diaforos
Just another WordPress site
Οδύσσεια σ – Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή
Ομηρικά Έπη
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey r
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Ἦλθε δ᾽ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος, ὃς κατὰ ἄστυ
πτωχεύεσκ᾽ Ἰθάκης, μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαστέρι μάργῃ
ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν· οὐδέ οἱ ἦν ἲς
οὐδὲ βίη, εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι.
5 Ἀρναῖος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ
ἐκ γενετῆς· Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες,
οὕνεκ᾽ ἀπαγγέλλεσκε κιών, ὅτε πού τις ἀνώγοι·
ὅς ῥ᾽ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο,
καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
10 «εἶκε, γέρον, προθύρου, μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκῃ.
οὐκ ἀΐεις ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες,
ἑλκέμεναι δὲ κέλονται; ἐγὼ δ᾽ αἰσχύνομαι ἔμπης.
ἀλλ᾽ ἄνα, μὴ τάχα νῶϊν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται.»
Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
15 «δαιμόνι᾽, οὔτε τί σε ῥέζω κακὸν οὔτ᾽ ἀγορεύω,
οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ᾽ ἀνελόντα.
οὐδὸς δ᾽ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται, οὐδέ τί σε χρὴ
ἀλλοτρίων φθονέειν· δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης
ὥς περ ἐγών, ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν.
20 χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο, μή με χολώσῃς,
μή σε γέρων περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω
αἵματος· ἡσυχίη δ᾽ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ᾽ εἴη
αὔριον· οὐ μὲν γάρ τί σ᾽ ὑποστρέψεσθαι ὀΐω
δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.»
25 Τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης·
«ὢ πόποι, ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει,
γρηῒ καμινοῖ ἶσος· ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην
κόπτων ἀμφοτέρῃσι, χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας
γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληϊβοτείρης.
30 ζῶσαι νῦν, ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε
μαρναμένους· πῶς δ᾽ ἂν σὺ νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχοιο;»
Ὣς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων
οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο.
τοῖϊν δὲ ξυνέηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο,
35 ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν·
«ὦ φίλοι, οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη,
οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα.
ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιϊν
χερσὶ μαχέσσασθαι· ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα.»
40 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀνήϊξαν γελόωντες,
ἀμφὶ δ᾽ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο.
τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω.
γαστέρες αἵδ᾽ αἰγῶν κέατ᾽ ἐν πυρί, τὰς ἐπὶ δόρπῳ
45 κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες.
ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,
τάων ἥν κ᾽ ἐθέλῃσιν ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω·
αἰεὶ δ᾽ αὖθ᾽ ἥμιν μεταδαίσεται, οὐδέ τιν᾽ ἄλλον
πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα.»
50 Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.
τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ
ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῇσι δαμείω.
55 ἀλλ᾽ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον,
μή τις ἐπ᾽ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείῃ
πλήξῃ ἀτασθάλλων, τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπόμνυον ὡς ἐκέλευεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,
60 τοῖς αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«ξεῖν᾽, εἴ σ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δ᾽ ἄλλων μή τιν᾽ Ἀχαιῶν
δείδιθ᾽, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνῃ.
ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δ᾽ αἰνεῖτον βασιλῆε,
65 Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς
καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι
στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη
70 ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν.
μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο·
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,
οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει.»
75 Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.
ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ
δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,
80 εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.
ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται.
πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηῒ μελαίνῃ,
85 εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,
ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,
μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.
ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον· τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.
90 δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,
ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίῃ.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,
ἦκ᾽ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.
95 δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον
Ἶρος, ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος, ὀστέα δ᾽ εἴσω
ἔθλασεν· αὐτίκα δ᾽ ἦλθεν ἀνὰ στόμα φοίνιον αἷμα,
κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας
λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ
100 χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλὴν
αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς
εἷσεν ἀνακλίνας, σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
105 «ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων,
μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι
λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ.»
Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,
πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.
110 ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω
ἡδὺ γελώωντες καὶ δεικανόωντο ἔπεσσι·
«Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι
ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,
ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας
115 ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.
Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,
ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ
120 ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας
καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο φώνησέν τε·
«χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω
ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
125 «Ἀμφίνομ᾽, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι·
τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,
Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε·
τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῇ δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.
τοὔνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·
130 οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο
πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.
οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,
ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρῃ·
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,
135 καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ.
τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων
οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.
καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,
πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων,
140 πατρί τ᾽ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι.
τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,
ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν.
οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,
κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν
145 ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης
δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν· ἀλλά σε δαίμων
οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι, μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνῳ,
ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·
οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω
150 μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ.»
Ὣς φάτο, καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον,
ἂψ δ᾽ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν.
αὐτὰρ ὁ βῆ κατὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ,
νευστάζων κεφαλῇ· δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμῷ.
155 ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς φύγε κῆρα· πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη
Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι.
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.
Τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,
κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ,
160 μνηστήρεσσι φανῆναι, ὅπως πετάσειε μάλιστα
θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο
μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος ἢ πάρος ἦεν.
ἀχρεῖον δ᾽ ἐγέλασσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«Εὐρυνόμη, θυμός μοι ἐέλδεται, οὔ τι πάρος γε,
165 μνηστήρεσσι φανῆναι, ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης·
παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος, τό κε κέρδιον εἴη,
μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν,
οἵ τ᾽ εὖ μὲν βάζουσι, κακῶς δ᾽ ὄπιθεν φρονέουσι.»
Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπε·
170 «ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἴθι καὶ σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,
χρῶτ᾽ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς·
μηδ᾽ οὕτω δακρύοισι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα
ἔρχευ, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί.
175 ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος, ὃν σὺ μάλιστα
ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«Εὐρυνόμη, μὴ ταῦτα παραύδα, κηδομένη περ,
χρῶτ᾽ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῇ·
180 ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν,
ὤλεσαν, ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.
ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἱπποδάμειαν ἄνωχθι
ἐλθέμεν, ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν·
οἴη δ᾽ οὐκ εἴσειμι μετ᾽ ἀνέρας· αἰδέομαι γάρ.»
185 Ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει
ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.
Ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
κούρῃ Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν,
εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα
190 αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι· τέως δ᾽ ἄρα δῖα θεάων
ἄμβροτα δῶρα δίδου, ἵνα μιν θησαίατ᾽ Ἀχαιοί.
κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν
ἀμβροσίῳ, οἵῳ περ ἐϋστέφανος Κυθέρεια
χρίεται, εὖτ᾽ ἂν ἴῃ Χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα·
195 καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι,
λευκοτέρην δ᾽ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος.
ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἕρξασ᾽ ἀπεβήσετο δῖα θεάων,
ἦλθον δ᾽ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο
φθόγγῳ ἐπερχόμεναι· τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκε,
200 καί ῥ᾽ ἀπομόρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε·
«ἦ με μάλ᾽ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμ᾽ ἐκάλυψεν.
αἴθε μοι ὣς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἁγνὴ
αὐτίκα νῦν, ἵνα μηκέτ᾽ ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν
αἰῶνα φθινύθω, πόσιος ποθέουσα φίλοιο
205 παντοίην ἀρετήν, ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν.»
Ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,
οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.
ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,
στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο
210 ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα·
ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.
τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατ᾽, ἔρῳ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν,
πάντες δ᾽ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.
ἡ δ᾽ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν·
215 «Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα·
παῖς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε᾽ ἐνώμας·
νῦν δ᾽ ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις,
καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός,
ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος, ἀλλότριος φώς.
220 οὐκέτι τοι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα,
οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη,
ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως.
πῶς νῦν, εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν
ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς;
225 σοί κ᾽ αἶσχος λώβη τε μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλοιτο.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«μῆτερ ἐμή, τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι·
αὐτὰρ ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,
ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.
230 ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι·
ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος
οἵδε κακὰ φρονέοντες, ἐμοὶ δ᾽ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί.
οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη
μνηστήρων ἰότητι, βίῃ δ᾽ ὅ γε φέρτερος ἦεν.
235 αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,
οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισι
νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι, οἱ μὲν ἐν αὐλῇ,
οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμοιο, λελῦτο δὲ γυῖα ἑκάστου,
ὡς νῦν Ἶρος κεῖνος ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν
240 ἧσται νευστάζων κεφαλῇ, μεθύοντι ἐοικώς,
οὐδ᾽ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσὶν οὐδὲ νέεσθαι
οἴκαδ᾽, ὅπῃ οἱ νόστος, ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·
Εὐρύμαχος δ᾽ ἔπεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν·
245 «κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,
εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν᾽ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί,
πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν
ἠῶθεν δαινύατ᾽, ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν
εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας.»
250 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·
«Εὐρύμαχ᾽, ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε
ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον
Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς.
εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,
255 μεῖζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.
νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.
ἦ μὲν δὴ ὅτε τ᾽ ᾖε λιπὼν κάτα πατρίδα γαῖαν,
δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα·
“ὦ γύναι, οὐ γὰρ ὀΐω ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς
260 ἐκ Τροίης εὖ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι·
καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας,
ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀϊστῶν
ἵππων τ᾽ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας, οἵ κε τάχιστα
ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιΐου πτολέμοιο.
265 τῷ οὐκ οἶδ᾽ ἤ κέν μ᾽ ἀνέσει θεός, ἦ κεν ἁλώω
αὐτοῦ ἐνὶ Τροίῃ· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.
μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν
ὡς νῦν, ἢ ἔτι μᾶλλον ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος·
αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι,
270 γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσθα, τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα.”
κεῖνος τὼς ἀγόρευε· τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.
νὺξ δ᾽ ἔσται ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει
οὐλομένης ἐμέθεν, τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα.
ἀλλὰ τόδ᾽ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει·
275 μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο,
οἵ τ᾽ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα
μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν·
αὐτοὶ τοί γ᾽ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα,
κούρης δαῖτα φίλοισι, καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν·
280 ἀλλ᾽ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν.»
Ὣς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο, θέλγε δὲ θυμὸν
μειλιχίοις ἐπέεσσι, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα.
Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός·
285 «κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,
δῶρα μὲν ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ᾽ ἐνεῖκαι,
δέξασθ᾽· οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν·
ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ,
πρίν γέ σε τῷ γήμασθαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.»
290 Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος,
δῶρα δ᾽ ἄρ᾽ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος.
Ἀντινόῳ μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον,
ποικίλον· ἐν δ᾽ ἄρ᾽ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι
χρύσειαι, κληῗσιν ἐϋγνάμπτοις ἀραρυῖαι.
295 ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε,
χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον, ἠέλιον ὥς.
ἕρματα δ᾽ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν
τρίγληνα μορόεντα· χάρις δ᾽ ἀπελάμπετο πολλή.
ἐκ δ᾽ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος
300 ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων, περικαλλὲς ἄγαλμα.
ἄλλο δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν.
ἡ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα δῖα γυναικῶν,
τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα.
Οἱ δ᾽ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν
305 τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.
τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν.
αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν,
ὄφρα φαείνοιεν· περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν,
αὖα πάλαι, περίκηλα, νέον κεκεασμένα χαλκῷ,
310 καὶ δαΐδας μετέμισγον· ἀμοιβηδὶς δ᾽ ἀνέφαινον
δμῳαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος· αὐτὰρ ὁ τῇσιν
αὐτὸς διογενὴς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«δμῳαὶ Ὀδυσσῆος, δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,
ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ αἰδοίη βασίλεια·
315 τῇ δὲ παρ᾽ ἠλάκατα στροφαλίζετε, τέρπετε δ᾽ αὐτὴν
ἥμεναι ἐν μεγάρῳ, ἢ εἴρια πείκετε χερσίν·
αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω.
ἤν περ γάρ κ᾽ ἐθέλωσιν ἐΰθρονον Ἠῶ μίμνειν,
οὔ τί με νικήσουσι· πολυτλήμων δὲ μάλ᾽ εἰμί.»
320 Ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἐγέλασσαν, ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο.
τὸν δ᾽ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρῃος,
τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε, κόμισσε δὲ Πηνελόπεια,
παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε, δίδου δ᾽ ἄρ᾽ ἀθύρματα θυμῷ·
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης,
325 ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ Εὐρυμάχῳ μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν.
ἥ ῥ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσι·
«ξεῖνε τάλαν, σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί,
οὐδ᾽ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήϊον ἐς δόμον ἐλθών,
ἠέ που ἐς λέσχην, ἀλλ᾽ ἐνθάδε πόλλ᾽ ἀγορεύεις,
330 θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ
ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ
τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.
ἦ ἀλύεις ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;
μή τίς τοι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῇ,
335 ὅς τίς σ᾽ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῇσι
δώματος ἐκπέμψῃσι φορύξας αἵματι πολλῷ.»
Τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ἦ τάχα Τηλεμάχῳ ἐρέω, κύον, οἷ᾽ ἀγορεύεις,
κεῖσ᾽ ἐλθών, ἵνα σ᾽ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμῃσιν.»
340 Ὣς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας.
βὰν δ᾽ ἴμεναι διὰ δῶμα, λύθεν δ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης
ταρβοσύνῃ· φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι.
αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν
ἑστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος· ἄλλα δέ οἱ κῆρ
345 ὅρμαινε φρεσὶν ᾗσιν, ἅ ῥ᾽ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο.
Μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη
λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον
δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.
τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἄρχ᾽ ἀγορεύειν,
350 κερτομέων Ὀδυσῆα· γέλω δ᾽ ἑτάροισιν ἔτευχε·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,
ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
οὐκ ἀθεεὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ Ὀδυσήϊον ἐς δόμον ἵκει·
ἔμπης μοι δοκέει δαΐδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ
355 κὰκ κεφαλῆς, ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι τρίχες οὐδ᾽ ἠβαιαί.»
Ἦ ῥ᾽, ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον·
«ξεῖν᾽, ἦ ἄρ κ᾽ ἐθέλοις θητευέμεν, εἴ σ᾽ ἀνελοίμην,
ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῆς ―μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται―
αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων;
360 ἔνθα κ᾽ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι,
εἵματα δ᾽ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοίην.
ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθες, οὐκ ἐθελήσεις
ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον
βούλεαι, ὄφρ᾽ ἂν ἔχῃς βόσκειν σὴν γαστέρ᾽ ἄναλτον.»
365 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«Εὐρύμαχ᾽, εἰ γὰρ νῶϊν ἔρις ἔργοιο γένοιτο
ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται,
ἐν ποίῃ, δρέπανον μὲν ἐγὼν εὐκαμπὲς ἔχοιμι,
καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις, ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου
370 νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος, ποίη δὲ παρείη.
εἰ δ᾽ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν, οἵ περ ἄριστοι,
αἴθωνες μεγάλοι, ἄμφω κεκορηότε ποίης,
ἥλικες ἰσοφόροι, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,
τετράγυον δ᾽ εἴη, εἴκοι δ᾽ ὑπὸ βῶλος ἀρότρῳ·
375 τῷ κέ μ᾽ ἴδοις, εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην.
εἰ δ᾽ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων
σήμερον, αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε
καὶ κυνέη πάγχαλκος, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα,
τῷ κέ μ᾽ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα,
380 οὐδ᾽ ἄν μοι τὴν γαστέρ᾽ ὀνειδίζων ἀγορεύοις.
ἀλλὰ μάλ᾽ ὑβρίζεις καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής·
καί πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός,
οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς.
εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,
385 αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα, καὶ εὐρέα περ μάλ᾽ ἐόντα,
φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε.»
Ὣς ἔφατ᾽, Εὐρύμαχος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,
καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«ἆ δείλ᾽, ἦ τάχα τοι τελέω κακόν, οἷ᾽ ἀγορεύεις
390 θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ
ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ
τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.
ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;»
Ὣς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
395 Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος,
Εὐρύμαχον δείσας. ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οἰνοχόον βάλε χεῖρα
δεξιτερήν· πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα,
αὐτὰρ ὅ γ᾽ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίῃσι.
μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα,
400 ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«αἴθ᾽ ὤφελλ᾽ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ᾽ ὀλέσθαι
πρὶν ἐλθεῖν· τῶ κ᾽ οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκε.
νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι δαιτὸς
ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾷ.»
405 Τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«δαιμόνιοι, μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῷ
βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα· θεῶν νύ τις ὔμμ᾽ ὀροθύνει.
ἀλλ᾽ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ᾽ ἰόντες,
ὁππότε θυμὸς ἄνωγε· διώκω δ᾽ οὔ τιν᾽ ἐγώ γε.»
410 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες
Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.
τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε
Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος·
«ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ
415 ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι·
μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον
δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.
ἀλλ᾽ ἄγε, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,
ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ᾽ ἰόντες·
420 τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος
Τηλεμάχῳ μελέμεν· τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα.»
Ὣς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπε.
τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως,
κῆρυξ Δουλιχιεύς· θεράπων δ᾽ ἦν Ἀμφινόμοιο·
425 νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσι
λείψαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον.
αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
βάν ῥ᾽ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος.
Οδύσσεια – ρ
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey r
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Ἦλθε δ᾽ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος, ὃς κατὰ ἄστυ
πτωχεύεσκ᾽ Ἰθάκης, μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαστέρι μάργῃ
ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν· οὐδέ οἱ ἦν ἲς
οὐδὲ βίη, εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι.
5 Ἀρναῖος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ
ἐκ γενετῆς· Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες,
οὕνεκ᾽ ἀπαγγέλλεσκε κιών, ὅτε πού τις ἀνώγοι·
ὅς ῥ᾽ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο,
καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
10 «εἶκε, γέρον, προθύρου, μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκῃ.
οὐκ ἀΐεις ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες,
ἑλκέμεναι δὲ κέλονται; ἐγὼ δ᾽ αἰσχύνομαι ἔμπης.
ἀλλ᾽ ἄνα, μὴ τάχα νῶϊν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται.»
Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
15 «δαιμόνι᾽, οὔτε τί σε ῥέζω κακὸν οὔτ᾽ ἀγορεύω,
οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ᾽ ἀνελόντα.
οὐδὸς δ᾽ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται, οὐδέ τί σε χρὴ
ἀλλοτρίων φθονέειν· δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης
ὥς περ ἐγών, ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν.
20 χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο, μή με χολώσῃς,
μή σε γέρων περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω
αἵματος· ἡσυχίη δ᾽ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ᾽ εἴη
αὔριον· οὐ μὲν γάρ τί σ᾽ ὑποστρέψεσθαι ὀΐω
δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.»
25 Τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης·
«ὢ πόποι, ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει,
γρηῒ καμινοῖ ἶσος· ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην
κόπτων ἀμφοτέρῃσι, χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας
γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληϊβοτείρης.
30 ζῶσαι νῦν, ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε
μαρναμένους· πῶς δ᾽ ἂν σὺ νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχοιο;»
Ὣς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων
οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο.
τοῖϊν δὲ ξυνέηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο,
35 ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν·
«ὦ φίλοι, οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη,
οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα.
ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιϊν
χερσὶ μαχέσσασθαι· ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα.»
40 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀνήϊξαν γελόωντες,
ἀμφὶ δ᾽ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο.
τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω.
γαστέρες αἵδ᾽ αἰγῶν κέατ᾽ ἐν πυρί, τὰς ἐπὶ δόρπῳ
45 κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες.
ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,
τάων ἥν κ᾽ ἐθέλῃσιν ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω·
αἰεὶ δ᾽ αὖθ᾽ ἥμιν μεταδαίσεται, οὐδέ τιν᾽ ἄλλον
πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα.»
50 Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.
τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ
ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῇσι δαμείω.
55 ἀλλ᾽ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον,
μή τις ἐπ᾽ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείῃ
πλήξῃ ἀτασθάλλων, τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπόμνυον ὡς ἐκέλευεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,
60 τοῖς αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«ξεῖν᾽, εἴ σ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δ᾽ ἄλλων μή τιν᾽ Ἀχαιῶν
δείδιθ᾽, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνῃ.
ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δ᾽ αἰνεῖτον βασιλῆε,
65 Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς
καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι
στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη
70 ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν.
μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο·
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,
οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει.»
75 Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.
ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ
δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,
80 εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.
ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται.
πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηῒ μελαίνῃ,
85 εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,
ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,
μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.
ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον· τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.
90 δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,
ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίῃ.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,
ἦκ᾽ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.
95 δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον
Ἶρος, ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος, ὀστέα δ᾽ εἴσω
ἔθλασεν· αὐτίκα δ᾽ ἦλθεν ἀνὰ στόμα φοίνιον αἷμα,
κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας
λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ
100 χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλὴν
αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς
εἷσεν ἀνακλίνας, σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
105 «ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων,
μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι
λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ.»
Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,
πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.
110 ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω
ἡδὺ γελώωντες καὶ δεικανόωντο ἔπεσσι·
«Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι
ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,
ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας
115 ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.
Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,
ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ
120 ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας
καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο φώνησέν τε·
«χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω
ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
125 «Ἀμφίνομ᾽, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι·
τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,
Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε·
τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῇ δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.
τοὔνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·
130 οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο
πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.
οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,
ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρῃ·
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,
135 καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ.
τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων
οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.
καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,
πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων,
140 πατρί τ᾽ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι.
τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,
ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν.
οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,
κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν
145 ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης
δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν· ἀλλά σε δαίμων
οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι, μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνῳ,
ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·
οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω
150 μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ.»
Ὣς φάτο, καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον,
ἂψ δ᾽ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν.
αὐτὰρ ὁ βῆ κατὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ,
νευστάζων κεφαλῇ· δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμῷ.
155 ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς φύγε κῆρα· πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη
Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι.
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.
Τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,
κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ,
160 μνηστήρεσσι φανῆναι, ὅπως πετάσειε μάλιστα
θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο
μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος ἢ πάρος ἦεν.
ἀχρεῖον δ᾽ ἐγέλασσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«Εὐρυνόμη, θυμός μοι ἐέλδεται, οὔ τι πάρος γε,
165 μνηστήρεσσι φανῆναι, ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης·
παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος, τό κε κέρδιον εἴη,
μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν,
οἵ τ᾽ εὖ μὲν βάζουσι, κακῶς δ᾽ ὄπιθεν φρονέουσι.»
Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπε·
170 «ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἴθι καὶ σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,
χρῶτ᾽ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς·
μηδ᾽ οὕτω δακρύοισι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα
ἔρχευ, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί.
175 ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος, ὃν σὺ μάλιστα
ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«Εὐρυνόμη, μὴ ταῦτα παραύδα, κηδομένη περ,
χρῶτ᾽ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῇ·
180 ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν,
ὤλεσαν, ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.
ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἱπποδάμειαν ἄνωχθι
ἐλθέμεν, ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν·
οἴη δ᾽ οὐκ εἴσειμι μετ᾽ ἀνέρας· αἰδέομαι γάρ.»
185 Ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει
ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.
Ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
κούρῃ Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν,
εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα
190 αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι· τέως δ᾽ ἄρα δῖα θεάων
ἄμβροτα δῶρα δίδου, ἵνα μιν θησαίατ᾽ Ἀχαιοί.
κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν
ἀμβροσίῳ, οἵῳ περ ἐϋστέφανος Κυθέρεια
χρίεται, εὖτ᾽ ἂν ἴῃ Χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα·
195 καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι,
λευκοτέρην δ᾽ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος.
ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἕρξασ᾽ ἀπεβήσετο δῖα θεάων,
ἦλθον δ᾽ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο
φθόγγῳ ἐπερχόμεναι· τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκε,
200 καί ῥ᾽ ἀπομόρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε·
«ἦ με μάλ᾽ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμ᾽ ἐκάλυψεν.
αἴθε μοι ὣς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἁγνὴ
αὐτίκα νῦν, ἵνα μηκέτ᾽ ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν
αἰῶνα φθινύθω, πόσιος ποθέουσα φίλοιο
205 παντοίην ἀρετήν, ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν.»
Ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,
οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.
ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,
στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο
210 ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα·
ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.
τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατ᾽, ἔρῳ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν,
πάντες δ᾽ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.
ἡ δ᾽ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν·
215 «Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα·
παῖς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε᾽ ἐνώμας·
νῦν δ᾽ ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις,
καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός,
ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος, ἀλλότριος φώς.
220 οὐκέτι τοι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα,
οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη,
ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως.
πῶς νῦν, εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν
ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς;
225 σοί κ᾽ αἶσχος λώβη τε μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλοιτο.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«μῆτερ ἐμή, τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι·
αὐτὰρ ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,
ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.
230 ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι·
ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος
οἵδε κακὰ φρονέοντες, ἐμοὶ δ᾽ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί.
οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη
μνηστήρων ἰότητι, βίῃ δ᾽ ὅ γε φέρτερος ἦεν.
235 αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,
οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισι
νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι, οἱ μὲν ἐν αὐλῇ,
οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμοιο, λελῦτο δὲ γυῖα ἑκάστου,
ὡς νῦν Ἶρος κεῖνος ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν
240 ἧσται νευστάζων κεφαλῇ, μεθύοντι ἐοικώς,
οὐδ᾽ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσὶν οὐδὲ νέεσθαι
οἴκαδ᾽, ὅπῃ οἱ νόστος, ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·
Εὐρύμαχος δ᾽ ἔπεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν·
245 «κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,
εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν᾽ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί,
πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν
ἠῶθεν δαινύατ᾽, ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν
εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας.»
250 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·
«Εὐρύμαχ᾽, ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε
ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον
Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς.
εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,
255 μεῖζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.
νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.
ἦ μὲν δὴ ὅτε τ᾽ ᾖε λιπὼν κάτα πατρίδα γαῖαν,
δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα·
“ὦ γύναι, οὐ γὰρ ὀΐω ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς
260 ἐκ Τροίης εὖ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι·
καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας,
ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀϊστῶν
ἵππων τ᾽ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας, οἵ κε τάχιστα
ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιΐου πτολέμοιο.
265 τῷ οὐκ οἶδ᾽ ἤ κέν μ᾽ ἀνέσει θεός, ἦ κεν ἁλώω
αὐτοῦ ἐνὶ Τροίῃ· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.
μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν
ὡς νῦν, ἢ ἔτι μᾶλλον ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος·
αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι,
270 γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσθα, τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα.”
κεῖνος τὼς ἀγόρευε· τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.
νὺξ δ᾽ ἔσται ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει
οὐλομένης ἐμέθεν, τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα.
ἀλλὰ τόδ᾽ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει·
275 μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο,
οἵ τ᾽ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα
μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν·
αὐτοὶ τοί γ᾽ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα,
κούρης δαῖτα φίλοισι, καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν·
280 ἀλλ᾽ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν.»
Ὣς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο, θέλγε δὲ θυμὸν
μειλιχίοις ἐπέεσσι, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα.
Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός·
285 «κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,
δῶρα μὲν ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ᾽ ἐνεῖκαι,
δέξασθ᾽· οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν·
ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ,
πρίν γέ σε τῷ γήμασθαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.»
290 Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος,
δῶρα δ᾽ ἄρ᾽ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος.
Ἀντινόῳ μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον,
ποικίλον· ἐν δ᾽ ἄρ᾽ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι
χρύσειαι, κληῗσιν ἐϋγνάμπτοις ἀραρυῖαι.
295 ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε,
χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον, ἠέλιον ὥς.
ἕρματα δ᾽ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν
τρίγληνα μορόεντα· χάρις δ᾽ ἀπελάμπετο πολλή.
ἐκ δ᾽ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος
300 ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων, περικαλλὲς ἄγαλμα.
ἄλλο δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν.
ἡ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα δῖα γυναικῶν,
τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα.
Οἱ δ᾽ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν
305 τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.
τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν.
αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν,
ὄφρα φαείνοιεν· περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν,
αὖα πάλαι, περίκηλα, νέον κεκεασμένα χαλκῷ,
310 καὶ δαΐδας μετέμισγον· ἀμοιβηδὶς δ᾽ ἀνέφαινον
δμῳαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος· αὐτὰρ ὁ τῇσιν
αὐτὸς διογενὴς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«δμῳαὶ Ὀδυσσῆος, δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,
ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ αἰδοίη βασίλεια·
315 τῇ δὲ παρ᾽ ἠλάκατα στροφαλίζετε, τέρπετε δ᾽ αὐτὴν
ἥμεναι ἐν μεγάρῳ, ἢ εἴρια πείκετε χερσίν·
αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω.
ἤν περ γάρ κ᾽ ἐθέλωσιν ἐΰθρονον Ἠῶ μίμνειν,
οὔ τί με νικήσουσι· πολυτλήμων δὲ μάλ᾽ εἰμί.»
320 Ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἐγέλασσαν, ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο.
τὸν δ᾽ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρῃος,
τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε, κόμισσε δὲ Πηνελόπεια,
παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε, δίδου δ᾽ ἄρ᾽ ἀθύρματα θυμῷ·
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης,
325 ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ Εὐρυμάχῳ μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν.
ἥ ῥ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσι·
«ξεῖνε τάλαν, σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί,
οὐδ᾽ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήϊον ἐς δόμον ἐλθών,
ἠέ που ἐς λέσχην, ἀλλ᾽ ἐνθάδε πόλλ᾽ ἀγορεύεις,
330 θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ
ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ
τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.
ἦ ἀλύεις ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;
μή τίς τοι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῇ,
335 ὅς τίς σ᾽ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῇσι
δώματος ἐκπέμψῃσι φορύξας αἵματι πολλῷ.»
Τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ἦ τάχα Τηλεμάχῳ ἐρέω, κύον, οἷ᾽ ἀγορεύεις,
κεῖσ᾽ ἐλθών, ἵνα σ᾽ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμῃσιν.»
340 Ὣς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας.
βὰν δ᾽ ἴμεναι διὰ δῶμα, λύθεν δ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης
ταρβοσύνῃ· φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι.
αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν
ἑστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος· ἄλλα δέ οἱ κῆρ
345 ὅρμαινε φρεσὶν ᾗσιν, ἅ ῥ᾽ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο.
Μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη
λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον
δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.
τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἄρχ᾽ ἀγορεύειν,
350 κερτομέων Ὀδυσῆα· γέλω δ᾽ ἑτάροισιν ἔτευχε·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,
ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
οὐκ ἀθεεὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ Ὀδυσήϊον ἐς δόμον ἵκει·
ἔμπης μοι δοκέει δαΐδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ
355 κὰκ κεφαλῆς, ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι τρίχες οὐδ᾽ ἠβαιαί.»
Ἦ ῥ᾽, ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον·
«ξεῖν᾽, ἦ ἄρ κ᾽ ἐθέλοις θητευέμεν, εἴ σ᾽ ἀνελοίμην,
ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῆς ―μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται―
αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων;
360 ἔνθα κ᾽ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι,
εἵματα δ᾽ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοίην.
ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθες, οὐκ ἐθελήσεις
ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον
βούλεαι, ὄφρ᾽ ἂν ἔχῃς βόσκειν σὴν γαστέρ᾽ ἄναλτον.»
365 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«Εὐρύμαχ᾽, εἰ γὰρ νῶϊν ἔρις ἔργοιο γένοιτο
ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται,
ἐν ποίῃ, δρέπανον μὲν ἐγὼν εὐκαμπὲς ἔχοιμι,
καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις, ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου
370 νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος, ποίη δὲ παρείη.
εἰ δ᾽ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν, οἵ περ ἄριστοι,
αἴθωνες μεγάλοι, ἄμφω κεκορηότε ποίης,
ἥλικες ἰσοφόροι, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,
τετράγυον δ᾽ εἴη, εἴκοι δ᾽ ὑπὸ βῶλος ἀρότρῳ·
375 τῷ κέ μ᾽ ἴδοις, εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην.
εἰ δ᾽ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων
σήμερον, αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε
καὶ κυνέη πάγχαλκος, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα,
τῷ κέ μ᾽ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα,
380 οὐδ᾽ ἄν μοι τὴν γαστέρ᾽ ὀνειδίζων ἀγορεύοις.
ἀλλὰ μάλ᾽ ὑβρίζεις καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής·
καί πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός,
οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς.
εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,
385 αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα, καὶ εὐρέα περ μάλ᾽ ἐόντα,
φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε.»
Ὣς ἔφατ᾽, Εὐρύμαχος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,
καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«ἆ δείλ᾽, ἦ τάχα τοι τελέω κακόν, οἷ᾽ ἀγορεύεις
390 θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ
ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ
τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.
ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;»
Ὣς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
395 Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος,
Εὐρύμαχον δείσας. ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οἰνοχόον βάλε χεῖρα
δεξιτερήν· πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα,
αὐτὰρ ὅ γ᾽ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίῃσι.
μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα,
400 ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«αἴθ᾽ ὤφελλ᾽ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ᾽ ὀλέσθαι
πρὶν ἐλθεῖν· τῶ κ᾽ οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκε.
νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι δαιτὸς
ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾷ.»
405 Τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«δαιμόνιοι, μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῷ
βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα· θεῶν νύ τις ὔμμ᾽ ὀροθύνει.
ἀλλ᾽ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ᾽ ἰόντες,
ὁππότε θυμὸς ἄνωγε· διώκω δ᾽ οὔ τιν᾽ ἐγώ γε.»
410 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες
Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.
τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε
Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος·
«ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ
415 ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι·
μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον
δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.
ἀλλ᾽ ἄγε, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,
ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ᾽ ἰόντες·
420 τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος
Τηλεμάχῳ μελέμεν· τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα.»
Ὣς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπε.
τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως,
κῆρυξ Δουλιχιεύς· θεράπων δ᾽ ἦν Ἀμφινόμοιο·
425 νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσι
λείψαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον.
αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
βάν ῥ᾽ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος.
Οδύσσεια – ρ
Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή
Βραδιάζοντας, εισβάλλει στο παλάτι άλλος ζητιάνος,
πασίγνωστος σε όλη την πόλη της Ιθάκης ψωμοζήτης,
αχόρταγη κοιλιά, ο νους του πάντα στο φαΐ και στο πιοτό,
αδύναμος και μάλλον μαλακός στο σώμα, παρότι
μεγαλόσωμος, μ᾽ ένα σκαρί που χτύπαγε στο μάτι.
5 Αρναίος τ᾽ όνομά του — έτσι τον είπε η καλή του μάνα,
τη μέρα που τον γέννησε. Οι άλλοι, ωστόσο, νέοι αυτοί και
ωραίοι, όλοι τού κόλλησαν το παρατσούκλι Ίρος (Ίρις
αρσενική), έτσι που πάνω κάτω τρέχοντας μετέφερε μηνύματα,
κάθε φορά που κάποιος κάτι του ζητούσε. Αυτός λοιπόν, με το
που μπήκε, γύρευε με το ζόρι τον Οδυσσέα να διώξει μέσα απ᾽
10 το ίδιο του το σπίτι, με λόγια βάναυσα κι απανωτά, που σαν
πουλιά πετούσαν: «Μακριά, γεράκο, από τούτο το κατώφλι,
αλλιώς σερνάμενος θα βγεις από το πόδι· τάχα δεν άκουσες
πως όλοι εδώ μου κλείνουνε το μάτι, με σπρώχνουν να σε
κάνω καροτσάκι; Κι όμως εγώ κομμάτι ντρέπομαι, γι᾽ αυτό
σήκω και πάρε δρόμο μόνος σου· αλλιώς το βλέπω μεταξύ μας
15 να μαλώνουμε, στα χέρια θα πιαστούμε.» Λοξά τον κοίταξε
κι έτσι αντιμίλησε ο Οδυσσέας πολύγνωμος: «Αλλόκοτε, εγώ
μήτε κακό σου κάνω μήτε και λόγον άσχημο ξεστόμισα. Κανένα
δεν ζηλεύω που του δίνουν κι άλλα στα πολλά που πήρε· όσο
για το κατώφλι αυτό, χωράει νομίζω και τους δυο. Αλλά κι
ελόγου σου δεν πρέπει να φθονείς τα ξένα πράγματα· είσαι
20 ένας ψωμοζήτης, όπως κι εγώ, πλούτη οι θεοί θ᾽ αργήσουν
να μας δώσουν. Και μη με προκαλείς εμένα, μην κορδώνεσαι
για πάλη, μήπως φουντώσω από θυμό, και τότε, μ᾽ όλα τα
γεράματά μου, στήθος και χείλια θα σου τα ζυμώσω με αίμα.
Έτσι, ίσως βρω την ησυχία μου αύριο· γιατί δεν βλέπω να
γυρίζεις δεύτερη φορά στου Οδυσσέα το σπιτικό, που τον
25 εγέννησε ο Λαέρτης.» Ο Ίρος όμως φουρκισμένος, μιλώντας
είπε ο αλιτήριος: «Κοίτα ο λιμάρης, πάει ροδάνι η γλώσσα του,
στόμα γριάς στην κάπνα βουτηγμένης. Αν όμως το αποφάσιζα
να τον ξυλοφορτώσω με τα δυο μου χέρια, ξεδοντιασμένος πια
θα μάζευε απ᾽ το χώμα όλα τα δόντια του, τέτοιο γουρούνι που
᾽ναι ρημάζοντας το ξένο καλαμπόκι.
30 Εμπρός λοιπόν, ανασκουμπώσου, να δουν που θα
παλέψουμε όλοι τους ένα γύρο. Όμως το σκέφτηκες καλά πώς
θα τα βγάλεις πέρα με κάποιον που έχει τα μισά σου χρόνια;»
Έτσι, μπροστά στις θύρες τις ψηλές, πατώντας το γυαλιστερό
κατώφλι, οι δυο τους, ξαναμμένοι κιόλας, έδειχναν τον θυμό
τους. Τότε ο Αντίνοος, αγέρωχη ψυχή, τους πήρε είδηση κι
35 αμέσως, ξεκαρδισμένος με το θέαμα, γύρισε στους
υπόλοιπους μνηστήρες: «Φίλοι, μοναδική ευκαιρία, άλλη δεν
έγινε ποτέ ως τώρα. Ένας θεός μάς έφερε σ᾽ αυτό το σπίτι
τέτοιο γλέντι· Ίρος και ξένος συνερίζονται, έτοιμοι πια να
᾽ρθουν στα χέρια· εμπρός λοιπόν, κι εμείς γρήγορα να τους
σπρώξουμε.»
40 Τόσα τους είπε, κι όλοι τους πάνω πετάχτηκαν γελώντας,
μαζεύτηκαν γύρω απ᾽ τους κουρελήδες ψωμοζήτες,
οπότε ο Αντίνοος πήρε ξανά τον λόγο, του Ευπείθη ο γιος:
«Αγέρωχοι μνηστήρες, ακούσετε τι σκέφτηκα και θα το πω:
ψήνονται κιόλας στην πυρά κοιλιές γιδίσιες — εμείς τις βάλαμε
45 για το δικό μας δείπνο, ξίγκι γεμάτες κι αίμα.
Λοιπόν, όποιος νικήσει από τους δυο κι αποδειχτεί πιο
δυνατός, όποια κοιλιά θελήσει, να σηκωθεί και να την πάρει
μερτικό του. Κι ακόμη, αυτός και μόνο θα συμμερίζεται εφεξής
τα γεύματά μας· κανέναν άλλο δεν θα αφήσουμε ζητιάνο να
ανακατεύεται στα πόδια μας, για να γυρέψει φαγητό.»
50 Όπως τους μίλησε ο Αντίνοος, άρεσε ο λόγος του πολύ.
Πανούργος τότε ο Οδυσσεύς, μπήκε στη μέση ο πολυμήχανος:
«Αλήθεια, φίλοι, δεν είναι λογικό, άνθρωπος γέρος και
συφοριασμένος, να μάχεται νεότερό του· εμένα ωστόσο η άτιμη
κοιλιά, αυτή με σπρώχνει να χτυπηθώ μαζί του, κι ας τις φάω.
55 Αλλά, παρακαλώ σας, ορκιστείτε τώρα τον μεγάλο όρκο·
κανείς, το μέρος παίρνοντας του Ίρου, να μη σηκώσει το βαρύ
του χέρι πάνω μου, κι έτσι, με δύναμη παράνομη, να με
συντρίψει.» Αυτά τους είπε, κι όλοι δίνουν τον όρκο που
τους ζήτησε. Όταν ορκίστηκαν κι έμειναν ορκισμένοι,
60 πήρε τον λόγο ο γενναίος Τηλέμαχος, στον Οδυσσέα
μιλώντας: «Ξένε, αν πράγματι το λέει η καρδιά σου, αν
η περήφανη ψυχή σου το ποθεί, να μετρηθείς μ᾽ αυτόν,
μη φοβηθείς κανέναν παρόντα Αχαιό· γιατί, ένας αυτός,
θα ᾽χει να κάνει με πολλούς, όποιος τολμήσει ν᾽ απλώσει χέρι
πάνω σου. Είμαι ο φιλόξενος εγώ οικοδεσπότης κι
65 εσύ φιλοξενούμενος, θα σεβαστούν λοιπόν τη γνώμη μου οι
ευγενείς, Ευρύμαχος κι Αντίνοος, γιατί έχουν φρόνιμο μυαλό.»
Τελειώνοντας, όλοι συμφώνησαν μαζί του. Στο μεταξύ τα ράκη
του ο Οδυσσέας έζωσε τριγύρω στ᾽ αχαμνά του, κι αμέσως
φάνηκαν ωραίοι μηροί και στιβαροί, φάνηκαν οι φαρδιές του
πλάτες, το στέρνο, τα γερά του μπράτσα — η Αθηνά
70 βρέθηκε πλάι του κι αυτή του στέριωσε τα μέλη του,
ν᾽ αναδειχτεί η ηγεμονική ομορφιά του. Βλέποντας τότε οι
μνηστήρες, όλοι αποσβολώθηκαν, ένας στον άλλο έλεγε:
«Γρήγορα ο Ίρος Άιρος θα γίνει, αλλά την πάτησε γυρεύοντας·
δες τι μεριά φανέρωσε μέσα απ᾽ τα ράκη ο γέρος.»
75 Μ᾽ αυτά τα λόγια τους, έπαθε ταραχή μεγάλη ο Ίρος,
και μολαταύτα τον έζωσαν οι δούλοι και σηκωτό τον έφεραν
τρακαρισμένο — έτρεμαν σ᾽ όλο του το σώμα οι σάρκες του.
Τότε ο Αντίνοος του πέταξε μιλώντας λόγια φαρμακερά:
«Βοϊδάλογο, καλύτερα να πέθαινες ή να μην είχες γεννηθεί,
80 που τρέμεις τώρα και κακάρωσες μπροστά σ᾽ αυτόν τον
γέρο, τον τσακισμένο από μαύρη συμφορά.
Άκουσε όμως τι θα πω και πες πως έγινε:
αν σε νικήσει αυτός κι αποδειχτεί πιο δυνατός,
σε ξαποστέλνω αντίκρυ στη στεριά, μ᾽ ένα καράβι μαύρο,
85 να βρεις τον Έχετο, ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς·
αυτός θα σου τα κόψει αφτιά και μύτη μ᾽ άσπλαχνο χαλκό,
τ᾽ αρχίδια θα σου ξεριζώσει, ωμά να σου τα φάνε τα σκυλιά.»
Ακούγοντας τα λόγια του, παρέλυσαν κι άλλο τα μέλη του.
Όμως τον είχαν φέρει πια στη μέση, κι οι δυο τους σήκωναν
τα χέρια τώρα να παλέψουν.
90 Προσώρας ταλαντεύτηκε βασανισμένος ο Οδυσσέας και
θείος· αν έπρεπε μεμιάς νεκρό να τον σωριάσει με χτύπημα
θανάσιμο ή, κάπως μαλακά βαρώντας, να τον ξαπλώσει
καταγής. Κι όπως το σκέφτηκε καλά, αυτό του φάνηκε το πιο
συμφέρον· να ᾽ναι το χτύπημα λαφρύτερο, μήπως αλλιώς
οι Αχαιοί τον πάρουν είδηση ποιος είναι.
Ένας στον άλλο πια αντιμέτωποι, βαράει ο Ίρος πρώτος στον
ώμο τον δεξή· οπότε εκείνος του δίνει μια στον σβέρκο, πιο
κάτω από το αφτί, σπάζοντας τ᾽ απομέσα κόκαλα, κι αμέσως
μπούκωσε το στόμα του με κόκκινο αίμα. Πέφτει στη σκόνη
ο Ίρος μουκανίζοντας, και σφίγγοντας τα δόντια κλοτσούσε
με τα πόδια του τη γη. Γύρω οι αγέρωχοι μνηστήρες,
100 σηκώνοντας ψηλά τα χέρια, πέθαναν στο γέλιο. Ο
Οδυσσέας στο μεταξύ τον έσερνε απ᾽ τα πόδια, πατώντας
το κατώφλι πέρασε τη δίφυλλη εξώπορτα, ώσπου να φτάσει
στην αυλή, κι εκεί πάνω στον φράκτη της αυλής τον έγειρε,
του βάζει και ραβδί στο χέρι, ύστερα τον προσφώνησε με
λόγια που πετούσαν σαν πουλιά:
105 «Εδώ τώρα ξαπόστασε, σκιάχτρο για τα σκυλιά και τα
γουρούνια, κι άλλη φορά, κακόμοιρε, το αφεντικό μην παίξεις
σε ξένους και φτωχούς, μήπως σε βρει άλλο κακό χειρότερο.»
Τελειώνοντας, στον ώμο πέρασε το τρύπιο του σακούλι, το
κρεμασμένο από στριφτό σχοινί, και στο κατώφλι κάθησε
110 ξανά· γελώντας γύρισαν μέσα οι μνηστήρες,
που με γλυκόλογα τον υποδέχτηκαν:
«Να δώσει ο Δίας, ξένε, κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί,
ό,τι καλύτερο ποθείς, όσα βαθιά πεθύμησε η καρδιά σου,
αφού τον ακαμάτη αυτόν κι αχόρταγο τον έκανες
να μην μπορεί άλλο να ζητιανεύει
115 στο νησί μας· εμείς το γρηγορότερο τώρα θα τον
περάσουμε αντίκρυ στη στεριά, να πάει να βρει τον ᾽Εχετο,
ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς.» Με τα καλοσυνάτα τούτα
λόγια ένιωσε μέσα του χαρά ο θείος Οδυσσέας. Κι ευθύς
ο Αντίνοος απίθωσε μπροστά του μια κοιλιά μεγάλη,
ξίγκι γεμάτη κι αίμα· ενώ ο Αμφίνομος πήρε από το καλάθι
120 δυο ψωμιά και με το ίδιο του το χέρι τα προσφέρει· μετά
με κύπελλο χρυσό τον χαιρετά και τον προσφώνησε:
«Χαίρε, πατέρα ξένε, μακάρι οι μέρες που θα ᾽ρθουν
να φέρουν και σ᾽ εσένα αγαθά και πλούτη· τώρα σε δέρνει
ακόμη η πολλή σου συμφορά.» Ανταποκρίθηκε μιλώντας
ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
125 «Αμφίνομε, φαίνεσαι αλήθεια μυαλωμένος άνθρωπος,
μοιάζεις με τον πατέρα σου, που την καλή του φήμη
την έχω ακουστά — τον Νίσο λέω απ᾽ το Δουλίχιο,
άρχοντα με μεγάλη δύναμη και πλούτη. Καταπώς λεν
αυτός σε γέννησε, γι᾽ αυτό κι εσύ βγήκες καλόγνωμος.
Τώρα λοιπόν άκουσε και στοχάσου τι θα πω:
130 από τον άνθρωπο δεν τρέφει η γη τίποτε
πιο ασθενικό, ό,τι σαλεύει και αναπνέει πάνω της.
Ούτε που το φαντάζεται ο θνητός το τι κακό τον περιμένει,
όσο οι θεοί τού δίνουν προκοπή κι αισθάνεται να τον κρατούν
τα πόδια του· όταν ωστόσο οι μάκαρες ορίσουν να πέσουν
135 πάνω του οι συμφορές, θέλοντας τότε και μη θέλοντας τις
υποφέρει κάνοντας υπομονή. Έτσι κι αλλιώς αλλάζει ο νους
του ανθρώπου που σέρνεται σ᾽ αυτή τη γη, ανάλογα του πώς,
μέρα τη μέρα, αλλάζει τη ζωή του ο Δίας, προστάτης θνητών
και αθανάτων. Εμένα θέλησε η μοίρα κάποτε να ζήσω
ευτυχισμένος· έπραξα όμως αδικίες μεγάλες, στη δύναμή μου
140 ενδίδοντας, υπολογίζοντας στις πλάτες του πατέρα μου
ή και των αδελφών μου. Γι᾽ αυτό κανείς ποτέ δεν πρέπει
να πατεί το δίκιο· παρά, με δίχως κομπασμό, να δέχεται
τα δώρα των θεών, όσα κάθε φορά του δίνουν. Όχι, όπως
βλέπω εδώ, να μηχανεύονται ανόσια έργα οι μνηστήρες,
ρημάζοντας ξένα αγαθά, προσβάλλοντας γυναίκα
145 ομόκλινη κάποιου που, ξέρω, δεν θα μείνει πια πολύν
καιρό μακριά από πατρίδα και δικούς — μπορεί να βρίσκεται
κιόλας κοντά. Θα ᾽ταν λοιπόν καλύτερο για σένα να σ᾽
εξαιρούσε ένας θεός, και να γυρνούσες σπίτι σου· να μη
βρεθείς μπροστά του, όποτε εκείνος επιστρέψει στο πατρικό
νησί. Γιατί δεν το φαντάζομαι αναίμακτα να χωριστούν αυτός
150 κι οι άνομοι μνηστήρες, όταν κρυφά μια μέρα γλιστρήσει
στο παλάτι.» Τελειώνοντας, στάλαξε πρώτα στους θεούς
σπονδή, ήπιε μετά κρασί κι ο ίδιος, γλυκό σαν μέλι, κι ύστερα
γύρισε την άδεια κούπα και την έβαλε στα χέρια του ευγενικού
Αμφινόμου. Εκείνος πήρε να βαδίζει μελαγχολικός στην
αίθουσα, με το κεφάλι του σκυμμένο — έβλεπε κιόλας μέσα του
155 το τι κακό τον περιμένει. Παρ᾽ όλα ταύτα από τη μοίρα του
δεν γλίτωσε, τον έμπλεξε κι αυτόν η Αθηνά, στα δίχτυα της·
τον δάμασε ο Τηλέμαχος με το κοντάρι και τα δυνατά του χέρια
— προσώρας πήγε πάλι και θρονιάστηκε εκεί απ᾽ όπου λίγο
πριν ανασηκώθηκε. Στο μεταξύ η θεά, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά, έβαλε μιαν ιδέα στον νου της Πηνελόπης, φρόνιμης
160 θυγατέρας του Ικαρίου· να κάνει την εμφάνισή της στους
μνηστήρες, τον πόθο τους ν᾽ ανάψει, συνάμα ν᾽ αναδείξει
την τιμή της, πιο φανερά παρ᾽ ό,τι πριν, στο ταίρι και στον γιο
της. Μ᾽ ένα χαμόγελο λοιπόν λειψό, στην οικονόμο μίλησε:
«Με πήρε ο πόθος, Ευρυνόμη, πρώτη φορά στα τόσα χρόνια,
165 να κάνω την εμφάνισή μου στους μνηστήρες, κι ας τους
σιχαίνεται η ψυχή μου. Έχω και κάτι στον γιο μου να συστήσω,
κέρδος του αν μ᾽ ακούσει· όλη την ώρα να μη σέρνεται με
τους μνηστήρες. Μπορεί μπροστά του οι αλαζόνες κάποτε
να μιλούν καλά, πίσω του όμως μελετούν μονάχα το κακό.»
Ανταποκρίθηκε η οικονόμος Ευρυνόμη λέγοντας:
170 «Κόρη μου, τα λόγια σου ακούγονται όλα σωστά, με μέτρο·
εμπρός λοιπόν ελεύθερα στον γιο σου μίλησε και μην κρατείς
κρυφή τη σκέψη σου. Πρωτύτερα όμως ρίξε στο σώμα σου λίγο
νερό, καλλώπισε τα μάγουλά σου, μη βγαίνεις συνεχώς
δακρύβρεχτη και μαραμένη — άσχημο και το πένθος που
σταμάτημα δεν έχει.
175 Το βλέπεις πως μεγάλωσε κι ο γιος σου, χνούδισε πια
το γένι του, όπως το ευχόσουνα κι εσύ στους αθανάτους.»
Φρόνιμη πάλι η Πηνελόπη τής απάντησε:
«Όχι, Ευρυνόμη, άσε τα λόγια τα γλυκά, κι ας με φροντίζεις
τόσο· μου λες να λούσω το κορμί μου, να καλλωπιστώ,
180 μα τη δική μου ομορφιά οι ολύμπιοι θεοί τη χάλασαν,
αφότου εκείνος σε καράβι κοίλο ανέβηκε και πάει.
Μιαν άλλη χάρη όμως σου ζητώ· την Αυτονόη, την Ιπποδάμεια
φώναξε, πλάι μου να σταθούν, κάτω στην αίθουσα. Μόνη δεν
γίνεται να βγω μπροστά σε τόσους άνδρες· νιώθω ντροπή.»
185 Έτσι της μίλησε, κι αμέσως η γερόντισσα κατέβηκε απ᾽
την κάμαρη, επήγε να φωνάξει τις γυναίκες, για να τους πει
να ᾽ρθουν. Στο μεταξύ άλλα στοχάστηκε η θεά, τα μάτια
λάμποντας, η Αθηνά· ύπνο γλυκό χύνει στα μάτια της
θυγατέρας του Ικαρίου, κι έγειρε εκείνη, αποκοιμήθηκε,
190 εκεί στο ανάκλιντρο όλα τα μέλη της χαλάρωσαν.
Τότε η αθάνατη θεά πήρε να τη στολίζει με θεσπέσια δώρα,
για να τη δουν οι Αχαιοί και να απομείνουν έκθαμβοι. Πρώτα
εξωράισε το ωραίο πρόσωπο, με θείο μύρο το καθάρισε, ίδιο
μ᾽ αυτό που η καλλιστέφανη Κυθέρεια μυρώνεται, κάθε φορά
που με τις Χάριτες θέλει να πάρει μέρος στον ερωτιάρικο χορό·
195 τέλος, την έκανε να φαίνεται ψηλότερη και
πιο στητή, λευκότερη από γυαλισμένο φίλντισι.
Το έργο της τελειώνοντας, πήρε ξανά η αθάνατη θεά
τον δρόμο της· οπότε πρόφτασαν οι δυο λευκώλενες
γυναίκες, κι απ᾽ τις φωνές τους φεύγει ο ύπνος ο γλυκός,
η Πηνελόπη ξύπνησε, έτριβε με τα χέρια της
200 μάτια και μάγουλα, κι έπειτα μίλησε:
«Τι λήθαργος κι αυτός και πόσο μαλακός, με κάλυψε
τη δύστυχη! Μακάρι τέτοιο θάνατο, τόσο απαλό, εδώ και
τώρα, να μου χάριζε αγνή θεά η Άρτεμη. Να πάψω πια
να μαραζώνω μια ζωή, θρηνώντας τον αγαπημένο μου,
205 τις τόσες αρετές που τον ξεχώριζαν από τους άλλους
Αχαιούς.» Μίλησε, κι ύστερα πήρε να κατεβαίνει από το
φωτεινό υπερώο — δεν ήταν μόνη, τη συνόδευαν οι δυο
θεραπαινίδες. Όταν πλησίασε προς τους μνηστήρες η θεία
γυναίκα, πήγε κι ακούμπησε στη μεσιανή κολόνα
210 της στερεής στέγης, με το λαμπρό μαγνάδι της μπροστά
στις παρειές της — δεξιά κι αριστερά πάντα οι πιστές
θεραπαινίδες. Μόλις την είδαν οι μνηστήρες, τους κόπηκαν
τα γόνατα, τους συνεπήρε ο έρωτας, καθένας τους ευχήθηκε
μαζί της να πέσει στο κρεβάτι. Όμως εκείνη στράφηκε
στον γιο της, μίλησε στον Τηλέμαχο:
215 «Τηλέμαχε, λέω πως σάλεψαν τα φρένα σου, πήρε αέρα
ο νους σου. Ήσουνα κάποτε παιδί, μα το μυαλό σου έπαιρνε
πολλές στροφές. Τώρα που πια μεγάλωσες κι έγινες
τέτοιο παλληκάρι — ακόμη κι ένας ξένος, την ομορφιά σου
βλέποντας και το παράστημά σου, θα ομολογούσε πως είσαι
γόνος αρχοντικού γονιού.
220 Μα τώρα γνώμη και γνώση σου δεν περπατούν στον ίσο
δρόμο. Κοίτα τι έγινε μέσα σε τούτο το παλάτι· άφησες
έναν ξένο να του φερθούνε πρόστυχα. Και τι νομίζεις
θα συνέβαινε, αν, φιλοξενούμενος στο σπίτι μας, πάθαινε κάτι
ο ξένος, σε πάλη αισχρή που αυτοί τον έσυραν;
225 Αίσχος κι ατίμωση για σένα, του κόσμου η καταφρόνεση.»
Της αντιμίλησε ο Τηλέμαχος με φρόνηση και προσοχή:
«Μητέρα, δεν αγαναχτώ που θύμωσες μαζί μου.
Όμως κι εγώ το καθετί το μελετώ, ξέρω να ξεχωρίζω
και το καλό και το χειρότερο, δεν είμαι πια παιδάκι ανέμελο.
230 Μόνο που δεν μπορώ τα πάντα φρόνιμα να τα ζυγίζω·
τους έχω πλάι μου και με παραζαλίζουν, ένας μετά τον άλλον,
όλοι, αυτοί οι κακόβουλοι, ενώ μου λείπουν κάποιοι που θα με
συντρέξουν. Πάντως η πάλη δεν κατέληξε, ανάμεσα στον ξένο
και στον Ίρο, όπως την είχαν οι μνηστήρες φανταστεί· βγήκε
πιο δυνατός ο ξένος.
235 Πατέρα Δία, Αθηνά κι Απόλλων, μακάρι κι
οι μνηστήρες έτσι να γείρουν δαμασμένοι το κεφάλι τους
στο σπιτικό μας — ποιος έξω στην αυλή, ποιος μέσα εδώ
στην αίθουσα, να τους λυθούν όλων τα γόνατα.
Καθώς αυτός ο Ίρος, που τώρα κρέμασε την κεφαλή του
240 στον τοίχο της αυλόθυρας, σαν μεθυσμένος· πια δεν
μπορεί στα πόδια να σταθεί, να πάει ξανά στο στέκι που
κουρνιάζει — όλα τα μέλη του παρέλυσαν.»
Έτσι συνομιλούσαν μάνα και γιος, και τότε ο Ευρύμαχος
πήρε τον λόγο και προσφώνησε την Πηνελόπη:
245 «Του Ικαρίου κόρη, ω Πηνελόπη φρόνιμη, αν ήταν να
σε δουν όσοι Αχαιοί μακριά στο ιάσιο Άργος κατοικούν,
πολλοί μνηστήρες θα περίσσευαν σε τούτο το παλάτι,
αύριο κιόλας, τρώγοντας μαζί μας. Γιατί είσαι η ανώτερη,
καμιά γυναίκα δεν σε φτάνει στην ομορφιά, στο ανάστημα,
στη ζυγισμένη και βαθιά σου στόχαση.»
250 Του αντιμίλησε με τη στοχαστική της φρόνηση η Πηνελόπη:
«Ευρύμαχε, τη χάρη μου, τα κάλλη μου και την κορμοστασιά
μου όλα οι αθάνατοι θεοί τα χάλασαν τη μέρα εκείνη που
ξεκίνησαν οι Αργείοι για την Τροία — μαζί κι ο άντρας ο δικός
μου, ο Οδυσσέας. Αν πίσω γύριζε κι έπαιρνε πάλι τη ζωή μου
στα δικά του χέρια,
255 τότε κι η δόξα μου θ᾽ άπλωνε κι άλλο τα φτερά της, και
το καλό θα ᾽φερνε το καλύτερο. Μα τώρα πνίγομαι στον πόνο,
με βούλιαξε ένας θεός στη συμφορά. Θυμάμαι ακόμη τη στιγμή
του χωρισμού, όταν εκείνος άφηνε τα πατρικά του χώματα·
έσφιξε τότε το δεξί μου χέρι στον καρπό και πρόφερε τα λόγια
αυτά: “Γυναίκα δεν φαντάζομαι οι Αχαιοί,
260 ωραία τώρα οπλισμένοι, πως όλοι θα γυρίσουν από την
Τροία άβλαβοι. Είναι οι Τρώες φημισμένοι μαχητές κι ανδρείοι,
στο δόρυ επιδέξιοι, εύστοχοι στο δοξάρι, καλοί αναβάτες
σ᾽ άρματα με ωκύποδα άλογα — αυτά που κρίνουν, από τη μια
στιγμή στην άλλη, την τύχη του φριχτού πολέμου.
265 Όσο για μένα, πού να ξέρω αν θα με φέρει πίσω του θεού
το θέλημα ή αν νεκρός θα πέσω πέρα στην Τροία. Σ᾽ εσένα
πέφτει τώρα η φροντίδα όλη· έχε τον νου σου στον πατέρα και
στη μάνα μου μέσα σε τούτο το παλάτι, όπως και τώρα, και πιο
πολύ, αφού θα βρίσκομαι στα ξένα. Όταν ωστόσο δεις στα
μάγουλα του γιου σου να φυτρώνει γένι,
270 τότε μπορείς να παντρευτείς ξανά, μ᾽ όποιον εσύ θελήσεις,
αλλάζοντας όμως και σπίτι.” Έτσι μου μίλησε σταράτα, και να
που τώρα όλα συντελούνται· βλέπω τη νύχτα να ᾽ρχεται, να
πέφτει πάνω μου δεύτερος γάμος, μισητός, σ᾽ εμένα την
επάρατη, που της αφαίρεσε κάθε χαρά ο Δίας. Αλλά μια θλίψη
άλλη πλακώνει τώρα την ψυχή και την καρδιά μου·
275 το άδικο τούτο φέρσιμο των μνηστήρων, κάτι που δεν
υπήρχε πριν. Όσοι γυρεύουν γυναίκα ενάρετη να πάρουν,
πλούσια θυγατέρα, και μεταξύ τους συνερίζονται, φέρνουν
αυτοί δικά τους βόδια, δικά τους πρόβατα παχιά, προσφέρουν
γεύμα στους δικούς της νύφης, δίνουν στην κόρη δώρα ωραία.
280 Όχι, εκείνοι δεν ρημάζουν, και μάλιστα ατιμώρητοι, ξένα
αγαθά και πλούτη.» Έτσι του μίλησε, κι ένιωσε μέσα του χαρά
βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος, βλέποντας πώς τους
ψάρευε τα δώρα, πώς με μειλίχια λόγια τους επλάνευε, κι ας
μελετούσε άλλα ο νους της. Ευθύς ο Αντίνοος, γιος του
Ευπείθη, πήρε τον λόγο και της είπε:
285 «Του Ικαρίου κόρη, ω Πηνελόπη φρόνιμη, αν κάποιος
Αχαιός επιθυμεί το δώρο του να φέρει, να το δεχτείς εσύ —
δεν είναι ωραίο ν᾽ αρνηθείς το χάρισμα. Αλλά κι εμείς δεν πάμε
για δουλειές, δεν φεύγουμε από δω, προτού κάποιον ανάμεσά
μας διαλέξεις για γαμπρό, όποιος θα σου φανεί καλύτερος.»
290 Έτσι ο Αντίνοος μιλώντας, ο λόγος του άρεσε στους
άλλους. Αμέσως ο καθένας τους στέλνει τον κήρυκα, το δώρο
του να φέρει. Της φέρνει τότε του Αντινόου ο κήρυκας φαντό
πανέμορφο για πανωφόρι, καταστόλιστο, με πόρπες δώδεκα
χρυσές, θηλυκωμένες σ᾽ άγκιστρα ευλύγιστα.
295 Του Ευρυμάχου ο κήρυκας της έφερε μαλαματένιο
περιδέραιο, με χάντρες ένθετες κεχριμπαρένιες — έλαμπε σαν
ήλιος. Οι δούλοι του Ευρυδάμαντα της φέρνουν σκουλαρίκια,
σε σχήμα μούρου, τρίπετρα — αντανακλούσε γύρω η λάμψη
τους. Και το παιδόπουλο του αρχοντικού Πεισάνδρου, του
Πολυκτόρου εγγονός,
300 της έφερε μια τραχηλιά, κόσμημα εκθαμβωτικό.
Ένας μετά τον άλλον, όλοι οι μνηστήρες Αχαιοί κάτι ωραίο
της χάρισαν. Και τότε εκείνη, θεία γυναίκα, κίνησε πάλι ν᾽
ανεβεί στην κάμαρή της — πίσω της οι θεραπαινίδες
κουβαλούσαν τα εξαίσια δώρα. Κάτω οι μνηστήρες το ρίχνουν
τότε στον χορό, ευφραίνονταν
305 με το παθητικό τραγούδι, προσμένοντας να πέσει το
σκοτάδι· και πάνω στην ξεφάντωση πέφτει το μαύρο βράδυ.
Οπότε στήθηκαν, χωρίς χρονοτριβή, τρεις πυροστάτες
στη μεγάλη αίθουσα, να δώσουν φως. Πάνω τους έβαλαν ξύλα
ξερά, από καιρό πια τραβηγμένα, σχισμένα μόλις με το χάλκινο
πελέκι, κι ανάμεσα στα ξύλα
310 μπήκαν δαδιά, που κάθε λίγο τα συνδαύλιζαν, η μια μετά
την άλλη, του καρτερόψυχου Οδυσσέα οι δούλες.
Εκείνος τότε, διογέννητος, ο Οδυσσέας πολύγνωμος, τους είπε:
«Δούλες του Οδυσσέα εσείς, του βασιλιά που χρόνια τώρα
βρίσκεται στα ξένα, πηγαίνετε καλύτερα στο δώμα επάνω,
εκεί που κάθεται κι η σεβαστή βασίλισσά σας.
315 Κοντά της, στριφογυρίζετε κι εσείς τη ρόκα ή πιάσετε στα
χέρια σας μαλλί να το χτενίσετε, για να ξεδώσει και ο δικός της
νους μέσα στην κάμαρή της. Όσο για φως, εγώ είμαι εδώ,
μπορώ και μόνος να το συντηρώ, για τη δική τους χάρη. Γιατί
ακόμη κι αν το αποφασίσουν εδώ να μείνουν περιμένοντας,
ώσπου η Αυγή καλλίθρονη να φέξει, δεν θα με δουν εμένα
320 νικημένο· έχω μεγάλη υπομονή μετά από τόσα πάθη.»
Αυτά τους είπε, εκείνες όμως, η μια κοιτάζοντας την άλλη,
γέλασαν ειρωνικά. Οπότε η Μελανθώ, ωραία στην όψη,
προκαλούσε με λόγια πρόστυχα τον Οδυσσέα — ήταν η κόρη
του Δολίου, η ίδια η Πηνελόπη την ανάθρεψε, λες κι ήτανε
παιδί δικό της, της χάριζε παιχνίδια να τα χαίρεται· εκείνη
325 όμως αποδείχτηκε αναίσθητη στον πόνο και στα βάσανα
της Πηνελόπης, έγινε ερωμένη του Ευρυμάχου, έσμιγε μαζί του
στο κρεβάτι. Αυτή λοιπόν έβγαλε τότε γλώσσα αισχρή στον
Οδυσσέα: «Ταλαίπωρε ξενόφερτε, φαίνεται πως ο νους σου
σάλεψε, κι αντί να πας να κοιμηθείς στο στέκι ενός χαλκωματά
ή και σε κάποιο χάνι, κάθεσαι εδώ και παριστάνεις τον μεγάλο
330 ρήτορα· θρασύς μπροστά σε τόσους άντρες, χωρίς να
νιώθεις μέσα σου κανένα δισταγμό. Αν δεν παραζαλίστηκες
απ᾽ το πολύ κρασί, είσαι από φυσικού σου ξιπασμένος, γι᾽
αυτό μας αραδιάζεις φλυαρίες. Το πήρες πάνω σου, που
νίκησες τον Ίρο, έναν του δρόμου ψωμοζήτη. Κοίτα μονάχα
μήπως και κάποιος άλλος σηκωθεί πιο μπρατσωμένος, και
335 με τα στιβαρά του χέρια βαρώντας το κεφάλι σου το κάνει
σβούρα — αιμόφυρτο θα σε πετάξει έξω από το σπίτι.»
Άγρια και λοξά κοιτώντας της είπε ο Οδυσσέας πολυμήχανος:
«Σκύλα, τ᾽ άθλια λόγια σου αν τρέξω να τα πω αμέσως
στον Τηλέμαχο, θα σε λιανίσει αυτός, θα γίνεις κομματάκια.»
340 Την απειλή του ακούγοντας οι δούλες, τρέχοντας από
κάμαρη σε κάμαρη σκόρπισαν τρομαγμένες, η καθεμιά με
γόνατα τρεμάμενα, γιατί το πίστεψαν πως σοβαρά μιλούσε.
Την ίδια ώρα εκείνος, κοντά στους αναμμένους πυροστάτες,
τους πρόσεχε να φέγγουν, ενώ το μάτι του κοιτούσε
345 ολόγυρα — μέσα του όμως η καρδιά του άλλα μελετούσε,
που ατέλεστα δεν έμειναν. Αλλά τους αλαζονικούς μνηστήρες
δεν άφηνε η Αθηνά να σταματήσουν τη φαρμακερή τους
βλάβη, για να σουρώσει η πίκρα πιο βαθιά στου Οδυσσέα
την καρδιά, που τον εγέννησε ο Λαέρτης. Τότε ο Ευρύμαχος,
γιος του Πολύβου, πήρε τον λόγο πρώτος
350 εμπαίζοντας τον Οδυσσέα, κι έκανε τους άλλους να
γελάσουν: «Μνηστήρες της περίλαμπρης βασίλισσας, ακούστε
με το τι θα πω, γιατί με σπρώχνει η ψυχή μου να το βγάλω
απέξω· λέω πως δεν έφτασε αυτός εδώ στου Οδυσσέα το
σπιτικό άθελα των θεών· όσο κι αν φαίνεται παράλογο, είναι
δική του η λάμψη των δαδιών,
355 την κατεβάζει η κούτρα του, όπου μήτε για δείγμα δεν
υπάρχει κάποια τρίχα.» Κι αμέσως στράφηκε στον Οδυσσέα,
σ᾽ αυτόν που πάτησε της Τροίας το κάστρο: «Ξενοφερμένε,
δέχεσαι αλήθεια, αν σε καπάρωνα, να μου δουλεύεις πέρα
στους μακρινούς αγρούς, μ᾽ ένα μισθό καλούτσικο; να
κουβαλάς πέτρες και χώμα για τους φράχτες, να μου φυτεύεις
360 δέντρα που ψηλώνουν; Εγώ θα σου εξασφάλιζα όλον τον
χρόνο το ψωμί, ρούχο να βάλεις πάνω σου, στα πόδια σου
ποδήματα. Αλλά σε βλέπω κακομαθημένο κι ακαμάτη, δεν θα
᾽θελες να ζοριστείς δουλεύοντας· το ᾽χεις καλύτερο στην πόλη
εδώ να σκύβεις το κεφάλι ζητιανεύοντας, κι έτσι να βόσκεις
την ακόρεστη κοιλιά σου.»
365 Στην πρόκλησή του αυτή απάντησε ο Οδυσσέας
πολύγνωμος: «Ευρύμαχε, αν ήτανε οι δυο να παραβγούμε
μεταξύ μας (άνοιξη να ᾽ναι, όταν οι μέρες έχουν μεγαλώσει
πια) σ᾽ όποια δουλειά, ας πούμε κόβοντας χορτάρι, εγώ με
το καλόγυρτο δρεπάνι μου στο χέρι, όμοια κι εσύ, και να
ριχτούμε στη δουλειά
370 ολονήστικοι, ώσπου να πέσει το σκοτάδι — χόρτο να μη
μας λείψει· αλλά και βόδια αν είχαμε να οργώσουμε, πες τα
καλύτερα, μεγάλα, ορμητικά και καλοχορτασμένα, ισόπαλα
στα χρόνια και στη δύναμη, στον μόχθο ακούραστα, μπροστά
μας τέσσερα στρέμματα χωράφι, χώμα που να υποχωρεί στο
αλέτρι, τότε
375 θα μ᾽ έβλεπες μεμιάς τις αυλακιές ν᾽ ανοίγω απ᾽ άκρη σ᾽
άκρη. Ή πόλεμο αν σήκωνε για κάποιο λόγο ο γιος του
Κρόνου, σήμερα, σκουτάρι μόνο να φορούσα και δυο δόρατα,
πάγχαλκο κράνος ταιριασμένο στους κροτάφους·
πάλι θα μ᾽ έβλεπες να πολεμώ με τους προμάχους πρώτος.
380 Δεν θα μιλούσες τότε, όπως μιλάς, περιγελώντας
την κοιλιά μου. Μα τώρα επαίρεσαι, σκληρή και αλύγιστη
καρδιά, γιατί φαντάζεσαι πως είσαι μέγας και τρανός,
καθώς σε τριγυρίζουν τιποτένιοι κι άνανδροι.
Αν όμως ο Οδυσσέας γύριζε, αν πάλι το χώμα της πατρίδας του
πατούσε, αυτές οι πόρτες,
385 δίφυλλες και διάπλατες, πολύ στενές θα σου φαίνονταν
ξαφνικά, καθώς θα το ᾽βαζες στα πόδια πατώντας το κατώφλι,
για να βρεθείς στον δρόμο.» Τόσα του είπε, και χολώθηκε
τώρα βαριά ο Ευρύμαχος, λοξά τον κοίταξε, κι όπως του
μίλησε, έφυγαν σαν πουλιά τα λόγια του: «Άτιμε, θα μου το
πληρώσεις τούτο το κακό, όσα ξεστόμισες
390 με θράσος μπροστά σε τόσους άντρες, και δεν φοβήθηκες
τίποτε και κανένα. Αν δεν παραζαλίστηκες απ᾽ το πολύ κρασί,
είσαι από φυσικού σου ξιπασμένος, γι᾽ αυτό μας αραδιάζεις
φλυαρίες· το πήρες πάνω σου, που νίκησες τον Ίρο, έναν
αλιτήριο ζήτουλα.» Τελειώνοντας, χουφτώνει ένα σκαμνί·
ο Οδυσσέας όμως,
395 από τον φόβο μήπως τον βρει ο Ευρύμαχος, τραβήχτηκε
στα γόνατα του Αμφινόμου. Χτύπησε το σκαμνί το χέρι το δεξί
του κεραστή, βρόντηξε το λαγήνι πέφτοντας στο δάπεδο, κι
αυτός, βογγώντας απ᾽ τον πόνο, ανάσκελα σωριάστηκε στη
σκόνη. Σήκωσαν οι μνηστήρες θόρυβο, αντήχησε η φωνή τους
στη μισοφωτισμένη αίθουσα·
400 οπότε, ο ένας βλέποντας τον άλλον, καθένας έλεγε στον
διπλανό του: «Άμποτε ο ξένος, που περιφέρεται εδώ κι εκεί,
να ᾽χε ξοφλήσει αλλού, πριν φτάσει εδώ· έτσι, δεν θα ᾽φερνε
σ᾽ εμάς την τόση ταραχή του, που τώρα συγχυζόμαστε με
κουρελήδες — χάλασε κι η απόλαυση από το πλούσιο δείπνο
μας, αφού μας βρήκαν τα χειρότερα.»
405 Μπήκε στη μέση όμως ο γενναίος Τηλέμαχος, για να τους
πει: «Ακαταλόγιστοι, θαρρώ πως χάσατε τα λογικά σας,
φαίνεται δεν σηκώνετε το τόσο φαγητό και το πιοτό, εκτός
κι αν σας επείραξε κάποιος θεός. Ώρα ωστόσο, χορτάτοι για
καλά, να πάτε τώρα να κουρνιάσετε στο σπίτι σας, αν βέβαια
κι εσείς το επιθυμείτε — εγώ πάντως κανένα σας δεν διώχνω.»
410 Ακούγοντας τα λόγια του, όλοι οι μνηστήρες τα ᾽χασαν
δαγκώνοντας τα χείλη τους, που μίλησε ο Τηλέμαχος με τόσο
θάρρος. Τότε ο Αμφίνομος, του Νήσου φημισμένος γιος,
ο εγγονός του Αρήτου, μεσολαβώντας ομολόγησε:
«Φίλοι, δεν πρέπει κάποιος, στον δίκαιο λόγο που άκουσε,
415 να αντιμιλά με εμπάθεια κι άσχημα να θυμώνει.
Λοιπόν, μη βασανίζετε κι άλλο τον ξένο, μήτε και δούλους
που κυκλοφορούν εδώ στα δώματα του θεϊκού Οδυσσέα.
Καιρός ο κεραστής τις κούπες να γεμίσει, πρώτα να κάνουμε
σπονδή, κι ύστερα πάμε να ξαπλώσουμε, καθένας στο δικό του
σπίτι.
420 Τον ξένο ας τον αφήσουμε στου Οδυσσέα τα δώματα,
κι ας τον νοιαστεί ο Τηλέμαχος, αφού στο σπίτι το δικό του
έφτασε ικέτης.» Όλοι τους με τα λόγια του συμφώνησαν,
κι ευθύς ο Μούλιος, κήρυκας του Αμφινόμου και παιδόπουλό
του, απ᾽ το Δουλίχιο κι αυτός,
425 συγκέρασε μες στον κρατήρα το κρασί και μοίρασε
τις κούπες. Πρώτα σταλάζουν στους μάκαρες θεούς, ήπιαν
μετά γλυκόπιοτο κρασί, κι ύστερα κίνησαν να φύγουν,
πήγε ο καθένας να πέσει στο κρεβάτι του.
Οδύσσεια – τ
Βραδιάζοντας, εισβάλλει στο παλάτι άλλος ζητιάνος,
πασίγνωστος σε όλη την πόλη της Ιθάκης ψωμοζήτης,
αχόρταγη κοιλιά, ο νους του πάντα στο φαΐ και στο πιοτό,
αδύναμος και μάλλον μαλακός στο σώμα, παρότι
μεγαλόσωμος, μ᾽ ένα σκαρί που χτύπαγε στο μάτι.
5 Αρναίος τ᾽ όνομά του — έτσι τον είπε η καλή του μάνα,
τη μέρα που τον γέννησε. Οι άλλοι, ωστόσο, νέοι αυτοί και
ωραίοι, όλοι τού κόλλησαν το παρατσούκλι Ίρος (Ίρις
αρσενική), έτσι που πάνω κάτω τρέχοντας μετέφερε μηνύματα,
κάθε φορά που κάποιος κάτι του ζητούσε. Αυτός λοιπόν, με το
που μπήκε, γύρευε με το ζόρι τον Οδυσσέα να διώξει μέσα απ᾽
10 το ίδιο του το σπίτι, με λόγια βάναυσα κι απανωτά, που σαν
πουλιά πετούσαν: «Μακριά, γεράκο, από τούτο το κατώφλι,
αλλιώς σερνάμενος θα βγεις από το πόδι· τάχα δεν άκουσες
πως όλοι εδώ μου κλείνουνε το μάτι, με σπρώχνουν να σε
κάνω καροτσάκι; Κι όμως εγώ κομμάτι ντρέπομαι, γι᾽ αυτό
σήκω και πάρε δρόμο μόνος σου· αλλιώς το βλέπω μεταξύ μας
15 να μαλώνουμε, στα χέρια θα πιαστούμε.» Λοξά τον κοίταξε
κι έτσι αντιμίλησε ο Οδυσσέας πολύγνωμος: «Αλλόκοτε, εγώ
μήτε κακό σου κάνω μήτε και λόγον άσχημο ξεστόμισα. Κανένα
δεν ζηλεύω που του δίνουν κι άλλα στα πολλά που πήρε· όσο
για το κατώφλι αυτό, χωράει νομίζω και τους δυο. Αλλά κι
ελόγου σου δεν πρέπει να φθονείς τα ξένα πράγματα· είσαι
20 ένας ψωμοζήτης, όπως κι εγώ, πλούτη οι θεοί θ᾽ αργήσουν
να μας δώσουν. Και μη με προκαλείς εμένα, μην κορδώνεσαι
για πάλη, μήπως φουντώσω από θυμό, και τότε, μ᾽ όλα τα
γεράματά μου, στήθος και χείλια θα σου τα ζυμώσω με αίμα.
Έτσι, ίσως βρω την ησυχία μου αύριο· γιατί δεν βλέπω να
γυρίζεις δεύτερη φορά στου Οδυσσέα το σπιτικό, που τον
25 εγέννησε ο Λαέρτης.» Ο Ίρος όμως φουρκισμένος, μιλώντας
είπε ο αλιτήριος: «Κοίτα ο λιμάρης, πάει ροδάνι η γλώσσα του,
στόμα γριάς στην κάπνα βουτηγμένης. Αν όμως το αποφάσιζα
να τον ξυλοφορτώσω με τα δυο μου χέρια, ξεδοντιασμένος πια
θα μάζευε απ᾽ το χώμα όλα τα δόντια του, τέτοιο γουρούνι που
᾽ναι ρημάζοντας το ξένο καλαμπόκι.
30 Εμπρός λοιπόν, ανασκουμπώσου, να δουν που θα
παλέψουμε όλοι τους ένα γύρο. Όμως το σκέφτηκες καλά πώς
θα τα βγάλεις πέρα με κάποιον που έχει τα μισά σου χρόνια;»
Έτσι, μπροστά στις θύρες τις ψηλές, πατώντας το γυαλιστερό
κατώφλι, οι δυο τους, ξαναμμένοι κιόλας, έδειχναν τον θυμό
τους. Τότε ο Αντίνοος, αγέρωχη ψυχή, τους πήρε είδηση κι
35 αμέσως, ξεκαρδισμένος με το θέαμα, γύρισε στους
υπόλοιπους μνηστήρες: «Φίλοι, μοναδική ευκαιρία, άλλη δεν
έγινε ποτέ ως τώρα. Ένας θεός μάς έφερε σ᾽ αυτό το σπίτι
τέτοιο γλέντι· Ίρος και ξένος συνερίζονται, έτοιμοι πια να
᾽ρθουν στα χέρια· εμπρός λοιπόν, κι εμείς γρήγορα να τους
σπρώξουμε.»
40 Τόσα τους είπε, κι όλοι τους πάνω πετάχτηκαν γελώντας,
μαζεύτηκαν γύρω απ᾽ τους κουρελήδες ψωμοζήτες,
οπότε ο Αντίνοος πήρε ξανά τον λόγο, του Ευπείθη ο γιος:
«Αγέρωχοι μνηστήρες, ακούσετε τι σκέφτηκα και θα το πω:
ψήνονται κιόλας στην πυρά κοιλιές γιδίσιες — εμείς τις βάλαμε
45 για το δικό μας δείπνο, ξίγκι γεμάτες κι αίμα.
Λοιπόν, όποιος νικήσει από τους δυο κι αποδειχτεί πιο
δυνατός, όποια κοιλιά θελήσει, να σηκωθεί και να την πάρει
μερτικό του. Κι ακόμη, αυτός και μόνο θα συμμερίζεται εφεξής
τα γεύματά μας· κανέναν άλλο δεν θα αφήσουμε ζητιάνο να
ανακατεύεται στα πόδια μας, για να γυρέψει φαγητό.»
50 Όπως τους μίλησε ο Αντίνοος, άρεσε ο λόγος του πολύ.
Πανούργος τότε ο Οδυσσεύς, μπήκε στη μέση ο πολυμήχανος:
«Αλήθεια, φίλοι, δεν είναι λογικό, άνθρωπος γέρος και
συφοριασμένος, να μάχεται νεότερό του· εμένα ωστόσο η άτιμη
κοιλιά, αυτή με σπρώχνει να χτυπηθώ μαζί του, κι ας τις φάω.
55 Αλλά, παρακαλώ σας, ορκιστείτε τώρα τον μεγάλο όρκο·
κανείς, το μέρος παίρνοντας του Ίρου, να μη σηκώσει το βαρύ
του χέρι πάνω μου, κι έτσι, με δύναμη παράνομη, να με
συντρίψει.» Αυτά τους είπε, κι όλοι δίνουν τον όρκο που
τους ζήτησε. Όταν ορκίστηκαν κι έμειναν ορκισμένοι,
60 πήρε τον λόγο ο γενναίος Τηλέμαχος, στον Οδυσσέα
μιλώντας: «Ξένε, αν πράγματι το λέει η καρδιά σου, αν
η περήφανη ψυχή σου το ποθεί, να μετρηθείς μ᾽ αυτόν,
μη φοβηθείς κανέναν παρόντα Αχαιό· γιατί, ένας αυτός,
θα ᾽χει να κάνει με πολλούς, όποιος τολμήσει ν᾽ απλώσει χέρι
πάνω σου. Είμαι ο φιλόξενος εγώ οικοδεσπότης κι
65 εσύ φιλοξενούμενος, θα σεβαστούν λοιπόν τη γνώμη μου οι
ευγενείς, Ευρύμαχος κι Αντίνοος, γιατί έχουν φρόνιμο μυαλό.»
Τελειώνοντας, όλοι συμφώνησαν μαζί του. Στο μεταξύ τα ράκη
του ο Οδυσσέας έζωσε τριγύρω στ᾽ αχαμνά του, κι αμέσως
φάνηκαν ωραίοι μηροί και στιβαροί, φάνηκαν οι φαρδιές του
πλάτες, το στέρνο, τα γερά του μπράτσα — η Αθηνά
70 βρέθηκε πλάι του κι αυτή του στέριωσε τα μέλη του,
ν᾽ αναδειχτεί η ηγεμονική ομορφιά του. Βλέποντας τότε οι
μνηστήρες, όλοι αποσβολώθηκαν, ένας στον άλλο έλεγε:
«Γρήγορα ο Ίρος Άιρος θα γίνει, αλλά την πάτησε γυρεύοντας·
δες τι μεριά φανέρωσε μέσα απ᾽ τα ράκη ο γέρος.»
75 Μ᾽ αυτά τα λόγια τους, έπαθε ταραχή μεγάλη ο Ίρος,
και μολαταύτα τον έζωσαν οι δούλοι και σηκωτό τον έφεραν
τρακαρισμένο — έτρεμαν σ᾽ όλο του το σώμα οι σάρκες του.
Τότε ο Αντίνοος του πέταξε μιλώντας λόγια φαρμακερά:
«Βοϊδάλογο, καλύτερα να πέθαινες ή να μην είχες γεννηθεί,
80 που τρέμεις τώρα και κακάρωσες μπροστά σ᾽ αυτόν τον
γέρο, τον τσακισμένο από μαύρη συμφορά.
Άκουσε όμως τι θα πω και πες πως έγινε:
αν σε νικήσει αυτός κι αποδειχτεί πιο δυνατός,
σε ξαποστέλνω αντίκρυ στη στεριά, μ᾽ ένα καράβι μαύρο,
85 να βρεις τον Έχετο, ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς·
αυτός θα σου τα κόψει αφτιά και μύτη μ᾽ άσπλαχνο χαλκό,
τ᾽ αρχίδια θα σου ξεριζώσει, ωμά να σου τα φάνε τα σκυλιά.»
Ακούγοντας τα λόγια του, παρέλυσαν κι άλλο τα μέλη του.
Όμως τον είχαν φέρει πια στη μέση, κι οι δυο τους σήκωναν
τα χέρια τώρα να παλέψουν.
90 Προσώρας ταλαντεύτηκε βασανισμένος ο Οδυσσέας και
θείος· αν έπρεπε μεμιάς νεκρό να τον σωριάσει με χτύπημα
θανάσιμο ή, κάπως μαλακά βαρώντας, να τον ξαπλώσει
καταγής. Κι όπως το σκέφτηκε καλά, αυτό του φάνηκε το πιο
συμφέρον· να ᾽ναι το χτύπημα λαφρύτερο, μήπως αλλιώς
οι Αχαιοί τον πάρουν είδηση ποιος είναι.
Ένας στον άλλο πια αντιμέτωποι, βαράει ο Ίρος πρώτος στον
ώμο τον δεξή· οπότε εκείνος του δίνει μια στον σβέρκο, πιο
κάτω από το αφτί, σπάζοντας τ᾽ απομέσα κόκαλα, κι αμέσως
μπούκωσε το στόμα του με κόκκινο αίμα. Πέφτει στη σκόνη
ο Ίρος μουκανίζοντας, και σφίγγοντας τα δόντια κλοτσούσε
με τα πόδια του τη γη. Γύρω οι αγέρωχοι μνηστήρες,
100 σηκώνοντας ψηλά τα χέρια, πέθαναν στο γέλιο. Ο
Οδυσσέας στο μεταξύ τον έσερνε απ᾽ τα πόδια, πατώντας
το κατώφλι πέρασε τη δίφυλλη εξώπορτα, ώσπου να φτάσει
στην αυλή, κι εκεί πάνω στον φράκτη της αυλής τον έγειρε,
του βάζει και ραβδί στο χέρι, ύστερα τον προσφώνησε με
λόγια που πετούσαν σαν πουλιά:
105 «Εδώ τώρα ξαπόστασε, σκιάχτρο για τα σκυλιά και τα
γουρούνια, κι άλλη φορά, κακόμοιρε, το αφεντικό μην παίξεις
σε ξένους και φτωχούς, μήπως σε βρει άλλο κακό χειρότερο.»
Τελειώνοντας, στον ώμο πέρασε το τρύπιο του σακούλι, το
κρεμασμένο από στριφτό σχοινί, και στο κατώφλι κάθησε
110 ξανά· γελώντας γύρισαν μέσα οι μνηστήρες,
που με γλυκόλογα τον υποδέχτηκαν:
«Να δώσει ο Δίας, ξένε, κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί,
ό,τι καλύτερο ποθείς, όσα βαθιά πεθύμησε η καρδιά σου,
αφού τον ακαμάτη αυτόν κι αχόρταγο τον έκανες
να μην μπορεί άλλο να ζητιανεύει
115 στο νησί μας· εμείς το γρηγορότερο τώρα θα τον
περάσουμε αντίκρυ στη στεριά, να πάει να βρει τον ᾽Εχετο,
ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς.» Με τα καλοσυνάτα τούτα
λόγια ένιωσε μέσα του χαρά ο θείος Οδυσσέας. Κι ευθύς
ο Αντίνοος απίθωσε μπροστά του μια κοιλιά μεγάλη,
ξίγκι γεμάτη κι αίμα· ενώ ο Αμφίνομος πήρε από το καλάθι
120 δυο ψωμιά και με το ίδιο του το χέρι τα προσφέρει· μετά
με κύπελλο χρυσό τον χαιρετά και τον προσφώνησε:
«Χαίρε, πατέρα ξένε, μακάρι οι μέρες που θα ᾽ρθουν
να φέρουν και σ᾽ εσένα αγαθά και πλούτη· τώρα σε δέρνει
ακόμη η πολλή σου συμφορά.» Ανταποκρίθηκε μιλώντας
ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
125 «Αμφίνομε, φαίνεσαι αλήθεια μυαλωμένος άνθρωπος,
μοιάζεις με τον πατέρα σου, που την καλή του φήμη
την έχω ακουστά — τον Νίσο λέω απ᾽ το Δουλίχιο,
άρχοντα με μεγάλη δύναμη και πλούτη. Καταπώς λεν
αυτός σε γέννησε, γι᾽ αυτό κι εσύ βγήκες καλόγνωμος.
Τώρα λοιπόν άκουσε και στοχάσου τι θα πω:
130 από τον άνθρωπο δεν τρέφει η γη τίποτε
πιο ασθενικό, ό,τι σαλεύει και αναπνέει πάνω της.
Ούτε που το φαντάζεται ο θνητός το τι κακό τον περιμένει,
όσο οι θεοί τού δίνουν προκοπή κι αισθάνεται να τον κρατούν
τα πόδια του· όταν ωστόσο οι μάκαρες ορίσουν να πέσουν
135 πάνω του οι συμφορές, θέλοντας τότε και μη θέλοντας τις
υποφέρει κάνοντας υπομονή. Έτσι κι αλλιώς αλλάζει ο νους
του ανθρώπου που σέρνεται σ᾽ αυτή τη γη, ανάλογα του πώς,
μέρα τη μέρα, αλλάζει τη ζωή του ο Δίας, προστάτης θνητών
και αθανάτων. Εμένα θέλησε η μοίρα κάποτε να ζήσω
ευτυχισμένος· έπραξα όμως αδικίες μεγάλες, στη δύναμή μου
140 ενδίδοντας, υπολογίζοντας στις πλάτες του πατέρα μου
ή και των αδελφών μου. Γι᾽ αυτό κανείς ποτέ δεν πρέπει
να πατεί το δίκιο· παρά, με δίχως κομπασμό, να δέχεται
τα δώρα των θεών, όσα κάθε φορά του δίνουν. Όχι, όπως
βλέπω εδώ, να μηχανεύονται ανόσια έργα οι μνηστήρες,
ρημάζοντας ξένα αγαθά, προσβάλλοντας γυναίκα
145 ομόκλινη κάποιου που, ξέρω, δεν θα μείνει πια πολύν
καιρό μακριά από πατρίδα και δικούς — μπορεί να βρίσκεται
κιόλας κοντά. Θα ᾽ταν λοιπόν καλύτερο για σένα να σ᾽
εξαιρούσε ένας θεός, και να γυρνούσες σπίτι σου· να μη
βρεθείς μπροστά του, όποτε εκείνος επιστρέψει στο πατρικό
νησί. Γιατί δεν το φαντάζομαι αναίμακτα να χωριστούν αυτός
150 κι οι άνομοι μνηστήρες, όταν κρυφά μια μέρα γλιστρήσει
στο παλάτι.» Τελειώνοντας, στάλαξε πρώτα στους θεούς
σπονδή, ήπιε μετά κρασί κι ο ίδιος, γλυκό σαν μέλι, κι ύστερα
γύρισε την άδεια κούπα και την έβαλε στα χέρια του ευγενικού
Αμφινόμου. Εκείνος πήρε να βαδίζει μελαγχολικός στην
αίθουσα, με το κεφάλι του σκυμμένο — έβλεπε κιόλας μέσα του
155 το τι κακό τον περιμένει. Παρ᾽ όλα ταύτα από τη μοίρα του
δεν γλίτωσε, τον έμπλεξε κι αυτόν η Αθηνά, στα δίχτυα της·
τον δάμασε ο Τηλέμαχος με το κοντάρι και τα δυνατά του χέρια
— προσώρας πήγε πάλι και θρονιάστηκε εκεί απ᾽ όπου λίγο
πριν ανασηκώθηκε. Στο μεταξύ η θεά, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά, έβαλε μιαν ιδέα στον νου της Πηνελόπης, φρόνιμης
160 θυγατέρας του Ικαρίου· να κάνει την εμφάνισή της στους
μνηστήρες, τον πόθο τους ν᾽ ανάψει, συνάμα ν᾽ αναδείξει
την τιμή της, πιο φανερά παρ᾽ ό,τι πριν, στο ταίρι και στον γιο
της. Μ᾽ ένα χαμόγελο λοιπόν λειψό, στην οικονόμο μίλησε:
«Με πήρε ο πόθος, Ευρυνόμη, πρώτη φορά στα τόσα χρόνια,
165 να κάνω την εμφάνισή μου στους μνηστήρες, κι ας τους
σιχαίνεται η ψυχή μου. Έχω και κάτι στον γιο μου να συστήσω,
κέρδος του αν μ᾽ ακούσει· όλη την ώρα να μη σέρνεται με
τους μνηστήρες. Μπορεί μπροστά του οι αλαζόνες κάποτε
να μιλούν καλά, πίσω του όμως μελετούν μονάχα το κακό.»
Ανταποκρίθηκε η οικονόμος Ευρυνόμη λέγοντας:
170 «Κόρη μου, τα λόγια σου ακούγονται όλα σωστά, με μέτρο·
εμπρός λοιπόν ελεύθερα στον γιο σου μίλησε και μην κρατείς
κρυφή τη σκέψη σου. Πρωτύτερα όμως ρίξε στο σώμα σου λίγο
νερό, καλλώπισε τα μάγουλά σου, μη βγαίνεις συνεχώς
δακρύβρεχτη και μαραμένη — άσχημο και το πένθος που
σταμάτημα δεν έχει.
175 Το βλέπεις πως μεγάλωσε κι ο γιος σου, χνούδισε πια
το γένι του, όπως το ευχόσουνα κι εσύ στους αθανάτους.»
Φρόνιμη πάλι η Πηνελόπη τής απάντησε:
«Όχι, Ευρυνόμη, άσε τα λόγια τα γλυκά, κι ας με φροντίζεις
τόσο· μου λες να λούσω το κορμί μου, να καλλωπιστώ,
180 μα τη δική μου ομορφιά οι ολύμπιοι θεοί τη χάλασαν,
αφότου εκείνος σε καράβι κοίλο ανέβηκε και πάει.
Μιαν άλλη χάρη όμως σου ζητώ· την Αυτονόη, την Ιπποδάμεια
φώναξε, πλάι μου να σταθούν, κάτω στην αίθουσα. Μόνη δεν
γίνεται να βγω μπροστά σε τόσους άνδρες· νιώθω ντροπή.»
185 Έτσι της μίλησε, κι αμέσως η γερόντισσα κατέβηκε απ᾽
την κάμαρη, επήγε να φωνάξει τις γυναίκες, για να τους πει
να ᾽ρθουν. Στο μεταξύ άλλα στοχάστηκε η θεά, τα μάτια
λάμποντας, η Αθηνά· ύπνο γλυκό χύνει στα μάτια της
θυγατέρας του Ικαρίου, κι έγειρε εκείνη, αποκοιμήθηκε,
190 εκεί στο ανάκλιντρο όλα τα μέλη της χαλάρωσαν.
Τότε η αθάνατη θεά πήρε να τη στολίζει με θεσπέσια δώρα,
για να τη δουν οι Αχαιοί και να απομείνουν έκθαμβοι. Πρώτα
εξωράισε το ωραίο πρόσωπο, με θείο μύρο το καθάρισε, ίδιο
μ᾽ αυτό που η καλλιστέφανη Κυθέρεια μυρώνεται, κάθε φορά
που με τις Χάριτες θέλει να πάρει μέρος στον ερωτιάρικο χορό·
195 τέλος, την έκανε να φαίνεται ψηλότερη και
πιο στητή, λευκότερη από γυαλισμένο φίλντισι.
Το έργο της τελειώνοντας, πήρε ξανά η αθάνατη θεά
τον δρόμο της· οπότε πρόφτασαν οι δυο λευκώλενες
γυναίκες, κι απ᾽ τις φωνές τους φεύγει ο ύπνος ο γλυκός,
η Πηνελόπη ξύπνησε, έτριβε με τα χέρια της
200 μάτια και μάγουλα, κι έπειτα μίλησε:
«Τι λήθαργος κι αυτός και πόσο μαλακός, με κάλυψε
τη δύστυχη! Μακάρι τέτοιο θάνατο, τόσο απαλό, εδώ και
τώρα, να μου χάριζε αγνή θεά η Άρτεμη. Να πάψω πια
να μαραζώνω μια ζωή, θρηνώντας τον αγαπημένο μου,
205 τις τόσες αρετές που τον ξεχώριζαν από τους άλλους
Αχαιούς.» Μίλησε, κι ύστερα πήρε να κατεβαίνει από το
φωτεινό υπερώο — δεν ήταν μόνη, τη συνόδευαν οι δυο
θεραπαινίδες. Όταν πλησίασε προς τους μνηστήρες η θεία
γυναίκα, πήγε κι ακούμπησε στη μεσιανή κολόνα
210 της στερεής στέγης, με το λαμπρό μαγνάδι της μπροστά
στις παρειές της — δεξιά κι αριστερά πάντα οι πιστές
θεραπαινίδες. Μόλις την είδαν οι μνηστήρες, τους κόπηκαν
τα γόνατα, τους συνεπήρε ο έρωτας, καθένας τους ευχήθηκε
μαζί της να πέσει στο κρεβάτι. Όμως εκείνη στράφηκε
στον γιο της, μίλησε στον Τηλέμαχο:
215 «Τηλέμαχε, λέω πως σάλεψαν τα φρένα σου, πήρε αέρα
ο νους σου. Ήσουνα κάποτε παιδί, μα το μυαλό σου έπαιρνε
πολλές στροφές. Τώρα που πια μεγάλωσες κι έγινες
τέτοιο παλληκάρι — ακόμη κι ένας ξένος, την ομορφιά σου
βλέποντας και το παράστημά σου, θα ομολογούσε πως είσαι
γόνος αρχοντικού γονιού.
220 Μα τώρα γνώμη και γνώση σου δεν περπατούν στον ίσο
δρόμο. Κοίτα τι έγινε μέσα σε τούτο το παλάτι· άφησες
έναν ξένο να του φερθούνε πρόστυχα. Και τι νομίζεις
θα συνέβαινε, αν, φιλοξενούμενος στο σπίτι μας, πάθαινε κάτι
ο ξένος, σε πάλη αισχρή που αυτοί τον έσυραν;
225 Αίσχος κι ατίμωση για σένα, του κόσμου η καταφρόνεση.»
Της αντιμίλησε ο Τηλέμαχος με φρόνηση και προσοχή:
«Μητέρα, δεν αγαναχτώ που θύμωσες μαζί μου.
Όμως κι εγώ το καθετί το μελετώ, ξέρω να ξεχωρίζω
και το καλό και το χειρότερο, δεν είμαι πια παιδάκι ανέμελο.
230 Μόνο που δεν μπορώ τα πάντα φρόνιμα να τα ζυγίζω·
τους έχω πλάι μου και με παραζαλίζουν, ένας μετά τον άλλον,
όλοι, αυτοί οι κακόβουλοι, ενώ μου λείπουν κάποιοι που θα με
συντρέξουν. Πάντως η πάλη δεν κατέληξε, ανάμεσα στον ξένο
και στον Ίρο, όπως την είχαν οι μνηστήρες φανταστεί· βγήκε
πιο δυνατός ο ξένος.
235 Πατέρα Δία, Αθηνά κι Απόλλων, μακάρι κι
οι μνηστήρες έτσι να γείρουν δαμασμένοι το κεφάλι τους
στο σπιτικό μας — ποιος έξω στην αυλή, ποιος μέσα εδώ
στην αίθουσα, να τους λυθούν όλων τα γόνατα.
Καθώς αυτός ο Ίρος, που τώρα κρέμασε την κεφαλή του
240 στον τοίχο της αυλόθυρας, σαν μεθυσμένος· πια δεν
μπορεί στα πόδια να σταθεί, να πάει ξανά στο στέκι που
κουρνιάζει — όλα τα μέλη του παρέλυσαν.»
Έτσι συνομιλούσαν μάνα και γιος, και τότε ο Ευρύμαχος
πήρε τον λόγο και προσφώνησε την Πηνελόπη:
245 «Του Ικαρίου κόρη, ω Πηνελόπη φρόνιμη, αν ήταν να
σε δουν όσοι Αχαιοί μακριά στο ιάσιο Άργος κατοικούν,
πολλοί μνηστήρες θα περίσσευαν σε τούτο το παλάτι,
αύριο κιόλας, τρώγοντας μαζί μας. Γιατί είσαι η ανώτερη,
καμιά γυναίκα δεν σε φτάνει στην ομορφιά, στο ανάστημα,
στη ζυγισμένη και βαθιά σου στόχαση.»
250 Του αντιμίλησε με τη στοχαστική της φρόνηση η Πηνελόπη:
«Ευρύμαχε, τη χάρη μου, τα κάλλη μου και την κορμοστασιά
μου όλα οι αθάνατοι θεοί τα χάλασαν τη μέρα εκείνη που
ξεκίνησαν οι Αργείοι για την Τροία — μαζί κι ο άντρας ο δικός
μου, ο Οδυσσέας. Αν πίσω γύριζε κι έπαιρνε πάλι τη ζωή μου
στα δικά του χέρια,
255 τότε κι η δόξα μου θ᾽ άπλωνε κι άλλο τα φτερά της, και
το καλό θα ᾽φερνε το καλύτερο. Μα τώρα πνίγομαι στον πόνο,
με βούλιαξε ένας θεός στη συμφορά. Θυμάμαι ακόμη τη στιγμή
του χωρισμού, όταν εκείνος άφηνε τα πατρικά του χώματα·
έσφιξε τότε το δεξί μου χέρι στον καρπό και πρόφερε τα λόγια
αυτά: “Γυναίκα δεν φαντάζομαι οι Αχαιοί,
260 ωραία τώρα οπλισμένοι, πως όλοι θα γυρίσουν από την
Τροία άβλαβοι. Είναι οι Τρώες φημισμένοι μαχητές κι ανδρείοι,
στο δόρυ επιδέξιοι, εύστοχοι στο δοξάρι, καλοί αναβάτες
σ᾽ άρματα με ωκύποδα άλογα — αυτά που κρίνουν, από τη μια
στιγμή στην άλλη, την τύχη του φριχτού πολέμου.
265 Όσο για μένα, πού να ξέρω αν θα με φέρει πίσω του θεού
το θέλημα ή αν νεκρός θα πέσω πέρα στην Τροία. Σ᾽ εσένα
πέφτει τώρα η φροντίδα όλη· έχε τον νου σου στον πατέρα και
στη μάνα μου μέσα σε τούτο το παλάτι, όπως και τώρα, και πιο
πολύ, αφού θα βρίσκομαι στα ξένα. Όταν ωστόσο δεις στα
μάγουλα του γιου σου να φυτρώνει γένι,
270 τότε μπορείς να παντρευτείς ξανά, μ᾽ όποιον εσύ θελήσεις,
αλλάζοντας όμως και σπίτι.” Έτσι μου μίλησε σταράτα, και να
που τώρα όλα συντελούνται· βλέπω τη νύχτα να ᾽ρχεται, να
πέφτει πάνω μου δεύτερος γάμος, μισητός, σ᾽ εμένα την
επάρατη, που της αφαίρεσε κάθε χαρά ο Δίας. Αλλά μια θλίψη
άλλη πλακώνει τώρα την ψυχή και την καρδιά μου·
275 το άδικο τούτο φέρσιμο των μνηστήρων, κάτι που δεν
υπήρχε πριν. Όσοι γυρεύουν γυναίκα ενάρετη να πάρουν,
πλούσια θυγατέρα, και μεταξύ τους συνερίζονται, φέρνουν
αυτοί δικά τους βόδια, δικά τους πρόβατα παχιά, προσφέρουν
γεύμα στους δικούς της νύφης, δίνουν στην κόρη δώρα ωραία.
280 Όχι, εκείνοι δεν ρημάζουν, και μάλιστα ατιμώρητοι, ξένα
αγαθά και πλούτη.» Έτσι του μίλησε, κι ένιωσε μέσα του χαρά
βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος, βλέποντας πώς τους
ψάρευε τα δώρα, πώς με μειλίχια λόγια τους επλάνευε, κι ας
μελετούσε άλλα ο νους της. Ευθύς ο Αντίνοος, γιος του
Ευπείθη, πήρε τον λόγο και της είπε:
285 «Του Ικαρίου κόρη, ω Πηνελόπη φρόνιμη, αν κάποιος
Αχαιός επιθυμεί το δώρο του να φέρει, να το δεχτείς εσύ —
δεν είναι ωραίο ν᾽ αρνηθείς το χάρισμα. Αλλά κι εμείς δεν πάμε
για δουλειές, δεν φεύγουμε από δω, προτού κάποιον ανάμεσά
μας διαλέξεις για γαμπρό, όποιος θα σου φανεί καλύτερος.»
290 Έτσι ο Αντίνοος μιλώντας, ο λόγος του άρεσε στους
άλλους. Αμέσως ο καθένας τους στέλνει τον κήρυκα, το δώρο
του να φέρει. Της φέρνει τότε του Αντινόου ο κήρυκας φαντό
πανέμορφο για πανωφόρι, καταστόλιστο, με πόρπες δώδεκα
χρυσές, θηλυκωμένες σ᾽ άγκιστρα ευλύγιστα.
295 Του Ευρυμάχου ο κήρυκας της έφερε μαλαματένιο
περιδέραιο, με χάντρες ένθετες κεχριμπαρένιες — έλαμπε σαν
ήλιος. Οι δούλοι του Ευρυδάμαντα της φέρνουν σκουλαρίκια,
σε σχήμα μούρου, τρίπετρα — αντανακλούσε γύρω η λάμψη
τους. Και το παιδόπουλο του αρχοντικού Πεισάνδρου, του
Πολυκτόρου εγγονός,
300 της έφερε μια τραχηλιά, κόσμημα εκθαμβωτικό.
Ένας μετά τον άλλον, όλοι οι μνηστήρες Αχαιοί κάτι ωραίο
της χάρισαν. Και τότε εκείνη, θεία γυναίκα, κίνησε πάλι ν᾽
ανεβεί στην κάμαρή της — πίσω της οι θεραπαινίδες
κουβαλούσαν τα εξαίσια δώρα. Κάτω οι μνηστήρες το ρίχνουν
τότε στον χορό, ευφραίνονταν
305 με το παθητικό τραγούδι, προσμένοντας να πέσει το
σκοτάδι· και πάνω στην ξεφάντωση πέφτει το μαύρο βράδυ.
Οπότε στήθηκαν, χωρίς χρονοτριβή, τρεις πυροστάτες
στη μεγάλη αίθουσα, να δώσουν φως. Πάνω τους έβαλαν ξύλα
ξερά, από καιρό πια τραβηγμένα, σχισμένα μόλις με το χάλκινο
πελέκι, κι ανάμεσα στα ξύλα
310 μπήκαν δαδιά, που κάθε λίγο τα συνδαύλιζαν, η μια μετά
την άλλη, του καρτερόψυχου Οδυσσέα οι δούλες.
Εκείνος τότε, διογέννητος, ο Οδυσσέας πολύγνωμος, τους είπε:
«Δούλες του Οδυσσέα εσείς, του βασιλιά που χρόνια τώρα
βρίσκεται στα ξένα, πηγαίνετε καλύτερα στο δώμα επάνω,
εκεί που κάθεται κι η σεβαστή βασίλισσά σας.
315 Κοντά της, στριφογυρίζετε κι εσείς τη ρόκα ή πιάσετε στα
χέρια σας μαλλί να το χτενίσετε, για να ξεδώσει και ο δικός της
νους μέσα στην κάμαρή της. Όσο για φως, εγώ είμαι εδώ,
μπορώ και μόνος να το συντηρώ, για τη δική τους χάρη. Γιατί
ακόμη κι αν το αποφασίσουν εδώ να μείνουν περιμένοντας,
ώσπου η Αυγή καλλίθρονη να φέξει, δεν θα με δουν εμένα
320 νικημένο· έχω μεγάλη υπομονή μετά από τόσα πάθη.»
Αυτά τους είπε, εκείνες όμως, η μια κοιτάζοντας την άλλη,
γέλασαν ειρωνικά. Οπότε η Μελανθώ, ωραία στην όψη,
προκαλούσε με λόγια πρόστυχα τον Οδυσσέα — ήταν η κόρη
του Δολίου, η ίδια η Πηνελόπη την ανάθρεψε, λες κι ήτανε
παιδί δικό της, της χάριζε παιχνίδια να τα χαίρεται· εκείνη
325 όμως αποδείχτηκε αναίσθητη στον πόνο και στα βάσανα
της Πηνελόπης, έγινε ερωμένη του Ευρυμάχου, έσμιγε μαζί του
στο κρεβάτι. Αυτή λοιπόν έβγαλε τότε γλώσσα αισχρή στον
Οδυσσέα: «Ταλαίπωρε ξενόφερτε, φαίνεται πως ο νους σου
σάλεψε, κι αντί να πας να κοιμηθείς στο στέκι ενός χαλκωματά
ή και σε κάποιο χάνι, κάθεσαι εδώ και παριστάνεις τον μεγάλο
330 ρήτορα· θρασύς μπροστά σε τόσους άντρες, χωρίς να
νιώθεις μέσα σου κανένα δισταγμό. Αν δεν παραζαλίστηκες
απ᾽ το πολύ κρασί, είσαι από φυσικού σου ξιπασμένος, γι᾽
αυτό μας αραδιάζεις φλυαρίες. Το πήρες πάνω σου, που
νίκησες τον Ίρο, έναν του δρόμου ψωμοζήτη. Κοίτα μονάχα
μήπως και κάποιος άλλος σηκωθεί πιο μπρατσωμένος, και
335 με τα στιβαρά του χέρια βαρώντας το κεφάλι σου το κάνει
σβούρα — αιμόφυρτο θα σε πετάξει έξω από το σπίτι.»
Άγρια και λοξά κοιτώντας της είπε ο Οδυσσέας πολυμήχανος:
«Σκύλα, τ᾽ άθλια λόγια σου αν τρέξω να τα πω αμέσως
στον Τηλέμαχο, θα σε λιανίσει αυτός, θα γίνεις κομματάκια.»
340 Την απειλή του ακούγοντας οι δούλες, τρέχοντας από
κάμαρη σε κάμαρη σκόρπισαν τρομαγμένες, η καθεμιά με
γόνατα τρεμάμενα, γιατί το πίστεψαν πως σοβαρά μιλούσε.
Την ίδια ώρα εκείνος, κοντά στους αναμμένους πυροστάτες,
τους πρόσεχε να φέγγουν, ενώ το μάτι του κοιτούσε
345 ολόγυρα — μέσα του όμως η καρδιά του άλλα μελετούσε,
που ατέλεστα δεν έμειναν. Αλλά τους αλαζονικούς μνηστήρες
δεν άφηνε η Αθηνά να σταματήσουν τη φαρμακερή τους
βλάβη, για να σουρώσει η πίκρα πιο βαθιά στου Οδυσσέα
την καρδιά, που τον εγέννησε ο Λαέρτης. Τότε ο Ευρύμαχος,
γιος του Πολύβου, πήρε τον λόγο πρώτος
350 εμπαίζοντας τον Οδυσσέα, κι έκανε τους άλλους να
γελάσουν: «Μνηστήρες της περίλαμπρης βασίλισσας, ακούστε
με το τι θα πω, γιατί με σπρώχνει η ψυχή μου να το βγάλω
απέξω· λέω πως δεν έφτασε αυτός εδώ στου Οδυσσέα το
σπιτικό άθελα των θεών· όσο κι αν φαίνεται παράλογο, είναι
δική του η λάμψη των δαδιών,
355 την κατεβάζει η κούτρα του, όπου μήτε για δείγμα δεν
υπάρχει κάποια τρίχα.» Κι αμέσως στράφηκε στον Οδυσσέα,
σ᾽ αυτόν που πάτησε της Τροίας το κάστρο: «Ξενοφερμένε,
δέχεσαι αλήθεια, αν σε καπάρωνα, να μου δουλεύεις πέρα
στους μακρινούς αγρούς, μ᾽ ένα μισθό καλούτσικο; να
κουβαλάς πέτρες και χώμα για τους φράχτες, να μου φυτεύεις
360 δέντρα που ψηλώνουν; Εγώ θα σου εξασφάλιζα όλον τον
χρόνο το ψωμί, ρούχο να βάλεις πάνω σου, στα πόδια σου
ποδήματα. Αλλά σε βλέπω κακομαθημένο κι ακαμάτη, δεν θα
᾽θελες να ζοριστείς δουλεύοντας· το ᾽χεις καλύτερο στην πόλη
εδώ να σκύβεις το κεφάλι ζητιανεύοντας, κι έτσι να βόσκεις
την ακόρεστη κοιλιά σου.»
365 Στην πρόκλησή του αυτή απάντησε ο Οδυσσέας
πολύγνωμος: «Ευρύμαχε, αν ήτανε οι δυο να παραβγούμε
μεταξύ μας (άνοιξη να ᾽ναι, όταν οι μέρες έχουν μεγαλώσει
πια) σ᾽ όποια δουλειά, ας πούμε κόβοντας χορτάρι, εγώ με
το καλόγυρτο δρεπάνι μου στο χέρι, όμοια κι εσύ, και να
ριχτούμε στη δουλειά
370 ολονήστικοι, ώσπου να πέσει το σκοτάδι — χόρτο να μη
μας λείψει· αλλά και βόδια αν είχαμε να οργώσουμε, πες τα
καλύτερα, μεγάλα, ορμητικά και καλοχορτασμένα, ισόπαλα
στα χρόνια και στη δύναμη, στον μόχθο ακούραστα, μπροστά
μας τέσσερα στρέμματα χωράφι, χώμα που να υποχωρεί στο
αλέτρι, τότε
375 θα μ᾽ έβλεπες μεμιάς τις αυλακιές ν᾽ ανοίγω απ᾽ άκρη σ᾽
άκρη. Ή πόλεμο αν σήκωνε για κάποιο λόγο ο γιος του
Κρόνου, σήμερα, σκουτάρι μόνο να φορούσα και δυο δόρατα,
πάγχαλκο κράνος ταιριασμένο στους κροτάφους·
πάλι θα μ᾽ έβλεπες να πολεμώ με τους προμάχους πρώτος.
380 Δεν θα μιλούσες τότε, όπως μιλάς, περιγελώντας
την κοιλιά μου. Μα τώρα επαίρεσαι, σκληρή και αλύγιστη
καρδιά, γιατί φαντάζεσαι πως είσαι μέγας και τρανός,
καθώς σε τριγυρίζουν τιποτένιοι κι άνανδροι.
Αν όμως ο Οδυσσέας γύριζε, αν πάλι το χώμα της πατρίδας του
πατούσε, αυτές οι πόρτες,
385 δίφυλλες και διάπλατες, πολύ στενές θα σου φαίνονταν
ξαφνικά, καθώς θα το ᾽βαζες στα πόδια πατώντας το κατώφλι,
για να βρεθείς στον δρόμο.» Τόσα του είπε, και χολώθηκε
τώρα βαριά ο Ευρύμαχος, λοξά τον κοίταξε, κι όπως του
μίλησε, έφυγαν σαν πουλιά τα λόγια του: «Άτιμε, θα μου το
πληρώσεις τούτο το κακό, όσα ξεστόμισες
390 με θράσος μπροστά σε τόσους άντρες, και δεν φοβήθηκες
τίποτε και κανένα. Αν δεν παραζαλίστηκες απ᾽ το πολύ κρασί,
είσαι από φυσικού σου ξιπασμένος, γι᾽ αυτό μας αραδιάζεις
φλυαρίες· το πήρες πάνω σου, που νίκησες τον Ίρο, έναν
αλιτήριο ζήτουλα.» Τελειώνοντας, χουφτώνει ένα σκαμνί·
ο Οδυσσέας όμως,
395 από τον φόβο μήπως τον βρει ο Ευρύμαχος, τραβήχτηκε
στα γόνατα του Αμφινόμου. Χτύπησε το σκαμνί το χέρι το δεξί
του κεραστή, βρόντηξε το λαγήνι πέφτοντας στο δάπεδο, κι
αυτός, βογγώντας απ᾽ τον πόνο, ανάσκελα σωριάστηκε στη
σκόνη. Σήκωσαν οι μνηστήρες θόρυβο, αντήχησε η φωνή τους
στη μισοφωτισμένη αίθουσα·
400 οπότε, ο ένας βλέποντας τον άλλον, καθένας έλεγε στον
διπλανό του: «Άμποτε ο ξένος, που περιφέρεται εδώ κι εκεί,
να ᾽χε ξοφλήσει αλλού, πριν φτάσει εδώ· έτσι, δεν θα ᾽φερνε
σ᾽ εμάς την τόση ταραχή του, που τώρα συγχυζόμαστε με
κουρελήδες — χάλασε κι η απόλαυση από το πλούσιο δείπνο
μας, αφού μας βρήκαν τα χειρότερα.»
405 Μπήκε στη μέση όμως ο γενναίος Τηλέμαχος, για να τους
πει: «Ακαταλόγιστοι, θαρρώ πως χάσατε τα λογικά σας,
φαίνεται δεν σηκώνετε το τόσο φαγητό και το πιοτό, εκτός
κι αν σας επείραξε κάποιος θεός. Ώρα ωστόσο, χορτάτοι για
καλά, να πάτε τώρα να κουρνιάσετε στο σπίτι σας, αν βέβαια
κι εσείς το επιθυμείτε — εγώ πάντως κανένα σας δεν διώχνω.»
410 Ακούγοντας τα λόγια του, όλοι οι μνηστήρες τα ᾽χασαν
δαγκώνοντας τα χείλη τους, που μίλησε ο Τηλέμαχος με τόσο
θάρρος. Τότε ο Αμφίνομος, του Νήσου φημισμένος γιος,
ο εγγονός του Αρήτου, μεσολαβώντας ομολόγησε:
«Φίλοι, δεν πρέπει κάποιος, στον δίκαιο λόγο που άκουσε,
415 να αντιμιλά με εμπάθεια κι άσχημα να θυμώνει.
Λοιπόν, μη βασανίζετε κι άλλο τον ξένο, μήτε και δούλους
που κυκλοφορούν εδώ στα δώματα του θεϊκού Οδυσσέα.
Καιρός ο κεραστής τις κούπες να γεμίσει, πρώτα να κάνουμε
σπονδή, κι ύστερα πάμε να ξαπλώσουμε, καθένας στο δικό του
σπίτι.
420 Τον ξένο ας τον αφήσουμε στου Οδυσσέα τα δώματα,
κι ας τον νοιαστεί ο Τηλέμαχος, αφού στο σπίτι το δικό του
έφτασε ικέτης.» Όλοι τους με τα λόγια του συμφώνησαν,
κι ευθύς ο Μούλιος, κήρυκας του Αμφινόμου και παιδόπουλό
του, απ᾽ το Δουλίχιο κι αυτός,
425 συγκέρασε μες στον κρατήρα το κρασί και μοίρασε
τις κούπες. Πρώτα σταλάζουν στους μάκαρες θεούς, ήπιαν
μετά γλυκόπιοτο κρασί, κι ύστερα κίνησαν να φύγουν,
πήγε ο καθένας να πέσει στο κρεβάτι του.
Οδύσσεια – τ