diaforos
Just another WordPress site
Οδύσσεια γ – Τὰ ἐν Πύλῳ
Ομηρικά Έπη
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey c
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Ἠέλιος δ᾽ ἀνόρουσε, λιπὼν περικαλλέα λίμνην,
οὐρανὸν ἐς πολύχαλκον, ἵν᾽ ἀθανάτοισι φαείνοι
καὶ θνητοῖσι βροτοῖσιν ἐπὶ ζείδωρον ἄρουραν·
οἱ δὲ Πύλον, Νηλῆος ἐϋκτίμενον πτολίεθρον,
5 ἷξον· τοὶ δ᾽ ἐπὶ θινὶ θαλάσσης ἱερὰ ῥέζον,
ταύρους παμμέλανας, ἐνοσίχθονι κυανοχαίτῃ.
ἐννέα δ᾽ ἕδραι ἔσαν, πεντηκόσιοι δ᾽ ἐν ἑκάστῃ
ἥατο, καὶ προὔχοντο ἑκάστοθι ἐννέα ταύρους.
εὖθ᾽ οἱ σπλάγχνα πάσαντο, θεῷ δ᾽ ἐπὶ μηρία καῖον,
10 οἱ δ᾽ ἰθὺς κάταγον, τοὶ δ᾽ ἱστία νηὸς ἐΐσης
στεῖλαν ἀείραντες, τὴν δ᾽ ὅρμισαν, ἐκ δ᾽ ἔβαν αὐτοί·
ἐκ δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος νηὸς βαῖν᾽, ἄρχε δ᾽ Ἀθήνη.
τὸν προτέρη προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Τηλέμαχ᾽, οὐ μέν σε χρὴ ἔτ᾽ αἰδοῦς οὐδ᾽ ἠβαιόν·
15 τοὔνεκα γὰρ καὶ πόντον ἐπέπλως, ὄφρα πύθηαι
πατρός, ὅπου κύθε γαῖα καὶ ὅν τινα πότμον ἐπέσπεν.
ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἰθὺς κίε Νέστορος ἱπποδάμοιο·
εἴδομεν ἥν τινα μῆτιν ἐνὶ στήθεσσι κέκευθε.
λίσσεσθαι δέ μιν αὐτός, ὅπως νημερτέα εἴπῃ·
20 ψεῦδος δ᾽ οὐκ ἐρέει· μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστί.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«Μέντορ, πῶς τ᾽ ἄρ᾽ ἴω, πῶς τ᾽ ἂρ προσπτύξομαι αὐτόν;
οὐδέ τί πω μύθοισι πεπείρημαι πυκινοῖσιν·
αἰδὼς δ᾽ αὖ νέον ἄνδρα γεραίτερον ἐξερέεσθαι.»
25 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Τηλέμαχ᾽, ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις,
ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσεται· οὐ γὰρ ὀΐω
οὔ σε θεῶν ἀέκητι γενέσθαι τε τραφέμεν τε.»
Ὣς ἄρα φωνήσασ᾽ ἡγήσατο Παλλὰς Ἀθήνη
30 καρπαλίμως· ὁ δ᾽ ἔπειτα μετ᾽ ἴχνια βαῖνε θεοῖο.
ἷξον δ᾽ ἐς Πυλίων ἀνδρῶν ἄγυρίν τε καὶ ἕδρας,
ἔνθ᾽ ἄρα Νέστωρ ἧστο σὺν υἱάσιν, ἀμφὶ δ᾽ ἑταῖροι
δαῖτ᾽ ἐντυνόμενοι κρέα τ᾽ ὤπτων ἄλλα τ᾽ ἔπειρον.
οἱ δ᾽ ὡς οὖν ξείνους ἴδον, ἀθρόοι ἦλθον ἅπαντες,
35 χερσίν τ᾽ ἠσπάζοντο καὶ ἑδριάασθαι ἄνωγον.
πρῶτος Νεστορίδης Πεισίστρατος ἐγγύθεν ἐλθὼν
ἀμφοτέρων ἕλε χεῖρα καὶ ἵδρυσεν παρὰ δαιτὶ
κώεσιν ἐν μαλακοῖσιν, ἐπὶ ψαμάθοισ᾽ ἁλίῃσι,
πάρ τε κασιγνήτῳ Θρασυμήδεϊ καὶ πατέρι ᾧ·
40 δῶκε δ᾽ ἄρα σπλάγχνων μοίρας, ἐν δ᾽ οἶνον ἔχευε
χρυσείῳ δέπαϊ· δειδισκόμενος δὲ προσηύδα
Παλλάδ᾽ Ἀθηναίην, κούρην Διὸς αἰγιόχοιο·
«εὔχεο νῦν, ὦ ξεῖνε, Ποσειδάωνι ἄνακτι·
τοῦ γὰρ καὶ δαίτης ἠντήσατε δεῦρο μολόντες.
45 αὐτὰρ ἐπὴν σπείσῃς τε καὶ εὔξεαι, ἣ θέμις ἐστί,
δὸς καὶ τούτῳ ἔπειτα δέπας μελιηδέος οἴνου
σπεῖσαι, ἐπεὶ καὶ τοῦτον ὀΐομαι ἀθανάτοισιν
εὔχεσθαι· πάντες δὲ θεῶν χατέουσ᾽ ἄνθρωποι.
ἀλλὰ νεώτερός ἐστιν, ὁμηλικίη δ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ·
50 τοὔνεκα σοὶ προτέρῳ δώσω χρύσειον ἄλεισον.»
Ὣς εἰπὼν ἐν χειρὶ τίθει δέπας ἡδέος οἴνου·
χαῖρε δ᾽ Ἀθηναίη πεπνυμένῳ ἀνδρὶ δικαίῳ,
οὕνεκά οἱ προτέρῃ δῶκε χρύσειον ἄλεισον·
αὐτίκα δ᾽ εὔχετο πολλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι·
55 «Κλῦθι, Ποσείδαον γαιήοχε, μηδὲ μεγήρῃς
ἡμῖν εὐχομένοισι τελευτῆσαι τάδε ἔργα.
Νέστορι μὲν πρώτιστα καὶ υἱάσι κῦδος ὄπαζε,
αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἄλλοισι δίδου χαρίεσσαν ἀμοιβὴν
σύμπασιν Πυλίοισιν ἀγακλειτῆς ἑκατόμβης.
60 δὸς δ᾽ ἔτι Τηλέμαχον καὶ ἐμὲ πρήξαντα νέεσθαι,
οὕνεκα δεῦρ᾽ ἱκόμεσθα θοῇ σὺν νηῒ μελαίνῃ.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔπειτ᾽ ἠρᾶτο καὶ αὐτὴ πάντα τελεύτα·
δῶκε δὲ Τηλεμάχῳ καλὸν δέπας ἀμφικύπελλον·
ὣς δ᾽ αὔτως ἠρᾶτο Ὀδυσσῆος φίλος υἱός.
65 οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,
μοίρας δασσάμενοι δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖς ἄρα μύθων ἄρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ.
«Νῦν δὴ κάλλιόν ἐστι μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι
70 ξείνους, οἵ τινές εἰσιν, ἐπεὶ τάρπησαν ἐδωδῆς.
ὦ ξεῖνοι, τίνες ἐστέ; πόθεν πλεῖθ᾽ ὑγρὰ κέλευθα;
ἤ τι κατὰ πρῆξιν ἦ μαψιδίως ἀλάλησθε
οἷά τε ληϊστῆρες ὑπεὶρ ἅλα, τοί τ᾽ ἀλόωνται
ψυχὰς παρθέμενοι, κακὸν ἀλλοδαποῖσι φέροντες;»
75 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα,
θαρσήσας· αὐτὴ γὰρ ἐνὶ φρεσὶ θάρσος Ἀθήνη
θῆχ᾽, ἵνα μιν περὶ πατρὸς ἀποιχομένοιο ἔροιτο,
ἠδ᾽ ἵνα μιν κλέος ἐσθλὸν ἐν ἀνθρώποισιν ἔχῃσιν·
«Ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
80 εἴρεαι ὁππόθεν εἰμέν· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.
ἡμεῖς ἐξ Ἰθάκης ὑπονηΐου εἰλήλουθμεν·
πρῆξις δ᾽ ἥδ᾽ ἰδίη, οὐ δήμιος, ἣν ἀγορεύω.
πατρὸς ἐμοῦ κλέος εὐρὺ μετέρχομαι, ἤν που ἀκούσω,
δίου Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος, ὅν ποτέ φασι
85 σὺν σοὶ μαρνάμενον Τρώων πόλιν ἐξαλαπάξαι.
ἄλλους μὲν γὰρ πάντας, ὅσοι Τρωσὶν πολέμιζον,
πευθόμεθ᾽, ἧχι ἕκαστος ἀπώλετο λυγρὸν ὄλεθρον,
κείνου δ᾽ αὖ καὶ ὄλεθρον ἀπευθέα θῆκε Κρονίων.
οὐ γάρ τις δύναται σάφα εἰπέμεν ὁππόθ᾽ ὄλωλεν,
90 εἴθ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ ἠπείρου δάμη ἀνδράσι δυσμενέεσσιν,
εἴτε καὶ ἐν πελάγει μετὰ κύμασιν Ἀμφιτρίτης.
τοὔνεκα νῦν τὰ σὰ γούναθ᾽ ἱκάνομαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα
κείνου λυγρὸν ὄλεθρον ἐνισπεῖν, εἴ που ὄπωπας
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσιν, ἢ ἄλλου μῦθον ἄκουσας
95 πλαζομένου· περὶ γάρ μιν ὀϊζυρὸν τέκε μήτηρ.
μηδέ τί μ᾽ αἰδόμενος μειλίσσεο μηδ᾽ ἐλεαίρων,
ἀλλ᾽ εὖ μοι κατάλεξον ὅπως ἤντησας ὀπωπῆς.
λίσσομαι, εἴ ποτέ τοί τι πατὴρ ἐμός, ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς,
ἢ ἔπος ἠέ τι ἔργον ὑποστὰς ἐξετέλεσσε
100 δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχετε πήματ᾽ Ἀχαιοί·
τῶν νῦν μοι μνῆσαι, καί μοι νημερτὲς ἐνίσπες.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ φίλ᾽, ἐπεί μ᾽ ἔμνησας ὀϊζύος, ἣν ἐν ἐκείνῳ
δήμῳ ἀνέτλημεν μένος ἄσχετοι υἷες Ἀχαιῶν,
105 ἠμὲν ὅσα ξὺν νηυσὶν ἐπ᾽ ἠεροειδέα πόντον
πλαζόμενοι κατὰ ληΐδ᾽, ὅπῃ ἄρξειεν Ἀχιλλεύς,
ἠδ᾽ ὅσα καὶ περὶ ἄστυ μέγα Πριάμοιο ἄνακτος
μαρνάμεθ᾽· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα κατέκταθεν ὅσσοι ἄριστοι.
ἔνθα μὲν Αἴας κεῖται ἀρήϊος, ἔνθα δ᾽ Ἀχιλλεύς,
110 ἔνθα δὲ Πάτροκλος, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος,
ἔνθα δ᾽ ἐμὸς φίλος υἱός, ἅμα κρατερὸς καὶ ἀμύμων,
Ἀντίλοχος, περὶ μὲν θείειν ταχὺς ἠδὲ μαχητής·
ἄλλα τε πόλλ᾽ ἐπὶ τοῖς πάθομεν κακά· τίς κεν ἐκεῖνα
πάντα γε μυθήσαιτο καταθνητῶν ἀνθρώπων;
115 οὐδ᾽ εἰ πεντάετές γε καὶ ἑξάετες παραμίμνων
ἐξερέοις ὅσα κεῖθι πάθον κακὰ δῖοι Ἀχαιοί·
πρίν κεν ἀνιηθεὶς σὴν πατρίδα γαῖαν ἵκοιο.
εἰνάετες γάρ σφιν κακὰ ῥάπτομεν ἀμφιέποντες
παντοίοισι δόλοισι, μόγις δ᾽ ἐτέλεσσε Κρονίων.
120 ἔνθ᾽ οὔ τίς ποτε μῆτιν ὁμοιωθήμεναι ἄντην
ἤθελ᾽, ἐπεὶ μάλα πολλὸν ἐνίκα δῖος Ὀδυσσεὺς
παντοίοισι δόλοισι, πατὴρ τεός, εἰ ἐτεόν γε
κείνου ἔκγονός ἐσσι· σέβας μ᾽ ἔχει εἰσορόωντα.
ἦ τοι γὰρ μῦθοί γε ἐοικότες, οὐδέ κε φαίης
125 ἄνδρα νεώτερον ὧδε ἐοικότα μυθήσασθαι.
ἔνθ᾽ ἦ τοι ἧος μὲν ἐγὼ καὶ δῖος Ὀδυσσεὺς
οὔτε ποτ᾽ εἰν ἀγορῇ δίχα βάζομεν οὔτ᾽ ἐνὶ βουλῇ,
ἀλλ᾽ ἕνα θυμὸν ἔχοντε νόῳ καὶ ἐπίφρονι βουλῇ
φραζόμεθ᾽ Ἀργείοισιν ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένοιτο.
130 αὐτὰρ ἐπεὶ Πριάμοιο πόλιν διεπέρσαμεν αἰπήν,
βῆμεν δ᾽ ἐν νήεσσι, θεὸς δ᾽ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς,
καὶ τότε δὴ Ζεὺς λυγρὸν ἐνὶ φρεσὶ μήδετο νόστον
Ἀργείοις, ἐπεὶ οὔ τι νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι
πάντες ἔσαν· τῶ σφεων πολέες κακὸν οἶτον ἐπέσπον
135 μήνιος ἐξ ὀλοῆς γλαυκώπιδος ὀβριμοπάτρης,
ἥ τ᾽ ἔριν Ἀτρεΐδῃσι μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔθηκε.
τὼ δὲ καλεσσαμένω ἀγορὴν ἐς πάντας Ἀχαιούς,
μάψ, ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον, ἐς ἠέλιον καταδύντα,
οἱ δ᾽ ἦλθον οἴνῳ βεβαρηότες υἷες Ἀχαιῶν,
140 μῦθον μυθείσθην, τοῦ εἵνεκα λαὸν ἄγειραν.
ἔνθ᾽ ἦ τοι Μενέλαος ἀνώγει πάντας Ἀχαιοὺς
νόστου μιμνήσκεσθαι ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης,
οὐδ᾽ Ἀγαμέμνονι πάμπαν ἑήνδανε· βούλετο γάρ ῥα
λαὸν ἐρυκακέειν ῥέξαι θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας,
145 ὡς τὸν Ἀθηναίης δεινὸν χόλον ἐξακέσαιτο,
νήπιος, οὐδὲ τὸ ᾔδη, ὃ οὐ πείσεσθαι ἔμελλεν·
οὐ γάρ τ᾽ αἶψα θεῶν τρέπεται νόος αἰὲν ἐόντων.
ὣς τὼ μὲν χαλεποῖσιν ἀμειβομένω ἐπέεσσιν
ἕστασαν· οἱ δ᾽ ἀνόρουσαν ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοὶ
150 ἠχῇ θεσπεσίῃ, δίχα δέ σφισιν ἅνδανε βουλή.
νύκτα μὲν ἀέσαμεν χαλεπὰ φρεσὶν ὁρμαίνοντες
ἀλλήλοις· ἐπὶ γὰρ Ζεὺς ἤρτυε πῆμα κακοῖο·
ἠῶθεν δ᾽ οἱ μὲν νέας ἕλκομεν εἰς ἅλα δῖαν
κτήματά τ᾽ ἐντιθέμεσθα βαθυζώνους τε γυναῖκας.
155 ἡμίσεες δ᾽ ἄρα λαοὶ ἐρητύοντο μένοντες
αὖθι παρ᾽ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν·
ἡμίσεες δ᾽ ἀναβάντες ἐλαύνομεν· αἱ δὲ μάλ᾽ ὦκα
ἔπλεον, ἐστόρεσεν δὲ θεὸς μεγακήτεα πόντον.
ἐς Τένεδον δ᾽ ἐλθόντες ἐρέξαμεν ἱρὰ θεοῖσιν,
160 οἴκαδε ἱέμενοι· Ζεὺς δ᾽ οὔ πω μήδετο νόστον,
σχέτλιος, ὅς ῥ᾽ ἔριν ὦρσε κακὴν ἔπι δεύτερον αὖτις.
οἱ μὲν ἀποστρέψαντες ἔβαν νέας ἀμφιελίσσας
ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα ἄνακτα δαΐφρονα, ποικιλομήτην,
αὖτις ἐπ᾽ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι ἦρα φέροντες·
165 αὐτὰρ ἐγὼ σὺν νηυσὶν ἀολλέσιν, αἵ μοι ἔποντο,
φεῦγον, ἐπεὶ γίγνωσκον ὃ δὴ κακὰ μήδετο δαίμων.
φεῦγε δὲ Τυδέος υἱὸς Ἀρήϊος, ὦρσε δ᾽ ἑταίρους.
ὀψὲ δὲ δὴ μετὰ νῶϊ κίε ξανθὸς Μενέλαος,
ἐν Λέσβῳ δ᾽ ἔκιχεν δολιχὸν πλόον ὁρμαίνοντας,
170 ἢ καθύπερθε Χίοιο νεοίμεθα παιπαλοέσσης,
νήσου ἔπι Ψυρίης, αὐτὴν ἐπ᾽ ἀριστέρ᾽ ἔχοντες,
ἦ ὑπένερθε Χίοιο, παρ᾽ ἠνεμόεντα Μίμαντα.
ᾐτέομεν δὲ θεὸν φῆναι τέρας· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἡμῖν
δεῖξε, καὶ ἠνώγει πέλαγος μέσον εἰς Εὔβοιαν
175 τέμνειν, ὄφρα τάχιστα ὑπὲκ κακότητα φύγοιμεν.
ὦρτο δ᾽ ἐπὶ λιγὺς οὖρος ἀήμεναι· αἱ δὲ μάλ᾽ ὦκα
ἰχθυόεντα κέλευθα διέδραμον, ἐς δὲ Γεραιστὸν
ἐννύχιαι κατάγοντο· Ποσειδάωνι δὲ ταύρων
πόλλ᾽ ἐπὶ μῆρ᾽ ἔθεμεν, πέλαγος μέγα μετρήσαντες·
180 τέτρατον ἦμαρ ἔην, ὅτ᾽ ἐν Ἄργεϊ νῆας ἐΐσας
Τυδεΐδεω ἕταροι Διομήδεος ἱπποδάμοιο
ἔστασαν· αὐτὰρ ἐγώ γε Πύλονδ᾽ ἔχον, οὐδέ ποτ᾽ ἔσβη
οὖρος, ἐπεὶ δὴ πρῶτα θεὸς προέηκεν ἀῆναι.
ὣς ἦλθον, φίλε τέκνον, ἀπευθής, οὐδέ τι οἶδα
185 κείνων, οἵ τ᾽ ἐσάωθεν Ἀχαιῶν οἵ τ᾽ ἀπόλοντο.
ὅσσα δ᾽ ἐνὶ μεγάροισι καθήμενος ἡμετέροισι
πεύθομαι, ἣ θέμις ἐστί, δαήσεαι, οὐδέ σε κεύσω.
εὖ μὲν Μυρμιδόνας φάσ᾽ ἐλθέμεν ἐγχεσιμώρους,
οὓς ἄγ᾽ Ἀχιλλῆος μεγαθύμου φαίδιμος υἱός,
190 εὖ δὲ Φιλοκτήτην, Ποιάντιον ἀγλαὸν υἱόν.
πάντας δ᾽ Ἰδομενεὺς Κρήτην εἰσήγαγ᾽ ἑταίρους,
οἳ φύγον ἐκ πολέμου, πόντος δέ οἱ οὔ τιν᾽ ἀπηύρα.
Ἀτρεΐδην δὲ καὶ αὐτοὶ ἀκούετε νόσφιν ἐόντες,
ὥς τ᾽ ἦλθ᾽ ὥς τ᾽ Αἴγισθος ἐμήσατο λυγρὸν ὄλεθρον.
195 ἀλλ᾽ ἦ τοι κεῖνος μὲν ἐπισμυγερῶς ἀπέτισεν,
ὡς ἀγαθὸν καὶ παῖδα καταφθιμένοιο λιπέσθαι
ἀνδρός, ἐπεὶ καὶ κεῖνος ἐτίσατο πατροφονῆα,
Αἴγισθον δολόμητιν, ὅ οἱ πατέρα κλυτὸν ἔκτα.
καὶ σύ, φίλος, μάλα γάρ σ᾽ ὁρόω καλόν τε μέγαν τε,
200 ἄλκιμος ἔσσ᾽, ἵνα τίς σε καὶ ὀψιγόνων ἐῢ εἴπῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
καὶ λίην κεῖνος μὲν ἐτίσατο, καί οἱ Ἀχαιοὶ
οἴσουσι κλέος εὐρὺ καὶ ἐσσομένοισιν ἀοιδήν.
205 αἲ γὰρ ἐμοὶ τοσσήνδε θεοὶ δύναμιν περιθεῖεν,
τίσασθαι μνηστῆρας ὑπερβασίης ἀλεγεινῆς,
οἵ τέ μοι ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται.
ἀλλ᾽ οὔ μοι τοιοῦτον ἐπέκλωσαν θεοὶ ὄλβον,
πατρί τ᾽ ἐμῷ καὶ ἐμοί· νῦν δὲ χρὴ τετλάμεν ἔμπης.»
210Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ φίλ᾽, ἐπεὶ δὴ ταῦτά μ᾽ ἀνέμνησας καὶ ἔειπες,
φασὶ μνηστῆρας σῆς μητέρος εἵνεκα πολλοὺς
ἐν μεγάροις ἀέκητι σέθεν κακὰ μηχανάασθαι.
εἰπέ μοι ἠὲ ἑκὼν ὑποδάμνασαι, ἦ σέ γε λαοὶ
215 ἐχθαίρουσ᾽ ἀνὰ δῆμον, ἐπισπόμενοι θεοῦ ὀμφῇ.
τίς δ᾽ οἶδ᾽ εἴ κέ ποτέ σφι βίας ἀποτίσεται ἐλθών,
ἢ ὅ γε μοῦνος ἐών, ἢ καὶ σύμπαντες Ἀχαιοί;
εἰ γάρ σ᾽ ὣς ἐθέλοι φιλέειν γλαυκῶπις Ἀθήνη
ὡς τότ᾽ Ὀδυσσῆος περικήδετο κυδαλίμοιο
220 δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχομεν ἄλγε᾽ Ἀχαιοί—
οὐ γάρ πω ἴδον ὧδε θεοὺς ἀναφανδὰ φιλεῦντας
ὡς κείνῳ ἀναφανδὰ παρίστατο Παλλὰς Ἀθήνη—
εἴ σ᾽ οὕτως ἐθέλοι φιλέειν κήδοιτό τε θυμῷ,
τῶ κέν τις κείνων γε καὶ ἐκλελάθοιτο γάμοιο.»
225 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«ὦ γέρον, οὔ πω τοῦτο ἔπος τελέεσθαι ὀΐω·
λίην γὰρ μέγα εἶπες· ἄγη μ᾽ ἔχει. οὐκ ἂν ἐμοί γε
ἐλπομένῳ τὰ γένοιτ᾽, οὐδ᾽ εἰ θεοὶ ὣς ἐθέλοιεν.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
230 «Τηλέμαχε, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων.
ῥεῖα θεός γ᾽ ἐθέλων καὶ τηλόθεν ἄνδρα σαώσαι.
βουλοίμην δ᾽ ἂν ἐγώ γε καὶ ἄλγεα πολλὰ μογήσας
οἴκαδέ τ᾽ ἐλθέμεναι καὶ νόστιμον ἦμαρ ἰδέσθαι,
ἢ ἐλθὼν ἀπολέσθαι ἐφέστιος, ὡς Ἀγαμέμνων
235 ὤλεθ᾽ ὑπ᾽ Αἰγίσθοιο δόλῳ καὶ ἧς ἀλόχοιο.
ἀλλ᾽ ἦ τοι θάνατον μὲν ὁμοίϊον οὐδὲ θεοί περ
καὶ φίλῳ ἀνδρὶ δύνανται ἀλαλκέμεν, ὁππότε κεν δὴ
μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
240 «Μέντορ, μηκέτι ταῦτα λεγώμεθα κηδόμενοί περ.
κείνῳ δ᾽ οὐκέτι νόστος ἐτήτυμος, ἀλλά οἱ ἤδη
φράσσαντ᾽ ἀθάνατοι θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν.
νῦν δ᾽ ἐθέλω ἔπος ἄλλο μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι
Νέστορ᾽, ἐπεὶ περὶ οἶδε δίκας ἠδὲ φρόνιν ἄλλων·
245 τρὶς γὰρ δή μίν φασιν ἀνάξασθαι γένε᾽ ἀνδρῶν,
ὥς τέ μοι ἀθάνατος ἰνδάλλεται εἰσοράασθαι.
ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, σὺ δ᾽ ἀληθὲς ἐνίσπες·
πῶς ἔθαν᾽ Ἀτρεΐδης εὐρυκρείων Ἀγαμέμνων;
ποῦ Μενέλαος ἔην; τίνα δ᾽ αὐτῷ μήσατ᾽ ὄλεθρον
250 Αἴγισθος δολόμητις, ἐπεὶ κτάνε πολλὸν ἀρείω;
ἦ οὐκ Ἄργεος ἦεν Ἀχαϊκοῦ, ἀλλά πῃ ἄλλῃ
πλάζετ᾽ ἐπ᾽ ἀνθρώπους, ὁ δὲ θαρσήσας κατέπεφνε;»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«τοιγὰρ ἐγώ τοι, τέκνον, ἀληθέα πάντ᾽ ἀγορεύσω.
255 ἦ τοι μὲν τόδε καὐτὸς ὀΐεαι, ὥς κεν ἐτύχθη,
εἰ ζωόν γ᾽ Αἴγισθον ἐνὶ μεγάροισιν ἔτετμεν
Ἀτρεΐδης Τροίηθεν ἰών, ξανθὸς Μενέλαος·
τῶ κέ οἱ οὐδὲ θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν,
ἀλλ᾽ ἄρα τόν γε κύνες τε καὶ οἰωνοὶ κατέδαψαν
260 κείμενον ἐν πεδίῳ ἑκὰς ἄστεος, οὐδὲ κέ τίς μιν
κλαῦσεν Ἀχαιϊάδων· μάλα γὰρ μέγα μήσατο ἔργον.
ἡμεῖς μὲν γὰρ κεῖθι πολέας τελέοντες ἀέθλους
ἥμεθ᾽· ὁ δ᾽ εὔκηλος μυχῷ Ἄργεος ἱπποβότοιο
πόλλ᾽ Ἀγαμεμνονέην ἄλοχον θέλγεσκεν ἔπεσσιν.
265 ἡ δ᾽ ἦ τοι τὸ πρὶν μὲν ἀναίνετο ἔργον ἀεικές,
δῖα Κλυταιμνήστρη· φρεσὶ γὰρ κέχρητ᾽ ἀγαθῇσι.
πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ ἔην καὶ ἀοιδὸς ἀνήρ, ᾧ πόλλ᾽ ἐπέτελλεν
Ἀτρεΐδης Τροίηνδε κιὼν εἴρυσθαι ἄκοιτιν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή μιν μοῖρα θεῶν ἐπέδησε δαμῆναι,
270 δὴ τότε τὸν μὲν ἀοιδὸν ἄγων ἐς νῆσον ἐρήμην
κάλλιπεν οἰωνοῖσιν ἕλωρ καὶ κύρμα γενέσθαι,
τὴν δ᾽ ἐθέλων ἐθέλουσαν ἀνήγαγεν ὅνδε δόμονδε.
πολλὰ δὲ μηρία κῆε θεῶν ἱεροῖς ἐπὶ βωμοῖς,
πολλὰ δ᾽ ἀγάλματ᾽ ἀνῆψεν, ὑφάσματά τε χρυσόν τε,
275 ἐκτελέσας μέγα ἔργον, ὃ οὔ ποτε ἔλπετο θυμῷ.
ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα πλέομεν Τροίηθεν ἰόντες,
Ἀτρεΐδης καὶ ἐγώ, φίλα εἰδότες ἀλλήλοισιν·
ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέων,
ἔνθα κυβερνήτην Μενελάου Φοῖβος Ἀπόλλων
280 οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνε,
πηδάλιον μετὰ χερσὶ θεούσης νηὸς ἔχοντα,
Φρόντιν Ὀνητορίδην, ὃς ἐκαίνυτο φῦλ᾽ ἀνθρώπων
νῆα κυβερνῆσαι, ὁπότε σπέρχοιεν ἄελλαι.
ὣς ὁ μὲν ἔνθα κατέσχετ᾽, ἐπειγόμενός περ ὁδοῖο,
285 ὄφρ᾽ ἕταρον θάπτοι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερίσειεν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ κεῖνος ἰὼν ἐπὶ οἴνοπα πόντον
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἷξε θέων, τότε δὴ στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς
ἐφράσατο, λιγέων δ᾽ ἀνέμων ἐπ᾽ ἀϋτμένα χεῦε
290 κύματά τε τροφόεντα πελώρια, ἶσα ὄρεσσιν.
ἔνθα διατμήξας τὰς μὲν Κρήτῃ ἐπέλασσεν,
ἧχι Κύδωνες ἔναιον Ἰαρδάνου ἀμφὶ ῥέεθρα.
ἔστι δέ τις λισσὴ αἰπεῖά τε εἰς ἅλα πέτρη
ἐσχατιῇ Γόρτυνος, ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ,
295 ἔνθα Νότος μέγα κῦμα ποτὶ σκαιὸν ῥίον ὠθεῖ,
ἐς Φαιστόν, μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ᾽ ἀποέργει.
αἱ μὲν ἄρ᾽ ἔνθ᾽ ἦλθον, σπουδῇ δ᾽ ἤλυξαν ὄλεθρον
ἄνδρες, ἀτὰρ νῆάς γε ποτὶ σπιλάδεσσιν ἔαξαν
κύματ᾽· ἀτὰρ τὰς πέντε νέας κυανοπρῳρείους
300 Αἰγύπτῳ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ.
ὣς ὁ μὲν ἔνθα πολὺν βίοτον καὶ χρυσὸν ἀγείρων
ἠλᾶτο ξὺν νηυσὶ κατ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους·
τόφρα δὲ ταῦτ᾽ Αἴγισθος ἐμήσατο οἴκοθι λυγρά·
ἑπτάετες δ᾽ ἤνασσε πολυχρύσοιο Μυκήνης
305 κτείνας Ἀτρεΐδην, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ᾽ αὐτῷ.
τῷ δέ οἱ ὀγδοάτῳ κακὸν ἤλυθε δῖος Ὀρέστης
ἂψ ἀπ᾽ Ἀθηνάων, κατὰ δ᾽ ἔκτανε πατροφονῆα,
Αἴγισθον δολόμητιν, ὅ οἱ πατέρα κλυτὸν ἔκτα.
ἦ τοι ὁ τὸν κτείνας δαίνυ τάφον Ἀργείοισι
310 μητρός τε στυγερῆς καὶ ἀνάλκιδος Αἰγίσθοιο·
αὐτῆμαρ δέ οἱ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
πολλὰ κτήματ᾽ ἄγων, ὅσα οἱ νέες ἄχθος ἄειραν.
καὶ σύ, φίλος, μὴ δηθὰ δόμων ἄπο τῆλ᾽ ἀλάλησο,
κτήματά τε προλιπὼν ἄνδρας τ᾽ ἐν σοῖσι δόμοισιν
315 οὕτω ὑπερφιάλους, μή τοι κατὰ πάντα φάγωσι
κτήματα δασσάμενοι, σὺ δὲ τηϋσίην ὁδὸν ἔλθῃς.
ἀλλ᾽ ἐς μὲν Μενέλαον ἐγὼ κέλομαι καὶ ἄνωγα
ἐλθεῖν· κεῖνος γὰρ νέον ἄλλοθεν εἰλήλουθεν,
ἐκ τῶν ἀνθρώπων, ὅθεν οὐκ ἔλποιτό γε θυμῷ
320 ἐλθέμεν, ὅν τινα πρῶτον ἀποσφήλωσιν ἄελλαι
ἐς πέλαγος μέγα τοῖον, ὅθεν τέ περ οὐδ᾽ οἰωνοὶ
αὐτόετες οἰχνεῦσιν, ἐπεὶ μέγα τε δεινόν τε.
ἀλλ᾽ ἴθι νῦν σὺν νηΐ τε σῇ καὶ σοῖς ἑτάροισιν·
εἰ δ᾽ ἐθέλεις πεζός, πάρα τοι δίφρος τε καὶ ἵπποι,
325 πὰρ δέ τοι υἷες ἐμοί, οἵ τοι πομπῆες ἔσονται
ἐς Λακεδαίμονα δῖαν, ὅθι ξανθὸς Μενέλαος.
λίσσεσθαι δέ μιν αὐτός, ἵνα νημερτὲς ἐνίσπῃ·
ψεῦδος δ᾽ οὐκ ἐρέει· μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστίν.»
Ὣς ἔφατ᾽, ἠέλιος δ᾽ ἄρ᾽ ἔδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθε.
330 τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Ὦ γέρον, ἦ τοι ταῦτα κατὰ μοῖραν κατέλεξας·
ἀλλ᾽ ἄγε τάμνετε μὲν γλώσσας, κεράασθε δὲ οἶνον,
ὄφρα Ποσειδάωνι καὶ ἄλλοις ἀθανάτοισι
σπείσαντες κοίτοιο μεδώμεθα· τοῖο γὰρ ὥρη.
335 ἤδη γὰρ φάος οἴχεθ᾽ ὑπὸ ζόφον, οὐδὲ ἔοικε
δηθὰ θεῶν ἐν δαιτὶ θαασσέμεν, ἀλλὰ νέεσθαι.»
Ἦ ῥα Διὸς θυγάτηρ, οἱ δ᾽ ἔκλυον αὐδησάσης·
τοῖσι δὲ κήρυκες μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν,
κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο,
340 νώμησαν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσι·
γλώσσας δ᾽ ἐν πυρὶ βάλλον, ἀνιστάμενοι δ᾽ ἐπέλειβον.
αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
δὴ τότ᾽ Ἀθηναίη καὶ Τηλέμαχος θεοειδὴς
ἄμφω ἱέσθην κοίλην ἐπὶ νῆα νέεσθαι.
345 Νέστωρ δ᾽ αὖ κατέρυκε καθαπτόμενος ἐπέεσσι·
«Ζεὺς τό γ᾽ ἀλεξήσειε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,
ὡς ὑμεῖς παρ᾽ ἐμεῖο θοὴν ἐπὶ νῆα κίοιτε
ὥς τέ τευ ἢ παρὰ πάμπαν ἀνείμονος ἠὲ πενιχροῦ,
ᾧ οὔ τι χλαῖναι καὶ ῥήγεα πόλλ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,
350 οὔτ᾽ αὐτῷ μαλακῶς οὔτε ξείνοισιν ἐνεύδειν.
αὐτὰρ ἐμοὶ πάρα μὲν χλαῖναι καὶ ῥήγεα καλά.
οὔ θην δὴ τοῦδ᾽ ἀνδρὸς Ὀδυσσῆος φίλος υἱὸς
νηὸς ἐπ᾽ ἰκριόφιν καταλέξεται, ὄφρ᾽ ἂν ἐγώ γε
ζώω, ἔπειτα δὲ παῖδες ἐνὶ μεγάροισι λίπωνται,
355 ξείνους ξεινίζειν, ὅς τίς κ᾽ ἐμὰ δώμαθ᾽ ἵκηται.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«εὖ δὴ ταῦτά γ᾽ ἔφησθα, γέρον φίλε· σοὶ δὲ ἔοικε
Τηλέμαχον πείθεσθαι, ἐπεὶ πολὺ κάλλιον οὕτως.
ἀλλ᾽ οὗτος μὲν νῦν σοι ἅμ᾽ ἕψεται, ὄφρα κεν εὕδῃ
360 σοῖσιν ἐνὶ μεγάροισιν· ἐγὼ δ᾽ ἐπὶ νῆα μέλαιναν
εἶμ᾽, ἵνα θαρσύνω θ᾽ ἑτάρους εἴπω τε ἕκαστα.
οἶος γὰρ μετὰ τοῖσι γεραίτερος εὔχομαι εἶναι·
οἱ δ᾽ ἄλλοι φιλότητι νεώτεροι ἄνδρες ἕπονται,
πάντες ὁμηλικίη μεγαθύμου Τηλεμάχοιο.
365 ἔνθα κε λεξαίμην κοίλῃ παρὰ νηῒ μελαίνῃ
νῦν· ἀτὰρ ἠῶθεν μετὰ Καύκωνας μεγαθύμους
εἶμ᾽ ἔνθα χρεῖός μοι ὀφέλλεται, οὔ τι νέον γε
οὐδ᾽ ὀλίγον· σὺ δὲ τοῦτον, ἐπεὶ τεὸν ἵκετο δῶμα,
πέμψον σὺν δίφρῳ τε καὶ υἱέϊ· δὸς δέ οἱ ἵππους,
370 οἵ τοι ἐλαφρότατοι θείειν καὶ κάρτος ἄριστοι.»
Ὣς ἄρα φωνήσασ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις Ἀθήνη
φήνῃ εἰδομένη· θάμβος δ᾽ ἕλε πάντας Ἀχαιούς,
θαύμαζεν δ᾽ ὁ γεραιός, ὅπως ἴδεν ὀφθαλμοῖσι·
Τηλεμάχου δ᾽ ἕλε χεῖρα, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
375«Ὦ φίλος, οὔ σε ἔολπα κακὸν καὶ ἄναλκιν ἔσεσθαι,
εἰ δή τοι νέῳ ὧδε θεοὶ πομπῆες ἕπονται.
οὐ μὲν γάρ τις ὅδ᾽ ἄλλος Ὀλύμπια δώματ᾽ ἐχόντων,
ἀλλὰ Διὸς θυγάτηρ, κυδίστη τριτογένεια,
ἥ τοι καὶ πατέρ᾽ ἐσθλὸν ἐν Ἀργείοισιν ἐτίμα.
380 ἀλλά, ἄνασσ᾽, ἵληθι, δίδωθι δέ μοι κλέος ἐσθλόν,
αὐτῷ καὶ παίδεσσι καὶ αἰδοίῃ παρακοίτι·
σοὶ δ᾽ αὖ ἐγὼ ῥέξω βοῦν ἦνιν εὐρυμέτωπον,
ἀδμήτην, ἣν οὔ πω ὑπὸ ζυγὸν ἤγαγεν ἀνήρ·
τήν τοι ἐγὼ ῥέξω χρυσὸν κέρασιν περιχεύας.»
385 Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τοῦ δ᾽ ἔκλυε Παλλὰς Ἀθήνη.
τοῖσιν δ᾽ ἡγεμόνευε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
υἱάσι καὶ γαμβροῖσιν, ἑὰ πρὸς δώματα καλά.
ἀλλ᾽ ὅτε δώμαθ᾽ ἵκοντο ἀγακλυτὰ τοῖο ἄνακτος,
ἑξείης ἕζοντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,
390 τοῖς δ᾽ ὁ γέρων ἐλθοῦσιν ἀνὰ κρητῆρα κέρασσεν
οἴνου ἡδυπότοιο, τὸν ἑνδεκάτῳ ἐνιαυτῷ
ὤϊξεν ταμίη καὶ ἀπὸ κρήδεμνον ἔλυσε·
τοῦ ὁ γέρων κρητῆρα κεράσσατο, πολλὰ δ᾽ Ἀθήνῃ
εὔχετ᾽ ἀποσπένδων, κούρῃ Διὸς αἰγιόχοιο.
395 Αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
οἱ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστος,
τὸν δ᾽ αὐτοῦ κοίμησε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
Τηλέμαχον, φίλον υἱὸν Ὀδυσσῆος θείοιο,
τρητοῖς ἐν λεχέεσσιν, ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,
400 πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ ἐϋμμελίην Πεισίστρατον, ὄρχαμον ἀνδρῶν,
ὅς οἱ ἔτ᾽ ἠΐθεος παίδων ἦν ἐν μεγάροισιν·
αὐτὸς δ᾽ αὖτε καθεῦδε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο,
τῷ δ᾽ ἄλοχος δέσποινα λέχος πόρσυνε καὶ εὐνήν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
405 ὄρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφι Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισιν,
οἵ οἱ ἔσαν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων
λευκοί, ἀποστίλβοντες ἀλείφατος· οἷσ᾽ ἔπι μὲν πρὶν
Νηλεὺς ἵζεσκεν, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος·
410 ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἤδη κηρὶ δαμεὶς Ἄϊδόσδε βεβήκει,
Νέστωρ αὖ τότ᾽ ἐφῖζε Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν,
σκῆπτρον ἔχων. περὶ δ᾽ υἷες ἀολλέες ἠγερέθοντο
ἐκ θαλάμων ἐλθόντες, Ἐχέφρων τε Στρατίος τε
Περσεύς τ᾽ Ἄρητός τε καὶ ἀντίθεος Θρασυμήδης.
415 τοῖσι δ᾽ ἔπειθ᾽ ἕκτος Πεισίστρατος ἤλυθεν ἥρως,
πὰρ δ᾽ ἄρα Τηλέμαχον θεοείκελον εἷσαν ἄγοντες.
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«Καρπαλίμως μοι, τέκνα φίλα, κρηήνατ᾽ ἐέλδωρ,
ὄφρ᾽ ἦ τοι πρώτιστα θεῶν ἱλάσσομ᾽ Ἀθήνην,
420 ἥ μοι ἐναργὴς ἦλθε θεοῦ ἐς δαῖτα θάλειαν.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ὁ μὲν πεδίονδ᾽ ἐπὶ βοῦν ἴτω, ὄφρα τάχιστα
ἔλθῃσιν, ἐλάσῃ δὲ βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·
εἷς δ᾽ ἐπὶ Τηλεμάχου μεγαθύμου νῆα μέλαιναν
πάντας ἰὼν ἑτάρους ἀγέτω, λιπέτω δὲ δύ᾽ οἴους·
425 εἷς δ᾽ αὖ χρυσοχόον Λαέρκεα δεῦρο κελέσθω
ἐλθεῖν, ὄφρα βοὸς χρυσὸν κέρασιν περιχεύῃ.
οἱ δ᾽ ἄλλοι μένετ᾽ αὐτοῦ ἀολλέες, εἴπατε δ᾽ εἴσω
δμῳῇσιν κατὰ δώματ᾽ ἀγακλυτὰ δαῖτα πένεσθαι,
ἕδρας τε ξύλα τ᾽ ἀμφὶ καὶ ἀγλαὸν οἰσέμεν ὕδωρ.»
430 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐποίπνυον. ἦλθε μὲν ἂρ βοῦς
ἐκ πεδίου, ἦλθον δὲ θοῆς παρὰ νηὸς ἐΐσης
Τηλεμάχου ἕταροι μεγαλήτορος, ἦλθε δὲ χαλκεὺς
ὅπλ᾽ ἐν χερσὶν ἔχων χαλκήϊα, πείρατα τέχνης,
ἄκμονά τε σφῦράν τ᾽ εὐποίητόν τε πυράγρην,
435 οἷσίν τε χρυσὸν ἐργάζετο· ἦλθε δ᾽ Ἀθήνη
ἱρῶν ἀντιόωσα. γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
χρυσὸν ἔδωχ᾽· ὁ δ᾽ ἔπειτα βοὸς κέρασιν περίχευεν
ἀσκήσας, ἵν᾽ ἄγαλμα θεὰ κεχάροιτο ἰδοῦσα.
βοῦν δ᾽ ἀγέτην κεράων Στρατίος καὶ δῖος Ἐχέφρων.
440 χέρνιβα δέ σφ᾽ Ἄρητος ἐν ἀνθεμόεντι λέβητι
ἤλυθεν ἐκ θαλάμοιο φέρων, ἑτέρῃ δ᾽ ἔχεν οὐλὰς
ἐν κανέῳ· πέλεκυν δὲ μενεπτόλεμος Θρασυμήδης
ὀξὺν ἔχων ἐν χειρὶ παρίστατο, βοῦν ἐπικόψων.
Περσεὺς δ᾽ ἀμνίον εἶχε· γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
445 χέρνιβά τ᾽ οὐλοχύτας τε κατάρχετο, πολλὰ δ᾽ Ἀθήνῃ
εὔχετ᾽ ἀπαρχόμενος, κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλων.
Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ εὔξαντο καὶ οὐλοχύτας προβάλοντο,
αὐτίκα Νέστορος υἱός, ὑπέρθυμος Θρασυμήδης,
ἤλασεν ἄγχι στάς· πέλεκυς δ᾽ ἀπέκοψε τένοντας
450 αὐχενίους, λῦσεν δὲ βοὸς μένος· αἱ δ᾽ ὀλόλυξαν
θυγατέρες τε νυοί τε καὶ αἰδοίη παράκοιτις
Νέστορος, Εὐρυδίκη, πρέσβα Κλυμένοιο θυγατρῶν.
οἱ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνελόντες ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
ἔσχον· ἀτὰρ σφάξεν Πεισίστρατος, ὄρχαμος ἀνδρῶν.
455 τῆς δ᾽ ἐπεὶ ἐκ μέλαν αἷμα ῥύη, λίπε δ᾽ ὀστέα θυμός,
αἶψ᾽ ἄρα μιν διέχευαν, ἄφαρ δ᾽ ἐκ μηρία τάμνον
πάντα κατὰ μοῖραν, κατά τε κνίσῃ ἐκάλυψαν
δίπτυχα ποιήσαντες, ἐπ᾽ αὐτῶν δ᾽ ὠμοθέτησαν.
καῖε δ᾽ ἐπὶ σχίζῃς ὁ γέρων, ἐπὶ δ᾽ αἴθοπα οἶνον
460 λεῖβε· νέοι δὲ παρ᾽ αὐτὸν ἔχον πεμπώβολα χερσίν.
αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆρε κάη καὶ σπλάγχνα πάσαντο,
μίστυλλόν τ᾽ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειραν,
ὤπτων δ᾽ ἀκροπόρους ὀβελοὺς ἐν χερσὶν ἔχοντες.
Τόφρα δὲ Τηλέμαχον λοῦσεν καλὴ Πολυκάστη,
465 Νέστορος ὁπλοτάτη θυγάτηρ Νηληϊάδαο.
αὐτὰρ ἐπεὶ λοῦσέν τε καὶ ἔχρισεν λίπ᾽ ἐλαίῳ,
ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα,
ἔκ ῥ᾽ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·
πὰρ δ᾽ ὅ γε Νέστορ᾽ ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, ποιμένα λαῶν.
470 Οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,
δαίνυνθ᾽ ἑζόμενοι· ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄροντο
οἶνον οἰνοχοεῦντες ἐνὶ χρυσέοις δεπάεσσιν.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
475«Παῖδες ἐμοί, ἄγε Τηλεμάχῳ καλλίτριχας ἵππους
ζεύξαθ᾽ ὑφ᾽ ἅρματ᾽ ἄγοντες, ἵνα πρήσσῃσιν ὁδοῖο.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο,
καρπαλίμως δ᾽ ἔζευξαν ὑφ᾽ ἅρμασιν ὠκέας ἵππους.
ἐν δὲ γυνὴ ταμίη σῖτον καὶ οἶνον ἔθηκεν
480 ὄψα τε, οἷα ἔδουσι διοτρεφέες βασιλῆες.
ἂν δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος περικαλλέα βήσετο δίφρον·
πὰρ δ᾽ ἄρα Νεστορίδης Πεισίστρατος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,
ἐς δίφρον τ᾽ ἀνέβαινε καὶ ἡνία λάζετο χερσί,
μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην
485 ἐς πεδίον, λιπέτην δὲ Πύλου αἰπὺ πτολίεθρον.
οἱ δὲ πανημέριοι σεῖον ζυγὸν ἀμφὶς ἔχοντες.
Δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·
ἐς Φηρὰς δ᾽ ἵκοντο Διοκλῆος ποτὶ δῶμα,
υἱέος Ὀρτιλόχοιο, τὸν Ἀλφειὸς τέκε παῖδα.
490 ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἄεσαν, ὁ δ᾽ ἄρα ξεινήϊα δῶκεν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
ἵππους τ᾽ ἐζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον·
ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου·
μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην.
495 ἷξον δ᾽ ἐς πεδίον πυρηφόρον, ἔνθα δ᾽ ἔπειτα
ἦνον ὁδόν· τοῖον γὰρ ὑπέκφερον ὠκέες ἵπποι.
δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί.
Οδύσσεια – β
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey c
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Ἠέλιος δ᾽ ἀνόρουσε, λιπὼν περικαλλέα λίμνην,
οὐρανὸν ἐς πολύχαλκον, ἵν᾽ ἀθανάτοισι φαείνοι
καὶ θνητοῖσι βροτοῖσιν ἐπὶ ζείδωρον ἄρουραν·
οἱ δὲ Πύλον, Νηλῆος ἐϋκτίμενον πτολίεθρον,
5 ἷξον· τοὶ δ᾽ ἐπὶ θινὶ θαλάσσης ἱερὰ ῥέζον,
ταύρους παμμέλανας, ἐνοσίχθονι κυανοχαίτῃ.
ἐννέα δ᾽ ἕδραι ἔσαν, πεντηκόσιοι δ᾽ ἐν ἑκάστῃ
ἥατο, καὶ προὔχοντο ἑκάστοθι ἐννέα ταύρους.
εὖθ᾽ οἱ σπλάγχνα πάσαντο, θεῷ δ᾽ ἐπὶ μηρία καῖον,
10 οἱ δ᾽ ἰθὺς κάταγον, τοὶ δ᾽ ἱστία νηὸς ἐΐσης
στεῖλαν ἀείραντες, τὴν δ᾽ ὅρμισαν, ἐκ δ᾽ ἔβαν αὐτοί·
ἐκ δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος νηὸς βαῖν᾽, ἄρχε δ᾽ Ἀθήνη.
τὸν προτέρη προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Τηλέμαχ᾽, οὐ μέν σε χρὴ ἔτ᾽ αἰδοῦς οὐδ᾽ ἠβαιόν·
15 τοὔνεκα γὰρ καὶ πόντον ἐπέπλως, ὄφρα πύθηαι
πατρός, ὅπου κύθε γαῖα καὶ ὅν τινα πότμον ἐπέσπεν.
ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἰθὺς κίε Νέστορος ἱπποδάμοιο·
εἴδομεν ἥν τινα μῆτιν ἐνὶ στήθεσσι κέκευθε.
λίσσεσθαι δέ μιν αὐτός, ὅπως νημερτέα εἴπῃ·
20 ψεῦδος δ᾽ οὐκ ἐρέει· μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστί.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«Μέντορ, πῶς τ᾽ ἄρ᾽ ἴω, πῶς τ᾽ ἂρ προσπτύξομαι αὐτόν;
οὐδέ τί πω μύθοισι πεπείρημαι πυκινοῖσιν·
αἰδὼς δ᾽ αὖ νέον ἄνδρα γεραίτερον ἐξερέεσθαι.»
25 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Τηλέμαχ᾽, ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις,
ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσεται· οὐ γὰρ ὀΐω
οὔ σε θεῶν ἀέκητι γενέσθαι τε τραφέμεν τε.»
Ὣς ἄρα φωνήσασ᾽ ἡγήσατο Παλλὰς Ἀθήνη
30 καρπαλίμως· ὁ δ᾽ ἔπειτα μετ᾽ ἴχνια βαῖνε θεοῖο.
ἷξον δ᾽ ἐς Πυλίων ἀνδρῶν ἄγυρίν τε καὶ ἕδρας,
ἔνθ᾽ ἄρα Νέστωρ ἧστο σὺν υἱάσιν, ἀμφὶ δ᾽ ἑταῖροι
δαῖτ᾽ ἐντυνόμενοι κρέα τ᾽ ὤπτων ἄλλα τ᾽ ἔπειρον.
οἱ δ᾽ ὡς οὖν ξείνους ἴδον, ἀθρόοι ἦλθον ἅπαντες,
35 χερσίν τ᾽ ἠσπάζοντο καὶ ἑδριάασθαι ἄνωγον.
πρῶτος Νεστορίδης Πεισίστρατος ἐγγύθεν ἐλθὼν
ἀμφοτέρων ἕλε χεῖρα καὶ ἵδρυσεν παρὰ δαιτὶ
κώεσιν ἐν μαλακοῖσιν, ἐπὶ ψαμάθοισ᾽ ἁλίῃσι,
πάρ τε κασιγνήτῳ Θρασυμήδεϊ καὶ πατέρι ᾧ·
40 δῶκε δ᾽ ἄρα σπλάγχνων μοίρας, ἐν δ᾽ οἶνον ἔχευε
χρυσείῳ δέπαϊ· δειδισκόμενος δὲ προσηύδα
Παλλάδ᾽ Ἀθηναίην, κούρην Διὸς αἰγιόχοιο·
«εὔχεο νῦν, ὦ ξεῖνε, Ποσειδάωνι ἄνακτι·
τοῦ γὰρ καὶ δαίτης ἠντήσατε δεῦρο μολόντες.
45 αὐτὰρ ἐπὴν σπείσῃς τε καὶ εὔξεαι, ἣ θέμις ἐστί,
δὸς καὶ τούτῳ ἔπειτα δέπας μελιηδέος οἴνου
σπεῖσαι, ἐπεὶ καὶ τοῦτον ὀΐομαι ἀθανάτοισιν
εὔχεσθαι· πάντες δὲ θεῶν χατέουσ᾽ ἄνθρωποι.
ἀλλὰ νεώτερός ἐστιν, ὁμηλικίη δ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ·
50 τοὔνεκα σοὶ προτέρῳ δώσω χρύσειον ἄλεισον.»
Ὣς εἰπὼν ἐν χειρὶ τίθει δέπας ἡδέος οἴνου·
χαῖρε δ᾽ Ἀθηναίη πεπνυμένῳ ἀνδρὶ δικαίῳ,
οὕνεκά οἱ προτέρῃ δῶκε χρύσειον ἄλεισον·
αὐτίκα δ᾽ εὔχετο πολλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι·
55 «Κλῦθι, Ποσείδαον γαιήοχε, μηδὲ μεγήρῃς
ἡμῖν εὐχομένοισι τελευτῆσαι τάδε ἔργα.
Νέστορι μὲν πρώτιστα καὶ υἱάσι κῦδος ὄπαζε,
αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἄλλοισι δίδου χαρίεσσαν ἀμοιβὴν
σύμπασιν Πυλίοισιν ἀγακλειτῆς ἑκατόμβης.
60 δὸς δ᾽ ἔτι Τηλέμαχον καὶ ἐμὲ πρήξαντα νέεσθαι,
οὕνεκα δεῦρ᾽ ἱκόμεσθα θοῇ σὺν νηῒ μελαίνῃ.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔπειτ᾽ ἠρᾶτο καὶ αὐτὴ πάντα τελεύτα·
δῶκε δὲ Τηλεμάχῳ καλὸν δέπας ἀμφικύπελλον·
ὣς δ᾽ αὔτως ἠρᾶτο Ὀδυσσῆος φίλος υἱός.
65 οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,
μοίρας δασσάμενοι δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖς ἄρα μύθων ἄρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ.
«Νῦν δὴ κάλλιόν ἐστι μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι
70 ξείνους, οἵ τινές εἰσιν, ἐπεὶ τάρπησαν ἐδωδῆς.
ὦ ξεῖνοι, τίνες ἐστέ; πόθεν πλεῖθ᾽ ὑγρὰ κέλευθα;
ἤ τι κατὰ πρῆξιν ἦ μαψιδίως ἀλάλησθε
οἷά τε ληϊστῆρες ὑπεὶρ ἅλα, τοί τ᾽ ἀλόωνται
ψυχὰς παρθέμενοι, κακὸν ἀλλοδαποῖσι φέροντες;»
75 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα,
θαρσήσας· αὐτὴ γὰρ ἐνὶ φρεσὶ θάρσος Ἀθήνη
θῆχ᾽, ἵνα μιν περὶ πατρὸς ἀποιχομένοιο ἔροιτο,
ἠδ᾽ ἵνα μιν κλέος ἐσθλὸν ἐν ἀνθρώποισιν ἔχῃσιν·
«Ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
80 εἴρεαι ὁππόθεν εἰμέν· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.
ἡμεῖς ἐξ Ἰθάκης ὑπονηΐου εἰλήλουθμεν·
πρῆξις δ᾽ ἥδ᾽ ἰδίη, οὐ δήμιος, ἣν ἀγορεύω.
πατρὸς ἐμοῦ κλέος εὐρὺ μετέρχομαι, ἤν που ἀκούσω,
δίου Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος, ὅν ποτέ φασι
85 σὺν σοὶ μαρνάμενον Τρώων πόλιν ἐξαλαπάξαι.
ἄλλους μὲν γὰρ πάντας, ὅσοι Τρωσὶν πολέμιζον,
πευθόμεθ᾽, ἧχι ἕκαστος ἀπώλετο λυγρὸν ὄλεθρον,
κείνου δ᾽ αὖ καὶ ὄλεθρον ἀπευθέα θῆκε Κρονίων.
οὐ γάρ τις δύναται σάφα εἰπέμεν ὁππόθ᾽ ὄλωλεν,
90 εἴθ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ ἠπείρου δάμη ἀνδράσι δυσμενέεσσιν,
εἴτε καὶ ἐν πελάγει μετὰ κύμασιν Ἀμφιτρίτης.
τοὔνεκα νῦν τὰ σὰ γούναθ᾽ ἱκάνομαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα
κείνου λυγρὸν ὄλεθρον ἐνισπεῖν, εἴ που ὄπωπας
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσιν, ἢ ἄλλου μῦθον ἄκουσας
95 πλαζομένου· περὶ γάρ μιν ὀϊζυρὸν τέκε μήτηρ.
μηδέ τί μ᾽ αἰδόμενος μειλίσσεο μηδ᾽ ἐλεαίρων,
ἀλλ᾽ εὖ μοι κατάλεξον ὅπως ἤντησας ὀπωπῆς.
λίσσομαι, εἴ ποτέ τοί τι πατὴρ ἐμός, ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς,
ἢ ἔπος ἠέ τι ἔργον ὑποστὰς ἐξετέλεσσε
100 δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχετε πήματ᾽ Ἀχαιοί·
τῶν νῦν μοι μνῆσαι, καί μοι νημερτὲς ἐνίσπες.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ φίλ᾽, ἐπεί μ᾽ ἔμνησας ὀϊζύος, ἣν ἐν ἐκείνῳ
δήμῳ ἀνέτλημεν μένος ἄσχετοι υἷες Ἀχαιῶν,
105 ἠμὲν ὅσα ξὺν νηυσὶν ἐπ᾽ ἠεροειδέα πόντον
πλαζόμενοι κατὰ ληΐδ᾽, ὅπῃ ἄρξειεν Ἀχιλλεύς,
ἠδ᾽ ὅσα καὶ περὶ ἄστυ μέγα Πριάμοιο ἄνακτος
μαρνάμεθ᾽· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα κατέκταθεν ὅσσοι ἄριστοι.
ἔνθα μὲν Αἴας κεῖται ἀρήϊος, ἔνθα δ᾽ Ἀχιλλεύς,
110 ἔνθα δὲ Πάτροκλος, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος,
ἔνθα δ᾽ ἐμὸς φίλος υἱός, ἅμα κρατερὸς καὶ ἀμύμων,
Ἀντίλοχος, περὶ μὲν θείειν ταχὺς ἠδὲ μαχητής·
ἄλλα τε πόλλ᾽ ἐπὶ τοῖς πάθομεν κακά· τίς κεν ἐκεῖνα
πάντα γε μυθήσαιτο καταθνητῶν ἀνθρώπων;
115 οὐδ᾽ εἰ πεντάετές γε καὶ ἑξάετες παραμίμνων
ἐξερέοις ὅσα κεῖθι πάθον κακὰ δῖοι Ἀχαιοί·
πρίν κεν ἀνιηθεὶς σὴν πατρίδα γαῖαν ἵκοιο.
εἰνάετες γάρ σφιν κακὰ ῥάπτομεν ἀμφιέποντες
παντοίοισι δόλοισι, μόγις δ᾽ ἐτέλεσσε Κρονίων.
120 ἔνθ᾽ οὔ τίς ποτε μῆτιν ὁμοιωθήμεναι ἄντην
ἤθελ᾽, ἐπεὶ μάλα πολλὸν ἐνίκα δῖος Ὀδυσσεὺς
παντοίοισι δόλοισι, πατὴρ τεός, εἰ ἐτεόν γε
κείνου ἔκγονός ἐσσι· σέβας μ᾽ ἔχει εἰσορόωντα.
ἦ τοι γὰρ μῦθοί γε ἐοικότες, οὐδέ κε φαίης
125 ἄνδρα νεώτερον ὧδε ἐοικότα μυθήσασθαι.
ἔνθ᾽ ἦ τοι ἧος μὲν ἐγὼ καὶ δῖος Ὀδυσσεὺς
οὔτε ποτ᾽ εἰν ἀγορῇ δίχα βάζομεν οὔτ᾽ ἐνὶ βουλῇ,
ἀλλ᾽ ἕνα θυμὸν ἔχοντε νόῳ καὶ ἐπίφρονι βουλῇ
φραζόμεθ᾽ Ἀργείοισιν ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένοιτο.
130 αὐτὰρ ἐπεὶ Πριάμοιο πόλιν διεπέρσαμεν αἰπήν,
βῆμεν δ᾽ ἐν νήεσσι, θεὸς δ᾽ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς,
καὶ τότε δὴ Ζεὺς λυγρὸν ἐνὶ φρεσὶ μήδετο νόστον
Ἀργείοις, ἐπεὶ οὔ τι νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι
πάντες ἔσαν· τῶ σφεων πολέες κακὸν οἶτον ἐπέσπον
135 μήνιος ἐξ ὀλοῆς γλαυκώπιδος ὀβριμοπάτρης,
ἥ τ᾽ ἔριν Ἀτρεΐδῃσι μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔθηκε.
τὼ δὲ καλεσσαμένω ἀγορὴν ἐς πάντας Ἀχαιούς,
μάψ, ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον, ἐς ἠέλιον καταδύντα,
οἱ δ᾽ ἦλθον οἴνῳ βεβαρηότες υἷες Ἀχαιῶν,
140 μῦθον μυθείσθην, τοῦ εἵνεκα λαὸν ἄγειραν.
ἔνθ᾽ ἦ τοι Μενέλαος ἀνώγει πάντας Ἀχαιοὺς
νόστου μιμνήσκεσθαι ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης,
οὐδ᾽ Ἀγαμέμνονι πάμπαν ἑήνδανε· βούλετο γάρ ῥα
λαὸν ἐρυκακέειν ῥέξαι θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας,
145 ὡς τὸν Ἀθηναίης δεινὸν χόλον ἐξακέσαιτο,
νήπιος, οὐδὲ τὸ ᾔδη, ὃ οὐ πείσεσθαι ἔμελλεν·
οὐ γάρ τ᾽ αἶψα θεῶν τρέπεται νόος αἰὲν ἐόντων.
ὣς τὼ μὲν χαλεποῖσιν ἀμειβομένω ἐπέεσσιν
ἕστασαν· οἱ δ᾽ ἀνόρουσαν ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοὶ
150 ἠχῇ θεσπεσίῃ, δίχα δέ σφισιν ἅνδανε βουλή.
νύκτα μὲν ἀέσαμεν χαλεπὰ φρεσὶν ὁρμαίνοντες
ἀλλήλοις· ἐπὶ γὰρ Ζεὺς ἤρτυε πῆμα κακοῖο·
ἠῶθεν δ᾽ οἱ μὲν νέας ἕλκομεν εἰς ἅλα δῖαν
κτήματά τ᾽ ἐντιθέμεσθα βαθυζώνους τε γυναῖκας.
155 ἡμίσεες δ᾽ ἄρα λαοὶ ἐρητύοντο μένοντες
αὖθι παρ᾽ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν·
ἡμίσεες δ᾽ ἀναβάντες ἐλαύνομεν· αἱ δὲ μάλ᾽ ὦκα
ἔπλεον, ἐστόρεσεν δὲ θεὸς μεγακήτεα πόντον.
ἐς Τένεδον δ᾽ ἐλθόντες ἐρέξαμεν ἱρὰ θεοῖσιν,
160 οἴκαδε ἱέμενοι· Ζεὺς δ᾽ οὔ πω μήδετο νόστον,
σχέτλιος, ὅς ῥ᾽ ἔριν ὦρσε κακὴν ἔπι δεύτερον αὖτις.
οἱ μὲν ἀποστρέψαντες ἔβαν νέας ἀμφιελίσσας
ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα ἄνακτα δαΐφρονα, ποικιλομήτην,
αὖτις ἐπ᾽ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι ἦρα φέροντες·
165 αὐτὰρ ἐγὼ σὺν νηυσὶν ἀολλέσιν, αἵ μοι ἔποντο,
φεῦγον, ἐπεὶ γίγνωσκον ὃ δὴ κακὰ μήδετο δαίμων.
φεῦγε δὲ Τυδέος υἱὸς Ἀρήϊος, ὦρσε δ᾽ ἑταίρους.
ὀψὲ δὲ δὴ μετὰ νῶϊ κίε ξανθὸς Μενέλαος,
ἐν Λέσβῳ δ᾽ ἔκιχεν δολιχὸν πλόον ὁρμαίνοντας,
170 ἢ καθύπερθε Χίοιο νεοίμεθα παιπαλοέσσης,
νήσου ἔπι Ψυρίης, αὐτὴν ἐπ᾽ ἀριστέρ᾽ ἔχοντες,
ἦ ὑπένερθε Χίοιο, παρ᾽ ἠνεμόεντα Μίμαντα.
ᾐτέομεν δὲ θεὸν φῆναι τέρας· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἡμῖν
δεῖξε, καὶ ἠνώγει πέλαγος μέσον εἰς Εὔβοιαν
175 τέμνειν, ὄφρα τάχιστα ὑπὲκ κακότητα φύγοιμεν.
ὦρτο δ᾽ ἐπὶ λιγὺς οὖρος ἀήμεναι· αἱ δὲ μάλ᾽ ὦκα
ἰχθυόεντα κέλευθα διέδραμον, ἐς δὲ Γεραιστὸν
ἐννύχιαι κατάγοντο· Ποσειδάωνι δὲ ταύρων
πόλλ᾽ ἐπὶ μῆρ᾽ ἔθεμεν, πέλαγος μέγα μετρήσαντες·
180 τέτρατον ἦμαρ ἔην, ὅτ᾽ ἐν Ἄργεϊ νῆας ἐΐσας
Τυδεΐδεω ἕταροι Διομήδεος ἱπποδάμοιο
ἔστασαν· αὐτὰρ ἐγώ γε Πύλονδ᾽ ἔχον, οὐδέ ποτ᾽ ἔσβη
οὖρος, ἐπεὶ δὴ πρῶτα θεὸς προέηκεν ἀῆναι.
ὣς ἦλθον, φίλε τέκνον, ἀπευθής, οὐδέ τι οἶδα
185 κείνων, οἵ τ᾽ ἐσάωθεν Ἀχαιῶν οἵ τ᾽ ἀπόλοντο.
ὅσσα δ᾽ ἐνὶ μεγάροισι καθήμενος ἡμετέροισι
πεύθομαι, ἣ θέμις ἐστί, δαήσεαι, οὐδέ σε κεύσω.
εὖ μὲν Μυρμιδόνας φάσ᾽ ἐλθέμεν ἐγχεσιμώρους,
οὓς ἄγ᾽ Ἀχιλλῆος μεγαθύμου φαίδιμος υἱός,
190 εὖ δὲ Φιλοκτήτην, Ποιάντιον ἀγλαὸν υἱόν.
πάντας δ᾽ Ἰδομενεὺς Κρήτην εἰσήγαγ᾽ ἑταίρους,
οἳ φύγον ἐκ πολέμου, πόντος δέ οἱ οὔ τιν᾽ ἀπηύρα.
Ἀτρεΐδην δὲ καὶ αὐτοὶ ἀκούετε νόσφιν ἐόντες,
ὥς τ᾽ ἦλθ᾽ ὥς τ᾽ Αἴγισθος ἐμήσατο λυγρὸν ὄλεθρον.
195 ἀλλ᾽ ἦ τοι κεῖνος μὲν ἐπισμυγερῶς ἀπέτισεν,
ὡς ἀγαθὸν καὶ παῖδα καταφθιμένοιο λιπέσθαι
ἀνδρός, ἐπεὶ καὶ κεῖνος ἐτίσατο πατροφονῆα,
Αἴγισθον δολόμητιν, ὅ οἱ πατέρα κλυτὸν ἔκτα.
καὶ σύ, φίλος, μάλα γάρ σ᾽ ὁρόω καλόν τε μέγαν τε,
200 ἄλκιμος ἔσσ᾽, ἵνα τίς σε καὶ ὀψιγόνων ἐῢ εἴπῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
καὶ λίην κεῖνος μὲν ἐτίσατο, καί οἱ Ἀχαιοὶ
οἴσουσι κλέος εὐρὺ καὶ ἐσσομένοισιν ἀοιδήν.
205 αἲ γὰρ ἐμοὶ τοσσήνδε θεοὶ δύναμιν περιθεῖεν,
τίσασθαι μνηστῆρας ὑπερβασίης ἀλεγεινῆς,
οἵ τέ μοι ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται.
ἀλλ᾽ οὔ μοι τοιοῦτον ἐπέκλωσαν θεοὶ ὄλβον,
πατρί τ᾽ ἐμῷ καὶ ἐμοί· νῦν δὲ χρὴ τετλάμεν ἔμπης.»
210Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ φίλ᾽, ἐπεὶ δὴ ταῦτά μ᾽ ἀνέμνησας καὶ ἔειπες,
φασὶ μνηστῆρας σῆς μητέρος εἵνεκα πολλοὺς
ἐν μεγάροις ἀέκητι σέθεν κακὰ μηχανάασθαι.
εἰπέ μοι ἠὲ ἑκὼν ὑποδάμνασαι, ἦ σέ γε λαοὶ
215 ἐχθαίρουσ᾽ ἀνὰ δῆμον, ἐπισπόμενοι θεοῦ ὀμφῇ.
τίς δ᾽ οἶδ᾽ εἴ κέ ποτέ σφι βίας ἀποτίσεται ἐλθών,
ἢ ὅ γε μοῦνος ἐών, ἢ καὶ σύμπαντες Ἀχαιοί;
εἰ γάρ σ᾽ ὣς ἐθέλοι φιλέειν γλαυκῶπις Ἀθήνη
ὡς τότ᾽ Ὀδυσσῆος περικήδετο κυδαλίμοιο
220 δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχομεν ἄλγε᾽ Ἀχαιοί—
οὐ γάρ πω ἴδον ὧδε θεοὺς ἀναφανδὰ φιλεῦντας
ὡς κείνῳ ἀναφανδὰ παρίστατο Παλλὰς Ἀθήνη—
εἴ σ᾽ οὕτως ἐθέλοι φιλέειν κήδοιτό τε θυμῷ,
τῶ κέν τις κείνων γε καὶ ἐκλελάθοιτο γάμοιο.»
225 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«ὦ γέρον, οὔ πω τοῦτο ἔπος τελέεσθαι ὀΐω·
λίην γὰρ μέγα εἶπες· ἄγη μ᾽ ἔχει. οὐκ ἂν ἐμοί γε
ἐλπομένῳ τὰ γένοιτ᾽, οὐδ᾽ εἰ θεοὶ ὣς ἐθέλοιεν.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
230 «Τηλέμαχε, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων.
ῥεῖα θεός γ᾽ ἐθέλων καὶ τηλόθεν ἄνδρα σαώσαι.
βουλοίμην δ᾽ ἂν ἐγώ γε καὶ ἄλγεα πολλὰ μογήσας
οἴκαδέ τ᾽ ἐλθέμεναι καὶ νόστιμον ἦμαρ ἰδέσθαι,
ἢ ἐλθὼν ἀπολέσθαι ἐφέστιος, ὡς Ἀγαμέμνων
235 ὤλεθ᾽ ὑπ᾽ Αἰγίσθοιο δόλῳ καὶ ἧς ἀλόχοιο.
ἀλλ᾽ ἦ τοι θάνατον μὲν ὁμοίϊον οὐδὲ θεοί περ
καὶ φίλῳ ἀνδρὶ δύνανται ἀλαλκέμεν, ὁππότε κεν δὴ
μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
240 «Μέντορ, μηκέτι ταῦτα λεγώμεθα κηδόμενοί περ.
κείνῳ δ᾽ οὐκέτι νόστος ἐτήτυμος, ἀλλά οἱ ἤδη
φράσσαντ᾽ ἀθάνατοι θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν.
νῦν δ᾽ ἐθέλω ἔπος ἄλλο μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι
Νέστορ᾽, ἐπεὶ περὶ οἶδε δίκας ἠδὲ φρόνιν ἄλλων·
245 τρὶς γὰρ δή μίν φασιν ἀνάξασθαι γένε᾽ ἀνδρῶν,
ὥς τέ μοι ἀθάνατος ἰνδάλλεται εἰσοράασθαι.
ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, σὺ δ᾽ ἀληθὲς ἐνίσπες·
πῶς ἔθαν᾽ Ἀτρεΐδης εὐρυκρείων Ἀγαμέμνων;
ποῦ Μενέλαος ἔην; τίνα δ᾽ αὐτῷ μήσατ᾽ ὄλεθρον
250 Αἴγισθος δολόμητις, ἐπεὶ κτάνε πολλὸν ἀρείω;
ἦ οὐκ Ἄργεος ἦεν Ἀχαϊκοῦ, ἀλλά πῃ ἄλλῃ
πλάζετ᾽ ἐπ᾽ ἀνθρώπους, ὁ δὲ θαρσήσας κατέπεφνε;»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«τοιγὰρ ἐγώ τοι, τέκνον, ἀληθέα πάντ᾽ ἀγορεύσω.
255 ἦ τοι μὲν τόδε καὐτὸς ὀΐεαι, ὥς κεν ἐτύχθη,
εἰ ζωόν γ᾽ Αἴγισθον ἐνὶ μεγάροισιν ἔτετμεν
Ἀτρεΐδης Τροίηθεν ἰών, ξανθὸς Μενέλαος·
τῶ κέ οἱ οὐδὲ θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν,
ἀλλ᾽ ἄρα τόν γε κύνες τε καὶ οἰωνοὶ κατέδαψαν
260 κείμενον ἐν πεδίῳ ἑκὰς ἄστεος, οὐδὲ κέ τίς μιν
κλαῦσεν Ἀχαιϊάδων· μάλα γὰρ μέγα μήσατο ἔργον.
ἡμεῖς μὲν γὰρ κεῖθι πολέας τελέοντες ἀέθλους
ἥμεθ᾽· ὁ δ᾽ εὔκηλος μυχῷ Ἄργεος ἱπποβότοιο
πόλλ᾽ Ἀγαμεμνονέην ἄλοχον θέλγεσκεν ἔπεσσιν.
265 ἡ δ᾽ ἦ τοι τὸ πρὶν μὲν ἀναίνετο ἔργον ἀεικές,
δῖα Κλυταιμνήστρη· φρεσὶ γὰρ κέχρητ᾽ ἀγαθῇσι.
πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ ἔην καὶ ἀοιδὸς ἀνήρ, ᾧ πόλλ᾽ ἐπέτελλεν
Ἀτρεΐδης Τροίηνδε κιὼν εἴρυσθαι ἄκοιτιν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή μιν μοῖρα θεῶν ἐπέδησε δαμῆναι,
270 δὴ τότε τὸν μὲν ἀοιδὸν ἄγων ἐς νῆσον ἐρήμην
κάλλιπεν οἰωνοῖσιν ἕλωρ καὶ κύρμα γενέσθαι,
τὴν δ᾽ ἐθέλων ἐθέλουσαν ἀνήγαγεν ὅνδε δόμονδε.
πολλὰ δὲ μηρία κῆε θεῶν ἱεροῖς ἐπὶ βωμοῖς,
πολλὰ δ᾽ ἀγάλματ᾽ ἀνῆψεν, ὑφάσματά τε χρυσόν τε,
275 ἐκτελέσας μέγα ἔργον, ὃ οὔ ποτε ἔλπετο θυμῷ.
ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα πλέομεν Τροίηθεν ἰόντες,
Ἀτρεΐδης καὶ ἐγώ, φίλα εἰδότες ἀλλήλοισιν·
ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέων,
ἔνθα κυβερνήτην Μενελάου Φοῖβος Ἀπόλλων
280 οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνε,
πηδάλιον μετὰ χερσὶ θεούσης νηὸς ἔχοντα,
Φρόντιν Ὀνητορίδην, ὃς ἐκαίνυτο φῦλ᾽ ἀνθρώπων
νῆα κυβερνῆσαι, ὁπότε σπέρχοιεν ἄελλαι.
ὣς ὁ μὲν ἔνθα κατέσχετ᾽, ἐπειγόμενός περ ὁδοῖο,
285 ὄφρ᾽ ἕταρον θάπτοι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερίσειεν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ κεῖνος ἰὼν ἐπὶ οἴνοπα πόντον
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἷξε θέων, τότε δὴ στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς
ἐφράσατο, λιγέων δ᾽ ἀνέμων ἐπ᾽ ἀϋτμένα χεῦε
290 κύματά τε τροφόεντα πελώρια, ἶσα ὄρεσσιν.
ἔνθα διατμήξας τὰς μὲν Κρήτῃ ἐπέλασσεν,
ἧχι Κύδωνες ἔναιον Ἰαρδάνου ἀμφὶ ῥέεθρα.
ἔστι δέ τις λισσὴ αἰπεῖά τε εἰς ἅλα πέτρη
ἐσχατιῇ Γόρτυνος, ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ,
295 ἔνθα Νότος μέγα κῦμα ποτὶ σκαιὸν ῥίον ὠθεῖ,
ἐς Φαιστόν, μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ᾽ ἀποέργει.
αἱ μὲν ἄρ᾽ ἔνθ᾽ ἦλθον, σπουδῇ δ᾽ ἤλυξαν ὄλεθρον
ἄνδρες, ἀτὰρ νῆάς γε ποτὶ σπιλάδεσσιν ἔαξαν
κύματ᾽· ἀτὰρ τὰς πέντε νέας κυανοπρῳρείους
300 Αἰγύπτῳ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ.
ὣς ὁ μὲν ἔνθα πολὺν βίοτον καὶ χρυσὸν ἀγείρων
ἠλᾶτο ξὺν νηυσὶ κατ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους·
τόφρα δὲ ταῦτ᾽ Αἴγισθος ἐμήσατο οἴκοθι λυγρά·
ἑπτάετες δ᾽ ἤνασσε πολυχρύσοιο Μυκήνης
305 κτείνας Ἀτρεΐδην, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ᾽ αὐτῷ.
τῷ δέ οἱ ὀγδοάτῳ κακὸν ἤλυθε δῖος Ὀρέστης
ἂψ ἀπ᾽ Ἀθηνάων, κατὰ δ᾽ ἔκτανε πατροφονῆα,
Αἴγισθον δολόμητιν, ὅ οἱ πατέρα κλυτὸν ἔκτα.
ἦ τοι ὁ τὸν κτείνας δαίνυ τάφον Ἀργείοισι
310 μητρός τε στυγερῆς καὶ ἀνάλκιδος Αἰγίσθοιο·
αὐτῆμαρ δέ οἱ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
πολλὰ κτήματ᾽ ἄγων, ὅσα οἱ νέες ἄχθος ἄειραν.
καὶ σύ, φίλος, μὴ δηθὰ δόμων ἄπο τῆλ᾽ ἀλάλησο,
κτήματά τε προλιπὼν ἄνδρας τ᾽ ἐν σοῖσι δόμοισιν
315 οὕτω ὑπερφιάλους, μή τοι κατὰ πάντα φάγωσι
κτήματα δασσάμενοι, σὺ δὲ τηϋσίην ὁδὸν ἔλθῃς.
ἀλλ᾽ ἐς μὲν Μενέλαον ἐγὼ κέλομαι καὶ ἄνωγα
ἐλθεῖν· κεῖνος γὰρ νέον ἄλλοθεν εἰλήλουθεν,
ἐκ τῶν ἀνθρώπων, ὅθεν οὐκ ἔλποιτό γε θυμῷ
320 ἐλθέμεν, ὅν τινα πρῶτον ἀποσφήλωσιν ἄελλαι
ἐς πέλαγος μέγα τοῖον, ὅθεν τέ περ οὐδ᾽ οἰωνοὶ
αὐτόετες οἰχνεῦσιν, ἐπεὶ μέγα τε δεινόν τε.
ἀλλ᾽ ἴθι νῦν σὺν νηΐ τε σῇ καὶ σοῖς ἑτάροισιν·
εἰ δ᾽ ἐθέλεις πεζός, πάρα τοι δίφρος τε καὶ ἵπποι,
325 πὰρ δέ τοι υἷες ἐμοί, οἵ τοι πομπῆες ἔσονται
ἐς Λακεδαίμονα δῖαν, ὅθι ξανθὸς Μενέλαος.
λίσσεσθαι δέ μιν αὐτός, ἵνα νημερτὲς ἐνίσπῃ·
ψεῦδος δ᾽ οὐκ ἐρέει· μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστίν.»
Ὣς ἔφατ᾽, ἠέλιος δ᾽ ἄρ᾽ ἔδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθε.
330 τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«Ὦ γέρον, ἦ τοι ταῦτα κατὰ μοῖραν κατέλεξας·
ἀλλ᾽ ἄγε τάμνετε μὲν γλώσσας, κεράασθε δὲ οἶνον,
ὄφρα Ποσειδάωνι καὶ ἄλλοις ἀθανάτοισι
σπείσαντες κοίτοιο μεδώμεθα· τοῖο γὰρ ὥρη.
335 ἤδη γὰρ φάος οἴχεθ᾽ ὑπὸ ζόφον, οὐδὲ ἔοικε
δηθὰ θεῶν ἐν δαιτὶ θαασσέμεν, ἀλλὰ νέεσθαι.»
Ἦ ῥα Διὸς θυγάτηρ, οἱ δ᾽ ἔκλυον αὐδησάσης·
τοῖσι δὲ κήρυκες μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν,
κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο,
340 νώμησαν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσι·
γλώσσας δ᾽ ἐν πυρὶ βάλλον, ἀνιστάμενοι δ᾽ ἐπέλειβον.
αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
δὴ τότ᾽ Ἀθηναίη καὶ Τηλέμαχος θεοειδὴς
ἄμφω ἱέσθην κοίλην ἐπὶ νῆα νέεσθαι.
345 Νέστωρ δ᾽ αὖ κατέρυκε καθαπτόμενος ἐπέεσσι·
«Ζεὺς τό γ᾽ ἀλεξήσειε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,
ὡς ὑμεῖς παρ᾽ ἐμεῖο θοὴν ἐπὶ νῆα κίοιτε
ὥς τέ τευ ἢ παρὰ πάμπαν ἀνείμονος ἠὲ πενιχροῦ,
ᾧ οὔ τι χλαῖναι καὶ ῥήγεα πόλλ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,
350 οὔτ᾽ αὐτῷ μαλακῶς οὔτε ξείνοισιν ἐνεύδειν.
αὐτὰρ ἐμοὶ πάρα μὲν χλαῖναι καὶ ῥήγεα καλά.
οὔ θην δὴ τοῦδ᾽ ἀνδρὸς Ὀδυσσῆος φίλος υἱὸς
νηὸς ἐπ᾽ ἰκριόφιν καταλέξεται, ὄφρ᾽ ἂν ἐγώ γε
ζώω, ἔπειτα δὲ παῖδες ἐνὶ μεγάροισι λίπωνται,
355 ξείνους ξεινίζειν, ὅς τίς κ᾽ ἐμὰ δώμαθ᾽ ἵκηται.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«εὖ δὴ ταῦτά γ᾽ ἔφησθα, γέρον φίλε· σοὶ δὲ ἔοικε
Τηλέμαχον πείθεσθαι, ἐπεὶ πολὺ κάλλιον οὕτως.
ἀλλ᾽ οὗτος μὲν νῦν σοι ἅμ᾽ ἕψεται, ὄφρα κεν εὕδῃ
360 σοῖσιν ἐνὶ μεγάροισιν· ἐγὼ δ᾽ ἐπὶ νῆα μέλαιναν
εἶμ᾽, ἵνα θαρσύνω θ᾽ ἑτάρους εἴπω τε ἕκαστα.
οἶος γὰρ μετὰ τοῖσι γεραίτερος εὔχομαι εἶναι·
οἱ δ᾽ ἄλλοι φιλότητι νεώτεροι ἄνδρες ἕπονται,
πάντες ὁμηλικίη μεγαθύμου Τηλεμάχοιο.
365 ἔνθα κε λεξαίμην κοίλῃ παρὰ νηῒ μελαίνῃ
νῦν· ἀτὰρ ἠῶθεν μετὰ Καύκωνας μεγαθύμους
εἶμ᾽ ἔνθα χρεῖός μοι ὀφέλλεται, οὔ τι νέον γε
οὐδ᾽ ὀλίγον· σὺ δὲ τοῦτον, ἐπεὶ τεὸν ἵκετο δῶμα,
πέμψον σὺν δίφρῳ τε καὶ υἱέϊ· δὸς δέ οἱ ἵππους,
370 οἵ τοι ἐλαφρότατοι θείειν καὶ κάρτος ἄριστοι.»
Ὣς ἄρα φωνήσασ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις Ἀθήνη
φήνῃ εἰδομένη· θάμβος δ᾽ ἕλε πάντας Ἀχαιούς,
θαύμαζεν δ᾽ ὁ γεραιός, ὅπως ἴδεν ὀφθαλμοῖσι·
Τηλεμάχου δ᾽ ἕλε χεῖρα, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
375«Ὦ φίλος, οὔ σε ἔολπα κακὸν καὶ ἄναλκιν ἔσεσθαι,
εἰ δή τοι νέῳ ὧδε θεοὶ πομπῆες ἕπονται.
οὐ μὲν γάρ τις ὅδ᾽ ἄλλος Ὀλύμπια δώματ᾽ ἐχόντων,
ἀλλὰ Διὸς θυγάτηρ, κυδίστη τριτογένεια,
ἥ τοι καὶ πατέρ᾽ ἐσθλὸν ἐν Ἀργείοισιν ἐτίμα.
380 ἀλλά, ἄνασσ᾽, ἵληθι, δίδωθι δέ μοι κλέος ἐσθλόν,
αὐτῷ καὶ παίδεσσι καὶ αἰδοίῃ παρακοίτι·
σοὶ δ᾽ αὖ ἐγὼ ῥέξω βοῦν ἦνιν εὐρυμέτωπον,
ἀδμήτην, ἣν οὔ πω ὑπὸ ζυγὸν ἤγαγεν ἀνήρ·
τήν τοι ἐγὼ ῥέξω χρυσὸν κέρασιν περιχεύας.»
385 Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τοῦ δ᾽ ἔκλυε Παλλὰς Ἀθήνη.
τοῖσιν δ᾽ ἡγεμόνευε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
υἱάσι καὶ γαμβροῖσιν, ἑὰ πρὸς δώματα καλά.
ἀλλ᾽ ὅτε δώμαθ᾽ ἵκοντο ἀγακλυτὰ τοῖο ἄνακτος,
ἑξείης ἕζοντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,
390 τοῖς δ᾽ ὁ γέρων ἐλθοῦσιν ἀνὰ κρητῆρα κέρασσεν
οἴνου ἡδυπότοιο, τὸν ἑνδεκάτῳ ἐνιαυτῷ
ὤϊξεν ταμίη καὶ ἀπὸ κρήδεμνον ἔλυσε·
τοῦ ὁ γέρων κρητῆρα κεράσσατο, πολλὰ δ᾽ Ἀθήνῃ
εὔχετ᾽ ἀποσπένδων, κούρῃ Διὸς αἰγιόχοιο.
395 Αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
οἱ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστος,
τὸν δ᾽ αὐτοῦ κοίμησε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
Τηλέμαχον, φίλον υἱὸν Ὀδυσσῆος θείοιο,
τρητοῖς ἐν λεχέεσσιν, ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,
400 πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ ἐϋμμελίην Πεισίστρατον, ὄρχαμον ἀνδρῶν,
ὅς οἱ ἔτ᾽ ἠΐθεος παίδων ἦν ἐν μεγάροισιν·
αὐτὸς δ᾽ αὖτε καθεῦδε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο,
τῷ δ᾽ ἄλοχος δέσποινα λέχος πόρσυνε καὶ εὐνήν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
405 ὄρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφι Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισιν,
οἵ οἱ ἔσαν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων
λευκοί, ἀποστίλβοντες ἀλείφατος· οἷσ᾽ ἔπι μὲν πρὶν
Νηλεὺς ἵζεσκεν, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος·
410 ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἤδη κηρὶ δαμεὶς Ἄϊδόσδε βεβήκει,
Νέστωρ αὖ τότ᾽ ἐφῖζε Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν,
σκῆπτρον ἔχων. περὶ δ᾽ υἷες ἀολλέες ἠγερέθοντο
ἐκ θαλάμων ἐλθόντες, Ἐχέφρων τε Στρατίος τε
Περσεύς τ᾽ Ἄρητός τε καὶ ἀντίθεος Θρασυμήδης.
415 τοῖσι δ᾽ ἔπειθ᾽ ἕκτος Πεισίστρατος ἤλυθεν ἥρως,
πὰρ δ᾽ ἄρα Τηλέμαχον θεοείκελον εἷσαν ἄγοντες.
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«Καρπαλίμως μοι, τέκνα φίλα, κρηήνατ᾽ ἐέλδωρ,
ὄφρ᾽ ἦ τοι πρώτιστα θεῶν ἱλάσσομ᾽ Ἀθήνην,
420 ἥ μοι ἐναργὴς ἦλθε θεοῦ ἐς δαῖτα θάλειαν.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ὁ μὲν πεδίονδ᾽ ἐπὶ βοῦν ἴτω, ὄφρα τάχιστα
ἔλθῃσιν, ἐλάσῃ δὲ βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·
εἷς δ᾽ ἐπὶ Τηλεμάχου μεγαθύμου νῆα μέλαιναν
πάντας ἰὼν ἑτάρους ἀγέτω, λιπέτω δὲ δύ᾽ οἴους·
425 εἷς δ᾽ αὖ χρυσοχόον Λαέρκεα δεῦρο κελέσθω
ἐλθεῖν, ὄφρα βοὸς χρυσὸν κέρασιν περιχεύῃ.
οἱ δ᾽ ἄλλοι μένετ᾽ αὐτοῦ ἀολλέες, εἴπατε δ᾽ εἴσω
δμῳῇσιν κατὰ δώματ᾽ ἀγακλυτὰ δαῖτα πένεσθαι,
ἕδρας τε ξύλα τ᾽ ἀμφὶ καὶ ἀγλαὸν οἰσέμεν ὕδωρ.»
430 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐποίπνυον. ἦλθε μὲν ἂρ βοῦς
ἐκ πεδίου, ἦλθον δὲ θοῆς παρὰ νηὸς ἐΐσης
Τηλεμάχου ἕταροι μεγαλήτορος, ἦλθε δὲ χαλκεὺς
ὅπλ᾽ ἐν χερσὶν ἔχων χαλκήϊα, πείρατα τέχνης,
ἄκμονά τε σφῦράν τ᾽ εὐποίητόν τε πυράγρην,
435 οἷσίν τε χρυσὸν ἐργάζετο· ἦλθε δ᾽ Ἀθήνη
ἱρῶν ἀντιόωσα. γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
χρυσὸν ἔδωχ᾽· ὁ δ᾽ ἔπειτα βοὸς κέρασιν περίχευεν
ἀσκήσας, ἵν᾽ ἄγαλμα θεὰ κεχάροιτο ἰδοῦσα.
βοῦν δ᾽ ἀγέτην κεράων Στρατίος καὶ δῖος Ἐχέφρων.
440 χέρνιβα δέ σφ᾽ Ἄρητος ἐν ἀνθεμόεντι λέβητι
ἤλυθεν ἐκ θαλάμοιο φέρων, ἑτέρῃ δ᾽ ἔχεν οὐλὰς
ἐν κανέῳ· πέλεκυν δὲ μενεπτόλεμος Θρασυμήδης
ὀξὺν ἔχων ἐν χειρὶ παρίστατο, βοῦν ἐπικόψων.
Περσεὺς δ᾽ ἀμνίον εἶχε· γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
445 χέρνιβά τ᾽ οὐλοχύτας τε κατάρχετο, πολλὰ δ᾽ Ἀθήνῃ
εὔχετ᾽ ἀπαρχόμενος, κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλων.
Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ εὔξαντο καὶ οὐλοχύτας προβάλοντο,
αὐτίκα Νέστορος υἱός, ὑπέρθυμος Θρασυμήδης,
ἤλασεν ἄγχι στάς· πέλεκυς δ᾽ ἀπέκοψε τένοντας
450 αὐχενίους, λῦσεν δὲ βοὸς μένος· αἱ δ᾽ ὀλόλυξαν
θυγατέρες τε νυοί τε καὶ αἰδοίη παράκοιτις
Νέστορος, Εὐρυδίκη, πρέσβα Κλυμένοιο θυγατρῶν.
οἱ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνελόντες ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
ἔσχον· ἀτὰρ σφάξεν Πεισίστρατος, ὄρχαμος ἀνδρῶν.
455 τῆς δ᾽ ἐπεὶ ἐκ μέλαν αἷμα ῥύη, λίπε δ᾽ ὀστέα θυμός,
αἶψ᾽ ἄρα μιν διέχευαν, ἄφαρ δ᾽ ἐκ μηρία τάμνον
πάντα κατὰ μοῖραν, κατά τε κνίσῃ ἐκάλυψαν
δίπτυχα ποιήσαντες, ἐπ᾽ αὐτῶν δ᾽ ὠμοθέτησαν.
καῖε δ᾽ ἐπὶ σχίζῃς ὁ γέρων, ἐπὶ δ᾽ αἴθοπα οἶνον
460 λεῖβε· νέοι δὲ παρ᾽ αὐτὸν ἔχον πεμπώβολα χερσίν.
αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆρε κάη καὶ σπλάγχνα πάσαντο,
μίστυλλόν τ᾽ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειραν,
ὤπτων δ᾽ ἀκροπόρους ὀβελοὺς ἐν χερσὶν ἔχοντες.
Τόφρα δὲ Τηλέμαχον λοῦσεν καλὴ Πολυκάστη,
465 Νέστορος ὁπλοτάτη θυγάτηρ Νηληϊάδαο.
αὐτὰρ ἐπεὶ λοῦσέν τε καὶ ἔχρισεν λίπ᾽ ἐλαίῳ,
ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα,
ἔκ ῥ᾽ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·
πὰρ δ᾽ ὅ γε Νέστορ᾽ ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, ποιμένα λαῶν.
470 Οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,
δαίνυνθ᾽ ἑζόμενοι· ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄροντο
οἶνον οἰνοχοεῦντες ἐνὶ χρυσέοις δεπάεσσιν.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
475«Παῖδες ἐμοί, ἄγε Τηλεμάχῳ καλλίτριχας ἵππους
ζεύξαθ᾽ ὑφ᾽ ἅρματ᾽ ἄγοντες, ἵνα πρήσσῃσιν ὁδοῖο.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο,
καρπαλίμως δ᾽ ἔζευξαν ὑφ᾽ ἅρμασιν ὠκέας ἵππους.
ἐν δὲ γυνὴ ταμίη σῖτον καὶ οἶνον ἔθηκεν
480 ὄψα τε, οἷα ἔδουσι διοτρεφέες βασιλῆες.
ἂν δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος περικαλλέα βήσετο δίφρον·
πὰρ δ᾽ ἄρα Νεστορίδης Πεισίστρατος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,
ἐς δίφρον τ᾽ ἀνέβαινε καὶ ἡνία λάζετο χερσί,
μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην
485 ἐς πεδίον, λιπέτην δὲ Πύλου αἰπὺ πτολίεθρον.
οἱ δὲ πανημέριοι σεῖον ζυγὸν ἀμφὶς ἔχοντες.
Δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·
ἐς Φηρὰς δ᾽ ἵκοντο Διοκλῆος ποτὶ δῶμα,
υἱέος Ὀρτιλόχοιο, τὸν Ἀλφειὸς τέκε παῖδα.
490 ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἄεσαν, ὁ δ᾽ ἄρα ξεινήϊα δῶκεν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
ἵππους τ᾽ ἐζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον·
ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου·
μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην.
495 ἷξον δ᾽ ἐς πεδίον πυρηφόρον, ἔνθα δ᾽ ἔπειτα
ἦνον ὁδόν· τοῖον γὰρ ὑπέκφερον ὠκέες ἵπποι.
δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί.
Οδύσσεια – β
Τὰ ἐν Πύλῳ
Ο ήλιος πρόβαλε, αφήνοντας περίκαλλη την ωκεάνεια λίμνη,
ψηλώνοντας στον χάλκινο ουρανό, να φέρει φως στους
αθανάτους, στους θνητούς της γης, στα κάρπιμα χωράφια.
Τότε κι αυτοί στην Πύλο, καλοχτισμένη, τειχισμένη πόλη του
Νηλέα,
5 φτάνουν, όπου στο περιγιάλι της θαλάσσης θυσία τελούσαν
ταύρους κατάμαυρους του Κοσμοσείστη με χαίτη μελανή.
Ήσαν εννιά οι σειρές, κάθε σειρά κάθονταν πεντακόσοι,
κι εκεί μπροστά στην καθεμιά σφαγμένοι εννέα ταύροι.
Είχαν στο μεταξύ γευτεί τα σπλάχνα, έκαιγαν στον θεό μεριά,
10 όταν αυτοί τράβηξαν ίσα στο λιμάνι, κατέβασαν μαζεύοντας
στο ισόρροπο καράβι τα πανιά, και βγήκαν στη στεριά.
Κι όσο ο Τηλέμαχος από το πλοίο ξεμάκραινε, με προπομπό την
Αθηνά, πρόλαβε και του μίλησε η θεά, τα μάτια λάμποντας, η
Αθηνά: «Τηλέμαχε, καθόλου τώρα δεν σου πρέπει αιδημοσύνη,
15 αφού γι᾽ αυτόν τον λόγο πέρασες το πέλαγος, να μάθεις
την τύχη του πατέρα σου, ποιο χώμα τον εσκέπασε, ποιος
θάνατος τον βρήκε. Εμπρός λοιπόν, τράβα γραμμή στον
Νέστορα, που ξέρει το πώς δαμάζουν τ᾽ άλογα, να δούμε τι
γνώση και τι γνώμη κρύβει μέσα του· ικέτευσέ τον μόνος, να
σου μιλήσει αληθινά —
20 δεν πρόκειται ψέματα να σου πει, είναι πολύ στοχαστικός.»
Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τότε της αποκρίθηκε:
«Μέντορα, πώς να προχωρήσω; πώς να στραφώ να του
μιλήσω; δεν έχω ακόμη καν την πείρα σ᾽ έξυπνα λόγια και
σωστά. Κι αισθάνομαι, είναι ντροπή ο νέος να ρωτά τον
γεροντότερό του.»
25 Του αντιμίλησε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Τηλέμαχε, μόνος σου άλλα θα σκεφτείς με το μυαλό σου,
άλλα ο καλός ο δαίμονας θα σε φωτίσει να τα πεις. Γιατί δεν
το φαντάζομαι πως είσαι γεννημένος, πως μεγάλωσες, δίχως
να το ᾽χουν οι θεοί αποφασίσει.» Μ᾽ αυτά τα λόγια η Αθηνά
Παλλάδα κίνησε πρώτη
30 με βήμα γρήγορο· πίσω της πήγαινε ο Τηλέμαχος, στα ίχνη
του θεού. Έφτασαν στων Πυλίων τη σύναξη, πλησίασαν τους
θρόνους όπου ήταν καθισμένος με τους γιους του ο Νέστορας·
γύρω του οι εταίροι ετοίμαζαν το γεύμα, έψηναν κρέατα, άλλα
τα σούβλιζαν. Μόλις είδαν τους ξένους, έτρεξαν όλοι προς το
μέρος τους,
35 τους έτειναν το χέρι για το καλωσόρισμα, τους
προσκαλούσαν να καθήσουν. Πρώτος ο γιος του Νέστορα
Πεισίστρατος, που βρέθηκε κοντύτερα, τους έσφιξε το χέρι,
και των δυο, τους πήγε στο τραπέζι, τους κάθισε στην
αμμουδιά της θάλασσας πάνω σε μαλακές προβιές, ανάμεσα
στον αδελφό του Θρασυμήδη και στον καλό πατέρα του.
40 Τους πρόσφερε κομμάτι από τα σπλάχνα, τους κέρασε
κρασί με τη μαλαματένια κούπα, και πρώτη δεξιώθηκε τη
θυγατέρα του Διός με την αιγίδα, την Αθηνά Παλλάδα
προσφωνώντας: «Δεήσου τώρα, ξένε, στον μέγα Ποσειδώνα,
αφού σας φέρνει ο δρόμος και βρεθήκατε σε σφάγια ιερά δικά
του.
45 Κι όταν εσύ τελειώσεις την ευχή και τη σπονδή, όπως ορίζει
το έθιμο, δώσε μετά την κούπα και στον άλλο, να σταλάξει
γλυκόπιοτο κρασί. Γιατί, υποθέτω, εύχεται κι αυτός
στους αθανάτους — όλοι οι θνητοί έχουν ανάγκη τους θεούς.
Μόνο που είναι αυτός νεότερός σου, δικός μου μάλλον
συνομήλικος,
50 γι᾽ αυτό προσφέρω σ᾽ εσένα πρώτα το μαλαματένιο
κύπελλο.» Τελειώνοντας, δίνει στο χέρι της την κούπα με
γλυκό κρασί, και χάρηκε η θεά τον φρόνιμο και δίκαιο τρόπο
του, που την προτίμησε προσφέροντας σ᾽ εκείνη πρώτα
το μαλαματένιο κύπελλο. Ύστερα την ευχή της ύψωσε στον
μέγα Ποσειδώνα:
55 «Επάκουσε, ω Ποσειδώνα, κραταιέ της γης· μην αρνηθείς
να γίνουν έργα οι ευχές που σου αναθέτουμε.
Πρώτα στον Νέστορα, στους γιους του Νέστορα, χάρισε δόξα
και τιμή, μετά στους άλλους δώσε πληρωμή χαριτωμένη,
στους Πύλιους όλους, που προσφέρουν τη λαμπρή εκατόμβη.
60 Και δέξου ακόμη, ο Τηλέμαχος κι εγώ γυρίζοντας, να ᾽χει
εκτελέσει ό,τι μας έφερε στα μέρη αυτά, με το ταχύπλοο μαύρο
καράβι.» Τέτοια η ευχή της στον θεό, αλλά κι η ίδια προνοούσε
να ᾽χουν τα πάντα αίσιο τέλος. Έπειτα δίνει στον Τηλέμαχο
δίδυμη κούπα ωραία, κι ύψωσε αυτός με τη σειρά του, ο
ακριβός του Οδυσσέα ο γιος, δική του ευχή.
65 Κι όπως είχαν ψηθεί τα πάνω κρέατα, απ᾽ τη φωτιά
τραβώντας τα τα ᾽κοψαν σε μερίδες, και τρώγοντας
μοιράστηκαν θαυμάσιο γεύμα. Όταν εκόρεσαν τον πόθο τους
για το φαΐ, για το πιοτό, τον λόγο πήρε μεταξύ τους πρώτος
ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ. «Είναι νομίζω η καλύτερη στιγμή
τώρα να τους ρωτήσουμε,
70 που χάρηκαν το φαγητό οι ξένοι, να μάθουμε ποιοι τέλος
πάντων είναι. Ω ξένοι, ποιοι είστε; από πού αρμενίζοντας, εδώ
σας έφερε ο θαλάσσιος δρόμος σας; Εμπόριο ίσως; μήπως την
τύχη κυνηγάτε; όπως οι πειρατές που τριγυρνούν στα πέλαγα,
παίζοντας την ψυχή τους, στον ξένο κόσμο όμως προξενώντας
βλάβη.»
75 Ο φρόνιμος τότε Τηλέμαχος πήρε κουράγιο κι αποκρίθηκε —
η ίδια η θεά Αθηνά μέσα του στάλαξε το θάρρος, για να
ρωτήσει τι απόγινε ο πατέρας του που λείπει τόσα χρόνια,
κι ακόμη να κερδίσει ο νέος κλέος, να μάθει ο κόσμος τ᾽ όνομά
του: «Νέστορα του Νηλέα, δόξα λαμπρή των Αχαιών,
80 αφού ρωτάς να μάθεις την καταγωγή μας, θα την πω.
Ερχόμαστε από την Ιθάκη, στη ρίζα του όρους Νήιο.
Δική μου η υπόθεση, όχι δημόσια, που θα τη φανερώσω:
ψάχνω για τη μεγάλη φήμη του πατέρα μου, ίσως και κάτι
ακούσω· του θεϊκού, καρτερικού Οδυσσέα που λένε κάποτε,
85 στον πόλεμο μαζί σου, το κάστρο πάτησε των Τρώων.
Γιατί όλοι οι άλλοι, όσοι πολέμησαν τότε σκληρά τους
Τρώες, έχουμε μάθει πού ο καθένας χάθηκε, τον όλεθρό του·
μόνο εκείνου τον χαμό ο γιος του Κρόνου τον κρατεί κρυφό κι
αγνώριστο· κανείς δεν έχει να μας πει ακριβώς πώς
αφανίστηκε· αν στη στεριά τον δάμασαν
90 άνδρες εχθροί· ή αν τον έπνιξαν τα κύματα της
Αμφιτρίτης καταμεσής στο πέλαγος. Γι᾽ αυτό κι εγώ
προσπέφτω τώρα εδώ στα γόνατά σου· μήπως θελήσεις
τον φριχτό χαμό του να μου πεις, ανίσως τον αντίκρισες
με τα δικά σου μάτια, ή αν τον άκουσες να τον διηγείται
95 κάποιος περιπλανώμενος — ω ναι, η μάνα του πατέρα μου
τον γιο της γέννησε πιο δύστυχο παρά κανέναν άλλο. Γι᾽ αυτό
μη λυπηθείς και, συμπονώντας με, τα λόγια σου γλυκάνεις·
μίλησε ελεύθερα, πες μου να μάθω όσα τα ίδια σου τα μάτια
αντίκρισαν. Σε ικετεύω· αν κάποτε ο πατέρας μου, ο τιμημένος
Οδυσσέας, κάτι σπουδαίο κατόρθωσε με λόγο ή έργο, εκεί
100 στης Τροίας τη χώρα, όπου εσείς οι Αχαιοί ζήσατε τόσα
πάθη, αυτά θυμήσου τώρα και πες μου την αλήθεια.»
Τότε του ανταποκρίθηκε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ:
«Ω φίλε, αφού τη συμφορά μού θύμισες, ό,τι υποφέραμε
στη χώρα εκείνη εμείς οι αλύγιστοι βλαστοί των Αχαιών·
105 αλλά και τ᾽ άλλα πάθη πάνω στα καράβια, μες στην ομίχλη
του πελάγου, όταν, τη λεία γυρεύοντας, πηγαίναμε όπου ο
Αχιλλέας μάς έσερνε· κι ακόμη τους σκληρούς αγώνες μας
μπροστά στο μέγα κάστρο του βασιλιά Πριάμου, όπου κι οι πιο
γενναίοι έπεσαν νεκροί — εκεί φιλόνικος ο Αίας κείται, ο
Αχιλλέας εκεί,
110 ο Πάτροκλος εκεί, φίλος θεόμορφος και σύμβουλος,
εκεί κι ο ακριβός μου γιος, τίμιο παλληκάρι, ο Αντίλοχος,
ασυναγώνιστος στο τρέξιμο, σπουδαίος μαχητής. Τόσα και
άλλα τόσα πάθη που μας βρήκαν, ποιος θα μπορούσε αλήθεια
συνηθισμένος άνθρωπος θνητός ένα προς ένα να ιστορήσει;
115 Μήτε κι αν έμενες εδώ πέντε ή κι έξι χρόνους,
κι όλο ρωτούσες το κακό που υπέμειναν οι θεϊκοί Αχαιοί,
δεν θα το άντεχες και πάλι· πιο πριν, βαρύς και κορεσμένος
θα γυρνούσες πίσω στην πατρίδα. Γιατί, εννέα χρόνια
ολόκληρα μηχανευόμαστε τη συμφορά τους, με δόλους και με
δόλους, ώσπου ο Κρονίδης μετά βίας δέχτηκε το τέλος.
120 Εκεί λοιπόν, στην πανουργία του μυαλού άλλος κανείς
δεν μπόρεσε να παραβγεί μαζί του, αφού ο θείος Οδυσσέας
κατά πολύ τους νίκησε όλους με δόλους που δεν τους βάζει
ανθρώπου νους. Για τον πατέρα σου μιλώ, αν πράγματι είσαι
δικός του γιος. Ώρα σε βλέπω τώρα, και μένω εκστατικός·
μοιάζουν πολύ τα λόγια σας· και ποιος θα το ᾽λεγε
125 πως ένα τόσο νέο παλληκάρι θα μπορούσε τα πρέποντα
και τα σωστά να ομολογεί. Εκεί λοιπόν, τόσον καιρό, ο θείος
Οδυσσέας κι εγώ ποτέ δεν βγήκαμε αντιμέτωποι, ούτε στην
ανοιχτή συνέλευση ούτε και στα κλειστά συμβούλια· πάντα στη
σκέψη ομόθυμοι και στη στοχαστική μας συμβουλή, οι δυο μαζί
εξηγούσαμε πώς θα πετύχουν το καλύτερο οι Αργείοι.
130 Αλλ᾽ όταν κάποτε πατήσαμε το απάτητο φρούριο του
Πριάμου, όταν βρεθήκαμε στα πλοία (ένας θεός μάς σκόρπισε),
ο Δίας διαλογίστηκε στον νου του νόστο βαρύ για τους
Αργείους. Γιατί αποδείχτηκε ότι δεν ήσαν όλοι μήτε νοήμονες
μήτε και δίκαιοι· γι᾽ αυτό τους βρήκε τους πολλούς άθλιο
τέλος, απ᾽ την ολέθρια οργή της θυγατέρας κραταιού πατέρα,
135 θεάς γλαυκόματης, που σήκωσε διχόνοια στους Ατρείδες.
Όταν οι δυο τους σε συνέλευση όλους τους Αχαιούς
συγκάλεσαν, απρογραμμάτιστα όμως, δίχως τάξη, την ώρα
που έγερνε στη δύση ο ήλιος· κι οι Αχαιοί προσήλθαν
ζαλισμένοι, με το κεφάλι τους βαρύ απ᾽ το κρασί, όπου οι
Ατρείδες πήραν
140 να εξηγούν τον λόγο που το πλήθος συναθροίστηκε.
Κι ενώ ο Μενέλαος, φωνάζοντας, όλους τούς εξωθούσε
πως πρέπει τώρα να σκεφτούν οι Αχαιοί τον γυρισμό τους,
αμέσως ν᾽ ανοιχτούν στης θάλασσας τα πλάτη, στον
Αγαμέμνονα δεν άρεσε καθόλου η γνώμη αυτή· ήθελε
να κρατήσει τον στρατό, να θυσιάσουν ιερή εκατόμβη,
145 να μαλακώσουν τον σκληρό χόλο της Αθηνάς· μωρός,
που δεν στοχάστηκε πως η θεά δεν έμελλε να τον ακούσει —
όχι, δεν μεταστρέφεται εύκολα των αθανάτων η βουλή.
Όρθιοι λοιπόν εκείνοι κι αντιμέτωποι, αντάλλαξαν
λόγια βαριά, ώσπου πετάχτηκαν κι οι Αχαιοί οπλισμένοι
150 μ᾽ αλαλητόν ανήκουστο — η γνώμη τους τότε διχάστηκε.
Τη νύχτα εκείνη την περάσαμε στριφογυρίζοντας στον νου μας
άσχημες σκέψεις ο ένας για τον άλλον — ο Δίας μελετούσε
ολέθριο κακό. Μόλις λοιπόν ξημέρωσε, εμείς οι άλλοι σύραμε
αμέσως τα καράβια στο θείο νερό της θάλασσας, βάζοντας
μέσα θησαυρούς και τις βαθύζωνες γυναίκες.
155 Όμως οι υπόλοιποι μισοί μείναν εκεί προσηλωμένοι
στον Ατρείδη, τον στρατηλάτη Αγαμέμνονα.
Μόνο οι μισοί πηδήσαμε στα πλοία κι ανοιχτήκαμε, που
αρμένιζαν καλά και γρήγορα, γιατί ο θεός έστρωνε ακύμαντο
το άπατο πέλαγος. Και μόλις προσαράξαμε στην Τένεδο, θυσίες
στους θεούς προσφέραμε,
160 ποθώντας ο καθένας να γυρίσει σπίτι του. Ο Δίας όμως
άσπλαχνος δεν είχε ακόμη αποφασίσει για τον νόστο μας·
άναψε τώρα δεύτερη φιλονικία κακή. Κάποιοι, τη γνώμη
αλλάζοντας, μπήκαν στα αμφίκυρτά τους πλοία και πήραν να
γυρίζουν πίσω· τον Οδυσσέα ακολουθώντας, έμπειρον αρχηγό
και πολυμήχανο, θέλοντας να φανούν ευχάριστοι
165 στον Αγαμέμνονα, τον γιο του Ατρέα. Όσο για μένα, με τα
καράβια μου συγκεντρωμένα, όσα που είχα εξαρχής, κίνησα κι
έφευγα, γιατί το γνώριζα πως ένας δαίμονας κακός κακό μάς
μελετούσε. Έφευγε αψίκορος και του Τυδέα ο γιος με τους
συντρόφους του, που τους ξεσήκωσε. Κάπως αργότερα μας
ακολούθησε κινώντας ο ξανθός Μενέλαος, που μας απάντησε
170 στη Λέσβο, την ώρα που μας παίδευε το μακρινό ταξίδι: ή
πάνω από τη Χίο να πλεύσουμε, γεμάτη βράχια, προς το νησί
Ψυρία, ώστε να το ᾽χουμε μετά στ᾽ αριστερά μας· ή κάτω απ᾽
τη Χίο να παραπλεύσουμε, πλάι στον Μίμαντα που οι άνεμοι
τον δέρνουν. Κι όπως παρακαλούσαμε σημάδι να μας δείξει ο
θεός, εκείνος το φανέρωσε· μας οδηγούσε να σχίσουμε
175 το πέλαγο στη μέση, βάζοντας πλώρη προς την Εύβοια, για
ν᾽ αποφύγουμε χειρότερο κακό. Κι όπως σηκώθηκε φυσώντας
πρίμο αγέρι κι έτρεχαν τα καράβια γρήγορα τον δρόμο της
ψαρίσιας θάλασσας, μέσα στη νύχτα αράξαμε στη Γεραιστό·
όπου και κάψαμε πολλά μεριά ταυρίσια στον Ποσειδώνα, που
περάσαμε μετρώντας το μεγάλο πέλαγος.
180 Ήτανε πια η τετάρτη ημέρα, όταν οι εταίροι του ιππόδαμου
Τυδείδη, του Διομήδη, στο Άργος έδεσαν τα ισόβαρά τους
πλοία. Όσο για μένα, αρμένιζα γραμμή στην Πύλο, κι ο ούριος
άνεμος δεν έπεσε στιγμή, αφότου ένας θεός τον έστειλε πίσω
μας να φυσά. Αλλά, καλό παιδί μου, γύρισα τελικώς
απληροφόρητος, δεν ξέρω
185 τίποτε για κείνους, πόσοι Αχαιοί έχουν σωθεί, πόσοι στο
μεταξύ αφανίστηκαν. Ωστόσο όσα μαθαίνω, καθισμένος στο
παλάτι, αυτά, όπως το θέλει και το δίκιο, τα δικαιούσαι να τα
μάθεις — δεν πρόκειται να τ᾽ αποκρύψω. Λένε λοιπόν πως
έχουν επιστρέψει οι δορυφόροι Μυρμιδόνες, που τους οδήγησε
λαμπρός του γενναιόψυχου Αχιλλέα ο γιος·
190 πως έφτασε καλά κι ο Φιλοκτήτης, ένδοξος γιος του Ποία
αυτός· πως όλους τους συντρόφους του σώους τους έφερε ο
Ιδομενέας στην Κρήτη, όσοι του γλίτωσαν από τον πόλεμο —
η θάλασσα βαθιά κανένα δεν του πήρε. Για τον Ατρείδη
ακούσατε κι εσείς, ας είναι ο τόπος σας μακριά· πώς έφτασε
και πώς ο Αίγισθος μελέτησε τον άθλιο όλεθρό του —
195 αλλά κι εκείνος πλήρωσε το κρίμα του βαρύ.
Ω ναι, είναι καλό ν᾽ αφήνει κάποιος γιο πεθαίνοντας·
έτσι κι αυτός το αίμα πήρε πίσω από τον δόλιο, πατροκτόνο
Αίγισθο, που του κατέλυσε πατέρα φημισμένο.
Αλλά κι εσύ, καλέ μου φίλε (σε βλέπω ωραίο και δυνατό),
200 δείξε την αντρική σου αλκή, να σε δοξάσουνε κι εσένα οι
μέλλουσες γενιές.» Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τώρα στον Νέστορα
αποκρίθηκε: «Ω Νέστορα, γιε του Νηλέα, δόξα λαμπρή των
Αχαιών, εκείνος πολύ καλά εκδικήθηκε, γι᾽ αυτό θα διαλαλούν
οι Αχαιοί παντού το κλέος του, και θα το τραγουδούν οι
άνθρωποι στο μέλλον.
205 Μακάρι και σ᾽ εμένα τόση δύναμη να ᾽διναν οι θεοί, που να
μπορούσα να τους τιμωρήσω τους μνηστήρες για τη βαριά
παρανομία τους — αυτούς που μηχανεύονται εναντίον μου
ακόλαστα έργα, υβριστικά. Αλλά οι θεοί δεν όρισαν μια τέτοια
τύχη και σ᾽ εμένα — μήτε σ᾽ εμένα μήτε στον πατέρα μου. Και
πρέπει τώρα να υποφέρω το κακό υπομένοντας.»
210 Αμέσως ο ιππικός Γερήνιος Νέστορας απάντησε:
«Καλέ μου φίλε, αφού τα αναλογίστηκες μόνος αυτά
και τα προφέρεις· λένε λοιπόν πως εξαιτίας της μάνας σου
κάθονται οι πολλοί μνηστήρες στο παλάτι, δίχως την άδειά
σου, και το κακό σου μηχανεύονται. Αλήθεια πες μου·
υποτάσσεσαι γιατί το θέλεις; ή ο λαός της χώρας σου
215 σ᾽ εχθρεύεται, ακολουθώντας ίσως και τη φωνή κάποιου
θεού; Κι όμως ποιος ξέρει, μπορεί να φτάσει εκείνος κάποια
μέρα, εκδικητής της βίας, μόνος του ή και να τον συντρέξουν
κι όλοι οι άλλοι Αχαιοί. Γιατί είμαι βέβαιος, αν ήθελε η
γλαυκόματη Αθηνά κι εσένα να σου δείξει τόση αγάπη, όση
φροντίδα φιλική έδειχνε τότε εκεί, στη μακρινή χώρα των
220 Τρώων, για τον αξέχαστο Οδυσσέα, όταν εμείς οι Αχαιοί
τραβούσαμε τα πάνδεινα — ομολογώ, ποτέ δεν είδα στη ζωή
μου θεούς να δείχνουν τόση αγάπη αναφανδόν, όπως
αναφανδόν του παραστάθηκε η Αθηνά Παλλάδα εκείνου. Αν
ήθελε λοιπόν κι εσένα ν᾽ αγαπήσει τόσο, αν μέσα της είχε την
έγνοια σου, ε τότε αυτοί, όλοι τους και χωριστά ο καθένας,
225 τον γάμο θα ξεχνούσαν μια για πάντα.» Αλλά στον
Νέστορα αντιμίλησε με τη δική του φρόνηση ο Τηλέμαχος: «Δεν
το πιστεύω, γέροντα, αληθινά να βγουν τα λόγια σου· μεγάλον
λόγο πρόφερες, κι έχει θολώσει ο νους μου· όχι, δεν έχω
ελπίδα πως κάτι τέτοιο θα συμβεί σ᾽ εμένα, έστω κι αν το
θελήσουν οι θεοί.» Σ᾽ εκείνον όμως η θεά Αθηνά, τα μάτια
230 λάμποντας, γύρισε κι είπε: «Τηλέμαχε, τι λόγος τώρα
ξέφυγε απ᾽ το στόμα σου! Εύκολα ο θεός, αν το θελήσει, σώζει
τον άνθρωπο, κι από μακριά. Εγώ θα προτιμούσα, μετά από
βάσανα πολλά, να φτάσω κάποτε στο σπίτι μου για να χαρώ
τον γυρισμό, παρά γυρίζοντας εφέστιος να αφανιστώ καθώς
ο Αγαμέμνων,
235 που δόλια τον αφάνισαν ο Αίγισθος κι η νόμιμη γυναίκα
του. Μόνο που τον κοινό θάνατο των θνητών, αυτόν δεν τον
μπορούν μήτε οι θεοί, ακόμη και σ᾽ εκείνον που αγαπούν, για
πάντα ν᾽ αποτρέψουν, όταν η ώρα φτάνει να γκρεμίσει
κάποιον η ολέθρια μοίρα με το ανελέητο τέλος του θανάτου.»
Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τότε της αποκρίθηκε:
240 «Μέντορα, πια δεν ωφελεί μ᾽ αυτά να συνεχίσουμε, κι ας
μας βαραίνει τόσος πόνος· θα μείνει εκείνου ο νόστος μια
ψευδαίσθηση, αφού οι αθάνατοι αποφάσισαν τον θάνατό του,
μαύρο το ριζικό του. Γι᾽ αυτό θέλω ν᾽ αλλάξω τώρα λόγο, άλλο
να μάθω από τον Νέστορα ρωτώντας, που και στη γνώση και
στη δίκαιη κρίση του υπερέχει —
245 λένε πως τρεις ολόκληρες γενιές στην Πύλο βασιλεύει,
έτσι φαντάζει και σ᾽ εμένα που τον βλέπω αθάνατος.
Ω Νέστορα, γιε του Νηλέα, μίλα και πες μου την αλήθεια·
πώς πέθανε ο γιος του Ατρέα, ο Αγαμέμνων με την τόση ισχύ;
πού να ᾽ταν ο Μενέλαος; ποιον όλεθρο μελέτησε
250 ο δολοπλόκος Αίγισθος, που σκότωσε κατά πολύ ανώτερόν
του; μήπως εκείνος έλειπε, μήπως δεν βρέθηκε στων Αχαιών
το Άργος; αλλού παράδερνε περιπλανώμενος σε ξένες χώρες;
οπότε αυτός ξεθάρρεψε κι έκανε φόνο;» Στον νέο τότε
απάντησε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ: «Παιδί μου, εγώ θα σου
μιλήσω, ομολογώντας όλη την αλήθεια.
255 Καλά το υπέθεσες και μόνος σου τι θα συνέβαινε,
αν ζωντανό τον Αίγισθο μες στο παλάτι τον πετύχαινε,
από την Τροία γυρίζοντας, ο γιος του Ατρέα, ο ξανθός
Μενέλαος. Μήτε νεκρόν δεν θ᾽ άφηνε να τον σκεπάσουν με της
γης το χώμα· έξω απ᾽ την πόλη, απόμακρα, το πεταμένο σώμα
του θα σπάραζαν
260 τα όρνια, τα σκυλιά, κι ούτε καμιά γυναίκα αργίτισσα
θα ᾽ταν εκεί για να τον κλάψει — με τέτοιο έγκλημα
που μέσα του μελέτησε μεγάλο. Όταν εμείς στη μακρινή την
Τροία παλεύαμε με τους πολλούς αγώνες του πολέμου, ήσυχος
κι ανενόχλητος αυτός, χωμένος στο ιππόβοτο Άργος, ξελόγιαζε
με τα πολλά του λόγια τη νόμιμη γυναίκα του Αγαμέμνονα.
265 Εκείνη στην αρχή δεν συναινούσε στο ατιμωτικό του έργο,
η θεία Κλυταιμνήστρα, γιατί είχε ακόμη αγαθό το φρόνημά της.
Ήταν στο πλάι της και κάποιος αοιδός, που, ξεκινώντας ο
Ατρείδης για την Τροία, πολλές φορές παράγγειλε να ᾽χει τον
νου του και τη γυναίκα του να συγκρατεί. Αλλ᾽ όταν μοίρα του
θεού την έδεσε άσχημα, ώσπου να τη δαμάσει,
270 τότε κι ο Αίγισθος ρίχνει τον αοιδό σε κάποιο ερημονήσι,
τον άφησε βορά και λεία των πουλιών, και θέλοντας αυτός την
πήγε εκείνη με τη θέλησή της σπίτι του. Στο μεταξύ έκαιγε
στους θεούς, πάνω στους ιερούς βωμούς, μεριά πολλά,
κρέμασε και πολλά αναθήματα, χρυσαφικά και υφάσματα,
275 για το μεγάλο του έργο, αυτό που ανέλπιστα έφερε σε
πέρας. Εμείς μαζί αρμενίζαμε, από την Τροία γυρίζοντας,
ο γιος του Ατρέα Μενέλαος κι εγώ, δεμένοι με αμοιβαία αγάπη.
Αλλ᾽ όταν πια κοντέψαμε στο Σούνιο, στον ιερό κάβο των
Αθηνών, τότε αναπάντεχα ο Φοίβος τον κυβερνήτη σκότωσε
του Μενελάου,
280 ο Απόλλωνας, ρίχνοντας ανεπαίσθητα τα βέλη του, ενώ
κρατούσε εκείνος στα χέρια το πηδάλιο, κι έτρεχε ακόμη το
καράβι — Φρόντις το όνομά του, γιος του Ονήτορα, που άλλος
κανείς στον κόσμο δεν ήξερε καλύτερά του πώς να κυβερνά το
πλοίο, όταν ξεσπούσε μανιασμένη η θύελλα. Έτσι,
αναγκάστηκε ο Μενέλαος να σταματήσει εκεί,
285 μόλο που βιάζονταν τον δρόμο του να συνεχίσει· έπρεπε να
τον θάψει, να του προσφέρει του συντρόφου του νεκρώσιμες
τιμές. Αλλά κι αφού κατόπι ανοίχτηκε στο πέλαγο, που έχει το
χρώμα του κρασιού, και βρέθηκε, πλέοντας γοργά με βαθουλά
καράβια, στο απόκρημνο όρος του Μαλέα, ο Δίας τότε, που
βροντοφωνεί, αποφασίζει το ταξίδι του πικρό· έριξε πάνω του
290 ανέμους που σφυρίζουν, σήκωσε φουσκωμένα κύματα,
πελώρια σαν βουνά. Έτσι, τους έκοψε στα δυο, ρίχνοντας τα
μισά καράβια στις ακτές της Κρήτης, όπου και κατοικούν οι
Κύδωνες, στις όχθες του Ιαρδάνου. Είναι ένας βράχος λείος,
που στέκει κατακόρυφος στη θάλασσα, στα πέρατα της
Γόρτυνας, στο θολωμένο πέλαγο·
295 εκεί στον κάβο αριστερά χτυπά ο νοτιάς κύμα μεγάλο,
στα μέρη της Φαιστού· αλλά, μικρός ο βράχος, αντιστέκεται
στο μέγα κύμα. Εκεί όταν έφτασαν, μόλις που γλίτωσε το
πλήρωμα τον όλεθρο· τα πλοία όμως έγιναν συντρίμμια πάνω
στα βράχια από τα κύματα. Τ᾽ άλλα τους πέντε, καράβια με την
πλώρη μελανή,
300 τα συμπαρέσυραν ο άνεμος και το νερό στην Αίγυπτο.
Όσο λοιπόν συνάθροιζε ο Μενέλαος μαλάματα πολλά και
πλούτη, με το καράβι του περιπλανώμενος σ᾽ αλλόγλωσσους
ανθρώπους, τόσον καιρό κι ο Αίγισθος παρανομίες έστηνε
επιτόπου.Επτά χρόνια ολόκληρα έμεινε στις πολύχρυσες
Μυκήνες βασιλιάς,
305 μετά τον φόνο του Αγαμέμνονα, με τον λαό υποτακτικό
του. Αλλά πάνω στον όγδοο χρόνο τον βρήκε το κακό· ο θείος
Ορέστης επιστρέφει απ᾽ την Αθήνα και κατέσφαξε τον
πατροκτόνο, δολοπλόκο Αίγισθο, φονιά του τιμημένου του
πατέρα. Μετά τον φόνο, στους Αργείους παραθέτει το
επικήδειο δείπνο
310 της μισητής του μάνας, του θρασύδειλου εραστή της·
και πάνω εκεί, την ίδια μέρα, γύρισε κι ο Μενέλαος, γενναία
φωνή, με θησαυρίσματα πολλά, όσα μπορούσαν να σηκώσουν
τα καράβια του. Αλλά κι εσύ, καλέ μου φίλε, μην τριγυρίζεις
για πολύ μακριά απ᾽ το σπίτι σου, έκθετα αφήνοντας του
παλατιού τα πλούτη
315 σε υπερφίαλους άντρες, μήπως τα φάνε και τα
σπαταλήσουν όλα, αφού τα μοιραστούνε μεταξύ τους, οπότε
θα φανεί μάταιος ο δικός σου δρόμος. Ωστόσο, κι εγώ σε
συμβουλεύω, λέω να πας στου Μενελάου· γιατί ήλθε εκείνος
τελευταίος απ᾽ αλλού, απόμακρους λαούς, απ᾽ όπου κανείς δεν
θα ᾽χε ελπίδα να γυρίσει,
320 αν πρώτα μάλιστα τον είχαν παρασύρει οι θύελλες
στο μέγα πέλαγος, τέτοιο που μήτε τα πουλιά δεν θα
μπορούσαν μέσα στον ίδιο χρόνο να περάσουν, γιατί είναι
απέραντο και φοβερό. Λοιπόν, κίνησε τώρα με συντρόφους και
καράβι· αν όμως θες να πας πεζός, υπάρχει εδώ κι άμαξα κι
άλογα,
325 υπάρχουν κι οι δικοί μου γιοι, να γίνουν προπομποί σου
στη θεία Λακεδαίμονα, όπου και μένει ο ξανθός Μενέλαος.
Εκεί τον ικετεύεις μόνος σου να σου μιλήσει την αλήθεια·
ψέματα δεν θα πει, είναι πολύ στοχαστικός.»
Έτσι μιλώντας, έδυσε ο ήλιος κι έπεσε το σκοτάδι·
330 τότε τον λόγο πήρε μεταξύ τους, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά: «Γέροντα, τα λεγόμενά σου όλα καλά και στη σειρά!
Αλλά προτείνω οι γλώσσες τώρα να κοπούν, να συγκεράσετε
κρασί, πρώτα να κάνουμε σπονδή στον Ποσειδώνα και στους
άλλους αθανάτους, μετά σκεφτόμαστε τον ύπνο, έφτασε λέω
η ώρα του·
335 κι όπως το φως βυθίστηκε στα σκότη, δεν μας ταιριάζει
πια να μείνουμε άλλο στο τραπέζι των θεών, πρέπει να πάμε
σπίτια μας.» Αυτά τους είπε η θυγατέρα του Διός, κι εκείνοι
υπάκουσαν τον λόγο της: κήρυκες έφεραν νερό και το ᾽χυναν
πάνω στα χέρια τους· έφηβοι με πιοτό ξεχείλισαν κρατήρες·
τις κούπες σ᾽ όλους μοίρασαν,
340 να κάνουν τη σπονδή. Έβαλαν άλλοι στη φωτιά τις
γλώσσες, κι έπειτα αυτοί στάλαζαν όρθιοι το κρασί. Όταν με
τη σπονδή τους τέλειωσαν, κι ήπιαν όσο το θέλησε η ψυχή
τους, τότε ο Τηλέμαχος θεόμορφος κι η Αθηνά θεά,
οι δυο μαζί, κινούν να παν στο βαθουλό καράβι.
345 Αλλά τους συγκρατούσε ο Νέστορας και τους απέτρεπε
μ᾽ αυτά τα λόγια: «Ας το εμποδίσει ο Δίας κι οι άλλοι αθάνατοι
θεοί, με τη δική μου συγκατάθεση, να κατεβείτε εσείς στο
γρήγορο καράβι· σαν να ᾽μουν κάποιος δίχως ρούχο,
πάμφτωχος, που μήτε βρίσκονται στο σπίτι του φλοκάτες, μήτε
σκεπάσματα καλά, να κοιμηθεί
350 κι αυτός στα μαλακά αλλά και ξένους να κοιμίσει.
Υπάρχουν ευτυχώς πολλές φλοκάτες και καλά σκεπάσματα,
γι᾽ αυτό δεν πρόκειται τέτοιου πατέρα, του Οδυσσέα,
ο ακριβός του γιος σε καραβίσια κουβέρτα να πλαγιάσει· όσο
ακόμη εγώ θα ζω, αλλά κι αφού θα μείνουν κληρονόμοι στο
παλάτι οι γιοι μου,
355 τους ξένους πάντα θα φιλοξενούν, όποιος κι αν φτάσει
σπίτι μου.» Πάλι στον Νέστορα αποκρίθηκε η θεά Αθηνά,
τα μάτια λάμποντας: «Καλέ μου γέροντα, καλός ο λόγος που
είπες· και πρέπει κι ο Τηλέμαχος να τον ακούσει — θα ᾽ταν
αυτό και το καλύτερο. Λοιπόν, μαζί σου τώρα να συμπορευτεί
και στο παλάτι σου
360 να κοιμηθεί· όσο για μένα, κατεβαίνω προς το μελανό
καράβι, θάρρος να δώσω στους συντρόφους και να τους
εξηγήσω τα καθέκαστα. Γιατί είμαι ο μόνος που λογαριάζομαι
πιο γέρος μεταξύ τους· νεότεροί μου οι άλλοι, όσοι ταξίδεψαν
μαζί του από αγάπη, όλοι τους συνομήλικοι με τον γενναίο
Τηλέμαχο.
365 Εκεί λοιπόν, στο μελανό πλεούμενο, λέω να πλαγιάσω
απόψε· με της αυγής όμως το χάραμα, το ᾽χω σκοπό να πάω
στους θαρραλέους Καύκωνες, που κάτι μου χρωστούν —
μήτε καινούργιο χρέος, μήτε λίγο. Αλλά κι εσύ τον νέο
Τηλέμαχο, που βρέθηκε στο αρχοντικό σου, να τον προπέμψεις
μ᾽ ένα αμάξι και τον γιο σου· του δίνεις άλογα,
370 ανάλαφρα στο τρέξιμο, στη δύναμη όμως τα καλύτερα.»
Κι όπως αντήχησε η φωνή της, τα μάτια λάμποντας, η Αθηνά
πέταξε κι έφυγε ψηλά, σάμπως γυπαετός· έκθαμβοι όλοι οι
Αχαιοί, κι ο γέροντας, που αντίκρισε το θαύμα με τα μάτια του,
γέμισε θαυμασμό. Έπιασε τότε του Τηλέμαχου το χέρι, κι έτσι
μιλώντας τον προσφώνησε:
375 «Φίλε ακριβέ μου, φόβο δεν έχω πως θα βγεις μικρός στο
μέλλον και δειλός, αν τώρα, τόσο νέο, θεοί σε συντροφεύουν
στο ταξίδι σου. Όχι, δεν ήταν κάποιος άλλος ο θεός αυτός απ᾽
όσους κατοικούν τον Όλυμπο· μόνο η θυγατέρα του Διός που
κυνηγά τη λεία, η Τριτογένεια, εκείνη που τιμούσε στους
Αργείους τον λαμπρό πατέρα σου.
380 Ω Δέσποινα, σπλαχνίσου μας, δώσε μου δόξα και τιμή,
σ᾽ εμένα, τα παιδιά μου, τη σεμνή γυναίκα μου.
Κι εγώ χρονιάρικη δαμάλα θα σου σφάξω, με κούτελο
φαρδύ κι αδάμαστη, να μην την έχει βάλει ο άνθρωπος ακόμη
στον ζυγό — τέτοια θα σου προσφέρω εγώ, χρυσώνοντας
τα κέρατά της.»
385 Μ᾽ αυτά τα λόγια ευχήθηκε, κι η Αθηνά Παλλάδα τον
επάκουσε. Τότε τον δρόμο πήρε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ
και ηγεμονεύοντας τους γιους και τους γαμπρούς του
προχώρησε στο ωραίο παλάτι. Φτάνοντας έπειτα στο
δοξασμένο ανάκτορο του βασιλιά, κάθησαν όλοι στη σειρά σε
θρόνους και καθίσματα.
390 Και για τους καλεσμένους στον κρατήρα ο γέροντας
συγκέρασε κρασί γλυκόπιοτο, από πιθάρι που η κελάρισσα
το φύλαγε έντεκα χρόνια ολόκληρα, και τώρα το άνοιξε
ξελύνοντας το σφράγισμά του. Τέτοιο κρασί κέρασε στον
κρατήρα ο γέροντας, κι ευχήθηκε πολλά στην Αθηνά με τη
σπονδή του, τη θυγατέρα του Διός που την αιγίδα του κρατεί.
395 Κι όταν οι άλλοι στάλαξαν σπονδή κι ήπιαν όσο το θέλησε
η ψυχή τους, ξεκίνησαν να παν για ύπνο, καθένας σπίτι του.
Εκείνον όμως, τον Τηλέμαχο, παιδί μονάκριβο του θεϊκού
Οδυσσέα, εκεί τον έβαλε να κοιμηθεί ο ιππικός Γερήνιος
Νέστωρ, σε κλίνη τρυπητή, κάτω απ᾽ τη στέγη της πολύβοης
στοάς·
400 πλάι του πλάγιασε ο Πεισίστρατος, ακοντιστής καλός κι
αρχηγικός, μόνος ανύπαντρος απ᾽ τα παιδιά του Νέστορα μες
στο παλάτι. Έγειρε τότε να κοιμηθεί κι αυτός στο βάθος του
αψηλού ανακτόρου, όπου οικοδέσποινα η γυναίκα του του
ετοίμαζε συζυγικό κρεβάτι, μαζί της κάθε νύχτα να πλαγιάζει.
Κι όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό
405 η Αυγή, από την κλίνη του σηκώθηκε ο ιππικός Γερήνιος
Νέστωρ και βγήκε έξω απ᾽ το παλάτι· πήγε και κάθησε σε
πέτρες λαξεμένες, εκεί μπροστά στημένες, στις πόρτες τις
ψηλές, λευκές, λαμποκοπώντας με το λιπαρό τους στίλβωμα.
Πιο πριν σ᾽ αυτές συνήθιζε να κάθεται ο Νηλέας, ζυγίζοντας
τους στοχασμούς του σαν θεός.
410 Αλλ᾽ είχε πια από καιρό παραδοθεί στον θάνατο και
κατεβεί στον Άδη. Τώρα ο Γερήνιος Νέστορας εκεί καθόταν,
των Αχαιών ο στυλοβάτης, με το βασιλικό σκήπτρο στο χέρι.
Στο μεταξύ γύρω του συναθροίστηκαν κι όλοι οι άλλοι γιοι του,
αφήνοντας την υπνοκάμαρή τους· Εχέφρων, Στράτιος,
Περσέας κι Άρητος, ο ισόθεος Θρασυμήδης.
415 Έκτος και τελευταίος έφτασε ο γενναίος Πεισίστρατος,
κι έφεραν να καθήσει πλάι του ο Τηλέμαχος, όμορφος σαν
θεός. Τότε πήρε τον λόγο μεταξύ τους μιλώντας πρώτος
ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ: «Αγαπημένα μου παιδιά, ας γίνει
αμέσως τώρα η επιθυμία μου πράξη· απ᾽ όλους τους θεούς
πρώτα της Αθηνάς ζητώ την επιείκεια,
420 που χθες προσήλθε και μου φανερώθηκε στο θείο, λαμπρό
μας δείπνο. Εμπρός λοιπόν, ένας ας πάει στον κάμπο να φέρει
τη δαμάλα, πρέπει να φτάσει εδώ το γρηγορότερο — μαζί της
κι ο βουκόλος, που ξέρει αυτός πώς να την οδηγήσει. Άλλος ας
τρέξει προς το μελανό καράβι του γενναίου Τηλέμαχου, να
προσκαλέσει τους συντρόφους όλους, αφήνοντας μονάχα δυο.
425 Ο τρίτος να καλέσει τον χρυσικό Λαέρκη, προστάζοντας
να ᾽ρθει για να περιχρυσώσει του βοδιού τα κέρατα.
Οι άλλοι μείνετε μαζί μου εδώ, και πείτε οι δούλες στο
περίλαμπρο παλάτι το γεύμα να ετοιμάσουν, να συγυρίσουν
τα καθίσματα, να φέρουν ξύλα και πεντακάθαρο νερό.»
430 Έτσι τους μίλησε, κι όλοι τους με σπουδή κινήθηκαν. Ήλθε
η δαμάλα από τον κάμπο· ήλθαν απ᾽ το ισόβαρο ταχύ καράβι
οι εταίροι του γενναίου Τηλέμαχου· ήλθε κι ο χρυσικός,
στα χέρια του βαστώντας χάλκινα σύνεργα της τέχνης του,
σφυρί κι αμόνι, πυρολαβίδα καλοκαμωμένη — μ᾽ αυτά τα
σύνεργά του
435 δούλευε το μάλαμα· ήλθε κι Αθηνά να υποδεχτεί την ιερή
θυσία. Οπότε ο ιππικός σεβάσμιος Νέστορας έδωσε το
χρυσάφι, κι ο χρυσικός με τέχνη περιχρύσωνε του δαμαλιού
τα κέρατα, για να το δει η θεά και να χαρεί, ν᾽ αγαλλιάσει.
Κι ενώ απ᾽ τα κέρατα τραβούσαν τη δαμάλα ο Στράτιος κι ο
θείος Εχέφρων,
440 έφτασε ο Άρητος, φέρνοντας απ᾽ την κάμαρη νερό για
νίψιμο σ᾽ ένα ανθοστόλιστο λεβέτι — με τ᾽ άλλο χέρι του
κρατούσε πανέρι με κριθάρια. Ο Θρασυμήδης, καρτερικός της
μάχης, άδραξε κιόλας το πελέκι και πλάι στημένος έτοιμος
ήταν να κόψει τη δαμάλα, ενώ ο Περσέας βαστούσε κούπα για
το χυμένο αίμα.
445 Πρώτος τα χέρια του ένιψε, πασπάλισε κριθάρια κι άρχισε
με θέρμη να προσεύχεται στην Αθηνά ο ιππικός σεβάσμιος
Νέστωρ, καίγοντας στη φωτιά τρίχες απ᾽ της δαμάλας το
κεφάλι. Κι αφού πια τέλειωσαν με τις ευχές και το πασπάλισμα
του κριθαριού, ο ψυχωμένος Θρασυμήδης, γιος του Νέστορα,
σίμωσε κι άλλο και χτυπά· έκοψε ως μέσα του λαιμού
450τα νεύρα το πελέκι και την ορμή του ζώου παρέλυσε.
Κραυγάζοντας ολόλυξαν οι θυγατέρες, ολόλυξαν οι νύφες
και το σεμνό ταίρι του Νέστορα — η Ευρυδίκη, η πιο μεγάλη
κόρη του Κλυμένου. Οι άλλοι τη δαμάλα σήκωσαν πάνω απ᾽ τη
ράχη της μεγάλης γης και την κρατούσαν, ενώ ο Πεισίστρατος,
προστάτης του λαού, τώρα την έσφαζε —
455 έτρεχε μαύρο το αίμα, ώσπου το ζώο ξεψύχησε. Πήραν να
το μοιράζουν τότε σε κομμάτια, έκοψαν όλα τα μεριά, όπως
ορίζει η τάξη, τα σκέπασαν καλά με λίπος, στα δύο τα
δίπλωσαν κι έβαλαν πάνω τους κρέας ωμό. Στις αναμμένες
σχίζες ο σεβάσμιος γέρος τ᾽ άφησε να καούν, σταλάζοντας
κρασί σπινθηροβόλο·
460 παλληκαράκια πλάι του έπιασαν πεντοσούβλια· κι αφού
πια τα μεριά αποκάηκαν και γεύτηκαν τα σπλάχνα, λιάνισαν
τ᾽ άλλα κρέατα, τα πέρασαν στις σούβλες να ψηθούν,
κρατώντας με το χέρι τους τις σουβλερές άκρες των οβελών.
Την ίδια ώρα ωραία η Πολυκάστη έλουζε τον Τηλέμαχο,
465 κόρη πιο νέα του Νέστορα, γιου του Νηλέα.
Κι αφού τον έλουσε κι έχρισε με λάδι το κορμί του,
του φόρεσε γύρω στους ώμους όμορφη χλαμύδα και χιτώνα.
Κι όπως εκείνος βγήκε απ᾽ τον λουτρό και προχωρούσε,
φάνταζε στο παράστημα θεός. Με τέτοιαν όψη κάθησε πλάι
στον Νέστορα, ποιμένα του λαού.
470 Ψημένα πια τα πάνω κρέατα, τώρα τα τράβηξαν απ᾽
τη φωτιά και κάθησαν να φάνε· ενώ πετιόνταν κάθε τόσο
τα αρχοντόπουλα για να κεράσουν σε μαλαματένιες κούπες
το κρασί. Κι όταν εκόρεσαν τον πόθο τους για το φαΐ, για
το πιοτό, ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ τον λόγο αρχίζοντας
τους είπε:
475 «Ελάτε γιοι μου, φέρετε τώρα στον Τηλέμαχο καλότριχα
άλογα που να τα ζέψετε στις άμαξες, ώστε να βρει κι αυτός τον
δρόμο του.» Έτσι τους μίλησε, αυτοί τον άκουσαν, υπάκουσαν
κι έζεψαν στη στιγμή τα γρήγορα άλογα στις άμαξες.
Στην ώρα της η οικονόμος τούς έβαλε μέσα ψωμί, κρασί,
480 προσφάγι — τέτοια που τρων οι διογέννητοι άρχοντες.
Τότε ο Τηλέμαχος ανέβηκε και πήρε θέση στο πανέμορφο
άρμα· πλάι του βρέθηκε ο Πεισίστρατος, ο γιος του Νέστορα,
προστάτης του λαού, που πήδησε στον δίφρο, έσφιξε τα
λουριά στα χέρια του, μαστίγωσε να φύγουν τα άλογα, κι
εκείνα πρόθυμα πετώντας
485 πέρα στον κάμπο, άφηναν τώρα πίσω τους της Πύλου
τον ψηλό καστρόπυργο. Όλη τη μέρα, από τις δυο μεριές
εξαρτημένα τα άλογα, κινούσαν τον ζυγό. Και πήρε πια να
βασιλεύει ο ήλιος, ίσκιωσαν οι μεγάλοι δρόμοι, όταν
πλησίασαν τις Φηρές και τράβηξαν στου Διοκλή το σπίτι,
που ήταν ο γιος του Ορτίλοχου, κι αυτός παιδί του Αλφειού.
490 Εκεί λοιπόν τη νύχτα πέρασαν, φιλοξενούμενοί του.
Κι όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό
η Αυγή, έζεψαν πάλι τα άλογα, στο στολισμένο αμάξι
ανέβηκαν, και πέρασαν αυλόθυρα και την πολύβοη στοά.
Τότε τα μαστιγώνει τα άλογα να τρέξουν, κι αυτά, χωρίς
αντίσταση πετώντας
495 στον σιτοφόρο κάμπο, έφταναν προς το τέρμα —
τόσο γοργά τους πήγαιναν τα γρήγορα άλογα.
Έδυσε ο ήλιος, ίσκιωσαν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι.
Οδύσσεια – δ
Ο ήλιος πρόβαλε, αφήνοντας περίκαλλη την ωκεάνεια λίμνη,
ψηλώνοντας στον χάλκινο ουρανό, να φέρει φως στους
αθανάτους, στους θνητούς της γης, στα κάρπιμα χωράφια.
Τότε κι αυτοί στην Πύλο, καλοχτισμένη, τειχισμένη πόλη του
Νηλέα,
5 φτάνουν, όπου στο περιγιάλι της θαλάσσης θυσία τελούσαν
ταύρους κατάμαυρους του Κοσμοσείστη με χαίτη μελανή.
Ήσαν εννιά οι σειρές, κάθε σειρά κάθονταν πεντακόσοι,
κι εκεί μπροστά στην καθεμιά σφαγμένοι εννέα ταύροι.
Είχαν στο μεταξύ γευτεί τα σπλάχνα, έκαιγαν στον θεό μεριά,
10 όταν αυτοί τράβηξαν ίσα στο λιμάνι, κατέβασαν μαζεύοντας
στο ισόρροπο καράβι τα πανιά, και βγήκαν στη στεριά.
Κι όσο ο Τηλέμαχος από το πλοίο ξεμάκραινε, με προπομπό την
Αθηνά, πρόλαβε και του μίλησε η θεά, τα μάτια λάμποντας, η
Αθηνά: «Τηλέμαχε, καθόλου τώρα δεν σου πρέπει αιδημοσύνη,
15 αφού γι᾽ αυτόν τον λόγο πέρασες το πέλαγος, να μάθεις
την τύχη του πατέρα σου, ποιο χώμα τον εσκέπασε, ποιος
θάνατος τον βρήκε. Εμπρός λοιπόν, τράβα γραμμή στον
Νέστορα, που ξέρει το πώς δαμάζουν τ᾽ άλογα, να δούμε τι
γνώση και τι γνώμη κρύβει μέσα του· ικέτευσέ τον μόνος, να
σου μιλήσει αληθινά —
20 δεν πρόκειται ψέματα να σου πει, είναι πολύ στοχαστικός.»
Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τότε της αποκρίθηκε:
«Μέντορα, πώς να προχωρήσω; πώς να στραφώ να του
μιλήσω; δεν έχω ακόμη καν την πείρα σ᾽ έξυπνα λόγια και
σωστά. Κι αισθάνομαι, είναι ντροπή ο νέος να ρωτά τον
γεροντότερό του.»
25 Του αντιμίλησε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Τηλέμαχε, μόνος σου άλλα θα σκεφτείς με το μυαλό σου,
άλλα ο καλός ο δαίμονας θα σε φωτίσει να τα πεις. Γιατί δεν
το φαντάζομαι πως είσαι γεννημένος, πως μεγάλωσες, δίχως
να το ᾽χουν οι θεοί αποφασίσει.» Μ᾽ αυτά τα λόγια η Αθηνά
Παλλάδα κίνησε πρώτη
30 με βήμα γρήγορο· πίσω της πήγαινε ο Τηλέμαχος, στα ίχνη
του θεού. Έφτασαν στων Πυλίων τη σύναξη, πλησίασαν τους
θρόνους όπου ήταν καθισμένος με τους γιους του ο Νέστορας·
γύρω του οι εταίροι ετοίμαζαν το γεύμα, έψηναν κρέατα, άλλα
τα σούβλιζαν. Μόλις είδαν τους ξένους, έτρεξαν όλοι προς το
μέρος τους,
35 τους έτειναν το χέρι για το καλωσόρισμα, τους
προσκαλούσαν να καθήσουν. Πρώτος ο γιος του Νέστορα
Πεισίστρατος, που βρέθηκε κοντύτερα, τους έσφιξε το χέρι,
και των δυο, τους πήγε στο τραπέζι, τους κάθισε στην
αμμουδιά της θάλασσας πάνω σε μαλακές προβιές, ανάμεσα
στον αδελφό του Θρασυμήδη και στον καλό πατέρα του.
40 Τους πρόσφερε κομμάτι από τα σπλάχνα, τους κέρασε
κρασί με τη μαλαματένια κούπα, και πρώτη δεξιώθηκε τη
θυγατέρα του Διός με την αιγίδα, την Αθηνά Παλλάδα
προσφωνώντας: «Δεήσου τώρα, ξένε, στον μέγα Ποσειδώνα,
αφού σας φέρνει ο δρόμος και βρεθήκατε σε σφάγια ιερά δικά
του.
45 Κι όταν εσύ τελειώσεις την ευχή και τη σπονδή, όπως ορίζει
το έθιμο, δώσε μετά την κούπα και στον άλλο, να σταλάξει
γλυκόπιοτο κρασί. Γιατί, υποθέτω, εύχεται κι αυτός
στους αθανάτους — όλοι οι θνητοί έχουν ανάγκη τους θεούς.
Μόνο που είναι αυτός νεότερός σου, δικός μου μάλλον
συνομήλικος,
50 γι᾽ αυτό προσφέρω σ᾽ εσένα πρώτα το μαλαματένιο
κύπελλο.» Τελειώνοντας, δίνει στο χέρι της την κούπα με
γλυκό κρασί, και χάρηκε η θεά τον φρόνιμο και δίκαιο τρόπο
του, που την προτίμησε προσφέροντας σ᾽ εκείνη πρώτα
το μαλαματένιο κύπελλο. Ύστερα την ευχή της ύψωσε στον
μέγα Ποσειδώνα:
55 «Επάκουσε, ω Ποσειδώνα, κραταιέ της γης· μην αρνηθείς
να γίνουν έργα οι ευχές που σου αναθέτουμε.
Πρώτα στον Νέστορα, στους γιους του Νέστορα, χάρισε δόξα
και τιμή, μετά στους άλλους δώσε πληρωμή χαριτωμένη,
στους Πύλιους όλους, που προσφέρουν τη λαμπρή εκατόμβη.
60 Και δέξου ακόμη, ο Τηλέμαχος κι εγώ γυρίζοντας, να ᾽χει
εκτελέσει ό,τι μας έφερε στα μέρη αυτά, με το ταχύπλοο μαύρο
καράβι.» Τέτοια η ευχή της στον θεό, αλλά κι η ίδια προνοούσε
να ᾽χουν τα πάντα αίσιο τέλος. Έπειτα δίνει στον Τηλέμαχο
δίδυμη κούπα ωραία, κι ύψωσε αυτός με τη σειρά του, ο
ακριβός του Οδυσσέα ο γιος, δική του ευχή.
65 Κι όπως είχαν ψηθεί τα πάνω κρέατα, απ᾽ τη φωτιά
τραβώντας τα τα ᾽κοψαν σε μερίδες, και τρώγοντας
μοιράστηκαν θαυμάσιο γεύμα. Όταν εκόρεσαν τον πόθο τους
για το φαΐ, για το πιοτό, τον λόγο πήρε μεταξύ τους πρώτος
ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ. «Είναι νομίζω η καλύτερη στιγμή
τώρα να τους ρωτήσουμε,
70 που χάρηκαν το φαγητό οι ξένοι, να μάθουμε ποιοι τέλος
πάντων είναι. Ω ξένοι, ποιοι είστε; από πού αρμενίζοντας, εδώ
σας έφερε ο θαλάσσιος δρόμος σας; Εμπόριο ίσως; μήπως την
τύχη κυνηγάτε; όπως οι πειρατές που τριγυρνούν στα πέλαγα,
παίζοντας την ψυχή τους, στον ξένο κόσμο όμως προξενώντας
βλάβη.»
75 Ο φρόνιμος τότε Τηλέμαχος πήρε κουράγιο κι αποκρίθηκε —
η ίδια η θεά Αθηνά μέσα του στάλαξε το θάρρος, για να
ρωτήσει τι απόγινε ο πατέρας του που λείπει τόσα χρόνια,
κι ακόμη να κερδίσει ο νέος κλέος, να μάθει ο κόσμος τ᾽ όνομά
του: «Νέστορα του Νηλέα, δόξα λαμπρή των Αχαιών,
80 αφού ρωτάς να μάθεις την καταγωγή μας, θα την πω.
Ερχόμαστε από την Ιθάκη, στη ρίζα του όρους Νήιο.
Δική μου η υπόθεση, όχι δημόσια, που θα τη φανερώσω:
ψάχνω για τη μεγάλη φήμη του πατέρα μου, ίσως και κάτι
ακούσω· του θεϊκού, καρτερικού Οδυσσέα που λένε κάποτε,
85 στον πόλεμο μαζί σου, το κάστρο πάτησε των Τρώων.
Γιατί όλοι οι άλλοι, όσοι πολέμησαν τότε σκληρά τους
Τρώες, έχουμε μάθει πού ο καθένας χάθηκε, τον όλεθρό του·
μόνο εκείνου τον χαμό ο γιος του Κρόνου τον κρατεί κρυφό κι
αγνώριστο· κανείς δεν έχει να μας πει ακριβώς πώς
αφανίστηκε· αν στη στεριά τον δάμασαν
90 άνδρες εχθροί· ή αν τον έπνιξαν τα κύματα της
Αμφιτρίτης καταμεσής στο πέλαγος. Γι᾽ αυτό κι εγώ
προσπέφτω τώρα εδώ στα γόνατά σου· μήπως θελήσεις
τον φριχτό χαμό του να μου πεις, ανίσως τον αντίκρισες
με τα δικά σου μάτια, ή αν τον άκουσες να τον διηγείται
95 κάποιος περιπλανώμενος — ω ναι, η μάνα του πατέρα μου
τον γιο της γέννησε πιο δύστυχο παρά κανέναν άλλο. Γι᾽ αυτό
μη λυπηθείς και, συμπονώντας με, τα λόγια σου γλυκάνεις·
μίλησε ελεύθερα, πες μου να μάθω όσα τα ίδια σου τα μάτια
αντίκρισαν. Σε ικετεύω· αν κάποτε ο πατέρας μου, ο τιμημένος
Οδυσσέας, κάτι σπουδαίο κατόρθωσε με λόγο ή έργο, εκεί
100 στης Τροίας τη χώρα, όπου εσείς οι Αχαιοί ζήσατε τόσα
πάθη, αυτά θυμήσου τώρα και πες μου την αλήθεια.»
Τότε του ανταποκρίθηκε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ:
«Ω φίλε, αφού τη συμφορά μού θύμισες, ό,τι υποφέραμε
στη χώρα εκείνη εμείς οι αλύγιστοι βλαστοί των Αχαιών·
105 αλλά και τ᾽ άλλα πάθη πάνω στα καράβια, μες στην ομίχλη
του πελάγου, όταν, τη λεία γυρεύοντας, πηγαίναμε όπου ο
Αχιλλέας μάς έσερνε· κι ακόμη τους σκληρούς αγώνες μας
μπροστά στο μέγα κάστρο του βασιλιά Πριάμου, όπου κι οι πιο
γενναίοι έπεσαν νεκροί — εκεί φιλόνικος ο Αίας κείται, ο
Αχιλλέας εκεί,
110 ο Πάτροκλος εκεί, φίλος θεόμορφος και σύμβουλος,
εκεί κι ο ακριβός μου γιος, τίμιο παλληκάρι, ο Αντίλοχος,
ασυναγώνιστος στο τρέξιμο, σπουδαίος μαχητής. Τόσα και
άλλα τόσα πάθη που μας βρήκαν, ποιος θα μπορούσε αλήθεια
συνηθισμένος άνθρωπος θνητός ένα προς ένα να ιστορήσει;
115 Μήτε κι αν έμενες εδώ πέντε ή κι έξι χρόνους,
κι όλο ρωτούσες το κακό που υπέμειναν οι θεϊκοί Αχαιοί,
δεν θα το άντεχες και πάλι· πιο πριν, βαρύς και κορεσμένος
θα γυρνούσες πίσω στην πατρίδα. Γιατί, εννέα χρόνια
ολόκληρα μηχανευόμαστε τη συμφορά τους, με δόλους και με
δόλους, ώσπου ο Κρονίδης μετά βίας δέχτηκε το τέλος.
120 Εκεί λοιπόν, στην πανουργία του μυαλού άλλος κανείς
δεν μπόρεσε να παραβγεί μαζί του, αφού ο θείος Οδυσσέας
κατά πολύ τους νίκησε όλους με δόλους που δεν τους βάζει
ανθρώπου νους. Για τον πατέρα σου μιλώ, αν πράγματι είσαι
δικός του γιος. Ώρα σε βλέπω τώρα, και μένω εκστατικός·
μοιάζουν πολύ τα λόγια σας· και ποιος θα το ᾽λεγε
125 πως ένα τόσο νέο παλληκάρι θα μπορούσε τα πρέποντα
και τα σωστά να ομολογεί. Εκεί λοιπόν, τόσον καιρό, ο θείος
Οδυσσέας κι εγώ ποτέ δεν βγήκαμε αντιμέτωποι, ούτε στην
ανοιχτή συνέλευση ούτε και στα κλειστά συμβούλια· πάντα στη
σκέψη ομόθυμοι και στη στοχαστική μας συμβουλή, οι δυο μαζί
εξηγούσαμε πώς θα πετύχουν το καλύτερο οι Αργείοι.
130 Αλλ᾽ όταν κάποτε πατήσαμε το απάτητο φρούριο του
Πριάμου, όταν βρεθήκαμε στα πλοία (ένας θεός μάς σκόρπισε),
ο Δίας διαλογίστηκε στον νου του νόστο βαρύ για τους
Αργείους. Γιατί αποδείχτηκε ότι δεν ήσαν όλοι μήτε νοήμονες
μήτε και δίκαιοι· γι᾽ αυτό τους βρήκε τους πολλούς άθλιο
τέλος, απ᾽ την ολέθρια οργή της θυγατέρας κραταιού πατέρα,
135 θεάς γλαυκόματης, που σήκωσε διχόνοια στους Ατρείδες.
Όταν οι δυο τους σε συνέλευση όλους τους Αχαιούς
συγκάλεσαν, απρογραμμάτιστα όμως, δίχως τάξη, την ώρα
που έγερνε στη δύση ο ήλιος· κι οι Αχαιοί προσήλθαν
ζαλισμένοι, με το κεφάλι τους βαρύ απ᾽ το κρασί, όπου οι
Ατρείδες πήραν
140 να εξηγούν τον λόγο που το πλήθος συναθροίστηκε.
Κι ενώ ο Μενέλαος, φωνάζοντας, όλους τούς εξωθούσε
πως πρέπει τώρα να σκεφτούν οι Αχαιοί τον γυρισμό τους,
αμέσως ν᾽ ανοιχτούν στης θάλασσας τα πλάτη, στον
Αγαμέμνονα δεν άρεσε καθόλου η γνώμη αυτή· ήθελε
να κρατήσει τον στρατό, να θυσιάσουν ιερή εκατόμβη,
145 να μαλακώσουν τον σκληρό χόλο της Αθηνάς· μωρός,
που δεν στοχάστηκε πως η θεά δεν έμελλε να τον ακούσει —
όχι, δεν μεταστρέφεται εύκολα των αθανάτων η βουλή.
Όρθιοι λοιπόν εκείνοι κι αντιμέτωποι, αντάλλαξαν
λόγια βαριά, ώσπου πετάχτηκαν κι οι Αχαιοί οπλισμένοι
150 μ᾽ αλαλητόν ανήκουστο — η γνώμη τους τότε διχάστηκε.
Τη νύχτα εκείνη την περάσαμε στριφογυρίζοντας στον νου μας
άσχημες σκέψεις ο ένας για τον άλλον — ο Δίας μελετούσε
ολέθριο κακό. Μόλις λοιπόν ξημέρωσε, εμείς οι άλλοι σύραμε
αμέσως τα καράβια στο θείο νερό της θάλασσας, βάζοντας
μέσα θησαυρούς και τις βαθύζωνες γυναίκες.
155 Όμως οι υπόλοιποι μισοί μείναν εκεί προσηλωμένοι
στον Ατρείδη, τον στρατηλάτη Αγαμέμνονα.
Μόνο οι μισοί πηδήσαμε στα πλοία κι ανοιχτήκαμε, που
αρμένιζαν καλά και γρήγορα, γιατί ο θεός έστρωνε ακύμαντο
το άπατο πέλαγος. Και μόλις προσαράξαμε στην Τένεδο, θυσίες
στους θεούς προσφέραμε,
160 ποθώντας ο καθένας να γυρίσει σπίτι του. Ο Δίας όμως
άσπλαχνος δεν είχε ακόμη αποφασίσει για τον νόστο μας·
άναψε τώρα δεύτερη φιλονικία κακή. Κάποιοι, τη γνώμη
αλλάζοντας, μπήκαν στα αμφίκυρτά τους πλοία και πήραν να
γυρίζουν πίσω· τον Οδυσσέα ακολουθώντας, έμπειρον αρχηγό
και πολυμήχανο, θέλοντας να φανούν ευχάριστοι
165 στον Αγαμέμνονα, τον γιο του Ατρέα. Όσο για μένα, με τα
καράβια μου συγκεντρωμένα, όσα που είχα εξαρχής, κίνησα κι
έφευγα, γιατί το γνώριζα πως ένας δαίμονας κακός κακό μάς
μελετούσε. Έφευγε αψίκορος και του Τυδέα ο γιος με τους
συντρόφους του, που τους ξεσήκωσε. Κάπως αργότερα μας
ακολούθησε κινώντας ο ξανθός Μενέλαος, που μας απάντησε
170 στη Λέσβο, την ώρα που μας παίδευε το μακρινό ταξίδι: ή
πάνω από τη Χίο να πλεύσουμε, γεμάτη βράχια, προς το νησί
Ψυρία, ώστε να το ᾽χουμε μετά στ᾽ αριστερά μας· ή κάτω απ᾽
τη Χίο να παραπλεύσουμε, πλάι στον Μίμαντα που οι άνεμοι
τον δέρνουν. Κι όπως παρακαλούσαμε σημάδι να μας δείξει ο
θεός, εκείνος το φανέρωσε· μας οδηγούσε να σχίσουμε
175 το πέλαγο στη μέση, βάζοντας πλώρη προς την Εύβοια, για
ν᾽ αποφύγουμε χειρότερο κακό. Κι όπως σηκώθηκε φυσώντας
πρίμο αγέρι κι έτρεχαν τα καράβια γρήγορα τον δρόμο της
ψαρίσιας θάλασσας, μέσα στη νύχτα αράξαμε στη Γεραιστό·
όπου και κάψαμε πολλά μεριά ταυρίσια στον Ποσειδώνα, που
περάσαμε μετρώντας το μεγάλο πέλαγος.
180 Ήτανε πια η τετάρτη ημέρα, όταν οι εταίροι του ιππόδαμου
Τυδείδη, του Διομήδη, στο Άργος έδεσαν τα ισόβαρά τους
πλοία. Όσο για μένα, αρμένιζα γραμμή στην Πύλο, κι ο ούριος
άνεμος δεν έπεσε στιγμή, αφότου ένας θεός τον έστειλε πίσω
μας να φυσά. Αλλά, καλό παιδί μου, γύρισα τελικώς
απληροφόρητος, δεν ξέρω
185 τίποτε για κείνους, πόσοι Αχαιοί έχουν σωθεί, πόσοι στο
μεταξύ αφανίστηκαν. Ωστόσο όσα μαθαίνω, καθισμένος στο
παλάτι, αυτά, όπως το θέλει και το δίκιο, τα δικαιούσαι να τα
μάθεις — δεν πρόκειται να τ᾽ αποκρύψω. Λένε λοιπόν πως
έχουν επιστρέψει οι δορυφόροι Μυρμιδόνες, που τους οδήγησε
λαμπρός του γενναιόψυχου Αχιλλέα ο γιος·
190 πως έφτασε καλά κι ο Φιλοκτήτης, ένδοξος γιος του Ποία
αυτός· πως όλους τους συντρόφους του σώους τους έφερε ο
Ιδομενέας στην Κρήτη, όσοι του γλίτωσαν από τον πόλεμο —
η θάλασσα βαθιά κανένα δεν του πήρε. Για τον Ατρείδη
ακούσατε κι εσείς, ας είναι ο τόπος σας μακριά· πώς έφτασε
και πώς ο Αίγισθος μελέτησε τον άθλιο όλεθρό του —
195 αλλά κι εκείνος πλήρωσε το κρίμα του βαρύ.
Ω ναι, είναι καλό ν᾽ αφήνει κάποιος γιο πεθαίνοντας·
έτσι κι αυτός το αίμα πήρε πίσω από τον δόλιο, πατροκτόνο
Αίγισθο, που του κατέλυσε πατέρα φημισμένο.
Αλλά κι εσύ, καλέ μου φίλε (σε βλέπω ωραίο και δυνατό),
200 δείξε την αντρική σου αλκή, να σε δοξάσουνε κι εσένα οι
μέλλουσες γενιές.» Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τώρα στον Νέστορα
αποκρίθηκε: «Ω Νέστορα, γιε του Νηλέα, δόξα λαμπρή των
Αχαιών, εκείνος πολύ καλά εκδικήθηκε, γι᾽ αυτό θα διαλαλούν
οι Αχαιοί παντού το κλέος του, και θα το τραγουδούν οι
άνθρωποι στο μέλλον.
205 Μακάρι και σ᾽ εμένα τόση δύναμη να ᾽διναν οι θεοί, που να
μπορούσα να τους τιμωρήσω τους μνηστήρες για τη βαριά
παρανομία τους — αυτούς που μηχανεύονται εναντίον μου
ακόλαστα έργα, υβριστικά. Αλλά οι θεοί δεν όρισαν μια τέτοια
τύχη και σ᾽ εμένα — μήτε σ᾽ εμένα μήτε στον πατέρα μου. Και
πρέπει τώρα να υποφέρω το κακό υπομένοντας.»
210 Αμέσως ο ιππικός Γερήνιος Νέστορας απάντησε:
«Καλέ μου φίλε, αφού τα αναλογίστηκες μόνος αυτά
και τα προφέρεις· λένε λοιπόν πως εξαιτίας της μάνας σου
κάθονται οι πολλοί μνηστήρες στο παλάτι, δίχως την άδειά
σου, και το κακό σου μηχανεύονται. Αλήθεια πες μου·
υποτάσσεσαι γιατί το θέλεις; ή ο λαός της χώρας σου
215 σ᾽ εχθρεύεται, ακολουθώντας ίσως και τη φωνή κάποιου
θεού; Κι όμως ποιος ξέρει, μπορεί να φτάσει εκείνος κάποια
μέρα, εκδικητής της βίας, μόνος του ή και να τον συντρέξουν
κι όλοι οι άλλοι Αχαιοί. Γιατί είμαι βέβαιος, αν ήθελε η
γλαυκόματη Αθηνά κι εσένα να σου δείξει τόση αγάπη, όση
φροντίδα φιλική έδειχνε τότε εκεί, στη μακρινή χώρα των
220 Τρώων, για τον αξέχαστο Οδυσσέα, όταν εμείς οι Αχαιοί
τραβούσαμε τα πάνδεινα — ομολογώ, ποτέ δεν είδα στη ζωή
μου θεούς να δείχνουν τόση αγάπη αναφανδόν, όπως
αναφανδόν του παραστάθηκε η Αθηνά Παλλάδα εκείνου. Αν
ήθελε λοιπόν κι εσένα ν᾽ αγαπήσει τόσο, αν μέσα της είχε την
έγνοια σου, ε τότε αυτοί, όλοι τους και χωριστά ο καθένας,
225 τον γάμο θα ξεχνούσαν μια για πάντα.» Αλλά στον
Νέστορα αντιμίλησε με τη δική του φρόνηση ο Τηλέμαχος: «Δεν
το πιστεύω, γέροντα, αληθινά να βγουν τα λόγια σου· μεγάλον
λόγο πρόφερες, κι έχει θολώσει ο νους μου· όχι, δεν έχω
ελπίδα πως κάτι τέτοιο θα συμβεί σ᾽ εμένα, έστω κι αν το
θελήσουν οι θεοί.» Σ᾽ εκείνον όμως η θεά Αθηνά, τα μάτια
230 λάμποντας, γύρισε κι είπε: «Τηλέμαχε, τι λόγος τώρα
ξέφυγε απ᾽ το στόμα σου! Εύκολα ο θεός, αν το θελήσει, σώζει
τον άνθρωπο, κι από μακριά. Εγώ θα προτιμούσα, μετά από
βάσανα πολλά, να φτάσω κάποτε στο σπίτι μου για να χαρώ
τον γυρισμό, παρά γυρίζοντας εφέστιος να αφανιστώ καθώς
ο Αγαμέμνων,
235 που δόλια τον αφάνισαν ο Αίγισθος κι η νόμιμη γυναίκα
του. Μόνο που τον κοινό θάνατο των θνητών, αυτόν δεν τον
μπορούν μήτε οι θεοί, ακόμη και σ᾽ εκείνον που αγαπούν, για
πάντα ν᾽ αποτρέψουν, όταν η ώρα φτάνει να γκρεμίσει
κάποιον η ολέθρια μοίρα με το ανελέητο τέλος του θανάτου.»
Ο φρόνιμος Τηλέμαχος τότε της αποκρίθηκε:
240 «Μέντορα, πια δεν ωφελεί μ᾽ αυτά να συνεχίσουμε, κι ας
μας βαραίνει τόσος πόνος· θα μείνει εκείνου ο νόστος μια
ψευδαίσθηση, αφού οι αθάνατοι αποφάσισαν τον θάνατό του,
μαύρο το ριζικό του. Γι᾽ αυτό θέλω ν᾽ αλλάξω τώρα λόγο, άλλο
να μάθω από τον Νέστορα ρωτώντας, που και στη γνώση και
στη δίκαιη κρίση του υπερέχει —
245 λένε πως τρεις ολόκληρες γενιές στην Πύλο βασιλεύει,
έτσι φαντάζει και σ᾽ εμένα που τον βλέπω αθάνατος.
Ω Νέστορα, γιε του Νηλέα, μίλα και πες μου την αλήθεια·
πώς πέθανε ο γιος του Ατρέα, ο Αγαμέμνων με την τόση ισχύ;
πού να ᾽ταν ο Μενέλαος; ποιον όλεθρο μελέτησε
250 ο δολοπλόκος Αίγισθος, που σκότωσε κατά πολύ ανώτερόν
του; μήπως εκείνος έλειπε, μήπως δεν βρέθηκε στων Αχαιών
το Άργος; αλλού παράδερνε περιπλανώμενος σε ξένες χώρες;
οπότε αυτός ξεθάρρεψε κι έκανε φόνο;» Στον νέο τότε
απάντησε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ: «Παιδί μου, εγώ θα σου
μιλήσω, ομολογώντας όλη την αλήθεια.
255 Καλά το υπέθεσες και μόνος σου τι θα συνέβαινε,
αν ζωντανό τον Αίγισθο μες στο παλάτι τον πετύχαινε,
από την Τροία γυρίζοντας, ο γιος του Ατρέα, ο ξανθός
Μενέλαος. Μήτε νεκρόν δεν θ᾽ άφηνε να τον σκεπάσουν με της
γης το χώμα· έξω απ᾽ την πόλη, απόμακρα, το πεταμένο σώμα
του θα σπάραζαν
260 τα όρνια, τα σκυλιά, κι ούτε καμιά γυναίκα αργίτισσα
θα ᾽ταν εκεί για να τον κλάψει — με τέτοιο έγκλημα
που μέσα του μελέτησε μεγάλο. Όταν εμείς στη μακρινή την
Τροία παλεύαμε με τους πολλούς αγώνες του πολέμου, ήσυχος
κι ανενόχλητος αυτός, χωμένος στο ιππόβοτο Άργος, ξελόγιαζε
με τα πολλά του λόγια τη νόμιμη γυναίκα του Αγαμέμνονα.
265 Εκείνη στην αρχή δεν συναινούσε στο ατιμωτικό του έργο,
η θεία Κλυταιμνήστρα, γιατί είχε ακόμη αγαθό το φρόνημά της.
Ήταν στο πλάι της και κάποιος αοιδός, που, ξεκινώντας ο
Ατρείδης για την Τροία, πολλές φορές παράγγειλε να ᾽χει τον
νου του και τη γυναίκα του να συγκρατεί. Αλλ᾽ όταν μοίρα του
θεού την έδεσε άσχημα, ώσπου να τη δαμάσει,
270 τότε κι ο Αίγισθος ρίχνει τον αοιδό σε κάποιο ερημονήσι,
τον άφησε βορά και λεία των πουλιών, και θέλοντας αυτός την
πήγε εκείνη με τη θέλησή της σπίτι του. Στο μεταξύ έκαιγε
στους θεούς, πάνω στους ιερούς βωμούς, μεριά πολλά,
κρέμασε και πολλά αναθήματα, χρυσαφικά και υφάσματα,
275 για το μεγάλο του έργο, αυτό που ανέλπιστα έφερε σε
πέρας. Εμείς μαζί αρμενίζαμε, από την Τροία γυρίζοντας,
ο γιος του Ατρέα Μενέλαος κι εγώ, δεμένοι με αμοιβαία αγάπη.
Αλλ᾽ όταν πια κοντέψαμε στο Σούνιο, στον ιερό κάβο των
Αθηνών, τότε αναπάντεχα ο Φοίβος τον κυβερνήτη σκότωσε
του Μενελάου,
280 ο Απόλλωνας, ρίχνοντας ανεπαίσθητα τα βέλη του, ενώ
κρατούσε εκείνος στα χέρια το πηδάλιο, κι έτρεχε ακόμη το
καράβι — Φρόντις το όνομά του, γιος του Ονήτορα, που άλλος
κανείς στον κόσμο δεν ήξερε καλύτερά του πώς να κυβερνά το
πλοίο, όταν ξεσπούσε μανιασμένη η θύελλα. Έτσι,
αναγκάστηκε ο Μενέλαος να σταματήσει εκεί,
285 μόλο που βιάζονταν τον δρόμο του να συνεχίσει· έπρεπε να
τον θάψει, να του προσφέρει του συντρόφου του νεκρώσιμες
τιμές. Αλλά κι αφού κατόπι ανοίχτηκε στο πέλαγο, που έχει το
χρώμα του κρασιού, και βρέθηκε, πλέοντας γοργά με βαθουλά
καράβια, στο απόκρημνο όρος του Μαλέα, ο Δίας τότε, που
βροντοφωνεί, αποφασίζει το ταξίδι του πικρό· έριξε πάνω του
290 ανέμους που σφυρίζουν, σήκωσε φουσκωμένα κύματα,
πελώρια σαν βουνά. Έτσι, τους έκοψε στα δυο, ρίχνοντας τα
μισά καράβια στις ακτές της Κρήτης, όπου και κατοικούν οι
Κύδωνες, στις όχθες του Ιαρδάνου. Είναι ένας βράχος λείος,
που στέκει κατακόρυφος στη θάλασσα, στα πέρατα της
Γόρτυνας, στο θολωμένο πέλαγο·
295 εκεί στον κάβο αριστερά χτυπά ο νοτιάς κύμα μεγάλο,
στα μέρη της Φαιστού· αλλά, μικρός ο βράχος, αντιστέκεται
στο μέγα κύμα. Εκεί όταν έφτασαν, μόλις που γλίτωσε το
πλήρωμα τον όλεθρο· τα πλοία όμως έγιναν συντρίμμια πάνω
στα βράχια από τα κύματα. Τ᾽ άλλα τους πέντε, καράβια με την
πλώρη μελανή,
300 τα συμπαρέσυραν ο άνεμος και το νερό στην Αίγυπτο.
Όσο λοιπόν συνάθροιζε ο Μενέλαος μαλάματα πολλά και
πλούτη, με το καράβι του περιπλανώμενος σ᾽ αλλόγλωσσους
ανθρώπους, τόσον καιρό κι ο Αίγισθος παρανομίες έστηνε
επιτόπου.Επτά χρόνια ολόκληρα έμεινε στις πολύχρυσες
Μυκήνες βασιλιάς,
305 μετά τον φόνο του Αγαμέμνονα, με τον λαό υποτακτικό
του. Αλλά πάνω στον όγδοο χρόνο τον βρήκε το κακό· ο θείος
Ορέστης επιστρέφει απ᾽ την Αθήνα και κατέσφαξε τον
πατροκτόνο, δολοπλόκο Αίγισθο, φονιά του τιμημένου του
πατέρα. Μετά τον φόνο, στους Αργείους παραθέτει το
επικήδειο δείπνο
310 της μισητής του μάνας, του θρασύδειλου εραστή της·
και πάνω εκεί, την ίδια μέρα, γύρισε κι ο Μενέλαος, γενναία
φωνή, με θησαυρίσματα πολλά, όσα μπορούσαν να σηκώσουν
τα καράβια του. Αλλά κι εσύ, καλέ μου φίλε, μην τριγυρίζεις
για πολύ μακριά απ᾽ το σπίτι σου, έκθετα αφήνοντας του
παλατιού τα πλούτη
315 σε υπερφίαλους άντρες, μήπως τα φάνε και τα
σπαταλήσουν όλα, αφού τα μοιραστούνε μεταξύ τους, οπότε
θα φανεί μάταιος ο δικός σου δρόμος. Ωστόσο, κι εγώ σε
συμβουλεύω, λέω να πας στου Μενελάου· γιατί ήλθε εκείνος
τελευταίος απ᾽ αλλού, απόμακρους λαούς, απ᾽ όπου κανείς δεν
θα ᾽χε ελπίδα να γυρίσει,
320 αν πρώτα μάλιστα τον είχαν παρασύρει οι θύελλες
στο μέγα πέλαγος, τέτοιο που μήτε τα πουλιά δεν θα
μπορούσαν μέσα στον ίδιο χρόνο να περάσουν, γιατί είναι
απέραντο και φοβερό. Λοιπόν, κίνησε τώρα με συντρόφους και
καράβι· αν όμως θες να πας πεζός, υπάρχει εδώ κι άμαξα κι
άλογα,
325 υπάρχουν κι οι δικοί μου γιοι, να γίνουν προπομποί σου
στη θεία Λακεδαίμονα, όπου και μένει ο ξανθός Μενέλαος.
Εκεί τον ικετεύεις μόνος σου να σου μιλήσει την αλήθεια·
ψέματα δεν θα πει, είναι πολύ στοχαστικός.»
Έτσι μιλώντας, έδυσε ο ήλιος κι έπεσε το σκοτάδι·
330 τότε τον λόγο πήρε μεταξύ τους, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά: «Γέροντα, τα λεγόμενά σου όλα καλά και στη σειρά!
Αλλά προτείνω οι γλώσσες τώρα να κοπούν, να συγκεράσετε
κρασί, πρώτα να κάνουμε σπονδή στον Ποσειδώνα και στους
άλλους αθανάτους, μετά σκεφτόμαστε τον ύπνο, έφτασε λέω
η ώρα του·
335 κι όπως το φως βυθίστηκε στα σκότη, δεν μας ταιριάζει
πια να μείνουμε άλλο στο τραπέζι των θεών, πρέπει να πάμε
σπίτια μας.» Αυτά τους είπε η θυγατέρα του Διός, κι εκείνοι
υπάκουσαν τον λόγο της: κήρυκες έφεραν νερό και το ᾽χυναν
πάνω στα χέρια τους· έφηβοι με πιοτό ξεχείλισαν κρατήρες·
τις κούπες σ᾽ όλους μοίρασαν,
340 να κάνουν τη σπονδή. Έβαλαν άλλοι στη φωτιά τις
γλώσσες, κι έπειτα αυτοί στάλαζαν όρθιοι το κρασί. Όταν με
τη σπονδή τους τέλειωσαν, κι ήπιαν όσο το θέλησε η ψυχή
τους, τότε ο Τηλέμαχος θεόμορφος κι η Αθηνά θεά,
οι δυο μαζί, κινούν να παν στο βαθουλό καράβι.
345 Αλλά τους συγκρατούσε ο Νέστορας και τους απέτρεπε
μ᾽ αυτά τα λόγια: «Ας το εμποδίσει ο Δίας κι οι άλλοι αθάνατοι
θεοί, με τη δική μου συγκατάθεση, να κατεβείτε εσείς στο
γρήγορο καράβι· σαν να ᾽μουν κάποιος δίχως ρούχο,
πάμφτωχος, που μήτε βρίσκονται στο σπίτι του φλοκάτες, μήτε
σκεπάσματα καλά, να κοιμηθεί
350 κι αυτός στα μαλακά αλλά και ξένους να κοιμίσει.
Υπάρχουν ευτυχώς πολλές φλοκάτες και καλά σκεπάσματα,
γι᾽ αυτό δεν πρόκειται τέτοιου πατέρα, του Οδυσσέα,
ο ακριβός του γιος σε καραβίσια κουβέρτα να πλαγιάσει· όσο
ακόμη εγώ θα ζω, αλλά κι αφού θα μείνουν κληρονόμοι στο
παλάτι οι γιοι μου,
355 τους ξένους πάντα θα φιλοξενούν, όποιος κι αν φτάσει
σπίτι μου.» Πάλι στον Νέστορα αποκρίθηκε η θεά Αθηνά,
τα μάτια λάμποντας: «Καλέ μου γέροντα, καλός ο λόγος που
είπες· και πρέπει κι ο Τηλέμαχος να τον ακούσει — θα ᾽ταν
αυτό και το καλύτερο. Λοιπόν, μαζί σου τώρα να συμπορευτεί
και στο παλάτι σου
360 να κοιμηθεί· όσο για μένα, κατεβαίνω προς το μελανό
καράβι, θάρρος να δώσω στους συντρόφους και να τους
εξηγήσω τα καθέκαστα. Γιατί είμαι ο μόνος που λογαριάζομαι
πιο γέρος μεταξύ τους· νεότεροί μου οι άλλοι, όσοι ταξίδεψαν
μαζί του από αγάπη, όλοι τους συνομήλικοι με τον γενναίο
Τηλέμαχο.
365 Εκεί λοιπόν, στο μελανό πλεούμενο, λέω να πλαγιάσω
απόψε· με της αυγής όμως το χάραμα, το ᾽χω σκοπό να πάω
στους θαρραλέους Καύκωνες, που κάτι μου χρωστούν —
μήτε καινούργιο χρέος, μήτε λίγο. Αλλά κι εσύ τον νέο
Τηλέμαχο, που βρέθηκε στο αρχοντικό σου, να τον προπέμψεις
μ᾽ ένα αμάξι και τον γιο σου· του δίνεις άλογα,
370 ανάλαφρα στο τρέξιμο, στη δύναμη όμως τα καλύτερα.»
Κι όπως αντήχησε η φωνή της, τα μάτια λάμποντας, η Αθηνά
πέταξε κι έφυγε ψηλά, σάμπως γυπαετός· έκθαμβοι όλοι οι
Αχαιοί, κι ο γέροντας, που αντίκρισε το θαύμα με τα μάτια του,
γέμισε θαυμασμό. Έπιασε τότε του Τηλέμαχου το χέρι, κι έτσι
μιλώντας τον προσφώνησε:
375 «Φίλε ακριβέ μου, φόβο δεν έχω πως θα βγεις μικρός στο
μέλλον και δειλός, αν τώρα, τόσο νέο, θεοί σε συντροφεύουν
στο ταξίδι σου. Όχι, δεν ήταν κάποιος άλλος ο θεός αυτός απ᾽
όσους κατοικούν τον Όλυμπο· μόνο η θυγατέρα του Διός που
κυνηγά τη λεία, η Τριτογένεια, εκείνη που τιμούσε στους
Αργείους τον λαμπρό πατέρα σου.
380 Ω Δέσποινα, σπλαχνίσου μας, δώσε μου δόξα και τιμή,
σ᾽ εμένα, τα παιδιά μου, τη σεμνή γυναίκα μου.
Κι εγώ χρονιάρικη δαμάλα θα σου σφάξω, με κούτελο
φαρδύ κι αδάμαστη, να μην την έχει βάλει ο άνθρωπος ακόμη
στον ζυγό — τέτοια θα σου προσφέρω εγώ, χρυσώνοντας
τα κέρατά της.»
385 Μ᾽ αυτά τα λόγια ευχήθηκε, κι η Αθηνά Παλλάδα τον
επάκουσε. Τότε τον δρόμο πήρε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ
και ηγεμονεύοντας τους γιους και τους γαμπρούς του
προχώρησε στο ωραίο παλάτι. Φτάνοντας έπειτα στο
δοξασμένο ανάκτορο του βασιλιά, κάθησαν όλοι στη σειρά σε
θρόνους και καθίσματα.
390 Και για τους καλεσμένους στον κρατήρα ο γέροντας
συγκέρασε κρασί γλυκόπιοτο, από πιθάρι που η κελάρισσα
το φύλαγε έντεκα χρόνια ολόκληρα, και τώρα το άνοιξε
ξελύνοντας το σφράγισμά του. Τέτοιο κρασί κέρασε στον
κρατήρα ο γέροντας, κι ευχήθηκε πολλά στην Αθηνά με τη
σπονδή του, τη θυγατέρα του Διός που την αιγίδα του κρατεί.
395 Κι όταν οι άλλοι στάλαξαν σπονδή κι ήπιαν όσο το θέλησε
η ψυχή τους, ξεκίνησαν να παν για ύπνο, καθένας σπίτι του.
Εκείνον όμως, τον Τηλέμαχο, παιδί μονάκριβο του θεϊκού
Οδυσσέα, εκεί τον έβαλε να κοιμηθεί ο ιππικός Γερήνιος
Νέστωρ, σε κλίνη τρυπητή, κάτω απ᾽ τη στέγη της πολύβοης
στοάς·
400 πλάι του πλάγιασε ο Πεισίστρατος, ακοντιστής καλός κι
αρχηγικός, μόνος ανύπαντρος απ᾽ τα παιδιά του Νέστορα μες
στο παλάτι. Έγειρε τότε να κοιμηθεί κι αυτός στο βάθος του
αψηλού ανακτόρου, όπου οικοδέσποινα η γυναίκα του του
ετοίμαζε συζυγικό κρεβάτι, μαζί της κάθε νύχτα να πλαγιάζει.
Κι όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό
405 η Αυγή, από την κλίνη του σηκώθηκε ο ιππικός Γερήνιος
Νέστωρ και βγήκε έξω απ᾽ το παλάτι· πήγε και κάθησε σε
πέτρες λαξεμένες, εκεί μπροστά στημένες, στις πόρτες τις
ψηλές, λευκές, λαμποκοπώντας με το λιπαρό τους στίλβωμα.
Πιο πριν σ᾽ αυτές συνήθιζε να κάθεται ο Νηλέας, ζυγίζοντας
τους στοχασμούς του σαν θεός.
410 Αλλ᾽ είχε πια από καιρό παραδοθεί στον θάνατο και
κατεβεί στον Άδη. Τώρα ο Γερήνιος Νέστορας εκεί καθόταν,
των Αχαιών ο στυλοβάτης, με το βασιλικό σκήπτρο στο χέρι.
Στο μεταξύ γύρω του συναθροίστηκαν κι όλοι οι άλλοι γιοι του,
αφήνοντας την υπνοκάμαρή τους· Εχέφρων, Στράτιος,
Περσέας κι Άρητος, ο ισόθεος Θρασυμήδης.
415 Έκτος και τελευταίος έφτασε ο γενναίος Πεισίστρατος,
κι έφεραν να καθήσει πλάι του ο Τηλέμαχος, όμορφος σαν
θεός. Τότε πήρε τον λόγο μεταξύ τους μιλώντας πρώτος
ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ: «Αγαπημένα μου παιδιά, ας γίνει
αμέσως τώρα η επιθυμία μου πράξη· απ᾽ όλους τους θεούς
πρώτα της Αθηνάς ζητώ την επιείκεια,
420 που χθες προσήλθε και μου φανερώθηκε στο θείο, λαμπρό
μας δείπνο. Εμπρός λοιπόν, ένας ας πάει στον κάμπο να φέρει
τη δαμάλα, πρέπει να φτάσει εδώ το γρηγορότερο — μαζί της
κι ο βουκόλος, που ξέρει αυτός πώς να την οδηγήσει. Άλλος ας
τρέξει προς το μελανό καράβι του γενναίου Τηλέμαχου, να
προσκαλέσει τους συντρόφους όλους, αφήνοντας μονάχα δυο.
425 Ο τρίτος να καλέσει τον χρυσικό Λαέρκη, προστάζοντας
να ᾽ρθει για να περιχρυσώσει του βοδιού τα κέρατα.
Οι άλλοι μείνετε μαζί μου εδώ, και πείτε οι δούλες στο
περίλαμπρο παλάτι το γεύμα να ετοιμάσουν, να συγυρίσουν
τα καθίσματα, να φέρουν ξύλα και πεντακάθαρο νερό.»
430 Έτσι τους μίλησε, κι όλοι τους με σπουδή κινήθηκαν. Ήλθε
η δαμάλα από τον κάμπο· ήλθαν απ᾽ το ισόβαρο ταχύ καράβι
οι εταίροι του γενναίου Τηλέμαχου· ήλθε κι ο χρυσικός,
στα χέρια του βαστώντας χάλκινα σύνεργα της τέχνης του,
σφυρί κι αμόνι, πυρολαβίδα καλοκαμωμένη — μ᾽ αυτά τα
σύνεργά του
435 δούλευε το μάλαμα· ήλθε κι Αθηνά να υποδεχτεί την ιερή
θυσία. Οπότε ο ιππικός σεβάσμιος Νέστορας έδωσε το
χρυσάφι, κι ο χρυσικός με τέχνη περιχρύσωνε του δαμαλιού
τα κέρατα, για να το δει η θεά και να χαρεί, ν᾽ αγαλλιάσει.
Κι ενώ απ᾽ τα κέρατα τραβούσαν τη δαμάλα ο Στράτιος κι ο
θείος Εχέφρων,
440 έφτασε ο Άρητος, φέρνοντας απ᾽ την κάμαρη νερό για
νίψιμο σ᾽ ένα ανθοστόλιστο λεβέτι — με τ᾽ άλλο χέρι του
κρατούσε πανέρι με κριθάρια. Ο Θρασυμήδης, καρτερικός της
μάχης, άδραξε κιόλας το πελέκι και πλάι στημένος έτοιμος
ήταν να κόψει τη δαμάλα, ενώ ο Περσέας βαστούσε κούπα για
το χυμένο αίμα.
445 Πρώτος τα χέρια του ένιψε, πασπάλισε κριθάρια κι άρχισε
με θέρμη να προσεύχεται στην Αθηνά ο ιππικός σεβάσμιος
Νέστωρ, καίγοντας στη φωτιά τρίχες απ᾽ της δαμάλας το
κεφάλι. Κι αφού πια τέλειωσαν με τις ευχές και το πασπάλισμα
του κριθαριού, ο ψυχωμένος Θρασυμήδης, γιος του Νέστορα,
σίμωσε κι άλλο και χτυπά· έκοψε ως μέσα του λαιμού
450τα νεύρα το πελέκι και την ορμή του ζώου παρέλυσε.
Κραυγάζοντας ολόλυξαν οι θυγατέρες, ολόλυξαν οι νύφες
και το σεμνό ταίρι του Νέστορα — η Ευρυδίκη, η πιο μεγάλη
κόρη του Κλυμένου. Οι άλλοι τη δαμάλα σήκωσαν πάνω απ᾽ τη
ράχη της μεγάλης γης και την κρατούσαν, ενώ ο Πεισίστρατος,
προστάτης του λαού, τώρα την έσφαζε —
455 έτρεχε μαύρο το αίμα, ώσπου το ζώο ξεψύχησε. Πήραν να
το μοιράζουν τότε σε κομμάτια, έκοψαν όλα τα μεριά, όπως
ορίζει η τάξη, τα σκέπασαν καλά με λίπος, στα δύο τα
δίπλωσαν κι έβαλαν πάνω τους κρέας ωμό. Στις αναμμένες
σχίζες ο σεβάσμιος γέρος τ᾽ άφησε να καούν, σταλάζοντας
κρασί σπινθηροβόλο·
460 παλληκαράκια πλάι του έπιασαν πεντοσούβλια· κι αφού
πια τα μεριά αποκάηκαν και γεύτηκαν τα σπλάχνα, λιάνισαν
τ᾽ άλλα κρέατα, τα πέρασαν στις σούβλες να ψηθούν,
κρατώντας με το χέρι τους τις σουβλερές άκρες των οβελών.
Την ίδια ώρα ωραία η Πολυκάστη έλουζε τον Τηλέμαχο,
465 κόρη πιο νέα του Νέστορα, γιου του Νηλέα.
Κι αφού τον έλουσε κι έχρισε με λάδι το κορμί του,
του φόρεσε γύρω στους ώμους όμορφη χλαμύδα και χιτώνα.
Κι όπως εκείνος βγήκε απ᾽ τον λουτρό και προχωρούσε,
φάνταζε στο παράστημα θεός. Με τέτοιαν όψη κάθησε πλάι
στον Νέστορα, ποιμένα του λαού.
470 Ψημένα πια τα πάνω κρέατα, τώρα τα τράβηξαν απ᾽
τη φωτιά και κάθησαν να φάνε· ενώ πετιόνταν κάθε τόσο
τα αρχοντόπουλα για να κεράσουν σε μαλαματένιες κούπες
το κρασί. Κι όταν εκόρεσαν τον πόθο τους για το φαΐ, για
το πιοτό, ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ τον λόγο αρχίζοντας
τους είπε:
475 «Ελάτε γιοι μου, φέρετε τώρα στον Τηλέμαχο καλότριχα
άλογα που να τα ζέψετε στις άμαξες, ώστε να βρει κι αυτός τον
δρόμο του.» Έτσι τους μίλησε, αυτοί τον άκουσαν, υπάκουσαν
κι έζεψαν στη στιγμή τα γρήγορα άλογα στις άμαξες.
Στην ώρα της η οικονόμος τούς έβαλε μέσα ψωμί, κρασί,
480 προσφάγι — τέτοια που τρων οι διογέννητοι άρχοντες.
Τότε ο Τηλέμαχος ανέβηκε και πήρε θέση στο πανέμορφο
άρμα· πλάι του βρέθηκε ο Πεισίστρατος, ο γιος του Νέστορα,
προστάτης του λαού, που πήδησε στον δίφρο, έσφιξε τα
λουριά στα χέρια του, μαστίγωσε να φύγουν τα άλογα, κι
εκείνα πρόθυμα πετώντας
485 πέρα στον κάμπο, άφηναν τώρα πίσω τους της Πύλου
τον ψηλό καστρόπυργο. Όλη τη μέρα, από τις δυο μεριές
εξαρτημένα τα άλογα, κινούσαν τον ζυγό. Και πήρε πια να
βασιλεύει ο ήλιος, ίσκιωσαν οι μεγάλοι δρόμοι, όταν
πλησίασαν τις Φηρές και τράβηξαν στου Διοκλή το σπίτι,
που ήταν ο γιος του Ορτίλοχου, κι αυτός παιδί του Αλφειού.
490 Εκεί λοιπόν τη νύχτα πέρασαν, φιλοξενούμενοί του.
Κι όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό
η Αυγή, έζεψαν πάλι τα άλογα, στο στολισμένο αμάξι
ανέβηκαν, και πέρασαν αυλόθυρα και την πολύβοη στοά.
Τότε τα μαστιγώνει τα άλογα να τρέξουν, κι αυτά, χωρίς
αντίσταση πετώντας
495 στον σιτοφόρο κάμπο, έφταναν προς το τέρμα —
τόσο γοργά τους πήγαιναν τα γρήγορα άλογα.
Έδυσε ο ήλιος, ίσκιωσαν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι.
Οδύσσεια – δ