diaforos

Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλθομεν ἠδὲ θάλασσαν,
νῆα μὲν ἂρ πάμπρωτον ἐρύσσαμεν εἰς ἅλα δῖαν,
ἐν δ᾽ ἱστὸν τιθέμεσθα καὶ ἱστία νηῒ μελαίνῃ,
ἐν δὲ τὰ μῆλα λαβόντες ἐβήσαμεν, ἂν δὲ καὶ αὐτοὶ

5 βαίνομεν ἀχνύμενοι, θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέοντες.
ἡμῖν δ᾽ αὖ κατόπισθε νεὸς κυανοπρῴροιο
ἴκμενον οὖρον ἵει πλησίστιον, ἐσθλὸν ἑταῖρον,
Κίρκη ἐϋπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα.
ἡμεῖς δ᾽ ὅπλα ἕκαστα πονησάμενοι κατὰ νῆα


10 ἥμεθα· τὴν δ᾽ ἄνεμός τε κυβερνήτης τ᾽ ἴθυνε.
τῆς δὲ πανημερίης τέταθ᾽ ἱστία ποντοπορούσης·
δύσετό τ᾽ ἠέλιος, σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί.
Ἡ δ᾽ ἐς πείραθ᾽ ἵκανε βαθυρρόου Ὠκεανοῖο.
ἔνθα δὲ Κιμμερίων ἀνδρῶν δῆμός τε πόλις τε,

15 ἠέρι καὶ νεφέλῃ κεκαλυμμένοι· οὐδέ ποτ᾽ αὐτοὺς
Ἠέλιος φαέθων καταδέρκεται ἀκτίνεσσιν,
οὔθ᾽ ὁπότ᾽ ἂν στείχῃσι πρὸς οὐρανὸν ἀστερόεντα,
οὔθ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἂψ ἐπὶ γαῖαν ἀπ᾽ οὐρανόθεν προτράπηται,
ἀλλ᾽ ἐπὶ νὺξ ὀλοὴ τέταται δειλοῖσι βροτοῖσι.


20 νῆα μὲν ἔνθ᾽ ἐλθόντες ἐκέλσαμεν, ἐκ δὲ τὰ μῆλα
εἱλόμεθ᾽· αὐτοὶ δ᾽ αὖτε παρὰ ῥόον Ὠκεανοῖο
ᾔομεν, ὄφρ᾽ ἐς χῶρον ἀφικόμεθ᾽, ὃν φράσε Κίρκη.
Ἔνθ᾽ ἱερήϊα μὲν Περιμήδης Εὐρύλοχός τε
ἔσχον· ἐγὼ δ᾽ ἄορ ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ


25 βόθρον ὄρυξ᾽ ὅσσον τε πυγούσιον ἔνθα καὶ ἔνθα,
ἀμφ᾽ αὐτῷ δὲ χοὴν χεόμην πᾶσιν νεκύεσσι,
πρῶτα μελικρήτῳ, μετέπειτα δὲ ἡδέϊ οἴνῳ,
τὸ τρίτον αὖθ᾽ ὕδατι· ἐπὶ δ᾽ ἄλφιτα λευκὰ πάλυνον.
πολλὰ δὲ γουνούμην νεκύων ἀμενηνὰ κάρηνα,

30 ἐλθὼν εἰς Ἰθάκην στεῖραν βοῦν, ἥ τις ἀρίστη,
ῥέξειν ἐν μεγάροισι πυρήν τ᾽ ἐμπλησέμεν ἐσθλῶν,
Τειρεσίῃ δ᾽ ἀπάνευθεν ὄϊν ἱερευσέμεν οἴῳ
παμμέλαν᾽, ὃς μήλοισι μεταπρέπει ἡμετέροισι.
τοὺς δ᾽ ἐπεὶ εὐχωλῇσι λιτῇσί τε, ἔθνεα νεκρῶν,

35 ἐλλισάμην, τὰ δὲ μῆλα λαβὼν ἀπεδειροτόμησα
ἐς βόθρον, ῥέε δ᾽ αἷμα κελαινεφές· αἱ δ᾽ ἀγέροντο
ψυχαὶ ὑπὲξ Ἐρέβευς νεκύων κατατεθνηώτων.
νύμφαι τ᾽ ἠΐθεοί τε πολύτλητοί τε γέροντες
παρθενικαί τ᾽ ἀταλαὶ νεοπενθέα θυμὸν ἔχουσαι·


40 πολλοὶ δ᾽ οὐτάμενοι χαλκήρεσιν ἐγχείῃσιν,
ἄνδρες ἀρηΐφατοι βεβροτωμένα τεύχε᾽ ἔχοντες·
οἳ πολλοὶ περὶ βόθρον ἐφοίτων ἄλλοθεν ἄλλος
θεσπεσίῃ ἰαχῇ· ἐμὲ δὲ χλωρὸν δέος ᾕρει.
δὴ τότ᾽ ἔπειθ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσα


45 μῆλα, τὰ δὴ κατέκειτ᾽ ἐσφαγμένα νηλέϊ χαλκῷ,
δείραντας κατακῆαι, ἐπεύξασθαι δὲ θεοῖσιν,
ἰφθίμῳ τ᾽ Ἀΐδῃ καὶ ἐπαινῇ Περσεφονείῃ·
αὐτὸς δὲ ξίφος ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ
ἥμην, οὐδ᾽ εἴων νεκύων ἀμενηνὰ κάρηνα


50 αἵματος ἆσσον ἴμεν, πρὶν Τειρεσίαο πυθέσθαι.
Πρώτη δὲ ψυχὴ Ἐλπήνορος ἦλθεν ἑταίρου·
οὐ γάρ πω ἐτέθαπτο ὑπὸ χθονὸς εὐρυοδείης·
σῶμα γὰρ ἐν Κίρκης μεγάρῳ κατελείπομεν ἡμεῖς
ἄκλαυτον καὶ ἄθαπτον, ἐπεὶ πόνος ἄλλος ἔπειγε.

55 τὸν μὲν ἐγὼ δάκρυσα ἰδὼν ἐλέησά τε θυμῷ,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων·
«Ἐλπῆνορ, πῶς ἦλθες ὑπὸ ζόφον ἠερόεντα;
ἔφθης πεζὸς ἰὼν ἢ ἐγὼ σὺν νηῒ μελαίνῃ.»
Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ οἰμώξας ἠμείβετο μύθῳ·


60 «διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
ἆσέ με δαίμονος αἶσα κακὴ καὶ ἀθέσφατος οἶνος·
Κίρκης δ᾽ ἐν μεγάρῳ καταλέγμενος οὐκ ἐνόησα
ἄψορρον καταβῆναι ἰὼν ἐς κλίμακα μακρήν,
ἀλλὰ καταντικρὺ τέγεος πέσον· ἐκ δέ μοι αὐχὴν


65 ἀστραγάλων ἐάγη, ψυχὴ δ᾽ Ἄϊδόσδε κατῆλθε.
νῦν δέ σε τῶν ὄπιθεν γουνάζομαι, οὐ παρεόντων,
πρός τ᾽ ἀλόχου καὶ πατρός, ὅ σ᾽ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα,
Τηλεμάχου θ᾽, ὃν μοῦνον ἐνὶ μεγάροισιν ἔλειπες·
οἶδα γὰρ ὡς ἐνθένδε κιὼν δόμου ἐξ Ἀΐδαο


70 νῆσον ἐς Αἰαίην σχήσεις εὐεργέα νῆα·
ἔνθα σ᾽ ἔπειτα, ἄναξ, κέλομαι μνήσασθαι ἐμεῖο·
μή μ᾽ ἄκλαυτον ἄθαπτον ἰὼν ὄπιθεν καταλείπειν,
νοσφισθείς, μή τοί τι θεῶν μήνιμα γένωμαι,
ἀλλά με κακκῆαι σὺν τεύχεσιν, ἅσσα μοί ἐστι,


75 σῆμά τέ μοι χεῦαι πολιῆς ἐπὶ θινὶ θαλάσσης,
ἀνδρὸς δυστήνοιο, καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι·
ταῦτά τέ μοι τελέσαι πῆξαί τ᾽ ἐπὶ τύμβῳ ἐρετμόν,
τῷ καὶ ζωὸς ἔρεσσον ἐὼν μετ᾽ ἐμοῖς ἑτάροισιν.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·


80 «ταῦτά τοι, ὦ δύστηνε, τελευτήσω τε καὶ ἔρξω.»
Νῶϊ μὲν ὣς ἐπέεσσιν ἀμειβομένω στυγεροῖσιν
ἥμεθ᾽, ἐγὼ μὲν ἄνευθεν ἐφ᾽ αἵματι φάσγανον ἴσχων,
εἴδωλον δ᾽ ἑτέρωθεν ἑταίρου πόλλ᾽ ἀγόρευεν.
Ἦλθε δ᾽ ἐπὶ ψυχὴ μητρὸς κατατεθνηυίης,


85 Αὐτολύκου θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἀντίκλεια,
τὴν ζωὴν κατέλειπον ἰὼν εἰς Ἴλιον ἱρήν.
τὴν μὲν ἐγὼ δάκρυσα ἰδὼν ἐλέησά τε θυμῷ·
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς εἴων προτέρην, πυκινόν περ ἀχεύων,
αἵματος ἆσσον ἴμεν, πρὶν Τειρεσίαο πυθέσθαι.

90Ἦλθε δ᾽ ἐπὶ ψυχὴ Θηβαίου Τειρεσίαο,
χρύσεον σκῆπτρον ἔχων, ἐμὲ δ᾽ ἔγνω καὶ προσέειπε·
«Διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
τίπτ᾽ αὖτ᾽, ὦ δύστηνε, λιπὼν φάος ἠελίοιο
ἤλυθες, ὄφρα ἴδῃ νέκυας καὶ ἀτερπέα χῶρον;


95 ἀλλ᾽ ἀποχάζεο βόθρου, ἄπισχε δὲ φάσγανον ὀξύ,
αἵματος ὄφρα πίω καί τοι νημερτέα εἴπω.»
Ὣς φάτ᾽, ἐγὼ δ᾽ ἀναχασσάμενος ξίφος ἀργυρόηλον
κουλεῷ ἐγκατέπηξ᾽· ὁ δ᾽ ἐπεὶ πίεν αἷμα κελαινόν,
καὶ τότε δή με ἔπεσσι προσηύδα μάντις ἀμύμων·


100 «Νόστον δίζηαι μελιηδέα, φαίδιμ᾽ Ὀδυσσεῦ·
τὸν δέ τοι ἀργαλέον θήσει θεός· οὐ γὰρ ὀΐω
λήσειν ἐννοσίγαιον, ὅ τοι κότον ἔνθετο θυμῷ,
χωόμενος ὅτι οἱ υἱὸν φίλον ἐξαλάωσας.
ἀλλ᾽ ἔτι μέν κε καὶ ὣς κακά περ πάσχοντες ἵκοισθε,


105 αἴ κ᾽ ἐθέλῃς σὸν θυμὸν ἐρυκακέειν καὶ ἑταίρων,
ὁππότε κεν πρῶτον πελάσῃς εὐεργέα νῆα
Θρινακίῃ νήσῳ, προφυγὼν ἰοειδέα πόντον,
βοσκομένας δ᾽ εὕρητε βόας καὶ ἴφια μῆλα
Ἠελίου, ὃς πάντ᾽ ἐφορᾷ καὶ πάντ᾽ ἐπακούει.


110 τὰς εἰ μέν κ᾽ ἀσινέας ἐάᾳς νόστου τε μέδηαι,
καί κεν ἔτ᾽ εἰς Ἰθάκην κακά περ πάσχοντες ἵκοισθε·
εἰ δέ κε σίνηαι, τότε τοι τεκμαίρομ᾽ ὄλεθρον
νηΐ τε καὶ ἑτάροις· αὐτὸς δ᾽ εἴ πέρ κεν ἀλύξῃς,
ὀψὲ κακῶς νεῖαι, ὀλέσας ἄπο πάντας ἑταίρους,


115 νηὸς ἐπ᾽ ἀλλοτρίης· δήεις δ᾽ ἐν πήματα οἴκῳ,
ἄνδρας ὑπερφιάλους, οἵ τοι βίοτον κατέδουσι
μνώμενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες.
ἀλλ᾽ ἦ τοι κείνων γε βίας ἀποτίσεαι ἐλθών·
αὐτὰρ ἐπὴν μνηστῆρας ἐνὶ μεγάροισι τεοῖσι


120 κτείνῃς ἠὲ δόλῳ ἢ ἀμφαδὸν ὀξέϊ χαλκῷ,
ἔρχεσθαι δὴ ἔπειτα, λαβὼν εὐῆρες ἐρετμόν,
εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκηαι οἳ οὐ ἴσασι θάλασσαν
ἀνέρες, οὐδέ θ᾽ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν·
οὐδ᾽ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους,

125 οὐδ᾽ εὐήρε᾽ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.
σῆμα δέ τοι ἐρέω μάλ᾽ ἀριφραδές, οὐδέ σε λήσει·
ὁππότε κεν δή τοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης
φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ,
καὶ τότε δὴ γαίῃ πήξας εὐῆρες ἐρετμόν,

130 ῥέξας ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι,
ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ᾽ ἐπιβήτορα κάπρον,
οἴκαδ᾽ ἀποστείχειν ἔρδειν θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας
ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι,
πᾶσι μάλ᾽ ἑξείης· θάνατος δέ τοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ


135 ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ σε πέφνῃ
γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ
ὄλβιοι ἔσσονται· τὰ δέ τοι νημερτέα εἴρω.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«Τειρεσίη, τὰ μὲν ἄρ που ἐπέκλωσαν θεοὶ αὐτοί.

140 ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον·
μητρὸς τήνδ᾽ ὁρόω ψυχὴν κατατεθνηυίης·
ἡ δ᾽ ἀκέουσ᾽ ἧσται σχεδὸν αἵματος, οὐδ᾽ ἑὸν υἱὸν
ἔτλη ἐσάντα ἰδεῖν οὐδὲ προτιμυθήσασθαι·
εἰπέ, ἄναξ, πῶς κέν με ἀναγνοίη τὸν ἐόντα;»


145 Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπε·
«ῥηΐδιόν τοι ἔπος ἐρέω καὶ ἐνὶ φρεσὶ θήσω·
ὅν τινα μέν κεν ἐᾷς νεκύων κατατεθνηώτων
αἵματος ἄσσον ἴμεν, ὁ δέ τοι νημερτὲς ἐνίψει·
ᾧ δέ κ᾽ ἐπιφθονέοις, ὁ δέ τοι πάλιν εἶσιν ὀπίσσω.»


150 Ὣς φαμένη ψυχὴ μὲν ἔβη δόμον Ἄϊδος εἴσω
Τειρεσίαο ἄνακτος, ἐπεὶ κατὰ θέσφατ᾽ ἔλεξεν·
αὐτὰρ ἐγὼν αὐτοῦ μένον ἔμπεδον, ὄφρ᾽ ἐπὶ μήτηρ
ἤλυθε καὶ πίεν αἷμα κελαινεφές· αὐτίκα δ᾽ ἔγνω,
καί μ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·


155 «Τέκνον ἐμόν, πῶς ἦλθες ὑπὸ ζόφον ἠερόεντα
ζωὸς ἐών; χαλεπὸν δὲ τάδε ζωοῖσιν ὁρᾶσθαι.
μέσσῳ γὰρ μεγάλοι ποταμοὶ καὶ δεινὰ ῥέεθρα,
Ὠκεανὸς μὲν πρῶτα, τὸν οὔ πως ἔστι περῆσαι
πεζὸν ἐόντ᾽, ἢν μή τις ἔχῃ εὐεργέα νῆα.

160 ἦ νῦν δὴ Τροίηθεν ἀλώμενος ἐνθάδ᾽ ἱκάνεις
νηΐ τε καὶ ἑτάροισι πολὺν χρόνον; οὐδέ πω ἦλθες
εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾽ εἶδες ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκα;»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«μῆτερ ἐμή, χρειώ με κατήγαγεν εἰς Ἀΐδαο

165 ψυχῇ χρησόμενον Θηβαίου Τειρεσίαο·
οὐ γάρ πω σχεδὸν ἦλθον Ἀχαιΐδος, οὐδέ πω ἁμῆς
γῆς ἐπέβην, ἀλλ᾽ αἰὲν ἔχων ἀλάλημαι ὀϊζύν,
ἐξ οὗ τὰ πρώτισθ᾽ ἑπόμην Ἀγαμέμνονι δίῳ
Ἴλιον εἰς εὔπωλον, ἵνα Τρώεσσι μαχοίμην.


170 ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον·
τίς νύ σε κὴρ ἐδάμασσε τανηλεγέος θανάτοιο;
ἢ δολιχὴ νοῦσος, ἦ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχομένη κατέπεφνεν;
εἰπὲ δέ μοι πατρός τε καὶ υἱέος, ὃν κατέλειπον,

175 ἢ ἔτι πὰρ κείνοισιν ἐμὸν γέρας, ἦέ τις ἤδη
ἀνδρῶν ἄλλος ἔχει, ἐμὲ δ᾽ οὐκέτι φασὶ νέεσθαι.
εἰπὲ δέ μοι μνηστῆς ἀλόχου βουλήν τε νόον τε,
ἠὲ μένει παρὰ παιδὶ καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσει
ἦ ἤδη μιν ἔγημεν Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.»


180 Ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο πότνια μήτηρ·
«καὶ λίην κείνη γε μένει τετληότι θυμῷ
σοῖσιν ἐνὶ μεγάροισιν· ὀϊζυραὶ δέ οἱ αἰεὶ
φθίνουσιν νύκτες τε καὶ ἤματα δάκρυ χεούσῃ.
σὸν δ᾽ οὔ πώ τις ἔχει καλὸν γέρας, ἀλλὰ ἕκηλος

185 Τηλέμαχος τεμένεα νέμεται καὶ δαῖτας ἐΐσας
δαίνυται, ἃς ἐπέοικε δικασπόλον ἄνδρ᾽ ἀλεγύνειν·
πάντες γὰρ καλέουσι. πατὴρ δὲ σὸς αὐτόθι μίμνει
ἀγρῷ, οὐδὲ πόλινδε κατέρχεται· οὐδέ οἱ εὐναὶ
δέμνια καὶ χλαῖναι καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα,


190 ἀλλ᾽ ὅ γε χεῖμα μὲν εὕδει ὅθι δμῶες ἐνὶ οἴκῳ
ἐν κόνι ἄγχι πυρός, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷται·
αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσι θέρος τεθαλυῖά τ᾽ ὀπώρη,
πάντῃ οἱ κατὰ γουνὸν ἀλῳῆς οἰνοπέδοιο
φύλλων κεκλιμένων χθαμαλαὶ βεβλήαται εὐναί·

195 ἔνθ᾽ ὅ γε κεῖτ᾽ ἀχέων, μέγα δὲ φρεσὶ πένθος ἀέξει
σὸν νόστον ποθέων· χαλεπὸν δ᾽ ἐπὶ γῆρας ἱκάνει.
οὕτω γὰρ καὶ ἐγὼν ὀλόμην καὶ πότμον ἐπέσπον·
οὔτ᾽ ἐμέ γ᾽ ἐν μεγάροισιν ἐΰσκοπος ἰοχέαιρα
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχομένη κατέπεφνεν,

200 οὔτε τις οὖν μοι νοῦσος ἐπήλυθεν, ἥ τε μάλιστα
τηκεδόνι στυγερῇ μελέων ἐξείλετο θυμόν·
ἀλλά με σός τε πόθος σά τε μήδεα, φαίδιμ᾽ Ὀδυσσεῦ,
σή τ᾽ ἀγανοφροσύνη μελιηδέα θυμὸν ἀπηύρα.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ γ᾽ ἔθελον φρεσὶ μερμηρίξας


205 μητρὸς ἐμῆς ψυχὴν ἑλέειν κατατεθνηυίης.
τρὶς μὲν ἐφωρμήθην, ἑλέειν τέ με θυμὸς ἀνώγει,
τρὶς δέ μοι ἐκ χειρῶν σκιῇ εἴκελον ἢ καὶ ὀνείρῳ
ἔπτατ᾽· ἐμοὶ δ᾽ ἄχος ὀξὺ γενέσκετο κηρόθι μᾶλλον,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων·


210 «Μῆτερ ἐμή, τί νύ μ᾽ οὐ μίμνεις ἑλέειν μεμαῶτα,
ὄφρα καὶ εἰν Ἀΐδαο φίλας περὶ χεῖρε βαλόντε
ἀμφοτέρω κρυεροῖο τεταρπώμεσθα γόοιο;
ἦ τί μοι εἴδωλον τόδ᾽ ἀγαυὴ Περσεφόνεια
ὄτρυν᾽, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον ὀδυρόμενος στεναχίζω;»


215 Ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο πότνια μήτηρ·
«ὤ μοι, τέκνον ἐμόν, περὶ πάντων κάμμορε φωτῶν,
οὔ τί σε Περσεφόνεια, Διὸς θυγάτηρ, ἀπαφίσκει,
ἀλλ᾽ αὕτη δίκη ἐστὶ βροτῶν, ὅτε τίς κε θάνῃσιν·
οὐ γὰρ ἔτι σάρκας τε καὶ ὀστέα ἶνες ἔχουσιν,


220 ἀλλὰ τὰ μέν τε πυρὸς κρατερὸν μένος αἰθομένοιο
δαμνᾷ, ἐπεί κε πρῶτα λίπῃ λεύκ᾽ ὀστέα θυμός,
ψυχὴ δ᾽ ἠΰτ᾽ ὄνειρος ἀποπταμένη πεπότηται.
ἀλλὰ φόωσδε τάχιστα λιλαίεο· ταῦτα δὲ πάντα
ἴσθ᾽, ἵνα καὶ μετόπισθε τεῇ εἴπῃσθα γυναικί.»


225 Νῶϊ μὲν ὣς ἐπέεσσιν ἀμειβόμεθ᾽, αἱ δὲ γυναῖκες
ἤλυθον, ὄτρυνεν γὰρ ἀγαυὴ Περσεφόνεια,
ὅσσαι ἀριστήων ἄλοχοι ἔσαν ἠδὲ θύγατρες.
αἱ δ᾽ ἀμφ᾽ αἷμα κελαινὸν ἀολλέες ἠγερέθοντο,
αὐτὰρ ἐγὼ βούλευον ὅπως ἐρέοιμι ἑκάστην.


230 ἥδε δέ μοι κατὰ θυμὸν ἀρίστη φαίνετο βουλή·
σπασσάμενος τανύηκες ἄορ παχέος παρὰ μηροῦ
οὐκ εἴων πιέειν ἅμα πάσας αἷμα κελαινόν.
αἱ δὲ προμνηστῖναι ἐπήϊσαν, ἠδὲ ἑκάστη
ὃν γόνον ἐξαγόρευεν· ἐγὼ δ᾽ ἐρέεινον ἁπάσας.

235 Ἔνθ᾽ ἦ τοι πρώτην Τυρὼ ἴδον εὐπατέρειαν,
ἣ φάτο Σαλμωνῆος ἀμύμονος ἔκγονος εἶναι,
φῆ δὲ Κρηθῆος γυνὴ ἔμμεναι Αἰολίδαο·
ἣ ποταμοῦ ἠράσσατ᾽ Ἐνιπῆος θείοιο,
ὃς πολὺ κάλλιστος ποταμῶν ἐπὶ γαῖαν ἵησι,


240 καί ῥ᾽ ἐπ᾽ Ἐνιπῆος πωλέσκετο καλὰ ῥέεθρα.
τῷ δ᾽ ἄρα εἰσάμενος γαιήοχος ἐννοσίγαιος
ἐν προχοῇς ποταμοῦ παρελέξατο δινήεντος·
πορφύρεον δ᾽ ἄρα κῦμα περιστάθη, οὔρεϊ ἶσον,
κυρτωθέν, κρύψεν δὲ θεὸν θνητήν τε γυναῖκα.


245 λῦσε δὲ παρθενίην ζώνην, κατὰ δ᾽ ὕπνον ἔχευεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐτέλεσσε θεὸς φιλοτήσια ἔργα,
ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«Χαῖρε, γύναι, φιλότητι, περιπλομένου δ᾽ ἐνιαυτοῦ
τέξεις ἀγλαὰ τέκνα, ἐπεὶ οὐκ ἀποφώλιοι εὐναὶ


250 ἀθανάτων· σὺ δὲ τοὺς κομέειν ἀτιταλλέμεναί τε.
νῦν δ᾽ ἔρχευ πρὸς δῶμα, καὶ ἴσχεο μηδ᾽ ὀνομήνῃς·
αὐτὰρ ἐγώ τοί εἰμι Ποσειδάων ἐνοσίχθων.»
Ὣς εἰπὼν ὑπὸ πόντον ἐδύσετο κυμαίνοντα.
ἡ δ᾽ ὑποκυσαμένη Πελίην τέκε καὶ Νηλῆα,


255 τὼ κρατερὼ θεράποντε Διὸς μεγάλοιο γενέσθην
ἀμφοτέρω· Πελίης μὲν ἐν εὐρυχόρῳ Ἰαωλκῷ
ναῖε πολύρρηνος, ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἐν Πύλῳ ἠμαθόεντι.
τοὺς δ᾽ ἑτέρους Κρηθῆϊ τέκεν βασίλεια γυναικῶν.
Αἴσονά τ᾽ ἠδὲ Φέρητ᾽ Ἀμυθάονά θ᾽ ἱππιοχάρμην.


260 Τὴν δὲ μέτ᾽ Ἀντιόπην ἴδον, Ἀσωποῖο θύγατρα,
ἣ δὴ καὶ Διὸς εὔχετ᾽ ἐν ἀγκοίνῃσιν ἰαῦσαι,
καί ῥ᾽ ἔτεκεν δύο παῖδ᾽, Ἀμφίονά τε Ζῆθόν τε,
οἳ πρῶτοι Θήβης ἕδος ἔκτισαν ἑπταπύλοιο
πύργωσάν τ᾽, ἐπεὶ οὐ μὲν ἀπύργωτόν γ᾽ ἐδύναντο

265 ναιέμεν εὐρύχορον Θήβην, κρατερώ περ ἐόντε.
Τὴν δὲ μετ᾽ Ἀλκμήνην ἴδον, Ἀμφιτρύωνος ἄκοιτιν,
ἥ ῥ᾽ Ἡρακλῆα θρασυμέμνονα θυμολέοντα
γείνατ᾽ ἐν ἀγκοίνῃσι Διὸς μεγάλοιο μιγεῖσα·
καὶ Μεγάρην, Κρείοντος ὑπερθύμοιο θύγατρα,

270 τὴν ἔχεν Ἀμφιτρύωνος υἱὸς μένος αἰὲν ἀτειρής.
Μητέρα τ᾽ Οἰδιπόδαο ἴδον, καλὴν Ἐπικάστην,
ἣ μέγα ἔργον ἔρεξεν ἀϊδρείῃσι νόοιο,
γημαμένη ᾧ υἷϊ· ὁ δ᾽ ὃν πατέρ᾽ ἐξεναρίξας
γῆμεν· ἄφαρ δ᾽ ἀνάπυστα θεοὶ θέσαν ἀνθρώποισιν.


275 ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἐν Θήβῃ πολυηράτῳ ἄλγεα πάσχων
Καδμείων ἤνασσε θεῶν ὀλοὰς διὰ βουλάς·
ἡ δ᾽ ἔβη εἰς Ἀΐδαο πυλάρταο κρατεροῖο,
ἁψαμένη βρόχον αἰπὺν ἀφ᾽ ὑψηλοῖο μελάθρου,
ᾧ ἄχεϊ σχομένη· τῷ δ᾽ ἄλγεα κάλλιπ᾽ ὀπίσσω


280 πολλὰ μάλ᾽, ὅσσα τε μητρὸς Ἐρινύες ἐκτελέουσι.
Καὶ Χλῶριν εἶδον περικαλλέα, τήν ποτε Νηλεὺς
γῆμεν ἑὸν διὰ κάλλος, ἐπεὶ πόρε μυρία ἕδνα,
ὁπλοτάτην κούρην Ἀμφίονος Ἰασίδαο,
ὅς ποτ᾽ ἐν Ὀρχομενῷ Μινυείῳ ἶφι ἄνασσεν·


285 ἡ δὲ Πύλου βασίλευε, τέκεν δέ οἱ ἀγλαὰ τέκνα,
Νέστορά τε Χρομίον τε Περικλύμενόν τ᾽ ἀγέρωχον.
τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ ἰφθίμην Πηρὼ τέκε, θαῦμα βροτοῖσι,
τὴν πάντες μνώοντο περικτίται· οὐδέ τι Νηλεὺς
τῷ ἐδίδου ὃς μὴ ἕλικας βόας εὐρυμετώπους


290 ἐκ Φυλάκης ἐλάσειε βίης Ἰφικληείης
ἀργαλέας· τὰς δ᾽ οἶος ὑπέσχετο μάντις ἀμύμων
ἐξελάαν· χαλεπὴ δὲ θεοῦ κατὰ μοῖρα πέδησε,
δεσμοί τ᾽ ἀργαλέοι καὶ βουκόλοι ἀγροιῶται.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μῆνές τε καὶ ἡμέραι ἐξετελεῦντο

295 ἂψ περιτελλομένου ἔτεος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,
καὶ τότε δή μιν λῦσε βίη Ἰφικληείη,
θέσφατα πάντ᾽ εἰπόντα· Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή.
Καὶ Λήδην εἶδον, τὴν Τυνδαρέου παράκοιτιν,
ἥ ῥ᾽ ὑπὸ Τυνδαρέῳ κρατερόφρονε γείνατο παῖδε,


300 Κάστορά θ᾽ ἱππόδαμον καὶ πὺξ ἀγαθὸν Πολυδεύκεα,
τοὺς ἄμφω ζωοὺς κατέχει φυσίζοος αἶα·
οἳ καὶ νέρθεν γῆς τιμὴν πρὸς Ζηνὸς ἔχοντες
ἄλλοτε μὲν ζώουσ᾽ ἑτερήμεροι, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε
τεθνᾶσιν· τιμὴν δὲ λελόγχασιν ἶσα θεοῖσι.

305 Τὴν δὲ μέτ᾽ Ἰφιμέδειαν, Ἀλωῆος παράκοιτιν,
ἔσιδον, ἣ δὴ φάσκε Ποσειδάωνι μιγῆναι,
καί ῥ᾽ ἔτεκεν δύο παῖδε, μινυνθαδίω δὲ γενέσθην,
Ὦτόν τ᾽ ἀντίθεον τηλεκλειτόν τ᾽ Ἐφιάλτην,
οὓς δὴ μηκίστους θρέψε ζείδωρος ἄρουρα

310 καὶ πολὺ καλλίστους μετά γε κλυτὸν Ὠρίωνα·
ἐννέωροι γὰρ τοί γε καὶ ἐννεαπήχεες ἦσαν
εὖρος, ἀτὰρ μῆκός γε γενέσθην ἐννεόργυιοι.
οἵ ῥα καὶ ἀθανάτοισιν ἀπειλήτην ἐν Ὀλύμπῳ
φυλόπιδα στήσειν πολυάϊκος πολέμοιο.

315 Ὄσσαν ἐπ᾽ Οὐλύμπῳ μέμασαν θέμεν, αὐτὰρ ἐπ᾽ Ὄσσῃ
Πήλιον εἰνοσίφυλλον, ἵν᾽ οὐρανὸς ἀμβατὸς εἴη.
καί νύ κεν ἐξετέλεσσαν, εἰ ἥβης μέτρον ἵκοντο·
ἀλλ᾽ ὄλεσεν Διὸς υἱός, ὃν ἠύκομος τέκε Λητώ,
ἀμφοτέρω, πρίν σφωϊν ὑπὸ κροτάφοισιν ἰούλους


320 ἀνθῆσαι πυκάσαι τε γένυς εὐανθέϊ λάχνῃ.
Φαίδρην τε Πρόκριν τε ἴδον καλήν τ᾽ Ἀριάδνην,
κούρην Μίνωος ὀλοόφρονος, ἥν ποτε Θησεὺς
ἐκ Κρήτης ἐς γουνὸν Ἀθηνάων ἱεράων
ἦγε μέν, οὐδ᾽ ἀπόνητο· πάρος δέ μιν Ἄρτεμις ἔκτα


325 Δίῃ ἐν ἀμφιρύτῃ Διονύσου μαρτυρίῃσι.
Μαῖράν τε Κλυμένην τε ἴδον στυγερήν τ᾽ Ἐριφύλην,
ἣ χρυσὸν φίλου ἀνδρὸς ἐδέξατο τιμήεντα.
πάσας δ᾽ οὐκ ἂν ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ὀνομήνω
ὅσσας ἡρώων ἀλόχους ἴδον ἠδὲ θύγατρας·


330 πρὶν γάρ κεν καὶ νὺξ φθῖτ᾽ ἄμβροτος. ἀλλὰ καὶ ὥρη
εὕδειν, ἢ ἐπὶ νῆα θοὴν ἐλθόντ᾽ ἐς ἑταίρους
ἢ αὐτοῦ· πομπὴ δὲ θεοῖς ὑμῖν τε μελήσει.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ,
κηληθμῷ δ᾽ ἔσχοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα.


335 τοῖσιν δ᾽ Ἀρήτη λευκώλενος ἤρχετο μύθων·
«Φαίηκες, πῶς ὔμμιν ἀνὴρ ὅδε φαίνεται εἶναι
εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας;
ξεῖνος δ᾽ αὖτ᾽ ἐμός ἐστιν, ἕκαστος δ᾽ ἔμμορε τιμῆς·
τῷ μὴ ἐπειγόμενοι ἀποπέμπετε, μηδὲ τὰ δῶρα


340 οὕτω χρηΐζοντι κολούετε· πολλὰ γὰρ ὑμῖν
κτήματ᾽ ἐνὶ μεγάροισι θεῶν ἰότητι κέονται.»
Τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε γέρων ἥρως Ἐχένηος,
ὃς δὴ Φαιήκων ἀνδρῶν προγενέστερος ἦεν·
«Ὦ φίλοι, οὐ μὰν ἧμιν ἀπὸ σκοποῦ οὐδ᾽ ἀπὸ δόξης

345 μυθεῖται βασίλεια περίφρων· ἀλλὰ πίθεσθε.
Ἀλκινόου δ᾽ ἐκ τοῦδ᾽ ἔχεται ἔργον τε ἔπος τε.»
Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀλκίνοος ἀπαμείβετο φώνησέν τε·
«τοῦτο μὲν οὕτω δὴ ἔσται ἔπος, αἴ κεν ἐγώ γε
ζωὸς Φαιήκεσσι φιληρέτμοισιν ἀνάσσω·


350 ξεῖνος δὲ τλήτω, μάλα περ νόστοιο χατίζων,
ἔμπης οὖν ἐπιμεῖναι ἐς αὔριον, εἰς ὅ κε πᾶσαν
δωτίνην τελέσω· πομπὴ δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει
πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί· τοῦ γὰρ κράτος ἔστ᾽ ἐνὶ δήμῳ.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·


355 «Ἀλκίνοε κρεῖον, πάντων ἀριδείκετε λαῶν,
εἴ με καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ἀνώγοιτ᾽ αὐτόθι μίμνειν,
πομπήν τ᾽ ὀτρύνοιτε καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῖτε,
καί κε τὸ βουλοίμην, καί κεν πολὺ κέρδιον εἴη,
πλειοτέρῃ σὺν χειρὶ φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἱκέσθαι·

360 καί κ᾽ αἰδοιότερος καὶ φίλτερος ἀνδράσιν εἴην
πᾶσιν, ὅσοι μ᾽ Ἰθάκηνδε ἰδοίατο νοστήσαντα.»
Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀλκίνοος ἀπαμείβετο φώνησέν τε·
«ὦ Ὀδυσεῦ, τὸ μὲν οὔ τί σ᾽ ἐΐσκομεν εἰσορόωντες
ἠπεροπῆά τ᾽ ἔμεν καὶ ἐπίκλοπον, οἷά τε πολλοὺς

365 βόσκει γαῖα μέλαινα πολυσπερέας ἀνθρώπους
ψεύδεά τ᾽ ἀρτύνοντας, ὅθεν κέ τις οὐδὲ ἴδοιτο·
σοὶ δ᾽ ἔπι μὲν μορφὴ ἐπέων, ἔνι δὲ φρένες ἐσθλαί,
μῦθον δ᾽ ὡς ὅτ᾽ ἀοιδὸς ἐπισταμένως κατέλεξας,
πάντων Ἀργείων σέο τ᾽ αὐτοῦ κήδεα λυγρά.


370 ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
εἴ τινας ἀντιθέων ἑτάρων ἴδες, οἵ τοι ἅμ᾽ αὐτῷ
Ἴλιον εἰς ἅμ᾽ ἕποντο καὶ αὐτοῦ πότμον ἐπέσπον.
νὺξ δ᾽ ἥδε μάλα μακρή, ἀθέσφατος· οὐδέ πω ὥρη
εὕδειν ἐν μεγάρῳ· σὺ δέ μοι λέγε θέσκελα ἔργα.


375 καί κεν ἐς ἠῶ δῖαν ἀνασχοίμην, ὅτε μοι σὺ
τλαίης ἐν μεγάρῳ τὰ σὰ κήδεα μυθήσασθαι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«Ἀλκίνοε κρεῖον, πάντων ἀριδείκετε λαῶν,
ὥρη μὲν πολέων μύθων, ὥρη δὲ καὶ ὕπνου·


380 εἰ δ᾽ ἔτ᾽ ἀκουέμεναί γε λιλαίεαι, οὐκ ἂν ἐγώ γε
τούτων σοι φθονέοιμι καὶ οἰκτρότερ᾽ ἄλλ᾽ ἀγορεῦσαι,
κήδε᾽ ἐμῶν ἑτάρων, οἳ δὴ μετόπισθεν ὄλοντο,
οἳ Τρώων μὲν ὑπεξέφυγον στονόεσσαν ἀϋτήν,
ἐν νόστῳ δ᾽ ἀπόλοντο κακῆς ἰότητι γυναικός.


385 Αὐτὰρ ἐπεὶ ψυχὰς μὲν ἀπεσκέδασ᾽ ἄλλυδις ἄλλῃ
ἁγνὴ Περσεφόνεια γυναικῶν θηλυτεράων,
ἦλθε δ᾽ ἐπὶ ψυχὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο
ἀχνυμένη· περὶ δ᾽ ἄλλαι ἀγηγέραθ᾽, ὅσσοι ἅμ᾽ αὐτῷ
οἴκῳ ἐν Αἰγίσθοιο θάνον καὶ πότμον ἐπέσπον.

390 ἔγνω δ᾽ αἶψ᾽ ἐμὲ κεῖνος, ἐπεὶ πίεν αἷμα κελαινόν·
κλαῖε δ᾽ ὅ γε λιγέως, θαλερὸν κατὰ δάκρυον εἴβων,
πιτνὰς εἰς ἐμὲ χεῖρας ὀρέξασθαι μενεαίνων·
ἀλλ᾽ οὐ γάρ οἱ ἔτ᾽ ἦν ἲς ἔμπεδος οὐδέ τι κῖκυς,
οἵη περ πάρος ἔσκεν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσι.

395 τὸν μὲν ἐγὼ δάκρυσα ἰδὼν ἐλέησά τε θυμῷ,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων·
«Ἀτρεΐδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν, Ἀγάμεμνον,
τίς νύ σε κὴρ ἐδάμασσε τανηλεγέος θανάτοιο;
ἠέ σέ γ᾽ ἐν νήεσσι Ποσειδάων ἐδάμασσεν

400 ὄρσας ἀργαλέων ἀνέμων ἀμέγαρτον ἀϋτμήν,
ἦέ σ᾽ ἀνάρσιοι ἄνδρες ἐδηλήσαντ᾽ ἐπὶ χέρσου
βοῦς περιταμνόμενον ἠδ᾽ οἰῶν πώεα καλά,
ἠὲ περὶ πτόλιος μαχεούμενον ἠδὲ γυναικῶν;»
Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπε·

405 «διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
οὔτ᾽ ἐμέ γ᾽ ἐν νήεσσι Ποσειδάων ἐδάμασσεν,
ὄρσας ἀργαλέων ἀνέμων ἀμέγαρτον ἀϋτμήν,
οὔτε μ᾽ ἀνάρσιοι ἄνδρες ἐδηλήσαντ᾽ ἐπὶ χέρσου,
ἀλλά μοι Αἴγισθος τεύξας θάνατόν τε μόρον τε

410 ἔκτα σὺν οὐλομένῃ ἀλόχῳ, οἶκόνδε καλέσσας,
δειπνίσσας, ὥς τίς τε κατέκτανε βοῦν ἐπὶ φάτνῃ.
ὣς θάνον οἰκτίστῳ θανάτῳ· περὶ δ᾽ ἄλλοι ἑταῖροι
νωλεμέως κτείνοντο, σύες ὣς ἀργιόδοντες,
οἵ ῥά τ᾽ ἐν ἀφνειοῦ ἀνδρὸς μέγα δυναμένοιο


415 ἢ γάμῳ ἢ ἐράνῳ ἢ εἰλαπίνῃ τεθαλυίῃ.
ἤδη μὲν πολέων φόνῳ ἀνδρῶν ἀντεβόλησας,
μουνὰξ κτεινομένων καὶ ἐνὶ κρατερῇ ὑσμίνῃ·
ἀλλά κε κεῖνα μάλιστα ἰδὼν ὀλοφύραο θυμῷ,
ὡς ἀμφὶ κρητῆρα τραπέζας τε πληθούσας

420 κείμεθ᾽ ἐνὶ μεγάρῳ, δάπεδον δ᾽ ἅπαν αἵματι θῦεν.
οἰκτροτάτην δ᾽ ἤκουσα ὄπα Πριάμοιο θυγατρός,
Κασσάνδρης, τὴν κτεῖνε Κλυταιμνήστρη δολόμητις
ἀμφ᾽ ἐμοί· αὐτὰρ ἐγὼ ποτὶ γαίῃ χεῖρας ἀείρων
βάλλον ἀποθνῄσκων περὶ φασγάνῳ· ἡ δὲ κυνῶπις


425 νοσφίσατ᾽, οὐδέ μοι ἔτλη ἰόντι περ εἰς Ἀΐδαο
χερσὶ κατ᾽ ὀφθαλμοὺς ἑλέειν σύν τε στόμ᾽ ἐρεῖσαι.
ὣς οὐκ αἰνότερον καὶ κύντερον ἄλλο γυναικὸς
ἥ τις δὴ τοιαῦτα μετὰ φρεσὶν ἔργα βάληται·
οἷον δὴ καὶ κείνη ἐμήσατο ἔργον ἀεικές,


430 κουριδίῳ τεύξασα πόσει φόνον. ἦ τοι ἔφην γε
ἀσπάσιος παίδεσσιν ἰδὲ δμώεσσιν ἐμοῖσιν
οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι· ἡ δ᾽ ἔξοχα λυγρὰ ἰδυῖα
οἷ τε κατ᾽ αἶσχος ἔχευε καὶ ἐσσομένῃσιν ὀπίσσω
θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κ᾽ εὐεργὸς ἔῃσιν.»


435 Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ γόνον Ἀτρέος εὐρύοπα Ζεὺς
ἐκπάγλως ἔχθαιρε γυναικείας διὰ βουλὰς
ἐξ ἀρχῆς· Ἑλένης μὲν ἀπωλόμεθ᾽ εἵνεκα πολλοί,
σοὶ δὲ Κλυταιμνήστρη δόλον ἤρτυε τηλόθ᾽ ἐόντι.»


440 Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπε·
«τῷ νῦν μή ποτε καὶ σὺ γυναικί περ ἤπιος εἶναι·
μηδ᾽ οἱ μῦθον ἅπαντα πιφαυσκέμεν, ὅν κ᾽ ἐῢ εἰδῇς,
ἀλλὰ τὸ μὲν φάσθαι, τὸ δὲ καὶ κεκρυμμένον εἶναι.
ἀλλ᾽ οὐ σοί γ᾽, Ὀδυσεῦ, φόνος ἔσσεται ἔκ γε γυναικός·


445 λίην γὰρ πινυτή τε καὶ εὖ φρεσὶ μήδεα οἶδε
κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια.
ἦ μέν μιν νύμφην γε νέην κατελείπομεν ἡμεῖς
ἐρχόμενοι πόλεμόνδε· πάϊς δέ οἱ ἦν ἐπὶ μαζῷ
νήπιος, ὅς που νῦν γε μετ᾽ ἀνδρῶν ἵζει ἀριθμῷ,


450 ὄλβιος· ἦ γὰρ τόν γε πατὴρ φίλος ὄψεται ἐλθών,
καὶ κεῖνος πατέρα προσπτύξεται, ἣ θέμις ἐστίν.
ἡ δ᾽ ἐμὴ οὐδέ περ υἷος ἐνιπλησθῆναι ἄκοιτις
ὀφθαλμοῖσιν ἔασε· πάρος δέ με πέφνε καὶ αὐτόν.
ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσι·

455 κρύβδην, μηδ᾽ ἀναφανδά, φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν
νῆα κατισχέμεναι· ἐπεὶ οὐκέτι πιστὰ γυναιξίν.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
εἴ που ἔτι ζώοντος ἀκούετε παιδὸς ἐμοῖο,
ἤ που ἐν Ὀρχομενῷ, ἢ ἐν Πύλῳ ἠμαθόεντι,


460 ἤ που πὰρ Μενελάῳ ἐνὶ Σπάρτῃ εὐρείῃ·
οὐ γάρ πω τέθνηκεν ἐπὶ χθονὶ δῖος Ὀρέστης.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«Ἀτρεΐδη, τί με ταῦτα διείρεαι; οὐδέ τι οἶδα,
ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκε· κακὸν δ᾽ ἀνεμώλια βάζειν.»


465 Νῶϊ μὲν ὣς ἐπέεσσιν ἀμειβομένω στυγεροῖσιν
ἕσταμεν ἀχνύμενοι, θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέοντες·
ἦλθε δ᾽ ἐπὶ ψυχὴ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
καὶ Πατροκλῆος καὶ ἀμύμονος Ἀντιλόχοιο
Αἴαντός θ᾽, ὃς ἄριστος ἔην εἶδός τε δέμας τε


470 τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πηλείωνα.
ἔγνω δὲ ψυχή με ποδώκεος Αἰακίδαο,
καί ῥ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
σχέτλιε, τίπτ᾽ ἔτι μεῖζον ἐνὶ φρεσὶ μήσεαι ἔργον;


475 πῶς ἔτλης Ἄϊδόσδε κατελθέμεν, ἔνθα τε νεκροὶ
ἀφραδέες ναίουσι, βροτῶν εἴδωλα καμόντων;»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«ὦ Ἀχιλεῦ, Πηλῆος υἱέ, μέγα φέρτατ᾽ Ἀχαιῶν,
ἦλθον Τειρεσίαο κατὰ χρέος, εἴ τινα βουλὴν


480 εἴποι, ὅπως Ἰθάκην ἐς παιπαλόεσσαν ἱκοίμην·
οὐ γάρ πω σχεδὸν ἦλθον Ἀχαιΐδος οὐδέ πω ἁμῆς
γῆς ἐπέβην, ἀλλ᾽ αἰὲν ἔχω κακά· σεῖο δ᾽, Ἀχιλλεῦ,
οὔ τις ἀνὴρ προπάροιθε μακάρτερος οὔτ᾽ ἄρ᾽ ὀπίσσω.
πρὶν μὲν γάρ σε ζωὸν ἐτίομεν ἶσα θεοῖσιν


485 Ἀργεῖοι, νῦν αὖτε μέγα κρατέεις νεκύεσσιν
ἐνθάδ᾽ ἐών· τῷ μή τι θανὼν ἀκαχίζευ, Ἀχιλλεῦ.»
Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπε·
«μὴ δή μοι θάνατόν γε παραύδα, φαίδιμ᾽ Ὀδυσσεῦ.
βουλοίμην κ᾽ ἐπάρουρος ἐὼν θητευέμεν ἄλλῳ,


490 ἀνδρὶ παρ᾽ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη,
ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τοῦ παιδὸς ἀγαυοῦ μῦθον ἐνίσπες,
ἢ ἕπετ᾽ ἐς πόλεμον πρόμος ἔμμεναι ἦε καὶ οὐκί.
εἰπὲ δέ μοι Πηλῆος ἀμύμονος εἴ τι πέπυσσαι,


495 ἢ ἔτ᾽ ἔχει τιμὴν πολέσιν μετὰ Μυρμιδόνεσσιν,
ἦ μιν ἀτιμάζουσιν ἀν᾽ Ἑλλάδα τε Φθίην τε,
οὕνεκά μιν κατὰ γῆρας ἔχει χεῖράς τε πόδας τε.
οὐ γὰρ ἐγὼν ἐπαρωγὸς ὑπ᾽ αὐγὰς ἠελίοιο,
τοῖος ἐὼν οἷός ποτ᾽ ἐνὶ Τροίῃ εὐρείῃ

500 πέφνον λαὸν ἄριστον, ἀμύνων Ἀργείοισιν.
εἰ τοιόσδ᾽ ἔλθοιμι μίνυνθά περ ἐς πατέρος δῶ,
τῷ κέ τεῳ στύξαιμι μένος καὶ χεῖρας ἀάπτους,
οἳ κεῖνον βιόωνται ἐέργουσίν τ᾽ ἀπὸ τιμῆς.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·


505 «ἦ τοι μὲν Πηλῆος ἀμύμονος οὔ τι πέπυσμαι,
αὐτάρ τοι παιδός γε Νεοπτολέμοιο φίλοιο
πᾶσαν ἀληθείην μυθήσομαι, ὥς με κελεύεις·
αὐτὸς γάρ μιν ἐγὼ κοίλης ἐπὶ νηὸς ἐΐσης
ἤγαγον ἐκ Σκύρου μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.


510 ἦ τοι ὅτ᾽ ἀμφὶ πόλιν Τροίην φραζοίμεθα βουλάς,
αἰεὶ πρῶτος ἔβαζε καὶ οὐχ ἡμάρτανε μύθων·
Νέστωρ δ᾽ ἀντίθεος καὶ ἐγὼ νικάσκομεν οἴω.
αὐτὰρ ὅτ᾽ ἐν πεδίῳ Τρώων μαρναίμεθ᾽ Ἀχαιοί,
οὔ ποτ᾽ ἐνὶ πληθυῖ μένεν ἀνδρῶν οὐδ᾽ ἐν ὁμίλῳ,


515 ἀλλὰ πολὺ προθέεσκε, τὸ ὃν μένος οὐδενὶ εἴκων·
πολλοὺς δ᾽ ἄνδρας ἔπεφνεν ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι.
πάντας δ᾽ οὐκ ἂν ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ὀνομήνω,
ὅσσον λαὸν ἔπεφνεν ἀμύνων Ἀργείοισιν,
ἀλλ᾽ οἷον τὸν Τηλεφίδην κατενήρατο χαλκῷ,


520 ἥρω᾽ Εὐρύπυλον· πολλοὶ δ᾽ ἀμφ᾽ αὐτὸν ἑταῖροι
Κήτειοι κτείνοντο γυναίων εἵνεκα δώρων.
κεῖνον δὴ κάλλιστον ἴδον μετὰ Μέμνονα δῖον.
αὐτὰρ ὅτ᾽ εἰς ἵππον κατεβαίνομεν, ὃν κάμ᾽ Ἐπειός,
Ἀργείων οἱ ἄριστοι, ἐμοὶ δ᾽ ἐπὶ πάντ᾽ ἐτέταλτο,


525 ἠμὲν ἀνακλῖναι πυκινὸν λόχον ἠδ᾽ ἐπιθεῖναι·
ἔνθ᾽ ἄλλοι Δαναῶν ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες
δάκρυά τ᾽ ὠμόργνυντο, τρέμον θ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστου·
κεῖνον δ᾽ οὔ ποτε πάμπαν ἐγὼν ἴδον ὀφθαλμοῖσιν
οὔτ᾽ ὠχρήσαντα χρόα κάλλιμον οὔτε παρειῶν


530 δάκρυ᾽ ὀμορξάμενον· ὁ δέ με μάλα πόλλ᾽ ἱκέτευεν
ἱππόθεν ἐξέμεναι, ξίφεος δ᾽ ἐπεμαίετο κώπην
καὶ δόρυ χαλκοβαρές, κακὰ δὲ Τρώεσσι μενοίνα.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ Πριάμοιο πόλιν διεπέρσαμεν αἰπήν,
μοῖραν καὶ γέρας ἐσθλὸν ἔχων ἐπὶ νηὸς ἔβαινεν


535 ἀσκηθής, οὔτ᾽ ἂρ βεβλημένος ὀξέϊ χαλκῷ
οὔτ᾽ αὐτοσχεδίην οὐτασμένος, οἷά τε πολλὰ
γίγνεται ἐν πολέμῳ· ἐπιμὶξ δέ τε μαίνεται Ἄρης.»
Ὣς ἐφάμην, ψυχὴ δὲ ποδώκεος Αἰακίδαο
φοίτα μακρὰ βιβᾶσα κατ᾽ ἀσφοδελὸν λειμῶνα,


540 γηθοσύνη, ὅ οἱ υἱὸν ἔφην ἀριδείκετον εἶναι.
Αἱ δ᾽ ἄλλαι ψυχαὶ νεκύων κατατεθνηώτων
ἕστασαν ἀχνύμεναι, εἴροντο δὲ κήδε᾽ ἑκάστη.
οἴη δ᾽ Αἴαντος ψυχὴ Τελαμωνιάδαο
νόσφιν ἀφεστήκει, κεχολωμένη εἵνεκα νίκης,


545 τήν μιν ἐγὼ νίκησα δικαζόμενος παρὰ νηυσὶ
τεύχεσιν ἀμφ᾽ Ἀχιλῆος· ἔθηκε δὲ πότνια μήτηρ.
παῖδες δὲ Τρώων δίκασαν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη.
ὡς δὴ μὴ ὄφελον νικᾶν τοιῷδ᾽ ἐπ᾽ ἀέθλῳ·
τοίην γὰρ κεφαλὴν ἕνεκ᾽ αὐτῶν γαῖα κατέσχεν,

550 Αἴανθ᾽, ὃς περὶ μὲν εἶδος, περὶ δ᾽ ἔργα τέτυκτο
τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πηλείωνα.
τὸν μὲν ἐγὼν ἐπέεσσι προσηύδων μειλιχίοισιν·
«Αἶαν, παῖ Τελαμῶνος ἀμύμονος, οὐκ ἄρ᾽ ἔμελλες
οὐδὲ θανὼν λήσεσθαι ἐμοὶ χόλου εἵνεκα τευχέων


555 οὐλομένων; τὰ δὲ πῆμα θεοὶ θέσαν Ἀργείοισι,
τοῖος γάρ σφιν πύργος ἀπώλεο· σεῖο δ᾽ Ἀχαιοὶ
ἶσον Ἀχιλλῆος κεφαλῇ Πηληϊάδαο
ἀχνύμεθα φθιμένοιο διαμπερές· οὐδέ τις ἄλλος
αἴτιος, ἀλλὰ Ζεὺς Δαναῶν στρατὸν αἰχμητάων


560 ἐκπάγλως ἔχθαιρε, τεῒν δ᾽ ἐπὶ μοῖραν ἔθηκεν.
ἀλλ᾽ ἄγε δεῦρο, ἄναξ, ἵν᾽ ἔπος καὶ μῦθον ἀκούσῃς
ἡμέτερον· δάμασον δὲ μένος καὶ ἀγήνορα θυμόν.»
Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ οὐδὲν ἀμείβετο, βῆ δὲ μετ᾽ ἄλλας
ψυχὰς εἰς Ἔρεβος νεκύων κατατεθνηώτων.


565 ἔνθα χ᾽ ὁμῶς προσέφη κεχολωμένος, ἤ κεν ἐγὼ τόν·
ἀλλά μοι ἤθελε θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι
τῶν ἄλλων ψυχὰς ἰδέειν κατατεθνηώτων.
Ἔνθ᾽ ἦ τοι Μίνωα ἴδον, Διὸς ἀγλαὸν υἱόν,
χρύσεον σκῆπτρον ἔχοντα, θεμιστεύοντα νέκυσσιν,

570 ἥμενον· οἱ δέ μιν ἀμφὶ δίκας εἴροντο ἄνακτα,
ἥμενοι ἑσταότες τε, κατ᾽ εὐρυπυλὲς Ἄϊδος δῶ.
Τὸν δὲ μέτ᾽ Ὠρίωνα πελώριον εἰσενόησα
θῆρας ὁμοῦ εἰλεῦντα κατ᾽ ἀσφοδελὸν λειμῶνα,
τοὺς αὐτὸς κατέπεφνεν ἐν οἰοπόλοισιν ὄρεσσι,

575 χερσὶν ἔχων ῥόπαλον παγχάλκεον, αἰὲν ἀαγές.
Καὶ Τιτυὸν εἶδον, Γαίης ἐρικυδέος υἱόν,
κείμενον ἐν δαπέδῳ· ὁ δ᾽ ἐπ᾽ ἐννέα κεῖτο πέλεθρα,
γῦπε δέ μιν ἑκάτερθε παρημένω ἧπαρ ἔκειρον,
δέρτρον ἔσω δύνοντες· ὁ δ᾽ οὐκ ἀπαμύνετο χερσί·


580 Λητὼ γὰρ ἕλκησε, Διὸς κυδρὴν παράκοιτιν,
Πυθώδ᾽ ἐρχομένην διὰ καλλιχόρου Πανοπῆος.
Καὶ μὴν Τάνταλον εἰσεῖδον χαλέπ᾽ ἄλγε᾽ ἔχοντα,
ἑσταότ᾽ ἐν λίμνῃ· ἡ δὲ προσέπλαζε γενείῳ·
στεῦτο δὲ διψάων, πιέειν δ᾽ οὐκ εἶχεν ἑλέσθαι·


585 ὁσσάκι γὰρ κύψει᾽ ὁ γέρων πιέειν μενεαίνων,
τοσσάχ᾽ ὕδωρ ἀπολέσκετ᾽ ἀναβροχέν, ἀμφὶ δὲ ποσσὶ
γαῖα μέλαινα φάνεσκε, καταζήνασκε δὲ δαίμων.
δένδρεα δ᾽ ὑψιπέτηλα κατὰ κρῆθεν χέε καρπόν,
ὄγχναι καὶ ῥοιαὶ καὶ μηλέαι ἀγλαόκαρποι


590 συκέαι τε γλυκεραὶ καὶ ἐλαῖαι τηλεθόωσαι·
τῶν ὁπότ᾽ ἰθύσει᾽ ὁ γέρων ἐπὶ χερσὶ μάσασθαι,
τὰς δ᾽ ἄνεμος ῥίπτασκε ποτὶ νέφεα σκιόεντα.
Καὶ μὴν Σίσυφον εἶσεῖδον κρατέρ᾽ ἄλγε᾽ ἔχοντα,
λᾶαν βαστάζοντα πελώριον ἀμφοτέρῃσιν.


595 ἦ τοι ὁ μὲν σκηριπτόμενος χερσίν τε ποσίν τε
λᾶαν ἄνω ὤθεσκε ποτὶ λόφον· ἀλλ᾽ ὅτε μέλλοι
ἄκρον ὑπερβαλέειν, τότ᾽ ἀποστρέψασκε κραταιΐς·
αὖτις ἔπειτα πέδονδε κυλίνδετο λᾶας ἀναιδής.
αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἂψ ὤσασκε τιταινόμενος, κατὰ δ᾽ ἱδρὼς


600 ἔρρεεν ἐκ μελέων, κονίη δ᾽ ἐκ κρατὸς ὀρώρει.
Τὸν δὲ μέτ᾽ εἰσενόησα βίην Ἡρακληείην,
εἴδωλον· αὐτὸς δὲ μετ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσι
τέρπεται ἐν θαλίῃς καὶ ἔχει καλλίσφυρον Ἥβην
παῖδα Διὸς μεγάλοιο καὶ Ἥρης χρυσοπεδίλου.


605 ἀμφὶ δέ μιν κλαγγὴ νεκύων ἦν οἰωνῶν ὥς,
πάντοσ᾽ ἀτυζομένων· ὁ δ᾽ ἐρεμνῇ νυκτὶ ἐοικώς,
γυμνὸν τόξον ἔχων καὶ ἐπὶ νευρῆφιν ὀϊστόν,
δεινὸν παπταίνων, αἰεὶ βαλέοντι ἐοικώς.
σμερδαλέος δέ οἱ ἀμφὶ περὶ στήθεσσιν ἀορτὴρ


610 χρύσεος ἦν τελαμών, ἵνα θέσκελα ἔργα τέτυκτο,
ἄρκτοι τ᾽ ἀγρότεροί τε σύες χαροποί τε λέοντες,
ὑσμῖναί τε μάχαι τε φόνοι τ᾽ ἀνδροκτασίαι τε.
μὴ τεχνησάμενος μηδ᾽ ἄλλο τι τεχνήσαιτο,
ὃς κεῖνον τελαμῶνα ἑῇ ἐγκάτθετο τέχνῃ.


615 ἔγνω δ᾽ αὐτίκα κεῖνος, ἐπεὶ ἴδεν ὀφθαλμοῖσι,
καί μ᾽ ὀλοφυρόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
ἆ δείλ᾽, ἦ τινὰ καὶ σὺ κακὸν μόρον ἡγῃλάζεις,
ὅν περ ἐγὼν ὀχέεσκον ὑπ᾽ αὐγὰς ἠελίοιο.

620 Ζηνὸς μὲν πάϊς ἦα Κρονίονος, αὐτὰρ ὀϊζὺν
εἶχον ἀπειρεσίην· μάλα γὰρ πολὺ χείρονι φωτὶ
δεδμήμην, ὁ δέ μοι χαλεποὺς ἐπετέλλετ᾽ ἀέθλους.
καί ποτέ μ᾽ ἐνθάδ᾽ ἔπεμψε κύν᾽ ἄξοντ᾽· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἄλλον
φράζετο τοῦδέ τί μοι χαλεπώτερον εἶναι ἄεθλον.


625 τὸν μὲν ἐγὼν ἀνένεικα καὶ ἤγαγον ἐξ Ἀΐδαο·
Ἑρμείας δέ μ᾽ ἔπεμπεν ἰδὲ γλαυκῶπις Ἀθήνη.»
Ὣς εἰπὼν ὁ μὲν αὖτις ἔβη δόμον Ἄϊδος εἴσω,
αὐτὰρ ἐγὼν αὐτοῦ μένον ἔμπεδον, εἴ τις ἔτ᾽ ἔλθοι
ἀνδρῶν ἡρώων, οἳ δὴ τὸ πρόσθεν ὄλοντο.


630 καί νύ κ᾽ ἔτι προτέρους ἴδον ἀνέρας, οὓς ἔθελόν περ·
Θησέα Πειρίθοόν τε, θεῶν ἐρικυδέα τέκνα·
ἀλλὰ πρὶν ἐπὶ ἔθνε᾽ ἀγείρετο μυρία νεκρῶν
ἠχῇ θεσπεσίῃ· ἐμὲ δὲ χλωρὸν δέος ᾕρει,
μή μοι Γοργείην κεφαλὴν δεινοῖο πελώρου


635 ἐξ Ἄϊδος πέμψειεν ἀγαυὴ Περσεφόνεια.
αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ νῆα κιὼν ἐκέλευον ἑταίρους
αὐτούς τ᾽ ἀμβαίνειν ἀνά τε πρυμνήσια λῦσαι.
οἱ δ᾽ αἶψ᾽ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῗσι καθῖζον.
τὴν δὲ κατ᾽ Ὠκεανὸν ποταμὸν φέρε κῦμα ῥόοιο,


640 πρῶτα μὲν εἰρεσίῃ, μετέπειτα δὲ κάλλιμος οὖρος.


Οδύσσεια – κ

Ἀλκίνου ἀπόλογοι: Νέκυια

Όταν σε λίγο κατεβήκαμε στη θάλασσα, στο πλοίο, πρώτη μας
μέριμνα να σύρουμε το πλοίο στο αλμυρό, θείο νερό·
όπου και στήσαμε κατάρτι και πανιά στο μαύρο μας καράβι,
μετά τα πρόβατά μας φέραμε, τέλος κι εμείς βρεθήκαμε επάνω

5 στο πλεούμενο, με την καρδιά βαριά, χύνοντας μαύρο δάκρυ.
Για χάρη μας ωστόσο, πίσω στο κυανόπρωρο καράβι,
στέλνει τον ούριο άνεμο, που τα πανιά φουσκώνει, καλό μας
σύντροφο, η Κίρκη καλλιπλόκαμη, θεά που δέος φέρνει, με την
ανθρώπινη μιλιά της. Κι αφού πάνω στο πλοίο τ᾽ άρμενα, ένα
προς ένα, τα φροντίσαμε, μείναμε καθιστοί — εκείνο γύρευε

10 τον δρόμο μόνο του, κυβερνημένο από τον άνεμο.
Όλη τη μέρα, μ᾽ ανοιχτά πανιά, ποντοπορούσε, ωσότου ο ήλιος
έδυσε κι όλοι οι μεγάλοι δρόμοι βούλιαξαν στο σκοτάδι.
Έφτανε το καράβι πια στα πέρατα του Ωκεανού με τις βαθιές
ροές, όπου των Κιμμερίων ανδρών η χώρα και η πόλη —

15 από τα νέφη σκεπασμένοι και την καταχνιά, ποτέ το φως
του ήλιου δεν τους βλέπει με τις λαμπρές ακτίνες του,
μήτε κάθε φορά που ανηφορίζει ψηλά στον έναστρο ουρανό,
μήτε και σαν κατηφορίζει από τον ουρανό πάλι στη γη·
νύχτα βαριά και παγερή κρέμεται πάνω τους, σ᾽ αυτούς
τους δύστυχους βροτούς.

20 Στα μέρη εκείνα φτάνοντας, τραβήξαμε το πλοίο στην άμμο,
φέραμε και τα πρόβατα έξω· ύστερα εμείς, στου Ωκεανού
το ρεύμα πλάι πηγαίνοντας, βρεθήκαμε στον τόπο εκεί που
η Κίρκη μάς εξήγησε. Εκεί τα σφάγια ο Περιμήδης κι
ο Ευρύλοχος γερά κρατούσαν· κι εγώ, τραβώντας μυτερό
σπαθί απ᾽ τον μηρό μου,

άνοιξα λάκκο ως έναν πήχη (φάρδος, πλάτος) κι έχυνα γύρω
από τα χείλη του σπονδές προς όλους τους νεκρούς·
πρώτα μέλι με γάλα, κρασί μετά γλυκό, τρίτο νεράκι,
και πάνω εκεί πασπάλιζα λευκό κριθάλευρο.
Παρακαλούσα επίμονα τα αδύναμα κεφάλια των νεκρών·

30 αν φτάσω στην Ιθάκη, τάζω ένα βόδι θηλυκό και στείρο,
το καλύτερο, να σφάξω στο παλάτι μου, να κάψω στην πυρά
σκεύη πολύτιμα· στον Τειρεσία χωριστά, μόνο σ᾽ αυτόν, πως
θα προσφέρω κατάμαυρο κριάρι, που ξεχωρίζει στο κοπάδι
μας. Κι αφού με τάματα και παρακάλια το σμάρι των νεκρών

35 λιτάνευσα, πιάνω τα πρόβατα, κι εκεί στον λάκκο κόβω
τον λαιμό τους — έτρεχε μαύρο το αίμα τους. Κι ευθύς
μαζεύτηκαν, από το έρεβος του κάτω κόσμου, ψυχές νεκρών
που ο θάνατος τους βρήκε: νύφες, παλληκαράκια,
συφοριασμένοι γέροντες, κορίτσια τόσο τρυφερά, με λαβωμένη
την καρδιά από το πρόωρο πένθος·

40 πολλοί κι οι χτυπημένοι από κοντάρια χάλκινα, άντρες που
πολεμώντας έπεσαν, στο χέρι τους κρατώντας ματοβαμμένα
τα όπλα τους. Αυτοί λοιπόν, τόσοι και τόσοι, γύρω στον λάκκο
συναθροίστηκαν, καθένας κι απ᾽ αλλού, σηκώνοντας
ανήκουστη βοή· κι εμένα με συγκλόνισε τρόμος χλωρός.
Και μολαταύτα, παρακινώντας τους συντρόφους, πρόσταξα

45 τα ζώα, που σφαγμένα κείτονταν από τον ανελέητο χαλκό,
να γδάρουν και να κάψουν, υψώνοντας ευχές προς τους θεούς,
στον κρατερό τον Άδη, στην τρομερή την Περσεφόνη.
Στην ώρα μου κι εγώ, τραβώντας από τον μηρό το οξύ μου
ξίφος, εκεί στεκόμουν και δεν άφηνα τα αδύναμα κεφάλια
των νεκρών

50 να σκύψουν στο αίμα, προτού τον Τειρεσία ρωτήσω για να
μάθω. Πρώτη η ψυχή του Ελπήνορα ήλθε, του συντρόφου μου·
δεν είχε ακόμη ταφεί στο χώμα, κάτω από το πλατύ στέρνο της
γης, το σώμα του· εμείς το αφήσαμε στης Κίρκης το παλάτι
άκλαυτο κι άταφο — μας πίεζε τ᾽ άλλο βαρύ καθήκον.

55 Μόλις τον είδα δάκρυσα και τον συμπόνεσε η καρδιά μου,
αμέσως τον προσφώνησα, κι όπως του μίλησα, τα λόγια μου
πέταξαν σαν πουλιά: «Ελπήνορα, πώς έφτασες εδώ, κάτω
στο ζοφερό σκοτάδι; Με πρόλαβες πεζοπορώντας, εμένα με
το μαύρο μου καράβι.» Στα λόγια μου βογγώντας εκείνος
αποκρίθηκε:

60«Βλαστάρι του Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα,
με σύντριψε ενός δαίμονα μοίρα κακή και το άμετρο κρασί·
στης Κίρκης το παλάτι, στον ύπνο βυθισμένος πλάγιασα στο
δώμα, κι ο νους μου σκοτισμένος δεν μ᾽ άφησε να κατεβώ την
ίδια σκάλα την ψηλή που ανέβηκα, γκρεμοτσακίστηκα με το
κεφάλι από τη στέγη· έτσι, συντρίφτηκαν οι αστράγαλοι

65 στον σβέρκο μου, κι ευθύς στον Άδη κατέβηκε η ψυχή μου.
Μα τώρα σε ξορκίζω, στο όνομα εκείνων που σου λείπουν,
για τη γυναίκα σου μιλώ, για τον πατέρα που μικρόν σ᾽
ανάθρεψε, για τον Τηλέμαχο, που μόνο του, μοναχογιό τον
άφησες στο σπίτι. Το ξέρω, μόλις αφήσεις τους δόμους του
Άδη, θα πιάσεις

70 πάλι στο νησί της Αίας με το καλόχτιστο καράβι σου.
Εκεί λοιπόν σαν φτάσεις, παρακαλώ σε, άρχοντά μου, να με
θυμηθείς· μη φύγεις και μ᾽ εγκαταλείψεις άταφον, άκλαυτο,
κι έτσι με χωριστείς, μήπως σου γίνω η αφορμή και πέσει πάνω
σου οργή θεού. Πρώτα κάψε το σώμα μου, μαζί και τ᾽ άρματά
μου, τα δικά μου·

75 ύστερα σήμα ανύψωσε για χάρη μου στο περιγιάλι της
θαλάσσης — ενός που η δυστυχία τον τσάκισε, να βλέπουν
οι μελλούμενοι και να με μνημονεύουν. Κι όταν μ᾽ αυτά
τελειώσεις, στήριξε το κουπί στον τύμβο μου, αυτό που είχα
ζωντανός, όσο κωπηλατούσα με τους άλλους μου
συντρόφους.» Μου μίλησε, κι εγώ στον λόγο του αποκρίθηκα:

80 «Ω δύστυχε, όσα ζητάς θα γίνουν, δεν θα σου λείψει
τίποτε.» Οι δυο μας τότε, συναλλάσσοντας λόγια λυπητερά,
μέναμε αντίκρυ ένας στον άλλο: στη μια μεριά εγώ, με το
σπαθί στο χέρι, φυλάγοντας το αίμα· στην άλλη η σκιά του
εταίρου μιλούσε κι έλεγε πολλά. Κι ήλθε η ψυχή της μάνας μου
— είχε στο μεταξύ πεθάνει,

85 η Αντίκλεια, κόρη του μεγαλόκαρδου Αυτόλυκου,
που ζωντανή την άφησα πηγαίνοντας στην άγια Τροία.
Την είδα, και τα μάτια μου γέμισαν δάκρυα, λύπη η ψυχή μου·
ωστόσο την εμπόδισα στο αίμα να σιμώσει, μόλο που μ᾽ έτρωγε
ο καημός, προτού τον Τειρεσία ρωτήσω για να μάθω.

90 Κι ήλθε και του θηβαίου Τειρεσία η ψυχή· κρατούσε
το χρυσό του σκήπτρο, αμέσως μ᾽ αναγνώρισε και με
προσφώνησε: «Βλαστάρι του Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε
Οδυσσέα, πώς και γιατί, ω δύστυχε, το φως του ήλιου
εγκαταλείποντας, ήλθες εδώ να βρεις νεκρούς σ᾽ αυτόν τον
έρμο τόπο;

95 Ωστόσο τώρα από τον λάκκο παραμέρισε και πέρα κάνε
με το κοφτερό σπαθί σου· αίμα να πιω, για να σου πω την
πάσα αλήθεια.» Υπάκουσα στα λόγια του κι αμέσως
υποχώρησα, το ξίφος μου με τ᾽ αργυρά καρφιά μπήκε ξανά στη
θήκη του· εκείνος ήπιε από το μαύρο αίμα, και τότε γύρισε στο
μέρος μου κι έτσι μου μίλησε ο τέλειος μάντης:

100 «Τον νόστο σου γυρεύεις, γλυκόν σαν μέλι, Οδυσσέα
περίφημε. Όμως κάποιος θεός θα σου σταθεί στον δρόμο σου
φραγμός, γιατί δεν το πιστεύω πως θα ξεχάσει ο Κοσμοσείστης
εκείνη την οργή που άναψε μέσα του, όταν χολώθηκε μαζί σου,
που τύφλωσες τον ίδιο του τον γιο. Παρ᾽ όλα αυτά, έστω με
βάσανα και πάθη, μπορεί και να νοστήσετε,

105 φτάνει να συγκρατήσεις τις ορμές σου, εσύ κι οι σύντροφοί
σου, όταν θ᾽ αράξεις κάποτε με το καράβι σου γερό
στης Θρινακίας το νησί, γλιτώνοντας από το μπλάβο πέλαγο.
Θα βρείτε εκεί βόδια να βόσκουν θηλυκά, πρόβατα μαλλιαρά —
στον Ήλιο ανήκουν, που τα πάντα βλέπει από ψηλά, τα πάντα
ακούει.

110 Ανίσως και δεν τα πειράξεις, στον νόστο σου
προσηλωμένος, μπορεί, έστω με βάσανα και πάθη, να φτάσετε
και στην Ιθάκη· αν όμως τα πειράξεις, τότε προβλέπω όλεθρο,
για το καράβι σου και τους συντρόφους· αλλά κι εσύ, που
ίσως γλιτώσεις, λέω πως αργά κι άσχημα θα γυρίσεις πίσω,
θα χάσεις όλους τους συντρόφους,

115 θα ταξιδέψεις σε καράβι ξένο· όμως κι εκεί, στο σπίτι σου,
σε περιμένουν άλλες συμφορές, μνηστήρες αλαζόνες, που
μαδούν το βιος σου, που θέλουν την ισόθεη γυναίκα σου δική
τους, τάζοντας δώρα για τη νύφη — και μολαταύτα,
γυρίζοντας, θα εκδικηθείς την αδικία αυτή. Όταν ωστόσο τους
μνηστήρες, στο παλάτι,

120 με τον χαλκό που κόβει τους σκοτώσεις, είτε με δόλο ή και
φανερά, τότε πιάσε στο χέρι σου κουπί καλά αρμοσμένο
και κίνησε, ώσπου να φτάσεις σ᾽ ανθρώπους που δεν είδαν
θάλασσα, που αλατισμένο δεν τρων το φαγητό τους·
δεν ξέρουν καν τα πλοία, βαμμένα κόκκινα στα μάγουλα τους,

125 ή τα καλά κουπιά, που γίνονται φτερά των καραβιών.
Και θα σου πω κι άλλο σημάδι πεντακάθαρο — μην το ξεχάσεις·
όταν στον δρόμο σου βρεθεί οδοιπόρος να πει
πως λιχνιστήρι φέρνεις στον όμορφο ώμο σου,
τότε κι εσύ μπήξε στο χώμα το καλάρμοστο κουπί,

130 και πρόσφερε θυσίες καλές στον μέγα Ποσειδώνα —
κριάρι, ταύρο, κάπρο που καβαλάει γουρούνια.
Ύστερα γύρνα στην πατρίδα σου, εκεί θυσίασε μιαν εκατόμβη
στους αθάνατους θεούς που τον πλατύ ουρανό κατέχουν,
σ᾽ όλους με τη σειρά. Ο θάνατός σου λέω θα σε βρει απόμακρα
απ᾽ τη θάλασσα,

135 ήσυχος και γλυκός, τέτοιος θα ᾽ρθει για να σε σβήσει
σε βαθιά, μεστά γεράματα· και γύρω σου λαοί, όλοι θα ζουν
ευτυχισμένοι. Αυτός ο λόγος μου, αλάνθαστος κι αληθινός.»
Έτσι μου μίλησε, κι εγώ του ανταποκρίθηκα: «Το ξέρω τώρα,
Τειρεσία· τη μοίρα μου την έκλωσαν μόνοι τους οι θεοί.

140 Αλλά και κάτι άλλο να μου πεις, μην κρύψεις την αλήθεια·
βλέπω μπροστά μου την ψυχή της πεθαμένης μάνας μου,
αμίλητη κοντά στο αίμα, να μην μπορεί τον ίδιο της τον γιο
στα μάτια να αντικρίσει, καν να τον προσφωνήσει.
Ω μάντη, πες μου πώς θα γίνει ν᾽ αναγνωρίσει το ποιος είμαι,
πως είμαι ζωντανός;»

145 Έτσι του μίλησα, κι αυτός πήρε τον λόγο αμέσως, είπε:
«Εύκολη συμβουλή θα πω, για να τη στοχαστείς·
όποιος απ᾽ τους νεκρούς, που ο θάνατος τους βρήκε,
σιμώσει στο αίμα, αυτός θα σου μιλήσει την αλήθεια·
σ᾽ όποιον όμως το αίμα το αρνηθείς, θα υποχωρήσει και θα
φύγει.»

150 Αυτά μου μήνυσε η ψυχή του μάντη Τειρεσία, και πίσω
κίνησε για το παλάτι του Άδη, αφού τα θέσφατα προφήτεψε.
Όσο για μένα, ακίνητος στεκόμουν. Οπότε η μάνα μου
πλησίασε, ήπιε το μαύρο αίμα, κι αμέσως με αναγνώρισε,
ολοφυρόμενη πήρε να μου μιλά και πέταξαν τα λόγια της σαν
τα πουλιά:

155 «Γιε μου, πώς ήλθες ζωντανός σ᾽ αυτό το ζοφερό σκοτάδι;
Δύσκολο όσοι ζουν να δουν τον κόσμο μας, και πώς!
Μεγάλοι μας χωρίζουν ποταμοί, φριχτά νερά,
ο ίδιος ο Ωκεανός, που ένας πεζός δεν το μπορεί
να τον περάσει, εκτός κι αν έχει πλοίο ακαταμάχητο.

160 Ή μήπως έρχεσαι στον κάτω κόσμο από την Τροία, χρόνια
ολόκληρα παραδαρμένος, με το καράβι σου και τους
συντρόφους; ίσως δεν πήγες στην Ιθάκη καν· δεν είδες
τη γυναίκα σου στο αρχοντικό σου;» Ρωτούσε εκείνη, κι εγώ
της αποκρίθηκα: «Μάνα, το χρέος μ᾽ έφερε κάτω στον Άδη,

165 χρησμό γυρεύοντας απ᾽ του θηβαίου Τειρεσία την ψυχή.
Όχι, ακόμη δεν ακούμπησα των Αχαιών τη χώρα, μήτε και
πάτησα το χώμα της πατρίδας· χρόνια πολλά παραδαρμένος,
στη συμφορά μου βυθισμένος ζω, αφότου τότε, στην αρχή,
κινούσα, τον θεϊκό Αγαμέμνονα ακολουθώντας, και βρέθηκα
στο Ίλιο με τις καλές φοράδες, τους Τρώες να πολεμώ.

170 Άλλο γυρεύω τώρα να μου πεις, μην κρύψεις την αλήθεια·
ποια μοίρα τάχα να σε δάμασε αμείλικτου θανάτου; αρρώστια
που δεν έχει τελειωμό; η Άρτεμη, που ξέρει πυκνά τα βέλη της
να ρίχνει, σε βρήκε και σε σκότωσε; Πες μου ακόμη και
για τον πατέρα μου, τον γιο μου που εγκατέλειψα·

175 τη βασιλεία μου κρατούν ακόμη εκείνοι; ή μήπως κιόλας
έπεσε σε ξένα χέρια, που λεν πως πια δεν θα γυρίσω πίσω.
Πες και για τη γυναίκα που παντρεύτηκα, μίλησε για το
φρόνημα και τη βουλή της· στέκει στο πλάι του γιου της,
φύλακας σταθερός των αγαθών μου; ή μήπως την πήρε κιόλας
άλλος στο κρεβάτι του, από τους Αχαιούς ο πιο καλός;»

180 Αυτά τη ρώτησα, κι ευθύς μου απάντησε η σεβαστή μου
μάνα: «Ησύχασε, εκείνη μένει εκεί, και κάνει υπομονή,
στο σπίτι σου κλεισμένη· στη θλίψη σβήνουν, χάνονται οι μέρες
όλες κι όλες της οι νύχτες, πνίγεται στο κλάμα.
Για τη βασιλική τιμή σου· όχι, κανείς ακόμη δεν την άρπαξε·

185 ήσυχος ο Τηλέμαχος ορίζει τα μετόχια και στα τραπέζια
παίρνει άρτιο το μερτικό του, όπως ταιριάζει σ᾽ όποιον το δίκιο
κρίνει και μοιράζει, γιατί ακόμη όλοι τον καλούν. Όσο για
τον πατέρα σου, αυτός αδιάκοπα μένει έξω στα χωράφια·
δεν κατεβαίνει πια στην πόλη· δεν έχει να πλαγιάσει
καλοστρωμένη κλίνη, με φλοκάτες, σεντόνια αστραφτερά.

190 Σαν βαρυχειμωνιάσει, κοιμάται στο υποστατικό, μαζί με
δούλους, καταγής, πλάι στη φωτιά, ντυμένος στα κουρέλια
του. Όταν καλοκαιριάζει πάλι, έρχεται ο θέρος, μεστώνουν οι
καρποί, τότε παντού, όπου βρεθεί, στους κήπους, σε πλαγιές
κι αμπέλια, μαζεύει τα πεσμένα φύλλα, και κουρνιάζει ταπεινά.

195 Κείτεται εκεί περίλυπος, το πένθος μέσα του μέρα τη μέρα
μεγαλώνει, ποθώντας τον δικό σου νόστο, και τον βαραίνουν
τα γεράματα. Έτσι κι εμένα χάθηκε η ζωή μου, έτσι με βρήκε ο
θάνατος. Όχι, μες στο παλάτι δεν με πέτυχε η θεά
που, σημαδεύοντας καλά, βρίσκει παντού τον στόχο της·

200 δεν πήγα απ᾽ τα πυκνά δικά της βέλη, μήτε κι έπεσε πάνω
μου αρρώστια μισητή, αυτή που μαραζώνει το κορμί του
ανθρώπου και βγάζει την ψυχή του. Μόνο ο πόθος μου για
σένα, το ξύπνιο σου μυαλό, λαμπρέ Οδυσσέα, για την ευγενική
σου καλοσύνη — αυτά μου στέρησαν τη γλύκα της ζωής.»
Τόσα μου είπε, όμως κι εγώ, μέσα μου ταραγμένος,

205 θέλησα τον ίσκιο της ν᾽ αγκαλιάσω, της πεθαμένης μάνας
μου· όρμησα τρεις φορές, ποθώντας να τη σφίξω επάνω μου,
και τρεις φορές μέσα απ᾽ τα χέρια, σαν τη σκιά, σαν όνειρο,
μου πέταξε. Κάθε φορά και πιο πολύ έσφαζε ο πόνος την
καρδιά μου, ώσπου της μίλησα φωνάζοντας, με λόγια που
πετούσαν σαν πουλιά:

210 «Μάνα μου, πώς δεν στέκεις να σε πιάσω, που
σε λαχταρώ; Έλα, κι εδώ στον Άδη, δένοντας χέρια
να σφιχταγκαλιαστούμε οι δυο μας, παρηγοριά να βρούμε
στον φριχτό μας θρήνο. Εκτός και αν αγέρωχη η Περσεφόνη
μόνο τον άδειον ίσκιο σου μου στέλνει, να οδύρομαι βαριά,
και πιο πολύ ν᾽ αναστενάζω.»

215 Έτσι της μίλησα, κι η σεβαστή μου μάνα τότε μου
αποκρίθηκε: «Αλίμονο, παιδί μου δύσμοιρο όσο κανείς άλλος
στον κόσμο, όχι, δεν σ᾽ απατά η Περσεφόνη, η θυγατέρα του
Διός. Αυτή είναι η μοίρα των βροτών, όταν κάποιος πεθαίνει:
δεν συγκρατούνε πια τα νεύρα του τις σάρκες και τα κόκαλά
του·

220 όλα τους τα δαμάζει το μένος της πυράς που λαμπαδιάζει,
αφού η ζωή του φύγει κι αφήσει τα λευκά του οστά —
μόνο η ψυχή πάει πέταξε, σαν όνειρο, και φτερουγίζει.
Ωστόσο είναι πια καιρός το φως να επιθυμήσεις,
και μην αργείς· μάθε κι αυτά, όλα που βλέπεις γύρω σου,
για να μπορείς να τα ιστορήσεις κάποτε στη γυναίκα σου.»

225 Οι δυο μας συναλλάσσαμε τα λόγια μας ακόμη, αλλά
πλησίασαν κι άλλες γυναίκες τώρα — η φημισμένη Περσεφόνη
τις παρότρυνε· όσες υπήρξαν σύζυγοι και θυγατέρες
διάσημων ηρώων. Εκείνες γύρω από το μαύρο αίμα σμάρι
συναθροίστηκαν, κι αναρωτήθηκα εγώ πώς να τις ξεχωρίσω
και καθεμιά να τη ρωτήσω.

230 Κι όπως το συλλογίστηκα, αυτή η απόφαση μου φάνηκε
η καλύτερη· το κοφτερό σπαθί τραβώντας από το σφιχτό μερί
μου, δεν άφησα να πιουν το μαύρο αίμα όλες μαζί.
Έτσι, με τη σειρά, η μια πίσω απ᾽ την άλλη πίνοντας αίμα,
το γένος της εξιστορούσε, κι εγώ τις ρώτησα όλες.

235 Πρώτη αντικρίζω την Τυρώ, από πατέρα ευγενικό·
είπε πως είναι του Σαλμωνέα η θυγατέρα, που κανένα ψεγάδι
δεν του βρίσκεις· καυχήθηκε πως έγινε γυναίκα του Κρηθέα,
που υπήρξε γιος του Αιόλου. Αυτή λοιπόν κάποτε ερωτεύτηκε
τον ποταμό Ενιπέα (θείο ποτάμι, το ωραιότερο απ᾽ όσα
τρέχουνε στη γη),

240 γι᾽ αυτό κατέβαινε συχνά στα πάγκαλα νερά του.
Εκεί μια μέρα, με την όψη του Ενιπέα, ο Ποσειδώνας,
που τη γη σαλεύει, μαζί της πλάγιασε στις εκβολές του
ποταμού που στροβιλίζονται· όπου ένα κύμα πορφυρό, λες κι
ήταν όρος, κυρτώθηκε και τους περίζωσε, κρύβοντας τον θεό
και τη θνητή γυναίκα.

245 Έτσι, της έλυσε της παρθενιάς τη ζώνη, αφού πρώτα
τη βύθισε στον ύπνο· κι όταν τα έργα της αγάπης ο θεός
συντέλεσε, της πιάνει τρυφερά το χέρι και την προσφώνησε
μιλώντας: «Χαρά, γυναίκα, ο έρωτάς μου· κι όπως ο χρόνος θα
κυλά, σου μέλλεται να ξεγεννήσεις τέκνα λαμπρά, γιατί δεν
μένουν άκαρπα των αθανάτων τ᾽ αγκαλιάσματα·

250 δική σου από κει και πέρα η φροντίδα της ανατροφής
τους. Και τώρα πήγαινε στο σπίτι, αλλά να μην προδώσεις τ᾽
όνομά μου· είμαι εγώ, ο κοσμοσείστης Ποσειδών, που
πλάγιασα μαζί σου.» Έτσι της μίλησε, κι ευθύς βυθίστηκε κάτω
απ᾽ το κύμα της θαλάσσης. Εκείνη γκαστρωμένη γέννησε στην
ώρα της· φέρνει στον κόσμο τον Πελία και τον Νηλέα —

255 δυο γιους γενναίους, που υπηρέτησαν κι οι δυο τον Δία. Ο
ένας, ο Πελίας, κατοικούσε απλόχωρα στην Ιωλκό με τα πολλά
βοσκήματα· στην Πύλο την αμμουδερή ο Νηλέας.
Οι άλλοι γιοι της, της βασιλικής γυναίκας, ήσαν απ᾽ τον
Κρηθέα· Αίσων και Φέρης, ο Αμυθάων, μαχητής περίλαμπρος
με το άλογό του.

260 Είδα μετά την Αντιόπη, κόρη του Ασωπού·
καυχιόταν πως κοιμήθηκε στου Δία την αγκάλη
και γέννησε μαζί του τους δυο γιους, Ζήθο κι Αμφίονα,
που πρώτοι θεμελίωσαν τη Θήβα την επτάπυλη και την
επύργωσαν με τείχη, γιατί δεν ήταν φρόνιμο να κατοικούν

265 πόλη ατείχιστη, τη Θήβα απλόχωρη, όση κι αν είχαν
δύναμη. Είδα και την Αλκμήνη, γυναίκα του Αμφιτρύωνα,
μάνα του Ηρακλή, θρασύ κι ατρόμητου σαν το λιοντάρι,
όταν ο μέγας Ζευς την πήρε στην αγκάλη του.
Είδα και τη Μεγάρη, του κραταιού Κρέοντα θυγατέρα —

270 αυτήν την πήρε ταίρι του ο γιος του Αμφιτρύωνα,
ακάματος κι αδάμαστος. Είδα του Οιδίποδα τη μάνα, την
όμορφη Επικάστη, που έκανε πράξη ανήκουστη, δίχως
ο νους της να το ξέρει, σμίγοντας με τον ίδιο της τον γιο·
αμέσως όμως οι θεοί φανέρωσαν τα ανόσια έργα, κι
ο κόσμος βούιξε.

275 Παρ᾽ όλα αυτά εκείνος ξέμεινε στη λατρευτή του Θήβα,
συφοριασμένος των Καδμείων βασιλιάς, δέσμιος της φριχτής
βουλής των αθανάτων. Εκείνη όμως πέρασε στον Άδη,
άσπλαχνο φύλακα στις κάτω πύλες, αφού πρώτα σε μια θηλιά
κρεμάστηκε, δένοντας το μακρύ σχοινί απ᾽ την ψηλή οροφή
της κάμαρής της — η απελπισία την έπνιξε. Άφησε ωστόσο και

280 σ᾽ εκείνον κληρονομιά πόνους πολλούς, όσοι απαιτούν να
πέσουν πάνω του οι Ερινύες της μητέρας. Είδα μετά
πεντάμορφη τη Χλώρη, που κάποτε ο Νηλέας την έκανε δική
του, δίνοντας δώρα αμέτρητα στη νύφη. Ήταν η πιο μικρή του
κόρη, του Αμφίονα, γιου του Ιάσου, που άλλοτε βασίλευε
στους Μίνυες του Ορχομενού.

285 Η Χλώρη όμως έγινε βασίλισσα στην Πύλο και στον Νηλέα
χάρισε τρία παλληκάρια, τον Νέστορα, τον Χρόμιο, αγέρωχο
τον Περικλύμενο. Του γέννησε και την Πηρώ, κοπέλα
ασυναγώνιστη, που ο κόσμος θαύμαζε την τόση ομορφιά της
κι όλοι από γύρω δήλωναν μνηστήρες. Μόνο που ο Νηλεύς
αρνιόταν να τη δώσει σ᾽ άλλον, παρά σ᾽ εκείνον που

290 θα πήγαινε να αρπάξει, να φέρει απ᾽ τη Φυλάκη τα
αδάμαστα γελάδια του Ιφικλή — με τα στριφτά τους κέρατα,
το μέτωπό τους το φαρδύ. Ένας μονάχα μάντης άψογος του
υποσχέθηκε πως θα τα φέρει, όμως κι αυτόν τον έδεσε μοίρα
θεού· δεσμοί ακατάλυτοι κι άγριοι βουκόλοι στους αγρούς.

295 Αλλ᾽ όταν πια μήνες και μέρες συμπληρώθηκαν, ο χρόνος
γύρισε και έφερε πάνω τον ξανθόν Απρίλη, τότε επιτέλους τον
λευτέρωσε ο βίαιος Ιφικλής τον μάντη, που του φανέρωσε της
μοίρας τα καθέκαστα — και συντελέστηκε η βουλή του Δία.
Είδα τη Λήδα, που πλάγιαζε στην κλίνη του Τυνδάρεου
και γέννησε μαζί του δυο παλληκάρια,

300 τον καβαλάρη Κάστορα, τον έξοχο πυγμάχο Πολυδεύκη·
δίδυμους, που τους έχει ζωντανούς η γη με τα πολλά
γεννήματα στα βάθη της, αφού ο Ζευς τούς κάνει την τιμή
να αλλάζουν μοίρα μέρα παρά μέρα, τη μια να ζουν, την άλλη
να πεθαίνουν· και τους δοξάζει ο κόσμος, σαν θεούς.

305 Είδα την Ιφιμέδεια, του Αλωέα ομόκλινη,
που μου καυχήθηκε πως αγαπήθηκε από τον Ποσειδώνα,
και γέννησε δυο γιους, όμως δεν έζησαν πολύ,
τον Ώτο ισόθεο, τον Εφιάλτη διαβόητο: πανύψηλους —
άλλους ψηλότερους δεν έθρεψε η γη με τα γεννήματά της·

310 πανέμορφους — μόνο ο ωραίος Ωρίων τούς ξεπέρασε.
Στα εννιά τους μόλις χρόνια είχανε φάρδος εννιά πήχες,
έριξαν μπόι εννιά οργιές.
Ήσαν αυτοί που απείλησαν στον Όλυμπο τους αθανάτους,
να ανοίξουν μάχη κι άγριο πόλεμο·

315 ψήλωσε ο νους τους και πεθύμησαν να βάλουν πάνω
στον Όλυμπο την Όσσα, πάνω στην Όσσα το ανεμοδαρμένο
Πήλιο, θέλοντας να ανεβούν στον ουρανό. Και θα το είχαν ίσως
κατορθώσει, αν έφταναν ως την ακμή της νιότης τους, αλλά
τους πρόλαβε ο γιος του Δία, γέννημα της καλλίκομης Λητώς,
που τους αφάνισε τους δυο μεμιάς, προτού το χνούδι ανθίσει

320 κάτω από τους κροτάφους, προτού σκεπάσουν με σγουρά
τα μάγουλά τους. Είδα μετά τη Φαίδρα, την Πρόκριδα, την
όμορφη Αριάδνη, κόρη του Μίνωα με τις κακές βουλές, που
κάποτε ο Θησέας την άρπαξε απ᾽ την Κρήτη και θέλησε στον
λόφο να τη φέρει της ιερής Αθήνας· μα δεν το χάρηκε, γιατί
τον πρόλαβε και τη σκοτώνει η Άρτεμη,

325 στη Δία τη θαλασσοφίλητη, με συνεργό τον Διόνυσο που
τη μαρτύρησε. Τη Μαίρα είδα, την Κλυμένη, τη διαβόητη
Εριφύλη, που πρόδωσε τον άντρα της για το πολύτιμο
χρυσάφι. Όμως θα σταματήσω, έτσι κι αλλιώς δεν θα
μπορούσα όλες τους να τις πω και να τις ονομάσω, όσες και
πόσες είδα γυναίκες ή θυγατέρες διάσημων ηρώων —

330 πιο πριν θα τέλειωνε αυτή η θεσπέσια νύχτα. Ώρα λοιπόν
να κοιμηθούμε· ή κατεβαίνω στο γρήγορο καράβι πλάι στους
συντρόφους, εκτός κι αν με κοιμίσετε εδώ· όσο για το ταξίδι
μου, είναι στο χέρι των θεών, και στο δικό σας, πώς θα το
φροντίσετε.» Έπαψε εκείνος να μιλά, κι οι άλλοι όλοι έμειναν
βουβοί κι αμίλητοι, σαν μαγεμένοι κάτω απ᾽ τον ίσκιο

335 της μεγάλης αίθουσας. Ώσπου η Αρήτη, λευκή κι ωραία,
έσπασε τη σιωπή μιλώντας: «Φαίακες, πώς σας φαίνεται ο
ξένος άντρας, στην ομορφιά, στο ανάστημα, στο ισόρροπο
μυαλό; Είναι δικός μου ξένος, όμως κι εσείς, έχει ο καθένας
μέρος στην τιμή της πόλης· γι᾽ αυτό προτείνω, μη βιαστείτε,
μην τον αφήσετε να φύγει, μη λυπηθείτε τα μεγάλα δώρα,

340 τώρα στην ώρα της ανάγκης του· έτσι κι αλλιώς κρύβουν
τα σπίτια σας πολλά αγαθά, με των θεών τη χάρη.»
Τότε στη μέση μπήκε να μιλήσει ο τίμιος γέροντας Εχένηος —
ήταν ο γεροντότερος ανάμεσα στους άλλους Φαίακες: «Φίλοι,
λέω πως δεν πέφτουν έξω απ᾽ τους δικούς μας τους σκοπούς,

345 απ᾽ τη δική μας γνώμη, όσα η βασίλισσα μας είπε· πρέπει
να συμφωνήσετε. Ωστόσο είναι ο Αλκίνοος εδώ, κι αυτός
κρατεί τον λόγο και την πράξη.» Αμέσως πήρε ο Αλκίνοος τον
λόγο λέγοντας: «Ό,τι ακούσατε θα γίνει· όσο τουλάχιστον θα
᾽μαι ζωντανός και βασιλιάς στους Φαίακες, που έχουν χαρά
τους το κουπί.

350 Ας κάνει όμως λίγη υπομονή ο ξένος, μόλο που τόσο
επιθυμεί τον νόστο του· ας μείνει ως αύριο, ώστε κι εγώ
να αποτελειώσω την υπόθεση των δώρων· ο γυρισμός του
εξάλλου είναι η φροντίδα σας, και πιο πολύ δική μου, αφού
εγώ κρατώ τη δύναμη αυτής της χώρας.» Του ανταποκρίθηκε
ο Οδυσσέας πανέξυπνος:

355 «Αλκίνοε βασιλιά, που διαπρέπεις σ᾽ όλον τον λαό σου,
ακόμη κι αν θα λέγατε να μείνω εδώ ώσπου να κλείσει χρόνος,
να μου ετοιμάσετε τον γυρισμό, να μου χαρίσετε δώρα λαμπρά,
μετά χαράς θα το δεχόμουν· το κέρδος θα ᾽ταν μεγαλύτερο,
να φτάσω στη γλυκιά πατρίδα με γεμάτα χέρια·

360 θα με τιμούσαν τότε περισσότερο, θα μ᾽ αγαπούσαν πιο
πολύ, όλοι που θα με δουν να επιστρέφω στην Ιθάκη.»
Πήρε ο Αλκίνοος ξανά τον λόγο, με φώναξε με το όνομά μου:
«Ω Οδυσσέα, μ᾽ όλα όσα βλέπουμε μπροστά μας,
κανείς δεν θα μπορούσε να σε πάρει για απατεώνα ή ψεύτη,

365 όπως πολλοί που βόσκουν πάνω σ᾽ αυτή τη μαύρη γη,
άνθρωποι σκορπισμένοι που ψέματα σκαρώνουν όσα δεν βάζει
ο νους του ανθρώπου. Εσένα ωστόσο και τα λόγια σου έχουν
μορφή και το μυαλό σου λάμπει· ξέρεις την τέχνη να ιστορείς,
σαν αοιδός με άρτια γνώση, και των Αργείων τα βάσανα και
τα δικά σου πάθη τα λυπητερά.

370 Μα τώρα πες μου κάτι ακόμη, εξήγησε με κάθε ακρίβεια,
ανίσως είδες εκεί κάτω κάποιους απ᾽ τους ισόθεους εταίρους,
όσοι στην Τροία βρέθηκαν μαζί σου κι όσους τούς βρήκε ο
θάνατος. Η νύχτα αυτή είναι μεγάλη, ατελείωτη· δεν έφτασε
η ώρα ακόμη να κοιμηθούμε στο παλάτι. Πες μου λοιπόν
τα θαυμαστά σου έργα·

375 κι εγώ θα ᾽μενα ξάγρυπνος, ώσπου να ξημερώσει η θεία
Αυγή, αν δέχεσαι κι εσύ, μέσα στο σπίτι μου να μου ιστορήσεις
τα δικά σου πάθη.» Του ανταπάντησε μιλώντας ο Οδυσσέας
πολυμήχανος: «Αλκίνοε βασιλιά, που διαπρέπεις σ᾽ όλον τον
λαό σου, έχουν την ώρα τους κι οι διηγήσεις που μακραίνουν,
έχει την ώρα του

380 κι ο ύπνος. Αν όμως φλέγεσαι κι άλλο ν᾽ ακούσεις, δεν
είμαι εγώ που θα το αρνιόμουν· μπορώ κι άλλες πικρότερες
να σου ομολογήσω ιστορίες, τα πένθη των εταίρων μου που
χάθηκαν μετά· ενώ στην Τροία ξέφυγαν την ταραχή της μάχης
και τους στεναγμούς, επήγαν του χαμού στον δρόμο της
επιστροφής — κι όλα για χάρη μιας ολέθριας γυναίκας.

385 Αφού λοιπόν τις σκόρπισε η Περσεφόνη αγνή, κάθε
ψυχή κι αλλού, τις τρυφερές γυναίκες, ήλθε του Αγαμέμνονα
η ψυχή, γιου του Ατρέα, λυπημένη· γύρω της
συναθροίστηκαν κι άλλες ψυχές, όσοι στο αρχοντικό
του Αιγίσθου έπεσαν μαζί του κι εκεί τους βρήκε ο θάνατος.

390 Μόλις εκείνος ήπιε από το μαύρο αίμα, αμέσως με
αναγνώρισε, πήρε να κλαίει σπαραχτικά, το δάκρυ του έτρεχε
ποτάμι, απλώνοντας τα χέρια του, ποθούσε να μ᾽ αγγίξει·
όμως δεν μπόρεσε, γιατί του είχε λείψει η δύναμη,
εκείνη η ρώμη που άλλοτε στήριζε τα ευλύγιστά του μέλη.

395 Κι όπως τον είδα, δάκρυσα, πλημμύρισε η ψυχή μου έλεος,
τον φώναξα με το όνομα και πέταξαν τα λόγια μου σαν τα
πουλιά: «Ατρείδη τιμημένε, ω Αγαμέμνονα, με τον λαό και τον
στρατό σου, ποια μοίρα να σε δάμασε, ποιος ανελέητος
θάνατος; Μήπως σε τσάκισε ο Ποσειδώνας στα καράβια σου,

400 σ᾽ άρπαξε θύελλα φριχτή, μ᾽ ανέμους φοβερούς;
μήπως σε χάλασαν εχθροί επάνω στη στεριά,
που γύρεψες να κόψεις βόδια, ή όμορφο κοπάδι γιδοπρόβατα;
ή πολεμώντας για μια πόλη τειχισμένη; ή για γυναίκες;»
Έτσι του μίλησα, κι εκείνος μου αποκρίθηκε με το όνομά μου:

405 «Βλαστάρι του Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα,
όχι, μήτε ο Ποσειδώνας στα καράβια μου με τσάκισε,
με θύελλα φριχτή, μ᾽ ανέμους φοβερούς,
μήτε κι εχθροί με χάλασαν κάπου σε μια στεριά·
ο Αίγισθος συντέλεσε τη μοίρα του θανάτου μου,

410 αυτός με σκότωσε, μαζί κι η δολερή γυναίκα μου· ενώ με
κάλεσε στο σπίτι να δειπνήσω, μ᾽ έσφαξε σαν το βόδι στο
παχνί. Εκεί με βρήκε ο θάνατος, οικτρότατος· και γύρω οι
σύντροφοί μου σκοτωμένοι, ένας πάνω στον άλλο, σάμπως
γουρούνια μ᾽ άσπρα δόντια που σφάζονται στο αρχοντικό
κάποιου με δύναμη και πλούτη,

415 σε γάμο, γλέντι συντροφικό, γιορτή μεγάλη. Είδες εσύ και
ξέρεις από φονικό, όπου οι νεκροί σωριάζονται, μονομαχώντας
ένας με τον άλλο ή πολεμώντας σ᾽ άγρια μάχη. Αν όμως τα
᾽βλεπες εκείνα, τότε θα σπάραζε η καρδιά σου πιο πολύ· που
γύρω στον κρατήρα, σε κατάφορτα τραπέζια, βρεθήκαμε

420 νεκροί μες στο παλάτι, κι άχνιζε στο πάτωμα παντού το
αίμα μας ζεστό. Μα ακόμη πιο σπαραχτική άκουσα τη φωνή
της κόρης του Πριάμου, της Κασσάνδρας, την ώρα που τη
σκότωνε πανούργα η Κλυταιμνήστρα πλάι και πάνω μου· κι
εγώ, τα χέρια υψώνοντας, κάτω στο δάπεδο σφάδαζα και
χτυπιόμουν, ώσπου ξεψύχησα με το σπαθί στο στήθος.

425 Κι όμως εκείνη η σκύλα με παράτησε· δεν θέλησε, καν
τη στιγμή που πήγαινα στον Άδη, τα μάτια να μου τα σφαλίσει
με τα χέρια της, το στόμα να μου κλείσει. Ω ναι, στον κόσμο
τίποτε δεν είναι πιο σκληρό κι απάνθρωπο απ᾽ τη γυναίκα
που έβαλε μες στο μυαλό της τέτοιες πράξεις, όπως αυτή,
που το μελέτησε το ανόσιο έργο, σφάζοντας άντρα

430 που τη στεφανώθηκε. Κι ας έλεγα ο ταλαίπωρος, θα με
απαντήσουν παιδιά και δούλες με αγαλλίαση, όταν γυρίσω
στην πατρίδα μου· εκείνη υφαίνοντας στον νου της ό,τι
μπορούσε πιο φριχτό, βούτηξε η ίδια στην ντροπή, ντρόπιασε
όμως μια για πάντα κι όλο το θηλυκό το γένος, τις μελλούμενες
γυναίκες, έστω κι αν κάποια αποδειχτεί κάποτε φρόνιμη.»

435 Έτσι μου μίλησε, κι εγώ πήρα τον λόγο λέγοντας:
«Αλίμονο, πόσο το γένος του Ατρέα ο Δίας, που το μάτι του
βλέπει μακριά, το μίσησε εξαρχής θανάσιμα με τις βουλές των
γυναικών· ενώ εμείς αφανιζόμασταν τόσοι για μιαν Ελένη,
εσένα η Κλυταιμνήστρα σ᾽ έπλεκε στον δόλο της, κι ας ήσουνα
μακριά.»

440 Στα λόγια μου αποκρίθηκε μ᾽ αυτά τα λόγια:
«Γι᾽ αυτό λοιπόν κι εσύ μην έχεις στη γυναίκα σου μεγάλη
εμπιστοσύνη, να μην της φανερώνεις όλη σου τη σκέψη, ό,τι
καλό γεννήσει ο νους σου· λίγα να ομολογείς, τα πιο πολλά
καλύτερα να τα κρατείς κρυφά. Κι όμως εσένα δεν σ᾽ απειλεί,
Οδυσσέα, φόνος απ᾽ τη γυναίκα σου·

445 είναι, και με το παραπάνω, φρόνιμη, και γνωστικά
στοχάζεται του Ικάριου η κόρη, η συνετή κι έξυπνη Πηνελόπη.
Θυμάμαι, την αφήσαμε νέα και νιόνυμφη, όταν εμείς
κινούσαμε στον πόλεμο· είχε ακόμη στο βυζί τον γιο σου,
νήπιο. Τώρα κι αυτός θα έχει μεγαλώσει, θα κάθεται με τους
μεγάλους —

450 καλότυχος, γιατί μπροστά του θα τον βρει ο πατέρας του
γυρίζοντας, αλλά κι εκείνος θα πέσει στην αγκάλη του πατέρα
του, όπως το θέλει η καλή περίσταση. Μόνο εμένα
η γυναίκα μου δεν μ᾽ άφησε να τον χαρούν τα μάτια μου
τον γιο μου· πρόλαβε και με σκότωσε. Έχω όμως κι άλλο

455 να σου πω, και να το στοχαστείς καλά· κρυφά, ποτέ
στα φανερά να μην αράξεις στη γλυκιά πατρίδα το καράβι σου,
γιατί πιστές γυναίκες δεν υπάρχουν πια. Και τώρα απάντησέ
μου, λέγοντας όλη την αλήθεια· ανίσως κάπου ζωντανός ακόμη
ακούγεται κι ο γιος μου, ή στον Ορχομενό ή και στην Πύλο
την αμμουδερή,

460 μπορεί στη Σπάρτη την ευρύχωρη, στο πλάι του Μενελάου
— λέω πως δεν πέθανε ο Ορέστης μου πάνω στη γη.»
Στο ερώτημά του εγώ ανταπάντησα μ᾽ αυτά τα λόγια:
«Ατρείδη, τέτοια μη ρωτάς· δεν ξέρω αλήθεια τίποτε, αν ζει
εκείνος ή αν πέθανε· κακό όποιος βγάζει από το στόμα του
λόγια του ανέμου.»

465 Οι δυο μας, συναλλάσσοντας τα πικραμένα λόγια μας,
εκεί στεκόμαστε, στη λύπη μας δοσμένοι, στο δάκρυ μας
πνιγμένοι. Και τότε ήλθε του Αχιλλέα η ψυχή, γιου του Πηλέα,
και του Πατρόκλου η ψυχή, και του άψογου Αντιλόχου,
κι ακόμη του Αίαντα, που υπήρξε ο άριστος στην όψη, στο
παράστημα, ανάμεσα

470 στους άλλους Δαναούς, με μόνη εξαίρεση τον Αχιλλέα.
Αμέσως με αναγνώρισε του Αιακίδη η ψυχή, ασυναγώνιστου
στο τρέξιμο, ολοφυρόμενη φώναξε το όνομά μου, κι όπως μου
μίλησε, τα λόγια του πετούσαν σαν πουλιά: «Βλαστάρι του
Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα, άφοβε, ποιο άλλο
έργο φοβερότερο θα βάλει ακόμη ο νους σου;

475 Που τόλμησες να κατεβείς στον Άδη, όπου νεκροί μονάχα
κατοικούν, δίχως τον νου τους πια, είδωλα και σκιές βροτών
που έχουν πεθάνει.» Έτσι μου μίλησε, κι εγώ αποκρίθηκα, με
το όνομά του: «Ω Αχιλλέα, του Πηλέα γιε, ο πρώτος κι ο
καλύτερος των Αχαιών, ήλθα γυρεύοντας τον Τειρεσία, μήπως
μου δώσει κάποια συμβουλή, το πώς

480 θα φτάσω στην τραχιάν Ιθάκη. Γιατί δεν ζύγωσα ακόμη
στη δική μας γη, δεν πάτησα το χώμα της πατρίδας· με δέρνει
πάντα το κακό. Εσένα όμως, Αχιλλέα, κρίνω πως δεν υπάρχει
άλλος σου ευτυχέστερος, ούτε από όσους έζησαν στο
παρελθόν, μήτε από εκείνους που θα ᾽ρθουν στο μέλλον.
Αφού, και ενόσω ζούσες, όλοι μας σε τιμούσαμε

485 σαν να ᾽σουνα θεός οι Αργείοι, αλλά κι εδώ που βρίσκεσαι
με τους νεκρούς, μένει μεγάλη η δύναμή σου· γι᾽ αυτό,
Αχιλλέα, μη θλίβεσαι και μην πικραίνεσαι πολύ στον θάνατό
σου.» Σ᾽ αυτά τα λόγια μου εκείνος αμέσως ανταπάντησε
μιλώντας: «Μη θες να με παρηγορήσεις για τον θάνατό μου,
Οδυσσέα γενναίε· θα προτιμούσα πάνω στη γη να ζούσα,

490 κι ας ξενοδούλευα σε κάποιον, άκληρο πια που να μην έχει
και μεγάλο βιος, παρά να είμαι ο άρχοντας στον κάτω κόσμο
των νεκρών. Όμως αυτά ας τα αφήσουμε, και πες μου κάτι για
τον ακριβό μου γιο· μπήκε στον πόλεμο, πρώτος στους
πρώτους; μήπως όχι; Μίλα μου όμως και για τον ευγενικό
Πηλέα, αν κάτι ξέρεις κι έμαθες·

495 κρατεί ακόμη την τιμή στους τόσους Μυρμιδόνες; ή μήπως
ατιμάζεται στη Φθία και την Ελλάδα, καθώς τα γηρατειά τον
τσάκισαν και του ᾽κοψαν χέρια και πόδια; Γιατί δεν είμαι εγώ
κοντά να του παρασταθώ, αφού δεν βλέπω πια το φως του
ήλιου· τέτοιος και όπως κάποτε, στης Τροίας τον κάμπο,

500 σκότωνα σωρηδόν γενναίους πολεμιστές, να σώσω τους
Αργείους. Αν, όπως ήμουν, έστω λίγο ανέβαινα στο πατρικό
μου σπίτι, κάποιοι, έτσι κι αλλιώς, θα ᾽νιωθαν φρίκη με το
μένος μου, τα ανίκητά μου χέρια, όσοι εκείνον τώρα τον
κρατούν και βίαια του στερούν τη νόμιμη τιμή.» Στο ερώτημά
του εγώ αποκρίθηκα μιλώντας:

«Λυπάμαι, που δεν ξέρω να σου πω κάτι για τον πατέρα σου,
τον ανεπίληπτο Πηλέα· αλλά για το παιδί, τον ακριβό σου
Νεοπτόλεμο, θα ακούσεις απ᾽ το στόμα μου, όπως το ζήτησες,
ακέραιη την αλήθεια. Μόνος μου, σε καράβι ισόρροπο και
κοίλο, τον έφερα απ᾽ τη Σκύρο στους άλλους Αχαιούς, εκεί
που ωραία αρματωμένοι πολεμούσαν.

510 Κάθε φορά λοιπόν που αποφασίζαμε γύρω απ᾽ της Τροίας
το κάστρο, πάντοτε εκείνος έπαιρνε τον λόγο πρώτος κι η
γνώμη του δεν αστοχούσε — μόνο ο ισόθεος Νέστωρ κι εγώ,
νομίζω, υπερτερούσαμε. Αλλά και στο πεδίο της μάχης, όταν
οι Αχαιοί τους Τρώες πολεμούσαμε, ποτέ δεν ξέμεινε μέσα στο
πλήθος, στον σωρό των άλλων· έτρεχε κι

515 έβγαινε πολύ μπροστά, η ορμή του δεν υποχωρούσε
σε κανένα, και σκότωνε πολλούς στην άγρια μάχη.
Δεν θα μπορούσα ασφαλώς να λογαριάσω εδώ και να τους
ονομάσω όλους, όσους εχθρούς θανάτωσε στον πόλεμο,
βοηθώντας τους Αργείους. Αλλά τι άθλος, όταν τον γιο του
Τήλεφου κάτω τον σώριασε,

520 με το χαλκό κοντάρι του, τον ήρωα Ευρύπυλο. Και γύρω
του να πέφτουν πλήθος οι σύντροφοι, οι Κήτειοι, νεκροί, για
δώρα μιας γυναίκας — αλήθεια, δεν είδα άλλον ομορφότερο
από κείνον, εξόν τον θείο Μέμνονα. Αλλά κι όταν αργότερα
χωθήκαμε σ᾽ εκείνο το άλογο, που το ᾽χτισε ο Επειός, οι πιο
γενναίοι Αργείοι, κι έπεσε πάνω μου όλη η ευθύνη,

525 πότε θα ανοίξει η κλειστή παγίδα μας, πότε θα κλείσει,
τότε λοιπόν οι άλλοι, των Δαναών οι αρχηγοί κι οι σύμβουλοι,
δεν μπόρεσαν να κρύψουν το δάκρυ και τον τρόμο, που τους
παρέλυε τα γόνατα. Εξόν εκείνος, που ούτε μια φορά, ποτέ,
τα μάτια μου δεν είδαν να χλωμιάζει η ωραία του όψη ή να
σκουπίζει κάποιο δάκρυ

530 στα μάγουλά του· αμέτρητες φορές παρακαλούσε
έξω να πεταχτεί επιτέλους από το άλογο, να πιάσει τη λαβή
του ξίφους του, το χάλκινο βαρύ του δόρυ, γιατί άναβε τον νου
του ο πόθος, το πώς τους Τρώες θα βλάψει. Αλλά και τότε πια
που πήραμε την πόλη του Πριάμου, το ψηλό της κάστρο,
αυτός, αφού μοιράστηκε λεία και έπαθλο λαμπρό, αμέσως

535 στο καράβι ανέβηκε, απείραχτος· μήτε ποτέ τον βρήκε
χάλκινη αιχμή, μήτε κι από κοντά λαβώθηκε — πράγματα
που συχνά συμβαίνουν την ώρα του πολέμου, όταν, δίχως
καμιά διάκριση, μαίνεται ο Άρης.» Ακούγοντας τον λόγο μου,
πήρε να απομακρύνεται του Αιακίδη η ψυχή, που δεν τον
έφτανε άλλοτε κανείς στο τρέξιμο, ανοίγοντας μεγάλο βήμα,

540 προς το ασφοδελό λιβάδι — με μια χαρά περήφανη, μ᾽ όσα
του ιστόρησα για το λαμπρό του παλληκάρι. Τότε και άλλες
ψυχές νεκρών αφανισμένων είχαν στηθεί εκεί και καθεμιά
ρωτώντας έλεγε τον πόνο της. Μόνο η ψυχή του Τελαμώνιου
Αίαντα κρατούσε απόσταση, βαριά οργισμένη ακόμη με τη νίκη
μου,

545 τη νίκη που εγώ τη νίκησα, όταν η δίκη εκείνη έγινε στα
πλοία, το ποιος θα πάρει τα όπλα του Αχιλλέα — την όρισε η
σεμνή του μάνα, των Τρώων θυγατέρες κι η Αθηνά Παλλάδα.
Μακάρι να μην ήμουν νικητής σε τέτοιο αγώνα,
που έγινε η αφορμή να φάει το χώμα τέτοια κεφαλή,

550 τον Αίαντα, που ξεπερνούσε στην ομορφιά, στα έργα του
πολέμου, όλους τους άλλους Δαναούς, εξόν τον άψογο γιο του
Πηλέα. Και μολαταύτα τον προσφώνησα, του μίλησα γλυκά:
«Αίαντα, του τίμιου Τελαμώνα γιε, δεν έμελλες αλήθεια
μήτε νεκρός να λησμονήσεις την οργή μαζί μου, για εκείνα
τα καταραμένα όπλα, που οι θεοί

555 τα ρίξανε στη μέση, να φέρουν στους Αργείους συμφορά·
αφού αφανίστηκες εσύ, ο πύργος μας, κι εμείς οι Αχαιοί
θρηνήσαμε για τον χαμό σου, όσο και για τον ακριβό Αχιλλέα,
γιο του Πηλέα, κι ακόμη σε θρηνούμε. Ένοχος όμως άλλος δεν
βρίσκεται κανείς εξόν ο Δίας, που μίσησε θανάσιμα στρατό και
μαχητές των Δαναών·

560 αυτός σε σφράγισε κι εσένα με τη μοίρα του θανάτου.
Αλλά, γενναίε, τώρα σύγκλινε, άκουσε τη φωνή του λόγου
μου· δάμασε πια το μένος σου και τον περήφανο θυμό σου.»
Έτσι του μίλησα, εκείνος όμως δεν απάντησε, δεν είπε λέξη·
αμίλητος προχώρησε μαζί με τις ψυχές άλλων νεκρών που
χάθηκαν, στο μαύρο Έρεβος.

565 Μπορεί ωστόσο, έστω και χολωμένος, να μου μιλούσε
ή και να του μιλούσα πάλι εγώ· αλλά δεν μ᾽ άφησε η καρδιά
στα στήθη, που γύρευε να δει κι άλλες ψυχές νεκρών.
Κι αλήθεια είδα τον Μίνωα, γιο του Διός περίλαμπρο,
με το χρυσό σκήπτρο στο χέρι, να κρίνει στους νεκρούς

570 καθήμενος· εκείνοι γύρω του, ορθοί ή καθιστοί,
γυρεύοντας το δίκιο τους απ᾽ τον Κριτή, στο ευρύπυλο παλάτι
του Άδη. Τα μάτια μου μετά αντικρίσαν πελώριο τον Ωρίωνα,
να τρέχει στον λειμώνα εκεί με τ᾽ ασφοδείλια, πίσω από
αγρίμια, που είχε σκοτώσει ο ίδιος άλλοτε σε απάτητα όρη,

575 στο χέρι του κρατώντας ρόπαλο ολοχάλκινο, ποτέ να μη
ραγίζει. Κι είδα μετά τον Τιτυό, τον τόσο τιμημένο γιο της Γης,
τώρα να κείται καταγής, να πιάνει ως κι εννέα πλέθρα·
αριστερά δεξιά δυο γύπες να του στέκουν, και να του τρων το
σκώτι, βαθιά ως τη ρίζα· κι ασάλευτος εκείνος, ανήμπορος
να πολεμήσει με τα χέρια του. Έτσι, γιατί αποτόλμησε

580 να βλάψει τη Λητώ, την τιμημένη ομόκλινη του Δία, καθώς
εκείνη, οδεύοντας προς την Πυθώ, κι από τον Πανοπέα πέρασε
με τα καλά του χοροστάσια. Αντίκρισα μετά τον Τάνταλο,
βαριά τυραννισμένο, ορθό μέσα στη λίμνη, και το νερό να
φτάνει ίσαμε το γένι του· να φαίνεται πόσο διψά, κι όμως να
μην μπορεί να πιει· γιατί, κάθε φορά που

585 ο γέροντας έσκυβε με λαχτάρα στο νερό, εκείνο
υποχωρούσε και χανόταν, άνοιγε η γη ανάμεσα στα πόδια του
και έδειχνε μαύρο τον βυθό, που κάποιος δαίμονας τον έκανε
κατάξερο. Κι ακόμη υπήρχαν δέντρα, ψηλά και φουντωμένα,
με καρπούς να κρέμονται πάνω από το κεφάλι του — οι
αχλαδιές, ροδιές, μηλιές με τα χρυσά τους μήλα,

590 συκιές ολόγλυκες και καρπισμένα λιόδεντρα· και
μολαταύτα, κάθε φορά που ο γέροντας τα αναζητούσε,
ο αγέρας τα συνέπαιρνε, τα σήκωνε ψηλά προς τα ισκιωμένα
νέφη. Είδα μπροστά μου και τον Σίσυφο, να υποφέρει
αφάνταστα· έναν πελώριο βράχο δοκίμαζε να ανακρατήσει στα
δυο χέρια του,

595 πιανόταν με πόδια και με χέρια, και προσπαθούσε
να ανεβάσει τον βράχο στην ανηφοριά· μόλις ωστόσο έμελλε
να ξεπεράσει την κορφή, κάθε φορά τον έπαιρνε το βάρος από
κάτω — ξεδιάντροπος ο βράχος πάλι κατρακυλούσε στο ίσωμα.
Εκείνος όμως, με το κορμί του τεντωμένο, ξανά τον έσπρωχνε
ψηλά — κι έτρεχε ποτάμι ο ιδρώτας

600 απ᾽ τα μέλη του, τον τύλιγε ως το κεφάλι η σκόνη.
Ύστερα πρόβαλε κι είδαν τα μάτια μου τον ακατάβλητο Ηρακλή
— μόνο τον ίσκιο του· αφού ο ίδιος ζούσε με τους αθάνατους
θεούς, χαιρόταν τα συμπόσιά τους, έχοντας πλάι του
καλλίσφυρη την Ήβη, κόρη που την εγέννησαν ο μέγας Δίας κι
η Ήρα χρυσοπέδιλη.

605 Τριγύρω του νεκροί με την κλαγγή τους, μοιάζοντας με
πουλιά που φοβισμένα εδώ κι εκεί φτεροκοπούν· εκείνος
όμως, σαν τη μαύρη νύχτα, κρατώντας το δοξάρι του γυμνό,
το βέλος στη χορδή, έστρεφε ολόγυρα το βλέμμα του άγριο,
σαν έτοιμος κάθε στιγμή να βρει τον στόχο. Γύρω στα στήθη
φοβερός ο αορτήρας περασμένος,

610 χρυσός ο τελαμώνας του, οπού τον στόλιζαν εξαίσια έργα:
αρκούδες κι αγριογούρουνα, λιοντάρια με ολάνοιχτα τα μάτια,
κι ακόμη σφαγές και μάχες, φόνοι και σκοτωμοί.
Όχι, όποιος τεχνίτης φιλοτέχνησε τον τελαμώνα αυτόν κι έβαλε
εκεί την τόση τέχνη του, δεν θα μπορούσε και κάποιον άλλον
να στολίσει.

615 Μόλις μ᾽ αντίκρισαν τα μάτια του, αμέσως με αναγνώρισε,
κι όπως ολοφυρόμενος μου μίλησε, τα λόγια του πετούσαν σαν
πουλιά: «Βλαστάρι του Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε
Οδυσσέα, ω δύσμοιρε, σέρνεις κι εσύ μοίρα κακή επάνω σου,
όπως κι εγώ την έζησα βαριά, όσο με φώτιζε ακόμη ο ήλιος.

620 Κι αν ήμουν γιος του Δία κι εγγονός του Κρόνου, όμως τη
συμφορά μου τη φορτώθηκα άπειρη· γιατί σ᾽ αφέντη δούλεψα
πολύ χειρότερό μου, που μου παράγγειλε άθλους ασήκωτους.
Αυτός είναι που μ᾽ έστειλε στον κάτω κόσμο κάποτε,
να φέρω τον σκύλο Κέρβερο· γιατί λογάριασε καλά
πως άλλος άθλος πιο βαρύς δεν γίνεται απ᾽ αυτόν για μένα.

625 Και μολαταύτα εγώ τον έφερα, από τον Άδη τον ανέβασα —
είχα οδηγό μου τον Ερμή, την Αθηνά, τα μάτια λάμποντας,
για παραστάτη.» Τελειώνοντας, κίνησε προχωρώντας πάλι στα
άδυτα του Άδη. Όσο για μένα, έμεινα ακόμη εκεί ασάλευτος,
με την ελπίδα, να ᾽ρθει και κάποιος άλλος από τους μεγάλους
ήρωες, που χάθηκαν τα χρόνια εκείνα τα παλιά.

630 Κι ίσως μπορούσα να προλάβω να δω κι εκείνους που
ήθελα, και τον Θησέα και τον Πειρίθοο, τέκνα θεών που
η δόξα τα στεφάνωσε. Αλλά πιο πριν μαζεύτηκαν μύρια τα
σμήνη των νεκρών, μ᾽ έναν ανήκουστον αχό, κι εμένα μ᾽
έλουσε τρόμος χλωρός· μήπως μου στείλει το κεφάλι της
Γοργώς, τέρας φριχτό,

635 από τον Άδη η Περσεφόνη αγέρωχη.
Γι᾽ αυτό και πάραυτα προχώρησα προς το καράβι, δίνοντας
στους συντρόφους εντολή ν᾽ ανέβουν στο πλεούμενο κι αυτοί,
να λύσουν τις πρυμάτσες. Κι εκείνοι ανέβηκαν και κάθησαν
όλοι τους στα ζυγά. Έτσι ομαλά ταξίδευαν του Ωκεανού
οι ροές το πλοίο,

640 πρώτα με τα κουπιά, ύστερα μόνο με το πρίμο αγέρι.


Οδύσσεια – μ