diaforos

Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ,
κῃληθμῷ δ᾽ ἔσχοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα.
τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀλκίνοος ἀπαμείβετο φώνησέν τε·
«ὦ Ὀδυσεῦ, ἐπεὶ ἵκευ ἐμὸν ποτὶ χαλκοβατὲς δῶ,


5 ὑψερεφές, τῷ σ᾽ οὔ τι παλιμπλαγχθέντα γ᾽ ὀΐω
ἂψ ἀπονοστήσειν, εἰ καὶ μάλα πολλὰ πέπονθας.
ὑμέων δ᾽ ἀνδρὶ ἑκάστῳ ἐφιέμενος τάδε εἴρω,
ὅσσοι ἐνὶ μεγάροισι γερούσιον αἴθοπα οἶνον
αἰεὶ πίνετ᾽ ἐμοῖσιν, ἀκουάζεσθε δ᾽ ἀοιδοῦ.


10 εἵματα μὲν δὴ ξείνῳ ἐϋξέστῃ ἐνὶ χηλῷ
κεῖται καὶ χρυσὸς πολυδαίδαλος ἄλλα τε πάντα
δῶρ᾽, ὅσα Φαιήκων βουληφόροι ἐνθάδ᾽ ἔνεικαν·
ἀλλ᾽ ἄγε οἱ δῶμεν τρίποδα μέγαν ἠδὲ λέβητα
ἀνδρακάς· ἡμεῖς δ᾽ αὖτε ἀγειρόμενοι κατὰ δῆμον

15 τισόμεθ᾽· ἀργαλέον γὰρ ἕνα προικὸς χαρίσασθαι.»
Ὣς ἔφατ᾽ Ἀλκίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.
οἱ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστος,
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
νῆάδ᾽ ἐπεσσεύοντο, φέρον δ᾽ εὐήνορα χαλκόν.


20 καὶ τὰ μὲν εὖ κατέθηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο,
αὐτὸς ἰὼν διὰ νηὸς ὑπὸ ζυγά, μή τιν᾽ ἑταίρων
βλάπτοι ἐλαυνόντων, ὁπότε σπερχοίατ᾽ ἐρετμοῖς·
οἱ δ᾽ εἰς Ἀλκινόοιο κίον καὶ δαῖτ᾽ ἀλέγυνον.
Τοῖσι δὲ βοῦν ἱέρευσ᾽ ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο


25 Ζηνὶ κελαινεφέϊ Κρονίδῃ, ὃς πᾶσιν ἀνάσσει.
μῆρα δὲ κήαντες δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα
τερπόμενοι· μετὰ δέ σφιν ἐμέλπετο θεῖος ἀοιδός,
Δημόδοκος, λαοῖσι τετιμένος· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
πολλὰ πρὸς ἠέλιον κεφαλὴν τρέπε παμφανόωντα,


30 δῦναι ἐπειγόμενος· δὴ γὰρ μενέαινε νέεσθαι.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀνὴρ δόρποιο λιλαίεται, ᾧ τε πανῆμαρ
νειὸν ἀν᾽ ἕλκητον βόε οἴνοπε πηκτὸν ἄροτρον·
ἀσπασίως δ᾽ ἄρα τῷ κατέδυ φάος ἠελίοιο
δόρπον ἐποίχεσθαι, βλάβεται δέ τε γούνατ᾽ ἰόντι·


35 ὣς Ὀδυσῆ᾽ ἀσπαστὸν ἔδυ φάος ἠελίοιο.
αἶψα δὲ Φαιήκεσσι φιληρέτμοισι μετηύδα,
Ἀλκινόῳ δὲ μάλιστα πιφαυσκόμενος φάτο μῦθον·
«Ἀλκίνοε κρεῖον, πάντων ἀριδείκετε λαῶν,
πέμπετέ με σπείσαντες ἀπήμονα, χαίρετε δ᾽ αὐτοί·


40 ἤδη γὰρ τετέλεσται ἅ μοι φίλος ἤθελε θυμός,
πομπὴ καὶ φίλα δῶρα, τά μοι θεοὶ Οὐρανίωνες
ὄλβια ποιήσειαν· ἀμύμονα δ᾽ οἴκοι ἄκοιτιν
νοστήσας εὕροιμι σὺν ἀρτεμέεσσι φίλοισιν.
ὑμεῖς δ᾽ αὖθι μένοντες ἐϋφραίνοιτε γυναῖκας


45 κουριδίας καὶ τέκνα· θεοὶ δ᾽ ἀρετὴν ὀπάσειαν
παντοίην, καὶ μή τι κακὸν μεταδήμιον εἴη.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον ἠδ᾽ ἐκέλευον
πεμπέμεναι τὸν ξεῖνον, ἐπεὶ κατὰ μοῖραν ἔειπε.
καὶ τότε κήρυκα προσέφη μένος Ἀλκινόοιο·

50 «Ποντόνοε, κρητῆρα κερασσάμενος μέθυ νεῖμον
πᾶσιν ἀνὰ μέγαρον, ὄφρ᾽ εὐξάμενοι Διὶ πατρὶ
τὸν ξεῖνον πέμπωμεν ἑὴν ἐς πατρίδα γαῖαν.»
Ὣς φάτο, Ποντόνοος δὲ μελίφρονα οἶνον ἐκίρνα,
νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσιν


55 ἔσπεισαν μακάρεσσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν,
αὐτόθεν ἐξ ἑδρέων. ἀνὰ δ᾽ ἵστατο δῖος Ὀδυσσεύς,
Ἀρήτῃ δ᾽ ἐν χειρὶ τίθει δέπας ἀμφικύπελλον,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Χαῖρέ μοι, ὦ βασίλεια, διαμπερές, εἰς ὅ κε γῆρας


60 ἔλθῃ καὶ θάνατος, τά τ᾽ ἐπ᾽ ἀνθρώποισι πέλονται.
αὐτὰρ ἐγὼ νέομαι· σὺ δὲ τέρπεο τῷδ᾽ ἐνὶ οἴκῳ
παισί τε καὶ λαοῖσι καὶ Ἀλκινόῳ βασιλῆϊ.»
Ὣς εἰπὼν ὑπὲρ οὐδὸν ἐβήσετο δῖος Ὀδυσσεύς.
τῷ δ᾽ ἅμα κήρυκα προΐει μένος Ἀλκινόοιο,


65 ἡγεῖσθαι ἐπὶ νῆα θοὴν καὶ θῖνα θαλάσσης·
Ἀρήτη δ᾽ ἄρα οἱ δμῳὰς ἅμ᾽ ἔπεμπε γυναῖκας,
τὴν μὲν φᾶρος ἔχουσαν ἐϋπλυνὲς ἠδὲ χιτῶνα,
τὴν δ᾽ ἑτέρην χηλὸν πυκινὴν ἅμ᾽ ὄπασσε κομίζειν·
ἡ δ᾽ ἄλλη σῖτόν τ᾽ ἔφερεν καὶ οἶνον ἐρυθρόν.

70 Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλυθον ἠδὲ θάλασσαν,
αἶψα τά γ᾽ ἐν νηῒ γλαφυρῇ πομπῆες ἀγαυοὶ
δεξάμενοι κατέθεντο, πόσιν καὶ βρῶσιν ἅπασαν·
κὰδ δ᾽ ἄρ᾽ Ὀδυσσῆϊ στόρεσαν ῥῆγός τε λίνον τε
νηὸς ἐπ᾽ ἰκριόφιν γλαφυρῆς, ἵνα νήγρετον εὕδοι,

75 πρύμνης· ἂν δὲ καὶ αὐτὸς ἐβήσετο καὶ κατέλεκτο
σιγῇ· τοὶ δὲ καθῖζον ἐπὶ κληῗσιν ἕκαστοι
κόσμῳ, πεῖσμα δ᾽ ἔλυσαν ἀπὸ τρητοῖο λίθοιο.
εὖθ᾽ οἱ ἀνακλινθέντες ἀνερρίπτουν ἅλα πηδῷ,
καὶ τῷ νήδυμος ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισιν ἔπιπτε,

80 νήγρετος ἥδιστος, θανάτῳ ἄγχιστα ἐοικώς.
ἡ δ᾽, ὥς τ᾽ ἐν πεδίῳ τετράοροι ἄρσενες ἵπποι,
πάντες ἅμ᾽ ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν ἱμάσθλης
ὑψόσ᾽ ἀειρόμενοι ῥίμφα πρήσσουσι κέλευθον,
ὣς ἄρα τῆς πρύμνη μὲν ἀείρετο, κῦμα δ᾽ ὄπισθε


85 πορφύρεον μέγα θῦε πολυφλοίσβοιο θαλάσσης.
ἡ δὲ μάλ᾽ ἀσφαλέως θέεν ἔμπεδον· οὐδέ κεν ἴρηξ
κίρκος ὁμαρτήσειεν, ἐλαφρότατος πετεηνῶν.
ὣς ἡ ῥίμφα θέουσα θαλάσσης κύματ᾽ ἔταμνεν,
ἄνδρα φέρουσα θεοῖς ἐναλίγκια μήδε᾽ ἔχοντα,

90 ὃς πρὶν μὲν μάλα πολλὰ πάθ᾽ ἄλγεα ὃν κατὰ θυμὸν
ἀνδρῶν τε πτολέμους ἀλεγεινά τε κύματα πείρων,
δὴ τότε γ᾽ ἀτρέμας εὗδε, λελασμένος ὅσσ᾽ ἐπεπόνθει.
Εὖτ᾽ ἀστὴρ ὑπερέσχε φαάντατος, ὅς τε μάλιστα
ἔρχεται ἀγγέλλων φάος Ἠοῦς ἠριγενείης,

95 τῆμος δὴ νήσῳ προσεπίλνατο ποντοπόρος νηῦς.
Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ
ἀκταὶ ἀπορρῶγες, λιμένος ποτιπεπτηυῖαι,
αἵ τ᾽ ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα

100 ἔκτοθεν· ἔντοσθεν δέ τ᾽ ἄνευ δεσμοῖο μένουσι
νῆες ἐΰσσελμοι, ὅτ᾽ ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται.
αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη,
ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν νυμφάων αἳ νηϊάδες καλέονται.

105 ἐν δὲ κρητῆρές τε καὶ ἀμφιφορῆες ἔασι
λάϊνοι· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι.
ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες, ἔνθα τε νύμφαι
φάρε᾽ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι·
ἐν δ᾽ ὕδατ᾽ ἀενάοντα. δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν,


110 αἱ μὲν πρὸς Βορέαο καταιβαταὶ ἀνθρώποισιν,
αἱ δ᾽ αὖ πρὸς Νότου εἰσὶ θεώτεραι· οὐδέ τι κείνῃ
ἄνδρες ἐσέρχονται, ἀλλ᾽ ἀθανάτων ὁδός ἐστιν.
Ἔνθ᾽ οἵ γ᾽ εἰσέλασαν πρὶν εἰδότες. ἡ μὲν ἔπειτα
ἠπείρῳ ἐπέκελσεν, ὅσον τ᾽ ἐπὶ ἥμισυ πάσης,

115 σπερχομένη· τοῖων γὰρ ἐπείγετο χέρσ᾽ ἐρετάων·
οἱ δ᾽ ἐκ νηὸς βάντες ἐϋζύγου ἤπειρόνδε
πρῶτον Ὀδυσσῆα γλαφυρῆς ἐκ νηὸς ἄειραν
αὐτῷ σύν τε λίνῳ καὶ ῥήγεϊ σιγαλόεντι,
κὰδ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ ψαμάθῳ ἔθεσαν δεδμημένον ὕπνῳ,


120 ἐκ δὲ κτήματ᾽ ἄειραν, ἅ οἱ Φαίηκες ἀγαυοὶ
ὤπασαν οἴκαδ᾽ ἰόντι διὰ μεγάθυμον Ἀθήνην.
καὶ τὰ μὲν οὖν παρὰ πυθμέν᾽ ἐλαίης ἁθρόα θῆκαν
ἐκτὸς ὁδοῦ, μή πώς τις ὁδιτάων ἀνθρώπων,
πρὶν Ὀδυσῆ᾽ ἔγρεσθαι, ἐπελθὼν δηλήσαιτο·

125 αὐτοὶ δ᾽ αὖ οἶκόνδε πάλιν κίον· οὐδ᾽ ἐνοσίχθων
λήθετ᾽ ἀπειλάων, τὰς ἀντιθέῳ Ὀδυσῆϊ
πρῶτον ἐπηπείλησε, Διὸς δ᾽ ἐξείρετο βουλήν·
«Ζεῦ πάτερ, οὐκέτ᾽ ἐγώ γε μετ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσι
τιμήεις ἔσομαι, ὅτε με βροτοὶ οὔ τι τίουσι,

130 Φαίηκες, τοί πέρ τοι ἐμῆς ἔξ εἰσι γενέθλης.
καὶ γὰρ νῦν Ὀδυσῆ᾽ ἐφάμην κακὰ πολλὰ παθόντα
οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι· νόστον δέ οἱ οὔ ποτ᾽ ἀπηύρων
πάγχυ, ἐπεὶ σὺ πρῶτον ὑπέσχεο καὶ κατένευσας.
οἱ δ᾽ εὕδοντ᾽ ἐν νηῒ θοῇ ἐπὶ πόντον ἄγοντες


135 κάτθεσαν εἰν Ἰθάκῃ, ἔδοσαν δέ οἱ ἄσπετα δῶρα,
χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά θ᾽ ὑφαντήν,
πόλλ᾽, ὅσ᾽ ἂν οὐδέ ποτε Τροίης ἐξήρατ᾽ Ὀδυσσεύς,
εἴ περ ἀπήμων ἦλθε, λαχὼν ἀπὸ ληΐδος αἶσαν.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·

140 «ὢ πόποι, ἐννοσίγαι᾽ εὐρυσθενές, οἷον ἔειπες.
οὔ τί σ᾽ ἀτιμάζουσι θεοί· χαλεπὸν δέ κεν εἴη
πρεσβύτατον καὶ ἄριστον ἀτιμίῃσιν ἰάλλειν.
ἀνδρῶν δ᾽ εἴ πέρ τίς σε βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων
οὔ τι τίει, σοὶ δ᾽ ἐστὶ καὶ ἐξοπίσω τίσις αἰεί.


145 ἔρξον ὅπως ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Ποσειδάων ἐνοσίχθων·
«αἶψά κ᾽ ἐγὼν ἔρξαιμι, κελαινεφές, ὡς ἀγορεύεις·
ἀλλὰ σὸν αἰεὶ θυμὸν ὀπίζομαι ἠδ᾽ ἀλεείνω.
νῦν αὖ Φαιήκων ἐθέλω περικαλλέα νῆα


150 ἐκ πομπῆς ἀνιοῦσαν ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ
ῥαῖσαι, ἵν᾽ ἤδη σχῶνται, ἀπολλήξωσι δὲ πομπῆς
ἀνθρώπων, μέγα δέ σφιν ὄρος πόλει ἀμφικαλύψαι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
«ὦ πέπον, ὡς μὲν ἐμῷ θυμῷ δοκεῖ εἶναι ἄριστα,


155 ὁππότε κεν δὴ πάντες ἐλαυνομένην προΐδωνται
λαοὶ ἀπὸ πτόλιος, θεῖναι λίθον ἐγγύθι γαίης
νηῒ θοῇ ἴκελον, ἵνα θαυμάζωσιν ἅπαντες
ἄνθρωποι, μέγα δέ σφιν ὄρος πόλει ἀμφικαλύψαι.»
Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,


160 βῆ ῥ᾽ ἴμεν ἐς Σχερίην, ὅθι Φαίηκες γεγάασιν.
ἔνθ᾽ ἔμεν᾽· ἡ δὲ μάλα σχεδὸν ἤλυθε ποντοπόρος νηῦς
ῥίμφα διωκομένη· τῆς δὲ σχεδὸν ἦλθ᾽ ἐνοσίχθων,
ὅς μιν λᾶαν ἔθηκε καὶ ἐρρίζωσεν ἔνερθε
χειρὶ καταπρηνεῖ ἐλάσας· ὁ δὲ νόσφι βεβήκει.


165 Οἱ δὲ πρὸς ἀλλήλους ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευον
Φαίηκες δολιχήρετμοι, ναυσικλυτοὶ ἄνδρες.
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«ὤ μοι, τίς δὴ νῆα θοὴν ἐπέδησ᾽ ἐνὶ πόντῳ
οἴκαδ᾽ ἐλαυνομένην; καὶ δὴ προὐφαίνετο πᾶσα.»


170 Ὣς ἄρα τις εἴπεσκε· τὰ δ᾽ οὐκ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.
τοῖσιν δ᾽ Ἀλκίνοος ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα δή με παλαίφατα θέσφαθ᾽ ἱκάνει
πατρὸς ἐμοῦ, ὃς ἔφασκε Ποσειδάων᾽ ἀγάσεσθαι
ἡμῖν, οὕνεκα πομποὶ ἀπήμονές εἰμεν ἁπάντων.


175 φῆ ποτε Φαιήκων ἀνδρῶν περικαλλέα νῆα
ἐκ πομπῆς ἀνιοῦσαν ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ
ῥαισέμεναι, μέγα δ᾽ ἧμιν ὄρος πόλει ἀμφικαλύψειν.
ὣς ἀγόρευ᾽ ὁ γέρων· τὰ δὲ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.
ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽, ὡς ἂν ἐγὼ εἴπω, πειθώμεθα πάντες·


180 πομπῆς μὲν παύσασθε βροτῶν, ὅτε κέν τις ἵκηται
ἡμέτερον προτὶ ἄστυ· Ποσειδάωνι δὲ ταύρους
δώδεκα κεκριμένους ἱερεύσομεν, αἴ κ᾽ ἐλεήσῃ
μηδ᾽ ἡμῖν περίμηκες ὄρος πόλει ἀμφικαλύψῃ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἔδεισαν, ἑτοιμάσσαντο δὲ ταύρους.

185 ὣς οἱ μέν ῥ᾽ εὔχοντο Ποσειδάωνι ἄνακτι
δήμου Φαιήκων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
ἑσταότες περὶ βωμόν. ὁ δ᾽ ἔγρετο δῖος Ὀδυσσεὺς
εὕδων ἐν γαίῃ πατρωΐῃ, οὐδέ μιν ἔγνω,
ἤδη δὴν ἀπεών· περὶ γὰρ θεὸς ἠέρα χεῦε

190 Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διός, ὄφρα μιν αὐτὸν
ἄγνωστον τεύξειεν ἕκαστά τε μυθήσαιτο,
μή μιν πρὶν ἄλοχος γνοίη ἀστοί τε φίλοι τε,
πρὶν πᾶσαν μνηστῆρας ὑπερβασίην ἀποτῖσαι.
τοὔνεκ᾽ ἄρ᾽ ἀλλοειδέα φαινέσκετο πάντα ἄνακτι,


195 ἀτραπιτοί τε διηνεκέες λιμένες τε πάνορμοι
πέτραι τ᾽ ἠλίβατοι καὶ δένδρεα τηλεθάοντα.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἀναΐξας καί ῥ᾽ ἔσιδε πατρίδα γαῖαν·
ᾤμωξέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα καὶ ὣ πεπλήγετο μηρὼ
χερσὶ καταπρηνέσσ᾽, ὀλοφυρόμενος δ᾽ ἔπος ηὔδα·


200 «ὤ μοι ἐγώ, τέων αὖτε βροτῶν ἐς γαῖαν ἱκάνω;
ἤ ῥ᾽ οἵ γ᾽ ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δίκαιοι,
ἦε φιλόξεινοι καί σφιν νόος ἐστὶ θεουδής;
πῇ δὴ χρήματα πολλὰ φέρω τάδε; πῇ δὲ καὶ αὐτὸς
πλάζομαι; αἴθ᾽ ὄφελον μεῖναι παρὰ Φαιήκεσσιν


205 αὐτοῦ· ἐγὼ δέ κεν ἄλλον ὑπερμενέων βασιλήων
ἐξικόμην, ὅς κέν μ᾽ ἐφίλει καὶ ἔπεμπε νέεσθαι.
νῦν δ᾽ οὔτ᾽ ἄρ πῃ θέσθαι ἐπίσταμαι, οὐδὲ μὲν αὐτοῦ
καλλείψω, μή πώς μοι ἕλωρ ἄλλοισι γένηται.
ὢ πόποι, οὐκ ἄρα πάντα νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι


210 ἦσαν Φαιήκων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
οἵ μ᾽ εἰς ἄλλην γαῖαν ἀπήγαγον· ἦ τέ μ᾽ ἔφαντο
ἄξειν εἰς Ἰθάκην εὐδείελον, οὐδ᾽ ἐτέλεσσαν·
Ζεύς σφεας τείσαιτο ἱκετήσιος, ὅς τε καὶ ἄλλους
ἀνθρώπους ἐφορᾷ καὶ τίνυται, ὅς τις ἁμάρτῃ.

215 ἀλλ᾽ ἄγε δὴ τὰ χρήματ᾽ ἀριθμήσω καὶ ἴδωμαι,
μή τί μοι οἴχωνται κοίλης ἐπὶ νηὸς ἄγοντες.»
Ὣς εἰπὼν τρίποδας περικαλλέας ἠδὲ λέβητας
ἠρίθμει καὶ χρυσὸν ὑφαντά τε εἵματα καλά.
τῶν μὲν ἄρ᾽ οὔ τι πόθει· ὁ δ᾽ ὀδύρετο πατρίδα γαῖαν


220 ἑρπύζων παρὰ θῖνα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης,
πόλλ᾽ ὀλοφυρόμενος. σχεδόθεν δέ οἱ ἦλθεν Ἀθήνη,
ἀνδρὶ δέμας ἐϊκυῖα νέῳ, ἐπιβώτορι μήλων,
παναπάλῳ, οἷοί τε ἀνάκτων παῖδες ἔασι,
δίπτυχον ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἔχουσ᾽ εὐεργέα λώπην·

225 ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσι πέδιλ᾽ ἔχε, χερσὶ δ᾽ ἄκοντα
τὴν δ᾽ Ὀδυσεὺς γήθησεν ἰδὼν καὶ ἐναντίος ἦλθε,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«ὦ φίλ᾽, ἐπεί σε πρῶτα κιχάνω τῷδ᾽ ἐνὶ χώρῳ,
χαῖρέ τε καὶ μή μοί τι κακῷ νόῳ ἀντιβολήσαις,

230 ἀλλὰ σάω μὲν ταῦτα, σάω δ᾽ ἐμέ· σοὶ γὰρ ἐγώ γε
εὔχομαι ὥς τε θεῷ καί σευ φίλα γούναθ᾽ ἱκάνω.
καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ·
τίς γῆ, τίς δῆμος, τίνες ἀνέρες ἐγγεγάασιν;
ἦ πού τις νήσων εὐδείελος ἦέ τις ἀκτὴ

235 κεῖθ᾽ ἁλὶ κεκλιμένη ἐριβώλακος ἠπείροιο;»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«νήπιός εἰς, ὦ ξεῖν᾽, ἢ τηλόθεν εἰλήλουθας,
εἰ δὴ τήνδε τε γαῖαν ἀνείρεαι. οὐδέ τι λίην
οὕτω νώνυμός ἐστιν· ἴσασι δέ μιν μάλα πολλοί,

240 ἠμὲν ὅσοι ναίουσι πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε,
ἠδ᾽ ὅσσοι μετόπισθε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα.
ἦ τοι μὲν τρηχεῖα καὶ οὐχ ἱππήλατός ἐστιν,
οὐδὲ λίην λυπρή, ἀτὰρ οὐδ᾽ εὐρεῖα τέτυκται.
ἐν μὲν γάρ οἱ σῖτος ἀθέσφατος, ἐν δέ τε οἶνος

245 γίγνεται· αἰεὶ δ᾽ ὄμβρος ἔχει τεθαλυῖά τ᾽ ἐέρση·
αἰγίβοτος δ᾽ ἀγαθὴ καὶ βούβοτος· ἔστι μὲν ὕλη
παντοίη, ἐν δ᾽ ἀρδμοὶ ἐπηετανοὶ παρέασι.
τῷ τοι, ξεῖν᾽, Ἰθάκης γε καὶ ἐς Τροίην ὄνομ᾽ ἵκει,
τήν περ τηλοῦ φασὶν Ἀχαιΐδος ἔμμεναι αἴης.»

250 Ὣς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
χαίρων ᾗ γαίῃ πατρωΐῃ, ὥς οἱ ἔειπε
Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο·
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
οὐδ᾽ ὅ γ᾽ ἀληθέα εἶπε, πάλιν δ᾽ ὅ γε λάζετο μῦθον,


255 αἰεὶ ἐνὶ στήθεσσι νόον πολυκερδέα νωμῶν·
«πυνθανόμην Ἰθάκης γε καὶ ἐν Κρήτῃ εὐρείῃ,
τηλοῦ ὑπὲρ πόντου· νῦν δ᾽ εἰλήλουθα καὶ αὐτὸς
χρήμασι σὺν τοίσδεσσι· λιπὼν δ᾽ ἔτι παισὶ τοσαῦτα
φεύγω, ἐπεὶ φίλον υἷα κατέκτανον Ἰδομενῆος,

260 Ὀρσίλοχον πόδας ὠκύν, ὃς ἐν Κρήτῃ εὐρείῃ
ἀνέρας ἀλφηστὰς νίκα ταχέεσσι πόδεσσιν,
οὕνεκά με στερέσαι τῆς ληΐδος ἤθελε πάσης
Τρωϊάδος, τῆς εἵνεκ᾽ ἐγὼ πάθον ἄλγεα θυμῷ,
ἀνδρῶν τε πτολέμους ἀλεγεινά τε κύματα πείρων,


265 οὕνεκ᾽ ἄρ᾽ οὐχ ᾧ πατρὶ χαριζόμενος θεράπευον
δήμῳ ἔνι Τρώων, ἀλλ᾽ ἄλλων ἄρχον ἑταίρων.
τὸν μὲν ἐγὼ κατιόντα βάλον χαλκήρεϊ δουρὶ
ἀγρόθεν, ἐγγὺς ὁδοῖο λοχησάμενος σὺν ἑταίρῳ·
νὺξ δὲ μάλα δνοφερὴ κάτεχ᾽ οὐρανόν, οὐδέ τις ἡμέας


270 ἀνθρώπων ἐνόησε, λάθον δέ ἑ θυμὸν ἀπούρας.
αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τόν γε κατέκτανον ὀξέϊ χαλκῷ,
αὐτίκ᾽ ἐγὼν ἐπὶ νῆα κιὼν Φοίνικας ἀγαυοὺς
ἐλλισάμην, καί σφιν μενοεικέα ληΐδα δῶκα·
τούς μ᾽ ἐκέλευσα Πύλονδε καταστῆσαι καὶ ἐφέσσαι

275 ἢ εἰς Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί.
ἀλλ᾽ ἦ τοί σφεας κεῖθεν ἀπώσατο ἲς ἀνέμοιο
πόλλ᾽ ἀεκαζομένους, οὐδ᾽ ἤθελον ἐξαπατῆσαι.
κεῖθεν δὲ πλαγχθέντες ἱκάνομεν ἐνθάδε νυκτός.
σπουδῇ δ᾽ ἐς λιμένα προερέσσαμεν, οὐδέ τις ἡμῖν

280 δόρπου μνῆστις ἔην, μάλα περ χατέουσιν ἑλέσθαι,
ἀλλ᾽ αὔτως ἀποβάντες ἐκείμεθα νηὸς ἅπαντες.
ἔνθ᾽ ἐμὲ μὲν γλυκὺς ὕπνος ἐπήλυθε κεκμηῶτα,
οἱ δὲ χρήματ᾽ ἐμὰ γλαφυρῆς ἐκ νηὸς ἑλόντες
κάτθεσαν, ἔνθα περ αὐτὸς ἐπὶ ψαμάθοισιν ἐκείμην.

285 οἱ δ᾽ ἐς Σιδονίην εὖ ναιομένην ἀναβάντες
οἴχοντ᾽· αὐτὰρ ἐγὼ λιπόμην ἀκαχήμενος ἦτορ.»
Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,
χειρί τέ μιν κατέρεξε· δέμας δ᾽ ἤϊκτο γυναικὶ
καλῇ τε μεγάλῃ τε καὶ ἀγλαὰ ἔργα ἰδυίῃ·


290 καί μιν φωνήσασ᾽ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«κερδαλέος κ᾽ εἴη καὶ ἐπίκλοπος ὅς σε παρέλθοι
ἐν πάντεσσι δόλοισι, καὶ εἰ θεὸς ἀντιάσειε.
σχέτλιε, ποικιλομῆτα, δόλων ἆτ᾽, οὐκ ἄρ᾽ ἔμελλες,
οὐδ᾽ ἐν σῇ περ ἐὼν γαίῃ, λήξειν ἀπατάων


295 μύθων τε κλοπίων, οἵ τοι πεδόθεν φίλοι εἰσίν.
ἀλλ᾽ ἄγε, μηκέτι ταῦτα λεγώμεθα, εἰδότες ἄμφω
κέρδε᾽, ἐπεὶ σὺ μέν ἐσσι βροτῶν ὄχ᾽ ἄριστος ἁπάντων
βουλῇ καὶ μύθοισιν, ἐγὼ δ᾽ ἐν πᾶσι θεοῖσι
μήτι τε κλέομαι καὶ κέρδεσιν· οὐδὲ σύ γ᾽ ἔγνως


300 Παλλάδ᾽ Ἀθηναίην, κούρην Διός, ἥ τέ τοι αἰεὶ
ἐν πάντεσσι πόνοισι παρίσταμαι ἠδὲ φυλάσσω,
καὶ δέ σε Φαιήκεσσι φίλον πάντεσσιν ἔθηκα.
νῦν αὖ δεῦρ᾽ ἱκόμην, ἵνα τοι σὺν μῆτιν ὑφήνω
χρήματά τε κρύψω, ὅσα τοι Φαίηκες ἀγαυοὶ


305 ὤπασαν οἴκαδ᾽ ἰόντι ἐμῇ βουλῇ τε νόῳ τε,
εἴπω θ᾽ ὅσσα τοι αἶσα δόμοις ἔνι ποιητοῖσι
κήδε᾽ ἀνασχέσθαι· σὺ δὲ τετλάμεναι καὶ ἀνάγκῃ,
μηδέ τῳ ἐκφάσθαι μήτ᾽ ἀνδρῶν μήτε γυναικῶν,
πάντων, οὕνεκ᾽ ἄρ᾽ ἦλθες ἀλώμενος, ἀλλὰ σιωπῇ


310 πάσχειν ἄλγεα πολλά, βίας ὑποδέγμενος ἀνδρῶν.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ἀργαλέον σε, θεά, γνῶναι βροτῷ ἀντιάσαντι,
καὶ μάλ᾽ ἐπισταμένῳ· σὲ γὰρ αὐτὴν παντὶ ἐΐσκεις.
τοῦτο δ᾽ ἐγὼν εὖ οἶδ᾽, ὅτι μοι πάρος ἠπίη ἦσθα,


315 ἧος ἐνὶ Τροίῃ πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν.
αὐτὰρ ἐπεὶ Πριάμοιο πόλιν διεπέρσαμεν αἰπήν,
βῆμεν δ᾽ ἐν νήεσσι, θεὸς δ᾽ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς,
οὐ σέ γ᾽ ἔπειτα ἴδον, κούρη Διός, οὐδ᾽ ἐνόησα
νηὸς ἐμῆς ἐπιβᾶσαν, ὅπως τί μοι ἄλγος ἀλάλκοις.


320 ἀλλ᾽ αἰεὶ φρεσὶν ᾗσιν ἔχων δεδαϊγμένον ἦτορ
ἠλώμην, ἧός με θεοὶ κακότητος ἔλυσαν·
πρίν γ᾽ ὅτε Φαιήκων ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμῳ
θάρσυνάς τ᾽ ἔπεσσι καὶ ἐς πόλιν ἤγαγες αὐτή.
νῦν δέ σε πρὸς πατρὸς γουνάζομαι ―οὐ γὰρ ὀΐω

325 ἥκειν εἰς Ἰθάκην εὐδείελον, ἀλλά τιν᾽ ἄλλην
γαῖαν ἀναστρέφομαι· σὲ δὲ κερτομέουσαν ὀΐω
ταῦτ᾽ ἀγορευέμεναι, ἵν᾽ ἐμὰς φρένας ἠπεροπεύσῃς―
εἰπέ μοι εἰ ἐτεόν γε φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἱκάνω.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·


330 «αἰεί τοι τοιοῦτον ἐνὶ στήθεσσι νόημα·
τῷ σε καὶ οὐ δύναμαι προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα,
οὕνεκ᾽ ἐπητής ἐσσι καὶ ἀγχίνοος καὶ ἐχέφρων.
ἀσπασίως γάρ κ᾽ ἄλλος ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν
ἵετ᾽ ἐνὶ μεγάροις ἰδέειν παῖδάς τ᾽ ἄλοχόν τε·

335 σοὶ δ᾽ οὔ πω φίλον ἐστὶ δαήμεναι οὐδὲ πυθέσθαι,
πρίν γ᾽ ἔτι σῆς ἀλόχου πειρήσεαι, ἥ τέ τοι αὔτως
ἧσται ἐνὶ μεγάροισιν, ὀϊζυραὶ δέ οἱ αἰεὶ
φθίνουσιν νύκτες τε καὶ ἤματα δάκρυ χεούσῃ.
αὐτὰρ ἐγὼ τὸ μὲν οὔ ποτ᾽ ἀπίστεον, ἀλλ᾽ ἐνὶ θυμῷ

340 ᾔδε᾽, ὃ νοστήσεις ὀλέσας ἄπο πάντας ἑταίρους·
ἀλλά τοι οὐκ ἐθέλησα Ποσειδάωνι μάχεσθαι
πατροκασιγνήτῳ, ὅς τοι κότον ἔνθετο θυμῷ,
χωόμενος ὅτι οἱ υἱὸν φίλον ἐξαλάωσας.
ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς.

345 Φόρκυνος μὲν ὅδ᾽ ἐστὶ λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
ἥδε δ᾽ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη·
ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν νυμφάων αἳ νηϊάδες καλέονται·
τοῦτο δέ τοι σπέος εὐρὺ κατηρεφές, ἔνθα σὺ πολλὰς

350 ἔρδεσκες νύμφῃσι τεληέσσας ἑκατόμβας·
τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ.»
Ὣς εἰποῦσα θεὰ σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών·
γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
χαίρων ᾗ γαίῃ, κύσε δὲ ζείδωρον ἄρουραν.

355 αὐτίκα δὲ νύμφῃς ἠρήσατο χεῖρας ἀνασχών·
«νύμφαι νηϊάδες, κοῦραι Διός, οὔ ποτ᾽ ἐγώ γε
ὄψεσθ᾽ ὔμμ᾽ ἐφάμην· νῦν δ᾽ εὐχωλῇς ἀγανῇσι
χαίρετ᾽· ἀτὰρ καὶ δῶρα διδώσομεν, ὡς τὸ πάρος περ,
αἴ κεν ἐᾷ πρόφρων με Διὸς θυγάτηρ ἀγελείη


360 αὐτόν τε ζώειν καί μοι φίλον υἱὸν ἀέξῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη
«θάρσει, μή τοι ταῦτα μετὰ φρεσὶ σῇσι μελόντων·
ἀλλὰ χρήματα μὲν μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο
θείομεν αὐτίκα νῦν, ἵνα περ τάδε τοι σόα μίμνῃ·

365 αὐτοὶ δὲ φραζώμεθ᾽ ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένηται.»
Ὣς εἰποῦσα θεὰ δῦνε σπέος ἠεροειδές,
μαιομένη κευθμῶνας ἀνὰ σπέος· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἄσσον πάντ᾽ ἐφόρει, χρυσὸν καὶ ἀτειρέα χαλκὸν
εἵματά τ᾽ εὐποίητα, τά οἱ Φαίηκες ἔδωκαν.


370 καὶ τὰ μὲν εὖ κατέθηκε, λίθον δ᾽ ἐπέθηκε θύρῃσι
Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο.
Τὼ δὲ καθεζομένω ἱερῆς παρὰ πυθμέν᾽ ἐλαίης
φραζέσθην μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὄλεθρον.
τοῖσι δὲ μύθων ἄρχε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη··


375 «διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
φράζευ ὅπως μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσεις,
οἳ δή τοι τρίετες μέγαρον κάτα κοιρανέουσι,
μνώμενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες·
ἡ δὲ σὸν αἰεὶ νόστον ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν

380 πάντας μὲν ἔλπει καὶ ὑπίσχεται ἀνδρὶ ἑκάστῳ,
ἀγγελίας προϊεῖσα, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοινᾷ.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο
φθίσεσθαι κακὸν οἶτον ἐνὶ μεγάροισιν ἔμελλον,


385 εἰ μή μοι σὺ ἕκαστα, θεά, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἄγε μῆτιν ὕφηνον, ὅπως ἀποτίσομαι αὐτούς·
πὰρ δέ μοι αὐτὴ στῆθι, μένος πολυθαρσὲς ἐνεῖσα,
οἷον ὅτε Τροίης λύομεν λιπαρὰ κρήδεμνα.
αἴ κέ μοι ὣς μεμαυῖα παρασταίης, γλαυκῶπι,


390 καί κε τριηκοσίοισιν ἐγὼν ἄνδρεσσι μαχοίμην
σὺν σοί, πότνα θεά, ὅτε μοι πρόφρασσ᾽ ἐπαρήγοις.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«καὶ λίην τοι ἐγώ γε παρέσσομαι, οὐδέ με λήσεις,
ὁππότε κεν δὴ ταῦτα πενώμεθα· καί τιν᾽ ὀΐω


395 αἵματί τ᾽ ἐγκεφάλῳ τε παλαξέμεν ἄσπετον οὖδας
ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν.
ἀλλ᾽ ἄγε σ᾽ ἄγνωστον τεύξω πάντεσσι βροτοῖσι·
κάρψω μὲν χρόα καλὸν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσι,
ξανθὰς δ᾽ ἐκ κεφαλῆς ὀλέσω τρίχας, ἀμφὶ δὲ λαῖφος


400 ἕσσω ὅ κεν στυγέῃσιν ἰδὼν ἄνθρωπος ἔχοντα,
κνυζώσω δέ τοι ὄσσε πάρος περικαλλέ᾽ ἐόντε,
ὡς ἂν ἀεικέλιος πᾶσι μνηστῆρσι φανήῃς
σῇ τ᾽ ἀλόχῳ καὶ παιδί, τὸν ἐν μεγάροισιν ἔλειπες.
αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,

405 ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδε,
παῖδά τε σὸν φιλέει καὶ ἐχέφρονα Πηνελόπειαν.
δήεις τόν γε σύεσσι παρήμενον· αἱ δὲ νέμονται
πὰρ Κόρακος πέτρῃ ἐπί τε κρήνῃ Ἀρεθούσῃ,
ἔσθουσαι βάλανον μενοεικέα καὶ μέλαν ὕδωρ

410 πίνουσαι, τά θ᾽ ὕεσσι τρέφει τεθαλυῖαν ἀλοιφήν.
ἔνθα μένειν καὶ πάντα παρήμενος ἐξερέεσθαι,
ὄφρ᾽ ἂν ἐγὼν ἔλθω Σπάρτην ἐς καλλιγύναικα
Τηλέμαχον καλέουσα, τεὸν φίλον υἱόν, Ὀδυσσεῦ·
ὅς τοι ἐς εὐρύχορον Λακεδαίμονα πὰρ Μενέλαον


415 οἴχετο πευσόμενος μετὰ σὸν κλέος, εἴ που ἔτ᾽ εἴης.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«τίπτε τ᾽ ἄρ᾽ οὔ οἱ εἶπες, ἐνὶ φρεσὶ πάντα ἰδυῖα;
ἦ ἵνα που καὶ κεῖνος ἀλώμενος ἄλγεα πάσχῃ
πόντον ἐπ᾽ ἀτρύγετον, βίοτον δέ οἱ ἄλλοι ἔδουσι.»


420 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
«μὴ δή τοι κεῖνός γε λίην ἐνθύμιος ἔστω.
αὐτή μιν πόμπευον, ἵνα κλέος ἐσθλὸν ἄροιτο
κεῖσ᾽ ἐλθών· ἀτὰρ οὔ τιν᾽ ἔχει πόνον, ἀλλὰ ἕκηλος
ἧσται ἐν Ἀτρεΐδαο δόμοις, παρὰ δ᾽ ἄσπετα κεῖται.


425 ἦ μέν μιν λοχόωσι νέοι σὺν νηῒ μελαίνῃ,
ἱέμενοι κτεῖναι, πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι·
ἀλλὰ τά γ᾽ οὐκ ὀΐω, πρὶν καί τινα γαῖα καθέξει
ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν.»
Ὣς ἄρα μιν φαμένη ῥάβδῳ ἐπεμάσσατ᾽ Ἀθήνη.

430 κάρψε μέν οἱ χρόα καλὸν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσι,
ξανθὰς δ᾽ ἐκ κεφαλῆς ὄλεσε τρίχας, ἀμφὶ δὲ δέρμα
πάντεσσιν μελέεσσι παλαιοῦ θῆκε γέροντος,
κνύζωσεν δέ οἱ ὄσσε πάρος περικαλλέ᾽ ἐόντε·
ἀμφὶ δέ μιν ῥάκος ἄλλο κακὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα,

435 ῥωγαλέα ῥυπόωντα, κακῷ μεμορυγμένα καπνῷ·
ἀμφὶ δέ μιν μέγα δέρμα ταχείης ἕσσ᾽ ἐλάφοιο,
ψιλόν· δῶκε δέ οἱ σκῆπτρον καὶ ἀεικέα πήρην,
πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.
Τώ γ᾽ ὣς βουλεύσαντε διέτμαγεν. ἡ μὲν ἔπειτα

440 ἐς Λακεδαίμονα δῖαν ἔβη μετὰ παῖδ᾽ Ὀδυσῆος.



Οδύσσεια – μ

Ὀδυσσέως ἀπόπλους παρὰ Φαιάκων καὶ ἄφιξις εἰς Ἰθάκην

Εκείνος τη διήγησή του τέλειωσε, κι αυτοί σαν μαγεμένοι,
βουβοί κι αμίλητοι, κάτω απ᾽ τον ίσκιο της μεγάλης αίθουσας.
Ώσπου ο Αλκίνοος μιλώντας έκοψε τη σιωπή:
«Ω Οδυσσέα, αφότου βρέθηκες σε τούτο το ψηλόροφο παλάτι
και πάτησες το χάλκινο κατώφλι,

5 αληθινά πιστεύω πως δεν σε περιμένει κι άλλη περιπλάνηση,
πως θα νοστήσεις στο νησί σου, μετά από τόσα πάθη.
Τώρα σ᾽ εσάς, όσοι στο αρχοντικό μου κάθε μέρα κρασί
βασιλικό, σπινθηροβόλο πίνετε μαζί μου κι ακούτε
απολαμβάνοντας τον αοιδό, έχω για τον καθένα σας να πω τον
ορισμό μου.

10 Βρίσκονται κιόλας σε κασέλα σκαλιστή ασφαλισμένα
για τον φιλοξενούμενό μας ρούχα, περίτεχνα μαλάματα, αλλά
και τ᾽ άλλα δώρα, όσα μας έφεραν οι βουληφόροι Φαίακες.
Κι όμως προτείνω να του δώσουμε επιπλέον μεγάλο τρίποδα
με το λεβέτι του, καθένας κι έναν. Μετά μαζεύουμε κι απ᾽ τον
λαό το μερτικό του· αλλιώς βαρύ

15 θα αποδειχτεί το χάρισμα, αν όλο πέσει μόνο στη μια
μεριά.» Έτσι ο Αλκίνοος τους μίλησε, κι εκείνοι δέχτηκαν
ευχάριστα τον λόγο του· ύστερα τράβηξε καθένας σπίτι του, να
κοιμηθούν. Κι όταν, την άλλη μέρα ξημερώνοντας, ρόδισε η
Αυγή τον ουρανό, κατέβηκαν γοργά στο πλοίο, φορτωμένοι
τον αντρίκειο τους χαλκό.

20 Κι εκεί καλά τον βόλεψε ο Αλκίνοος, γενναία ψυχή· ήλθε
ο ίδιος και τον έστησε κάτω από τα ζυγά του καραβιού, για να
μη γίνει εμπόδισμα σε κάποιον κωπηλάτη, όταν με τα κουπιά
τους θ᾽ άνοιγαν θαλάσσιο δρόμο. Κι ευθύς πήγαν εκείνοι στου
Αλκινόου το παλάτι, φροντίζοντας το γεύμα τους. Τότε ο
Αλκίνοος, γενναία ψυχή, τους σφάζει βόδι,

25 θυσία στον Κρονίδη Δία, παντοδύναμο, που τον σκεπάζει
η μελανή νεφέλη. Έκαψαν πρώτα τα μεριά, μοιράστηκαν μετά
με απόλαυση το πλούσιο γεύμα, κι ανάμεσά τους τραγουδούσε,
τιμημένος του λαού, ο θείος αοιδός Δημόδοκος.
Ο Οδυσσέας μόνος είχε το βλέμμα του στραμμένο συνεχώς
στον πάμφωτο ήλιο, προσμένοντας με αγωνία να δύσει,

30 γιατί τον έτρωγε ο καημός του νόστου. Πόσο και πώς
πεθύμησε το δείπνο ο γεωργός — όλη τη μέρα τα δυο βόδια,
στο χρώμα του κρασιού, το αλέτρι του έσυραν σε χώμα
σβωλιασμένο, κι εκείνος βλέπει με αγαλλίαση να δύει ο ήλιος
χαμηλώνοντας το φως, να φτάνει η ώρα για το βραδινό του,
οπότε ξεκινώντας νιώθει μια κούραση γλυκιά στα γόνατά του

35 που λυγίζουν· τόση αγαλλίαση το φως του ήλιου
χαμηλώνοντας χάρισε και στον Οδυσσέα. Κι ευθύς στους
Φαίακες, που έχουν χαρά τους το κουπί, θέλησε να ακουστεί,
αλλά τον λόγο του φανέρωσε μιλώντας στον Αλκίνοο: «Αλκίνοε
βασιλιά, που τόσο ξεχωρίζεις στον λαό σου, σταλάξετε τώρα
σπονδή, να με ξεπροβοδίσετε μετά κι εμένα δίχως βλάβη.

40 Σας αποχαιρετώ. Γιατί έχουν πια συντελεστεί όσα πεθύμησε
η ψυχή μου· οι συνοδοί μου και τα φιλικά σας δώρα. Είθε οι
ουράνιοι θεοί να ευλογούνε τα αγαθά σας, κι εγώ γυρίζοντας
στο σπίτι μου, να βρω γερούς την άψογη γυναίκα μου και τους
δικούς μου. Αλλά κι εσείς που θα απομείνετε, καθένας ας
ευφραίνει

45 το ακριβό του ταίρι και τα τέκνα του. Εύχομαι κάθε ενάρετο
καλό να σας χαρίζουν οι θεοί, κακό κανένα να μην πέσει στον
λαό σας.» Τόσα τους είπε, κι εκείνοι ολόψυχα τον επαινούσαν,
συμφώνησαν τον ξένο να προπέμψουν, που τους εμίλησε καλά.
Τότε ο γενναίος Αλκίνοος φώναξε προς τον κήρυκα:

50 «Ποντόνοε, συγκέρασε κρασί μες στον κρατήρα, κέρασε
όλους στο παλάτι· να υψώσουμε στον Δία πατέρα την ευχή
μας, να στείλουμε τον ξένο στην πατρική του γη.»
Έτσι τους μίλησε, και το γλυκόπιοτο κρασί συγκέρασε ο
Ποντόνοος, μετά, ζυγώνοντας έναν προς έναν, τους το
μοίρασε,

55 κι αυτοί στάλαξαν τη σπονδή στους μάκαρες θεούς που
κυβερνούν στους ουρανούς ενθρονισμένοι. Όρθιος τότε
ο θείος Οδυσσέας πήρε μια κούπα δίγουβη, την έβαλε στο χέρι
της Αρήτης, κι όπως την προσφωνούσε, τα λόγια του πετούσαν
σαν πουλιά: «Χαίρε, βασίλισσα, αδιάκοπη η χαρά σου, ως τα
γεράματα

60 και ως τον θάνατο — κλήρος αυτός διπλός του ανθρώπου.
Εγώ γυρίζω τώρα στην πατρίδα μου, αλλά κι εσύ ευφρόσυνα
να ζεις σ᾽ αυτό το σπίτι, με τα παιδιά σου, τον λαό σου,
τον βασιλέα Αλκίνοο.» Μ᾽ αυτά τα λόγια πέρασε ο θείος
Οδυσσέας το κατώφλι, ενώ ο γενναίος Αλκίνοος παράγγειλε
να πάει ο κήρυκας μπροστά,

65 να γίνει ο οδηγός του στο γρήγορο καράβι, κάτω στο
περιγιάλι. Στην ώρα της η Αρήτη έκανε νόημα να
ακολουθήσουν τρεις από τις σκλάβες της· η μια κρατώντας
πανωφόρι και χιτώνα πεντακάθαρο, η άλλη κουβαλώντας μια
γερή κασέλα, η τρίτη έφερε ψωμί και κόκκινο κρασί.

70 Κι όταν κατέβηκαν στο πλοίο και στη θάλασσα, όλα τα
πήραν και τα βόλεψαν οι τιμημένοι συνοδοί στο βαθουλό
καράβι, βρώση και πόση. Μετά στρώνουν του Οδυσσέα
σκέπασμα και σεντόνι στο κοίλο πλοίο, πάνω στης πρύμνης την
κουβέρτα, να κοιμηθεί ύπνο βαθύ, σάμπως αξύπνητο.

75 Ανέβηκε τότε κι εκείνος και πλαγιάζει αμίλητος.
Οπότε οι άλλοι κάθονται στα κουπιά, καθένας τους με τάξη,
έλυσαν την πρυμάτσα απ᾽ το τρυπητό λιθάρι, και το κορμί τους
αναγέρνοντας χτυπούσαν το κουπί στο κύμα.
Αμέσως στου Οδυσσέα τα βλέφαρα έπεσε ο ύπνος —

80 ηδονικός, γλυκύτατος, αξύπνητος, λες κι ήταν θάνατος.
Πώς, στον κάμπο πέρα, άλογα τέσσερα, ζεμένα στον έναν τους
ζυγό, όλα μαζί κινούν, στον χτύπο υπάκουα της μάστιγας,
κι ορθώνουν τα πόδια τους ψηλά, για να τελειώσουν
γρήγορα τον δρόμο τους· παρόμοια ορθώνονταν κι η
καραβίσια πρύμνη, ενώ το κύμα,

85 πορφυρό και μέγα, φούσκωνε πίσω της την αφρισμένη
θάλασσα. Έτρεχε το καράβι σταθερό και σίγουρο· μήτε γεράκι,
το γοργότερο πετούμενο, δεν θα μπορούσε να το φτάσει.
Σαν το γεράκι και το πλοίο πετώντας έσχιζε το θαλάσσιο κύμα,
τον άντρα ταξιδεύοντας που η στόχασή του έμοιαζε θεού·

90 ένας που τόσα πάθη πόνεσε η γενναία ψυχή του, που
πέρασε ανδρείους πολέμους, άγρια κύματα της θάλασσας,
τώρα ατάραχος κοιμόταν, λησμονώντας τ᾽ αμέτρητα παθήματά
του. Κι όταν το πιο περίλαμπρο άστρο πρόβαλε ψηλά,
που πρώτο αγγέλλει της εωθινής Αυγής το φως,

95 ποντοπορώντας το καράβι στο νησί ακουμπούσε.
Βρίσκεται εκεί, στη χώρα της Ιθάκης, του Φόρκυνα, ενάλιου
γέροντα, λιμάνι· δυο κάβοι απόκρημνοι το ορίζουν, που προς
τα μέσα χαμηλώνουν και το κλείνουν, κρατώντας το μεγάλο
κύμα απέξω, όταν οι άνεμοι λυσσομανούν.

100 Στον κόρφο του τα καλοκούβερτα καράβια άδετα
αράζουν κι ησυχάζουν, μόλις φτάσουν στον όρμο.
Στου λιμανιού την κεφαλή ελιά μακρόφυλλη, κι εκεί
στο πλάι της θαμπή σπηλιά χαριτωμένη, τόπος ταμένος
των νυμφών που λέγονται ναϊάδες.

105 Μες στη σπηλιά στημένοι λίθινοι κρατήρες κι ακόμη
αμφορείς διπλόχεροι — εκεί χτίζουν κι οι μέλισσες κερί για
την τροφή τους. Στο βάθος της σπηλιάς ψηλοί οι πέτρινοι
αργαλειοί· εδώ υφαίνουν αλιπόρφυρα φαντά οι νεράιδες —
θέαμα θαύμα. Τρέχουν εκεί νερά αστείρευτα κι υπάρχουν δυο
μπασιές:

110 μόνο τη βορινή την κατεβαίνουν οι θνητοί· την άλλη,
προς τον νότο, θεϊκότερη, άνθρωπος δεν μπορεί να
τη διαβεί — είναι το πέρασμα των αθανάτων.
Σ᾽ αυτό το μέρος τράβηξαν που δεν τους ήταν κι άγνωστο.
Κι όπως με φόρα μπήκε το πλεούμενο, πάτησε η μισή

115 καρίνα του στην άμμο — τόσο γοργά τα χέρια δούλεψαν
κωπηλατώντας. Άφησαν τότε τα ζυγά του καραβιού και πριν
πατήσουνε στεριά, στα χέρια σήκωσαν, από το βαθουλό τους
πλοίο, τον Οδυσσέα — με το σεντόνι του μαζί και το πολύτιμό
του σκέπασμα. Μετά στην άμμο τον απίθωσαν, στον ύπνο
βυθισμένο,

120 κι ευθύς μετέφεραν τα δώρα που οι τιμημένοι Φαίακες του
χάρισαν στον δρόμο της επιστροφής, όπως το είχε προνοήσει
η μεγάθυμη Αθηνά. Τ᾽ ακούμπησαν όλα μαζί στον λάκκο της
ελιάς, παράμερα όμως, μήπως κανείς περαστικός τα βρει
μπροστά του και τ᾽ αρπάξει, προτού ο Οδυσσέας ξυπνήσει.

125 Τέλος, με δίχως καθυστέρηση πήραν ξανά τον δρόμο της
επιστροφής. Αλλά κι ο Κοσμοσείστης δεν λησμόνησε τις
απειλές του, μ᾽ όσες απείλησε εξαρχής τον θεϊκό Οδυσσέα.
Αμέσως ρώτησε να μάθει τη βουλή του Δία: «Δία πατέρα, δεν
περιμένω πια να με τιμήσουν οι αθάνατοι θεοί, όταν

130 δεν με τιμούν θνητοί, οι Φαίακες, κι ας είναι η ρίζα τους
δική μου φύτρα. Κι έλεγα τότε, πάθη πολλά ο Οδυσσέας να
πάθει, προτού γυρίσει στο νησί του — όχι, ποτέ δεν είπα
τον νόστο του πως θα στερούσα, αφότου εσύ τον υποσχέθηκες
και συγκατένευσες. Κι όμως αυτοί, ποντοπορώντας με το
γρήγορο καράβι τους, τώρα τον έφεραν στον ύπνο βυθισμένο

135 και στην Ιθάκη τον απόθεσαν με δώρα αμέτρητα·
χαλκό, πολλά μαλάματα, ρούχα φαντά — όσα ποτέ του
δεν θα μάζευε ο Οδυσσέας στην Τροία, ας έφτανε κι
απείραχτος, μ᾽ ό,τι του έλαχε στη μοιρασιά της λείας.»
Στον Ποσειδώνα απάντησε ο Δίας, που τα σύννεφα συνάζει:

140 «Βεβαίως όχι, Κοσμοσείστη πολυδύναμε — τι λόγος που
ξεστόμισες! Καθόλου οι θεοί δεν σ᾽ ατιμάζουν· που θα ᾽ταν και
βαρύ τους σφάλμα τον άριστο και τον πρεσβύτερό τους να
προσβάλλουν με την ατίμωσή του. Αν όμως άνθρωπος θνητός,
από το θράσος και τη δύναμή του, σου στέρησε κάποια τιμή,
έχεις εσύ το δίκιο να τον εκδικηθείς.

145 Πράξε λοιπόν καταπώς θες, όπως ορέγεται η ψυχή σου.»
Στον λόγο του αποκρίθηκε ο Ποσειδώνας, που τη γη σαλεύει:
«Θα το είχα πράξει, όπως το λες εσύ που σε σκεπάζουν
νέφη μελανά, αλλά διστάζω, γιατί σέβομαι και τη δική σου
αντίδραση. Τώρα λοιπόν, επιθυμώ εκείνο το περίκαλλό τους
πλοίο των Φαιάκων

150 να συντρίψω, την ώρα της επιστροφής του, καταμεσής
στο θολωμένο πέλαγος, ώστε να πάψουν πια, να σταματήσουν
να ξεπροβοδούν ανθρώπους ξένους· κι έχω στον νου μου
να καλύψω γύρω τους την πόλη με ψηλό βουνό.» Πήρε τον
λόγο πάλι ο Δίας, που τα σύννεφα συνάζει: «Φίλε, άλλη βουλή,
καλύτερη, μέσα μου τρέφω·

155 όταν ψηλά από την πόλη σύμπας ο λαός το δει να μπαίνει
στο λιμάνι, τότε μαρμάρωσε το γρήγορό τους πλοίο, να γίνει
βράχος στην ακρογιαλιά μπροστά, να μείνουν όλοι μ᾽ ανοιχτό
το στόμα· μετά μπορείς γύρω την πόλη τους να την καλύψεις
με ψηλό βουνό.» Μόλις τον άκουσε τον λόγο του Διός
ο κοσμοσείστης Ποσειδών,

160 προς τη Σχερία ορμήθηκε, όπου και ζουν οι Φαίακες —
εκεί περίμενε. Στην ώρα του πλησίαζε, όλο και πιο κοντά,
το ποντοπόρο πλοίο, λες και το κυνηγούσαν· τότε ο θεός
ο Ποσειδώνας, που τη γη σαλεύει, στάθηκε πλάι του,
κατέβασε το χέρι πάνω του κι ευθύς το πέτρωσε,
το ρίζωσε να γίνει βράχος — αργά μετά απομακρύνθηκε.

165 Εκείνοι, οι Φαίακες με τα μακριά κουπιά, θαλασσινοί με
φήμη, το θαύμα βλέποντας επήραν μεταξύ τους να αγορεύουν
λόγια του ανέμου, μιλώντας ένας στον άλλον, καθένας με τον
διπλανό του: «Ω θε μου! Ποιος το γρήγορο καράβι μας το
ρίζωσε στη θάλασσα, την ώρα που γυρνούσε στην πατρίδα,
όταν φαινόταν πια ακέραιο το σκαρί.»

170 Έτσι ο καθένας τους μιλούσε, δίχως να ξέρει πώς και τι
συμβαίνει. Οπότε ο Αλκίνοος πήρε τον λόγο μεταξύ τους και
τους είπε: «Αλίμονο, πώς τα παλιά μαντεύματα αληθεύουν!
Εκείνα του πατέρα μου, που έλεγε και ξανάλεγε πως θα
θυμώσει κάποτε ο Ποσειδών μαζί μας, αφού γινόμαστε, με
δίχως βλάβη, του καθενός οι συνοδοί.

175 Προφήτεψε λοιπόν πως το περίκαλλο καράβι των
Φαιάκων, την ώρα της επιστροφής από την προπομπή,
θα το ρημάξει ο θεός στο θολωμένο πέλαγος· πως όρος
μέγα θα καλύψει την πόλη γύρω. Αυτά ο γέροντας αγόρευε
και να που τώρα όλα συντελούνται. Αλλά τον νου σας
τι θα πω, ας υπακούσουμε όλοι:

180 να σταματήσει πια του καθενός η προπομπή, όποιος μας
τύχει φτάνοντας στην πόλη· στον Ποσειδώνα ταύρους δώδεκα
ξεχωριστούς να σφάξουμε, μήπως μας ελεήσει, μήπως και δεν
καλύψει την πόλη γύρω μας μ᾽ ένα βουνό μεγάλο κι αψηλό.»
Τόσα τους είπε, τα σεβάστηκαν κι ετοίμασαν τους ταύρους.

185 Τώρα προσεύχονταν στον άνακτα θεό, στον Ποσειδώνα οι
Φαίακες, του δήμου οι άρχοντες κι οι σύμβουλοί του, στημένοι
γύρω στον βωμό. Τότε κι ο Οδυσσέας ξυπνά από τον ύπνο που
κοιμόταν στα χώματά του· κι ωστόσο δεν την αναγνώρισε την
πατρική του γη, τόσον καιρό που έλειψε στα ξένα. Την είχε

190 η θεά, η Αθηνά Παλλάδα, περιβάλει με θολή νεφέλη, του
Δία η κόρη, θέλοντας να τον κάνει και τον ίδιο αγνώριστο,
να του εξηγήσει τα καθέκαστα· ότι δεν έπρεπε να τον
αναγνωρίσουν γυναίκα και δικοί μήτε κι οι άνθρωποι της
πόλης, προτού με την εκδίκησή του τιμωρήσει τους μνηστήρες
για την ασύστολη ανομία τους.

195 Γι᾽ αυτό του φάνταξαν του βασιλιά όλα τριγύρω αλλόκοτα·
τα μακρινά φιδίσια μονοπάτια, φιλόξενα λιμάνια, βράχια
απόκρημνα και δέντρα θαλερά. Πάνω πετάχτηκε και,
προσηλώνοντας το βλέμμα του στην ίδια την πατρίδα του,
έβγαλε στεναγμό βαρύ, μετά χτυπούσε τα μεριά του με χέρια
σαν σπαθιά, τέλος ολοφυρόμενος μίλησε κι είπε:

200 «Αλίμονο, σε ποιων ανθρώπων έφτασα πάλι τη χώρα!
Είναι αλαζόνες, άγριοι κι άδικοι; ή μήπως τη φιλοξενία
γνωρίζουν κι ο νους τους σέβεται τα θεία;
Δεν ξέρω καν πού να τα πάω τα τόσα δώρα μου, ο ίδιος
πού να πλανηθώ. Καλύτερα στη χώρα εκείνη να ᾽χα μείνει
των Φαιάκων·

205 μια μέρα θα ᾽φτανα σε κάποιον άλλο βασιλιά, θα ᾽ταν
πονόψυχος, φιλόξενα θα με δεχόταν, να με στείλει πίσω στην
πατρίδα. Τώρα δεν έχω πού να τ᾽ ακουμπήσω αυτά· μήτε και
πρέπει να τ᾽ αφήσω εδώ, γιατί μπορεί να μου τ᾽ αρπάξουν
άλλοι, να κάνουνε φτερά. Α, βέβαια όχι· δεν ήσαν όλοι οι
Φαίακες και λογικοί και δίκαιοι,

210 οι άρχοντες κι οι σύμβουλοί τους, που μ᾽ έφεραν
αλλού, σε ξένη χώρα· κι ας έλεγαν θα με οδηγήσουν
στην περίβλεπτη Ιθάκη — όμως δεν τήρησαν τον λόγο τους.
Ο ικέσιος Δίας ας τους τιμωρήσει, εκείνος που εφορά
τους πάντες, που τιμωρεί όποιον κι αν σφάλλει.

215 Αλλά τον νου μου τώρα, να μετρήσω τ᾽ αγαθά μου, να δω
μήπως και πήραν δρόμο αυτοί κρατώντας κάτι για λογαριασμό
τους στο κοίλο τους καράβι.» Έτσι μιλώντας, άρχισε να μετρά
λεβέτια, τρίποδες πανέμορφους, χρυσαφικά κι ωραία φαντά
φορέματα. Δεν βρήκε κάτι να του λείπει· ποθώντας όμως
κι οδυρόμενος για χώμα πατρικό,

220 σύρθηκε εκεί στο περιγιάλι της ασίγαστης θαλάσσης,
στον θρήνο του δοσμένος. Κι ήλθε κοντά του η Αθηνά,
στάθηκε πλάι του, ίδια στην όψη με παλληκάρι νιούτσικο,
βοσκόπουλο με σάρκα ακόμη τρυφερή, πες βασιλόπουλο·
είχε στους ώμους περασμένη κάπα διπλωτή,

225 στ᾽ άσπρα του πόδια πέδιλα, στα χέρια του κοντάρι.
Μόλις την είδε ο Οδυσσέας χάρηκε, στάθηκε αντίκρυ της,
κι όπως μιλώντας την προσφώνησε, τα λόγια του πετούσαν
σαν πουλιά: «Χαίρε, ω φίλε, αφού εσένα πρώτα απάντησα
σ᾽ αυτόν τον τόπο. Αλλά μη βάλει τώρα ο νους σου τίποτε κακό

230 σε βάρος μου· σώσε κι αυτά, σώσε κι εμένα, ικέτης σου
είμαι, πέφτω στα γόνατά σου, σάμπως και να ᾽σουνα θεός.
Μόνο μολόγησέ μου τώρα την αλήθεια, να σιγουρευτώ·
ποια η χώρα, ποιος ο τόπος, ποια η φύτρα των ανθρώπων;
Είναι νησί αυτό περίβλεπτο; μήπως ακτή μιας εύφορης

235 στεριάς που γέρνει στο ακρογιάλι;»
Τότε αποκρίθηκε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Μου φαίνεσαι, ξένε, κουτούτσικος. Εκτός κι αν έφτασες
από πολύ μακριά, για να ρωτάς τη σύσταση της χώρας.
Δεν είναι δα κι ανώνυμη! Πολλοί, πάρα πολλοί την ξέρουν·

240 όσοι τα μέρη κατοικούν που ανατέλλει ο ήλιος την αυγή,
αλλά κι οι άλλοι πάλι προς τη δύση, στο θολό σκοτάδι.
Κάπως τραχιά η γη αυτή, για τα άλογα ακατάλληλη,
όχι και τόσο ευρύχωρη, όμως δεν είναι και φτενό το χώμα της·
βγάζει σιτάρι αμέτρητο, έχει κι αμπέλια για κρασί,

245 βρέχει συχνά και στην πολλή δροσιά νοτίζουν τα χωράφια.
Καλά τα βοσκοτόπια της για γίδες και για βόδια, μεγάλα δάση,
δέντρα λογής λογής, τρέχουν πηγές για να ποτίζονται τα ζώα.
Γι᾽ αυτά λοιπόν ακούστηκε το όνομα της Ιθάκης ακόμη
και στην Τροία, τόσο απόμακρη από των Αχαιών τη χώρα.»

250 Ακούγοντας τον λόγο της, βασανισμένος ο Οδυσσέας και
θείος, αλάφρωσε η ψυχή του, χάρηκε την πατρική του γη,
όπως την είπε η Αθηνά Παλλάδα, θυγατέρα του αιγίοχου Δία.
Πήρε λοιπόν να της μιλήσει, τα λόγια του πετούσαν σαν
πουλιά, μόνο που την αλήθεια δεν φανέρωσε, συγκράτησε και
πάλι

255 τα λεγόμενά του — ο νους του πάντα γύρευε το κέρδος:
«Την έχω την Ιθάκη ακουστά στην Κρήτη την απλόχωρη,
πέρα μακριά στην άλλη θάλασσα. Και να που τώρα φτάνω ο
ίδιος με τ᾽ αγαθά μου αυτά. Άφησα κι άλλα τόσα στα παιδιά
μου φεύγοντας, όταν θανάτωσα τον γιο του Ιδομενέα —

260 μιλώ για τον Ορσίλοχο, στα πόδια γρήγορο, που πάντα του
νικούσε, στο απέραντο νησί της Κρήτης, όσους μαζί του
έτρωγαν ψωμί, στο τρέξιμο άφταστος. Κι ο λόγος· γύρεψε τα
λάφυρα να μου στερήσει, όλα που μάζεψα στην Τροία, κι ας
είχα υποφέρει τόσα πάθη εγώ για χάρη τους, με τον εχθρό μου
πολεμώντας, περνώντας τα σαράντα κύματα.

265 Δεν είχα, λέει, σταθεί, δεν είχα χαριστεί στον κύρη του
εκεί στης Τροίας τα μέρη· έγινα μόνος μου αρχηγός σ᾽ άλλους
συντρόφους. Τον χτύπησα λοιπόν θανάσιμα με δόρυ χάλκινο,
την ώρα που κατέβαινε στην πόλη απ᾽ τους αγρούς· πλάι στον
δρόμο του έστησα καρτέρι μ᾽ ένα μου φίλο. Έσκεπε η νύχτα
κατασκότεινη τον ουρανό, έτσι που

270 δεν μας πήρε είδηση κανείς — του πήρα τη ζωή κρυφά.
Κι αφού τον σκότωσα με μυτερό κοντάρι χάλκινο, έτρεξα σε
φοινικικό καράβι, τίμιοι άνθρωποι, και τους παρακαλούσα μαζί
τους να με πάρουν, χαρίζοντας γενναίο μερίδιο από τα λάφυρά
μου. Τους είπα στην Πύλο να με βγάλουν

275 ή και στη θεία Ήλιδα να μ᾽ ακουμπήσουν, όπου κρατούν οι
Επειοί. Αλλά τους έσυρε μακριά του ανέμου η δίνη —
σίγουρα δεν το θέλησαν, γιατί δεν σκόπευαν να μ᾽ απατήσουν.
Έτσι λοιπόν περιπλανώμενοι φτάσαμε νύχτα εδώ,
κωπηλατώντας με σπουδή μπήκαμε στο λιμάνι, κανείς μας

280 δεν θυμήθηκε την ώρα αυτή το φαγητό, μόλο που το ᾽χαμε
τόση ανάγκη· μόλις που βγήκαμε απ᾽ το καράβι, πέσαμε όλοι
μας ξεροί. Βυθίστηκα τότε κι εγώ σ᾽ ύπνο γλυκό από την τόση
κούρασή μου, κι εκείνοι βγάζουν απ᾽ το κοίλο πλοίο τ᾽ αγαθά
μου, τα απόθεσαν εκεί πάνω στην άμμο που βαθιά κοιμόμουν.

285 Μετά ανεβαίνουν στο καράβι τους και τράβηξαν για
την καλοχτισμένη Σιδονία. Όσο για μένα μόνος ξέμεινα, με
την καρδιά βαριά κι ασήκωτη.» Έτσι της μίλησε, κι η Αθηνά,
τα μάτια λάμποντας, του χαμογέλασε, απλώνοντας χαϊδευτικά
το χέρι της, αλλάζοντας πάλι την όψη της, ίδια με μια ψηλή,
ωραία γυναίκα που ξέρει πώς να υφαίνει τα λαμπρά

290 φαντά της. Κι όπως μιλώντας τον προσφώνησε, τα λόγια
της πετούσαν σαν πουλιά: «Θα πρέπει, αν κάποιος παραβγεί
μαζί σου, να παραείναι πονηρός, να ξέρει πώς να ξεγελά τους
άλλους στον κάθε δόλο, ακόμη κι αν θεός βρεθεί μπροστά σου.
Είσαι αλήθεια φοβερός, πολύστροφε κι αχόρταγε στους
δόλους, που μήτε εδώ, στην πατρική σου γη, δεν λες

295 να σταματήσεις σκέψεις απατηλές και ιστορίες πλαστές —
είναι το ριζικό σου αυτό. Αλλά καιρός να σταματήσουμε τα
τέτοια μεταξύ μας, αφού κι οι δυο μας ξέρουμε καλά την ίδια
τέχνη· αν είσαι εσύ μες στους θνητούς πρώτος στις αποφάσεις
και στα πλάνα λόγια, εγώ φημίζομαι πως ξεχωρίζω σ᾽ όλους
τους θεούς και για το ξύπνιο μου μυαλό και για την πανουργία.

300 Γιατί μην πεις δεν αναγνώρισες την Αθηνά Παλλάδα,
τη θυγατέρα του Διός, που παραστέκομαι στον κάθε μόχθο
σου, παντού και πάντα έγινα ο φύλακάς σου.
Σ᾽ έκανα τότε φίλο εγώ στους Φαίακες όλους και τώρα πάλι
να ᾽μαι εδώ, μαζί σου υφαίνω το πανούργο πλάνο. Θα κρύψω
πρώτα αυτά τα δώρα, όσα οι τίμιοι Φαίακες σου χάρισαν,

305 όταν ξεκίνησες για την πατρίδα, με σκέψη όμως κι
απόφαση δική μου. Και θα σου πω μετά ποια βάσανα σου
προορίζει η μοίρα να βαστάξεις στο στέρεο σπίτι σου — πρέπει
να τα υπομείνεις, γιατί η ανάγκη το καλεί. Και προσοχή, μη
φανερώσεις σε κανένα, άντρα ή γυναίκα, τον λόγο που
επιστρέφεις μετά την τόση περιπλάνηση· αμίλητος

310 τον κάθε πόνο σου να υποφέρεις, όποια βρισιά και βία σού
μέλλεται, να τη δεχτείς.» Πήρε τον λόγο και της μίλησε ο
Οδυσσέας πανούργος: «Δύσκολο, ω θεά, σ᾽ όποιον βρεθείς
μπροστά να σε γνωρίσει, ακόμη κι αν του περισσεύει η γνώση
— κάθε φορά αλλάζει η όψη σου. Όσο για μένα, αυτό το
αναγνωρίζω· ήσουνα πράγματι καλή μαζί μου στο παρελθόν,

315 όταν στην Τροία πολεμούσαμε των Αχαιών οι γιοι.
Όμως μετά, σαν πήραμε ψηλό κι απόκρημνο το κάστρο του
Πριάμου, μπήκαμε στα καράβια μας κι ένας θεός μάς σκόρπισε
τους Αχαιούς, δεν είδα πια μπροστά μου τη μορφή σου, κόρη
του Δία, δεν σε αναλογίστηκα στο πλοίο μου επιβάτη, τον πόνο
μου να ξαλαφρώσεις.

320 Μόνος, με την καρδιά στα στήθη σπαραγμένη, εδώ κι εκεί
περιπλανήθηκα, ώσπου να λύσουν οι θεοί τη συμφορά μου.
Στο τέλος μόνο, στην πλούσια χώρα των Φαιάκων,
μ᾽ ενθάρρυναν τα λόγια σου κι εσύ μ᾽ οδήγησες στην πόλη.
Τώρα, στ᾽ όνομα του πατέρα σου, πέφτω στα γόνατά σου —

325 όχι, δεν το φαντάζομαι πως έχω φτάσει στην περίβλεπτη
Ιθάκη, μάλλον σε κάποιον άλλον τόπο περιφέρομαι· κι εσύ,
νομίζω, κοροϊδεύεις μ᾽ όσα λες, τον νου μου θες να
παγιδέψεις. Πες μου λοιπόν αν είναι αλήθεια πως πατώ
το χώμα της γλυκιάς πατρίδας.» Ανταποκρίθηκε η θεά Αθηνά,
τα μάτια λάμποντας:

330 «Τέτοιος ο νους σου πάντα εσένα και το φρόνημά σου,
που εγώ δεν το βαστώ στη συμφορά σου μόνο να σ᾽ αφήσω —
είσαι και γνωστικός και ξύπνιος κι εύστροφος.
Ποιος άλλος λέω, περιπλανώμενος, φτάνοντας επιτέλους σπίτι
του, δεν θα ᾽τρεχε όλος χαρά να δει το ταίρι, τα παιδιά του.

335 Σ᾽ εσένα όμως δεν συμφέρει να το σκέφτεσαι μήτε
να το ρωτάς, πριν δοκιμάσεις πρώτα τη γυναίκα σου —
έρημη μένει στο παλάτι, βλέπει μέρες και νύχτες δύστυχες
να φθίνουν, πνίγεται στο κλάμα.
Εγώ δεν είχα αμφιβολία καμιά, καλά το γνώριζα

340 πως θα νοστήσεις, χάνοντας όμως όλους τους συντρόφους.
Μόνο που δεν το θέλησα με του πατέρα μου τον αδελφό,
τον Ποσειδώνα, να τα βάλω — κρατούσε την οργή του αυτός,
από θυμό που εσύ του τύφλωσες τον γιο. Έλα, σκοπεύω
τώρα να σου δείξω σήματα της Ιθάκης, να πειστείς:

345 αυτό είναι το λιμάνι του ενάλιου γέροντα, του Φόρκυνα·
και να η μακρόφυλλη ελιά στου λιμανιού την κορυφή·
εκεί στο πλάι της θα δεις χαριτωμένη τη θαμπή σπηλιά,
τόπο ταμένο των νυμφών που λέγονται ναϊάδες —
τη θολωτή κι ευρύχωρη σπηλιά, όπου κι εσύ τόσες

350 θυσίες τελούσες, τέλειες εκατόμβες. Κι αυτό
το καταπράσινο βουνό είναι το δασωμένο Νήριτο.» Έτσι
μιλώντας η θεά, σήκωσε τη νεφέλη κι ο τόπος φανερώθηκε.
Πλημμύρισε τότε χαρά βασανισμένος ο Οδυσσέας και
θείος, χαρούμενος σκύβει στη γη, το κάρπιμό της χώμα

355 φίλησε, αμέσως σήκωσε τα χέρια του ψηλά κι ευχήθηκε
στις Νύμφες: «Νύμφες ναϊάδες, θυγατέρες του Διός, έλεγα πως
ποτέ μου πια δεν θα σας ξαναδώ· μα να που τώρα ευφρόσυνα
υποδέχεστε τις φιλικές μου ευχές. Θα σας προσφέρουμε, όπως
και πρώτα, δώρα, φτάνει να δώσει πρόθυμη του Δία η κόρη,
που της αρμόζει

360 η λεία του πολέμου, εγώ να ζω κι ο γιος μου να
προκόψει.» Ανταποκρίθηκε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Θάρρος, και μην αφήνεις να βασανίζουν τέτοιες έγνοιες
την ψυχή σου. Πρώτα τα δώρα ας κρύψουμε στα βάθη της
θεσπέσιας σπηλιάς — εκεί να στέκουν σώα κι ασφαλή.

365 Μετά να στοχαστούμε οι δυο μας πώς η υπόθεση αυτή
θα βρει την πιο καλή της άκρη.» Είπε η θεά, και στη θολή
σπηλιά βυθίζεται ψάχνοντας γύρω της κρυψώνες. Ο Οδυσσέας
από κοντά όλα με τη σειρά τα κουβαλούσε· χρυσάφι,
ακατάλυτο χαλκό, εξαίσια ρούχα — όσα του χάρισαν οι
Φαίακες.

370 Εκεί τα τοποθέτησε καλά κι ασφάλισε με πέτρα το άνοιγμα
της σπηλιάς η ίδια η Αθηνά Παλλάδα, κόρη του αιγίοχου Δία.
Ύστερα κάθησαν οι δυο στης ιερής ελιάς τον λάκκο,
όπου και πήραν να στοχάζονται τον όλεθρο των αλαζονικών
μνηστήρων. Πρώτη η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας,
μιλώντας είπε:

375 «Ω διογέννητε Λαερτιάδη, Οδυσσέα πολύστροφε, καιρός
σου να σκεφτείς το πώς θα βάλεις χέρι στους αλαζονικούς
μνηστήρες, που τρία τώρα χρόνια καταπατούν το αρχοντικό
σου· ορέγονται το ισόθεο ταίρι σου, τάζουνε και γαμήλια
δώρα. Όμως εκείνη αν μέσα της οδύρεται τον γυρισμό σου,

380 έξω σκορπά ελπίδες και υποσχέσεις στον καθένα με τα
μηνύματα που στέλνει — ωστόσο ο νους της άλλα μελετά.»
Της αποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Απελπισία με πιάνει που το σκέφτομαι· μέλλονταν και σ᾽
εμένα η μοίρα του Αγαμέμνονα, του Ατρείδη ο όλεθρος μες στο
παλάτι,

385 εάν εσύ, θεά, δεν εξηγούσες τα καθέκαστα με τη σωστή
σειρά τους. Να πλέξεις όμως τώρα τη βουλή σου, το πώς
αυτούς θα εκδικηθώ· μόνο να μείνεις στο πλευρό μου, θάρρος
παράτολμο μέσα μου να σταλάξεις, μ᾽ εκείνο ανάλογο της
Τροίας, όταν τις απαστράπτουσες επάλξεις καταλύσαμε.
Αν με την ίδια ορμή και τώρα μου παρασταθείς, γλαυκόματη,

390 και με τρακόσους άντρες θα μπορούσα να τα βάλω, φτάνει
να έχω εσένα πλάι μου, δέσποινα και θεά μου, να μου
προσφέρεις πάντα πρόθυμη τη βοήθειά σου.» Ανταποκρίθηκε
η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας: «Υπόσχομαι να είμαι στο
πλευρό σου, δεν θα σε λησμονήσω, όταν θα φτάσει η ώρα για
το δύσκολο έργο. Κάποιου, φαντάζομαι,

395 αίμα κι εγκέφαλος το δάπεδο απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη θα
μολέψουν — μιλώ για τους μνηστήρες που κατατρώγουν
της ζωής σου τ᾽ αγαθά. Έλα τώρα κοντά μου, θα σε κάνω
αγνώριστο σ᾽ όλον τον κόσμο: στο λυγερό κορμί σου
θα σουρώσω το ωραίο σου δέρμα, θα εξαφανίσω τα ξανθά
μαλλιά της κεφαλής σου· θα ρίξω πάνω σου

400 κουρέλια, να σε σιχαθεί όποιος σε δει ρακένδυτο·
με τσίμπλες θα θολώσω τα περίκαλλά σου μάτια,
να δείχνεις στους μνηστήρες άσημος κι άσχημος, αλλά και
στη γυναίκα και στον γιο σου που πίσω σου τον άφησες.
Πρόσεξε όμως, πρώτα στον χοιροβοσκό να φτάσεις,

405 που νοιάζεται τους χοίρους αλλά και θέλει το καλό σου,
τον γιο σου αγαπά, τη φρόνιμή σου Πηνελόπη σέβεται.
Πλάι στα γουρούνια θα τον δεις να κάθεται· βόσκουν αυτά
κοντά στον Κόρακα, εκεί στην κρήνη της Αρέθουσας,
μασούνε βαλανίδια που τους πρέπουν, πίνουν μαύρο

410 νερό — αυτά τους τρέφουν πλούσιο ξίγκι.
Εκεί λοιπόν να μείνεις, παρακαθήμενος να τον ρωτήσεις όλα
τα καθέκαστα· εγώ στο μεταξύ στη Σπάρτη κατεβαίνω, με
τις πανέμορφες γυναίκες, να φέρω πίσω τον Τηλέμαχο,
τον φιλητό σου γιο, Οδυσσέα· που εκεί ταξίδεψε, στην
απλωμένη Λακεδαίμονα, όπου και πήγε τον Μενέλαο

415 να ρωτήσει, να μάθει νέα σου, ανίσως ζεις ακόμη, κάπου.»
Πήρε τον λόγο τότε και της είπε ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Γιατί δεν το ομολόγησες αυτό σ᾽ εκείνον, εσύ που τα
γνωρίζεις όλα· ή μήπως θέλησες περιπλανώμενος κι αυτός
να υποφέρει δικά του πάθη στον πόντο τον ατρύγητο, ενώ
οι άλλοι τρων το βιος του.»

420 Ανταποκρίθηκε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:
«Ας μη σε βασανίζει τώρα η δική του σκέψη· εγώ
τον ξεπροβόδισα, έγινα οδηγός του να φτάσει εκεί, για
να ακουστεί η φήμη του. Μη νοιάζεσαι λοιπόν, διόλου
δεν υποφέρει, ήσυχος κάθεται στου Ατρείδη το παλάτι
μ᾽ όλα του κόσμου τ᾽ αγαθά.

425 Μόνο που να, νέοι τού έστησαν καρτέρι με καράβι μελανό
και φλέγονται να τον σκοτώσουν, προτού πατήσει χώμα
πατρικό. Αλλά δεν το πιστεύω πως θα γίνει, πιο πριν θα φάνε
χώμα οι μνηστήρες — αυτοί που τρώνε το δικό του βιος.»
Έτσι μιλώντας η Αθηνά, τον άγγιξε με το ραβδί της.

430 Αμέσως σούρωσε στο λυγερό κορμί το ωραίο του δέρμα
και τα ξανθά μαλλιά της κεφαλής του χάλασε· σ᾽ όλα τα μέλη
του φάνηκε το πετσί ενός γέροντα που τον βαραίνουνε τα
χρόνια· με τσίμπλες θόλωσε εκείνα τα περίκαλλά του μάτια·
έριξε πάνω του κουρέλια, χιτώνα βρώμικο, σχισμένο —

435 όλα στη μαύρη κάπνα βουτηγμένα. Τέλος τον τύλιξε
με το γυμνό τομάρι γρήγορης λαφίνας· στο χέρι του έβαλε
ραβδί· του πέρασε σακούλι τρύπιο, λερωμένο, να κρέμεται
από φτενό σχοινί. Κι αφού τα βρήκαν μεταξύ τους και
συμφώνησαν, πήρε τον δρόμο του ο καθένας.

440 Εκείνη ορμήθηκε στη θεία Λακεδαίμονα, να βρει του
Οδυσσέα τον γιο.


Οδύσσεια – ξ