ· καταντίον δ᾽ αὐτοῦ αἱ ἵπποι τετάφαται αὗται αἱ τρεῖς Ὀλυμπιάδας ἀνελόμεναι.




[6.103.4] ἐποίησαν δὲ καὶ ἄλλαι ἵπποι ἤδη τὠυτὸ τοῦτο Εὐαγόρεω Λάκωνος, πλέω δὲ τουτέων οὐδαμαί. ὁ μὲν δὴ πρεσβύτερος τῶν παίδων τῷ Κίμωνι Στησαγόρης ἦν τηνικαῦτα παρὰ τῷ πάτρῳ Μιλτιάδῃ τρεφόμενος ἐν τῇ Χερσονήσῳ, ὁ δὲ νεώτερος παρ᾽ αὐτῷ Κίμωνι Ἀθήνησι, οὔνομα ἔχων ἀπὸ τοῦ οἰκιστέω τῆς Χερσονήσου Μιλτιάδεω Μιλτιάδης.


[6.104.1] οὗτος δὴ ὦν τότε ὁ Μιλτιάδης ἥκων ἐκ τῆς Χερσονήσου καὶ ἐκπεφευγὼς διπλόον θάνατον ἐστρατήγεε Ἀθηναίων. ἅμα μὲν γὰρ οἱ Φοίνικες αὐτὸν οἱ ἐπιδιώξαντες μέχρι Ἴμβρου περὶ πολλοῦ ἐποιεῦντο λαβεῖν τε καὶ ἀναγαγεῖν παρὰ βασιλέα·

[6.104.2] ἅμα δὲ ἐκφυγόντα τε τούτους καὶ ἀπικόμενον ἐς τὴν ἑωυτοῦ δοκέοντά τε εἶναι ἐν σωτηρίῃ ἤδη, τὸ ἐνθεῦτέν μιν οἱ ἐχθροὶ ὑποδεξάμενοι καὶ ὑπὸ δικαστήριον [αὐτὸν] ἀγαγόντες ἐδίωξαν τυραννίδος τῆς ἐν Χερσονήσῳ. ἀποφυγὼν δὲ καὶ τούτους στρατηγὸς οὕτω Ἀθηναίων ἀπεδέχθη, αἱρεθεὶς ὑπὸ τοῦ δήμου.



[6.105.1] Καὶ πρῶτα μὲν ἐόντες ἔτι ἐν τῷ ἄστεϊ οἱ στρατηγοὶ ἀποπέμπουσι ἐς Σπάρτην κήρυκα Φιλιππίδην, Ἀθηναῖον μὲν ἄνδρα, ἄλλως δὲ ἡμεροδρόμην τε καὶ τοῦτο μελετῶντα· τῷ δή, ὡς αὐτός τε ἔλεγε Φιλιππίδης καὶ Ἀθηναίοισι ἀπήγγελλε, περὶ τὸ Παρθένιον ὄρος τὸ ὑπὲρ Τεγέης ὁ Πὰν περιπίπτει.



[6.105.2] βώσαντα δὲ τὸ οὔνομα τοῦ Φιλιππίδεω τὸν Πᾶνα Ἀθηναίοισι κελεῦσαι ἀπαγγεῖλαι, δι᾽ ὅ τι ἑωυτοῦ οὐδεμίαν ἐπιμέλειαν ποιεῦνται, ἐόντος εὐνόου Ἀθηναίοισι καὶ πολλαχῇ γενομένου σφι ἤδη χρηστοῦ, τὰ δ᾽ ἔτι καὶ ἐσομένου.


[6.105.3] καὶ ταῦτα μὲν Ἀθηναῖοι, καταστάντων σφι εὖ [ἤδη] τῶν πρηγμάτων, πιστεύσαντες εἶναι ἀληθέα ἱδρύσαντο ὑπὸ τῇ ἀκροπόλι Πανὸς ἱρόν, καὶ αὐτὸν ἀπὸ ταύτης τῆς ἀγγελίης θυσίῃσί τε ἐπετείοισι καὶ λαμπάδι ἱλάσκονται.



[6.106.1] τότε δὲ πεμφθεὶς ὑπὸ τῶν στρατηγῶν ὁ Φιλιππίδης οὗτος, ὅτε πέρ οἱ ἔφη καὶ τὸν Πᾶνα φανῆναι, δευτεραῖος ἐκ τοῦ Ἀθηναίων ἄστεος ἦν ἐν Σπάρτῃ, ἀπικόμενος δὲ ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας ἔλεγε·


[6.106.2] Ὦ Λακεδαιμόνιοι, Ἀθηναῖοι ὑμέων δέονται σφίσι βοηθῆσαι καὶ μὴ περιιδεῖν πόλιν ἀρχαιοτάτην ἐν τοῖσι Ἕλλησι δουλοσύνῃ περιπεσοῦσαν πρὸς ἀνδρῶν βαρβάρων· καὶ γὰρ νῦν Ἐρέτριά τε ἠνδραπόδισται καὶ πόλι λογίμῳ ἡ Ἑλλὰς γέγονε ἀσθενεστέρη.

[6.106.3] ὁ μὲν δή σφι τὰ ἐντεταλμένα ἀπήγγελλε, τοῖσι δὲ ἕαδε μὲν βοηθέειν Ἀθηναίοισι, ἀδύνατα δέ σφι ἦν τὸ παραυτίκα ποιέειν ταῦτα οὐ βουλομένοισι λύειν τὸν νόμον· ἦν γὰρ ἱσταμένου τοῦ μηνὸς εἰνάτη, εἰνάτῃ δὲ οὐκ ἐξελεύσεσθαι ἔφασαν μὴ οὐ πλήρεος ἐόντος τοῦ κύκλου.



[6.107.1] οὗτοι μέν νυν τὴν πανσέληνον ἔμενον, τοῖσι δὲ βαρβάροισι κατηγέετο Ἱππίης ὁ Πεισιστράτου ἐς τὸν Μαραθῶνα, τῆς παροιχομένης νυκτὸς ὄψιν ἰδὼν [ἐν τῷ ὕπνῳ] τοιήνδε· ἐδόκεε ὁ Ἱππίης τῇ μητρὶ τῇ ἑωυτοῦ συνευνηθῆναι.


[6.107.2] συνεβάλετο ὦν ἐκ τοῦ ὀνείρου κατελθὼν ἐς τὰς Ἀθήνας καὶ ἀνασωσάμενος τὴν ἀρχὴν τελευτήσειν ἐν τῇ ἑωυτοῦ γηραιός. ἐκ μὲν δὴ τῆς ὄψιος συνεβάλετο ταῦτα, τότε δὲ κατηγεόμενος τοῦτο μὲν τὰ ἀνδράποδα τὰ ἐξ Ἐρετρίης ἀπέβησε ἐς τὴν νῆσον τὴν Στυρέων, καλεομένην δὲ Αἰγιλίην, τοῦτο δὲ καταγομένας ἐς τὸν Μαραθῶνα τὰς νέας ὅρμιζε οὗτος, ἐκβάντας τε ἐς γῆν τοὺς βαρβάρους διέτασσε.



[6.107.3] καί οἱ ταῦτα διέποντι ἐπῆλθε πταρεῖν τε καὶ βῆξαι μεζόνως ἢ ὡς ἐώθεε· οἷα δέ οἱ πρεσβυτέρῳ ἐόντι τῶν ὀδόντων οἱ πλεῦνες ἐσείοντο· τούτων ὦν ἕνα [τῶν ὀδόντων] ἐκβάλλει ὑπὸ βίης βήξας· ἐκπεσόντος δὲ ἐς τὴν ψάμμον αὐτοῦ ἐποιέετο σπουδὴν πολλὴν ἐξευρεῖν.


[6.107.4] ὡς δὲ οὐκ ἐφαίνετό οἱ ὁ ὀδών, ἀναστενάξας εἶπε πρὸς τοὺς παραστάτας· Ἡ γῆ ἥδε οὐκ ἡμετέρη ἐστὶ οὐδέ μιν δυνησόμεθα ὑποχειρίην ποιήσασθαι· ὁκόσον δέ τί μοι μέρος μετῆν, ὁ ὀδὼν μετέχει.

[6.108.1] Ἱππίης μὲν δὴ ταύτῃ τὴν ὄψιν συνεβάλετο ἐξεληλυθέναι· Ἀθηναίοισι δὲ τεταγμένοισι ἐν τεμένεϊ Ἡρακλέος ἐπῆλθον βοηθέοντες Πλαταιέες πανδημεί· καὶ γὰρ καὶ ἐδεδώκεσαν σφέας αὐτοὺς τοῖσι Ἀθηναίοισι οἱ Πλαταιέες, καὶ πόνους ὑπὲρ αὐτῶν [οἱ] Ἀθηναῖοι συχνοὺς ἤδη ἀναραιρέατο· ἔδοσαν δὲ ὧδε.


[6.108.2] πιεζεύμενοι ὑπὸ Θηβαίων οἱ Πλαταιέες ἐδίδοσαν πρῶτα παρατυχοῦσι Κλεομένεΐ τε τῷ Ἀναξανδρίδεω καὶ Λακεδαιμονίοισι σφέας αὐτούς. οἱ δὲ οὐ δεκόμενοι ἔλεγόν σφι τάδε· Ἡμεῖς μὲν ἑκαστέρω τε οἰκέομεν καὶ ὑμῖν τοιήδε τις γίνοιτ᾽ ἂν ἐπικουρίη ψυχρή· φθαίητε γὰρ ἂν πολλάκις ἐξανδραποδισθέντες ἤ τινα πυθέσθαι ἡμέων.


[6.108.3] συμβουλεύομεν δὲ ὑμῖν δοῦναι ὑμέας αὐτοὺς Ἀθηναίοισι, πλησιοχώροισί τε ἀνδράσι καὶ τιμωρέειν ἐοῦσι οὐ κακοῖσι. ταῦτα συνεβούλευον οἱ Λακεδαιμόνιοι οὐ κατὰ εὐνοίην οὕτω τῶν Πλαταιέων ὡς βουλόμενοι τοὺς Ἀθηναίους ἔχειν πόνους συνεστεῶτας Βοιωτοῖσι.


[6.108.4] Λακεδαιμόνιοι μέν νυν Πλαταιεῦσι ταῦτα συνεβούλευσαν, οἱ δὲ οὐκ ἠπίστησαν, ἀλλ᾽ Ἀθηναίων ἱρὰ ποιεύντων τοῖσι δυώδεκα θεοῖσι ἱκέται ἱζόμενοι ἐπὶ τὸν βωμὸν ἐδίδοσαν σφέας αὐτούς. Θηβαῖοι δὲ πυθόμενοι ταῦτα ἐστράτευον ἐπὶ τοὺς Πλαταιέας· Ἀθηναῖοι δέ σφι ἐβοήθεον.


[6.108.5] μελλόντων δὲ συνάπτειν μάχην Κορίνθιοι οὐ περιεῖδον, παρατυχόντες δὲ καὶ καταλλάξαντες ἐπιτρεψάντων ἀμφοτέρων οὔρισαν τὴν χώρην ἐπὶ τοῖσδε, ἐᾶν Θηβαίους Βοιωτῶν τοὺς μὴ βουλομένους ἐς Βοιωτοὺς τελέειν. Κορίνθιοι μὲν δὴ ταῦτα γνόντες ἀπαλλάσσοντο, Ἀθηναίοισι δὲ ἀπιοῦσι ἐπεθήκαντο Βοιωτοί, ἐπιθέμενοι δὲ ἑσσώθησαν τῇ μάχῃ.





[6.108.6] ὑπερβάντες δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τοὺς οἱ Κορίνθιοι ἔθηκαν Πλαταιεῦσι εἶναι οὔρους, τούτους ὑπερβάντες τὸν Ἀσωπὸν αὐτὸν ἐποιήσαντο οὖρον Θηβαίοισι πρὸς Πλαταιέας εἶναι καὶ Ὑσιάς. ἔδοσαν μὲν δὴ οἱ Πλαταιέες σφέας αὐτοὺς Ἀθηναίοισι τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ, ἧκον δὲ τότε ἐς Μαραθῶνα βοηθέοντες.



[6.109.1] τοῖσι δὲ Ἀθηναίων στρατηγοῖσι ἐγίνοντο δίχα αἱ γνῶμαι, τῶν μὲν οὐκ ἐώντων συμβαλεῖν (ὀλίγους γὰρ εἶναι στρατιῇ τῇ Μήδων συμβαλεῖν), τῶν δὲ καὶ Μιλτιάδεω κελευόντων.


[6.109.2] ὡς δὲ δίχα τε ἐγίνοντο καὶ ἐνίκα ἡ χείρων τῶν γνωμέων, ἐνθαῦτα, ἦν γὰρ ἑνδέκατος ψηφιδοφόρος ὁ τῷ κυάμῳ λαχὼν Ἀθηναίων πολεμαρχέειν (τὸ παλαιὸν γὰρ Ἀθηναῖοι ὁμόψηφον τὸν πολέμαρχον ἐποιεῦντο τοῖσι στρατηγοῖσι), ἦν δὲ τότε πολέμαρχος Καλλίμαχος Ἀφιδναῖος, πρὸς τοῦτον ἐλθὼν Μιλτιάδης ἔλεγε τάδε·



[6.109.3] Ἐν σοὶ νῦν, Καλλίμαχε, ἐστὶ ἢ καταδουλῶσαι Ἀθήνας ἢ ἐλευθέρας ποιήσαντα μνημόσυνον λιπέσθαι ἐς τὸν ἅπαντα ἀνθρώπων βίον οἷον οὐδὲ Ἁρμόδιός τε καὶ Ἀριστογείτων [λείπουσι]. νῦν γὰρ δή, ἐξ οὗ ἐγένοντο Ἀθηναῖοι, ἐς κίνδυνον ἥκουσι μέγιστον, καὶ ἢν μέν γε ὑποκύψωσι τοῖσι Μήδοισι, δέδεκται τὰ πείσονται παραδεδομένοι Ἱππίῃ, ἢν δὲ περιγένηται αὕτη ἡ πόλις, οἵη τέ ἐστι πρώτη τῶν Ἑλληνίδων πολίων γενέσθαι.


[6.109.4] κῶς ὦν δὴ ταῦτα οἷά τέ ἐστι γενέσθαι, καὶ κῶς ἐς σέ τοι τούτων ἀνήκει τῶν πρηγμάτων τὸ κῦρος ἔχειν, νῦν ἔρχομαι φράσων. ἡμέων τῶν στρατηγῶν ἐόντων δέκα δίχα γίνονται αἱ γνῶμαι, τῶν μὲν κελευόντων συμβαλεῖν, τῶν δὲ οὔ.


[6.109.5] ἢν μέν νυν μὴ συμβάλωμεν, ἔλπομαί τινα στάσιν μεγάλην διασείσειν ἐμπεσοῦσαν τὰ Ἀθηναίων φρονήματα ὥστε μηδίσαι· ἢν δὲ συμβάλωμεν πρίν τι καὶ σαθρὸν Ἀθηναίων μετεξετέροισι ἐγγενέσθαι, θεῶν τὰ ἴσα νεμόντων οἷοί τέ εἰμεν περιγενέσθαι τῇ συμβολῇ.


[6.109.6] ταῦτα ὦν πάντα ἐς σὲ νῦν τείνει καὶ ἐκ σέο ἄρτηται· ἢν γὰρ σὺ γνώμῃ τῇ ἐμῇ προσθῇ, ἔστι τοι πατρίς τε ἐλευθέρη καὶ πόλις πρώτη τῶν ἐν τῇ Ἑλλάδι· ἢν δὲ ‹τὴν› τῶν ἀποσπευδόντων τὴν συμβολὴν ἕλῃ, ὑπάρξει τοι τῶν ἐγὼ κατέλεξα ἀγαθῶν τὰ ἐναντία.


[6.110.1] ταῦτα λέγων ὁ Μιλτιάδης προσκτᾶται τὸν Καλλίμαχον· προσγενομένης δὲ τοῦ πολεμάρχου τῆς γνώμης ἐκεκύρωτο συμβάλλειν. μετὰ δὲ οἱ στρατηγοὶ τῶν ἡ γνώμη ἔφερε συμβάλλειν, ὡς ἑκάστου αὐτῶν ἐγίνετο πρυτανηίη τῆς ἡμέρης, Μιλτιάδῃ παρεδίδοσαν· ὁ δὲ δεκόμενος οὔτι κω συμβολὴν ἐποιέετο, πρίν γε δὴ αὐτοῦ πρυτανηίη ἐγένετο.




[6.111.1] ὡς δὲ ἐς ἐκεῖνον περιῆλθε, ἐνθαῦτα δὴ ἐτάσσοντο ὧδε οἱ Ἀθηναῖοι ὡς συμβαλέοντες· τοῦ μὲν δεξιοῦ κέρεος ἡγέετο ὁ πολέμαρχος [Καλλίμαχος]· ὁ γὰρ νόμος τότε εἶχε οὕτω τοῖσι Ἀθηναίοισι, τὸν πολέμαρχον ἔχειν κέρας τὸ δεξιόν. ἡγεομένου δὲ τούτου ἐξεδέκοντο ὡς ἀριθμέοντο αἱ φυλαί, ἐχόμεναι ἀλληλέων· τελευταῖοι δὲ ἐτάσσοντο, ἔχοντες τὸ εὐώνυμον κέρας, Πλαταιέες.


[6.111.2] ἀπὸ ταύτης γάρ σφι τῆς μάχης Ἀθηναίων θυσίας ἀναγόντων ἐς τὰς πανηγύρις τὰς ἐν τῇσι πεντετηρίσι γινομένας κατεύχεται ὁ κῆρυξ ὁ Ἀθηναῖος ἅμα τε Ἀθηναίοισι λέγων γίνεσθαι τὰ ἀγαθὰ καὶ Πλαταιεῦσι.


[6.111.3] τότε δὲ τασσομένων τῶν Ἀθηναίων ἐν τῷ Μαραθῶνι ἐγένετο τοιόνδε τι· τὸ στρατόπεδον ἐξισούμενον τῷ Μηδικῷ στρατοπέδῳ, τὸ μὲν αὐτοῦ μέσον ἐγίνετο ἐπὶ τάξις ὀλίγας, καὶ ταύτῃ ἦν ἀσθενέστατον τὸ στρατόπεδον, τὸ δὲ κέρας ἑκάτερον ἔρρωτο πλήθεϊ.

[6.112.1] ὡς δέ σφι διετέτακτο καὶ τὰ σφάγια ἐγίνετο καλά, ἐνθαῦτα ὡς ἀπείθησαν οἱ Ἀθηναῖοι, δρόμῳ ἵεντο ἐς τοὺς βαρβάρους. ἦσαν δὲ στάδιοι οὐκ ἐλάσσονες τὸ μεταίχμιον αὐτῶν ἢ ὀκτώ.


[6.112.2] οἱ δὲ Πέρσαι ὁρῶντες δρόμῳ ἐπιόντας παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι, μανίην τε τοῖσι Ἀθηναίοισι ἐπέφερον καὶ πάγχυ ὀλεθρίην, ὁρῶντες αὐτοὺς ἐόντας ὀλίγους, καὶ τούτους δρόμῳ ἐπειγομένους οὔτε ἵππου ὑπαρχούσης σφι οὔτε τοξευμάτων.


[6.112.3] ταῦτα μέν νυν οἱ βάρβαροι κατείκαζον· Ἀθηναῖοι δὲ ἐπείτε ἀθρόοι προσέμειξαν τοῖσι βαρβάροισι, ἐμάχοντο ἀξίως λόγου. πρῶτοι μὲν γὰρ Ἑλλήνων πάντων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν δρόμῳ ἐς πολεμίους ἐχρήσαντο, πρῶτοι δὲ ἀνέσχοντο ἐσθῆτά τε Μηδικὴν ὁρῶντες καὶ τοὺς ἄνδρας ταύτην ἐσθημένους· τέως δὲ ἦν τοῖσι Ἕλλησι καὶ τὸ οὔνομα τὸ Μήδων φόβος ἀκοῦσαι.




[6.113.1] μαχομένων δὲ ἐν τῷ Μαραθῶνι χρόνος ἐγίνετο πολλός. καὶ τὸ μὲν μέσον τοῦ στρατοπέδου ἐνίκων οἱ βάρβαροι, τῇ Πέρσαι τε αὐτοὶ καὶ Σάκαι ἐτετάχατο· κατὰ τοῦτο μὲν δὴ ἐνίκων οἱ βάρβαροι καὶ ῥήξαντες ἐδίωκον ἐς τὴν μεσόγαιαν, τὸ δὲ κέρας ἑκάτερον ἐνίκων Ἀθηναῖοί τε καὶ Πλαταιέες.

[6.113.2] νικῶντες δὲ τὸ μὲν τετραμμένον τῶν βαρβάρων φεύγειν ἔων, τοῖσι δὲ τὸ μέσον ῥήξασι αὐτῶν συναγαγόντες τὰ κέρεα [ἀμφότερα] ἐμάχοντο, καὶ ἐνίκων Ἀθηναῖοι. φεύγουσι δὲ τοῖσι Πέρσῃσι εἵποντο κόπτοντες, ἐς ὃ ἐπὶ τὴν θάλασσαν ἀπικόμενοι πῦρ τε αἴτεον καὶ ἐπελαμβάνοντο τῶν νεῶν.




[6.114.1] καὶ τοῦτο μὲν ἐν τούτῳ τῷ πόνῳ ὁ πολέμαρχος [Καλλίμαχος] διαφθείρεται, ἀνὴρ γενόμενος ἀγαθός, ἀπὸ δ᾽ ἔθανε τῶν στρατηγῶν Στησίλεως ὁ Θρασύλεω· τοῦτο δὲ Κυνέγειρος ὁ Εὐφορίωνος ἐνθαῦτα ἐπιλαμβανόμενος τῶν ἀφλάστων νεός, τὴν χεῖρα ἀποκοπεὶς πελέκεϊ πίπτει, τοῦτο δὲ ἄλλοι Ἀθηναίων πολλοί τε καὶ ὀνομαστοί.


[6.115.1] ἑπτὰ μὲν δὴ τῶν νεῶν ἐπεκράτησαν τρόπῳ τοιούτῳ Ἀθηναῖοι, τῇσι δὲ λοιπῇσι οἱ βάρβαροι, ἐξανακρουσάμενοι καὶ ἀναλαβόντες ἐκ τῆς νήσου ἐν τῇ ἔλιπον τὰ ἐξ Ἐρετρίης ἀνδράποδα, περιέπλεον Σούνιον, βουλόμενοι φθῆναι τοὺς Ἀθηναίους ἀπικόμενοι ἐς τὸ ἄστυ. αἰτίη δὲ ἔσχε ἐν Ἀθηναίοισι ἐξ Ἀλκμεωνιδέων μηχανῆς αὐτοὺς ταῦτα ἐπινοηθῆναι· τούτους γὰρ συνθεμένους τοῖσι Πέρσῃσι ἀναδέξαι ἀσπίδα ἐοῦσι ἤδη ἐν τῇσι νηυσί.


[6.116.1] οὗτοι μὲν δὴ περιέπλεον Σούνιον· Ἀθηναῖοι δὲ ὡς ποδῶν εἶχον [τάχιστα] ἐβοήθεον ἐς τὸ ἄστυ, καὶ ἔφθησάν τε ἀπικόμενοι πρὶν ἢ τοὺς βαρβάρους ἥκειν, καὶ ἐστρατοπεδεύσαντο ἀπιγμένοι ἐξ Ἡρακλείου τοῦ ἐν Μαραθῶνι ἐν ἄλλῳ Ἡρακλείῳ τῷ ἐν Κυνοσάργεϊ. οἱ δὲ βάρβαροι τῇσι νηυσὶ ὑπεραιωρηθέντες Φαλήρου (τοῦτο γὰρ ἦν ἐπίνειον τότε τῶν Ἀθηναίων) ὑπὲρ τούτου ἀνακωχεύσαντες τὰς νέας ἀπέπλεον ὀπίσω ἐς τὴν Ἀσίην.




[6.117.1] ἐν ταύτῃ τῇ ἐν Μαραθῶνι μάχῃ ἀπέθανον τῶν βαρβάρων κατὰ ἑξακισχιλίους καὶ τετρακοσίους ἄνδρας, Ἀθηναίων δὲ ἑκατὸν καὶ ἐνενήκοντα καὶ δύο. ἔπεσον μὲν ἀμφοτέρων τοσοῦτοι·

[6.117.2] συνήνεικε δὲ αὐτόθι θῶμα γενέσθαι τοιόνδε, Ἀθηναῖον ἄνδρα Ἐπίζηλον τὸν Κουφαγόρεω ἐν τῇ συστάσι μαχόμενόν τε καὶ ἄνδρα γινόμενον ἀγαθὸν τῶν ὀμμάτων στερηθῆναι, οὔτε πληγέντα οὐδὲν τοῦ σώματος οὔτε βληθέντα, καὶ τὸ λοιπὸν τῆς ζόης διατελέειν ἀπὸ τούτου τοῦ χρόνου ἐόντα τυφλόν.

[6.117.3] λέγειν δὲ αὐτὸν περὶ τοῦ πάθεος ἤκουσα τοιόνδε τινὰ λόγον, ἄνδρα οἱ δοκέειν ὁπλίτην ἀντιστῆναι μέγαν, τοῦ τὸ γένειον τὴν ἀσπίδα πᾶσαν σκιάζειν· τὸ δὲ φάσμα τοῦτο ἑωυτὸν μὲν παρεξελθεῖν, τὸν δὲ ἑωυτοῦ παραστάτην ἀποκτεῖναι. ταῦτα μὲν δὴ Ἐπίζηλον ἐπυθόμην λέγειν.


[6.118.1] Δᾶτις δὲ πορευόμενος ἅμα τῷ στρατῷ ἐς τὴν Ἀσίην, ἐπείτε ἐγένετο ἐν Μυκόνῳ, εἶδε ὄψιν ἐν τῷ ὕπνῳ. καὶ ἥτις μὲν ἦν ἡ ὄψις, οὐ λέγεται, ὁ δέ, ὡς ἡμέρη τάχιστ᾽ ἐπέλαμψε, ζήτησιν ἐποιέετο τῶν νεῶν, εὑρὼν δὲ ἐν Φοινίσσῃ [νηὶ] ἄγαλμα Ἀπόλλωνος κεχρυσωμένον ἐπυνθάνετο ὁκόθεν σεσυλημένον εἴη, πυθόμενος δὲ ἐξ οὗ ἦν ἱροῦ, ἔπλεε τῇ ἑωυτοῦ νηὶ ἐς Δῆλον·


[6.118.2] καὶ ἀπίκατο γὰρ τηνικαῦτα οἱ Δήλιοι ὀπίσω ἐς τὴν νῆσον, κατατίθεταί τε ἐς τὸ ἱρὸν τὸ ἄγαλμα καὶ ἐντέλλεται τοῖσι Δηλίοισι ἀπαγαγεῖν τὸ ἄγαλμα ἐς Δήλιον τὸ Θηβαίων· τὸ δ᾽ ἔστι ἐπὶ θαλάσσῃ Χαλκίδος καταντίον.


[6.118.3] Δᾶτις μὲν δὴ ταῦτα ἐντειλάμενος ἀπέπλεε, τὸν δὲ ἀνδριάντα τοῦτον Δήλιοι οὐκ ἀπήγαγον, ἀλλά μιν δι᾽ ἐτέων εἴκοσι Θηβαῖοι αὐτοὶ ἐκ θεοπροπίου ἐκομίσαντο ἐπὶ Δήλιον.



[6.119.1] τοὺς δὲ τῶν Ἐρετριέων ἀνδραποδισμένους Δᾶτίς τε καὶ Ἀρταφρένης, ὡς προσέσχον ἐς τὴν Ἀσίην πλέοντες, ἀνήγαγον ἐς Σοῦσα. βασιλεὺς δὲ Δαρεῖος, πρὶν μὲν αἰχμαλώτους γενέσθαι τοὺς Ἐρετριέας, ἐνεῖχέ σφι δεινὸν χόλον, οἷα ἀρξάντων ἀδικίης προτέρων τῶν Ἐρετριέων·


[6.119.2] ἐπείτε δὲ εἶδέ σφεας ἀπαχθέντας παρ᾽ ἑωυτὸν καὶ ὑποχειρίους ἑωυτῷ ἐόντας, ἐποίησε κακὸν ἄλλο οὐδέν, ἀλλά σφεας τῆς Κισσίης χώρης κατοίκισε ἐν σταθμῷ ἑωυτοῦ τῷ οὔνομά ἐστι Ἀρδέρικκα, ἀπὸ μὲν Σούσων δέκα καὶ διηκοσίους σταδίους ἀπέχοντι, τεσσεράκοντα δὲ ἀπὸ τοῦ φρέατος τὸ παρέχεται τριφασίας ἰδέας· καὶ γὰρ ἄσφαλτον καὶ ἅλας καὶ ἔλαιον ἀρύσσονται ἐξ αὐτοῦ τρόπῳ τοιῷδε·

[6.119.3] ἀντλέεται μὲν κηλωνηίῳ, ἀντὶ δὲ γαυλοῦ ἥμισυ ἀσκοῦ οἱ προσδέδεται· ὑποτύψας δὲ τούτῳ ἀντλέει καὶ ἔπειτα ἐγχέει ἐς δεξαμενήν· ἐκ δὲ ταύτης ἐς ἄλλο διαχεόμενον τρέπεται τριφασίας ὁδούς· καὶ ἡ μὲν ἄσφαλτος καὶ οἱ ἅλες πήγνυνται παραυτίκα, τὸ δὲ ἔλαιον … οἱ Πέρσαι καλέουσι τοῦτο ῥαδινάκην· ἔστι δὲ μέλαν καὶ ὀδμὴν παρεχόμενον βαρέαν.


[6.119.4] ἐνθαῦτα τοὺς Ἐρετριέας κατοίκισε βασιλεὺς Δαρεῖος, οἳ καὶ μέχρι ἐμέο εἶχον τὴν χώρην ταύτην, φυλάσσοντες τὴν ἀρχαίην γλῶσσαν.

[6.120.1] τὰ μὲν δὴ περὶ Ἐρετριέας ἔσχε οὕτως· Λακεδαιμονίων δὲ ἧκον ἐς τὰς Ἀθήνας δισχίλιοι μετὰ τὴν πανσέληνον, ἔχοντες σπουδὴν πολλὴν καταλαβεῖν, οὕτω ὥστε τριταῖοι ἐκ Σπάρτης ἐγένοντο ἐν τῇ Ἀττικῇ. ὕστεροι δὲ ἀπικόμενοι τῆς συμβολῆς ἱμείροντο ὅμως θεήσασθαι τοὺς Μήδους· ἐλθόντες δὲ ἐς τὸν Μαραθῶνα ἐθεήσαντο. μετὰ δὲ αἰνέοντες Ἀθηναίους καὶ τὸ ἔργον αὐτῶν ἀπαλλάσσοντο ὀπίσω.

[6.121.1] Θῶμα δέ μοι καὶ οὐκ ἐνδέκομαι τὸν λόγον, Ἀλκμεωνίδας ἄν κοτε ἀναδέξαι Πέρσῃσι ἐκ συνθήματος ἀσπίδα, βουλομένους ὑπὸ βαρβάροισί τε εἶναι Ἀθηναίους καὶ ὑπὸ Ἱππίῃ· οἵτινες μᾶλλον ἢ ὁμοίως Καλλίῃ τῷ Φαινίππου, Ἱππονίκου δὲ πατρί, φαίνονται μισοτύραννοι ἐόντες.




[6.121.2] Καλλίης τε γὰρ μοῦνος Ἀθηναίων ἁπάντων ἐτόλμα, ὅκως Πεισίστρατος ἐκπέσοι ἐκ τῶν Ἀθηνέων, τὰ χρήματα αὐτοῦ κηρυσσόμενα ὑπὸ τοῦ δημοσίου ὠνέεσθαι, καὶ τἆλλα τὰ ἔχθιστα ἐς αὐτὸν πάντα ἐμηχανᾶτο.


[6.122.1] [Καλλίεω δὲ τούτου ἄξιον πολλαχοῦ μνήμην ἐστὶ πάντα τινὰ ἔχειν. τοῦτο μὲν γὰρ τὰ προλελεγμένα, ὡς ἀνὴρ ἄκρος ἐλευθερῶν τὴν πατρίδα, τοῦτο δὲ τὰ ἐν Ὀλυμπίῃ ἐποίησε· ἵππῳ νικήσας, τεθρίππῳ δὲ δεύτερος γενόμενος, Πύθια δὲ πρότερον ἀνελόμενος, ἐφανερώθη ἐς τοὺς Ἕλληνας πάντας δαπάνῃσι μεγίστῃσι.




[6.122.2] τοῦτο δὲ κατὰ τὰς ἑωυτοῦ θυγατέρας ἐούσας τρεῖς οἷός τις ἀνὴρ ἐγένετο· ἐπειδὴ γὰρ ἐγίνοντο γάμου ὡραῖαι, ἔδωκέ σφι δωρεὴν μεγαλοπρεπεστάτην ἐκείνῃσί τε ἐχαρίσατο· ἐκ γὰρ πάντων τῶν Ἀθηναίων τὸν ἑκάστη ἐθέλοι ἄνδρα ἑωυτῇ ἐκλέξασθαι, ἔδωκε τούτῳ τῷ ἀνδρί.]


[6.123.1] καὶ οἱ Ἀλκμεωνίδαι ὁμοίως ἢ οὐδὲν ἧσσον τούτου ἦσαν μισοτύραννοι. θῶμα ὦν μοι καὶ οὐ προσίεμαι τὴν διαβολήν, τούτους γε ἀναδέξαι ἀσπίδα, οἵτινες ἔφευγόν τε τὸν πάντα χρόνον τοὺς τυράννους, ἐκ μηχανῆς τε τῆς τούτων ἐξέλιπον Πεισιστρατίδαι τὴν τυραννίδα.



[6.123.2] καὶ οὕτω τὰς Ἀθήνας οὗτοι ἦσαν οἱ ἐλευθερώσαντες πολλῷ μᾶλλον ἤ περ Ἁρμόδιός τε καὶ Ἀριστογείτων, ὡς ἐγὼ κρίνω. οἱ μὲν γὰρ ἐξηγρίωσαν τοὺς ὑπολοίπους Πεισιστρατιδέων Ἵππαρχον ἀποκτείναντες, οὐδέ τι μᾶλλον ἔπαυσαν [τοὺς λοιποὺς] τυραννεύοντας, Ἀλκμεωνίδαι δὲ ἐμφανέως ἠλευθέρωσαν, εἰ δὴ οὗτοί γε ἀληθέως ἦσαν οἱ τὴν Πυθίην ἀναπείσαντες προσημαίνειν Λακεδαιμονίοισι ἐλευθεροῦν τὰς Ἀθήνας, ὥς μοι πρότερον δεδήλωται.


[6.124.1] ἀλλὰ γὰρ ἴσως τι ἐπιμεμφόμενοι Ἀθηναίων τῷ δήμῳ προεδίδοσαν τὴν πατρίδα. οὐ μὲν ὦν ἦσάν σφεων ἄλλοι δοκιμώτεροι ἔν γε Ἀθηναίοισι ἄνδρες οὐδ᾽ οἳ μᾶλλον ἐτετιμέατο.

[6.124.2] οὕτω οὐδὲ λόγος αἱρέει ἀναδεχθῆναι ἔκ γε ἂν τούτων ἀσπίδα ἐπὶ τοιούτῳ λόγῳ. ἀνεδέχθη μὲν γὰρ ἀσπίς, καὶ τοῦτο οὐκ ἔστι ἄλλως εἰπεῖν· ἐγένετο γάρ· ὃς μέντοι ἦν ὁ ἀναδέξας, οὐκ ἔχω προσωτέρω εἰπεῖν τούτων.


[6.125.1] Οἱ δὲ Ἀλκμεωνίδαι ἦσαν μὲν καὶ τὰ ἀνέκαθεν λαμπροὶ ἐν τῇσι Ἀθήνῃσι, ἀπὸ δὲ Ἀλκμέωνος καὶ αὖτις Μεγακλέος ἐγένοντο καὶ κάρτα λαμπροί.


[6.125.2] τοῦτο μὲν γὰρ Ἀλκμέων ὁ Μεγακλέος τοῖσι ἐκ Σαρδίων Λυδοῖσι παρὰ Κροίσου ἀπικνεομένοισι ἐπὶ τὸ χρηστήριον τὸ ἐν Δελφοῖσι συμπρήκτωρ τε ἐγίνετο καὶ συνελάμβανε προθύμως, καί μιν Κροῖσος πυθόμενος τῶν Λυδῶν τῶν ἐς τὰ χρηστήρια φοιτεόντων ἑωυτὸν εὖ ποιέειν μεταπέμπεται ἐς Σάρδις, ἀπικόμενον δὲ δωρέεται χρυσῷ τὸν ἂν δύνηται τῷ ἑωυτοῦ σώματι ἐξενείκασθαι ἐσάπαξ.



[6.125.3] ὁ δὲ Ἀλκμέων πρὸς τὴν δωρεήν, ἐοῦσαν τοιαύτην, τοιάδε ἐπιτηδεύσας προσέφερε· ἐνδὺς κιθῶνα μέγαν καὶ κόλπον βαθὺν καταλιπόμενος τοῦ κιθῶνος, κοθόρνους τοὺς εὕρισκε εὐρυτάτους ἐόντας ὑποδησάμενος ἤιε ἐς τὸν θησαυρὸν ἐς τόν οἱ κατηγέοντο.

[6.125.4] ἐσπεσὼν δὲ ἐς σωρὸν ψήγματος, πρῶτα μὲν παρέσαξε παρὰ τὰς κνήμας τοῦ χρυσοῦ ὅσον ἐχώρεον οἱ κόθορνοι, μετὰ δὲ τὸν κόλπον πάντα πλησάμενος χρυσοῦ καὶ ἐς τὰς τρίχας τῆς κεφαλῆς διαπάσας τοῦ ψήγματος καὶ ἄλλο λαβὼν ἐς τὸ στόμα ἐξήιε ἐκ τοῦ θησαυροῦ, ἕλκων μὲν μόγις τοὺς κοθόρνους, παντὶ δέ τεῳ οἰκὼς μᾶλλον ἢ ἀνθρώπῳ· τοῦ τό τε στόμα ἐβέβυστο καὶ πάντα ἐξώγκωτο.



[6.125.5] ἰδόντα δὲ τὸν Κροῖσον γέλως ἐσῆλθε, καί οἱ πάντα τε ἐκεῖνα διδοῖ καὶ πρὸς ἑτέροισί μιν δωρέεται οὐκ ἐλάσσοσσι ἐκείνων. οὕτω μὲν ἐπλούτησε ἡ οἰκίη αὕτη μεγάλως, καὶ ὁ Ἀλκμέων οὗτος οὕτω τεθριπποτροφήσας Ὀλυμπιάδα ἀναιρέεται·






Βιβλίο Ε – Τερψιχόρη [5.1.1] – [5.92α.1]

[6.1.1] Αυτό λοιπόν ήταν το τέλος του Αρισταγόρα, που ξεσήκωσε την Ιωνία σ᾽ επανάσταση· κι από τη μεριά του ο Ιστιαίος, ο τύραννος της Μιλήτου, ύστερ᾽ από την άδεια που πήρε από τον Δαρείο, φτάνει στις Σάρδεις. Κι όταν έφτασε από τα Σούσα, τον ρώτησε ο Αρταφρένης, ο αντιβασιλέας των Σάρδεων, τί τέλος πάντων νόμιζε πως έκανε τους Ίωνες να επαναστατήσουν. Κι αυτός αποκρίθηκε πως δεν είχε ιδέα και τα ᾽χε χαμένα μ᾽ αυτά που έγιναν, αφού, τάχα, δεν ήξερε τίποτε απ᾽ αυτά που συνέβαιναν εκεί.

[6.1.2] Κι ο Αρταφρένης, βλέποντάς τον πώς πάει να τον ξεγελάσει, του είπε, καθώς ήξερε την πάσα αλήθεια για την επανάσταση: «Ιστιαίε, νά ποιό ρόλο έπαιξες εσύ σ᾽ αυτά τα γεγονότα: ετούτο το παπούτσι το έραψες εσύ, και το φόρεσε ο Αρισταγόρας».

[6.2.1] Αυτά λοιπόν είπε ο Αρταφρένης για το θέμα της επανάστασης, ενώ ο Ιστιαίος, καθώς φοβήθηκε πως ο Αρταφρένης ήξερε τα πάντα, με το που πήρε να νυχτώνει απέδρασε κατά τη θάλασσα, εξαπατώντας το βασιλιά Δαρείο· γιατί, ενώ του είχε τάξει πως θα φέρει στην εξουσία του τη Σαρδηνία, το πιο μεγάλο νησί του κόσμου, στα κρυφά επιδίωκε να πάρει στα χέρια του την αρχηγία του πολέμου που έκαναν οι Ίωνες εναντίον του Δαρείου.

[6.2.2] Κι όταν πέρασε στη Χίο, οι Χίοι τον φυλάκισαν, γιατί είχαν την υποψία πως τον έστειλε στην πόλη ο Δαρείος, για να κάνει πραξικόπημα. Όταν όμως οι Χίοι έμαθαν την πάσα αλήθεια, δηλαδή ότι ήταν εχθρός του βασιλιά, τον έβγαλαν απ᾽ τη φυλακή.

[6.3.1] Τότε λοιπόν ο Ιστιαίος, όταν τον ρωτούσαν οι Ίωνες για ποιό λόγο με τέτοιο πάθος παράγγελνε του Αρισταγόρα να σηκώσει επανάσταση εναντίον του βασιλιά και προκάλεσε τόσο μεγάλη συμφορά στους Ίωνες, τους έκρυβε όσο μπορούσε την πραγματική αιτία, και τους έλεγε άλλα, πως ο βασιλιάς Δαρείος έβαλε στο νου του να ξεσηκώσει τους Φοίνικες από τη χώρα τους και να τους εγκαταστήσει στην Ιωνία και τους Ίωνες στη Φοινίκη — κι αυτός ήταν ο λόγος που τους έστελνε την εντολή. Η αλήθεια είναι πως, ενώ μια τέτοια σκέψη ήταν μακριά από το μυαλό του Δαρείου, αυτός φοβέριζε τους Ίωνες.

[6.4.1] Ύστερα ο Ιστιαίος με αγγελιοφόρο τον Έρμιππο από τον Αταρνέα έστελνε επιστολές στους Πέρσες που ήταν εγκατεστημένοι στις Σάρδεις, έτσι που να γίνεται φανερό πως είχε έρθει σε συνεννοήσεις μαζί τους για επανάσταση πριν την ξεσηκώσει. Κι ο Έρμιππος δεν τις δίνει στους αποδέκτες τους, αλλά φέρνει τις επιστολές και τις δίνει στα χέρια του Αρταφρένη.

[6.4.2] Κι αυτός κατατοπίστηκε για όλη την υπόθεση και διέταξε τον Έρμιππο να πάρει τις επιστολές του Ιστιαίου και να τις δώσει στους αποδέκτες τους, κι ύστερα τις απαντήσεις που έστελναν στον Ιστιαίο να τις παραδώσει σ᾽ αυτόν. Κι όταν αυτά βγήκαν στο φως, ο Αρταφρένης σκότωσε εκεί πολλούς Πέρσες.

[6.5.1] Λοιπόν, στην πόλη των Σάρδεων ο κόσμος ήταν ανάστατος, ενώ τον Ιστιαίο, που είδε να χάνεται κι αυτή του η ελπίδα, οι Χίοι τον έφεραν πίσω στην πατρίδα του, στη Μίλητο — τους το είχε ζητήσει ο Ιστιαίος από μόνος του. Κι οι Μιλήσιοι, που είχαν χαρεί που ξεφορτώθηκαν τον Αρισταγόρα, με κανέναν τρόπο δεν έστεργαν να δεχτούν στη χώρα τους άλλον τύραννο — οι άνθρωποι είχαν γευτεί την ελευθερία.

[6.5.2] Και λοιπόν, καθώς ο Ιστιαίος άφησε να πέσει η νύχτα και τότε επιχείρησε να ξαναπάρει την εξουσία με βία, λαβώνεται στο μερί από κάποιον Μιλήσιο. Αποδιωγμένος λοιπόν από την πόλη του, φτάνει ξανά στη Χίο κι από εκεί, γιατί δεν έπειθε τους Χίους να του δώσουν καράβια, πέρασε στη Μυτιλήνη κι έπεισε τους Λεσβίους να του δώσουν καράβια.

[6.5.3] Κι αυτοί αρμάτωσαν οχτώ τριήρεις κι αρμένιζαν μαζί με τον Ιστιαίο στο Βυζάντιο, κάθισαν εκεί και αιχμαλώτιζαν τα πλοία που έβγαιναν από τον Εύξεινο Πόντο, εκτός από όσους έλεγαν πως ήταν πρόθυμοι να υπακούσουν στον Ιστιαίο.

[6.6.1] Λοιπόν αυτές τις επιχειρήσεις έκαναν ο Ιστιαίος και οι Μυτιληναίοι· αλλά στη Μίλητο περίμεναν όπου να ᾽ναι να δεχτεί η πόλη επίθεση από μεγάλο εκστρατευτικό σώμα ναυτικού και πεζικού· γιατί οι στρατηγοί των Περσών συγκλίνοντας τις δυνάμεις τους σχημάτισαν ένα στρατιωτικό σώμα και κατευθύνονταν εναντίον της Μιλήτου μη δίνοντας σημασία στις άλλες πόλεις. Στο ναυτικό πάλι έδειχναν τον πιο μεγάλο ζήλο οι Φοίνικες· στην εκστρατεία έπαιρναν μέρος και οι Κύπριοι που πρόσφατα είχαν υποταχτεί και Κίλικες και Αιγύπτιοι.

[6.7.1] Λοιπόν ετούτοι εκστράτευαν εναντίον της Μιλήτου και της υπόλοιπης Ιωνίας, κι οι Ίωνες απ᾽ τη μεριά τους με το που άκουσαν αυτά έστελναν τους αντιπροσώπους τους στο Πανιώνιο. Έφτασαν λοιπόν σ᾽ αυτό το μέρος κι ύστερ᾽ από σύσκεψη αποφάσισαν να μη στρατολογήσουν καθόλου πεζικό για ν᾽ αντιπαραταχτούν στους Πέρσες, αλλά να υπερασπίσουν τα τείχη της πόλης τους οι Μιλήσιοι μόνοι τους· και ν᾽ αρματώσουν στόλο παρατάσσοντας όλα τα καράβια τους ανεξαίρετα· κι αφού τ᾽ αρματώσουν, να συγκεντρωθούν το συντομότερο στη Λάδη, για να δώσουν ναυμαχία για τη σωτηρία της Μιλήτου. Κι η Λάδη είναι μικρό νησί που βρίσκεται κοντά στη Μίλητο.

[6.8.1] Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά έφτασαν εκεί οι Ίωνες με τα καράβια τους αρματωμένα και μαζί τους από τους Αιολείς αυτοί που κατοικούν στη Λέσβο· νά πώς παρατάχτηκαν: την πτέρυγα προς τ᾽ ανατολικά την είχαν οι Μιλήσιοι οι ίδιοι, που συμμετείχαν με ογδόντα καράβια· αμέσως μετά απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν τα δώδεκα καράβια της Πριήνης και τα τρία απ᾽ τη Μυούντα, κι αμέσως μετά τους Μυουντίους τα δεκαεφτά καράβια της Τέω, κι αμέσως μετά τους Τηίους παρατάχτηκαν εκατό καράβια των Χίων·

[6.8.2] σ᾽ αυτή την παράταξη προστέθηκαν οι Ερυθραίοι και οι Φωκαείς, οι Ερυθραίοι που έδιναν οχτώ καράβια και οι Φωκαείς τρία· αμέσως μετά τα καράβια της Φώκαιας παρατάχτηκαν οι Λέσβιοι με εβδομήντα καράβια· την παράταξη έκλειναν οι Σάμιοι που κρατούσαν τη δυτική πτέρυγα με εξήντα καράβια. Ο συνολικός αριθμός όλων αυτών των καραβιών έφτασε τις τριακόσιες πενήντα τρεις τριήρεις.

[6.9.1] Αυτός ήταν ο στόλος των Ιώνων, ενώ ο αριθμός των καραβιών των βαρβάρων ήταν εξακόσια. Κι όταν κι αυτά έφτασαν κοντά στη Μίλητο κι ήταν εκεί κι όλο το πεζικό τους, οι στρατηγοί των Περσών μαθαίνοντας τότε το πλήθος των καραβιών των Ιώνων πήραν μεγάλο φόβο, μήπως δεν μπορέσουν να νικήσουν, κι έτσι και τη Μίλητο δε θα είναι σε θέση να κυριέψουν, αφού δε θα είναι θαλασσοκράτορες, και θα διατρέξουν τον κίνδυνο να τους βρει κανένα κακό από τον Δαρείο.

[6.9.2] Κάνοντας αυτές τις σκέψεις συγκέντρωσαν τους τυράννους των Ιώνων, αυτούς που τους καθαίρεσε από την εξουσία ο Αρισταγόρας ο Μιλήσιος και κατέφυγαν στους Πέρσες, κι έτυχε τότε να παίρνουν μέρος στην εκστρατεία εναντίον της Μιλήτου· κάλεσαν σε συγκέντρωση όσους απ᾽ αυτούς τους τυράννους ήταν παρόντες και τους έλεγαν τα εξής:

[6.9.3] «Άνδρες Ίωνες, ήρθε η ώρα ο καθένας σας ν᾽ αποδειχθεί ευεργέτης του βασιλικού οίκου· δηλαδή, ας προσπαθήσει ο καθένας σας ν᾽ αποσπάσει τους συμπολίτες του από την υπόλοιπη συμμαχική δύναμη. Κάνοντάς τους την πρότασή σας δώστε τις παρακάτω υποσχέσεις, ότι για την επανάστασή τους δε θα πάθουν κανένα κακό κι ούτε θα δοθούν στις φλόγες είτε οι ναοί τους είτε τα σπίτια τους κι ούτε θα έχουν καταπίεση κάπως βαρύτερη απ᾽ αυτήν που είχαν πριν.

[6.9.4] Όμως, αν δε συμμορφωθούν μ᾽ αυτά κι επιμείνουν οπωσδήποτε να μας πολεμήσουν, τότε πέστε τους απειλητικά τί τους περιμένει: πως νικημένοι στον πόλεμο θα γίνουν ανδράποδα, και τ᾽ αγόρια τους θα τα ευνουχίσουμε και τις παρθένες τους θα τις αρπάξουμε και θα τις στείλουμε με τη βία στα Βάκτρα και τη γη τους θα την παραδώσουμε σε άλλους».

[6.10.1] Αυτά τους έλεγαν οι Πέρσες, κι απ᾽ τη μεριά τους οι τύραννοι των Ιώνων, σα νύχτωσε, έστελναν μηνύματα εδώ κι εκεί, ο καθένας στους δικούς του. Κι οι Ίωνες που έγιναν παραλήπτες αυτών των μηνυμάτων έμεναν με πείσμα στην απόφασή τους κι έκλεισαν την πόρτα στην προδοσία· όλοι τους πίστευαν πως μόνο σ᾽ αυτούς έστελναν τα μηνύματα οι Πέρσες. Αυτά έγιναν αμέσως μόλις έφτασαν οι Πέρσες στη Μίλητο.

[6.11.1] Ύστερ᾽ από τη συγκέντρωση των Ιώνων στη Λάδη γίνονταν συνελεύσεις, κι όπως ήταν φυσικό έπαιρναν το λόγο κι άλλοι αγορητές, κι ανάμεσά τους κι ο στρατηγός της Φώκαιας Διονύσιος που έλεγε τα εξής:

[6.11.2] «Άνδρες Ίωνες, η υπόθεσή μας βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, να ζήσουμε ελεύθεροι ή δούλοι, και μάλιστα δούλοι που τους έπιασαν να δραπετεύουν· γι᾽ αυτό τώρα, αν δεχτείτε εσείς ν᾽ ανεχθείτε ταλαιπωρίες, για κάποιο διάστημα θα έχετε βάσανα, θα μπορέσετε όμως νικώντας τους εχθρούς να μείνετε ελεύθεροι· αν όμως το ρίξετε στη νωθρότητα και την απειθαρχία, δεν τρέφω για σας καμιά ελπίδα ότι δε θα τιμωρηθείτε απ᾽ το βασιλιά για την επανάσταση που σηκώσατε.

[6.11.3] Αλλά πεισθείτε στα λόγια μου κι εμπιστευθείτε την τύχη σας σε μένα· και, φτάνει οι θεοί να δώσουν στον καθένα το δίκιο του, σας υπόσχομαι πως οι εχθροί ή δε θα δώσουν μάχη ή, αν δώσουν, θ᾽ αποδειχτούν πολύ κατώτεροι».

[6.12.1] Τ᾽ άκουσαν αυτά οι Ίωνες κι απόθεσαν την τύχη τους στα χέρια του Διονυσίου. Κι αυτός, καθημερινά, έβγαζε στ᾽ ανοιχτά τα καράβια σε μια γραμμή το ένα πίσω απ᾽ το άλλο, κι αφού πρώτα εξασκούσε τους κωπηλάτες να κάνουν να γλιστρά το καράβι τους ανάμεσα από τα άλλα, κι έβαζε τους πολεμιστές που ήταν στο κατάστρωμα ν᾽ αρματωθούν, ύστερα, την υπόλοιπη μέρα, κρατούσε τα καράβια στις άγκυρες, κι έτσι ολημερίς ξεθέωνε τους Ίωνες.

[6.12.2] Λοιπόν, ώς και την έβδομη μέρα τον άκουαν κι εκτελούσαν τις διαταγές του, την επόμενη όμως οι Ίωνες, άνθρωποι άμαθοι σε τέτοιο κάματο κι εξαντλημένοι από τις ταλαιπωρίες και τον ήλιο, είπαν ανάμεσά τους τα εξής:

[6.12.3] «Ποιανού θεού το θέλημα πατήσαμε και τραβούμε των παθών μας τον τάραχο; που χάσαμε τα λογικά μας και σαλπάραμε απ᾽ το λιμάνι της φρόνησης κι αποθέσαμε την τύχη μας στα χέρια ενός ανθρώπου από τη Φώκαια, ξιπασμένου, που η συμμετοχή του είναι τρία καράβια, και καθόμαστε να κλαίμε τη μοίρα μας· κι αυτός, αφού μας έβαλε στο χέρι, μας βγάζει την ψυχή με καψόνια που δεν παίρνουν γιατρειά· και νά που πολλοί ανάμεσά μας κείτονται άρρωστοι, κι όπου να ᾽ναι κι άλλοι θα πάθουν τα ίδια. Μπροστά σ᾽ αυτές τις συμφορές προτιμότερο και να μας βρει οποιοδήποτε άλλο κακό και να μας πλακώσει η σκλαβιά που μας περιμένει· ό,τι λογής κι αν είναι αυτή, θα ᾽ναι καλύτερα παρά να ᾽μαστε στριμωγμένοι όπως τώρα. Εμπρός, τέρμα η υπακοή μας σ᾽ αυτόν».

[6.12.4] Αυτά είπαν κι αμέσως ύστερ᾽ απ᾽ αυτά κανένας πια δεν ήταν πρόθυμος να τον υπακούσει· και σα να ᾽ταν πεζικό που στρατοπέδευε, έστησαν σκηνές στο νησί και κυνηγούσαν τη σκιά κι αρνιόνταν να μπουν στα καράβια και να ξαναρχίσουν τα γυμνάσια.

[6.13.1] Όταν οι στρατηγοί των Σαμίων είδαν αυτά τα καμώματα των Ιώνων, τότε λοιπόν έκαναν δεκτές τις προτάσεις που τους έστειλε ο Αιάκης, καταπώς τον υποχρέωναν οι Πέρσες, ζητώντας τους να εγκαταλείψουν τη συμμαχία των Ιώνων· και τις έκαναν δεκτές οι Σάμιοι, από τη μια επειδή έβλεπαν να βασιλεύει μεγάλη αναρχία στους Ίωνες κι από την άλλη πως τους ήταν αδύνατο να νικήσουν τη δύναμη του βασιλιά, ξέροντας πολύ καλά πως, κι αν ακόμη το ναυτικό του που ήταν εκεί νικηθεί, θα εμφανιστεί μπροστά τους άλλο, πενταπλάσιο.

[6.13.2] Πιάστηκαν λοιπόν απ᾽ αυτή την πρόφαση, αφού είδαν τους Ίωνες ν᾽ αρνούνται να κάνουν το καθήκον τους και πίστεψαν πως θα βγουν κερδισμένοι με το να σώσουν και τους ναούς και τα σπιτικά τους. Κι ο Αιάκης αυτός, από τον οποίο δέχτηκαν τις προτάσεις, ήταν γιος του Συλοσώντα, του γιου του Αιάκη· κι ήταν τύραννος της Σάμου, όταν καθαιρέθηκε από την εξουσία από τον Αρισταγόρα το Μιλήσιο, όπως και οι άλλοι τύραννοι της Ιωνίας.

[6.14.1] Τότε λοιπόν, όταν οι Φοίνικες επιτέθηκαν με τα καράβια τους, και οι Ίωνες απ᾽ τη μεριά τους έβγαλαν τα καράβια τους στ᾽ ανοιχτά, σε μια γραμμή το ένα πίσω από το άλλο. Κι απ᾽ την ώρα που βρέθηκαν δίπλα δίπλα και συγκρούστηκαν, αποκεί και πέρα δεν μπορώ να γράψω με βεβαιότητα ποιοί από τους Ίωνες αναδείχτηκαν αντρειωμένοι ή δειλοί σ᾽ αυτή τη ναυμαχία· γιατί ρίχνουν το φταίξιμο ο ένας στον άλλο.

[6.14.2] Εκείνο που λέγεται είναι πως οι Σάμιοι, όπως είχαν συνεννοηθεί με τον Αιάκη, σήκωσαν τότε πανιά κι αποχώρησαν από την παράταξη για τη Σάμο, εκτός από έντεκα καράβια. Αυτών οι τριήραρχοι έμειναν στη θέση τους και ναυμάχησαν παρακούοντας τους στρατηγούς τους·

[6.14.3] και αυτούς η συμπολιτεία των Σαμίων τους τίμησε γι᾽ αυτή τους την πράξη με το να χαραχτούν τα ονόματα μαζί με τα πατρώνυμά τους σε στήλη, επειδή αναδείχτηκαν γενναίοι μαχητές. Κι η στήλη αυτή υπάρχει στην αγορά τους. Κι οι Λέσβιοι, βλέποντας τους διπλανούς τους να φεύγουν, έπραξαν όπως και οι Σάμιοι· κι οι περισσότεροι από τους Ίωνες ακολούθησαν το παράδειγμά τους.

[6.15.1] Τώρα, απ᾽ όσους έμειναν και ναυμάχησαν, το μεγαλύτερο χτύπημα το δέχτηκαν οι Χίοι, καθώς διακρίθηκαν για τα λαμπρά κατορθώματα και δεν το έβαλαν κάτω· που πρώτα πρώτα, όπως και προηγουμένως ανέφερα, παρέταξαν εκατό καράβια και πάνω στο καθένα τους σαράντα πολίτες τους, επίλεκτους πολεμιστές·

[6.15.2] κι ύστερα, αν κι έβλεπαν τους περισσότερους συμμάχους τους να λιποτακτούν, δεν καταδέχτηκαν να τους μοιάσουν στη δειλία, αλλά, μένοντας στη θέση τους μόνοι μαζί με λίγους συμμάχους, ναυμαχούσαν γλιστρώντας ανάμεσα απ᾽ τα εχθρικά καράβια, ώσπου, αφού κυρίεψαν πολλά απ᾽ αυτά, έχασαν τα περισσότερα απ᾽ τα δικά τους. Λοιπόν οι Χίοι με όσα καράβια τούς απέμειναν ξέφυγαν κι έφτασαν στο νησί τους.

[6.16.1] Όμως όσων Χίων τα καράβια κινούνταν δύσκολα απ᾽ τις αβαρίες, αυτοί λοιπόν, καθώς οι εχθροί τούς καταδίωκαν, ζήτησαν καταφύγιο στη Μυκάλη. Λοιπόν εκεί τράβηξαν έξω, στη στεριά, τα καράβια τους και τα άφησαν όπως ήταν, κι οι ίδιοι τους πεζοί προχώρησαν μέσ᾽ από τη στεριά.

[6.16.2] Κι όταν συνεχίζοντας την πορεία τους οι Χίοι πάτησαν το έδαφος της Εφέσου —ήταν νύχτα όταν έφτασαν εκεί και σ᾽ εκείνο το μέρος γιόρταζαν οι γυναίκες τα Θεσμοφόρια—, τότε λοιπόν οι Εφέσιοι, καθώς δεν είχαν ακούσει προηγουμένως τις περιπέτειες των Χίων και είδαν στρατό να έχει κάνει εισβολή στη χώρα τους, τους πήραν στα σίγουρα για ληστές που ρίχνονταν στις γυναίκες τους, εξόρμησαν πανστρατιά για να τις προστατέψουν και σκότωναν τους Χίους. Αυτούς λοιπόν αυτή η τύχη τους περίμενε.

[6.17.1] Κι ο Διονύσιος από τη Φώκαια, όταν έμαθε την πανωλεθρία των Ιώνων, έχοντας κυριέψει τρία εχθρικά καράβια, έβαλε πλώρη —όχι βέβαια πια για τη Φώκαια, αφού ήξερε πολύ καλά πως η πόλη θα πέσει σε σκλαβιά μαζί με την υπόλοιπη Ιωνία—, αντίθετα, έτσι όπως βρέθηκε, κατευθείαν αρμένιζε για τη Φοινίκη· εκεί καταβύθισε φορτηγά πλοία και πήρε πλούσια λεία, κι ύστερα έβαλε πλώρη για τη Σικελία· κι έχοντας εκεί το ορμητήριό του για καιρό επιδιδόταν στην πειρατεία — κανέναν Έλληνα δεν κούρσευε, μόνο Καρχηδονίους και Τυρρηνούς.

[6.18.1] Και οι Πέρσες, αφού νίκησαν στη ναυμαχία τους Ίωνες, πολιορκούσαν τη Μίλητο από στεριά και θάλασσα, σκάβοντας λαγούμια κάτω απ᾽ τα τείχη και βάζοντας σ᾽ ενέργεια κάθε λογής τεχνάσματα· λοιπόν την κυρίεψαν κατά κράτος τον έκτο χρόνο από την επανάσταση του Αρισταγόρα· κι έκαναν ανδράποδα τους κατοίκους της, έτσι που να βγει αληθινός ο χρησμός που δόθηκε στους Μιλησίους για τη συμφορά.

[6.19.1] Δηλαδή, όταν οι Αργείοι ζητούσαν χρησμό στους Δελφούς για τη σωτηρία της πόλης τους, δόθηκε χρησμός κοινός, που το ένα μέρος του αφορούσε στους ίδιους τους Αργείους, αλλά ως προσθήκη δόθηκε χρησμός και στους Μιλησίους.

[6.19.2] Λοιπόν, το μέρος που αφορά στους Αργείους, όταν φτάσω στο σχετικό σημείο της εξιστόρησής μου, τότε θα το αναφέρω. Τώρα, ο χρησμός που δόθηκε στους Μιλησίους, που δεν ήταν παρόντες, είναι ο εξής:
Και τότε, πρωτομάστορα κάθε κακούργας πράξης,
Μίλητε, θενά γίνεις
το φαγοπότι για πολλούς και δώρα που θαμπώνουν·
και μακρυμάλληδων πολλών θα πλένουνε τα πόδια
της Μίλητος γυναίκες·
κι όσο για το μαντείο μου στα Δίδυμα, σε άλλους
περνά να το φροντίζουν.

[6.19.3] Αυτές λοιπόν οι συμφορές έπεσαν τότε στους Μιλησίους, αφού οι περισσότεροι άντρες θανατώνονταν από τους Πέρσες που είναι μακρυμάλληδες, κι οι γυναίκες και τα παιδιά τους πουλήθηκαν κι έγιναν σκλάβοι, και το λατρευτικό κέντρο στα Δίδυμα, ο ναός και το μαντείο, συλήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες. Κι όσο για τους θησαυρούς που φυλάγονταν στο ναό, τους ανέφερα αλλού σε πολλά σημεία της εξιστόρησής μου.

[6.20.1] Αποκεί και πέρα, όσοι Μιλήσιοι πιάστηκαν ζωντανοί οδηγήθηκαν στα Σούσα. Λοιπόν, ο βασιλιάς Δαρείος, χωρίς να τους κάνει κανένα άλλο κακό, τους εγκατέστησε στην παραλία της λεγόμενης Ερυθράς θάλασσας, στην πόλη Άμπη, που στην περιοχή της ο ποταμός Τίγρης, προσπερνώντας τη, χύνεται στη θάλασσα. Τώρα, από τη χώρα της Μιλήτου οι Πέρσες κράτησαν για τον εαυτό τους τα γύρω από την πόλη και την πεδιάδα, ενώ τα ορεινά τα έδωσαν να τα ορίζουν οι Κάρες της Πηδάσου.

[6.21.1] Στους Μιλησίους, που έπαθαν αυτά τα δεινά από τους Πέρσες, οι Συβαρίτες που, αποδιωγμένοι από την πόλη τους, κατοικούσαν στις πόλεις Λάο και Σκίδρο, δεν ανταπέδωσαν τα ίσα. Δηλαδή, όταν η Σύβαρη κυριεύτηκε από τους Κροτωνιάτες, όλοι οι Μιλήσιοι, από έφηβοι και πάνω, έκοψαν τα μαλλιά της κεφαλής τους και κράτησαν μεγάλο πένθος· γιατί, απ᾽ όσες πολιτείες μάς είναι γνωστές, αυτές οι δυο συνδέθηκαν με την πιο μεγάλη φιλία ανάμεσά τους.

[6.21.2] Πολύ διαφορετική όμως ήταν η στάση των Αθηναίων· γιατί οι Αθηναίοι τον πολύ μεγάλο πόνο τους για την άλωση της Μιλήτου τον εκδήλωσαν και με πολλούς άλλους τρόπους αλλά προπάντων μ᾽ αυτόν: όταν ο Φρύνιχος έγραψε τραγωδία «Μιλήτου Άλωσις» και την παρουσίασε στους δραματικούς αγώνες, τα μάτια όλων των θεατών βούρκωσαν απ᾽ τα δάκρυα· και τον καταδίκασαν σε πρόστιμο χιλίων δραχμών, γιατί τους θύμισε δικές τους συμφορές, κι έβγαλαν απόφαση κανένας ποτέ να μην παρουσιάσει αυτή την τραγωδία στο θέατρο.

[6.22.1] Έτσι ορφάνεψε από Μιλησίους η Μίλητος· τώρα, όσοι από τους Σαμίους είχαν κάποια περιουσία ήταν πολύ δυσαρεστημένοι με τους στρατηγούς τους για τις διαπραγματεύσεις που έκαναν με τους Πέρσες και, σε σύσκεψη αμέσως μετά τη ναυμαχία, αποφάσισαν, προτού φτάσει στη χώρα τους ο τύραννος Αιάκης, να σηκωθούν και να παν με τα καράβια τους να χτίσουν αποικία και να μη μείνουν για να ζουν δούλοι και των Περσών και του Αιάκη.

[6.22.2] Γιατί ακριβώς αυτό τον καιρό οι κάτοικοι της Ζάγκλης της Σικελίας στέλνοντας αγγελιοφόρους στην Ιωνία προσκαλούσαν τους Ίωνες για την Καλή ακτή, θέλοντας να ιδρύσουν πόλη των Ιώνων σ᾽ αυτή την περιοχή· και η περιοχή αυτή που λέγεται Καλή ακτή κι ανήκει στους Σικελούς, βρίσκεται στο μέρος της Σικελίας που βλέπει προς την Τυρρηνία. Λοιπόν, ύστερ᾽ από την πρόσκληση των Ζαγκλαίων, μονάχα οι Σάμιοι από τους Ίωνες κίνησαν για αποικισμό, και μαζί τους όσοι Μιλήσιοι γλίτωσαν φεύγοντας απ᾽ την πόλη τους.

[6.23.1] Λοιπόν, αυτή η επιχείρηση είχε μια τέτοια περιπέτεια: την ώρα που οι Σάμιοι ήταν στο δρόμο κι έφταναν στη Σικελία, στη χώρα των Λοκρών των Επιζεφυρίων, οι Ζαγκλαίοι —ο στρατός τους κι ο βασιλιάς τους, που λεγόταν Σκύθης— πολιορκούσαν μια πόλη της Σικελίας με σκοπό να την κυριέψουν.

[6.23.2] Μαθαίνοντας αυτό ο τύραννος του Ρηγίου Αναξίλαος, που τότε είχε προστριβές με τους Ζαγκλαίους, συνάντησε τους Σαμίους και τους γύρισε τα μυαλά, δηλαδή πως έπρεπε να παρατήσουν την Καλή ακτή, στην οποία κατευθύνονταν με τα καράβια τους, και να πάρουν τη Ζάγκλη, που βρισκόταν ορφανή από υπερασπιστές. Οι Σάμιοι τον άκουσαν και πήραν τη Ζάγκλη·

[6.23.3] τότε οι Ζαγκλαίοι, μόλις έμαθαν ότι η πόλη τους κυριεύτηκε, έσπευδαν να τη σώσουν και καλούσαν για βοηθό τους τον Ιπποκράτη, τον τύραννο της Γέλας· γιατί ήταν σύμμαχός τους.

[6.23.4] Κι όταν έφτασε, βοηθός τους, ο Ιπποκράτης με τα στρατεύματά του, τον Σκύθη, τον μονάρχη των Ζαγκλαίων, επειδή εξαιτίας του χάθηκε η πόλη, αλυσοδεμένο μαζί με τον αδερφό του τον Πυθογένη ο Ιπποκράτης τους έστειλε στην πόλη Ίνυκα, και τους υπόλοιπους Ζαγκλαίους, αφού ήρθε σε διαπραγματεύσεις με τους Σαμίους κι έδωσε και πήρε όρκους, τους παρέδωσε σ᾽ αυτούς.

[6.23.5] Κι οι Σάμιοι του είχαν υποσχεθεί την εξής αντιμισθία: να πάρει μερίδιό του τα μισά από το σύνολο της κινητής περιουσίας και των δούλων που ήταν στην πόλη, κι όλα όσα βρίσκονταν στ᾽ αγροκτήματα να πάνε στο μερίδιο του Ιπποκράτη.

[6.23.6] Τους περισσότερους λοιπόν από τους Ζαγκλαίους τους κρατούσε σαν δούλους στη φυλακή, και τις κεφαλές της πόλης, τριακόσιους, τους παρέδωσε στους Σαμίους για να τους κατασφάξουν. Οπωσδήποτε όμως οι Σάμιοι δεν το έκαναν αυτό.

[6.24.1] Κι ο Σκύθης, ο μονάρχης των Ζαγκλαίων, δραπετεύει από την Ίνυκα και βρέθηκε στην Ιμέρα κι αποκεί έφτασε στην Ασία κι ανέβηκε στην αυλή του βασιλιά Δαρείου. Κι ο Δαρείος τον θεώρησε ως τον πιο δίκαιο άνθρωπο απ᾽ όλους όσοι ανέβηκαν στην αυλή του από την Ελλάδα·

[6.24.2] γιατί ο Σκύθης, αφού ζήτησε και πήρε άδεια από τον βασιλιά, πήγε στη Σικελία και γύρισε πάλι από τη Σικελία στο βασιλιά, ώσπου ζώντας μες σε μεγάλα πλούτη πέθανε από γηρατειά. Και οι Σάμιοι, αφού γλίτωσαν από τους Μήδους, χωρίς αγώνα απόχτησαν πόλη ωραιότατη, τη Ζάγκλη.

[6.25.1] Κι ύστερ᾽ από τη ναυμαχία που έγινε στα νερά της Μιλήτου οι Φοίνικες, με διαταγή των Περσών, αποκατέστησαν τον Αιάκη, το γιο του Συλοσώντα, στην εξουσία στη Σάμο, σαν άνθρωπο που τους στάθηκε πολύτιμος και πρόσφερε εξαιρετικές υπηρεσίες·

[6.25.2] κι οι Σάμιοι ήταν οι μόνοι απ᾽ όσους επαναστάτησαν εναντίον του Δαρείου που, για τη λιποταξία των καραβιών τους από τη ναυμαχία, ούτε η πόλη τους ούτε οι ναοί τους δόθηκαν στις φλόγες. Οι Πέρσες, αμέσως μετά την άλωση της Μιλήτου, πήραν την Καρία, καθώς άλλες πόλεις δήλωσαν υποταγή με τη θέλησή τους, ενώ τις υπόλοιπες τις προσάρτησαν με τη βία.

[6.26.1] Αυτά λοιπόν έτσι εξελίχτηκαν· στον Ιστιαίο πάλι τον Μιλήσιο, που βρισκόταν στην περιοχή του Βυζαντίου κι αιχμαλώτιζε τα εμπορικά πλοία των Ιώνων που έβγαιναν από τον Εύξεινο Πόντο, ήρθαν τα νέα για τα γεγονότα της Μιλήτου. Λοιπόν, αναθέτει τις επιχειρήσεις που τον κρατούσαν στην περιοχή του Ελλησπόντου στο Βισάνθη τον Αβυδηνό, γιο του Απολλοφάνη, κι ο ίδιος, έχοντας μαζί του Λεσβίους, αρμένιζε για τη Χίο, και συγκρούστηκε με μια φρουρά των Χίων που δε θέλησε να τον δεχτεί, στην περιοχή της Χίου που λέγεται Κοίλα.

[6.26.2] Λοιπόν σκότωσε πολλούς κι απ᾽ αυτούς κι από τους άλλους Χίους — καθώς οι άνθρωποι ήταν τσακισμένοι απ᾽ τη ναυμαχία, ο Ιστιαίος, με ορμητήριό του την Πολίχνη της Χίου κι έχοντας μαζί του τους Λεσβίους, τους νίκησε.

[6.27.1] Κι ο θεός συνηθίζει να δείχνει με κάποιο τρόπο με σημάδια από τα πριν, όταν είναι να βρουν μεγάλες συμφορές μια πόλη ή ένα έθνος· γιατί, προτού πάθουν αυτά οι Χίοι, εμφανίστηκαν μεγάλα σημάδια.

[6.27.2] Πρώτα πρώτα, όταν έστειλαν στους Δελφούς χορευτικό όμιλο εκατό εφήβων, μονάχα δυο απ᾽ αυτούς γύρισαν πίσω, τους ενενήντα οχτώ όμως απ᾽ αυτούς τους έπιασε λοιμική και τους πήρε μαζί της· δεύτερο, την ίδια ακριβώς εποχή, λίγο πριν απ᾽ τη ναυμαχία, στην πόλη, πάνω σε παιδιά, την ώρα που έκαναν μάθημα σε σχολείο, έπεσε η στέγη, έτσι που από εκατόν είκοσι παιδιά μονάχα ένα σώθηκε.

[6.27.3] Λοιπόν, αυτά τα σημάδια τούς έστειλε σαν προμήνυμα ο θεός, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ήρθε η ναυμαχία και γονάτισε την πόλη· και, σα να μην έφτανε η ναυμαχία, πλάκωσε κι ο Ιστιαίος με τους Λεσβίους στρατιώτες του· κι έτσι που οι Χίοι είχαν σκληρά δοκιμαστεί, εύκολα τους κυρίεψε.

[6.28.1] Αποκεί ο Ιστιαίος έκανε εκστρατεία εναντίον της Θάσου με μεγάλο στράτευμα Ιώνων και Αιολέων. Πολιορκούσε λοιπόν τη Θάσο, όταν του ήρθε η είδηση πως οι Φοίνικες σήκωσαν άγκυρα από τη Μίλητο κι αρμένιζαν βορειότερα, εναντίον της υπόλοιπης Ιωνίας. Κι όταν πήρε αυτή την πληροφορία, αφήνει τη Θάσο απόρθητη, κι ο ίδιος κίνησε βιαστικά για τη Λέσβο έχοντας μαζί του όλο το εκστρατευτικό σώμα.

[6.28.2] Και, καθώς έπεσε πείνα στο στρατό του, περνά από τη Λέσβο αντίπερα, για να θερίσει το σιτάρι απ᾽ τον Αταρνέα, και το ντόπιο και το σιτάρι των Μυσών, που προερχόταν από την πεδιάδα του Καΐκου. Αλλά σ᾽ αυτές τις περιοχές τύχαινε να βρίσκεται ο Άρπαγος, Πέρσης, στρατηγός μεγάλου στρατού, που συγκρούστηκε με τον Ιστιαίο μόλις αυτός αποβιβάστηκε και τον έπιασε τον ίδιο ζωντανό και σκότωσε το μεγαλύτερο μέρος απ᾽ το στρατό του.

[6.29.1] Και νά πώς πιάστηκε ζωντανός ο Ιστιαίος· οι Έλληνες πολεμούσαν με τους Πέρσες στη Μαλήνη, της περιοχής του Αταρνέα, κι έμειναν πολεμώντας στις γραμμές τους για πολλή ώρα, όταν το ιππικό που ξεκίνησε αργότερα κάνει επίθεση στους Έλληνες· λοιπόν, σ᾽ αυτή τη μάχη πρωταγωνιστής στάθηκε το ιππικό· και καθώς οι Έλληνες είχαν τραπεί σε φυγή, ο Ιστιαίος, με την ελπίδα πως ο βασιλιάς δε θα τον σκοτώσει για το σφάλμα που τον βάραινε, αφήνει να τον παρασύρει η λαχτάρα για τη ζωή του σε μια τέτοια πράξη:

[6.29.2] καθώς στη φυγή του έπεσε στα χέρια ενός Πέρση που ρίχνοντάς τον κάτω όπου να ᾽ναι θα τον κάρφωνε με το σπαθί του, μιλώντας του περσικά του αποκάλυψε τ᾽ όνομά του, πως ήταν ο Ιστιαίος ο Μιλήσιος.

[6.30.1] Αν λοιπόν, μόλις πιάστηκε ζωντανός, αλυσοδεμένο τον μετέφερναν στον βασιλιά Δαρείο, καταπώς πιστεύω δε θα πάθαινε κανένα κακό και θα έπαιρνε συγχώρηση για το ατόπημά του· τώρα όμως, ακριβώς γι᾽ αυτό το λόγο και για να μη ξαναγίνει, αν γλίτωνε, μέγας και πολύς στη βασιλική αυλή, και ο Αρταφρένης, ο αντιβασιλέας των Σάρδεων, κι ο Άρπαγος που τον έπιασε, μόλις έφτασε δέσμιος στις Σάρδεις, παλούκωσαν εκεί επιτόπου το σώμα του, και το κεφάλι του, ταριχευμένο, το πήγαν στα Σούσα, στον βασιλιά Δαρείο.

[6.30.2] Κι ο Δαρείος μαθαίνοντας αυτά τα έβαλε μ᾽ εκείνους που τα έπραξαν, επειδή δεν του τον έφεραν ζωντανό μπροστά του· κι έδωσε εντολή να λούσουν και να νεκροστολίσουν όμορφα την κεφαλή του Ιστιαίου και να τη θάψουν, σαν μεγάλου ευεργέτη του θρόνου του και των Περσών· λοιπόν αυτό το τέλος είχε ο Ιστιαίος.

[6.31.1] Και το ναυτικό των Περσών, αφού ξεχείμασε στην περιοχή της Μιλήτου, τον επόμενο χρόνο αρμενίζοντας προς τα πάνω κυρίευε εύκολα τα νησιά που βρίσκονταν κοντά στη στεριά, τη Χίο και τη Λέσβο και την Τένεδο. Και κάθε φορά που έπαιρνε κάποιο απ᾽ τα νησιά, μόλις οι βάρβαροι κυρίευαν το καθένα, έπιαναν τους κατοίκους σαν τα ψάρια στο δίχτυ.

[6.31.2] Και νά πώς τους πιάνουν σαν τα ψάρια στο δίχτυ: πιάνονται χέρι με χέρι και σχηματίζουν αδιάσπαστη γραμμή από τη βόρεια παραλία του νησιού ώς τη νότια· κι έπειτα προχωρούν απ᾽ τη μια άκρη ώς την άλλη του νησιού πιάνοντας σαν θηράματα τους ανθρώπους. Με την ίδια ευκολία κυρίευαν επίσης τις πόλεις της Ιωνίας που ήταν χτισμένες στη στεριά, με τη διαφορά ότι δεν έπιαναν τους ανθρώπους σαν τα ψάρια στο δίχτυ· γιατί κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο.

[6.32.1] Οι στρατηγοί των Περσών έδειξαν τότε πως οι απειλές με τις οποίες απείλησαν τους Ίωνες που τους είχαν αντιπαραταχτεί δεν ήταν ψεύτικες. Γιατί μόλις κυρίευαν τις πόλεις τους, διάλεγαν τα ομορφότερα αγόρια, τα ευνούχιζαν κι από παλικάρια τα έκαναν ευνούχους· τις κοπέλες πάλι που είχαν τα πρωτεία στην ομορφιά τις άρπαζαν με τη βία και τις έστελναν στο βασιλιά. Και, σα να μην έφταναν όλ᾽ αυτά, παράδιναν στις φλόγες τις πόλεις μαζί με τους ναούς. Έτσι λοιπόν για τρίτη φορά οι Ίωνες έπεσαν σε βαριά σκλαβιά, πρώτα στους Λυδούς και δυο φορές, τη μια μετά την άλλη, τότε στους Πέρσες.

[6.33.1] Κι όταν το ναυτικό τους σηκώθηκε κι έφυγε από την Ιωνία, κυρίευε όλα τα μέρη που έχεις στο αριστερό χέρι καθώς μπαίνεις στον Ελλήσποντο· γιατί όσα βρίσκονται στο δεξί, στην ασιατική ακτή, τα είχαν κιόλας οι Πέρσες στην εξουσία τους. Νά ποιά μέρη βρίσκονται στην ευρωπαϊκή ακτή του Ελλησπόντου: η Χερσόνησος, όπου υπάρχουν πολλές πόλεις, και η Πέρινθος και τα φρούρια στις θρακικές ακτές και η Σηλυμβρία και το Βυζάντιο.

[6.33.2] Λοιπόν οι Βυζάντιοι κι οι Χαλκηδόνιοι, που κατοικούν στην αντικρινή ακτή, ούτε που βγήκαν ν᾽ αντιμετωπίσουν τους Φοίνικες που αρμένιζαν εναντίον τους, αλλά εγκατέλειψαν βιαστικά τον τόπο τους και κίνησαν προς το εσωτερικό του Ευξείνου Πόντου και κατοίκησαν εκεί στην πόλη Μεσημβρία. Και οι Φοίνικες έκαναν στάχτη αυτά τα μέρη που απαριθμήσαμε κι ύστερα στράφηκαν εναντίον της Προκοννήσου και της Αρτάκης· τις παρέδωσαν κι αυτές στις φλόγες κι έβαλαν πλώρη και πάλι για τη Χερσόνησο, για να κυριέψουν και τις υπόλοιπες πόλεις, όσες δε διαγούμισαν την πρώτη φορά που έπιασαν στεριά εκεί.

[6.33.3] Όσο για την Κύζικο, ούτε καν οδήγησαν τα καράβια τους προς την πόλη· γιατί οι Κυζικηνοί, πριν ακόμη μπουν οι Φοίνικες στον Ελλήσποντο, δήλωσαν υποταγή στο βασιλιά με συμφωνία που έκλεισαν με τον Οιοβάρη, το γιο του Μεγαβάζου, αντιβασιλέα του Δασκυλείου. Και οι Φοίνικες έβαλαν στο χέρι τους όλες τις άλλες πόλεις της Χερσονήσου, εκτός από την Καρδία.

[6.34.1] Σ᾽ αυτές τις πολιτείες ώς τότε τύραννος ήταν ο Μιλτιάδης, ο γιος του Κίμωνος, γιου του Στησαγόρα· αυτή την εξουσία την απέκτησε προηγουμένως ο Μιλτιάδης, ο γιος του Κυψέλου, με τον εξής τρόπο· τη Χερσόνησο αυτή την είχαν οι Δόλογκοι, θρακική φυλή. Αυτοί οι Δόλογκοι λοιπόν, στενεμένοι από τον πόλεμο που τους κήρυξαν οι Αψίνθιοι, έστειλαν στους Δελφούς τους βασιλιάδες τους να ζητήσουν χρησμό για τον πόλεμο.

[6.34.2] Και η Πυθία τούς έδωσε χρησμό: όποιος, μετά την αποχώρησή τους από το μαντείο, πρώτος τούς καλέσει για φιλοξενία, αυτόν να τον πάρουν μαζί τους στη χώρα τους ως οικιστή. Λοιπόν οι Δόλογκοι πήραν την ιερά οδό και βάδιζαν μέσ᾽ από τη χώρα των Φωκέων και των Βοιωτών· και καθώς κανένας δεν τους προσκαλούσε, παίρνουν άλλο δρόμο και τραβούν προς την Αθήνα.

[6.35.1] Εκείνη την εποχή λοιπόν στην Αθήνα όλη η εξουσία βρισκόταν βέβαια στα χέρια του Πεισιστράτου, όμως είχε δύναμη κι ο Μιλτιάδης, ο γιος του Κυψέλου, που ήταν από οικογένεια που συντηρούσε άλογα γι᾽ αγώνες τεθρίππων· η καταγωγή του κρατούσε από τον Αιακό και την Αίγινα, και στη νεότερη εποχή απ᾽ την Αθήνα, απ᾽ τη γενιά του Φιλαίου, του γιου του Αίαντα, που πρώτος απ᾽ αυτή την οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

[6.35.2] Λοιπόν αυτός ο Μιλτιάδης, καθώς καθόταν στο κατώφλι του σπιτιού του, είδε τους Δολόγκους να περνούν ντυμένοι με ρούχα ξενικά και κρατώντας δόρατα· τους φώναξε να πλησιάσουν, κι όταν πήγαν κοντά του τους υποσχέθηκε κατάλυμα και τραπέζι. Εκείνοι δέχτηκαν, κι όταν χάρηκαν τη φιλοξενία του, του αποκάλυψαν ολόκληρο το χρησμό· κι ύστερ᾽ από την αποκάλυψη, τον παρακαλούσαν ν᾽ ακολουθήσει το θέλημα του θεού.

[6.35.3] Κι ο Μιλτιάδης, αμέσως μόλις άκουσε την πρόταση, πείστηκε — ο άνθρωπος δυσανασχετούσε με τη δεσποτεία του Πεισιστράτου και ήθελε να ξεμπλέξει. Κι αμέσως ετοιμάστηκε και πήγε στους Δελφούς, για να ρωτήσει το μαντείο αν πρέπει να πράξει τα όσα του παρακαλούσαν οι Δόλογκοι.

[6.36.1] Κι έτσι λοιπόν με την παρακίνηση και της Πυθίας ο Μιλτιάδης, ο γιος του Κυψέλου, που ανακηρύχτηκε προηγουμένως ολυμπιονίκης σε αγώνα τεθρίππων, πήρε τότε μαζί του κάθε Αθηναίο που προθυμοποιήθηκε να πάρει μέρος στην αποστολή και ξεκίνησε με καράβια μαζί με τους Δολόγκους και έγινε κύριος της χώρας τους. Και οι Δόλογκοι που τον έφεραν μαζί τους στη χώρα τους τον ανακήρυξαν τύραννο.

[6.36.2] Κι αυτός το πρώτο που έκανε ήταν να χτίσει τείχος, από την πόλη Καρδία ώς την Πακτύη, που έκλεινε τον ισθμό της Χερσονήσου, για να μη μπορούν οι Αψίνθιοι να κάνουν εισβολές στη χώρα και να τους ρημάζουν. Το μήκος του ισθμού αυτού είναι τριάντα έξι στάδιοι· κι από τον ισθμό και πέρα το εσωτερικό της Χερσονήσου έχει μήκος τετρακόσιους είκοσι σταδίους.

[6.37.1] Έκλεισε λοιπόν με τείχος το λαιμό της Χερσονήσου ο Μιλτιάδης και μ᾽ αυτό τον τρόπο απώθησε τους Αψινθίους· κι ύστερα, οι πρώτοι με τους οποίους έκανε πόλεμο ήταν οι Λαμψακηνοί· κι οι Λαμψακηνοί τού έστησαν καρτέρι και τον έπιασαν ζωντανό. Αλλά ο Μιλτιάδης είχε την εκτίμηση του Κροίσου· όταν λοιπόν ο Κροίσος έμαθε αυτά, στέλνοντας απεσταλμένους παράγγελνε στους Λαμψακηνούς ν᾽ αφήσουν ελεύθερο τον Μιλτιάδη· ειδεμή, τους απειλούσε πως θα τους πελεκήσει όπως οι ξυλοκόποι τις κουκουναριές·

[6.37.2] κι οι Λαμψακηνοί να κάνουν λαθεμένες υποθέσεις συζητώντας τί θέλει να πει η φράση με την οποία τους απειλούσε ο Κροίσος, «θα τους πελεκήσει σαν κουκουναριές»· ώσπου κάποιος από τους γεροντότερους, όταν κάποια ώρα την άκουσε, αμέσως είπε την πραγματική έννοιά της, πως η κουκουναριά είναι το μοναδικό απ᾽ όλα τα δέντρα που, έτσι και κοπεί, δεν ξαναβγάζει βλαστό, αλλά χάνεται εντελώς, μια για πάντα. Φοβήθηκαν λοιπόν οι Λαμψακηνοί τον Κροίσο κι άφησαν τον Μιλτιάδη λύνοντας τα δεσμά του.

[6.38.1] Λοιπόν αυτός γλιτώνει χάρη στον Κροίσο κι αργότερα πεθαίνει άκληρος, παραδίνοντας την εξουσία και την περιουσία του στον Στησαγόρα, το γιο του αδερφού του απ᾽ την ίδια μητέρα, του Κίμωνος. Και μετά το θάνατό του οι Χερσονησίτες τελούν θυσίες στ᾽ όνομά του, τιμώντας τον ως οικιστή και θέσπισαν αγώνες γυμναστικούς και ιπποδρομίες· στους αγώνες αυτούς δεν επιτρέπεται σε κανένα Λαμψακηνό να πάρει μέρος.

[6.38.2] Κι ο θάνατος πήρε και τον Στησαγόρα, κι αυτόν άκληρο, όταν βρισκόταν σε πόλεμο με τους Λαμψακηνούς, από χτύπημα στο κεφάλι με τσεκούρι, στο πρυτανείο· τον σκότωσε κάποιος που προσποιήθηκε τον αυτόμολο, στην πραγματικότητα όμως ήταν εχθρός κι από τους πιο φανατικούς.

[6.39.1] Μ᾽ αυτό τον τρόπο πέθανε ο Στησαγόρας· τότε λοιπόν στέλνουν τον Μιλτιάδη, το γιο του Κίμωνος κι αδερφό του σκοτωμένου Στησαγόρα, με μια τριήρη, για να πάρει στα χέρια του την εξουσία στη Χερσόνησο, οι Πεισιστρατίδες, που και στην Αθήνα τού έδειχναν εύνοια, κάνοντας πως δεν ήξεραν το θάνατο του πατέρα του (που εγώ σε άλλο μέρος της ιστορίας μου θα δηλώσω πώς έγινε).

[6.39.2] Ο Μιλτιάδης λοιπόν, φτάνοντας στη Χερσόνησο, κλείστηκε και δεν έβγαινε απ᾽ το σπίτι του, κρατώντας τάχα πένθος για τον αδερφό του Στησαγόρα. Κι οι Χερσονησίτες, μαθαίνοντας αυτά, συγκεντρώθηκαν απ᾽ όλα τα μέρη οι προεστοί όλων των πόλεων, κι όταν έφτασαν, κοινή αποστολή, για να τον συλλυπηθούν, αυτός τους έριξε στη φυλακή. Λοιπόν ο Μιλτιάδης εξουσίαζε τη Χερσόνησο συντηρώντας πεντακόσιους δορυφόρους και παντρεύεται τη θυγατέρα του βασιλιά των Θρακών Ολόρου, την Ηγησιπύλη.

[6.40.1] Λοιπόν αυτόν τον Μιλτιάδη, το γιο του Κίμωνος, που ήταν νεοφερμένος στη Χερσόνησο, ύστερ᾽ από την άφιξή του εκεί τον βρήκαν άλλες δυσκολίες μεγαλύτερες από εκείνες που τον σκότιζαν. Δηλαδή, τρία χρόνια πριν από αυτές, γλιτώνει από τους Σκύθες· γιατί νομάδες Σκύθες, έτσι που τους εξερέθισε ο βασιλιάς Δαρείος, ένωσαν τις δυνάμεις τους σ᾽ ένα σώμα και προέλασαν μέχρι αυτή τη Χερσόνησο.

[6.40.2] Ο Μιλτιάδης δεν έμεινε να τους αντιμετωπίσει κι εγκατέλειψε την επικράτειά του, ώσπου οι Σκύθες σηκώθηκαν κι έφυγαν και οι Δόλογκοι τον ξανάφεραν στην εξουσία. Λοιπόν τρία χρόνια πριν από τις σκοτούρες που του ήρθαν τότε είχαν συμβεί αυτά.

[6.41.1] Τότε λοιπόν, παίρνοντας την πληροφορία πως οι Φοίνικες βρίσκονται στην Τένεδο, ο Μιλτιάδης φόρτωσε την περιουσία του σε πέντε τριήρεις και πήρε το δρόμο του γυρισμού για την Αθήνα. Κι όπως σήκωσε άγκυρα από την πόλη Καρδία, αρμένιζε διασχίζοντας τον Μέλανα κόλπο· τα καράβια του έπλεαν γιαλό γιαλό τη θάλασσα της Χερσονήσου, όταν πέφτουν απάνω τους οι Φοίνικες.

[6.41.2] Λοιπόν ο Μιλτιάδης με τέσσερα καράβια καταφεύγει στην Ίμβρο, το πέμπτο όμως καράβι το πήραν στο κατόπι οι Φοίνικες και το αιχμαλώτισαν. Κι έτυχε κυβερνήτης αυτού του καραβιού να είναι ο μεγαλύτερος γιος του Μιλτιάδη, ο Μητίοχος, που δεν τον απόχτησε από τη θυγατέρα του Ολόρου του Θράκα, αλλά από άλλη γυναίκα·

[6.41.3] αυτόν μαζί με το καράβι τον αιχμαλώτισαν οι Φοίνικες. Κι όταν έμαθαν πως είναι γιος του Μιλτιάδη, τον ανέβασαν στο βασιλιά, προσδοκώντας πως θα εξασφαλίσουν μόνιμα τη μεγάλη ευγνωμοσύνη του, αφού, όπως ήταν γνωστό, ο Μιλτιάδης ήταν αυτός που στη συνέλευση των Ιώνων έκανε πρόταση παρακινώντας τους να πειστούν στους Σκύθες, όταν οι Σκύθες τούς παρακαλούσαν να διαλύσουν την πλωτή γέφυρα και να γυρίσουν με τα καράβια στη χώρα τους.

[6.41.4] Κι ο Δαρείος, όταν ανέβασαν οι Φοίνικες και του παρέδωσαν τον Μητίοχο, το γιο του Μιλτιάδη, δεν πείραξε καθόλου τον Μητίοχο, αλλά του χάρισε πολλά· γιατί του έδωσε σπίτι και κτήματα και γυναίκα Περσίδα, απ᾽ την οποία απόχτησε παιδιά που αξιώθηκαν ν᾽ αναγνωριστούν Πέρσες. Κι ο Μιλτιάδης από την Ίμβρο φτάνει στην Αθήνα.

[6.42.1] Τώρα, αυτή τη χρονιά δε σημειώθηκε καμιά άλλη εχθρική ενέργεια των Περσών εις βάρος των Ιώνων, αντίθετα σ᾽ αυτή τη χρονιά έγιναν τα εξής που βέβαια ήταν πολύ ευεργετικά για τους Ίωνες: ο Αρταφρένης, ο αντιβασιλέας των Σάρδεων, έστειλε και κάλεσε αντιπροσώπους από τις πόλεις κι επέβαλε στους Ίωνες να κάνουν συνθήκες ανάμεσά τους, για να λύνουν τις διαφορές τους με διαιτησίες και να μη ρημάζει ο ένας τη χώρα του άλλου.

[6.42.2] Λοιπόν, τους επέβαλε να κάνουν αυτά κι ακόμα καταμέτρησε την έκταση της χώρας τους σε παρασάγγες (παρασάγγη οι Πέρσες ονομάζουν τους τριάντα σταδίους) κι αφού έτσι καταμέτρησε την έκτασή τους, όρισε το φόρο που θα πλήρωνε η κάθε πόλη· κι από εκείνη την εποχή οι φόροι αυτοί δε μεταβλήθηκαν ποτέ, κι ακόμα και στις μέρες μας μένουν όπως τους όρισε ο Αρταφρένης· και τους όρισε σχεδόν στα ίδια επίπεδα που ήταν και παλιότερα.

[6.43.1] Μ᾽ όλ᾽ αυτά βέβαια οι Ίωνες έβλεπαν τα καλά της ειρήνης· όμως με τον ερχομό της άνοιξης, με εντολή του βασιλιά παύθηκαν οι άλλοι στρατηγοί και επικεφαλής πολύ μεγάλου στρατού και μεγάλου ναυτικού κατευθυνόταν προς τα παραθαλάσσια ο Μαρδόνιος, ο γιος του Γωβρύα, νέος στην ηλικία· και δεν ήταν πολύς καιρός που παντρεύτηκε τη θυγατέρα του βασιλιά Δαρείου, την Αρτοζώστρα.

[6.43.2] Επικεφαλής λοιπόν αυτού του στρατού, μόλις έφτασε στην Κιλικία ο Μαρδόνιος, ο ίδιος ανέβηκε σε καράβι και συνέχιζε την πορεία του μαζί με το υπόλοιπο ναυτικό, ενώ άλλοι στρατηγοί οδηγούσαν το πεζικό προς τον Ελλήσποντο.

[6.43.3] Κι όταν ο Μαρδόνιος πλέοντας γιαλό γιαλό στις ακτές της Μικράς Ασίας έφτασε στην Ιωνία, στο σημείο αυτό θα αφηγηθώ (για εκείνους τους Έλληνες που θεωρούν απίστευτο πως ο Οτάνης στο συμβούλιο των εφτά Περσών ανέπτυξε την άποψη, ότι το καλύτερο για τους Πέρσες είναι η δημοκρατία) κάτι εξαιρετικά καταπληκτικό: δηλαδή ο Μαρδόνιος κατάργησε όλους τους τυράννους των Ιώνων και εγκατέστησε δημοκρατίες στις πολιτείες.

[6.43.4] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτή του την ενέργεια κατευθυνόταν βιαστικά προς τον Ελλήσποντο. Κι όταν συγκεντρώθηκε μεγάλη ναυτική δύναμη, συγκεντρώθηκε και μεγάλο πεζικό στράτευμα, διάβαιναν με τα καράβια τους τον Ελλήσποντο και μετά πορεύονταν διασχίζοντας την Ευρώπη· η πορεία τους είχε σκοπό να χτυπήσουν την Ερέτρια και την Αθήνα.

[6.44.1] Οι δυο αυτές πόλεις ήταν η πρόφαση για την εκστρατεία, ενώ το σχέδιό τους ήταν να υποδουλώσουν όσο γίνεται περισσότερες ελληνικές πόλεις, κι έτσι τη μια φορά υποδούλωσαν με το στόλο τους τους Θασίους, που ούτε καν πρόβαλαν αντίσταση, την άλλη με το πεζικό τους πρόσθεσαν, στους λαούς που είχαν σκλαβώσει, τους Μακεδόνες· γιατί όλοι οι λαοί που ζούσαν ανατολικά από τη Μακεδονία είχαν κιόλας υποταχτεί.

[6.44.2] Λοιπόν τα καράβια πέρασαν από τη Θάσο απέναντι κι έπλεαν γιαλό γιαλό ώς την Άκανθο· και κίνησαν από την Άκανθο κι αρμένιζαν για να παρακάμψουν τον Άθω· όμως, καθώς αρμένιζαν στα νερά του, τους χτύπησε δυνατό αγριοβόρι που δεν πολεμιόταν με τίποτε και τους τσάκισε για τα καλά ρίχνοντας αμέτρητα καράβια τους στα βράχια του Άθω.

[6.44.3] Γιατί λένε πως τα καράβια που χάθηκαν ήταν κάπου τριακόσια και οι άνθρωποι πάνω από είκοσι χιλιάδες· γιατί έτσι που η θάλασσα που περιβρέχει τον Άθω είναι γεμάτη σκυλόψαρα όσο καμιά άλλη, τους άρπαζαν τα σκυλόψαρα και τους κατασπάραζαν, ενώ άλλους τούς τσάκιζε το κύμα πάνω στα βράχια· κι άλλοι πάλι έχασαν τη ζωή τους επειδή δεν ήξεραν κολύμπι κι άλλοι απ᾽ το φοβερό κρύο. Αυτή την τύχη είχε το ναυτικό.

[6.45.1] Ο Μαρδόνιος και το πεζικό που στρατοπέδευε στη Μακεδονία δέχτηκαν νυχτερινή επίθεση από τους Βρύγες, φυλή Θρακών· κι οι Βρύγες σκοτώνουν πολλούς από τους στρατιώτες, τραυματίζουν και τον ίδιο τον Μαρδόνιο· όμως μ᾽ όλ᾽ αυτά ούτε κι αυτοί ξέφυγαν το ζυγό των Περσών. Γιατί ο Μαρδόνιος δε σηκώθηκε να φύγει απ᾽ αυτή την περιοχή πριν υποδουλώσει κι αυτούς.

[6.45.2] Μόλις όμως τους υπέταξε, πήρε το στρατό του και γύρισε πίσω ύστερα απ᾽ το χτύπημα που δέχτηκε το πεζικό του από τους Βρύγες και το ναυάγιο του ναυτικού στα νερά του Άθω. Λοιπόν αυτό το εκστρατευτικό σώμα, ντροπιασμένο, σηκώθηκε κι έφυγε για την Ασία.

[6.46.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ο Δαρείος, τον επόμενο χρόνο, πρώτα πρώτα έστειλε αγγελιοφόρο στους Θασίους, που οι γείτονές τους τούς συκοφάντησαν πως τάχα ετοίμαζαν στα κρυφά επανάσταση, και τους πρόσταζε να γκρεμίσουν το τείχος που έζωνε την πόλη τους και να μεταφέρουν τα καράβια τους στα Άβδηρα.

[6.46.2] Γιατί οι Θάσιοι, από τη μια μεριά επειδή είχε προηγηθεί η πολιορκία του Ιστιαίου του Μιλησίου κι από την άλλη τα έσοδά τους ήταν μεγάλα, διέθεταν τα χρήματα στη ναυπήγηση πολεμικών πλοίων και στο χτίσιμο ισχυρότερου τείχους γύρω απ᾽ την πόλη τους. Τα έσοδά τους προέρχονταν και από τις κτήσεις που είχαν στη στεριά κι από τα μεταλλεία.

[6.46.3] Γιατί από τα χρυσωρυχεία της Σκαπτής Ύλης έμπαιναν στο ταμείο τους συνολικά ογδόντα τάλαντα, κι από τα μεταλλεία που βρίσκονταν στο νησί της Θάσου κάτι λιγότερα, όμως τόσο πολλά, ώστε οι Θάσιοι, απαλλαγμένοι από φόρους για τη γεωργική τους παραγωγή, να έχουν συνολικά έσοδα από τις κτήσεις τους στη στεριά και τα μεταλλεία κάθε χρόνο διακόσια τάλαντα, και, τη χρονιά που τα έσοδα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αύξηση, τριακόσια.

[6.47.1] Τα είδα κι εγώ με τα μάτια μου τα μεταλλεία αυτά, όμως εκείνα που ανακάλυψαν οι Φοίνικες, που με οικιστή τον Θάσο έχτισαν αποικία σ᾽ αυτό το νησί (που τώρα έχει πάρει τ᾽ όνομά του απ᾽ αυτόν το Θάσο, τον Φοίνικα), ήταν απείρως πιο αξιοθαύμαστα από τα σημερινά.

[6.47.2] Και τα μεταλλεία αυτά των Φοινίκων βρίσκονται στη Θάσο, στην περιοχή ανάμεσα στις τοποθεσίες που λέγονται Αίνυρα και Κοίνυρα, απέναντι απ᾽ τη Σαμοθράκη· είναι ένα ψηλό βουνό που του έβγαλαν τα σπλάχνα αναζητώντας χρυσάφι· μια τέτοια μορφή παρουσιάζει αυτό.

[6.48.1] Κι οι Θάσιοι, κατά τη διαταγή του βασιλιά, και το τείχος τους γκρέμισαν και τα καράβια τους, όλα, τα μετέφεραν στα Άβδηρα. Είχε γίνει κι αυτό, όταν ο Δαρείος άρχισε να βολιδοσκοπεί τους Έλληνες, τί άραγε είχαν στο νου τους, να του αντισταθούν πολεμώντας ή να του παραδοθούν.

[6.48.2] Έστελνε λοιπόν εδώ κι εκεί κήρυκες σ᾽ όλη την Ελλάδα, με προορισμό διαφορετική πόλη για τον καθένα τους, με την προσταγή να ζητούν για το βασιλιά τους γην και ύδωρ. Αυτούς λοιπόν τους έστελνε στην Ελλάδα, ενώ έστελνε άλλους κήρυκες στις παραθαλάσσιες πόλεις που ήταν υποτελείς σ᾽ αυτόν, σ᾽ όλα τα μέρη, παραγγέλνοντας να ναυπηγήσουν πολεμικά καράβια και πλοία για μεταφορά ιππικού.

[6.49.1] Λοιπόν αυτές οι πόλεις προετοίμαζαν τα πλοία, κι από την άλλη μεριά έδωσαν τα όσα απαιτούσε με τις προτάσεις του ο Πέρσης στους κήρυκες που έφτασαν στην Ελλάδα πολλές από τις πόλεις της στεριάς κι όλες οι νησιωτικές στις οποίες πήγαν και ζήτησαν. Λοιπόν και οι άλλοι νησιώτες δίνουν γην και ύδωρ στον Δαρείο, ανάμεσά τους και οι Αιγινήτες.

[6.49.2] Μόλις το έκαναν αυτό, οι Αθηναίοι αμέσως τα έβαλαν μαζί τους, πιστεύοντας πως οι Αιγινήτες πρόσφεραν γην και ύδωρ εξαιτίας της έχθρας που τους είχαν, με σκοπό να εκστρατεύσουν εναντίον τους έχοντας σύμμαχο τον Πέρση· χωρίς λοιπόν να κρύβουν τη χαρά τους, αξιοποιώντας αυτή την αφορμή πηγαινοέρχονταν στη Σπάρτη κατηγορώντας τους Αιγινήτες πως με τα όσα είχαν κάνει πρόδιναν την Ελλάδα.

[6.50.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την καταγγελία ο Κλεομένης, ο γιος του Αναξανδρίδα, βασιλιάς των Σπαρτιατών, πέρασε στην Αίγινα, θέλοντας να συλλάβει τους πρωταίτιους απ᾽ τους Αιγινήτες.

[6.50.2] Στην προσπάθειά του να τους συλλάβει πρόβαλαν αντίσταση κι άλλοι Αιγινήτες και προπάντων ο Κριός, ο γιος του Πολυκρίτου, που του είπε πως δε θα του βγει σε καλό αν κάνει πως παίρνει μαζί του έστω κι έναν Αιγινήτη· γιατί αυτές του τις ενέργειες τις κάνει χωρίς να ᾽χει τη γνώμη της σπαρτιατικής βουλής — κι ήταν τα χρήματα της Αθήνας που τον έσπρωξαν σ᾽ αυτό· αν θέλει λοιπόν να κάνει συλλήψεις, ας έρθει μαζί και με τον άλλο βασιλιά, και τότε να τις κάνει. Κι αυτά τα έλεγε καταπώς τον ορμήνεψε ο Δημάρατος.

[6.50.3] Κι ο Κλεομένης, την ώρα που έφευγε αποδιωγμένος από την Αίγινα, ρώτησε τον Κριό ποιό είναι τ᾽ όνομά του· κι εκείνος του το είπε. Κι ο Κλεομένης τού αποκρίθηκε: «Καιρός τώρα, κριάρι μου, να χαλκοδέσεις τα κέρατά σου, γιατί όπου να ᾽ναι θα πέσει επάνω σου μεγάλη συμφορά».

[6.51.1] Όλο αυτό τον καιρό ο Δημάρατος, ο γιος του Αρίστωνος, δεν απομακρυνόταν από τη Σπάρτη και υπέσκαπτε τον Κλεομένη· ήταν κι αυτός βασιλιάς των Σπαρτιατών, αλλά από τον κατώτερο βασιλικό οίκο — κατώτερο όχι βέβαια για κανένα άλλο λόγο (γιατί και οι δυο είχαν τον ίδιο γενάρχη), αλλά, καθώς ο Ευρυσθένης ήταν ο πρωτότοκος, ο οίκος του ήταν κάπως περισσότερο σεβαστός.

[6.52.1] Γιατί οι Λακεδαιμόνιοι λένε, κι έτσι έρχονται σε αντίθεση μ᾽ όλους τους ποιητές, πως στη χώρα που τώρα κατέχουν τους οδήγησε, τον καιρό που ήταν βασιλιάς, ο Αριστόδημος, ο γιος του Αριστομάχου, γιου του Κλεοδαίου, γιου του Ύλλου, ο ίδιος, κι όχι τα παιδιά του Αριστοδήμου.

[6.52.2] Και πως δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε και γέννησε η γυναίκα του Αριστοδήμου, που λεγόταν Αργεία· και λένε πως αυτή ήταν θυγατέρα του Αυτεσίωνος, του γιου του Τεισαμενού, γιου του Θερσάνδρου, γιου του Πολυνείκη· πως αυτή γέννησε δίδυμα, κι ο Αριστόδημος μόλις που τα είδε τα παιδιά του, όταν αρρώστησε και πέθανε.

[6.52.3] Κι οι Λακεδαιμόνιοι εκείνο τον καιρό έβγαλαν απόφαση σύμφωνα με τα έθιμά τους, να ανακηρύξουν βασιλιά το μεγαλύτερο παιδί· όμως δεν ήταν σίγουροι ποιό απ᾽ τα δυο ν᾽ ανακηρύξουν, έτσι που είχαν την ίδια όψη και το ίδιο ανάστημα· και πως, επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν τη διάκριση, ή και προηγουμένως, ρωτούσαν τη μάνα που τα γέννησε.

[6.52.4] Και πως αυτή αποκρίθηκε ότι ούτε αυτή μπορεί να τα διακρίνει· το ᾽ξερε και το καλόξερε βέβαια, όμως μιλούσε έτσι, επειδή ήθελε να βρεθεί τρόπος ν᾽ αναδειχτούν και τα δυο βασιλιάδες. Λοιπόν οι Λακεδαιμόνιοι ένιωθαν αμήχανοι· και στην αμηχανία τους έστειλαν απεσταλμένους στους Δελφούς να ρωτήσουν πώς θα χειριστούν αυτή την υπόθεση.

[6.52.5] Και, λένε, η Πυθία τούς πρόσταξε ν᾽ αναγνωρίσουν και τα δυο παιδιά βασιλιάδες, αλλά να τιμούν περισσότερο τον μεγαλύτερο. Λένε λοιπόν πως η Πυθία αυτόν τον χρησμό τούς έδωσε, και πως, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι ένιωθαν το ίδιο αμήχανοι πώς να βρουν τον μεγαλύτερο από τους δυο, κάποιος Μεσσήνιος, που τον έλεγαν Πανίτη, τους έδωσε μια ιδέα·

[6.52.6] ο Πανίτης αυτός έδωσε στους Λακεδαιμόνιους την εξής ιδέα: να παραφυλάξουν τη μάνα που τα γέννησε ποιό από τα δυο παιδιά λούζει και βυζαίνει πρώτο· κι αν φανεί ότι κρατά πάντοτε την ίδια σειρά, οι Λακεδαιμόνιοι θα ᾽χουν όλα όσα αποζητούν και θέλουν να βρουν· αν όμως κι εκείνη δείχνει αβέβαιη και τη μια φορά αρχίζει από το ένα, την άλλη από τ᾽ άλλο, θα γίνει φανερό σ᾽ αυτούς ότι ούτε κι εκείνη ξέρει τίποτε περισσότερο, και να κοιτάξουν τότε ν᾽ ακολουθήσουν άλλο δρόμο.

[6.52.7] Πως τότε λοιπόν οι Σπαρτιάτες, ακολουθώντας τις συμβουλές του Μεσσηνίου, παραφύλαξαν τη μάνα των παιδιών του Αριστοδήμου και την έπιασαν με την ίδια σειρά πάντοτε να τιμά τον μεγαλύτερο, και στο βύζαγμα και στο λούσιμο — η γυναίκα αγνοούσε για ποιό λόγο την παραφύλαγαν. Και, λένε, πήραν το παιδί που του έδινε την πρώτη σειρά η μάνα που το γέννησε και σαν πρωτότοκο το ανέτρεφαν σε δημόσιο οίκημα, και του έδωσαν το όνομα Ευρυσθένης, ενώ στο άλλο, Προκλής.

[6.52.8] Κι όταν αυτοί έγιναν άντρες, λένε πως σ᾽ όλη τη ζωή τους, κι ας ήταν αδέρφια, δε μόνοιαζαν ανάμεσά τους, κι αυτή τους η συμπεριφορά πέρασε και παραμένει και στους απογόνους τους.

[6.53.1] Λοιπόν, μονάχα οι Λακεδαιμόνιοι μέσα σ᾽ όλους τους Έλληνες τα λένε αυτά, εγώ όμως γράφω και τα όσα λένε οι άλλοι Έλληνες· δηλαδή πως οι κατάλογοι των βασιλιάδων των Δωριέων που κατάρτισαν είναι σωστοί, καθώς φτάνουν ώς τον Περσέα, το γιο της Δανάης —από τον κατάλογο απουσιάζει ο θεός— και σωστά δηλώνουν πως οι βασιλιάδες αυτοί είναι Έλληνες· γιατί κιόλας εκείνη την εποχή αυτοί ανήκαν στον ελληνικό κόσμο.

[6.53.2] Κι ο λόγος που σταμάτησα στον Περσέα και δεν προχώρησα πιο πάνω, είναι που το όνομα του Περσέα δε συνοδεύεται από κανένα όνομα θνητού πατέρα, όπως, στην περίπτωση του Ηρακλή, από το πατρώνυμο Αμφιτρύων· ήδη λοιπόν, η αναφορά μου ώς τον Περσέα αποδεικνύεται σωστή· τώρα, αν αναφέρω τον κατάλογο που, ξεκινώντας από τη Δανάη, τη θυγατέρα του Ακρισίου, περιλαμβάνει τον ένα ύστερ᾽ από τον άλλο όλους τους παλιότερους της γενιάς αυτής, θ᾽ αποκαλυπτόταν πως οι αρχηγοί των Δωριέων κατάγονται κατευθείαν από τους Αιγυπτίους.

[6.54.1] Λοιπόν, αυτές οι γενεαλογίες βασίζονται στις διηγήσεις των Ελλήνων, όμως, σύμφωνα με τις παραδόσεις των Περσών, ο Περσεύς, ενώ ήταν Ασσύριος, έγινε Έλληνας, αυτός μονάχα, όχι όμως και οι πρόγονοι του Περσέα· όσο για τους προγόνους του Ακρισίου, που δεν έχουν καμιά σχέση με τον Περσέα, οι Πέρσες λένε, κι εδώ συμφωνούν με τους Έλληνες, ότι ήταν Αιγύπτιοι.

[6.55.1] Αρκετά τα όσα είπαμε γι᾽ αυτό το θέμα· τώρα, μια και άλλοι έχουν αφηγηθεί την καταγωγή τους από την Αίγυπτο και τις εξαιρετικές πράξεις τους που τους ανέδειξαν βασιλιάδες των Δωριέων, αυτά θα τα παραλείψουμε· μόνο για όσα δεν έκαναν λόγο άλλοι, αυτά θα μνημονέψω.

[6.56.1] Στους βασιλιάδες οι Σπαρτιάτες έχουν δώσει τα εξής προνόμια: δυο ιερατικά αξιώματα, του Δία του Λακεδαίμονος και του Δία του Ουρανίου· και να κηρύσσουν πόλεμο εναντίον όποιας χώρας θέλουν, και σ᾽ αυτό κανένας Σπαρτιάτης να μη τους εμποδίζει· σ᾽ ενάντια περίπτωση, σ᾽ αυτό τον πολίτη καταλογίζεται ανοσιούργημα· στις εκστρατείες να βαδίζουν πρώτοι οι βασιλιάδες, αλλά στην επιστροφή να γυρίζουν τελευταίοι· κι εκατό επίλεκτοι άντρες να ᾽ναι η φρουρά τους στην εκστρατεία· να ᾽χουν στη διάθεσή τους όσα ζώα θέλουν για τις θυσίες που προσφέρουν όταν ο στρατός βγαίνει από τα σύνορα της Λακωνίας και να δικαιούνται τα δέρματα και τη νεφραμιά όλων των ζώων που θυσιάζουν.

[6.57.1] Αυτά τα προνόμια τους έχουν δοθεί για καιρό πολέμου, ενώ τα άλλα, για τον καιρό της ειρήνης, έχουν ως εξής: όποτε γίνεται δημόσια θυσία, οι βασιλιάδες να έχουν την πρώτη θέση στο δείπνο κι απ᾽ αυτούς ν᾽ αρχίζει η διανομή, και να δίνουν απ᾽ όλα τα πάντα στον καθένα από τους δυο τους διπλή μερίδα απ᾽ ό,τι στους άλλους συνδαιτυμόνες· κι αυτοί να προσφέρουν πρώτοι σπονδές και δικά τους να είναι τα δέρματα των ζώων της θυσίας.

[6.57.2] Και σε κάθε νέα σελήνη και στις εφτά κάθε μηνός να δίνει το δημόσιο στον καθένα τους ένα ζώο χωρίς κουσούρι για θυσία στο ναό του Απόλλωνα, κι ένα μέδιμνο αλεύρι, και κρασί το ένα τέταρτο της λακωνικής μεζούρας· να κάθονται σ᾽ όλους τους αγώνες στην πρώτη σειρά, σε θέσεις διακεκριμένες. Δική τους αρμοδιότητα να είναι να διορίζουν προξένους όποιους πολίτες θέλουν αυτοί, όπως και να εκλέγει ο καθένας από τους δυο τους κι από δυο Πυθίους (Πύθιοι είναι οι απεσταλμένοι για χρησμό στους Δελφούς· αυτοί παίρνουν το γεύμα τους στα επίσημα δείπνα μαζί με τους βασιλιάδες).

[6.57.3] Αν τώρα οι βασιλιάδες δεν πάνε στο δείπνο, να τους στέλνουν στο σπίτι του καθενός τους δυο χοίνικες αλεύρι και μια κοτύλη κρασί, αν όμως είναι παρόντες, να τους δίνεται διπλή μερίδα απ᾽ όλα· με τον ίδιο ακριβώς τρόπο να τους τιμούν οι ιδιώτες, όταν τους καλούν σε δείπνο στο σπίτι τους.

[6.57.4] Κι αυτοί να έχουν στη φύλαξή τους τους χρησμούς που δίνονται στην πόλη, να τους ξέρουν όμως και οι Πύθιοι. Δικαστική δικαιοδοσία αποκλειστική έχουν οι βασιλιάδες μονάχα για τις εξής υποθέσεις: για τις παρθένες που μένουν μοναδικές κληρονόμοι του πατέρα τους, ποιός ταιριάζει να τις παντρευτεί, αν δεν τις έχει αρραβωνιάσει ο πατέρας τους, επίσης για τους δημόσιους δρόμους·

[6.57.5] κι αν κάποιος θέλει να υιοθετήσει παιδί, η υιοθεσία να γίνεται μπροστά στον βασιλιά. Και να παίρνουν μέρος στις συνεδρίες της γερουσίας, που έχει είκοσι οχτώ μέλη· κι αν δεν παραστούν, οι γερουσιαστές που είναι στενότεροι συγγενείς τους να έχουν τις τιμές των βασιλιάδων: να δίνουν τις δυο ψήφους τους και τρίτη τη δική τους.

[6.58.1] Λοιπόν αυτές οι τιμές έχουν δοθεί από την πόλη των Σπαρτιατών στους βασιλιάδες, όσο είναι στη ζωή, ενώ, όταν πεθαίνουν, οι εξής: καβαλάρηδες αναγγέλλουν το θάνατό τους ένα γύρο σ᾽ όλη την επικράτεια της Σπάρτης, ενώ στην πόλη της Σπάρτης απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη γυναίκες γυροφέρνουν κρούοντας κάτι τύμπανα που μοιάζουν με λεκάνες. Λοιπόν, όταν γίνει κι αυτό με τον τρόπο που είπαμε, ο νόμος υποχρεώνει να ντυθούν στα κουρέλια δυο ελεύθερα άτομα από κάθε οικογένεια, ένας άντρας και μια γυναίκα· όσους δεν το κάνουν αυτό, τους περιμένουν μεγάλες ποινές.

[6.58.2] Έτσι οι Λακεδαιμόνιοι έχουν το ίδιο έθιμο για το θάνατο των βασιλιάδων τους με τους βαρβάρους της Ασίας· γιατί οι περισσότεροι από τους βαρβάρους κρατούν το ίδιο έθιμο στους θανάτους των βασιλιάδων· δηλαδή, όταν πεθάνει ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, πρέπει απ᾽ όλη τη Λακωνία ν᾽ ακολουθήσει υποχρεωτικά τη νεκρική πομπή, εκτός απ᾽ τους Σπαρτιάτες, κι ένας ορισμένος αριθμός από τους περιοίκους·

[6.58.3] λοιπόν, αφού συγκεντρωθούν στο ίδιο μέρος πολλές χιλιάδες απ᾽ αυτούς τους περιοίκους κι από τους είλωτες κι από τους ίδιους τους Σπαρτιάτες, γυναίκες κι άντρες μαζί, χτυπούν με μανία τα μέτωπά τους και βγάζουν γενναία σκουξίματα λέγοντας κάθε φορά πως ο τελευταίος αυτός βασιλιάς που πέθανε και τον θάβουν στάθηκε ο πρώτος και καλύτερος. Κι αν κάποιος βασιλιάς πεθάνει στον πόλεμο, κατασκευάζουν ένα ομοίωμά του και κάνουν την εκφορά του σε καλοστρωμένο φέρετρο. Και μετά την ταφή του, για δέκα μέρες δε γίνεται δημόσια συγκέντρωση ούτε οργανώνεται συνέλευση για εκλογή αρχόντων, αλλά κρατούν πένθος αυτές τις μέρες.

[6.59.1] Και σε κάτι ακόμη συμφωνούν με τους Πέρσες, σε τούτο· όταν πεθάνει ο βασιλιάς τους και στο θρόνο ανεβεί άλλος βασιλιάς, ετούτος που παίρνει την εξουσία χαρίζει τα χρέη που είχε κάθε Σπαρτιάτης στο βασιλιά ή στο δημόσιο. Το ίδιο και στους Πέρσες, ο βασιλιάς που ανεβαίνει στο θρόνο χαρίζει σ᾽ όλες τις πόλεις το φόρο που χρωστούσαν στον προκάτοχό του.

[6.60.1] Και με τους Αιγυπτίους συμφωνούν οι Λακεδαιμόνιοι σ᾽ ετούτο· οι κήρυκες κι οι αυλητές κι οι μάγειροί τους κληροδοτούν την τέχνη τους στα παιδιά τους, κι ο γιος του αυλητή γίνεται αυλητής, κι ο γιος του μάγειρα μάγειρας, κι ο γιος του κήρυκα κήρυκας· δεν παίρνουν τη θέση τους άλλοι με λαμπρότερη φωνή, αλλά αυτοί παίρνουν τη θέση του πατέρα τους. Λοιπόν έτσι γίνονται αυτά.

[6.61.1] Τότε λοιπόν τον Κλεομένη που βρισκόταν στην Αίγινα και ενεργούσε για το κοινό καλό των Ελλήνων τον υπέσκαπτε ο Δημάρατος, όχι βέβαια γιατί νοιαζόταν τόσο πια για τους Αιγινήτες, όσο επειδή κυριεύτηκε από φθόνο και μίσος. Κι ο Κλεομένης γυρνώντας από την Αίγινα σχεδίαζε να εκθρονίσει τον Δημάρατο, στηρίζοντας τη μομφή εναντίον του σ᾽ ένα τέτοιας λογής περιστατικό: ο Αρίστων, που βασίλευε στη Σπάρτη, παντρεύτηκε δυο γυναίκες, αλλά παιδιά δεν αποχτούσε.

[6.61.2] Και —ο άνθρωπος δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι το φταίξιμο γι᾽ αυτό είναι δικό του— παντρεύεται και τρίτη γυναίκα. Και νά πώς την παντρεύτηκε· ο Αρίστων είχε φίλο ένα Σπαρτιάτη, με τον οποίο ήταν συνδεδεμένος όσο με κανέναν άλλο πολίτη. Αυτός ο φίλος τύχαινε να έχει γυναίκα που στην ομορφιά άφηνε πολύ πίσω τις γυναίκες της Σπάρτης, και μάλιστα έγινε η ωραιότερη ενώ ήταν η ασχημότερη.

[6.61.3] Δηλαδή, έτσι που αυτή είχε όψη άχαρη, η παραμάνα της, βλέποντάς την θυγατέρα ευκατάστατης οικογένειας και άσκημη, κι ακόμα βλέποντας τους γονείς πικραμένους για τη μορφή της, τα μελέτησε όλ᾽ αυτά κι είχε την εξής έμπνευση: την κουβαλούσε κάθε μέρα στο ναό της Ελένης· ο ναός αυτός βρίσκεται στην τοποθεσία που λέγεται Θεράπνη, πιο πάνω απ᾽ το ναό του Φοίβου· και, μόλις η παραμάνα την έφερνε, την έβαζε όρθια δίπλα στο άγαλμα και καταπαρακαλούσε τη θεά ν᾽ απαλλάξει την παιδούλα από την ασκήμια.

[6.61.4] Και λοιπόν μια φορά λένε πως, καθώς η παραμάνα γυρνούσε από το ναό, της παρουσιάστηκε μια γυναίκα· πως της παρουσιάστηκε και τη ρώτησε τί κρατά στην αγκαλιά της. Κι αυτή αποκρίθηκε ότι κουβαλά μια παιδούλα· και η άλλη την πρόσταξε να της τη δείξει, εκείνη όμως αρνήθηκε· γιατί, είπε, οι γονείς τής έχουν απαγορεύσει να τη δείχνει σε οποιονδήποτε. Κι η άλλη, να την προστάζει να της τη δείξει εξάπαντος.

[6.61.5] Και, πως τέλος η παραμάνα, βλέποντας τη γυναίκα να δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για να τη δει, της έδειξε την παιδούλα· κι η άλλη χαϊδεύοντας την κεφαλή της παιδούλας είπε πως θα βγει πρώτη στην ομορφιά μέσα σ᾽ όλες τις γυναίκες της Σπάρτης. Και λένε πως από κείνη τη μέρα άλλαξε η όψη της· κι όταν έφτασε σε ηλικία γάμου, την παντρεύεται ο Άγητος, ο γιος του Αλκείδα, ο φίλος του Αρίστωνος που λέγαμε.

[6.62.1] Τον Αρίστωνα λοιπόν τον σιγότρωγε ο έρωτας αυτής της γυναίκας· βάζει τότε μπροστά ένα τέχνασμα τέτοιας λογής: υπόσχεται να δώσει χάρισμα ο ίδιος του στο φίλο του που είχε τη γυναίκα αυτή ένα πράμα απ᾽ όλο το έχει του, όποιο εκείνος θα διαλέξει, και πρότεινε στο φίλο του με τους ίδιους όρους να του ανταποδώσει τα ίσα. Κι ο άλλος, μη έχοντας κανένα φόβο για τη γυναίκα του —ο άνθρωπος έβλεπε πως κι ο Αρίστων είχε γυναίκα— λέει ναι σ᾽ αυτά· και, για επικύρωση, δεσμεύτηκαν με αμοιβαίους όρκους.

[6.62.2] Κατόπιν ο Αρίστων απ᾽ τη μεριά του έδωσε εκείνο, ό,τι τέλος πάντων ήταν αυτό που ο Άγητος διάλεξε από τους θησαυρούς του Αρίστωνος, κι ύστερα ο ίδιος του, απαιτώντας να του αποδοθούν από τον άλλο τα ίσα, τότε λοιπόν πάσχιζε να πάρει τη γυναίκα από το φίλο του. Κι ο άλλος είπε πως δέχεται να δώσει οτιδήποτε άλλο παρεχτός απ᾽ αυτήν· όμως, δεσμευμένος από τον όρκο και τη δολερή απάτη, άφησε να του πάρει τη γυναίκα και να την πάει στο σπίτι του.

[6.63.1] Έτσι λοιπόν ο Αρίστων έφερε στο σπίτι του την τρίτη του γυναίκα, αφού έδιωξε τη δεύτερη. Και σε μικρότερο χρονικό διάστημα, πριν συμπληρωθούν οι δέκα μήνες, η γυναίκα αυτή τού γεννά ετούτον τον Δημάρατο.

[6.63.2] Και, την ώρα που ο Αρίστων καθόταν σε συνεδρίαση με τους εφόρους, ένας από τους υπηρέτες του τού φέρνει το νέο, ότι απόχτησε αγόρι. Κι αυτός, ξέροντας τη μέρα που έφερε τη γυναίκα στο σπίτι του και λογαριάζοντας τους μήνες με τα δάχτυλά του, είπε παίρνοντας όρκο: «Αποκλείεται να ᾽ναι δικό μου». Αυτό το άκουσαν βέβαια οι έφοροι, όμως εκείνη τη στιγμή δεν έδωσαν καμιά σημασία· το αγόρι μεγάλωνε κι ο Αρίστων μετάνιωσε γι᾽ αυτό που είπε· γιατί πίστεψε απόλυτα ότι ο Δημάρατος ήταν γιος του.

[6.63.3] Και του έδωσε το όνομα Δημάρατος για τον εξής λόγο: πριν γίνουν αυτά, οι δημότες της Σπάρτης στο σύνολό τους παρακάλεσαν τους θεούς, επειδή ο Αρίστων αποδείχτηκε άριστος ανάμεσα σ᾽ όλους τους βασιλιάδες που είδε η Σπάρτη, να αποχτήσει αγόρι. Γι᾽ αυτό λοιπόν του δόθηκε το όνομα Δημάρατος.

[6.64.1] Τα χρόνια κυλούσαν κι ο Αρίστων πέθανε και τη βασιλική εξουσία την πήρε ο Δημάρατος. Κι, όπως φάνηκε, ήταν της μοίρας του, με το να γίνουν αυτά πασίγνωστα, να χάσει το θρόνο του ο Δημάρατος, ύστερ᾽ από τη φοβερή υπονόμευσή του από τον Κλεομένη, επειδή και πρωτύτερα ο Δημάρατος απέσυρε το εκστρατευτικό σώμα από την Ελευσίνα και προπάντων με την ιστορία της μετάβασης του Κλεομένη στην Αίγινα, για να χτυπήσει όσους πήγαν με τους Πέρσες.

[6.65.1] Λοιπόν ο Κλεομένης, καθώς βάλθηκε να πάρει εκδίκηση, κλείνει συμφωνία με τον Λεωτυχίδα, το γιο του Μενάρου, γιου του Άγη, που ανήκε στην ίδια οικογένεια με τον Δημάρατο, με τον όρο, αν τον ανεβάσει στο θρόνο στη θέση του Δημαράτου, να τον ακολουθήσει για να χτυπήσει τους Αιγινήτες.

[6.65.2] Κι ο Λεωτυχίδας είχε πολύ εχθρικές σχέσεις με τον Δημάρατο από μια υπόθεση που έγινε κάπως έτσι: ενώ ο Λεωτυχίδας αρραβωνιάστηκε με την Περκάλη, τη θυγατέρα του Χίλωνος, γιου του Δημαρμένου, ο Δημάρατος με δολερό σχέδιο ματαιώνει το γάμο του Λεωτυχίδα, αφού πρόλαβε ν᾽ αρπάξει αυτός την Περκάλη και να την κάνει γυναίκα του.

[6.65.3] Έτσι λοιπόν ξεκίνησε η έχθρα του Λεωτυχίδα εναντίον του Δημαράτου κι έτσι τότε, με την παρακίνηση του Κλεομένη, ο Λεωτυχίδας κατάγγειλε με όρκο τον Δημάρατο, λέγοντας πως βασιλεύει στη Σπάρτη χωρίς να δικαιούται, μια και δεν ήταν γιος του Αρίστωνος. Και μετά την ένορκη καταγγελία τον έσερνε στα δικαστήρια, φέρνοντας στην επιφάνεια εκείνη τη φράση που είπε ο Αρίστων τότε, όταν ο υπηρέτης τού ανήγγειλε πως απόχτησε παιδί, κι εκείνος λογαριάζοντας τους μήνες το αποκήρυξε με όρκο, κι είπε ότι το παιδί δεν είναι δικό του.

[6.65.4] Ο Λεωτυχίδας λοιπόν επικαλούμενος αυτή τη φράση αποδείκνυε πως ο Δημάρατος ούτε γιος του Αρίστωνος ήταν ούτε δικαιούται να είναι βασιλιάς της Σπάρτης, παρουσιάζοντας μάρτυρες τους εφόρους εκείνους που έτυχε τότε να συνεδριάζουν με τον Αρίστωνα και να τον ακούσουν να λέει αυτά.

[6.66.1] Τέλος, καθώς δημιουργήθηκε αντιδικία γι᾽ αυτό το θέμα, οι Σπαρτιάτες αποφάσισαν να ρωτήσουν το μαντείο των Δελφών αν ο Δημάρατος ήταν γιος του Αρίστωνος.

[6.66.2] Τότε λοιπόν ο Κλεομένης, που βέβαια αυτός προμελέτησε την προσφυγή αυτή στην Πυθία, εξασφάλισε τη συνεργασία του Κόβωνος, του γιου του Αριστοφάντου, που την εποχή εκείνη είχε τη μεγαλύτερη δύναμη στους Δελφούς, κι ο Κόβων πείθει την Περίαλλα, την ιέρεια του μαντείου, να πει αυτά που ο Κλεομένης ήθελε να ειπωθούν.

[6.66.3] Έτσι λοιπόν η Πυθία, όταν οι απεσταλμένοι για χρησμό υπέβαλαν το ερώτημα, έβγαλε κρίση ότι ο Δημάρατος δεν ήταν γιος του Αρίστωνος. Αργότερα όμως ξεσκεπάστηκε αυτή η μηχανορραφία κι ο Κόβων εξορίστηκε από τους Δελφούς και η ιέρεια του μαντείου, η Περίαλλα, έχασε το αξίωμά της.

[6.67.1] Έτσι λοιπόν έγινε η εκθρόνιση του Δημάρατου· κι ο Δημάρατος πήρε το δρόμο της εξορίας από τη Σπάρτη στους Πέρσες εξαιτίας μιας τέτοιας προσβολής: ύστερ᾽ απ᾽ την εκθρόνισή του ο Δημάρατος εκλέχτηκε κι ασκούσε κάποιο αξίωμα.

[6.67.2] Γιόρταζαν λοιπόν τη γιορτή των γυμνοπαιδιών, κι ενώ ο Δημάρατος παρακολουθούσε τους αγώνες, ο Λεωτυχίδας, που είχε πια ανακηρυχτεί βασιλιάς στη θέση εκείνου, έστειλε τον υπηρέτη του και ρωτούσε τον Δημάρατο, για να τον ειρωνευτεί και να τον ξεφτιλίσει, πώς ένιωθε ασκώντας ένα αξίωμα κάποιος που χρημάτισε βασιλιάς.

[6.67.3] Κι αυτός πειράχτηκε απ᾽ την ερώτηση κι αποκρίθηκε λέγοντας πως ο ίδιος απ᾽ τη μεριά του είχε ασκήσει και το ένα και το άλλο, ενώ εκείνος όχι· όμως, πως ετούτη η ερώτηση θα σταθεί για τους Λακεδαιμονίους η αρχή ή για χίλια δυο δεινά ή για χίλιες δυο ευτυχίες. Μ᾽ αυτά τα λόγια, σκεπάζοντας με το ιμάτιο το πρόσωπό του, έφυγε απ᾽ το θέατρο και πήγε στο σπίτι του· και στη στιγμή έκανε τις ετοιμασίες και πρόσφερε στο Δία θυσία βοδιού· κι ύστερ᾽ από τη θυσία κάλεσε τη μητέρα του.

[6.68.1] Κι όταν έφτασε η μητέρα του, έβαλε στα χέρια της λίγ᾽ από τα σπλάχνα του θύματος και την καταπαρακαλούσε μιλώντας της έτσι: «Μάνα, με το χέρι μου πάνω στους βωμούς και των άλλων θεών κι αυτού εδώ του Δία του Ερκείου, σε παρακαλώ να μου πεις την αλήθεια, ποιός είναι ο πραγματικός πατέρας μου.

[6.68.2] Γιατί ο Λεωτυχίδας, πάνω στην αντιδικία μας, ισχυρίστηκε και είπε πως εσύ, όταν παντρεύτηκες τον Αρίστωνα, μ᾽ είχες κιόλας στην κοιλιά απ᾽ τον προηγούμενο άντρα σου, κι άλλοι λένε και πιο σαχλές ιστορίες, πως εσύ πήγες μ᾽ έναν δούλο, τον γαϊδαροβοσκό, και πως εκείνου γιος είμαι εγώ.

[6.68.3] Σε παρακαλώ λοιπόν στ᾽ όνομα των θεών να μου πεις την αλήθεια· γιατί, κι αν ακόμα έκανες κάτι απ᾽ όσα λέγονται, δεν είσαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που έκανε τέτοιο πράμα· κι από την άλλη έχει διαδοθεί πολύ στη Σπάρτη πως ο Αρίστων δεν είχε σπέρμα γόνιμο· γιατί αλλιώς θα τού γεννούσαν παιδιά κι οι προηγούμενες γυναίκες του».

[6.69.1] Έτσι μίλησε αυτός κι εκείνη του αποκρίθηκε: «Γιε μου, επειδή με παρακαλείς και απαιτείς να σου πω την αλήθεια, θα σου πω απ᾽ την αρχή ώς το τέλος την πάσα αλήθεια. Καθώς με παντρεύτηκε και με πήγε στο σπίτι του ο Αρίστων, πέρασαν δυο νύχτες από την πρώτη νύχτα του γάμου, όταν ήρθε στον κοιτώνα μου φάντασμα με τη μορφή του Αρίστωνος, κι αφού έσμιξε μαζί μου στο κρεβάτι, στόλισε το κεφάλι μου με τα στεφάνια που φορούσε·

[6.69.2] το φάντασμα αποσύρθηκε γρήγορα, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά έφτασε ο Αρίστων και βλέποντάς με με τα στεφάνια με ρωτούσε ποιός ήταν που μου τα έδωσε· κι εγώ του είπα, «εσύ»· όμως εκείνος δεν το παραδεχόταν· κι εγώ να δίνω τον ένα όρκο πάνω στον άλλο, λέγοντάς του πως δεν κάνει καλά που αρνιέται· γιατί λίγη ώρα πρωτύτερα ήρθε στο κρεβάτι κι έσμιξε μαζί μου κι ύστερα μου έδωσε τα στεφάνια.

[6.69.3] Λοιπόν, ο Αρίστων, βλέποντάς με να παίρνω τον έναν όρκο πάνω στον άλλο, κατάλαβε ότι η υπόθεση είχε να κάνει με τους θεούς. Κι αυτό, αφού από τη μια μεριά αποκαλύφτηκε πως τα στεφάνια ήταν απ᾽ το λατρευτικό χτίσμα που βρισκόταν μπροστά απ᾽ την αυλόπορτα στ᾽ όνομα του ημιθέου που λέγεται Αστράβακος, κι από την άλλη οι μάντεις έδιναν χρησμό ότι το φάντασμα ήταν ακριβώς αυτός ο ημίθεος.

[6.69.4] Έτσι, γιε μου, έμαθες ό,τι ήθελες να μάθεις. Δηλαδή, ή γεννήθηκες απ᾽ αυτόν τον ημίθεο, και τότε πατέρας σου είναι ο ημίθεος Αστράβακος, ή ο Αρίστων· γιατί εγώ σ᾽ έπιασα στην κοιλιά μου εκείνη τη νύχτα. Τώρα, το μεγαλύτερο επιχείρημα που έχουν εναντίον σου οι εχθροί, λέγοντας πως ο ίδιος ο Αρίστων, όταν του ανήγγειλαν τη γέννησή σου, μπροστά σε πολλούς ακροατές αρνήθηκε πως είσαι παιδί του (επειδή δε συμπληρώθηκαν οι μήνες της γέννας), εκείνος άφησε να του ξεφύγει αυτή η φράση γιατί ήταν άμαθος από τέτοια:

[6.69.5] δηλαδή οι γυναίκες γεννούν και εννιαμηνίτικα κι εφταμηνίτικα, χωρίς να συμπληρώσουν όλες τους δέκα μήνες. Κι εγώ εσένα, γιε μου, εφταμηνίτικο σε γέννησα, κι ο ίδιος ο Αρίστων ύστερ᾽ από λίγο καιρό παραδέχτηκε πως από επιπολαιότητα βγήκε απ᾽ το στόμα του αυτή η φράση. Μην ακούς λοιπόν άλλες ιστορίες για τη γέννησή σου· γιατί άκουσες την πιο αληθινή. Κι από γαϊδαροβοσκούς να χαρίσουν παιδιά στον Λεωτυχίδα και σ᾽ όποιους τα λένε αυτά οι γυναίκες τους».

[6.70.1] Αυτά λοιπόν του έλεγε η μητέρα του, κι αυτός, αφού έμαθε τα όσα ήθελε και πήρε τα χρειαζούμενα για το δρόμο, κίνησε για την Ηλεία, λέγοντας πως πορεύεται στους Δελφούς τάχα για να πάρει χρησμό. Οι Λακεδαιμόνιοι όμως υποψιάστηκαν ότι ο Δημάρατος βάλθηκε ν᾽ αποδράσει και τον καταδίωκαν.

[6.70.2] Κι ο Δημάρατος βρήκε τρόπο και πρόλαβε να περάσει από την Ηλεία στη Ζάκυνθο· στο κατόπι του πέρασαν κι οι Λακεδαιμόνιοι και τον τσακώνουν και του αρπάζουν τους υπηρέτες. Κι αργότερα, γιατί οι Ζακύνθιοι δεν έστρεξαν στην έκδοσή του, αποκεί περνά στην Ασία, στην αυλή του βασιλιά Δαρείου. Κι εκείνος τον δέχτηκε μεγαλοπρεπώς στο παλάτι του και του έδωσε και εκτάσεις γης και πολιτείες.

[6.70.3] Έτσι έφτασε στην Ασία ο Δημάρατος ύστερ᾽ απ᾽ αυτές τις περιπέτειες, ο άνθρωπος που τίμησε τη Σπάρτη με το να λάμψει στο πανελλήνιο και με πολλά άλλα έργα και ιδέες, προπάντων όμως καθώς πρόβαλε το όνομα της πόλης με τη νίκη του σε αγώνα τεθρίππων στην Ολυμπία — κι ήταν ο μόνος απ᾽ όλους τους βασιλιάδες που βασίλεψαν στη Σπάρτη που πέτυχε αυτό τον άθλο.

[6.71.1] Ύστερ᾽ από την εκθρόνιση του Δημαράτου τον διαδέχτηκε στον βασιλικό θρόνο ο Λεωτυχίδας, ο γιος του Μενάρου· κι αποχτά γιο, τον Ζευξίδαμο, αυτόν δα που μερικοί Σπαρτιάτες τον αποκαλούσαν Κυνίσκο. Ο Ζευξίδαμος αυτός δεν έγινε βασιλιάς της Σπάρτης, γιατί πεθαίνει πριν απ᾽ τον Λεωτυχίδα, αφήνοντας ένα γιο, τον Αρχίδαμο.

[6.71.2] Κι ο Λεωτυχίδας, όταν έχασε τον Ζευξίδαμο, παντρεύεται δεύτερη γυναίκα, την Ευρυδάμη, που ήταν αδερφή του Μενία και θυγατέρα του Διακτορίδη, που δεν του χάρισε κανένα αρσενικό παιδί, αλλά μια κόρη, τη Λαμπιτώ, που ο Λεωτυχίδας την έδωσε γυναίκα στον Αρχίδαμο, το γιο του Ζευξιδάμου.

[6.72.1] Αλλά ούτε βέβαια κι ο Λεωτυχίδας χάρηκε τα γεράματά του στη Σπάρτη, αλλά πλήρωσε το κακό που έκανε στο Δημάρατο με μια τέτοια τιμωρία: οδήγησε ως στρατηγός τους Λακεδαιμονίους στη Θεσσαλία, κι ενώ μπορούσε να την υποτάξει ολοκληρωτικά, δωροδοκήθηκε με πολύ μεγάλο ποσό.

[6.72.2] Τον έπιασαν όμως εκεί, μες στο στρατόπεδο, επ᾽ αυτοφώρω να κάθεται πάνω σ᾽ ένα φαρδύ μανίκι γεμάτο νομίσματα· τον έσυραν σε δίκη κι εξορίστηκε από τη Σπάρτη και το σπίτι του το γκρέμισαν συθέμελο· και πέθανε εξόριστος στην Τεγέα.

[6.73.1] Αλλά αυτά έγιναν αργότερα· τότε λοιπόν, καθώς ευοδώθηκε η επιχείρηση του Κλεομένη εναντίον του Δημαράτου, πήρε μαζί του αμέσως τον Λεωτυχίδα και κατευθύνθηκε εναντίον των Αιγινητών, έχοντας φοβερή μνησικακία για τη λάσπη που του έριξαν.

[6.73.2] Κι έτσι οι Αιγινήτες απ᾽ τη μεριά τους, μια και ήρθαν στο νησί τους και οι δυο βασιλιάδες, δεν είχαν πια δικαιολογία να προβάλουν αντίσταση· οι Λακεδαιμόνιοι πάλι διάλεξαν δέκα απ᾽ τους Αιγινήτες, τους πιο σημαντικούς και στον πλούτο και στην καταγωγή, και τους πήραν μαζί τους, κι ανάμεσα στους άλλους πρώτο τον Κριό, το γιο του Πολυκρίτου, και τον Κάσαμβο, το γιο του Αριστοκράτη, που είχαν τη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη· τους οδήγησαν στην Αττική και τους άφησαν για φρούρηση στα χέρια των χειρότερων εχθρών των Αιγινητών, των Αθηναίων.

[6.74.1] Ο Κλεομένης αργότερα, όταν αποκαλύφτηκε πως έκανε παλιοδουλειά στον Δημάρατο, φοβήθηκε τους Σπαρτιάτες κι έφυγε κρυφά στη Θεσσαλία. Κι αποκεί φτάνοντας στην Αρκαδία προκαλούσε πολιτική αναστάτωση, οργανώνοντας συνασπισμό των Αρκάδων εναντίον της Σπάρτης και δεσμεύοντάς τους και με άλλους όρκους πως θα τον ακολουθήσουν όπου κι αν τους οδηγήσει και μάλιστα πάσχιζε να κουβαλήσει τους ηγεμόνες των Αρκάδων στην πόλη Νώνακρη να τους βάλει να ορκιστούν στο νερό της Στυγός.

[6.74.2] Κι οι Αρκάδες λένε πως σ᾽ αυτή την πόλη είναι το νερό της Στυγός, και νά τί πράγματι συμβαίνει: λιγοστό νερό αναβλύζει από βράχο και πέφτει στάλα στάλα σε γούβα, και γύρω γύρω τη γούβα τη ζώνει ξερολιθιά. Κι η Νώνακρη, όπου τυχαίνει να βρίσκεται αυτή η πηγή, είναι πόλη αρκαδική κοντά στον Φενεό.

[6.75.1] Όταν οι Λακεδαιμόνιοι πληροφορήθηκαν τις ενέργειες αυτές του Κλεομένη, φοβήθηκαν και τον ανακάλεσαν από την εξορία δίνοντάς του όλα τα αξιώματα που είχε προηγουμένως. Κι αμέσως μόλις γύρισε απ᾽ την εξορία προσβλήθηκε από βαριά ψυχοπάθεια, αφού και πριν δεν ήταν στα καλά του· δηλαδή όποιον Σπαρτιάτη συναντούσε στο δρόμο του τού έδινε μια στο πρόσωπο με το σκήπτρο του.

[6.75.2] Οι συγγενείς του, καθώς έκανε αυτά τα καμώματα και παραφρόνησε, τον έδεσαν σε φάλαγγα· κι αυτός δεμένος, βλέποντας πως οι άλλοι έφυγαν κι έμεινε μόνος ο φρουρός του, του ζητά μια μάχαιρα· ο άλλος στην αρχή δεν ήθελε να του δώσει, κι αυτός τον φοβέριζε, πως θα του κάνει τούτα κι εκείνα, όταν λυθεί απ᾽ τα δεσμά του, ώσπου ο φρουρός φοβήθηκε από τις απειλές (ο άνθρωπος ήταν κάποιος είλωτας) και του δίνει τη μάχαιρα.

[6.75.3] Κι ο Κλεομένης παίρνοντας στο χέρι του το όπλο βάλθηκε να ρημάζει το σώμα του αρχίζοντας από τις κνήμες· δηλαδή σχίζοντας πέρα πέρα τις σάρκες του ανέβαινε από τις κνήμες στα μεριά κι από τα μεριά στους γοφούς και τα λαγόνια, ώσπου έφτασε στην κοιλιά και κατακρεουργώντας τη βρήκε το θάνατο, επειδή, όπως λένε οι περισσότεροι Έλληνες, έπεισε την Πυθία να πει τα όσα είπε για τον Δημάρατο, όπως όμως λένε οι Αθηναίοι, επειδή κάνοντας εισβολή στην Ελευσίνα δεν άφησε δέντρο για δέντρο στο τέμενος των θεών, και τέλος, όπως λένε οι Αργείοι, επειδή κατέσφαξε τους Αργείους που ζήτησαν άσυλο μετά τη μάχη σέρνοντάς τους έξω από το ναό του Άργου, και, πάνω στην παραφορά, έβαλε φωτιά στο ιερό δάσος.

[6.76.1] Γιατί, όταν ο Κλεομένης ζητούσε τη συμβουλή του μαντείου των Δελφών, του δόθηκε χρησμός πως θα κυριέψει το Άργος. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό επικεφαλής των Σπαρτιατών έφτασε στις όχθες του ποταμού Ερασίνου, που λένε ότι πηγάζει από τη λίμνη Στυμφαλίδα (καθώς τα νερά της λίμνης αυτής χύνονται σε καταβόθρα που δε φαίνεται και ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια στο Άργος, απ᾽ το σημείο εκείνο και μετά τη νεροσυρμή οι Αργείοι την ονομάζουν Ερασίνο)· φτάνοντας λοιπόν ο Κλεομένης στις όχθες αυτού του ποταμού τού πρόσφερε θυσίες·

[6.76.2] κι όπως δεν έπαιρνε με κανένα τρόπο από τις θυσίες αίσιο χρησμό για να τον διαβεί, γι᾽ αυτό είπε πως εκφράζει το θαυμασμό του για τον Ερασίνο που δεν προδίνει τους συμπολίτες του, όμως, πως ούτε έτσι οι Αργείοι θα γελάσουν τελευταίοι. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά απέσυρε το στρατό του και τον οδήγησε πίσω στη Θυρέα και, αφού θυσίασε ταύρο στη χάρη της θάλασσας, μετέφερε με καράβια τον στρατό στη χώρα της Τίρυνθας και του Ναυπλίου.

[6.77.1] Και οι Αργείοι μόλις τα έμαθαν αυτά κίνησαν προς την παραλία για να σώσουν τη χώρα τους. Κι όταν βρέθηκαν κοντά στην Τίρυνθα, σ᾽ εκείνη την τοποθεσία που ονομάζεται Σήπεια, στρατοπέδευσαν αντικριστά απ᾽ τους Λακεδαιμονίους αφήνοντας μικρή απόσταση απ᾽ τον εχθρό. Οι Αργείοι τότε δε φοβόνταν την ανοιχτή μάχη, αλλά μήπως πέσουν στα χέρια των εχθρών με δόλο.

[6.77.2] Γιατί σ᾽ αυτή την περίσταση αναφερόταν ο κοινός χρησμός που έδωσε η Πυθία σ᾽ αυτούς και στους Μιλησίους, μ᾽ αυτά τα λόγια:
Όταν θα δεις τη θηλυκιά να διώχνει από τη χώρα 
τον σερνικό, νικώντας 
ν᾽ αδράχνει δόξα ζηλευτή στο Άργος πολεμώντας,
τότε πολλές Αργίτισσες
το ᾽να και τ᾽ άλλο μάγουλο με νύχια θα σπαράζουν. 
Κι οι γενιές που θά ᾽ρθουν
θα ᾽χουν να λεν πως χάθηκε, τον τσάκισε το δόρυ,
οφιός, του κόσμου φόβητρο, 
ως μάχονταν, κουλουριαστό τρεις γύρες το κορμί του.

[6.77.3] Λοιπόν, συσχετίζοντας όλα όσα τους βρήκαν, οι Αργείοι κυριεύτηκαν από φόβο. Έτσι, για ν᾽ αντιμετωπίσουν την κατάσταση, αποφάσισαν να έχουν τ᾽ αυτί τους στα παραγγέλματα του κήρυκα των εχθρών· κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτήν την απόφαση ενεργούσαν μ᾽ αυτό τον τρόπο: μόλις ο κήρυκας έδινε κάποιο παράγγελμα στους Λακεδαιμονίους, το εκτελούσαν και οι Αργείοι.

[6.78.1] Ο Κλεομένης αντιλήφτηκε πως οι Αργείοι εκτελούν κάθε παράγγελμα που δίνει ο δικός του κήρυκας και διατάζει τους δικούς του, μόλις ο κήρυκας δώσει παράγγελμα να καθίσουν να φάνε, τότε να πάρουν τα όπλα στα χέρια τους και να επιτεθούν στους Αργείους.

[6.78.2] Κι αυτά τα εκτέλεσαν κατά γράμμα οι Λακεδαιμόνιοι· δηλαδή, ενώ οι Αργείοι ύστερ᾽ απ᾽ το παράγγελμα του κήρυκα κάθισαν να φάνε, αυτοί ρίχτηκαν απάνω τους και πολλούς απ᾽ αυτούς σκότωσαν και πολύ περισσότερους, που κατέφυγαν ζητώντας άσυλο στο άλσος του Άργου, τους είχαν ζωσμένους και δεν τους έχαναν απ᾽ τα μάτια τους.

[6.79.1] Στη συνέχεια νά τί έκανε ο Κλεομένης· κρατώντας Αργείους λιποτάκτες κατατοπιζόταν απ᾽ αυτούς και στέλνοντας κήρυκα καλούσε να βγουν έξω τους Αργείους που είχαν αποκλειστεί στο άλσος, φωνάζοντάς τους έναν έναν με τ᾽ όνομά τους· τους καλούσε έξω λέγοντας πως έχουν καταβληθεί τα λύτρα τους (οι Πελοποννήσιοι έχουν καθορίσει τα λύτρα για κάθε αιχμάλωτο σε δυο μνες). Λοιπόν ο Κλεομένης σκότωσε καμιά πενηνταριά Αργείους, καθώς ο καθένας τους ακούοντας τ᾽ όνομά του έβγαινε έξω.

[6.79.2] Κι έγιναν αυτά με τρόπο που δεν το πήραν μυρουδιά οι υπόλοιποι που ήταν μέσα στο τέμενος· γιατί, καθώς το άλσος ήταν πυκνό, αυτοί που έμεναν μέσα δεν έβλεπαν τί συνέβαινε μ᾽ αυτούς που έβγαιναν, ώσπου λοιπόν κάποιος απ᾽ αυτούς ανέβηκε πάνω σε δέντρο και είδε καλά τί γινόταν. Σταμάτησαν λοιπόν να βγαίνουν έξω, όσο κι αν τους καλούσαν.

[6.80.1] Τότε λοιπόν ο Κλεομένης πρόσταξε όλους τους είλωτες να σωρέψουν ξύλα γύρω απ᾽ το άλσος· κι όταν εκτέλεσαν τη διαταγή του, έβαλε φωτιά στο άλσος. Κι ενώ πια το έζωσαν οι φλόγες, ρώτησε ο Κλεομένης έναν από τους λιποτάκτες σε ποιό θεό ανήκει το άλσος. Κι ο άλλος αποκρίθηκε, στον Άργο. Κι εκείνος, μόλις το άκουσε, βγάζοντας μεγάλο αναστεναγμό είπε: «Απόλλωνα χρησμοδότη, στ᾽ αλήθεια μ᾽ εξαπάτησες φοβερά λέγοντάς μου πως θα κυριέψω το Άργος· τώρα καταλαβαίνω πως, ό,τι είχε να μου δώσει, μου το έδωσε κιόλας ο χρησμός».

[6.81.1] Κατόπιν ο Κλεομένης έδωσε άδεια στο μεγαλύτερο μέρος του στρατού να γυρίσει στη Σπάρτη και, παίρνοντας μαζί του χίλιους, τους επιλέκτους, κατευθύνθηκε στο Ηραίο για να προσφέρει θυσία. Κι ήθελε ο ίδιος να κάνει τη θυσία πάνω στο βωμό, όμως ο ιερέας δεν του το επέτρεπε, λέγοντας πως είναι ασέβεια να θυσιάζει εκεί ένας ξένος. Κι ο Κλεομένης πρόσταξε τους είλωτες να πάρουν τον ιερέα από το βωμό και να τον μαστιγώσουν κι έκανε τη θυσία μόνος του· ύστερ᾽ απ᾽ αυτή του την πράξη πήρε το δρόμο του γυρισμού για τη Σπάρτη.

[6.82.1] Κι όταν γύρισε, οι εχθροί του τον έσυραν στο δικαστήριο των εφόρων με τον ισχυρισμό ότι, ενώ μπορούσε εύκολα να κυριέψει το Άργος, δεν το κυρίεψε, επειδή δωροδοκήθηκε. Κι αυτός απολογήθηκε (τώρα, ψέματα είπε, την αλήθεια είπε, δεν μπορώ να διατυπώσω ξεκάθαρη άποψη), είπε λοιπόν στην απολογία του πως από την ώρα που κυρίεψε το ναό του Άργου πίστεψε πως ό,τι είχε να του δώσει, του το έδωσε ο χρησμός του θεού· πως μ᾽ αυτό το δεδομένο δε θεωρούσε φρόνιμο να δοκιμάσει να κυριέψει την πόλη, πριν κάνει θυσίες για να ξεκαθαρίσει αν ο θεός τού την παραδίνει ή αν του φράζει το δρόμο·

[6.82.2] και πως, την ώρα που με θυσίες πάσχιζε να πάρει καλό χρησμό στο Ηραίο, από τα στήθη του αγάλματος έλαμψε φλόγα φωτιάς κι έτσι αντιλήφτηκε την αλήθεια, ότι δε θα κυριέψει το Άργος· δηλαδή, είπε, αν η λάμψη της φλόγας έβγαινε από το κεφάλι του αγάλματος, θα κυρίευε κατά κράτος την πόλη· με το να βγει όμως η φλόγα από τα στήθη, φάνηκε πως ό,τι ήταν να επιτύχει με το θέλημα του θεού είχε κιόλας συντελεστεί. Οι Σπαρτιάτες θεώρησαν αυτή του την απολογία πειστική και λογική και με μεγάλη πλειοψηφία τον απάλλαξαν απ᾽ την κατηγορία.

[6.83.1] Λοιπόν το Άργος σε τέτοιο βαθμό ορφάνεψε από άντρες, που όλες οι υποθέσεις της πόλης έπεσαν στα χέρια των δούλων, που πήραν την εξουσία και κυβερνούσαν, ώσπου αντρώθηκαν τα παιδιά των σκοτωμένων. Γιατί αυτά, παίρνοντας πίσω το Άργος που τους ανήκε, έδιωχναν τους άλλους· κι οι δούλοι, αποδιωγμένοι, κυρίεψαν με πόλεμο την Τίρυνθα.

[6.83.2] Για κάποιο διάστημα επικρατούσε ειρήνη ανάμεσά τους· αργότερα όμως πήγε στους δούλους ένας μάντης, ο Κλέανδρος, που η γενιά του ήταν από τη Φιγάλεια της Αρκαδίας· αυτός ξεσήκωσε τους δούλους να κάνουν επίθεση στους αφέντες τους. Από κείνη την ώρα είχαν πόλεμο ανάμεσά τους για πολύ καιρό, ώσπου οι Αργείοι με πολλή δυσκολία νίκησαν.

[6.84.1] Λοιπόν οι Αργείοι λένε πως αυτά στάθηκαν η αιτία να τρελαθεί ο Κλεομένης και να κακοθανατίσει, όμως οι ίδιοι οι Σπαρτιάτες λένε πως δεν ήταν κάποια θεία δίκη που προκάλεσε την τρέλα του Κλεομένη, αλλά η συναναστροφή του με τους Σκύθες είναι που τον έκανε να πίνει το κρασί ανέρωτο, κι απ᾽ αυτό τρελάθηκε.

[6.84.2] Δηλαδή, πως οι νομάδες Σκύθες, μετά την εισβολή του Δαρείου στη χώρα τους, αργότερα, βάλθηκαν μ᾽ όλη τους την ψυχή να τον εκδικηθούν· πως έστειλαν απεσταλμένους στη Σπάρτη κι έκαναν συμμαχία και συνομολόγησαν αυτή την τακτική: οι ίδιοι οι Σκύθες να προσπαθήσουν να κάνουν εισβολή στη χώρα των Περσών απ᾽ τη μεριά του ποταμού Φάση· με παρακίνησή τους, οι Σπαρτιάτες εξορμώντας από την Έφεσο να βαδίσουν προς το εσωτερικό και κατόπι να συναντηθούν στο ίδιο σημείο.

[6.84.3] Λένε λοιπόν πως, όταν ήρθαν οι Σκύθες, ο Κλεομένης σχετίστηκε μαζί τους με το παραπάνω, κι απ᾽ αυτές τις σχέσεις του, στενότερες απ᾽ όσο έπρεπε, πήρε τη συνήθεια να πίνει κρασί ανέρωτο· σ᾽ αυτή την αιτία αποδίδουν την τρέλα του Κλεομένη οι Σπαρτιάτες. Κι από τότε, όπως λεν οι ίδιοι, όταν θέλουν να πιουν κρασί λιγότερο νερωμένο απ᾽ το κανονικό, φωνάζουν: «Κάν᾽ το να σκυθοφέρνει!»· αυτή την εξήγηση δίνουν οι Σπαρτιάτες για την περίπτωση του Κλεομένη· όμως η προσωπική μου άποψη είναι πως ο Κλεομένης μ᾽ αυτό τον τρόπο πλήρωσε για το κρίμα που έκανε στον Δημάρατο.

[6.85.1] Κι όταν οι Αιγινήτες έμαθαν το θάνατο του Κλεομένη, έστειλαν απεσταλμένους στη Σπάρτη ν᾽ απαγγείλουν βαριές κατηγορίες εναντίον του Λεωτυχίδα για τους ανθρώπους τους που κρατούσαν ομήρους οι Αθηναίοι. Και οι Λακεδαιμόνιοι συγκρότησαν δικαστήριο κι έβγαλαν ετυμηγορία πως ο Λεωτυχίδας κατεξευτέλισε τους Αιγινήτες και τον καταδίκασαν να εκδοθεί για να οδηγηθεί στην Αίγινα όμηρος, στη θέση των πολιτών της που ήταν κρατούμενοι στην Αθήνα.

[6.85.2] Την ώρα που οι Αιγινήτες ήταν να πάρουν μαζί τους τον Λεωτυχίδα, τους είπε ο Θεασίδας, ο γιος του Λεωπρέπη, που η γνώμη του μετρούσε στη Σπάρτη: «Άνδρες Αιγινήτες, τί σκέφτεστε να κάνετε; Να πάρετε όμηρο στη χώρα σας το βασιλιά των Σπαρτιατών που σας τον παρέδωσαν οι συμπολίτες του; Μπορεί τώρα, πάνω στο θυμό τους, οι Σπαρτιάτες να έβγαλαν αυτή την απόφαση· μήπως όμως αργότερα, αν κάνετε αυτά, κάνουν καμιά εισβολή στη χώρα σας και σας εξοντώσουν συθέμελα;»

[6.85.3] Με το που άκουσαν αυτά οι Αιγινήτες παραιτήθηκαν από τη μεταφορά του στην πόλη τους και συνομολόγησαν τα εξής· να τους συνοδεύσει ο Λεωτυχίδας στην Αθήνα, για να σταλούν οι όμηροι πίσω στην Αίγινα.

[6.86.1] Φτάνοντας ο Λεωτυχίδας στην Αθήνα ζητούσε πίσω τους ομήρους που τους είχε αφήσει στη φύλαξή τους, οι Αθηναίοι όμως, μη θέλοντας να τους δώσουν πίσω, τραβούσαν σε μάκρος την υπόθεση με προφάσεις, επιμένοντας πως, όταν τους παρέλαβαν για φύλαξη, ήταν και οι δυο βασιλιάδες παρόντες, άρα δεν έβρισκαν σωστό να τους δώσουν πίσω στον ένα από τους δυο τους, την ώρα που απουσιάζει ο άλλος·

[6.86α.1] ο Λεωτυχίδας, στην άρνηση των Αθηναίων να τους δώσουν πίσω, τους είπε: «Αθηναίοι, κάντε όποιο απ᾽ τα δυο θέλετε εσείς οι ίδιοι· βέβαια δίνοντάς τους πίσω κάνετε θεάρεστη πράξη, ενώ, αν δεν τους δώσετε, το αντίθετο· θέλω όμως να σας διηγηθώ μια ιστορία με παρακαταθήκη που έγινε παλιότερα στη Σπάρτη.

[6.86α.2] Εμείς στη Σπάρτη έχουμε να λέμε πως, δυο γενιές πριν από τη δική μου, ζούσε στη Σπάρτη ο Γλαύκος, ο γιος του Επικύδη. Λέμε πως ο άνθρωπος αυτός δεν είχε τον δεύτερό του σ᾽ όλα τα πάντα, αλλά προπάντων είχε την καλύτερη φήμη για τη δικαιοσύνη του απ᾽ όλους όσοι κατοικούσαν εκείνη την εποχή στη Λακωνία.

[6.86α.3] Διηγούμαστε λοιπόν πως, όταν ήρθε η ώρα, του συνέβη το εξής περιστατικό: έφτασε στη Σπάρτη ένας Μιλήσιος κι ήθελε να τον συναντήσει και να του κάνει την ακόλουθη πρόταση: «Εγώ είμαι Μιλήσιος, Γλαύκε, κι έχω έρθει θέλοντας να ευεργετηθώ από τη δικαιοσύνη σου.

[6.86α.4] Γιατί, όπως και σ᾽ όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Ιωνία ένα γύρο η φήμη για τη δικαιοσύνη σου είναι μεγάλη· γυρόφερνα λοιπόν στο μυαλό μου από τη μια πως στην Ιωνία ποτέ δεν απολείπει ο κίνδυνος, ενώ η Πελοπόννησος είναι ο πιο σίγουρος τόπος, κι από την άλλη πως δε βλέπεις ποτέ να μένουν τα χρήματα σταθερά στα ίδια χέρια.

[6.86α.5] Αυτά λοιπόν αναλογιζόμουν και μελετούσα κι αποφάσισα τη μισή απ᾽ όλη μου την περιουσία να την κάνω ρευστό και να την εμπιστευθώ στη φύλαξή σου, ξέροντας καλά πως στο σπίτι σου τα χρήματά μου θα βρίσκονται άθικτα. Σε παρακαλώ λοιπόν, δέξου τα χρήματά μου και πάρε και φύλαγε κι αυτά τα σύμβολα αναγνώρισης· κι όποιος έχοντάς τα σου ζητήσει πίσω τα χρήματα, να του τα δώσεις».

[6.86β.1] Λοιπόν τόσα είπε ο ξένος που ήρθε από τη Μίλητο κι ο Γλαύκος δέχτηκε να του τα κρατήσει στη φύλαξή του, με τη συμφωνία που έκλεισαν. Πέρασε λοιπόν πολύς καιρός κι ήρθαν στη Σπάρτη τα παιδιά εκείνου που άφησε τα χρήματά του για φύλαξη, συναντήθηκαν με τον Γλαύκο και δείχνοντάς του τα σύμβολα αναγνώρισης ζητούσαν πίσω τα χρήματα.

[6.86β.2] Κι αυτός τους έκανε πέρα μ᾽ αυτή την απόκριση: «Δε θυμάμαι αυτή την υπόθεση ούτε μου λέει τίποτε αυτή η ιστορία, θέλω όμως να ξαναμελετήσω το πράμα και να πράξω ό,τι είναι δίκαιο· δηλαδή, αν τα πήρα, να σας τα δώσω πίσω απείραχτα, αν όμως ούτε από μακριά τα είδα, θα κάνω για σας ό,τι γράφουν οι νόμοι των Ελλήνων. Λοιπόν, όχι τώρα, αργότερα, σε τέσσερες μήνες από σήμερα θα σας δώσω την οριστική απάντηση».

[6.86γ.1] Οι Μιλήσιοι απ᾽ τη μεριά τους σηκώθηκαν κι έφυγαν με βαριά καρδιά — οι άνθρωποι έβλεπαν πως έχασαν τα χρήματά τους. Κι ο Γλαύκος κατευθύνθηκε στους Δελφούς, για να πάρει χρησμό απ᾽ το μαντείο. Όταν λοιπόν ρωτούσε το μαντείο για την περίπτωση που, δίνοντας όρκο, θ᾽ άρπαζε τα χρήματα, η Πυθία τον κατσάδιασε μ᾽ αυτό τον χρησμό:

[6.86γ.2] Γλαύκε, του Επικύδη γιε, το κέρδος σου προσώρας
θα ᾽ναι μεγάλο, αν έτσι,
τον άλλο κάτω βάζοντας με όρκο, θα μπορέσεις
το έχει του ν᾽ αρπάξεις. 
Δώσε τον όρκο, σάματις κι αυτός που τον κρατάει
ξεφεύγει του θανάτου;
Αλλά ο γιος, ανώνυμος, του Όρκου, κι ας του λείπουν
χέρια και πόδια, 
αδράχνει ολάκερη γενιά, πανάξιος κυνηγάρης,
και την ξεθεμελιώνει. 
Του που κρατά τον όρκο του ως οι θεοί το θέλουν,
ευλογημένη κι η γενιά.
Τ᾽ άκουσε αυτά ο Γλαύκος κι άρχισε να παρακαλεί το θεό να τον συγχωρέσει για όσα είπε. Κι η Πυθία αποκρίθηκε πως, είτε πας να μπλέξεις το θεό στο κρίμα είτε το πράξεις, το ίδιο κάνει.

[6.86δ.1] Λοιπόν ο Γλαύκος έστειλε και κάλεσε τους Μιλησίους ξένους και τους δίνει πίσω τα χρήματα. Τώρα, Αθηναίοι, θα σας πω για ποιό λόγο ξεκίνησα να σας διηγηθώ αυτή την ιστορία· σήμερα η γενιά του Γλαύκου εξαφανίστηκε απ᾽ το πρόσωπο της γης κι ούτε υπάρχει σπιτικό που να λεν πως είναι από τον Γλαύκο, ξεθεμελιώθηκε με τον χειρότερο τρόπο από τη Σπάρτη. Έτσι, όποιος θέλει το καλό του, ούτε να περνά από το νου του άλλη σκέψη για τα ξένα που έχει στη φύλαξή του — το μόνο που έχει να κάνει είναι να δίνει πίσω σ᾽ αυτόν που ζητά το δίκιο του». Ο Λεωτυχίδας τελείωσε την ομιλία του και, καθώς ούτε ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τον άκουσαν οι Αθηναίοι, σηκώθηκε κι έφυγε.

[6.87.1] Οι Αιγινήτες τώρα, πριν δώσουν ικανοποίηση για τις προηγούμενες άδικες πράξεις τους, όταν, για χάρη των Θηβαίων, ταπείνωσαν τους Αθηναίους, έκαναν μια τέτοια επιχείρηση: κατηγορώντας τους Αθηναίους κι υποστηρίζοντας ότι αδικιούνται, ετοιμάζονταν να τιμωρήσουν τους Αθηναίους. Και, καθώς οι Αθηναίοι είχαν τη γιορτή που κάθε πέμπτο χρόνο γιορτάζουν στο Σούνιο, έστησαν καρτέρι κι αιχμαλώτισαν το ιερό πλοίο γεμάτο με άντρες, τους πρώτους της Αθήνας, κι αφού αιχμαλώτισαν τους άντρες, τους έριξαν στη φυλακή.

[6.88.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό το πάθημά τους από τους Αιγινήτες οι Αθηναίοι χωρίς να χάσουν στιγμή μηχανεύονταν τα πάντα για να χτυπήσουν τους Αιγινήτες. Και λοιπόν, ήταν ένας πολίτης με υπόληψη στην Αίγινα, ο Νικόδρομος, ο γιος του Κνοίθου, ονομαστός· ετούτος τα ᾽χε με τους Αιγινήτες για μια προηγούμενη εξορία του απ᾽ το νησί· λοιπόν, όταν έμαθε πως οι Αθηναίοι ήταν αποφασισμένοι να χτυπήσουν τους Αιγινήτες, έρχεται σε συνεννόηση με τους Αθηναίους για να προδώσει την Αίγινα, λέγοντάς τους τη μέρα που θα βάλει μπροστά την επιχείρηση και τη μέρα που θα έπρεπε να πάνε εκείνοι να τον βοηθήσουν. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ο Νικόδρομος, όπως είχε συμφωνήσει με τους Αθηναίους, κυριεύει την Παλιά, όπως τη λένε, πόλη· όμως οι Αθηναίοι δε βρέθηκαν εκεί την ώρα που έπρεπε.

[6.89.1] Γιατί έτυχε να μην έχουν αρκετά καράβια, ώστε να είναι σε θέση να συγκρουστούν με το στόλο της Αίγινας. Στο διάστημα λοιπόν που παρακαλούσαν τους Κορινθίους να τους δανείσουν τα καράβια τους, η επιχείρηση ναυάγησε. Κι οι Κορίνθιοι, γιατί αυτή την εποχή οι φιλικές τους σχέσεις με τους Αθηναίους ήταν στο καλύτερό τους σημείο, ύστερ᾽ από την έκκλησή τους τούς δίνουν είκοσι καράβια — και τα έδωσαν στην τιμή των πέντε δραχμών το καθένα, γιατί η νομοθεσία τους απαγόρευε να τα δίνουν δωρεάν. Τα πήραν λοιπόν αυτά οι Αθηναίοι, αρμάτωσαν κι όλα τα δικά τους, και με εβδομήντα καράβια συνολικά έβαλαν πλώρη προς την Αίγινα, κι έφτασαν μια μέρα αργότερα απ᾽ αυτή που είχε συμφωνηθεί.

[6.90.1] Κι ο Νικόδρομος, καθώς δεν έφτασαν στην ώρα που έπρεπε οι Αθηναίοι, μπήκε σε καράβι και δραπέτευσε απ᾽ την Αίγινα· στη φυγή του τον ακολούθησαν και άλλοι Αιγινήτες και σ᾽ αυτούς οι Αθηναίοι παραχώρησαν το Σούνιο, για να κατοικήσουν· κι έχοντας εκεί το ορμητήριό τους ρήμαζαν τους Αιγινήτες που έμεναν στο νησί.

[6.91.1] Βέβαια αυτά συνέβαιναν αργότερα· λοιπόν, οι ευκατάστατοι Αιγινήτες κατέπνιξαν την επανάσταση που ξεσήκωσαν οι δημοκρατικοί μαζί με τον Νικόδρομο, τους αιχμαλώτισαν και τους οδηγούσαν έξω από την πόλη, για να τους σκοτώσουν. Μάλιστα αυτή τους η πράξη θεωρήθηκε ιεροσυλία, απ᾽ την οποία, μ᾽ όσες θυσίες κι αν έκαναν, ό,τι κι αν έβαλαν σ᾽ ενέργεια, δεν μπόρεσαν να εξιλεωθούν, αλλά τους πρόλαβαν τα γεγονότα· εξορίστηκαν απ᾽ την πόλη τους πριν εξευμενίσουν τη θεά.

[6.91.2] Γιατί έπιασαν ζωντανούς εφτακόσιους από τους δημοκρατικούς και τους οδηγούσαν έξω από την πόλη για να τους εκτελέσουν, ένας όμως απ᾽ αυτούς ξέφυγε από τις αλυσίδες και ζήτησε άσυλο στο ναό της Δήμητρας της Θεσμοφόρου και γαντζώθηκε απ᾽ τους χαλκάδες της πύλης του ναού. Κι οι άλλοι, επειδή όσο κι αν τον τραβούσαν δεν μπορούσαν να τον αποσπάσουν, του έκοψαν τα χέρια κι έτσι τον έσερναν, ενώ εκείνα τα χέρια έμεναν γαντζωμένα στους χαλκάδες.

[6.92.1] Αυτά τα δεινά προκάλεσαν από μόνοι τους οι Αιγινήτες στην πόλη τους· κι όταν έφτασαν οι Αθηναίοι, βγήκαν και τους αντιμετώπισαν με εβδομήντα καράβια, νικήθηκαν όμως στη ναυμαχία και καλούσαν σε βοήθεια, όπως και την προηγούμενη φορά, τους Αργείους. Αυτή τη φορά λοιπόν οι Αργείοι δεν πήγαν να βοηθήσουν, καταλογίζοντας στους Αιγινήτες ότι τα καράβια τους (που τα πήρε ο Κλεομένης με τη βία) έπιασαν στεριά στην παραλία της Αργολίδας και πήραν μέρος στην απόβαση των Λακεδαιμονίων· στην απόβαση πήραν μέρος και οπλίτες από καράβια των Σικυωνίων, σ᾽ αυτή την ίδια επιδρομή.

[6.92.2] Κι οι Αργείοι τούς επέβαλαν να πληρώσουν αποζημίωση χίλια τάλαντα, πεντακόσια ο καθένας από τους δυο τους. Λοιπόν οι Σικυώνιοι παραδέχτηκαν την ενοχή τους και συμβιβάστηκαν να πληρώσουν εκατό τάλαντα και ν᾽ απαλλαγούν, ενώ οι Αιγινήτες και δεν την παραδέχτηκαν και γενικά η συμπεριφορά τους ήταν αλαζονική. Αυτός ήταν ο λόγος που, όταν ζητούσαν βοήθεια, το Άργος επίσημα δεν τους την έστελνε, περίπου όμως χίλιοι πήγαν εθελοντικά· κι αρχηγό τους είχαν τον Ευρυβάτη, που ήταν αθλητής του πεντάθλου.

[6.92.3] Οι περισσότεροι απ᾽ αυτούς δε γύρισαν στην πόλη τους, αλλά τους σκότωσαν οι Αθηναίοι στην Αίγινα· κι ο ίδιος ο αρχηγός τους ο Ευρυβάτης, που ήταν εξασκημένος στη μονομαχία, αφού σκότωσε τρεις εχθρούς μονομαχώντας, σκοτώθηκε από τον τέταρτο, τον Σωφάνη από τη Δεκέλεια.

[6.93.1] Οι Αιγινήτες πάλι, βρίσκοντας τους Αθηναίους σε αταξία, έδωσαν μάχη με τα καράβια, τους νίκησαν κι αιχμαλώτισαν τέσσερα καράβια μ᾽ όλο το πλήρωμά τους.

[6.94.1] Λοιπόν οι Αθηναίοι είχαν εμπλακεί σε πόλεμο με τους Αιγινήτες, ενώ ο Πέρσης συνέχιζε τις προετοιμασίες του, καθώς κι ο υπηρέτης συνεχώς του επαναλάμβανε να μη ξεχνά τους Αθηναίους κι οι Πεισιστρατίδες που ζούσαν στην αυλή του κακολογούσαν τους Αθηναίους· επίσης ο Δαρείος ήθελε, προβάλλοντας αυτές τις προφάσεις, να υποδουλώσει όσους Έλληνες δεν του έδωσαν γην και ύδωρ.

[6.94.2] Λοιπόν τον Μαρδόνιο, επειδή η εκστρατεία του κατέληξε σε πανωλεθρία, τον παύει από στρατηγό· διόρισε άλλους στρατηγούς και τους έστελνε εναντίον της Ερέτριας και της Αθήνας, τον Δάτη, που ήταν Μήδος στην καταγωγή, και τον Αρταφρένη, ανεψιό του από αδερφό (γιο του Αρταφρένη)· και τους έστελνε με την εντολή να κυριέψουν την Αθήνα και την Ερέτρια και τους κατοίκους τους να τους κάνουν ανδράποδα και να τους φέρουν μπροστά του.

[6.95.1] Κι οι στρατηγοί αυτοί που διορίστηκαν άφησαν την έδρα του βασιλιά κι έφτασαν στην πεδιάδα Αλήιο της Κιλικίας, οδηγώντας μαζί τους πεζικό στράτευμα πολυάριθμο και καλά εξοπλισμένο· κι είχαν στρατοπεδεύσει εκεί, όταν ήρθε και τους συνάντησε όλο το ναυτικό που ετοίμασαν οι χώρες που είχαν πάρει εντολή, η καθεμιά το δικό της, και τα καράβια για τη μεταφορά του ιππικού, που ο Δαρείος είχε δώσει εντολή από τον προηγούμενο χρόνο στις υποτελείς χώρες να ετοιμάζουν.

[6.95.2] Κι αφού έβαλαν τ᾽ άλογα μες σ᾽ αυτά, επιβίβασαν και το πεζικό κι αρμένιζαν, εξακόσιες τριήρεις στόλος, στην Ιωνία. Κι αποκεί δεν πήραν το γιαλό γιαλό με κατεύθυνση ίσια προς τον Ελλήσποντο και τη Θράκη, αλλά, ανοίγοντας πανιά από τη Σάμο έπλεαν προσπερνώντας την Ικαρία κι αρμενίζοντας ανάμεσ᾽ από τα νησιά, επειδή, όπως πιστεύω, μεγάλο φόβο τούς προκαλούσε ο γύρος του Άθω, αφού τον προηγούμενο χρόνο επιχειρώντας να περάσουν αποκεί έπαθαν μεγάλη συμφορά· έπειτα, ήταν και η Νάξος που τους υποχρέωνε να πάρουν αυτό το δρόμο, μια και την προηγούμενη φορά δεν έπεσε στα χέρια τους.

[6.96.1] Κι όταν συνεχίζοντας την πορεία τους από το Ικάριο πέλαγος έπιασαν στεριά στη Νάξο (γιατί ο πρώτος στόχος της εκστρατείας των Περσών ήταν η Νάξος), οι Νάξιοι θυμήθηκαν τον κίνδυνο που τους απείλησε την προηγούμενη φορά και κατέφυγαν βιαστικά στα βουνά χωρίς να προβάλουν αντίσταση. Κι οι Πέρσες έπιασαν κι έκαναν ανδράποδα όσους πρόλαβαν απ᾽ αυτούς κι ύστερα παρέδωσαν στις φλόγες και τους ναούς και την πόλη. Αυτά έκαναν κι ύστερα άπλωσαν πανιά για τα υπόλοιπα νησιά.

[6.97.1] Κι όσο καιρό οι Πέρσες έκαναν αυτά, οι Δήλιοι εγκατέλειψαν κι αυτοί τη Δήλο και κατέφυγαν βιαστικά στην Τήνο. Κι όταν το εκστρατευτικό σώμα ήταν να πιάσει στεριά, ο Δάτης που είχε φτάσει πρωτύτερα με το καράβι του δεν άφηνε τα καράβια να ρίξουν άγκυρα στη Δήλο, αλλά στο αντικρινό νησί, τη Ρήνεια· κι όταν έμαθε πού βρίσκονται οι Δήλιοι, με κήρυκα που έστειλε τους μηνούσε τα εξής:

[6.97.2] «Άνθρωποι του θεού, γιατί φύγατε βιαστικά ενοχοποιώντας με άδικα; γιατί κι εγώ ο ίδιος ωστόσο έχω φρόνηση, αλλά κι ο βασιλιάς αυτή την εντολή μού έδωσε, να μη πειράξουμε καθόλου τον τόπο όπου γεννήθηκαν δυο θεοί, ούτε τον ίδιο ούτε τους κατοίκους του. Τώρα λοιπόν γυρίστε στα σπιτικά σας και ζήστε στο νησί σας». Αυτό το μήνυμα έστειλε με κήρυκες στους Δηλίους κι ύστερα σώρεψε πάνω στο βωμό τριακόσια τάλαντα λιβάνι και το έκαψε, για να θυμιάσει τον τόπο.

[6.98.1] Αυτά έκανε ο Δάτης και κατόπιν αρμένιζε με το εκστρατευτικό σώμα πρώτα εναντίον της Ερέτριας, έχοντας μαζί του και τους Ίωνες και τους Αιολείς· και μόλις αυτός έκανε πανιά αποκεί, σεισμός τράνταξε τη Δήλο, όπως διηγούνται οι Δήλιοι, που για πρώτη και τελευταία φορά σείστηκε ώς την εποχή μου. Κι ήταν βέβαια προφητικό σημάδι που έστειλε ο θεός για τις συμφορές που ήταν ν᾽ ακολουθήσουν.

[6.98.2] Γιατί τον καιρό της βασιλείας του Δαρείου, του γιου του Υστάσπη, και του Ξέρξη, του γιου του Δαρείου, και του Αρτοξέρξη, του γιου του Ξέρξη, σ᾽ αυτές τις τρεις συνεχόμενες γενιές, η Ελλάδα έπαθε περισσότερες συμφορές απ᾽ ό,τι στις άλλες είκοσι γενιές που έζησαν πριν απ᾽ τον Δαρείο· άλλες απ᾽ αυτές τις προκάλεσαν σ᾽ αυτήν οι Πέρσες, άλλες όμως οι ελληνικές πόλεις που είχαν τα πρωτεία, όταν πολεμούσαν ανάμεσά τους για την ηγεμονία της.

[6.98.3] Έτσι δεν ήταν καθόλου παράξενο να τραντάξει σεισμός τη Δήλο, που πρωτύτερα ήταν ασάλευτη. Κι υπήρχε χρησμός γραμμένος γι᾽ αυτήν, μ᾽ αυτά τα λόγια:
Τη Δήλο την ακίνητη, κι αυτή θα την κινήσω.
Τώρα, νά τί σημαίνουν στα ελληνικά τα ονόματά τους: Δαρείος, ο Δαμαστής· Ξέρξης, ο Πολεμιστής· Αρτοξέρξης, ο Μέγας Πολεμιστής. Μ᾽ αυτά τα ονόματα θα ᾽ταν σωστό να καλούν οι Έλληνες στη γλώσσα τους αυτούς τους βασιλιάδες.

[6.99.1] Κι οι βάρβαροι σήκωσαν άγκυρα από τη Δήλο κι ύστερα έπιαναν στεριά στα νησιά, απ᾽ όπου στρατολογούσαν άντρες κι έπαιρναν ομήρους τα παιδιά των νησιωτών.

[6.99.2] Κι όταν, πλέοντας απ᾽ το ένα νησί στο άλλο, έπιασαν στεριά και στην Κάρυστο (γιατί οι Καρύστιοι ούτε ομήρους τούς έδιναν ούτε δέχονταν να πάρουν μέρος στην εκστρατεία εναντίον γειτονικών πόλεων — κι εννοούσαν την Ερέτρια και την Αθήνα), τότε και την πόλη τους πολιορκούσαν και την ύπαιθρό τους ρήμαζαν, ώσπου οι Καρύστιοι πήγαν και αυτοί με το μέρος των Περσών.

[6.100.1] Κι οι Ερετριείς, με το που πληροφορήθηκαν πως το εκστρατευτικό σώμα των Περσών αρμενίζει εναντίον τους, παρακάλεσαν τους Αθηναίους να σταθούν βοηθοί τους. Κι οι Αθηναίοι δεν αρνήθηκαν να τους βοηθήσουν, αλλά τους έστειλαν για βοηθούς τούς τέσσερες χιλιάδες κληρούχους τους που είχαν εγκατασταθεί στα κτήματα των ευκατάστατων Χαλκιδέων. Όμως οι βουλές των Ερετριέων δεν ήταν καθόλου παστρικές, που από τη μια μεριά καλούσαν τους Αθηναίους κι από την άλλη ήταν μοιρασμένοι στα δυο:

[6.100.2] δηλαδή άλλοι ήθελαν να εγκαταλείψουν την πόλη και να πιάσουν τις κορυφές των βουνών της Ευβοίας, ενώ άλλοι, προσδοκώντας ν᾽ αποκομίσουν προσωπικό όφελος από τον Πέρση, έβαλαν στα σκαριά προδοσία.

[6.100.3] Ο Αισχίνης, ο γιος του Νόθωνος, που ήταν ανάμεσα στους πρώτους στην Ερέτρια, βλέποντας τη στάση και της μιας και της άλλης μεριάς, λέει στους Αθηναίους που είχαν φτάσει τη γενική κατάσταση της πόλης και τους παρακινούσε να σηκωθούν και να φύγουν, για να μη πάνε χαμένοι άδικα κι αυτοί. Κι οι Αθηναίοι άκουσαν αυτή τη συμβουλή του Αισχίνη.

[6.101.1] Κι αυτοί πέρασαν στον Ωρωπό και σώθηκαν· κι οι Πέρσες απ᾽ τη μεριά τους ήρθαν από τη θάλασσα κι έπιασαν στεριά στις περιοχές Ταμύνες και Χοιρέες και Αιγίλια της Ερέτριας· πιάνουν στεριά σ᾽ αυτά τα μέρη κι αμέσως έβγαζαν απ᾽ τα καράβια τα άλογα κι ετοιμάζονταν να κάνουν έφοδο εναντίον των εχθρών.

[6.101.2] Οι Ερετριείς πάλι δεν είχαν πρόθεση να βγουν ν᾽ αντιπαραταχτούν και να δώσουν μάχη, αλλά η έγνοια τους ήταν πώς θα υπερασπιστούν τα τείχη της πόλης τους, μια και υπερίσχυσε η πρόταση να μη εγκαταλείψουν την πόλη. Κι όταν έγινε ορμητική έφοδος εναντίον των τειχών τους, για έξι μέρες έπεφταν πολλοί νεκροί κι από τα δυο μέρη, αλλά την έβδομη ο Εύφορβος, ο γιος τους Αλκιμάχου, και ο Φίλαγρος, ο γιος του Κυνέα, πολίτες με επιρροή στην πόλη, την προδίνουν στους Πέρσες.

[6.101.3] Κι αυτοί μπήκαν στην πόλη και κατόπι από τη μια σύλησαν τους ναούς και τους παρέδωσαν στις φλόγες, παίρνοντας εκδίκηση για τους ναούς των Σάρδεων που πυρπολήθηκαν, κι από την άλλη, σύμφωνα με τις εντολές του Δαρείου, έκαναν ανδράποδα τους κατοίκους.

[6.102.1] Έβαλαν λοιπόν στο χέρι την Ερέτρια κι ύστερα, αφήνοντας να περάσουν λίγες μέρες, κίνησαν με τα καράβια τους για τις ακτές της Αττικής ασκώντας μεγάλη πίεση και πιστεύοντας πως, τα όσα έκαναν στην Ερέτρια, θα τα κάνουν και στους Αθηναίους. Και, καθώς ο Μαραθώνας ήταν η πιο κατάλληλη απ᾽ όλες τις περιοχές της Αττικής για επιχειρήσεις ιππικού και η πιο κοντινή στην Ερέτρια, εκεί τους οδήγησε ο Ιππίας, ο γιος του Πεισιστράτου.

[6.103.1] Οι Αθηναίοι, όταν τα πληροφορήθηκαν αυτά, πήραν τα όπλα τους και έσπευδαν στον Μαραθώνα. Κι αρχηγοί τους ήταν δέκα στρατηγοί, με δέκατό τους τον Μιλτιάδη, που ο πατέρας του ο Κίμων, γιος του Στησαγόρα, αναγκάστηκε να ζει μακριά απ᾽ την Αθήνα, εξόριστος, για να γλιτώσει από τον Πεισίστρατο, το γιο του Ιπποκράτη.

[6.103.2] Και, εξόριστος, πέτυχε ν᾽ ανακηρυχτεί ολυμπιονίκης σε αγώνα τεθρίππων, και κερδίζοντας αυτή τη νίκη να πάρει το ίδιο έπαθλο με τον αδερφό του, από την ίδια μητέρα, τον Μιλτιάδη. Κατόπιν, στην επόμενη Ολυμπιάδα, παίρνοντας τη νίκη με τα ίδια άλογα, έστερξε ν᾽ ανακηρυχτεί νικητής στη θέση του ο Πεισίστρατος·

[6.103.3] με το να παραχωρήσει τη νίκη σ᾽ αυτόν, γύρισε με εγγυήσεις από την εξορία στα κτήματά του. Κι αφού ανακηρύχτηκε και για τρίτη φορά ολυμπιονίκης με τα ίδια άλογα, βρήκε θάνατο από τους γιους του Πεισιστράτου — ο Πεισίστρατος δεν ήταν πια στη ζωή. Και τον σκότωσαν νύχτα στην περιοχή του πρυτανείου βάζοντας κρυφά ανθρώπους τους να του στήσουν καρτέρι. Κι ο τάφος του Κίμωνος βρίσκεται έξω από την είσοδο της πόλης, αντίπερα απ᾽ το δρόμο που διασχίζει το δήμο της Κοίλης (κι απ᾽ αυτή πήρε τ᾽ όνομά του). Κι αντικριστά βρίσκεται ο τάφος των αλόγων που κέρδισαν αυτές τις τρεις νίκες·

[6.103.4] παρόμοιο άθλο μονάχα τ᾽ άλογα του Ευαγόρα από τη Λακωνία έκαναν, κανενός άλλου δεν κέρδισαν περισσότερες νίκες. Λοιπόν, ο μεγαλύτερος γιος του Κίμωνος, ο Στησαγόρας, αυτή την εποχή βρισκόταν στη Χερσόνησο και ζούσε στην αυλή του θείου του, του Μιλτιάδη, ενώ ο νεότερος στο σπίτι του Κίμωνος στην Αθήνα, και πήρε το όνομα Μιλτιάδης απ᾽ τον οικιστή της Χερσονήσου Μιλτιάδη.

[6.104.1] Λοιπόν στρατηγός των Αθηναίων τότε ήταν αυτός ο Μιλτιάδης που ήρθε από τη Χερσόνησο και ξέφυγε δυο φορές το θάνατο. Γιατί τη μια φορά οι Φοίνικες που τον καταδίωξαν ώς την Ίμβρο βάλθηκαν με ιδιαίτερο ζήλο να τον πιάσουν και να τον οδηγήσουν επάνω, στο βασιλιά·

[6.104.2] και την άλλη, όταν ξέφυγε από την καταδίωξή τους και φτάνοντας στην πόλη του πίστευε ότι δεν έχει να φοβάται τίποτε πια, όμως αποκεί και πέρα οι εχθροί του μηχανορραφώντας τον έσυραν στο δικαστήριο ζητώντας την καταδίκη του, επειδή εξουσίασε ως τύραννος τη Χερσόνησο. Αθωώθηκε όμως και ξέφυγε κι αυτών τις διώξεις και τέλος αναδείχτηκε στρατηγός των Αθηναίων, με την ψήφο της δημοκρατικής μερίδας.

[6.105.1] Η πρώτη ενέργεια των στρατηγών, πριν ακόμη κινήσουν από την πόλη, ήταν να στείλουν στη Σπάρτη κήρυκα τον Φιλιππίδη, που βέβαια ήταν Αθηναίος, κι επίσης ταχυδρόμος — αυτή ήταν η δουλειά του. Αυτόν λοιπόν, όπως διηγόταν ο ίδιος ο Φιλιππίδης και το ανάγγειλε στους Αθηναίους, τον συνάντησε ο Παν στην περιοχή του Παρθενίου όρους, που βρίσκεται πάνω από την Τεγέα.

[6.105.2] Και πως ο Παν φωνάζοντας τον Φιλιππίδη με τ᾽ όνομά του τον πρόσταξε ν᾽ αναγγείλει στους Αθηναίους, για ποιό λόγο δεν του προσφέρουν καμιά λατρεία, αυτόν που θέλει το καλό των Αθηναίων και σε πολλές περιπτώσεις τούς στάθηκε χρήσιμος, και θα τους σταθεί και στο μέλλον.

[6.105.3] Οι Αθηναίοι λοιπόν πίστεψαν πως αυτά είναι αληθινά, κι έτσι, όταν αποκαταστάθηκαν με τον καλύτερο τρόπο τα πράγματα της πόλης τους, ίδρυσαν ναό του Πανός κάτω από την Ακρόπολη και, εξαιτίας του μηνύματος που τους έστειλε, κάθε χρόνο προσπέφτουν στη χάρη του με θυσίες και λαμπαδηφορία.

[6.106.1] Λοιπόν, τότε αυτός ο Φιλιππίδης, που στάλθηκε με εντολή των στρατηγών και που, κατά τα λεγόμενά του, του εμφανίστηκε ο Παν, ξεκινώντας απ᾽ την πόλη της Αθήνας, την επόμενη μέρα έφτασε στη Σπάρτη, παρουσιάστηκε στους άρχοντες κι έλεγε:

[6.106.2] «Λακεδαιμόνιοι, οι Αθηναίοι σάς ζητούν να τους βοηθήσετε και να μην αφήσετε να πέσει σκλαβωμένη στα χέρια των βαρβάρων η αρχαιότερη ελληνική πόλη· γιατί νά, τώρα η Ερέτρια έχει υποδουλωθεί και η δύναμη της Ελλάδας μειώθηκε με το να χαθεί μια υπολογίσιμη πόλη».

[6.106.3] Αυτός λοιπόν τους μετέφερε όσα του είχαν παραγγείλει, κι εκείνοι δέχτηκαν βέβαια να βοηθήσουν τους Αθηναίους, τους ήταν όμως αδύνατο να το κάνουν αυτό αμέσως, επειδή δεν ήθελαν να καταργήσουν το έθιμό τους· δηλαδή ήταν η ένατη μέρα του μήνα και την ένατη μέρα, καθώς δεν έχουν ακόμη πανσέληνο, είπαν πως δε θα βγουν σε εκστρατεία.

[6.107.1] Αυτοί λοιπόν περίμεναν την πανσέληνο, ενώ ο Ιππίας, ο γιος του Πεισιστράτου, οδηγούσε τους βαρβάρους στον Μαραθώνα· την προηγούμενη νύχτα είδε ένα τέτοιο όνειρο: του φάνηκε του Ιππία πως έσμιξε στο κρεβάτι με τη μητέρα του.

[6.107.2] Λοιπόν έδωσε την εξής εξήγηση στο όνειρο: πως θα γυρίσει από την εξορία στην Αθήνα, θα ξαναπάρει στα χέρια του την εξουσία κι ύστερα θα πεθάνει σε βαθιά γεράματα στην πόλη του. Αυτή λοιπόν την εξήγηση έδωσε στο όνειρο, κι οδηγώντας τότε τους Πέρσες, αποβίβασε πρώτα πρώτα σ᾽ ένα νησί των Στύρων που λέγεται Αιγιλία τα ανδράποδα που κυρίεψαν στην Ερέτρια, κι ύστερα έφερε τα καράβια σε αραξοβόλια και οργάνωσε την παράταξη των βαρβάρων που είχαν αποβιβαστεί.

[6.107.3] Και την ώρα που ρύθμιζε αυτά, τον έπιασε φτάρνισμα και βήχας δυνατότερος από το συνηθισμένο· κι έτσι που ο άνθρωπος τα ᾽χε τα χρονάκια του, τα περισσότερα δόντια του κουνήθηκαν. Μάλιστα απ᾽ το δυνατό βήξιμο ένα πετάχτηκε απ᾽ το στόμα του κι έπεσε στην άμμο· κι εκείνος και τί δεν έκανε για να το βρει.

[6.107.4] Και μη βρίσκοντας το δόντι του, αναστέναξε και είπε στη συνοδεία του: «Η γη αυτή δεν είναι δική μας κι ούτε θα μπορέσουμε να τη βάλουμε στο χέρι· κι αν είχα κάποιο μερίδιο σ᾽ αυτή, το κατέχει τώρα το δόντι μου».

[6.108.1] Ο Ιππίας λοιπόν συσχέτιζε με αυτά την οπτασία που είχε δει· τώρα, στους Αθηναίους που είχαν παραταχτεί στο τέμενος του Ηρακλή ήρθαν σε επικουρία οι Πλαταιείς πανστρατιά· γιατί οι Πλαταιείς είχαν προσαρτήσει την πόλη τους στην Αθήνα, κι οι Αθηναίοι είχαν κιόλας πάρει πάνω τους πολλούς αγώνες για να τους υπερασπιστούν. Νά πώς παρέδωσαν την πόλη τους:

[6.108.2] καθώς τους πίεζαν οι Θηβαίοι, οι Πλαταιείς την παρέδωσαν πρώτα στον Κλεομένη, το γιο του Αναξανδρίδα, και στους Λακεδαιμονίους που βρέθηκαν στα μέρη τους. Κι εκείνοι δε δέχονταν και τους έλεγαν τα εξής: «Εμείς κατοικούμε πολύ μακριά κι η βοήθειά μας σε σας θα έφτανε κατόπιν εορτής· γιατί δέκα φορές οι εχθροί θα υποδούλωναν την πόλη σας πριν καν κάποιος από μας το πάρει είδηση.

[6.108.3] Σας συμβουλεύουμε λοιπόν να παραδώσετε την πόλη σας στους Αθηναίους που είναι γείτονές σας κι είναι σπουδαίοι σύμμαχοι». Οι Λακεδαιμόνιοι έδιναν αυτές τις συμβουλές όχι επειδή ήθελαν τόσο πια το καλό των Πλαταιέων, όσο επειδή ήθελαν να ᾽χουν σκοτούρες οι Αθηναίοι από τις προστριβές με τους Βοιωτούς.

[6.108.4] Αυτές λοιπόν τις συμβουλές έδωσαν στους Πλαταιείς οι Λακεδαιμόνιοι, κι εκείνοι δεν τους παράκουσαν, αλλά, τη μέρα που οι Αθηναίοι πρόσφεραν θυσίες στους δώδεκα θεούς, αυτοί κάθισαν ικέτες στο βωμό και τους παρέδωσαν την πόλη τους. Μαθαίνοντας αυτά οι Θηβαίοι εκστράτευσαν εναντίον της Πλάταιας, κι οι Αθηναίοι έσπευσαν να βοηθήσουν.

[6.108.5] Και την ώρα που ήταν να έρθουν στα χέρια, οι Κορίνθιοι δεν άφησαν να εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, αλλά μπήκαν στη μέση κι έδωσαν τέλος στον πόλεμό τους· κι ύστερα, καθώς και οι δυο μεριές δέχτηκαν τη διαιτησία τους, οι Κορίνθιοι όρισαν τα σύνορα αναμεταξύ τους, με τον όρο να μη πειράξουν οι Θηβαίοι όσους Βοιωτούς δεν ήθελαν να μετέχουν στον βοιωτικό συνασπισμό. Αυτή την κρίση έβγαλαν οι Κορίνθιοι και σηκώθηκαν κι έφυγαν, κι ενώ αποσύρονταν και οι Αθηναίοι, οι Βοιωτοί τούς επιτέθηκαν, αλλά η επίθεσή τους κατέληξε σε ήττα.

[6.108.6] Λοιπόν οι Αθηναίοι καταπάτησαν τα σύνορα που όρισαν οι Κορίνθιοι για τους Πλαταιείς· τα καταπάτησαν κι έφεραν τα σύνορα των Θηβαίων με τους Πλαταιείς πιο πέρα, στον ποταμό Ασωπό και στην πόλη Υσιές. Με τον τρόπο που διηγηθήκαμε λοιπόν παρέδωσαν την πόλη τους στους Αθηναίους οι Πλαταιείς, και τότε έφτασαν στον Μαραθώνα για να βοηθήσουν.

[6.109.1] Αλλά οι γνώμες των Αθηναίων στρατηγών μοιράστηκαν στα δυο· ορισμένοι δεν έδιναν τη συγκατάθεσή τους να δοθεί μάχη (γιατί, έλεγαν, ήταν λίγοι για να δώσουν μάχη με το στρατό των Περσών), ενώ οι άλλοι και ο Μιλτιάδης επέμεναν να δοθεί.

[6.109.2] Μοιράζονταν λοιπόν οι γνώμες και πλειοψηφούσε η χειρότερη· αλλά, επειδή κι ένας ενδέκατος είχε δικαίωμα ψήφου, αυτός που έπαιρνε με κλήρο το αξίωμα του πολεμάρχου των Αθηναίων (γιατί τον παλιό καιρό οι Αθηναίοι έδιναν στον πολέμαρχο ψήφο που είχε το ίδιο βάρος με την ψήφο των στρατηγών), ο Μιλτιάδης πήγε και βρήκε τον Καλλίμαχο από τις Αφίδνες, που ήταν τότε πολέμαρχος, και του μίλησε έτσι:

[6.109.3] «Καλλίμαχε, τώρα στα χέρια σου είναι ή να ρίξεις στη σκλαβιά την Αθήνα ή να την κάνεις ελεύθερη και να μείνει τ᾽ όνομά σου όσο θα υπάρχουν άνθρωποι, πιο δοξασμένο απ᾽ του Αρμοδίου και του Αριστογείτονος. Γιατί, βλέπεις, τώρα η Αθήνα διατρέχει τον πιο μεγάλο κίνδυνο απ᾽ τον καιρό της ίδρυσής της, κι αν μπει κάτω απ᾽ το ζυγό των Μήδων, όλος ο κόσμος ξέρει τί θα πάθει στα χέρια του Ιππία, αν όμως η πόλη αυτή σωθεί, μπορεί ν᾽ αναδειχτεί η πρώτη απ᾽ τις ελληνικές πόλεις.

[6.109.4] Λοιπόν, πώς μπορούν να γίνουν αυτά, και κάτω από ποιές συνθήκες η τελική απόφαση γι᾽ αυτά είναι στα χέρια σου, θα σου το πω τώρα. Εμάς, των δέκα στρατηγών, οι γνώμες είναι στα δυο· άλλοι υποστηρίζουν να δώσουμε μάχη κι άλλοι να μη δώσουμε.

[6.109.5] Λοιπόν, αν δε δώσουμε μάχη, φοβάμαι μήπως ξεσπάσει καμιά μεγάλη διχόνοια και κλονίσει το φρόνημα των Αθηναίων, με αποτέλεσμα να μηδίσουν· αν όμως δώσουμε μάχη προτού κάτι σάπιο φωλιάσει στις ψυχές μερικών Αθηναίων, θα μπορέσουμε, φτάνει οι θεοί να κρατήσουν δίκαιη ζυγαριά, να βγούμε νικητές στη σύγκρουση.

[6.109.6] Λοιπόν όλ᾽ αυτά εσένα περιμένουν και από σένα κρέμονται· δηλαδή, αν προσθέσεις την ψήφο σου στη δική μου γνώμη, θα ᾽χεις πατρίδα ελεύθερη κι η πόλη σου θα είναι η πρώτη ανάμεσα στις ελληνικές· αν προτιμήσεις τη γνώμη αυτών που πασχίζουν ν᾽ αναβάλουν τη σύγκρουση, θα πετύχεις τα αντίθετα από τα καλά που σου απαρίθμησα».

[6.110.1] Μ᾽ αυτά τα λόγια ο Μιλτιάδης προσεταιρίζεται τον Καλλίμαχο· και με την προσθήκη της γνώμης του πολεμάρχου πάρθηκε η τελική απόφαση, να δώσουν μάχη. Κατόπιν, οι στρατηγοί που είχαν ταχθεί με τη γνώμη να δώσουν μάχη, όταν με τη σειρά του ο καθένας αποχτούσε το γενικό πρόσταγμα για μια μέρα, το παραχωρούσε στον Μιλτιάδη· κι αυτός το δεχόταν, δεν έλεγε όμως να δώσει μάχη παρά μόνο όταν έφτασε η μέρα που είχε με τη σειρά του το γενικό πρόσταγμα.

[6.111.1] Κι όταν ήρθε η σειρά του, νά πώς παρατάχτηκαν οι Αθηναίοι για να δώσουν μάχη· επικεφαλής στη δεξιά πτέρυγα ήταν ο πολέμαρχος· γιατί τότε αυτή ήταν η τάξη στην Αθήνα, να έχει τη δεξιά πτέρυγα ο πολέμαρχος· κι αρχίζοντας απ᾽ αυτήν έρχονταν η μια αμέσως ύστερ᾽ από την άλλη οι φυλές των πολιτών, με τη σειρά της απαρίθμησής τους· την παράταξη έκλειναν οι Πλαταιείς, που κρατούσαν την αριστερή πτέρυγα.

[6.111.2] Κι από τη μάχη αυτή και μετά, όταν οι Αθηναίοι προσφέρουν θυσίες στις μεγάλες γιορτές που γίνονται κάθε πέμπτο χρόνο, ο Αθηναίος κήρυκας, στις ευχές που απαγγέλλει για να δώσουν οι θεοί ευτυχία στους Αθηναίους, προσθέτει «και στους Πλαταιείς».

[6.111.3] Τότε λοιπόν η παράταξή τους στον Μαραθώνα πήρε ένα τέτοιο σχήμα: το στρατόπεδό τους σχημάτιζε μέτωπο ίσο με το μέτωπο των Περσών, αλλά στο κέντρο είχε μικρό βάθος κι ήταν το πιο αδύνατο σημείο της παράταξής τους, ενώ οι δυο πτέρυγες με τις πυκνές γραμμές τους ήταν ενισχυμένες.

[6.112.1] Κι όταν πήραν τις θέσεις μάχης κι οι θυσίες έδωσαν αίσιους οιωνούς, τότε, μόλις τους δόθηκε το σύνθημα, οι Αθηναίοι χύθηκαν τρέχοντας εναντίον των βαρβάρων· και η απόσταση που χώριζε τους δυο στρατούς δεν ήταν μικρότερη από οχτώ σταδίους.

[6.112.2] Κι οι Πέρσες, βλέποντάς τους να έρχονται πάνω τους τρέχοντας, ετοιμάζονταν να τους αντιμετωπίσουν, και καταλόγιζαν στους Αθηναίους μανία που τους οδηγούσε στον αφανισμό, βλέποντάς τους να είναι λίγοι, κι αυτοί οι λίγοι να εξορμούν ακράτητοι, την ώρα που δεν τους στήριζαν ούτε ιππικό ούτε τοξότες·

[6.112.3] λοιπόν τέτοια υποτιμητική ιδέα σχημάτισαν γι᾽ αυτούς οι βάρβαροι. Κι οι Αθηναίοι, καθώς ήρθαν σε πυκνό σχηματισμό στα χέρια με τους βαρβάρους, πολεμούσαν με έξοχη παλικαριά. Κι αλήθεια, απ᾽ όσο ξέρουμε εμείς, ήταν οι πρώτοι απ᾽ όλους τους Έλληνες που επιτέθηκαν τρέχοντας εναντίον των εχθρών, και πρώτοι που δε δείλιασαν αντικρίζοντας τη μηδική στολή και τους άντρες που τη φορούσαν· ενώ πρωτύτερα οι Έλληνες και μόνο που άκουγαν το όνομα Μήδοι κυριεύονταν από φόβο.

[6.113.1] Η μάχη τους στον Μαραθώνα κράτησε ώρες πολλές. Λοιπόν, στο κέντρο του μετώπου νικούσαν οι βάρβαροι, εκεί όπου είχαν παραταχτεί οι ίδιοι οι Πέρσες και οι Σάκες· σ᾽ αυτό το σημείο νικούσαν οι βάρβαροι, δημιούργησαν ρήγμα και συνέχιζαν την καταδίωξη προς τα μεσόγεια· αλλά στη μια και στην άλλη πτέρυγα νικούσαν οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς.

[6.113.2] Και παίρνοντας τη νίκη, τους βαρβάρους που είχαν στρέψει τα νώτα τούς παράτησαν στη φευγάλα τους, ενώ, ενώνοντας τις δυο πτέρυγές τους σ᾽ ένα σώμα, έδιναν μάχη με τους Πέρσες που είχαν πετύχει το ρήγμα στο κέντρο του μετώπου· νικητές βγήκαν οι Αθηναίοι. Και πήραν στο κυνήγι τους Πέρσες που τράπηκαν σε φυγή και τους έσφαζαν, ώσπου έφτασαν στη θάλασσα κι έψαχναν να βρουν φωτιά και γαντζώνονταν στα καράβια των εχθρών.

[6.114.1] Και σ᾽ αυτόν τον αγώνα σκοτώνεται ο πολέμαρχος, που αναδείχτηκε ήρωας, σκοτώθηκε κι από τους στρατηγούς ο Στησίλαος, ο γιος του Θρασυλάου· κι από τους άλλους ο Κυνέγειρος, ο γιος του Ευφορίωνος, γαντζωμένος τότε στη φιγούρα της πρύμης καραβιού, έπεσε νεκρός όταν του έκοψαν με τσεκούρι το χέρι· κι άλλοι ακόμα Αθηναίοι, πολλοί και ονομαστοί.

[6.115.1] Μ᾽ ένα τέτοιο τρόπο οι Αθηναίοι αιχμαλώτισαν εφτά καράβια, κι οι βάρβαροι με τα υπόλοιπα βγήκαν στ᾽ ανοιχτά, πήραν τα ανδράποδα της Ερέτριας από το νησί όπου τα είχαν αφήσει κι αρμενίζοντας έκαναν το γύρο του Σουνίου θέλοντας να φτάσουν πρώτοι στην πόλη, προλαβαίνοντας τους Αθηναίους. Και καταγγέλθηκε στην Αθήνα πως αυτή τους η ιδέα ήταν δόλιο σχέδιο των Αλκμεωνιδών· γιατί ετούτοι, ειπώθηκε, συνεννοημένοι με τους Πέρσες, ύψωσαν ασπίδα την ώρα που εκείνοι ήταν κιόλας στα καράβια.

[6.116.1] Αυτοί λοιπόν έκαναν με τα καράβια τους το γύρο του Σουνίου· κι οι Αθηναίοι απ᾽ τη μεριά τους, τρέχοντας όσο πιο γρήγορα μπορούσαν, έσπευδαν να υπερασπιστούν την πόλη και πρόλαβαν κι έφτασαν πριν έρθουν οι βάρβαροι· αφήνοντας το τέμενος του Ηρακλή στον Μαραθώνα ήρθαν και στρατοπέδευσαν σ᾽ ένα άλλο τέμενος του Ηρακλή, στο Κυνόσαργες. Οι βάρβαροι τότε, με τα καράβια τους να σαλεύουν στα νερά του Φαλήρου (γιατί τότε αυτό ήταν ο ναύσταθμος της Αθήνας), κράτησαν λοιπόν τα καράβια τους στα πανιά απέναντι απ᾽ το Φάληρο κι ύστερα πήραν το δρόμο του γυρισμού για την Ασία.

[6.117.1] Στη μάχη αυτή του Μαραθώνα σκοτώθηκαν από τους βαρβάρους περίπου έξι χιλιάδες τετρακόσιοι άντρες κι από τους Αθηναίους εκατόν ενενήντα δυο· αυτές ήταν οι απώλειες που είχαν τα δυο μέρη.

[6.117.2] Και στην ίδια μάχη συνέβη ένα τέτοιο καταπληκτικό περιστατικό: ένας Αθηναίος, ο Επίζηλος, ο γιος του Κουφαγόρα, που πολεμούσε ηρωικά εκεί που πάλευαν στήθος με στήθος, έχασε το φως των ματιών του χωρίς να δεχτεί ούτε χτύπημα ούτε βέλος σε κανένα μέρος του σώματός του κι από τότε έμεινε σ᾽ όλη τη ζωή του τυφλός.

[6.117.3] Κι άκουσα να διηγούνται για το πάθημά του μια τέτοια ιστορία, πως του φάνηκε να στέκεται αντίκρυ του ένας πελώριος οπλίτης, που η γενειάδα του σκέπαζε ολόκληρη την ασπίδα του· κι αυτό το φάντασμα προσπέρασε τον ίδιο και σκότωσε τον συμπολεμιστή του. Αυτή την ιστορία άκουσα πως διηγιόταν ο Επίζηλος.

[6.118.1] Καθώς ο Δάτης κατευθυνόταν με το εκστρατευτικό του σώμα στην Ασία, όταν έφτασε στη Μύκονο είδε στον ύπνο του όνειρο. Τώρα, ποιό ήταν το όνειρο, δεν είναι γνωστό, αλλά εκείνος, μόλις φώτισε η μέρα, αμέσως ενέργησε έρευνα στα καράβια· βρήκε λοιπόν επίχρυσο άγαλμα του Απόλλωνα σ᾽ ένα φοινικικό καράβι και ρωτούσε να μάθει από πού το είχαν συλήσει· κι όταν έμαθε το ναό, στον οποίο ανήκε, αρμένισε με το καράβι του στη Δήλο·

[6.118.2] και —γιατί στο μεταξύ είχαν γυρίσει στο νησί τους οι Δήλιοι— απόθεσε το άγαλμα στο ναό και δίνει εντολή στους Δηλίους να παν το άγαλμα στον τόπο του, στο Δήλιο των Θηβαίων· αυτή η πόλη βρίσκεται στην παραλία, απέναντι από τη Χαλκίδα.

[6.118.3] Ο Δάτης λοιπόν έδωσε αυτή την εντολή κι έφυγε με το καράβι του, το άγαλμα όμως αυτό οι Δήλιοι δεν το επέστρεψαν στη θέση του, αλλά ύστερ᾽ από είκοσι χρόνια οι Θηβαίοι από μόνοι τους με χρησμό που τους δόθηκε το μετέφεραν στο Δήλιο.

[6.119.1] Τέλος ο Δάτης κι ο Αρταφρένης, μόλις τα καράβια τους αρμενίζοντας έπιασαν στεριά στην Ασία, πήραν τους Ερετριείς που είχαν σκλαβώσει και τους ανέβασαν στα Σούσα. Ο βασιλιάς Δαρείος, πριν οι Ερετριείς αιχμαλωτιστούν, έτρεφε εναντίον τους φοβερό μίσος, επειδή πρώτοι οι Ερετριείς είχαν δώσει αφορμή με τις άδικες πράξεις τους·

[6.119.2] όταν όμως είδε να τους κουβαλούν στην αυλή του και να τους έχει στην εξουσία του, δεν τους πείραξε καθόλου, αλλά τους εγκατέστησε στη χώρα των Κισσίων, σε δικό του υποστατικό που λεγόταν Αρδέρικκα κι απέχει από τα Σούσα διακόσιους δέκα σταδίους, και σαράντα απ᾽ το πηγάδι που βγάζει τρία ορυκτά·


[6.119.3] δηλαδή αντλούν απ᾽ αυτό άσφαλτο και αλάτι και λάδι με τον εξής τρόπο· για την άντλησή του χρησιμοποιούν γεράνι, που στην άκρη του έχουν δεμένο όχι κουβά, αλλά το μισό από ασκί· και βουτώντας το στο πηγάδι αντλούν το υγρό κι έπειτα το χύνουν σε δεξαμενή· κι απ᾽ αυτήν διοχετεύεται αλλού και παίρνει τρεις μορφές, κι η άσφαλτος και το αλάτι πήζουν στη στιγμή, ενώ το λάδι… κι οι Πέρσες το λένε ραδινάκη· κι είναι μαύρο και βγάζει βαριά μυρουδιά.

[6.119.4] Εκεί ο βασιλιάς Δαρείος εγκατέστησε τους Ερετριείς κι αυτοί ώς την εποχή μου είχαν δική τους αυτή την περιοχή, κρατώντας τη μητρική τους γλώσσα.

[6.120.1] Αυτή την τύχη λοιπόν είχαν οι Ερετριείς· κι ήρθαν στην Αθήνα δυο χιλιάδες Λακεδαιμόνιοι ύστερ᾽ από την πανσέληνο, κι η βιασύνη τους να φτάσουν έγκαιρα ήταν τόσο μεγάλη που έκαναν το δρόμο απ᾽ τη Σπάρτη ώς την Αθήνα σε δυο μέρες. Κι όσο κι αν δεν πρόλαβαν τη μάχη, ήθελαν όμως να δουν τους Μήδους· πήγαν λοιπόν στον Μαραθώνα και τους είδαν. Κι ύστερα, συγχαίροντας τους Αθηναίους για το κατόρθωμά τους, πήραν το δρόμο του γυρισμού.

[6.121.1] Αλλά νά τί μου φαίνεται απίστευτο και δεν μπορώ να το παραδεχτώ· είναι η ιστορία πως οι Αλκμεωνίδες —αν είναι δυνατό!— ύψωσαν, ύστερ᾽ από συνεννόηση, συνθηματική ασπίδα στους Πέρσες — πως θέλησαν δηλαδή να ζουν οι Αθηναίοι δούλοι των Περσών και του Ιππία! Αυτοί που περισσότερο —ή το ίδιο— με τον Καλλία, το γιο του Φαινίππου και πατέρα του Ιππονίκου, ολοφάνερα στάθηκαν εχθροί των τυράννων.

[6.121.2] Γιατί ο Καλλίας ήταν ο μόνος μέσα σ᾽ όλους τους Αθηναίους που και τολμούσε, κάθε φορά που ο Πεισίστρατος έχανε την εξουσία κι εξοριζόταν από την Αθήνα, ν᾽ αγοράζει την περιουσία του που ο δημόσιος κήρυκας έβγαζε στο σφυρί, και έβαζε σ᾽ ενέργεια όλα τα πιο εχθρικό για εκείνον σχέδια.

[6.122.1] [Αυτό τον Καλλία αξίζει ο καθένας μας να τον θυμάται συχνά. Πρώτα πρώτα για όσα είπαμε προηγουμένως, πως στάθηκε πρωταγωνιστής στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας του, κι ύστερα για τους άθλους του στην Ολυμπία· ανακηρύχτηκε ολυμπιονίκης στις ιπποδρομίες, δεύτερος νικητής στον αγώνα τεθρίππων, αφού προηγουμένως είχε νικήσει στα Πύθια· έγινε πασίγνωστος στον ελληνικό κόσμο για τα υπερβολικά μεγάλα ποσά που δαπάνησε.

[6.122.2] Αλλά είναι και κάτι άλλο, ο τρόπος με τον οποίο φέρθηκε στις θυγατέρες του· είχε τρεις, κι όταν έφτασε η ώρα του γάμου τους, τους έδωσε την πιο γενναιόδωρη προίκα κι ακόμα τους έκανε τη χάρη: άφησε δηλαδή την καθεμιά να διαλέξει ανάμεσ᾽ απ᾽ όλους τους Αθηναίους όποιον ήθελε η καρδιά της, και τις πάντρεψε μ᾽ αυτούς τους άντρες.]

[6.123.1] Κι οι Αλκμεωνίδες στάθηκαν εχθροί των τυράννων όσο κι αυτός, αν όχι περισσότερο. Λοιπόν για μένα είναι απίστευτο και δε δέχομαι τη συκοφαντική κατηγορία πως αυτοί ύψωσαν ασπίδα, αυτοί που όλο τον καιρό που εξουσίαζαν οι τύραννοι έζησαν στην εξορία, κι από δική τους μηχανορραφία οι Πεισιστρατίδες εγκατέλειψαν την τυραννική εξουσία.

[6.123.2] Κι έτσι η Αθήνα χρωστά την απελευθέρωσή της πολύ περισσότερο σ᾽ αυτούς παρά στον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, κατά την κρίση μου. Γιατί εκείνοι εξαγρίωσαν τους υπόλοιπους Πεισιστρατίδες με το να σκοτώσουν τον Ίππαρχο, όμως δεν έθεσαν τέρμα στην τυραννίδα τους, ενώ οι Αλκμεωνίδες ελευθέρωσαν πραγματικά την πόλη, εφόσον βέβαια είναι αλήθεια πως αυτοί έπεισαν την Πυθία να παρακινεί με χρησμό τους Λακεδαιμονίους να ελευθερώσουν την Αθήνα, όπως και πιο πάνω έχω αποκαλύψει.

[6.124.1] Αποκλείεται όμως, θα έλεγε κάποιος, να ᾽χαν κάποια παράπονα από τον αθηναϊκό λαό, κι έτσι πρόδωσαν την πατρίδα; Όχι βέβαια, γιατί στην Αθήνα ο κόσμος δεν παραδεχόταν ούτε τιμούσε κανέναν περισσότερο απ᾽ αυτούς.

[6.124.2] Έτσι με καμιά λογική δεν είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε ότι για κάποιον παρόμοιο λόγο ύψωσαν εκείνοι την ασπίδα. Οπωσδήποτε η ασπίδα υψώθηκε, κάθε άλλος ισχυρισμός δε στέκεται· γιατί είναι γεγονός· όμως για το ποιός την ύψωσε, δεν έχω να πω τίποτε περισσότερο.

[6.125.1] Οι Αλκμεωνίδες ήταν βέβαια από πάντα ονομαστή για την αρχοντιά της οικογένεια στην Αθήνα, αλλά από τον Αλκμέωνα και στη συνέχεια από τον Μεγακλή απόχτησαν εκθαμβωτική φήμη.

[6.125.2] Γιατί ο πρώτος, ο Αλκμέων, ο γιος του Μεγακλή, συνόδευε και πρόσφερε ανοιχτόκαρδα τις καλές του υπηρεσίες στους Λυδούς που έρχονταν από τις Σάρδεις σαν άνθρωποι του Κροίσου για το μαντείο των Δελφών· όταν λοιπόν ο Κροίσος έμαθε από τους Λυδούς που μετέβαιναν συχνά στο μαντείο ότι ο Αλκμέων τον ευεργετεί, τον κάλεσε στις Σάρδεις· κι όταν έφτασε εκεί, του κάνει δώρο τόσο χρυσάφι, όσο θα μπορούσε να σηκώσει με το σώμα του μια κι έξω.

[6.125.3] Κι ο Αλκμέων, ύστερ᾽ απ᾽ αυτή την προσφορά, νά ποιά καμώματα επιστράτευσε· ντύθηκε μεγάλο χιτώνα κι άφησε να ᾽χει μεγάλο βάθος ο κόρφος του, φόρεσε στα πόδια του αρβύλες, το μεγαλύτερο νούμερο που βρήκε, και κατευθύνθηκε στο θησαυροφυλάκιο όπου τον οδηγούσαν.

[6.125.4] Και ρίχτηκε πάνω σε σωρό με ψήγματα χρυσού· πρώτα πρώτα παραγέμισε το κενό που άφηναν τα πόδια του στις αρβύλες μ᾽ όσο χρυσάφι χωρούσε, κατόπι γέμισε με χρυσάφι όλο τον κόρφο του χιτώνα, πασπάλισε μ᾽ άφθονα ψήγματα τα μαλλιά της κεφαλής του, μ᾽ άλλο χρυσάφι γέμισε το στόμα του και βγήκε απ᾽ το θησαυροφυλάκιο σέρνοντας με δυσκολία τις αρβύλες, κι έμοιαζε μ᾽ οτιδήποτε άλλο παρά με άνθρωπο, αφού και το στόμα του ήταν στουπωμένο και το σώμα του, από την κορφή ώς τα νύχια, εξογκωμένο.

[6.125.5] Αντικρίζοντάς τον ο Κροίσος έσκασε στα γέλια, και του δίνει όλο εκείνο το χρυσάφι κι ακόμα του δωρίζει κι άλλα όχι μικρότερης αξίας απ᾽ εκείνο. Έτσι η οικογένεια αυτή απόχτησε μεγάλο πλούτο κι ο Αλκμέων αυτός, ύστερ᾽ απ᾽ αυτά, συντηρούσε άλογα που σέρνουν τέθριππο και μ᾽ αυτά ανακηρύχτηκε ολυμπιονίκης.

-back to top-

Βιβλίο Ζ – Ερατώ [6.126.1] – [6.140.2]