diaforos

Ἡ δ᾽ εἰς εὐρύχορον Λακεδαίμονα Παλλὰς Ἀθήνη
οἴχετ᾽, Ὀδυσσῆος μεγαθύμου φαίδιμον υἱὸν
νόστου ὑπομνήσουσα καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.
εὗρε δὲ Τηλέμαχον καὶ Νέστορος ἀγλαὸν υἱὸν


5 εὕδοντ᾽ ἐν προδόμῳ Μενελάου κυδαλίμοιο,
ἦ τοι Νεστορίδην μαλακῷ δεδμημένον ὕπνῳ·
Τηλέμαχον δ᾽ οὐχ ὕπνος ἔχε γλυκύς, ἀλλ᾽ ἐνὶ θυμῷ
νύκτα δι᾽ ἀμβροσίην μελεδήματα πατρὸς ἔγειρεν.
ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη·


10 «Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι καλὰ δόμων ἄπο τῆλ᾽ ἀλάλησαι,
κτήματά τε προλιπὼν ἄνδρας τ᾽ ἐν σοῖσι δόμοισιν
οὕτω ὑπερφιάλους· μή τοι κατὰ πάντα φάγωσι
κτήματα δασσάμενοι, σὺ δὲ τηϋσίην ὁδὸν ἔλθῃς.
ἀλλ᾽ ὄτρυνε τάχιστα βοὴν ἀγαθὸν Μενέλαον


15 πεμπέμεν, ὄφρ᾽ ἔτι οἴκοι ἀμύμονα μητέρα τέτμῃς.
ἤδη γάρ ῥα πατήρ τε κασίγνητοί τε κέλονται
Εὐρυμάχῳ γήμασθαι· ὁ γὰρ περιβάλλει ἅπαντας
μνηστῆρας δώροισι καὶ ἐξώφελλεν ἔεδνα·
μή νύ τι σεῦ ἀέκητι δόμων ἐκ κτῆμα φέρηται.


20 οἶσθα γὰρ οἷος θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γυναικός·
κείνου βούλεται οἶκον ὀφέλλειν ὅς κεν ὀπυίῃ,
παίδων δὲ προτέρων καὶ κουριδίοιο φίλοιο
οὐκέτι μέμνηται τεθνηότος οὐδὲ μεταλλᾷ.
ἀλλὰ σύ γ᾽ ἐλθὼν αὐτὸς ἐπιτρέψειας ἕκαστα


25 δμῳάων ἥ τίς τοι ἀρίστη φαίνεται εἶναι,
εἰς ὅ κέ τοι φήνωσι θεοὶ κυδρὴν παράκοιτιν.
ἄλλο δέ τοί τι ἔπος ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο θυμῷ.
μνηστήρων σ᾽ ἐπιτηδὲς ἀριστῆες λοχόωσιν
ἐν πορθμῷ Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,


30 ἱέμενοι κτεῖναι, πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι.
ἀλλὰ τά γ᾽ οὐκ ὀΐω· πρὶν καί τινα γαῖα καθέξει
ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν.
ἀλλὰ ἑκὰς νήσων ἀπέχειν εὐεργέα νῆα,
νυκτὶ δ᾽ ὁμῶς πλείειν· πέμψει δέ τοι οὖρον ὄπισθεν


35 ἀθανάτων ὅς τίς σε φυλάσσει τε ῥύεταί τε.
αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι,
νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους,
αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,
ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν.


40 ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἀέσαι· τὸν δ᾽ ὀτρῦναι πόλιν εἴσω
ἀγγελίην ἐρέοντα περίφρονι Πηνελοπείῃ,
οὕνεκά οἱ σῶς ἐσσι καὶ ἐκ Πύλου εἰλήλουθας.»
Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη πρὸς μακρὸν Ὄλυμπον,
αὐτὰρ ὁ Νεστορίδην ἐξ ἡδέος ὕπνου ἔγειρε

45 λὰξ ποδὶ κινήσας, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
«ἔγρεο, Νεστορίδη Πεισίστρατε, μώνυχας ἵππους
ζεῦξον ὑφ᾽ ἅρματ᾽ ἄγων, ὄφρα πρήσσωμεν ὁδοῖο.»
Τὸν δ᾽ αὖ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἀντίον ηὔδα·
«Τηλέμαχ᾽, οὔ πως ἔστιν ἐπειγομένους περ ὁδοῖο


50 νύκτα διὰ δνοφερὴν ἐλάαν· τάχα δ᾽ ἔσσεται ἠώς.
ἀλλὰ μέν᾽ εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θήῃ
ἥρως Ἀτρεΐδης, δουρικλειτὸς Μενέλαος,
καὶ μύθοις ἀγανοῖσι παραυδήσας ἀποπέμψῃ.
τοῦ γάρ τε ξεῖνος μιμνῄσκεται ἤματα πάντα

55 ἀνδρὸς ξεινοδόκου, ὅς κεν φιλότητα παράσχῃ.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτίκα δὲ χρυσόθρονος ἤλυθεν Ἠώς.
ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, Ἑλένης πάρα καλλικόμοιο.
τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησεν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,


60 σπερχόμενός ῥα χιτῶνα περὶ χροῒ σιγαλόεντα
δῦνεν, καὶ μέγα φᾶρος ἐπὶ στιβαροῖς βάλετ᾽ ὤμοις
ἥρως, βῆ δὲ θύραζε, παριστάμενος δὲ προσηύδα
Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·
«Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,


65 ἤδη νῦν μ᾽ ἀπόπεμπε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·
ἤδη γάρ μοι θυμὸς ἐέλδεται οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος·
«Τηλέμαχ᾽, οὔ τί σ᾽ ἐγώ γε πολὺν χρόνον ἐνθάδ᾽ ἐρύξω
ἱέμενον νόστοιο· νεμεσσῶμαι δὲ καὶ ἄλλῳ

70 ἀνδρὶ ξεινοδόκῳ, ὅς κ᾽ ἔξοχα μὲν φιλέῃσιν,
ἔξοχα δ᾽ ἐχθαίρῃσιν· ἀμείνω δ᾽ αἴσιμα πάντα.
ἶσόν τοι κακόν ἐσθ᾽, ὅς τ᾽ οὐκ ἐθέλοντα νέεσθαι
ξεῖνον ἐποτρύνει καὶ ὃς ἐσσύμενον κατερύκει.
χρὴ ξεῖνον παρεόντα φιλεῖν, ἐθέλοντα δὲ πέμπειν.


75 ἀλλὰ μέν᾽, εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θείω
καλά, σὺ δ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἴδῃς, εἴπω δὲ γυναιξὶ
δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων.
ἀμφότερον κῦδός τε καὶ ἀγλαΐη καὶ ὄνειαρ
δειπνήσαντας ἴμεν πολλὴν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν.


80 εἰ δ᾽ ἐθέλεις τραφθῆναι ἀν᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος,
ὄφρα τοι αὐτὸς ἕπωμαι, ὑποζεύξω δέ τοι ἵππους,
ἄστεα δ᾽ ἀνθρώπων ἡγήσομαι· οὐδέ τις ἥμεας
αὔτως ἀππέμψει, δώσει δέ τι ἕν γε φέρεσθαι,
ἠέ τινα τριπόδων εὐχάλκων ἠὲ λεβήτων


85 ἠὲ δύ᾽ ἡμιόνους ἠὲ χρύσειον ἄλεισον.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,
βούλομαι ἤδη νεῖσθαι ἐφ᾽ ἡμέτερ᾽· οὐ γὰρ ὄπισθεν
οὖρον ἰὼν κατέλειπον ἐπὶ κτεάτεσσιν ἐμοῖσιν·


90 μὴ πατέρ᾽ ἀντίθεον διζήμενος αὐτὸς ὄλωμαι,
ἤ τί μοι ἐκ μεγάρων κειμήλιον ἐσθλὸν ὄληται.»
Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ ᾗ ἀλόχῳ ἠδὲ δμῳῇσι κέλευσε
δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων.


95 ἀγχίμολον δέ οἱ ἦλθε Βοηθοΐδης Ἐτεωνεύς,
ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, ἐπεὶ οὐ πολὺ ναῖεν ἀπ᾽ αὐτοῦ·
τὸν πῦρ κῆαι ἄνωγε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος
ὀπτῆσαί τε κρεῶν· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἀπίθησεν ἀκούσας.
αὐτὸς δ᾽ ἐς θάλαμον κατεβήσετο κηώεντα,


100 οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γ᾽ Ἑλένη κίε καὶ Μεγαπένθης.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκανον ὅθι οἱ κειμήλια κεῖτο,
Ἀτρεΐδης μὲν ἔπειτα δέπας λάβεν ἀμφικύπελλον,
υἱὸν δὲ κρητῆρα φέρειν Μεγαπένθε᾽ ἄνωγεν
ἀργύρεον· Ἑλένη δὲ παρίστατο φωριαμοῖσιν,


105 ἔνθ᾽ ἔσαν οἱ πέπλοι παμποίκιλοι, οὓς κάμεν αὐτή.
τῶν ἕν᾽ ἀειραμένη Ἑλένη φέρε, δῖα γυναικῶν,
ὃς κάλλιστος ἔην ποικίλμασιν ἠδὲ μέγιστος,
ἀστὴρ δ᾽ ὣς ἀπέλαμπεν· ἔκειτο δὲ νείατος ἄλλων.
βὰν δ᾽ ἰέναι προτέρω διὰ δώματος, ἧος ἵκοντο

110 Τηλέμαχον· τὸν δὲ προσέφη ξανθὸς Μενέλαος·
«Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι νόστον, ὅπως φρεσὶ σῇσι μενοινᾷς,
ὥς τοι Ζεὺς τελέσειεν, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης.
δώρων δ᾽, ὅσσ᾽ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται,
δώσω ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστι.


115 δώσω τοι κρητῆρα τετυγμένον· ἀργύρεος δὲ
ἐστὶν ἅπας, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράανται,
ἔργον δ᾽ Ἡφαίστοιο· πόρεν δέ ἑ Φαίδιμος ἥρως,
Σιδονίων βασιλεύς, ὅθ᾽ ἑὸς δόμος ἀμφεκάλυψε
κεῖσ᾽ ἐμὲ νοστήσαντα· τεῒν δ᾽ ἐθέλω τόδ᾽ ὀπάσσαι.»


120 Ὣς εἰπὼν ἐν χειρὶ τίθει δέπας ἀμφικύπελλον
ἥρως Ἀτρεΐδης· ὁ δ᾽ ἄρα κρητῆρα φαεινὸν
θῆκ᾽ αὐτοῦ προπάροιθε φέρων κρατερὸς Μεγαπένθης,
ἀργύρεον· Ἑλένη δὲ παρίστατο καλλιπάρῃος
πέπλον ἔχουσ᾽ ἐν χερσίν, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

125 «δῶρόν τοι καὶ ἐγώ, τέκνον φίλε, τοῦτο δίδωμι,
μνῆμ᾽ Ἑλένης χειρῶν, πολυηράτου ἐς γάμου ὥρην,
σῇ ἀλόχῳ φορέειν· τῆος δὲ φίλῃ παρὰ μητρὶ
κεῖσθαι ἐνὶ μεγάρῳ. σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο
οἶκον ἐϋκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν.»


130 Ὣς εἰποῦσ᾽ ἐν χερσὶ τίθει, ὁ δ᾽ ἐδέξατο χαίρων.
καὶ τὰ μὲν ἐς πείρινθα τίθει Πεισίστρατος ἥρως
δεξάμενος, καὶ πάντα ἑῷ θηήσατο θυμῷ·
τοὺς δ᾽ ἦγε πρὸς δῶμα κάρη ξανθὸς Μενέλαος.
ἑζέσθην δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε.


135 χέρνιβα δ᾽ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα
καλῇ χρυσείῃ, ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος,
νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν.
σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα,
εἴδατα πόλλ᾽ ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων·


140 πὰρ δὲ Βοηθοΐδης κρέα δαίετο καὶ νέμε μοίρας·
οἰνοχόει δ᾽ υἱὸς Μενελάου κυδαλίμοιο.
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
δὴ τότε Τηλέμαχος καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱὸς

145 ἵππους τε ζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον,
ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου.
τοὺς δὲ μετ᾽ Ἀτρεΐδης ἔκιε ξανθὸς Μενέλαος,
οἶνον ἔχων ἐν χειρὶ μελίφρονα δεξιτερῆφι,
ἐν δέπαϊ χρυσέῳ, ὄφρα λείψαντε κιοίτην.


150 στῆ δ᾽ ἵππων προπάροιθε, δεδισκόμενος δὲ προσηύδα·
«χαίρετον, ὦ κούρω, καὶ Νέστορι ποιμένι λαῶν
εἰπεῖν· ἦ γὰρ ἐμοί γε πατὴρ ὣς ἤπιος ἦεν,
ἦος ἐνὶ Τροίῃ πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

155 «καὶ λίην κείνῳ γε, διοτρεφές, ὡς ἀγορεύεις,
πάντα τάδ᾽ ἐλθόντες καταλέξομεν αἲ γὰρ ἐγὼν ὣς
νοστήσας Ἰθάκηνδε κιχὼν Ὀδυσῆ᾽ ἐνὶ οἴκῳ
εἴποιμ᾽, ὡς παρὰ σεῖο τυχὼν φιλότητος ἁπάσης
ἔρχομαι, αὐτὰρ ἄγω κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλά.»


160 Ὣς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις,
αἰετὸς ἀργὴν χῆνα φέρων ὀνύχεσσι πέλωρον,
ἥμερον ἐξ αὐλῆς· οἱ δ᾽ ἰύζοντες ἕποντο
ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες· ὁ δέ σφισιν ἐγγύθεν ἐλθὼν
δεξιὸς ἤϊξε πρόσθ᾽ ἵππων· οἱ δὲ ἰδόντες


165 γήθησαν, καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶ θυμὸς ἰάνθη.
τοῖσι δὲ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἄρχετο μύθων·
«φράζεο δή, Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,
ἢ νῶϊν τόδ᾽ ἔφηνε θεὸς τέρας ἦε σοὶ αὐτῷ.»
Ὣς φάτο, μερμήριξε δ᾽ ἀρηΐφιλος Μενέλαος,


170 ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποκρίναιτο νοήσας.
τὸν δ᾽ Ἑλένη τανύπεπλος ὑποφθαμένη φάτο μῦθον·
«κλῦτέ μευ· αὐτὰρ ἐγὼ μαντεύσομαι, ὡς ἐνὶ θυμῷ
ἀθάνατοι βάλλουσι καὶ ὡς τελέεσθαι ὀΐω.
ὡς ὅδε χῆν᾽ ἥρπαξ᾽ ἀτιταλλομένην ἐνὶ οἴκῳ

175 ἐλθὼν ἐξ ὄρεος, ὅθι οἱ γενεή τε τόκος τε,
ὣς Ὀδυσεὺς κακὰ πολλὰ παθὼν καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθεὶς
οἴκαδε νοστήσει καὶ τίσεται· ἠὲ καὶ ἤδη
οἴκοι, ἀτὰρ μνηστῆρσι κακὸν πάντεσσι φυτεύει.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·


180 «οὕτω νῦν Ζεὺς θείη, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης·
τῷ κέν τοι καὶ κεῖθι θεῷ ὣς εὐχετοῴμην.»
Ἦ καὶ ἐφ᾽ ἵπποιϊν μάστιν βάλεν· τοὶ δὲ μάλ᾽ ὦκα
ἤϊξαν πεδίονδε διὰ πτόλιος μεμαῶτες.
οἱ δὲ πανημέριοι σεῖον ζυγὸν ἀμφὶς ἔχοντες.


185 Δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·
ἐς Φηρὰς δ᾽ ἵκοντο Διοκλῆος ποτὶ δῶμα,
υἱέος Ὀρτιλόχοιο, τὸν Ἀλφειὸς τέκε παῖδα.
ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἄεσαν, ὁ δὲ τοῖς πὰρ ξείνια θῆκεν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,


190 ἵππους τε ζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον,
ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου·
μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην.
αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκοντο Πύλου αἰπὺ πτολίεθρον·
καὶ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεε Νέστορος υἱόν·


195 «Νεστορίδη, πῶς κέν μοι ὑποσχόμενος τελέσειας
μῦθον ἐμόν; ξεῖνοι δὲ διαμπερὲς εὐχόμεθ᾽ εἶναι
ἐκ πατέρων φιλότητος, ἀτὰρ καὶ ὁμήλικές εἰμεν·
ἥδε δ᾽ ὁδὸς καὶ μᾶλλον ὁμοφροσύνῃσιν ἐνήσει.
μή με παρὲξ ἄγε νῆα, διοτρεφές, ἀλλὰ λίπ᾽ αὐτοῦ,


200 μή μ᾽ ὁ γέρων ἀέκοντα κατάσχῃ ᾧ ἐνὶ οἴκῳ
ἱέμενος φιλέειν· ἐμὲ δὲ χρεὼ θᾶσσον ἱκέσθαι.»
Ὣς φάτο, Νεστορίδης δ᾽ ἄρ᾽ ἑῷ συμφράσσατο θυμῷ,
ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποσχόμενος τελέσειεν.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι·


205 στρέψ᾽ ἵππους ἐπὶ νῆα θοὴν καὶ θῖνα θαλάσσης,
νηῒ δ᾽ ἐνὶ πρύμνῃ ἐξαίνυτο κάλλιμα δῶρα,
ἐσθῆτα χρυσόν τε, τά οἱ Μενέλαος ἔδωκε·
καί μιν ἐποτρύνων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«σπουδῇ νῦν ἀνάβαινε κέλευέ τε πάντας ἑταίρους,


210 πρὶν ἐμὲ οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι ἀπαγγεῖλαί τε γέροντι.
εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν·
οἷος κείνου θυμὸς ὑπέρβιος, οὔ σε μεθήσει,
ἀλλ᾽ αὐτὸς καλέων δεῦρ᾽ εἴσεται, οὐδέ ἕ φημι
ἂψ ἰέναι κενεόν· μάλα γὰρ κεχολώσεται ἔμπης.»


215 Ὣς ἄρα φωνήσας ἔλασεν καλλίτριχας ἵππους
ἂψ Πυλίων εἰς ἄστυ, θοῶς δ᾽ ἄρα δώμαθ᾽ ἵκανε.
Τηλέμαχος δ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν·
«ἐγκοσμεῖτε τὰ τεύχε᾽, ἑταῖροι, νηῒ μελαίνῃ,
αὐτοί τ᾽ ἀμβαίνωμεν, ἵνα πρήσσωμεν ὁδοῖο.»


220 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο,
αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῗσι καθῖζον.
ἦ τοι ὁ μὲν τὰ πονεῖτο καὶ εὔχετο, θῦε δ᾽ Ἀθήνῃ
νηῒ πάρα πρύμνῃ· σχεδόθεν δέ οἱ ἤλυθεν ἀνὴρ
τηλεδαπός, φεύγων ἐξ Ἄργεος ἄνδρα κατακτάς,


225 μάντις· ἀτὰρ γενεήν γε Μελάμποδος ἔκγονος ἦεν,
ὃς πρὶν μέν ποτ᾽ ἔναιε Πύλῳ ἔνι, μητέρι μήλων,
ἀφνειὸς Πυλίοισι μέγ᾽ ἔξοχα δώματα ναίων·
δὴ τότε γ᾽ ἄλλων δῆμον ἀφίκετο, πατρίδα φεύγων
Νηλέα τε μεγάθυμον, ἀγαυότατον ζωόντων,


230 ὅς οἱ χρήματα πολλὰ τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτὸν
εἶχε βίῃ. ὁ δὲ τῆος ἐνὶ μεγάροις Φυλάκοιο
δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ δέδετο, κρατέρ᾽ ἄλγεα πάσχων
εἵνεκα Νηλῆος κούρης ἄτης τε βαρείης,
τήν οἱ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ δασπλῆτις Ἐρινύς.


235 ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἔκφυγε κῆρα καὶ ἤλασε βοῦς ἐριμύκους
ἐς Πύλον ἐκ Φυλάκης καὶ ἐτίσατο ἔργον ἀεικὲς
ἀντίθεον Νηλῆα, κασιγνήτῳ δὲ γυναῖκα
ἠγάγετο πρὸς δώμαθ᾽· ὁ δ᾽ ἄλλων ἵκετο δῆμον,
Ἄργος ἐς ἱππόβοτον· τόθι γάρ νύ οἱ αἴσιμον ἦεν


240 ναιέμεναι πολλοῖσιν ἀνάσσοντ᾽ Ἀργείοισιν.
ἔνθα δ᾽ ἔγημε γυναῖκα καὶ ὑψερεφὲς θέτο δῶμα,
γείνατο δ᾽ Ἀντιφάτην καὶ Μάντιον, υἷε κραταιώ.
Ἀντιφάτης μὲν τίκτεν Ὀϊκλῆα μεγάθυμον,
αὐτὰρ Ὀϊκλήης λαοσσόον Ἀμφιάραον,

245 ὃν περὶ κῆρι φίλει Ζεύς τ᾽ αἰγίοχος καὶ Ἀπόλλων
παντοίην φιλότητ᾽· οὐδ᾽ ἵκετο γήραος οὐδόν,
ἀλλ᾽ ὄλετ᾽ ἐν Θήβῃσι γυναίων εἵνεκα δώρων.
τοῦ δ᾽ υἱεῖς ἐγένοντ᾽ Ἀλκμάων Ἀμφίλοχός τε.
Μάντιος αὖ τέκετο Πολυφείδεά τε Κλεῖτόν τε·


250 ἀλλ᾽ ἦ τοι Κλεῖτον χρυσόθρονος ἥρπασεν Ἠὼς
κάλλεος εἵνεκα οἷο, ἵν᾽ ἀθανάτοισι μετείη·
αὐτὰρ ὑπέρθυμον Πολυφείδεα μάντιν Ἀπόλλων
θῆκε βροτῶν ὄχ᾽ ἄριστον, ἐπεὶ θάνεν Ἀμφιάραος·
ὅς ῥ᾽ Ὑπερησίηνδ᾽ ἀπενάσσατο πατρὶ χολωθείς,


255 ἔνθ᾽ ὅ γε ναιετάων μαντεύετο πᾶσι βροτοῖσι.
Τοῦ μὲν ἄρ᾽ υἱὸς ἐπῆλθε, Θεοκλύμενος δ᾽ ὄνομ᾽ ἦεν,
ὃς τότε Τηλεμάχου πέλας ἵστατο· τὸν δ᾽ ἐκίχανε
σπένδοντ᾽ εὐχόμενόν τε θοῇ παρὰ νηῒ μελαίνῃ,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·


260 «ὦ φίλ᾽, ἐπεί σε θύοντα κιχάνω τῷδ᾽ ἐνὶ χώρῳ,
λίσσομ᾽ ὑπὲρ θυέων καὶ δαίμονος, αὐτὰρ ἔπειτα
σῆς τ᾽ αὐτοῦ κεφαλῆς καὶ ἑταίρων, οἵ τοι ἕπονται,
εἰπέ μοι εἰρομένῳ νημερτέα μηδ᾽ ἐπικεύσῃς·
τίς πόθεν εἰς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;»


265 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
ἐξ Ἰθάκης γένος εἰμί, πατὴρ δέ μοί ἐστιν Ὀδυσσεύς,
εἴ ποτ᾽ ἔην· νῦν δ᾽ ἤδη ἀπέφθιτο λυγρῷ ὀλέθρῳ.
τοὔνεκα νῦν ἑτάρους τε λαβὼν καὶ νῆα μέλαιναν


270 ἦλθον πευσόμενος πατρὸς δὴν οἰχομένοιο.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·
«οὕτω τοι καὶ ἐγὼν ἐκ πατρίδος, ἄνδρα κατακτὰς
ἔμφυλον· πολλοὶ δὲ κασίγνητοί τε ἔται τε
Ἄργος ἀν᾽ ἱππόβοτον, μέγα δὲ κρατέουσιν Ἀχαιῶν.


275 τῶν ὑπαλευάμενος θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν
φεύγω, ἐπεί νύ μοι αἶσα κατ᾽ ἀνθρώπους ἀλάλησθαι.
ἀλλά με νηὸς ἔφεσσαι, ἐπεί σε φυγὼν ἱκέτευσα,
μή με κατακτείνωσι· διωκέμεναι γὰρ ὀΐω.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·


280 «οὐ μὲν δή σ᾽ ἐθέλοντά γ᾽ ἀπώσω νηὸς ἐΐσης,
ἀλλ᾽ ἕπευ· αὐτὰρ κεῖθι φιλήσεαι, οἷά κ᾽ ἔχωμεν.»
Ὣς ἄρα φωνήσας οἱ ἐδέξατο χάλκεον ἔγχος,
καὶ τό γ᾽ ἐπ᾽ ἰκριόφιν τάνυσεν νεὸς ἀμφιελίσσης·
ἂν δὲ καὶ αὐτὸς νηὸς ἐβήσετο ποντοπόροιο.

285 ἐν πρύμνῃ δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα καθέζετο, πὰρ δὲ οἷ αὐτῷ
εἷσε Θεοκλύμενον· τοὶ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔλυσαν.
Τηλέμαχος δ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν
ὅπλων ἅπτεσθαι· τοὶ δ᾽ ἐσσυμένως ἐπίθοντο.
ἱστὸν δ᾽ εἰλάτινον κοίλης ἔντοσθε μεσόδμης

290 στῆσαν ἀείραντες, κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν,
ἕλκον δ᾽ ἱστία λευκὰ ἐϋστρέπτοισι βοεῦσι.
τοῖσιν δ᾽ ἴκμενον οὖρον ἵει γλαυκῶπις Ἀθήνη,
λάβρον ἐπαιγίζοντα δι᾽ αἰθέρος, ὄφρα τάχιστα
νηῦς ἀνύσειε θέουσα θαλάσσης ἁλμυρὸν ὕδωρ.


295 βὰν δὲ παρὰ Κρουνοὺς καὶ Χαλκίδα καλλιρέεθρον.
Δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·
ἡ δὲ Φεὰς ἐπέβαλλεν ἐπειγομένη Διὸς οὔρῳ,
ἠδὲ παρ᾽ Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί.
ἔνθεν δ᾽ αὖ νήσοισιν ἐπιπροέηκε θοῇσιν,


300 ὁρμαίνων ἤ κεν θάνατον φύγοι ἦ κεν ἁλώῃ.
Τὼ δ᾽ αὖτ᾽ ἐν κλισίῃ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς
δορπείτην· παρὰ δέ σφιν ἐδόρπεον ἀνέρες ἄλλοι.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖς δ᾽ Ὀδυσεὺς μετέειπε, συβώτεω πειρητίζων,


305 ἤ μιν ἔτ᾽ ἐνδυκέως φιλέοι μεῖναί τε κελεύοι
αὐτοῦ ἐνὶ σταθμῷ ἦ ὀτρύνειε πόλινδε·
«κέκλυθι νῦν, Εὔμαιε, καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι·
ἠῶθεν προτὶ ἄστυ λιλαίομαι ἀπονέεσθαι
πτωχεύσων, ἵνα μή σε κατατρύχω καὶ ἑταίρους.


310 ἀλλά μοι εὖ θ᾽ ὑπόθευ καὶ ἅμ᾽ ἡγεμόν᾽ ἐσθλὸν ὄπασσον,
ὅς κέ με κεῖσ᾽ ἀγάγῃ· κατὰ δὲ πτόλιν αὐτὸς ἀνάγκῃ
πλάγξομαι, αἴ κέν τις κοτύλην καὶ πύρνον ὀρέξῃ.
καί κ᾽ ἐλθὼν πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο
ἀγγελίην εἴποιμι περίφρονι Πηνελοπείῃ,


315 καί κε μνηστήρεσσιν ὑπερφιάλοισι μιγείην,
εἴ μοι δεῖπνον δοῖεν ὀνείατα μυρί᾽ ἔχοντες.
αἶψά κεν εὖ δρώοιμι μετὰ σφίσιν ἅσσ᾽ ἐθέλοιεν.
ἐκ γάρ τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·
Ἑρμείαο ἕκητι διακτόρου, ὅς ῥά τε πάντων


320 ἀνθρώπων ἔργοισι χάριν καὶ κῦδος ὀπάζει,
δρηστοσύνῃ οὐκ ἄν μοι ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος,
πῦρ τ᾽ εὖ νηῆσαι διά τε ξύλα δανὰ κεάσσαι,
δαιτρεῦσαί τε καὶ ὀπτῆσαι καὶ οἰνοχοῆσαι,
οἷά τε τοῖς ἀγαθοῖσι παραδρώωσι χέρηες.»

325 Τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·
«ὤ μοι, ξεῖνε, τίη τοι ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο νόημα
ἔπλετο; ἦ σύ γε πάγχυ λιλαίεαι αὐτόθ᾽ ὀλέσθαι,
εἰ δὴ μνηστήρων ἐθέλεις καταδῦναι ὅμιλον,
τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει.


330 οὔ τοι τοιοίδ᾽ εἰσὶν ὑποδρηστῆρες ἐκείνων,
ἀλλὰ νέοι, χλαίνας εὖ εἱμένοι ἠδὲ χιτῶνας,
αἰεὶ δὲ λιπαροὶ κεφαλὰς καὶ καλὰ πρόσωπα,
οἵ σφιν ὑποδρώωσιν· ἐΰξεστοι δὲ τράπεζαι
σίτου καὶ κρειῶν ἠδ᾽ οἴνου βεβρίθασιν.

335 ἀλλὰ μέν᾽· οὐ γάρ τίς τοι ἀνιᾶται παρεόντι,
οὔτ᾽ ἐγὼ οὔτε τις ἄλλος ἑταίρων, οἵ μοι ἔασιν.
αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,
κεῖνός σε χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα ἕσσει,
πέμψει δ᾽ ὅππῃ σε κραδίη θυμός τε κελεύει.»


340 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·
«αἴθ᾽ οὕτως, Εὔμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο
ὡς ἐμοί, ὅττι μ᾽ ἔπαυσας ἄλης καὶ ὀϊζύος αἰνῆς.
πλαγκτοσύνης δ᾽ οὐκ ἔστι κακώτερον ἄλλο βροτοῖσιν·
ἀλλ᾽ ἕνεκ᾽ οὐλομένης γαστρὸς κακὰ κήδε᾽ ἔχουσιν

345 ἀνέρες, ὅν τιν᾽ ἵκηται ἄλη καὶ πῆμα καὶ ἄλγος.
νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἰσχανάᾳς μεῖναί τέ με κεῖνον ἄνωγας,
εἴπ᾽ ἄγε μοι περὶ μητρὸς Ὀδυσσῆος θείοιο
πατρός θ᾽, ὃν κατέλειπεν ἰὼν ἐπὶ γήραος οὐδῷ,
ἤ που ἔτι ζώουσιν ὑπ᾽ αὐγὰς ἠελίοιο,


350 ἦ ἤδη τεθνᾶσι καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισι.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·
«τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
Λαέρτης μὲν ἔτι ζώει, Διὶ δ᾽ εὔχεται αἰεὶ
θυμὸν ἀπὸ μελέων φθίσθαι οἷς ἐν μεγάροισιν·


355 ἐκπάγλως γὰρ παιδὸς ὀδύρεται οἰχομένοιο
κουριδίης τ᾽ ἀλόχοιο δαΐφρονος, ἥ ἑ μάλιστα
ἤκαχ᾽ ἀποφθιμένη καὶ ἐν ὠμῷ γήραϊ θῆκεν.
ἡ δ᾽ ἄχεϊ οὗ παιδὸς ἀπέφθιτο κυδαλίμοιο,
λευγαλέῳ θανάτῳ, ὡς μὴ θάνοι ὅς τις ἐμοί γε


360 ἐνθάδε ναιετάων φίλος εἴη καὶ φίλα ἔρδοι.
ὄφρα μὲν οὖν δὴ κείνη ἔην, ἀχέουσά περ ἔμπης,
τόφρα τί μοι φίλον ἔσκε μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι,
οὕνεκά μ᾽ αὐτὴ θρέψεν ἅμα Κτιμένῃ τανυπέπλῳ,
θυγατέρ᾽ ἰφθίμῃ, τὴν ὁπλοτάτην τέκε παίδων·


365 τῇ ὁμοῦ ἐτρεφόμην, ὀλίγον δέ τί μ᾽ ἧσσον ἐτίμα.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἥβην πολυήρατον ἱκόμεθ᾽ ἄμφω,
τὴν μὲν ἔπειτα Σάμηνδ᾽ ἔδοσαν καὶ μυρί᾽ ἕλοντο,
αὐτὰρ ἐμὲ χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ᾽ ἐκείνη
καλὰ μάλ᾽ ἀμφιέσασα, ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοῦσα


370 ἀγρόνδε προΐαλλε· φίλει δέ με κηρόθι μᾶλλον.
νῦν δ᾽ ἤδη τούτων ἐπιδεύομαι· ἀλλά μοι αὐτῷ
ἔργον ἀέξουσιν μάκαρες θεοί, ᾧ ἐπιμίμνω·
τῶν ἔφαγόν τ᾽ ἔπιόν τε καὶ αἰδοίοισιν ἔδωκα.
ἐκ δ᾽ ἄρα δεσποίνης οὐ μείλιχον ἔστιν ἀκοῦσαι


375 οὔτ᾽ ἔπος οὔτε τι ἔργον, ἐπεὶ κακὸν ἔμπεσεν οἴκῳ,
ἄνδρες ὑπερφίαλοι· μέγα δὲ δμῶες χατέουσιν
ἀντία δεσποίνης φάσθαι καὶ ἕκαστα πυθέσθαι
καὶ φαγέμεν πιέμεν τε, ἔπειτα δὲ καί τι φέρεσθαι
ἀγρόνδ᾽, οἷά τε θυμὸν ἀεὶ δμώεσσιν ἰαίνει.»


380 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὢ πόποι, ὡς ἄρα τυτθὸς ἐών, Εὔμαιε συβῶτα,
πολλὸν ἀπεπλάγχθης σῆς πατρίδος ἠδὲ τοκήων.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
ἠὲ διεπράθετο πτόλις ἀνδρῶν εὐρυάγυια,

385 ᾗ ἔνι ναιετάασκε πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ,
ἦ σέ γε μουνωθέντα παρ᾽ οἴεσιν ἢ παρὰ βουσὶν
ἄνδρες δυσμενέες νηυσὶν λάβον ἠδ᾽ ἐπέρασσαν
τοῦδ᾽ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ᾽, ὁ δ᾽ ἄξιον ὦνον ἔδωκε.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

390 «ξεῖν᾽, ἐπεὶ ἂρ δὴ ταῦτά μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς,
σιγῇ νῦν ξυνίει καὶ τέρπεο, πῖνέ τε οἶνον
ἥμενος. αἵδε δὲ νύκτες ἀθέσφατοι· ἔστι μὲν εὕδειν,
ἔστι δὲ τερπομένοισιν ἀκούειν· οὐδέ τί σε χρή,
πρὶν ὥρη, καταλέχθαι· ἀνίη καὶ πολὺς ὕπνος.


395 τῶν δ᾽ ἄλλων ὅτινα κραδίη καὶ θυμὸς ἀνώγει,
εὑδέτω ἐξελθών· ἅμα δ᾽ ἠοῖ φαινομένηφι
δειπνήσας ἅμ᾽ ὕεσσιν ἀνακτορίῃσιν ἑπέσθω.
νῶϊ δ᾽ ἐνὶ κλισίῃ πίνοντέ τε δαινυμένω τε
κήδεσιν ἀλλήλων τερπώμεθα λευγαλέοισι,


400 μνωομένω· μετὰ γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται ἀνήρ,
ὅς τις δὴ μάλα πολλὰ πάθῃ καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθῇ.
τοῦτο δέ τοι ἐρέω ὅ μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς.
Νῆσός τις Συρίη κικλήσκεται, εἴ που ἀκούεις,
Ὀρτυγίης καθύπερθεν, ὅθι τροπαὶ ἠελίοιο,


405 οὔ τι περιπληθὴς λίην τόσον, ἀλλ᾽ ἀγαθὴ μέν,
εὔβοτος εὔμηλος, οἰνοπληθὴς πολύπυρος.
πείνη δ᾽ οὔ ποτε δῆμον ἐσέρχεται, οὐδέ τις ἄλλη
νοῦσος ἐπὶ στυγερὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσιν·
ἀλλ᾽ ὅτε γηράσκωσι πόλιν κάτα φῦλ᾽ ἀνθρώπων,


410 ἐλθὼν ἀργυρότοξος Ἀπόλλων Ἀρτέμιδι ξὺν
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνεν.
ἔνθα δύω πόλιες, δίχα δέ σφισι πάντα δέδασται·
τῇσιν δ᾽ ἀμφοτέρῃσι πατὴρ ἐμὸς ἐμβασίλευε,
Κτήσιος Ὀρμενίδης, ἐπιείκελος ἀθανάτοισιν.


415 Ἔνθα δὲ Φοίνικες ναυσίκλυτοι ἤλυθον ἄνδρες,
τρῶκται, μυρί᾽ ἄγοντες ἀθύρματα νηῒ μελαίνῃ.
ἔσκε δὲ πατρὸς ἐμοῖο γυνὴ Φοίνισσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,
καλή τε μεγάλη τε καὶ ἀγλαὰ ἔργα ἰδυῖα·
τὴν δ᾽ ἄρα Φοίνικες πολυπαίπαλοι ἠπερόπευον.


420 πλυνούσῃ τις πρῶτα μίγη κοίλῃ παρὰ νηῒ
εὐνῇ καὶ φιλότητι, τά τε φρένας ἠπεροπεύει
θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κ᾽ εὐεργὸς ἔῃσιν.
εἰρώτα δὴ ἔπειτα τίς εἴη καὶ πόθεν ἔλθοι·
ἡ δὲ μάλ᾽ αὐτίκα πατρὸς ἐπέφραδεν ὑψερεφὲς δῶ·


425 “ἐκ μὲν Σιδῶνος πολυχάλκου εὔχομαι εἶναι,
κούρη δ᾽ εἴμ᾽ Ἀρύβαντος ἐγὼ ῥυδὸν ἀφνειοῖο·
ἀλλά μ᾽ ἀνήρπαξαν Τάφιοι ληΐστορες ἄνδρες
ἀγρόθεν ἐρχομένην, πέρασαν δέ τε δεῦρ᾽ ἀγαγόντες
τοῦδ᾽ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ᾽· ὁ δ᾽ ἄξιον ὦνον ἔδωκε.”


430 Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπεν ἀνήρ, ὃς ἐμίσγετο λάθρῃ·
“ἦ ῥά κε νῦν πάλιν αὖτις ἅμ᾽ ἡμῖν οἴκαδ᾽ ἕποιο,
ὄφρα ἴδῃ πατρὸς καὶ μητέρος ὑψερεφὲς δῶ
αὐτούς τ᾽; ἦ γὰρ ἔτ᾽ εἰσὶ καὶ ἀφνειοὶ καλέονται.”
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ·


435 “εἴη κεν καὶ τοῦτ᾽, εἴ μοι ἐθέλοιτέ γε, ναῦται,
ὅρκῳ πιστωθῆναι ἀπήμονά μ᾽ οἴκαδ᾽ ἀπάξειν.”
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπόμνυον ὡς ἐκέλευεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,
τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ·


440 “σιγῇ νῦν, μή τίς με προσαυδάτω ἐπέεσσιν
ὑμετέρων ἑτάρων, ξυμβλήμενος ἢ ἐν ἀγυιῇ
ἤ που ἐπὶ κρήνῃ· μή τις ποτὶ δῶμα γέροντι
ἐλθὼν ἐξείπῃ, ὁ δ᾽ ὀϊσάμενος καταδήσῃ
δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ, ὑμῖν δ᾽ ἐπιφράσσετ᾽ ὄλεθρον.

445 ἀλλ᾽ ἔχετ᾽ ἐν φρεσὶ μῦθον, ἐπείγετε δ᾽ ὦνον ὁδαίων.
ἀλλ᾽ ὅτε κεν δὴ νηῦς πλείη βιότοιο γένηται,
ἀγγελίῃ μοι ἔπειτα θοῶς πρὸς δώμαθ᾽ ἱκέσθω·
οἴσω γὰρ καὶ χρυσόν, ὅτις χ᾽ ὑποχείριος ἔλθῃ·
καὶ δέ κεν ἄλλ᾽ ἐπίβαθρον ἐγὼν ἐθέλουσά γε δοίην.


450 παῖδα γὰρ ἀνδρὸς ἐῆος ἐνὶ μεγάροις ἀτιτάλλω,
κερδαλέον δὴ τοῖον, ἅμα τροχόωντα θύραζε·
τόν κεν ἄγοιμ᾽ ἐπὶ νηός, ὁ δ᾽ ὑμῖν μυρίον ὦνον
ἄλφοι, ὅπῃ περάσητε κατ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους.”
Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη πρὸς δώματα καλά,

455 οἱ δ᾽ ἐνιαυτὸν ἅπαντα παρ᾽ ἡμῖν αὖθι μένοντες
ἐν νηῒ γλαφυρῇ βίοτον πολὺν ἐμπολόωντο.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ κοίλη νηῦς ἤχθετο τοῖσι νέεσθαι,
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἄγγελον ἧκαν, ὃς ἀγγείλειε γυναικί.
ἤλυθ᾽ ἀνὴρ πολύϊδρις ἐμοῦ πρὸς δώματα πατρὸς


460 χρύσεον ὅρμον ἔχων, μετὰ δ᾽ ἠλέκτροισιν ἔερτο.
τὸν μὲν ἄρ᾽ ἐν μεγάρῳ δμῳαὶ καὶ πότνια μήτηρ
χερσίν τ᾽ ἀμφαφόωντο καὶ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶντο,
ὦνον ὑπισχόμεναι· ὁ δὲ τῇ κατένευσε σιωπῇ.
ἦ τοι ὁ καννεύσας κοίλην ἐπὶ νῆα βεβήκει,


465 ἡ δ᾽ ἐμὲ χειρὸς ἑλοῦσα δόμων ἐξῆγε θύραζε.
εὗρε δ᾽ ἐνὶ προδόμῳ ἠμὲν δέπα ἠδὲ τραπέζας
ἀνδρῶν δαιτυμόνων, οἵ μευ πατέρ᾽ ἀμφεπένοντο.
οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐς θῶκον πρόμολον δήμοιό τε φῆμιν,
ἡ δ᾽ αἶψα τρί᾽ ἄλεισα κατακρύψασ᾽ ὑπὸ κόλπῳ


470 ἔκφερεν· αὐτὰρ ἐγὼν ἑπόμην ἀεσιφροσύνῃσι.
δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·
ἡμεῖς δ᾽ ἐς λιμένα κλυτὸν ἤλθομεν ὦκα κιόντες·
ἔνθ᾽ ἄρα Φοινίκων ἀνδρῶν ἦν ὠκύαλος νηῦς.
οἱ μὲν ἔπειτ᾽ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα,

475 νὼ ἀναβησάμενοι· ἐπὶ δὲ Ζεὺς οὖρον ἴαλλεν.
ἑξῆμαρ μὲν ὁμῶς πλέομεν νύκτας τε καὶ ἦμαρ·
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ἕβδομον ἦμαρ ἐπὶ Ζεὺς θῆκε Κρονίων,
τὴν μὲν ἔπειτα γυναῖκα βάλ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα,
ἄντλῳ δ᾽ ἐνδούπησε πεσοῦσ᾽ ὡς εἰναλίη κήξ.


480 καὶ τὴν μὲν φώκῃσι καὶ ἰχθύσι κύρμα γενέσθαι
ἔκβαλον· αὐτὰρ ἐγὼ λιπόμην ἀκαχήμενος ἦτορ·
τοὺς δ᾽ Ἰθάκῃ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ,
ἔνθα με Λαέρτης πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν.
οὕτω τήνδε τε γαῖαν ἐγὼν ἴδον ὀφθαλμοῖσι.»

485 Τὸν δ᾽ αὖ διογενὴς Ὀδυσεὺς ἠμείβετο μύθῳ·
«Εὔμαι᾽, ἦ μάλα δή μοι ἐνὶ φρεσὶ θυμὸν ὄρινας
ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἄλγεα θυμῷ.
ἀλλ᾽ ἦ τοι σοὶ μὲν παρὰ καὶ κακῷ ἐσθλὸν ἔθηκε
Ζεύς, ἐπεὶ ἀνδρὸς δώματ᾽ ἀφίκεο πολλὰ μογήσας


490 ἠπίου, ὃς δή τοι παρέχει βρῶσίν τε πόσιν τε
ἐνδυκέως, ζώεις δ᾽ ἀγαθὸν βίον· αὐτὰρ ἐγώ γε
πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἀλώμενος ἐνθάδ᾽ ἱκάνω.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
καδδραθέτην δ᾽ οὐ πολλὸν ἐπὶ χρόνον, ἀλλὰ μίνυνθα·

495 αἶψα γὰρ Ἠὼς ἦλθεν ἐΰθρονος. οἱ δ᾽ ἐπὶ χέρσου
Τηλεμάχου ἕταροι λύον ἱστία, κὰδ δ᾽ ἕλον ἱστὸν
καρπαλίμως, τὴν δ᾽ εἰς ὅρμον προέρεσσαν ἐρετμοῖς.
ἐκ δ᾽ εὐνὰς ἔβαλον, κατὰ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔδησαν·
ἐκ δὲ καὶ αὐτοὶ βαῖνον ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης,


500 δεῖπνόν τ᾽ ἐντύνοντο κερῶντό τε αἴθοπα οἶνον.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖσι δὲ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἄρχετο μύθων·
«ὑμεῖς μὲν νῦν ἄστυδ᾽ ἐλαύνετε νῆα μέλαιναν,
αὐτὰρ ἐγὼν ἀγροὺς ἐπιείσομαι ἠδὲ βοτῆρας·

505 ἑσπέριος δ᾽ ἐς ἄστυ ἰδὼν ἐμὰ ἔργα κάτειμι.
ἠῶθεν δέ κεν ὔμμιν ὁδοιπόριον παραθείμην,
δαῖτ᾽ ἀγαθὴν κρειῶν τε καὶ οἴνου ἡδυπότοιο.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·
«πῇ γὰρ ἐγώ, φίλε τέκνον, ἴω; τεῦ δώμαθ᾽ ἵκωμαι

510 ἀνδρῶν οἳ κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν;
ἦ ἰθὺς σῆς μητρὸς ἴω καὶ σοῖο δόμοιο;»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«ἄλλως μέν σ᾽ ἂν ἐγώ γε καὶ ἡμέτερόνδε κελοίμην
ἔρχεσθ᾽· οὐ γάρ τι ξενίων ποθή· ἀλλὰ σοὶ αὐτῷ


515 χεῖρον, ἐπεί τοι ἐγὼ μὲν ἀπέσσομαι, οὐδέ σε μήτηρ
ὄψεται· οὐ μὲν γάρ τι θαμὰ μνηστῆρσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ
φαίνεται, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ὑπερωΐῳ ἱστὸν ὑφαίνει.
ἀλλά τοι ἄλλον φῶτα πιφαύσκομαι, ὅν κεν ἵκοιο,
Εὐρύμαχον, Πολύβοιο δαΐφρονος ἀγλαὸν υἱόν,


520 τὸν νῦν ἶσα θεῷ Ἰθακήσιοι εἰσορόωσι·
καὶ γὰρ πολλὸν ἄριστος ἀνὴρ μέμονέν τε μάλιστα
μητέρ᾽ ἐμὴν γαμέειν καὶ Ὀδυσσῆος γέρας ἕξειν,
ἀλλὰ τά γε Ζεὺς οἶδεν Ὀλύμπιος, αἰθέρι ναίων,
εἴ κέ σφιν πρὸ γάμοιο τελευτήσει κακὸν ἦμαρ.»


525 Ὣς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις,
κίρκος, Ἀπόλλωνος ταχὺς ἄγγελος· ἐν δὲ πόδεσσι
τίλλε πέλειαν ἔχων, κατὰ δὲ πτερὰ χεῦεν ἔραζε
μεσσηγὺς νηός τε καὶ αὐτοῦ Τηλεμάχοιο.
τὸν δὲ Θεοκλύμενος ἑτάρων ἀπονόσφι καλέσσας

530 ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«Τηλέμαχ᾽, οὔ τοι ἄνευ θεοῦ ἔπτατο δεξιὸς ὄρνις·
ἔγνων γάρ μιν ἐσάντα ἰδὼν οἰωνὸν ἐόντα.
ὑμετέρου δ᾽ οὐκ ἔστι γένεος βασιλεύτερον ἄλλο
ἐν δήμῳ Ἰθάκης, ἀλλ᾽ ὑμεῖς καρτεροὶ αἰεί.»

535 Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη·
τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα
ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι.»
Ἦ καὶ Πείραιον προσεφώνεε, πιστὸν ἑταῖρον·

540 «Πείραιε Κλυτίδη, σὺ δέ μοι τά περ ἄλλα μάλιστα
πείθῃ ἐμῶν ἑτάρων, οἵ μοι Πύλον εἰς ἅμ᾽ ἕποντο·
καὶ νῦν μοι τὸν ξεῖνον ἄγων ἐν δώμασι σοῖσιν
ἐνδυκέως φιλέειν καὶ τιέμεν, εἰς ὅ κεν ἔλθω.»
Τὸν δ᾽ αὖ Πείραιος δουρικλυτὸς ἀντίον ηὔδα·

545 «Τηλέμαχ᾽, εἰ γάρ κεν σὺ πολὺν χρόνον ἐνθάδε μίμνοις,
τόνδε τ᾽ ἐγὼ κομιῶ, ξενίων δέ οἱ οὐ ποθὴ ἔσται.»
Ὣς εἰπὼν ἐπὶ νηὸς ἔβη, ἐκέλευσε δ᾽ ἑταίρους
αὐτούς τ᾽ ἀμβαίνειν ἀνά τε πρυμνήσια λῦσαι.
οἱ δ᾽ αἶψ᾽ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῗσι καθῖζον.

550 Τηλέμαχος δ᾽ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,
εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ἀκαχμένον ὀξέϊ χαλκῷ,
νηὸς ἀπ᾽ ἰκριόφιν· τοὶ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔλυσαν.
οἱ μὲν ἀνώσαντες πλέον ἐς πόλιν, ὡς ἐκέλευσε
Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·


555 τὸν δ᾽ ὦκα προβιβάντα πόδες φέρον, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,
ἔνθα οἱ ἦσαν ὕες μάλα μυρίαι, ᾗσι συβώτης
ἐσθλὸς ἐὼν ἐνίαυεν, ἀνάκτεσιν ἤπια εἰδώς.



Οδύσσεια – ξ

Τηλεμάχου ἐπάνοδος

Κι εκείνη, η Αθηνά Παλλάδα, ξεκίνησε να πάει στη
Λακεδαίμονα, μια πολιτεία απλόχωρη, τον νόστο να θυμίσει
στον λαμπρό του γιο του μεγαλόψυχου Οδυσσέα, να τον
προτρέψει να γυρίσει. Και βρήκε τον Τηλέμαχο πλάι στον
Πεισίστρατο, το αγλάισμα του Νέστορα,

5 οι δυο τους να πλαγιάζουν στον πρόδομο του φημισμένου
Μενελάου. Τον Νεστορίδη βυθισμένον μαλακά στον ύπνο του·
μόνο που τον Τηλέμαχο δεν έλεγε γλυκύς ο ύπνος να τον πάρει
— μέσα στη θεία νύχτα αγρυπνούσε ο νους του, ανήσυχος πολύ
για τον πατέρα του. Κοντά του στάθηκε, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά, και τον προσφώνησε:

10 «Τηλέμαχε, καλό δεν είναι πια να σέρνεσαι κι άλλο μακριά
απ᾽ το σπίτι, έκθετα αφήνοντας τα πλούτη στο παλάτι,
λεία στους τόσο αλαζονικούς μνηστήρες· θα τα μοιράσουν
μεταξύ τους, όλα θα σου τα φάνε, οπότε ο δρόμος σου αυτός
θ᾽ αποδειχτεί χαμένος κόπος. Γι᾽ αυτό, όσο μπορείς πιο
γρήγορα, φώναξε τον Μενέλαο με τη βαριά φωνή,

15 να σε κατευοδώσει· μήπως προλάβεις την καλή σου μάνα
στο σπίτι ακόμη. Γιατί πατέρας κι αδελφοί τη σπρώχνουν τώρα
γαμπρό να πάρει τον Ευρύμαχο — αυτός ξεπέρασε τους άλλους
πια μνηστήρες με τα πολλά γαμήλια δώρα που προσφέρει.
Κοίτα λοιπόν μην πάρει η μάνα σου κάτι απ᾽ το βιος σου,
αφήνοντας

20 το σπίτι. Ξέρεις τι φρόνημα κρύβει στα στήθη της κάθε
γυναίκα· θέλει το σπιτικό εκείνου να πλουτίσει, όποιος την
παντρευτεί. Όσο για τα παιδιά από τον πρώτο γάμο ή τον δικό
της πρώην σύζυγο, τίποτε δεν θυμάται πια, κι όταν αυτός
πεθάνει, μήτε τον βάζει ο νους της. Αλλά κι εσύ, πίσω
γυρίζοντας, το καθετί να εμπιστευτείς

25 σε μια σου δούλα, όποια σου φαίνεται πως είναι η πιο
πιστή, ωσότου κάποτε σου φανερώσουν οι θεοί το αρχοντικό
σου ταίρι, να κοιμηθείς μαζί του. Και κάτι άλλο έχω να σου πω,
βάλ᾽ το καλά στον νου σου: οι πιο περήφανοι μνηστήρες
φρόντισαν να σου στήσουνε καρτέρι, σ᾽ εκείνο το στενό που
αφήνουν μεταξύ τους η Ιθάκη και τ᾽ απόκρημνα βράχια

30 της Σάμης, γιατί γυρεύουν πώς θα σε σκοτώσουν, προτού
πατήσεις της πατρίδας σου το χώμα. Δεν το νομίζω όμως πως
θα γίνει· κάποιους πρωτύτερα θα φάει η γη, όσους μνηστήρες
τρώνε κι αφανίζουν τα αγαθά σου. Ωστόσο κοίταξε να το
κρατήσεις από τα νησιά μακριά το καλοκαμωμένο σου καράβι,
αρμένιζε ακόμη και τη νύχτα —

35 ένας θεός αγέρι πρίμο πίσω σου θα στείλει, φύλακας και
σωτήρας σου. Αλλά όταν πια θα αράξεις στο πρώτο της Ιθάκης
ακρογιάλι, τότε παράγγειλε πλοίο και σύντροφοι, όλοι να
μπουν στην πόλη, μόνο εσύ τράβα και πήγαινε αμέσως στου
χοιροβοσκού, σ᾽ αυτόν που νοιάζεται τους χοίρους σου και
θέλει το καλό σου.

40 Εκεί τη νύχτα σου να την περάσεις, κι εκείνου να του πεις
να κατεβεί στην πόλη, να φέρει μήνυμά σου στη συλλογισμένη
Πηνελόπη, σώος πως είσαι κι έφτασες καλά από την Πύλο.»
Τόσο του μίλησε η θεά, και μίσεψε ψηλά στον Όλυμπο.
Τότε ο Τηλέμαχος, του Νεστορίδη κόβοντας τον νήδυμο ύπνο,

45 τον κλότσησε με το ποδάρι, λέγοντας:
«Ξύπνα σου λέω, γιε του Νέστορα, ζέψε, Πεισίστρατε, στο
αμάξι τα μονόνυχα άλογα, να πάρουμε τώρα τον δρόμο μας.»
Αλλά κι ο γιος του Νέστορα, αντιμιλώντας ο Πεισίστρατος του
λέει: «Τηλέμαχε, δεν βλέπω πώς, όσο κι αν είναι βιαστικός
ο δρόμος μας,

50 θα ταξιδέψουμε μέσα στη μαύρη νύχτα — ακόμη λίγο και θα
φέξει. Κάνε λοιπόν υπομονή, ώσπου να φέρει και τα δώρα του,
στην άμαξα να τα φορτώσει ο ήρωας Ατρείδης, ο ξακουστός
ακοντιστής Μενέλαος, με λόγια φιλικά να μας μιλήσει, να μας
κατευοδώσει. Γιατί ο κάθε ξένος πάντα θυμάται και ποτέ του

55 δεν ξεχνά τον ξενιστή που τον εφίλεψε με τόση αγάπη.»
Έτσι μιλώντας, πρόβαλε σε λίγο χρυσόθρονη στον ουρανό η
Αυγή. Οπότε κίνησε να ᾽ρθει σιμά τους ο βαρύφωνος
Μενέλαος, αφήνοντας την κλίνη όπου κοιμόταν πλάι στην
καλλίκομη Ελένη. Τον πήρε αμέσως είδηση του Οδυσσέα ο
ακριβός του γιος,

60 που με σπουδή φορούσε κιόλας τον λαμπρό χιτώνα γύρω
στο κορμί του, κι έριξε το φαρδύ του ρούχο πάνω στους
στιβαρούς του ώμους. Έτσι ο γενναίος Τηλέμαχος προχώρησε
στην πόρτα, βγαίνοντας στάθηκε κοντά του, ο αγαπημένος γιος
του θεϊκού Οδυσσέα, κι αμέσως τον προσφώνησε: «Ατρείδη,
του Διός ανάθρεμμα, Μενέλαε, στυλοβάτη του λαού σου·

65 είναι καιρός να με ξεπροβοδίσεις, να πατήσω τα πατρικά
μου χώματα, γιατί το θέλει κι η ψυχή μου να γυρίσω σπίτι
μου.» Ευθύς, με τη φωνή βαριά, ανταποκρίθηκε ο Μενέλαος:
«Τηλέμαχε, κι εγώ δεν θα ᾽θελα να σε κρατήσω κι άλλο εδώ,
τόσο που λαχταράς τον νόστο σου· θυμώνω εξάλλου

70 με όποιον δείχνει υπερβολή και στη φιλόξενή του αγάπη,
υπερβολή και με την έχθρα του. Παντού και πάντα πιο καλά
τα πρέποντα. Άπρεπο βρίσκω εξίσου, όποιος τον ξένο του, αν
δεν το θέλει ο ίδιος, τον σπρώχνει για να φύγει, αλλά κι
εκείνος που τον εμποδίζει, όταν ο ξένος βιάζεται τον δρόμο του
να πάρει. Πρέπει τον ξένο να τον δέχεσαι φιλόξενα, όσο

75 τον έχεις, κι όταν επείγεται, να τον ξεπροβοδίζεις. Κάνε
λοιπόν υπομονή, να φέρω πρώτα και ν᾽ αφήσω τα ωραία δώρα
μου στο αμάξι — θα τα χαρούν και τα δικά σου μάτια. Κι ακόμη
στις γυναίκες εντολή θα δώσω να στρώσουνε τραπέζι στη
μεγάλη αίθουσα, με τα πολλά που βρίσκονται σ᾽ αυτό το σπίτι.
Έτσι θα γίνουν και τα δυο: για μένα λάμψη και τιμή, για σας

80 ωφέλεια, αν πρώτα γευματίσουμε, κι ύστερα πάρετε μακρύ
τον δρόμο σας σ᾽ αυτόν τον κόσμο τον απέραντο. Αν πάλι
επιθυμείς να ταξιδέψεις γύρω στην Ελλάδα και μέσα στο
Άργος, εγώ θα ζέψω τα άλογα, να ᾽ρθω μαζί σου, θα σε
οδηγήσω για να δεις τις πολιτείες και τους ανθρώπους. Κανείς
δεν πρόκειται να μας αφήσει μ᾽ άδεια χέρια φεύγοντας. Κάτι

85 θα μας χαρίσει να το πάρουμε μαζί μας· μπορεί και τρίποδα
με το λεβέτι του από καλό χαλκό, μπορεί κι ένα ζευγάρι μούλες
ή και μαλαματένια κούπα.» Ο συνετός Τηλέμαχος πήρε ξανά
τον λόγο κι αποκρίθηκε: «Ατρείδη, του Διός ανάθρεμμα,
Μενέλαε, στυλοβάτη του λαού σου, στα μέρη μας επιθυμώ πια
να γυρίσω. Γιατί όταν μίσεψα, δεν άφησα κανένα φύλακα

90 στα χτήματά μου· μήπως λοιπόν αναζητώντας τον ισόθεο
πατέρα μου, βρεθώ εγώ αφανισμένος ή κι εξαφανιστεί απ᾽ το
παλάτι κάποιο πολύτιμο κειμήλιο.» Ακούγοντας τον λόγο του ο
Μενέλαος, με τη βαριά φωνή του παραγγέλλει να στρώσουν
στη μεγάλη αίθουσα αμέσως η γυναίκα του κι οι δούλες
τραπέζι, με τα πολλά που βρίσκονται στο σπίτι.

95 Κι ευθύς σιμά του βρέθηκε ο Ετεωνέας, του Βοήθου ο γιος,
αφήνοντας άδεια την κλίνη του — δεν ήταν και πολύ μακριά
το σπιτικό του. Τότε ο βαρύφωνος Μενέλαος του δίνει εντολή
φωτιά ν᾽ ανάψει και να ψήσει κρέατα — αυτός τον άκουσε κι
υπάκουσε. Στο μεταξύ ο Μενέλαος κατέβαινε στον μυρωμένο
θάλαμο —

100 δεν ήταν μόνος, τον συνόδευαν ο Μεγαπένθης κι η Ελένη.
Όταν πλησίασαν εκεί όπου ήσαν μαζεμένα τα πολύτιμά τους
σκεύη, ο Ατρείδης έπιασε μια κούπα δίγουβη, κι είπε στον γιο
του Μεγαπένθη να πάρει έναν κρατήρα ασημωμένο. Όσο για
την Ελένη, στάθηκε πλάι στις κασέλες, που έκρυβαν μέσα τους
ρούχα πολύχρωμα

105 με ξόμπλια — φαντά από τα ίδια της τα χέρια.
Σήκωσε στον αέρα η θεία γυναίκα τον πιο ωραίο
στολισμένο πέπλο, τον πιο μεγάλο, λάμποντας
σαν άστρο — ήταν στον πάτο της κασέλας.
Οι τρεις τους τότε διασχίζουν το παλάτι, έφτασαν

110 στον Τηλέμαχο, οπότε κι ο ξανθός Μενέλαος τον
προσφώνησε: «Τηλέμαχε, όσο βαθιά τον νόστο σου ποθεί η
ψυχή σου, τόσο κι ο Δίας, της Ήρας σύζυγος που αστράφτει
και βροντά, τον γυρισμό σου ας ευοδώσει. Κι από τα δώρα που
κειμήλια στέκουν στο παλάτι, θα σου χαρίσω το ομορφότερο,
το πιο πολύτιμο σου δίνω·

115 έναν κρατήρα τέλεια καμωμένο, ατόφιο ασήμι, στα
ακρόχειλα στεφανωμένο με μαλάματα· έργο του Ηφαίστου,
δωρισμένο από τον φημισμένο Φαίδιμο, των Σιδονίων βασιλιά,
όταν στο σπίτι του φιλόξενα με στέγασε στον δρόμο της
επιστροφής μου. Δικός σου ο κρατήρας με τη θέλησή μου,
χάρισμά σου.»

120 Έτσι του μίλησε, κι απίθωσε στο χέρι του δίγουβη κούπα
ο ηρωικός Ατρείδης, ενώ στα πόδια του ο Μεγαπένθης
έστησε όλος δύναμη τον λαμπερό κρατήρα από ασήμι.
Πλησίασε και η ωραία Ελένη, στα χέρια της κρατώντας
το φαντό, προφέροντας τα λόγια της λέξη με λέξη:

125 «Δώρο κι εγώ, καλό μου αγόρι, σου χαρίζω τούτο,
ενθύμημα από τα χέρια της Ελένης, για την ευλογημένη ώρα
του γάμου, να το φορέσει κάποτε το τίμιο ταίρι σου — ως τότε
ας μείνει στο παλάτι, να το φυλάει η καλή σου μάνα.
Εύχομαι από καρδιάς χαρούμενος να φτάσεις στο στέρεο σπίτι
σου, πίσω στα πατρικά σου χώματα.»

130 Μιλώντας, άφησε στα χέρια του τον πέπλο, κι αυτός τον
δέχτηκε δείχνοντας τη χαρά του. Στο μεταξύ ο Πεισίστρατος,
γνήσιο παλληκάρι, πήρε τα δώρα και τα βάζει στο κοφίνι,
έκθαμβος με την τόση ομορφιά τους. Τότε ο ξανθόμαλλος
Μενέλαος τους οδηγούσε στο παλάτι, όπου και κάθησαν σε
θρόνους και σκαμνιά.

135 Αμέσως έφερε νερό μια παρακόρη σε χρυσό, πανέμορφο
λαγήνι, τα χέρια τους να πλύνουν, και το κρεμούσε το νερό
σ᾽ ένα αργυρό λεβέτι· μετά μπροστά τους έσυρε τραπέζι
γυαλισμένο. Η σεβαστή οικονόμος κουβαλούσε το ψωμί,
προσφέροντας και λιχουδιές πολλές —ό,τι της βρέθηκε, να
τους ευχαριστήσει.

140 Από κοντά ο Ετεωνέας λιάνιζε το κρέας, μοίραζε τις
μερίδες, κι ο γιος του τιμημένου Μενελάου το κρασί κερνούσε.
Αυτοί τα χέρια τους απλώνουν μπροστά στο έτοιμο τραπέζι,
κι όταν εκόρεσαν τον πόθο τους για το φαΐ, για το πιοτό,
τότε ο Τηλέμαχος κι ο παινεμένος γιος του Νέστορα

145 πήγαν να ζέψουν τα άλογα, ανέβηκαν στην άμαξα με
τα πολλά στολίδια, πέρασαν την αυλόθυρα κι άφησαν
την πολύβοη στοά. Μαζί τους πήγαινε κι ο γιος του Ατρέα,
ο ξανθός Μενέλαος, στο χέρι το δεξί κρατώντας μαλαματένια
κούπα, γεμάτη με γλυκό κρασί σαν μέλι· να κάνουν πρώτα τη
σπονδή κι ύστερα να κινήσουν.

150 Στήθηκε στα άλογα μπροστά και τους αποχαιρέτησε
μιλώντας: «Χαίρετε, παλληκάρια μου, τα χαιρετίσματά μου και
στον Νέστορα, ποιμένα του λαού του· ήταν γλυκός μαζί μου
σαν πατέρας, όταν εκεί στην Τροία πολεμούσαμε των Αχαιών
οι γιοι.» Ευθύς του ανταποκρίθηκε ο φρόνιμος Τηλέμαχος:

155 «Μετά χαράς θα γίνει, του Διός ανάθρεμμα, το θέλημά σου·
όλα τα λόγια σου, σαν φτάσουμε, στον Νέστορα θα πούμε. Είθε
κι εγώ, γυρνώντας στην Ιθάκη, να ᾽ταν να βρω τον Οδυσσέα
στο σπίτι μου, για να του πω που δέχτηκα τόσο φιλόξενη
στοργή, πως έρχομαι με τα πολλά, πολύτιμά σου δώρα
φορτωμένος.»

160 Δεν πρόλαβε να πει τον λόγο του, και στο δεξί τους χέρι
πρόβαλε πετώντας ένας αετός· κρατώντας στα γαμψώνυχά του
μια άσπρη χήνα, τεράστια κι ήμερη — την είχε αρπάξει απ᾽ την
αυλή. Γύρω του τσίριζαν γυναίκες κι άντρες τρέχοντας, κι
αυτός, ξυστά περνώντας, πέταξε δεξιά, μπροστά από τα
άλογα. Εκείνοι βλέποντας το θέαμα

165 ένιωσαν όλοι τους χαρά και γλύκανε βαθιά η ψυχή τους.
Τότε ο βλαστός του Νέστορα, επήρε πρώτος ο Πεισίστρατος
τον λόγο: «Μενέλαε, στοχάσου, του Διός ανάθρεμμα και
στυλοβάτη του λαού σου, πως το σημάδι αυτό ένας θεός μάς
το φανέρωσε, σ᾽ εμάς τους δυο συνάμα και σ᾽ εσένα.» Έτσι
του μίλησε, κι ο τολμηρός πολεμιστής Μενέλαος για λίγο

170 ταλαντεύτηκε, πρώτα να το σκεφτεί πριν δώσει απόκριση
σωστή. Τον πρόλαβε όμως η βαθύκολπη Ελένη με τον δικό της
λόγο: «Ακούστε με· εγώ θα δώσω τώρα την εξήγηση, όπως οι
αθάνατοι την έβαλαν στον νου μου κι όπως νομίζω ότι θα γίνει.
Πώς άρπαξε τη χήνα ο αετός, που μέσα στην αυλή μεγάλωνε,

175 πώς ήλθε πέρα από τα όρη, όπου η γενιά κι η φύτρα του,
έτσι λοιπόν κι ο Οδυσσέας, μετά τα πάθη τα πολλά που
τράβηξε, μετά την τόση περιπλάνησή του, και θα νοστήσει και
θα πάρει εκδίκηση — μπορεί κιόλας να βρίσκεται στο σπίτι του,
να κλώθει το κακό για τους μνηστήρες όλους.» Ο φρόνιμος
Τηλέμαχος αμέσως αποκρίθηκε:

180 «Είθε να δώσει τώρα ο Δίας, της Ήρας ταίρι που βαριά
βροντά, αυτά να γίνουν· τότε κι εγώ το υπόσχομαι σ᾽ εσένα να
προσεύχομαι, όταν βρεθώ στο σπίτι μου, σάμπως και να
᾽σουνα θεά.» Τέλειωσε, και μαστίγωσε τα δυο τους άλογα·
εκείνα πέταξαν σαν σίφουνας μέσα απ᾽ την πόλη κι ανοίχτηκαν
στον κάμπο, όλη τη μέρα σείοντας γύρω από τον λαιμό τους

185 τον ζυγό. Έδυσε ο ήλιος, ίσκιωσαν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι,
όταν οι δυο τους φτάνουν στις Φηρές, στου Διοκλή το
αρχοντικό — ήταν ο γιος του Ορτίλοχου, κι αυτός παιδί του
Αλφειού. Εκεί επέρασαν τη νύχτα τους, όπου τους υποδέχτηκε
ο Διοκλής φιλόξενα. Την άλλη μέρα ξημερώνοντας ρόδισε η
Αυγή τον ουρανό,

190 κι έζεψαν πάλι τ᾽ άλογά τους, ανέβηκαν στην άμαξα με τα
πολλά στολίδια, πέρασαν την αυλόθυρα κι άφησαν πίσω την
πολύβοη στοά. Τότε μαστίγωσε ο Τηλέμαχος, να τρέξουν τ᾽
άλογα, κι αυτά πετούσαν ολοπρόθυμα, ώσπου να φτάσουν πια
στην Πύλο, στο ψηλό της κάστρο. Αλλά την ώρα εκείνη μίλησε
ο Τηλέμαχος στον γιο του Νέστορα:

195 «Πεισίστρατε, αν θα μπορούσες να μου δώσεις μιαν
υπόσχεση, να κάνεις ό,τι σου ζητήσω. Καυχιόμαστε
πως είμαστε δυο φίλοι από παλιά, μας δένει κι η φιλία
των πατέρων μας, αφήνω που βρεθήκαμε και συνομήλικοι· κι
αυτός ο δρόμος ο κοινός σίγουρα θα στεριώσει κι άλλο την
ομοφροσύνη μας. Γι᾽ αυτό, ευγενικέ μου, μην προσπεράσεις

200 τώρα το καράβι, παράτησέ με εμένα εδώ· μήπως ο
γέροντας πατέρας σου θελήσει, παρά τη θέλησή μου, να με
κρατήσει στο παλάτι, για να μου δείξει τη φιλόξενη στοργή
του. Ανάγκη ωστόσο εγώ, όσο πιο γρήγορα μπορώ, στον τόπο
μου να φτάσω.» Έτσι του μίλησε, κι ο Νεστορίδης πήρε να
το σκέφτεται, μια τέτοια υπόσχεση καταπώς πρέπει να

205 την εκτελέσει. Κι όπως το συλλογίστηκε, αυτό του φάνηκε
πως είναι ωφελιμότερο· έστρεψε πρώτα τ᾽ άλογα στο γρήγορο
καράβι κατά το περιγιάλι· ακούμπησε μετά στης πρύμνης την
κουβέρτα τα ωραία δώρα, χρυσαφικά και ρούχα, όσα του
χάρισε ο Μενέλαος· τέλος τον παρακίνησε να φύγει με λόγια
που πετούσαν σαν πουλιά: «Εμπρός λοιπόν, ανέβα τώρα

210 αμέσως- πες ν᾽ ανεβούν στο πλοίο κι οι σύντροφοι όλοι,
προτού γυρίσω εγώ στο σπίτι μου και πω στον γέροντά μου
τα καθέκαστα. Γιατί καλά το ξέρω, φρένα και νους το
αισθάνονται, πόσο παράφορη είναι η ψυχή του — όχι, δεν θα σ᾽
αφήσει. Εδώ θα κατεβεί από μόνος του να σε καλέσει, και δεν
τον βλέπω άπρακτος να φεύγει· θα βράζει ο θυμός του με

215 το φέρσιμό σου.» Μίλησε, και μαστίγωσε να τρέξουν τα
καλότριχα άλογα, τραβώντας για την πόλη των Πυλίων, όπου
και φτάνει στο παλάτι γρήγορα. Στο μεταξύ ο Τηλέμαχος έδινε
εντολές προς τους συντρόφους: «Τα σύνεργα στη θέση τους,
πιστοί μου σύντροφοι, μέσα στο μελανό καράβι, κι εμείς
απάνω, έτοιμοι πια να ανοίξουμε τον δρόμο μας.»

220 Έτσι τους μίλησε, αυτοί τον άκουσαν κι υπάκουσαν,
κι αμέσως μπήκαν στο καράβι και καθίζουν στα ζυγά.
Όσο ο Τηλέμαχος εφρόντιζε να γίνουν τα απαραίτητα και
προσευχόταν στην Αθηνά με προσφορές, στημένος στο
κατάστρωμα της πρύμνης, ήλθε κοντά του κάποιος ξένος,
εξόριστος από το Άργος, έχοντας διαπράξει φόνο —

225 ήτανε μάντης και το γένος του κρατούσε απ᾽ τον
Μελάμποδα και τη γενιά του. Παλιά ο Μελάμπους ζούσε καλά
στην Πύλο, την προβατομάνα, πλούσιος πολύ, ξεχώριζε
ανάμεσά τους με το λαμπρό του αρχοντικό. Αλλά μια μέρα
ξενιτεύτηκε, άφησε πίσω του πατρίδα και τον περήφανο
Νηλέα, από τους ζώντες τον επιφανέστερο.

230 Αυτός για ένα χρόνο ολόκληρο του κατακράτησε με το
στανιό τα τόσα πλούτη του, όσο εκείνος βρέθηκε στο σπίτι του
Φυλάκου φυλακισμένος, καδενωμένος μ᾽ αλυσίδες φοβερές,
να βασανίζεται φριχτά. Κι ο λόγος ήταν η κόρη του Νηλέα,
η ερωτική του τύφλα που η Ερινύα σάλεψε τα φρένα του, θεά
που κατακέφαλα χτυπά.

235 Και μολοντούτο ξέφυγε τη μαύρη μοίρα κι απ᾽ τη Φυλάκη
πίσω οδήγησε στην Πύλο βόδια που μουκανίζουν· επήρε έτσι
εκδίκηση για το άπρεπο έργο απ᾽ τον ισόθεο Νηλέα, κι έφερε
ακόμη σπίτι του την κόρη, την έδωσε ταίρι του αδελφού του.
Ο ίδιος όμως πάλι μίσεψε φτάνοντας τώρα στο ιππότροφο
Άργος —

240 ήταν γραφτό του εκεί να μείνει εξουσιάζοντας πολλούς
Αργείους. Εκεί παντρεύτηκε και στήνοντας ψηλόροφο παλάτι
γεννά τον Αντιφάτη και τον Μάντιο, δυο ρωμαλέους γιους.
Ο Αντιφάτης γέννησε τον μεγαλόκαρδο Οϊκλή, ο Οϊκλής
τον Αμφιάραο, που σήκωνε ξωπίσω του στρατό.

245 Αυτόν ο αιγίοχος Δίας τον είχε στην καρδιά του, τον
αγάπησε· τον αγαπούσε κι ο Απόλλωνας — κάθε λογής αγάπη.
Δεν πρόλαβε όμως να διαβεί των γηρατειών του το κατώφλι·
πήγε και χάθηκε στη Θήβα, από τα γυναικεία εκείνα δώρα —
στο μεταξύ γεννήθηκαν δικοί του γιοι ο Αμφίλοχος κι ο
Αλκμάων. Ο Μάντιος πάλι γέννησε τον Πολυφείδη και

250 τον Κλείτο. Αλλά τον Κλείτο, για τα κάλλη του, τον άρπαξε
η χρυσόθρονη Αυγή, για να τον κάνει σύνοικο των αθανάτων.
Όσο για τον γενναίο Πολυφείδη, ο Απόλλων τον ανέδειξε
άριστο μάντη των βροτών, μετά τον θάνατο του Αμφιαράου.
Ωστόσο ο Πολυφείδης χολώθηκε με τον πατέρα του, άλλαξε
τόπο κι έφτασε στην Υπερήσια,

255 όπου κι εγκαταστάθηκε, μαντεύοντας σ᾽ όσους του
γύρευαν μαντεύματα. Δικός του γιος λοιπόν, λεγόταν
Θεοκλύμενος, αυτός που φάνηκε και στάθηκε στο πλάι του
Τηλεμάχου — τον πέτυχε την ώρα της σπονδής, της προσευχής,
πολύ κοντά στο μελανό και γρήγορο καράβι. Τότε τον φώναξε,
και πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά:

260 «Φίλε, αφού σε πέτυχα στην ώρα και στον τόπο της
θυσίας, σ᾽ αυτή την προσφορά σου πρώτα σ᾽ εξορκίζω και στη
θεότητα που δέεσαι, μετά στη σωτηρία σου και των συντρόφων
που έρχονται μαζί σου. Δώσε στο ερώτημά μου αληθινή
απόκριση και μη μου κρύψεις τίποτε: ποιος είσαι και από πού;
ποια είναι η πόλη σου και ποιοι οι γονείς σου;»

265 Ευθύς ο συνετός Τηλέμαχος ανταποκρίθηκε:
«Ξένε, να ξέρεις, θα σου φανερώσω όλη την αλήθεια·
απ᾽ την Ιθάκη έρχεται η γενιά μου, πατέρας μου ο Οδυσσέας —
αν ήταν κάποτε, γιατί αφανισμένος άθλια επήγε του χαμού.
Γι᾽ αυτό κι εγώ σήκωσα τους συντρόφους και με το μελανό
καράβι

270 γυρνώ να μάθω για την τύχη του πατέρα μου που τόσα
χρόνια λείπει.» Θεόμορφος ο Θεοκλύμενος μίλησε πάλι κι είπε:
«Όπως κι εσύ, έτσι κι εγώ άφησα την πατρίδα μου· έχω
σκοτώσει κάποιον της φυλής μου· πολλά τ᾽ αδέλφια του κι οι
συγγενείς του στο ιππότροφο Άργος, μεγάλη η δύναμή τους και
στους Αχαιούς.

275 Για ν᾽ αποφύγω εγώ τον φόνο τους, τη μαύρη μοίρα μου,
πήρα τον δρόμο της φυγής — είναι γραφτό μου να παραδέρνω
πια στα ξένα και με ξένους. Αλλά παρακαλώ σε, άφησε στο
καράβι σου ν᾽ ανέβω, ένας εξόριστος εγώ ικέτης. Μη με
σκοτώσουν, γιατί πιστεύω πως με κυνηγούν.» Κι ο συνετός
Τηλέμαχος αμέσως αποκρίθηκε:

280 «Αφού το θες, δεν θα σε διώξω απ᾽ το ισόρροπο καράβι
μου. Έλα λοιπόν μαζί· θα φιλευτείς εκεί μ᾽ ό,τι μας βρίσκεται.»
Μιλώντας, του πήρε το χάλκινο κοντάρι και το πλαγιάζει
επάνω στο κατάστρωμα του αμφίκυρτου πλεούμενου.
Μετά ανέβηκε κι αυτός στο ποντοπόρο πλοίο, στην πρύμη

285 κάθησε κι έβαλε πλάι του τον Θεοκλύμενο.
Έλυσαν τότε τις πρυμάτσες, κι έδωσε εντολή ο Τηλέμαχος
να πιάσουν τ᾽ άρμενα οι σύντροφοί του. Εκείνοι υπάκουσαν,
και με σπουδή σηκώνουν το ελάτινο κατάρτι, το στήνουν
στο τρύπιο μεσοδόκι και το ᾽δεσαν στην πλώρη με σχοινιά·

290 ύψωσαν, τέλος, τα λευκά πανιά με τα καλοστριμμένα
από βοδίσιο δέρμα καραβόσχοινα.
Οπότε η Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, τους έστειλε
τον ούριο άνεμο, που λάβρος εφορμούσε από τα αιθέρια ύψη,
για να μπορεί πετώντας το καράβι ν᾽ ανοίγει δρόμο
στο αλμυρό θαλάσσιο κύμα —

295 έτσι προσπέρασαν και τους Κρουνούς και την καλλίρροη
Χαλκίδα. Έδυσε ο ήλιος, ίσκιωσαν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι,
όταν γοργά κινούμενο το πλοίο από τον ούριο άνεμο του Δία,
έπιασε Φεία, παρακάμπτοντας τη θεία Ήλιδα, όπου κρατούν
οι Επειοί. Έβαλε τότε πλώρη για τα Αγκαθονήσια βαριά
συλλογισμένος ο Τηλέμαχος, αν απ᾽ τον θάνατο θα γλίτωνε

300 ή θα τον έπιανε ο θάνατος στα βρόχια του.
Την ίδια ώρα δειπνούσαν στο καλύβι ο Οδυσσέας
κι ο θείος χοιροβοσκός — μαζί τους έτρωγαν κι οι άλλοι
παραγιοί. Όταν εκόρεσαν τον πόθο τους για το φαΐ, για
το πιοτό, ο Οδυσσέας γύρισε τα λόγια του, να δοκιμάσει
θέλοντας τον αγαθό χοιροβοσκό,

305 αν θα τον φίλευε ακόμη πρόθυμα, αν θα τον πίεζε να μείνει
κι άλλο μέσα στη μάντρα, ή θα τον έσπρωχνε να πάει στην
πόλη: «Ακούστε τώρα, Εύμαιε κι όλοι οι άλλοι σύντροφοι·
θέλω και λέω αύριο, μόλις θα ξημερώσει, να φύγω και να
κατεβώ στην πόλη, θα ζητιανέψω· να μη γίνομαι βάρος σ᾽
εσένα και στη συντροφιά σου.

310 Μόνο ζητώ μια συμβουλή καλή, και δώσε μου ένα συνοδό
που θα μπορούσε εκεί να με οδηγήσει. Όσο για μένα, που είμαι
ζορισμένος, θα περιπλανηθώ μετά κάτω στην πόλη, μήπως και
κάποιος μου προσφέρει, μ᾽ ένα καυκί κρασί, λίγο ψωμί.
Θα πήγαινα και στο παλάτι ακόμη του θεϊκού Οδυσσέα,
μήνυμα για να φέρω στη συλλογισμένη Πηνελόπη·

315 μπορεί να τρύπωνα ανάμεσα και στους περήφανους
μνηστήρες, μήπως μου δώσουν μια μερίδα φαγητό από τα
πάμπολλά τους γεύματα που γεύονται — βέβαια θα τους
δούλευα καλά, κάνοντας όλα τα θελήματά τους. Έχω και κάτι
άλλο να σου πω, άκουσε τώρα και στοχάσου. Υπό την εύνοια
του περατάρη Ερμή, θεού

320 που σ᾽ όλων των ανθρώπων τις δουλειές χαρά χαρίζει και
τιμή, άλλος κανείς θνητός δεν θα μπορούσε στη δούλεψη να
παραβγεί μαζί μου· ξέρω φωτιά να στήσω, ξύλα ξερά να
σχίσω, να κόψω και να ψήσω κρέας, να τους κεράσω το κρασί
— όλα όσα κάνουν οι κατώτεροι υπηρετώντας ανωτέρους.»

325 Και τότε, Εύμαιε χοιροβοσκέ, άσχημα πειραγμένος, του
αποκρίθηκες: «Ξένε, μ᾽ άφησες άναυδο! Τι σκέψη πάλι αυτή
που έβαλε ο νους σου! Τόσο λοιπόν πεθύμησες να βρεις εκεί
τον όλεθρό σου, αν, όπως λες, σκέφτεσαι να τρυπώσεις στη
φάρα των μνηστήρων, που η ξιπασιά κι η βία τους φτάνουν τον
χάλκινο ουρανό;

330 Δεν μοιάζουν δα μ᾽ εσένα οι υπηρέτες τους·
τους παραστέκουν νεαροί καλοντυμένοι με χλαίνη και
χιτώνα, με μυρωμένες πάντα κεφαλές και τα ωραία τους
πρόσωπα — βρίθουν μ᾽ αυτούς τα γυαλισμένα τους τραπέζια
από ψωμιά, κρασί και κρέατα.

335 Μείνε λοιπόν· η παρουσία σου εδώ δεν ενοχλεί κανένα,
σίγουρα όχι εμένα, μήτε όποιον άλλον έχω συντροφιά μου
εδώ. Κι όταν με το καλό γυρίσει του Οδυσσέα ο ακριβός του
γιος, εκείνος θα σου δώσει ρούχα, και χλαίνη και χιτώνα,
θα σε ξεπροβοδίσει εκείνος, όπου τραβάει η καρδιά κι η όρεξη
σου.»

340 Βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος πήρε τον λόγο κι
αποκρίθηκε: «Είθε ο Δίας, Εύμαιε, τόσο να σ᾽ αγαπήσει, όσο
κι εσύ μ᾽ αγάπησες, που τώρα μ᾽ ανακούφισες
κι από την περιπλάνησή μου κι από τη μαύρη συμφορά.
Λέω δεν υπάρχει στους ανθρώπους τίποτε χειρότερο

345 απ᾽ το να σέρνονται εδώ κι εκεί. Φταίει ωστόσο αυτή
η άτιμη κοιλιά που βασανίζει τους βροτούς, όποιος βρεθεί
να παραδέρνει μέσα στον πόνο και στην πίκρα. Μα τώρα, αφού
επιμένεις εδώ να με κρατήσεις και λες να περιμένω εκείνον,
έλα και μίλα μου για τη μητέρα του θεϊκού Οδυσσέα,
πες και για τον πατέρα του, που φεύγοντας τον άφησε

350 στων γηρατειών του το κατώφλι· άραγε ζουν ακόμη,
βλέπουν το φως του ήλιου ή μήπως κείτονται νεκροί στους
δόμους του Άδη;» Στα λόγια του αποκρίθηκε πρόθυμος ο
χοιροβοσκός, της συντροφιάς ο επιστάτης: «Και βέβαια, ξένε,
από το στόμα μου θ᾽ ακούσεις όλη την αλήθεια. Ακόμη ζει και
ζένεται ο Λαέρτης· μέρα και νύχτα παρακαλεί τον Δία,

355 πότε η ψυχή θ᾽ αφήσει άψυχα τα μέλη του στο σπίτι.
Οδύρεται παράφορα, και για τον γιο του που έφυγε και πάει,
αλλά και για την τόσο φρόνιμη γυναίκα του — τον τσάκισε ο
χαμός της και πριν της ώρας του τον γέρασε. Μαράθηκε η
καημένη κι έσβησε απ᾽ τον καημό της για τον φημισμένο γιο
της — άθλιος θάνατος, που δεν τον εύχομαι σ᾽ άλλον κανένα

360 απ᾽ όσους μένουν γύρω μας, αν είναι φίλος βέβαια και
φιλικά μού φέρεται. Όσο ακόμη ζούσε εκείνη, έστω στον πόνο
της πνιγμένη, εγώ το είχα για καλό να τη ρωτώ, για να μου πει
τη γνώμη της. Αυτή μ᾽ ανάθρεψε στο πλάι της μακρόπεπλης
Κτιμένης, όμορφης θυγατέρας που τη γέννησε στερνή από τα
άλλα της κορίτσια.

365 Όμοια κι ίσα μας μεγάλωσε, μοίραζε δίκαια την αγάπη της,
μήτε και τόσο δα λιγότερη σ᾽ εμένα. Αλλ᾽ όταν άνθισε των δυο
η ευλογημένη νιότη μας, νύφη την έδωσαν στη Σάμη εκείνη και
πήραν δώρα γάμου αμέτρητα. Όσο για μένα, ρούχα πανέμορφα
μου φόρεσε η κυρά μου, χιτώνα, χλαίνη, στα πόδια μου έδεσε
σαντάλια, και μ᾽ έστειλε να μείνω

370 στους αγρούς — τότε η αγάπη της περίσσεψε.
Τώρα μπορεί αυτά να τα στερήθηκα, κι όμως οι μάκαρες
θεοί αντάμειψαν τον μόχθο μου, τον καθημερινό·
είχα να φάω, να πιω, είχα να δώσω και σ᾽ εκείνους
που τους πρέπει ο σεβασμός. Μόνο από τη δέσποινά μου,
δεν γίνεται να φτάσει πια

375 λόγος γλυκός, πράξη παρήγορη· αφότου πλάκωσε στο
σπίτι το κακό — αυτοί οι ξιπασμένοι. Κι όμως οι δούλοι το ᾽χουν
τόση ανάγκη, να μιλήσουν με τη δέσποινά τους, για ν᾽
ανταλλάξουν τα καθέκαστα· να φαν, να πιουν, κι ύστερα
κουβαλώντας κάτι στο χωράφι να γυρίσουν — αυτά θερμαίνουν
κι ενθαρρύνουν την ψυχή των δούλων.»

380 Ανταποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας εύστροφος:
«Απίστευτο, Εύμαιε χοιροβοσκέ, πόσο μικρό παιδί σε βρήκαν
οι πολλές περιπλανήσεις, σε χώρισαν από πατρίδα και γονείς.
Έλα όμως τώρα, μίλησε και πες μου την αλήθεια· πάτησαν
άραγε εχθροί την πόλη σας με τους μεγάλους δρόμους,

385 όπου και ζούσαν ο πατέρας σου κι η σεβαστή σου μάνα;
ή κάπου σε βρήκαν μόνον, να βόσκεις πρόβατα και βόδια,
κακόβουλοι άνθρωποι, κι αυτοί σε σκλάβωσαν και σ᾽ έφεραν
με τα καράβια τους εδώ, σε τούτο το παλάτι, όπου ο κύρης σου
σ᾽ αγόρασε, πληρώνοντας αντάξιο τίμημα;» Αμέσως

390 αποκρίθηκε στα λόγια του ο χοιροβοσκός, της συντροφιάς
ο επιστάτης: «Ξένε, αφού με ρώτησες γι᾽ αυτά κι επιθυμείς να
μάθεις, άκουε τώρα αμίλητος, βολέψου πίνοντας κρασί,
κι απόλαυσε. Αυτές οι νύχτες τελειωμό δεν έχουν· μπορεί
κανείς να κοιμηθεί, μπορείς όμως, αν θες, και να χαρείς
ακούγοντας· δεν είναι ανάγκη εξάλλου να πλαγιάσεις από

395 νωρίς — βάρος κι ο ύπνος ο πολύς. Αν όμως κάποιου
άλλου η καρδιά κι η όρεξη αποζητούν τον ύπνο, ας πάει να
πέσει· αύριο με το χάραμα, παίρνει το πρωινό του κι ύστερα
βγάζει του αφεντικού τους χοίρους. Οι δυο μας όμως τώρα
μέσα στο καλύβι, πίνοντας τρώγοντας, ας ευφρανθούμε μεταξύ
μας με τις βαριές μας λύπες και τα βάσανα, όπως θα τα

400 θυμόμαστε. Γιατί ευφραίνεται διηγώντας ακόμη και την πιο
μεγάλη πίκρα του, όποιος περιπλανώμενος έχει τραβήξει στη
ζωή πολλά. Και τώρα, ό,τι με ρώτησες και θες να μάθεις θα
σου πω. Κάπου υπάρχει ένα νησί, το λεν Συρία, ανίσως το ᾽χεις
ακουστά, πάνω απ᾽ την Ορτυγία, εκεί ψηλά που σημαδεύει ο
ήλιος τις τροπές του.

405 Δεν είναι ο κόσμος του πάρα πολύς, η χώρα του όμως
εύφορη· καλά τα βοσκοτόπια για τα βόδια, καλά και για τα
πρόβατα, τ᾽ αμπέλια αμέτρητα κι άφθονο το σιτάρι. Εκεί δεν
γνώρισαν οι άνθρωποι ποτέ τους φτώχεια, αρρώστια μισητή
δεν μαραζώνει τους άμοιρους θνητούς. Κι όταν τους πάρουν τα
γεράματα στην πολιτεία αυτή,

410 και φθίνουν τα φύλα των ανθρώπων, έρχεται τότε η
Άρτεμη, έρχεται κι ο Απόλλων αργυρότοξος, που ρίχνοντας
τα βέλη του ανεπαίσθητα μεμιάς τους θανατώνει. Δυο πόλεις
έχει το νησί, σ᾽ όλα τους μοιρασμένες μεταξύ τους, που τις
ορίζει όμως ένας βασιλιάς — είναι ο πατέρας μου· Κτήσιος τ᾽
όνομά του, γιος του Ορμένου, όμορφος σαν θεός.

415 Αλλά μια μέρα μπήκαν στο λιμάνι θαλασσοπόροι Φοίνικες,
άνθρωποι κερδοσκόποι που κουβαλούσαν με το μαύρο τους
καράβι κάθε λογής πραμάτεια. Είχε ο πατέρας μου λοιπόν στο
σπίτι μια γυναίκα Φοίνισσα, ψηλή, ωραία, με θαυμαστά
χαρίσματα στο χέρι. Αυτήν την πλάνεψαν οι Φοίνικες
παμπόνηροι·

420 κάποιος, την ώρα που είχε βγει να πλύνει, την παρασύρει
και της έκανε έρωτα πλάι στο βαθουλό καράβι — της πούλησε
γλυκόλογα που ξεσηκώνουν το θηλυκό μυαλό των γυναικών,
ακόμη και της πιο καλότροπης. Έπειτα τη ρωτούσε να του πει
ποια είναι κι από πού, κι εκείνη αμέσως του φανέρωσε το
πατρικό, ψηλόροφό της σπίτι:

425 «Καυχιέμαι πως κατάγομαι απ᾽ την πολύχαλκη Σιδώνα,
η θυγατέρα είμαι εγώ του Αρύβαντα — βρύση τα πλούτη του.
Μ᾽ άρπαξαν όμως και με πήραν ληστές από την Τάφο, την ώρα
που γυρνούσα απ᾽ τα χωράφια μας· αυτοί μ᾽ οδήγησαν στο
σπιτικό του αφεντικού μου εδώ, με πούλησαν, κι εκείνος τους
επλήρωσε αντάξιο τίμημα.»

430 Αυτός που την κοιμήθηκε κρυφά, αμέσως της απάντησε:
«Υπάρχει λύση, έλα μαζί μας τώρα, γύρνα πίσω στον τόπο
σου, να ξαναδείς ψηλόροφο το σπίτι του πατέρα και της μάνας
σου και ν᾽ αντικρίσεις τους γονείς σου. Γιατί ακόμη ζουν κι
ακούγονται τα πλούτη τους.» Πήρε τον λόγο τότε και του
μίλησε η γυναίκα:

435 «Μπορεί κι αυτό να γίνει· φτάνει μονάχα να θελήσετε κι
εσείς οι ναύτες να δεσμευτείτε μ᾽ όρκο πως άβλαβη θα με
γυρίσετε πίσω στον τόπο μου.» Αυτά τους είπε, κι αμέσως όλοι
τους της έδωσαν τον όρκο που ζητούσε. Όταν ορκίστηκαν
επισφραγίζοντας τον όρκο τους, πήρε ξανά τον λόγο η γυναίκα
να τους πει:

440 «Τώρα μιλιά! Απ᾽ την παρέα σας κανείς να μην ανοίξει
κουβεντολόι μαζί μου, μήτε στον δρόμο τον πλατύ, μήτε στην
κρήνη· μήπως και κάποιος τρέξει στον γέρο, του το
μαρτυρήσει, κι αυτός το πράμα μυριστεί, με δέσει, με ρίξει σε
φριχτά δεσμά, κι ύστερα μελετήσει τον δικό σας θάνατο.

445 Κρατήσετε λοιπόν κρυφό το μυστικό, και γρήγορα
τελειώνετε με τις συναλλαγές σας. Όταν γεμίσει το καράβι πια
με τ᾽ αγαθά που θέλετε, τότε για μένα μήνυμά σας γρήγορα
στο αρχοντικό να φτάσει· κι εγώ υπόσχομαι χρυσαφικά να
φέρω, όσα μπορούν τα χέρια μου να πιάσουν. Αλλά κι αλλιώς
θα ήταν δυνατό, αν το θελήσω, τα ναύλα μου να ξεπληρώσω.

450 Μέσα στο σπίτι μεγαλώνω τον γιο του αφεντικού μου —
ξυπνό παιδί που τρέχει πίσω μου, όταν βγαίνω.
Λέω θα μπορούσα να το φέρω στο καράβι σας, οπότε εσείς θα
βγάζατε λεφτά με ουρά, μοσχοπουλώντας το σ᾽ αλλόγλωσσους
ανθρώπους.» Είπε και τράβηξε να πάει στο ωραίο παλάτι.

455 Μείναν αυτοί στα μέρη μας έναν ακέραιο χρόνο,
πουλώντας κι αγοράζοντας του κόσμου τ᾽ αγαθά.
Κι όταν ξεχείλισε το κοίλο τους καράβι, έτοιμοι ν᾽ αρμενίσουν
πια, έστειλαν τον μαντατοφόρο τους, το μήνυμα να φέρει στη
γυναίκα. Φτάνει λοιπόν στο σπίτι του πατέρα μου κάποιος
ανάμεσά τους τετραπέρατος, στο χέρι του κρατώντας

460 μαλαματένιο περιδέραιο, με περασμένες χάντρες από
κεχριμπάρι. Οι δούλες μέσα στο παλάτι κι η σεβάσμια μάνα μου
το ψηλαφούσαν, το ᾽τρωγαν με τα μάτια τους, και
παζαρεύοντας ρωτούσαν την τιμή του — οπότε εκείνος στα
κρυφά της κάνει νόημα. Κι αφού της έγνεψε, γύρισε πίσω
στο βαθουλό πλεούμενο.

465 Αυτή με πιάνει τότε από το χέρι και με ξεπορτίζει·
περνώντας όμως απ᾽ την αίθουσα βρήκε τραπέζια, βρήκε
κούπες — των καλεσμένων, που τριγυρίζουν κάθε μέρα τον
πατέρα μου και λεν τη γνώμη τους. Κι όπως την ώρα εκείνη
είχανε πάει στη βουλή του δήμου για τη συνέλευσή τους,
κρύβει στον κόρφο της αυτή τρεις κούπες,

470 και τις έβγαλε έξω — εγώ απερίσκεπτος την ακολούθησα.
Έδυσε ο ήλιος, ίσκιωσαν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι,
όταν εμείς τρέχοντας κατεβήκαμε στο ξακουστό λιμάνι,
όπου είχε αράξει το ταχύπλοο καράβι των Φοινίκων.
Ευθύς στο πλοίο ανέβηκαν, ανέβασαν κι εμάς τους δυο, κι

475 άνοιξαν τον θαλάσσιο δρόμο τους—ο Δίας τούς έστειλε
πρίμο αγεράκι. Καλά κρατούσε το ταξίδι ημέρες έξι,
νυχθημερόν· αλλ᾽ όταν ο Κρονίδης Ζευς ξημέρωσε την έβδομη,
έριξε στη γυναίκα η τοξοφόρος Άρτεμη τα βέλη της, κι αυτή
γκρεμίζεται στ᾽ απόνερα του αμπαριού, λες κι ήταν θαλάσσιος
γλάρος.

480 Την πέταξαν τότε στη θάλασσα, λεία στις φώκιες και στα
ψάρια — κι έμεινα μοναχός εγώ, με την καρδιά βαριά.
Άνεμος και νερό τούς προσαράζουν τέλος στην Ιθάκη, όπου
ο Λαέρτης με ξαγόρασε με τα δικά του πλούτη.
Έτσι λοιπόν αντίκρισαν τα μάτια μου τη χώρα αυτή.»

485 Τον λόγο πήρε τότε και του μίλησε, του Δία ανάθρεμμα,
ο Οδυσσέας: «Εύμαιε, αλήθεια αφόρμισες πολύ μέσα μου την
ψυχή μ᾽ όσα ανιστόρησες, τα τόσα βάσανα που σε τυράννησαν.
Και μολοντούτο συλλογίζομαι πως πλάι στο κακό ο Δίας
για σένα ακούμπησε και το καλό· αφού, μετά τα φοβερά σου
πάθη, σ᾽ ενός ανθρώπου έφτασες το σπίτι γεμάτου

490 καλοσύνη, κι αυτός σου εξασφαλίζει το φαγητό και το
πιοτό σου — ζεις μια ζωή της προκοπής. Ενώ εγώ έφτασα εδώ
περιπλανώμενος, γυρίζοντας από τη μία πολιτεία στην άλλη.»
Έτσι εκείνοι συναλλάσσοντας τα λόγια μεταξύ τους,
πήγαν μετά να κοιμηθούν, όχι ωστόσο για πολύ —

495 τους πήρε δεν τους πήρε ο ύπνος, και φάνηκε η Αυγή
στον ροδινό της θρόνο. Την ώρα εκείνη, βλέποντας στεριά,
οι σύντροφοι του Τηλεμάχου λύνουν τα πανιά, γρήγορα
κατεβάζουν το κατάρτι, πιάνοντας τα κουπιά φτάνουν στο
αραξοβόλι, ρίχνουν τις αγκυρόπετρες κι έδεσαν τις πρυμάτσες.
Μετά κατέβηκαν κι αυτοί στης θάλασσας το περιγιάλι.

500 Εκεί ετοίμασαν το πρωινό και συγκεράστηκαν κρασί που
σπίθιζε. Όταν εκόρεσαν την πείνα και τη δίψα τους, πρώτος
τον λόγο πήρε ο φρόνιμος Τηλέμαχος:
«Κωπηλατώντας τώρα εσείς, το μελανό καράβι οδηγήσετε στην
πόλη· εγώ θ᾽ ανέβω στους αγρούς και στους βοσκούς.

505 Κι αφού θα ρίξω μια ματιά στα χτήματά μου, απόβραδο
θα κατεβώ στη χώρα. Με το ξημέρωμα, σας έχω, ανταμοιβή
του δρόμου μας, τραπέζι· πλούσιο γεύμα, κρέατα και γλυκό
κρασί.» Στο μεταξύ τού μίλησε ο Θεοκλύμενος θεόμορφος:
«Κι εγώ πού πάω, καλό παιδί; σε τίνος σπίτι να προσφύγω

510 απ᾽ όσους κυβερνούν τα βράχια της Ιθάκης;
Ή μήπως πρέπει κατευθείαν να τρέξω στο δικό σου σπιτικό
και στη δική σου μάνα;» Ο γνωστικός Τηλέμαχος τότε του
ανταποκρίθηκε: «Αλλιώς θα σου ᾽λεγα κι εγώ να πας στο
πατρικό μου, όπου δεν έλειψε ποτέ στους ξένους τίποτε· αλλά
για σένα αυτό

515 θα ᾽ταν χειρότερο, αφού κι εγώ δεν θα ᾽μαι εκεί, αλλά κι
η μάνα μου δεν θα σε δει. Γιατί δεν φαίνεται με τους μνηστήρες
πια κάτω στην αίθουσα· στο υπερώο, ψηλά κι απόμερα,
κάθεται υφαίνοντας τον αργαλειό της. Σκέφτομαι όμως
κάποιον άλλον που θα μπορούσες να γυρέψεις· λέω τον
Ευρύμαχο, περίλαμπρο βλαστό του εμπειροπόλεμου Πολύβου,

520 που σαν θεό τον βλέπουν όλοι στην Ιθάκη.
Σίγουρα είναι ο πρώτος κι ο καλύτερος· το ᾽βαλε μάλιστα
σκοπό να παντρευτεί τη μάνα μου, να πάρει ο ίδιος του
Οδυσσέα το πόστο. Όμως αυτά τα ξέρει πιο καλά, ένοικος
των αιθέρων ο ολύμπιος Δίας· μήπως, πριν απ᾽ τον γάμο,
τους πέσει κατακέφαλα η μαύρη μέρα τους.»

525 Δεν πρόφτασε να πει τον λόγο του, και πέταξε δεξιά μεριά
ένα πουλί — γεράκι, ο ταχυδρόμος άγγελος του Απόλλωνα.
Στα πόδια του κρατώντας περιστέρα, τη μαδούσε και τα φτερά
σκορπούσε καταγής, στο πλοίο ανάμεσα και στον Τηλέμαχο.
Οπότε ο Θεοκλύμενος παράμερα τον πήρε από τους άλλους,

530 το χέρι του έσφιξε, και του μιλούσε με σταράτα λόγια:
«Τηλέμαχε, δεν πέταξε δεξιά μεριά ετούτο το πουλί με δίχως
του θεού τη θέληση. Το είδα κι αναγνώρισα πως είναι οιωνός
της τύχης· από το γένος σας λοιπόν βασιλικότερο κανένα άλλο
στης Ιθάκης τον λαό, δική σας και για πάντα η δύναμη.»

535 Κι ο γνωστικός Τηλέμαχος του ανταποκρίθηκε:
«Μακάρι, ξένε, αληθινός να αποδειχτεί ο λόγος σου·
και θα γνωρίσεις τότε την πραγματική μου αγάπη με τα πολλά
μου δώρα που θα δεις — όσοι σε βλέπουν θα σε μακαρίζουν.»
Είπε, κι αμέσως προσφωνεί τον Πείραιο, πιστό του σύντροφο:

540 «Πείραιε, του Κλυτίου ανάστημα, εσύ μου στάθηκες
πολυτιμότερος και σ᾽ όλα τ᾽ άλλα απ᾽ όσους μ᾽ ακολούθησαν
στην Πύλο. Πάρε λοιπόν τον ξένο σπίτι σου, κι ωσότου
να γυρίσω εγώ, παρακαλώ να τον φροντίζεις μ᾽ αγάπη και
τιμή.» Τότε κι ο Πείραιος, ακοντιστής λαμπρός, του λέει:

545 «Τηλέμαχε, όσον καιρό κι αν έμενες εσύ εκεί,
εγώ τον ξένο θα τον νοιάζομαι, δεν θα του λείψει τίποτα
φιλόξενο.» Μιλώντας έτσι, πάτησε πάνω στο καράβι, και
παραγγέλλει ν᾽ ανεβούν κι οι σύντροφοι, να λύσουν τις
πρυμάτσες — εκείνοι ανέβηκαν και στα ζυγά καθίζουν.

550 Αμέσως ο Τηλέμαχος δένει στα πόδια του τα ωραία
σαντάλια κι απ᾽ την κουβέρτα του πλεούμενου το άλκιμο δόρυ
τράβηξε με την αιχμή του χάλκινη. Στο μεταξύ κι οι σύντροφοι
έλυσαν τις πρυμάτσες, κι αφήνοντας πίσω τους τη στεριά,
κωπηλατούσαν προς την πόλη, όπως το είχε παραγγείλει
κι ο Τηλέμαχος, του θεϊκού Οδυσσέα ο ακριβός του γιος.

555 Εκείνος τότε πήρε βιαστικός τα πόδια του, ώσπου
να φτάσει γρήγορα στη μάντρα, όπου ήσαν μαντρωμένοι
οι μυριάδες χοίροι — εκεί κοιμόταν και ξυπνούσε ο καλός
χοιροβοσκός, με τους δεσπότες του γλυκός και πράος.


Οδύσσεια – π