diaforos

Αὐτὰρ ὁ ἐν προδόμῳ εὐνάζετο δῖος Ὀδυσσεύς·
κὰμ μὲν ἀδέψητον βοέην στόρεσ᾽, αὐτὰρ ὕπερθεν
κώεα πόλλ᾽ ὀΐων, τοὺς ἱρεύεσκον Ἀχαιοί·
Εὐρυνόμη δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ χλαῖναν βάλε κοιμηθέντι.


5 ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς μνηστῆρσι κακὰ φρονέων ἐνὶ θυμῷ
κεῖτ᾽ ἐγρηγορόων· ταὶ δ᾽ ἐκ μεγάροιο γυναῖκες
ἤϊσαν, αἳ μνηστῆρσιν ἐμισγέσκοντο πάρος περ,
ἀλλήλῃσι γέλω τε καὶ εὐφροσύνην παρέχουσαι.
τοῦ δ᾽ ὠρίνετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι·

10 πολλὰ δὲ μερμήριζε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἠὲ μεταΐξας θάνατον τεύξειεν ἑκάστῃ,
ἦ ἔτ᾽ ἐῷ μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισι μιγῆναι
ὕστατα καὶ πύματα, κραδίη δέ οἱ ἔνδον ὑλάκτει.
ὡς δὲ κύων ἀμαλῇσι περὶ σκυλάκεσσι βεβῶσα


15 ἄνδρ᾽ ἀγνοιήσασ᾽ ὑλάει μέμονέν τε μάχεσθαι,
ὥς ῥα τοῦ ἔνδον ὑλάκτει ἀγαιομένου κακὰ ἔργα·
στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠνίπαπε μύθῳ·
«τέτλαθι δή, κραδίη· καὶ κύντερον ἄλλο ποτ᾽ ἔτλης,
ἤματι τῷ ὅτε μοι μένος ἄσχετος ἤσθιε Κύκλωψ


20 ἰφθίμους ἑτάρους· σὺ δ᾽ ἐτόλμας, ὄφρα σε μῆτις
ἐξάγαγ᾽ ἐξ ἄντροιο ὀϊόμενον θανέεσθαι.»
Ὣς ἔφατ᾽, ἐν στήθεσσι καθαπτόμενος φίλον ἦτορ·
τῷ δὲ μάλ᾽ ἐν πείσῃ κραδίη μένε τετληυῖα
νωλεμέως· ἀτὰρ αὐτὸς ἑλίσσετο ἔνθα καὶ ἔνθα.


25 ὡς δ᾽ ὅτε γαστέρ᾽ ἀνὴρ πολέος πυρὸς αἰθομένοιο,
ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος, ἔνθα καὶ ἔνθα
αἰόλλῃ, μάλα δ᾽ ὦκα λιλαίεται ὀπτηθῆναι,
ὣς ἄρ᾽ ὅ γ᾽ ἔνθα καὶ ἔνθα ἑλίσσετο μερμηρίζων,
ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσει


30 μοῦνος ἐὼν πολέσι. σχεδόθεν δέ οἱ ἦλθεν Ἀθήνη
οὐρανόθεν καταβᾶσα· δέμας δ᾽ ἤϊκτο γυναικί·
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·
«τίπτ᾽ αὖτ᾽ ἐγρήσσεις, πάντων περὶ κάμμορε φωτῶν;
οἶκος μέν τοι ὅδ᾽ ἐστί, γυνὴ δέ τοι ἥδ᾽ ἐνὶ οἴκῳ


35 καὶ πάϊς, οἷόν πού τις ἐέλδεται ἔμμεναι υἷα.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, θεά, κατὰ μοῖραν ἔειπες·
ἀλλά τί μοι τόδε θυμὸς ἐνὶ φρεσὶ μερμηρίζει,
ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσω,


40 μοῦνος ἐών· οἱ δ᾽ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔασι.
πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ τόδε μεῖζον ἐνὶ φρεσὶ μερμηρίζω·
εἴ περ γὰρ κτείναιμι Διός τε σέθεν τε ἕκητι,
πῇ κεν ὑπεκπροφύγοιμι; τά σε φράζεσθαι ἄνωγα.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·


45 «σχέτλιε, καὶ μέν τίς τε χερείονι πείθεθ᾽ ἑταίρῳ,
ὅς περ θνητός τ᾽ ἐστὶ καὶ οὐ τόσα μήδεα οἶδεν·
αὐτὰρ ἐγὼ θεός εἰμι, διαμπερὲς ἥ σε φυλάσσω
ἐν πάντεσσι πόνοις. ἐρέω δέ τοι ἐξαναφανδόν·
εἴ περ πεντήκοντα λόχοι μερόπων ἀνθρώπων


50 νῶϊ περισταῖεν, κτεῖναι μεμαῶτες Ἄρηϊ,
καί κεν τῶν ἐλάσαιο βόας καὶ ἴφια μῆλα.
ἀλλ᾽ ἑλέτω σε καὶ ὕπνος· ἀνίη καὶ τὸ φυλάσσειν
πάννυχον ἐγρήσσοντα, κακῶν δ᾽ ὑποδύσεαι ἤδη.»
Ὣς φάτο, καί ῥά οἱ ὕπνον ἐπὶ βλεφάροισιν ἔχευεν,


55 αὐτὴ δ᾽ ἂψ ἐς Ὄλυμπον ἀφίκετο δῖα θεάων.
εὖτε τὸν ὕπνος ἔμαρπτε, λύων μελεδήματα θυμοῦ,
λυσιμελής, ἄλοχος δ᾽ ἄρ᾽ ἐπέγρετο κεδνὰ ἰδυῖα,
κλαῖεν δ᾽ ἐν λέκτροισι καθεζομένη μαλακοῖσιν.
αὐτὰρ ἐπεὶ κλαίουσα κορέσσατο ὃν κατὰ θυμόν,

60 Ἀρτέμιδι πρώτιστον ἐπεύξατο δῖα γυναικῶν·
«Ἄρτεμι, πότνα θεά, θύγατερ Διός, αἴθε μοι ἤδη
ἰὸν ἐνὶ στήθεσσι βαλοῦσ᾽ ἐκ θυμὸν ἕλοιο
αὐτίκα νῦν, ἢ ἔπειτά μ᾽ ἀναρπάξασα θύελλα
οἴχοιτο προφέρουσα κατ᾽ ἠερόεντα κέλευθα,


65 ἐν προχοῇς δὲ βάλοι ἀψορρόου Ὠκεανοῖο.
ὡς δ᾽ ὅτε Πανδαρέου κούρας ἀνέλοντο θύελλαι·
τῇσι τοκῆας μὲν φθῖσαν θεοί, αἱ δ᾽ ἐλίποντο
ὀρφαναὶ ἐν μεγάροισι, κόμισσε δὲ δῖ᾽ Ἀφροδίτη
τυρῷ καὶ μέλιτι γλυκερῷ καὶ ἡδέϊ οἴνῳ·


70 Ἥρη δ᾽ αὐτῇσιν περὶ πασέων δῶκε γυναικῶν
εἶδος καὶ πινυτήν, μῆκος δ᾽ ἔπορ᾽ Ἄρτεμις ἁγνή,
ἔργα δ᾽ Ἀθηναίη δέδαε κλυτὰ ἐργάζεσθαι.
εὖτ᾽ Ἀφροδίτη δῖα προσέστιχε μακρὸν Ὄλυμπον,
κούρῃς αἰτήσουσα τέλος θαλεροῖο γάμοιο,


75 ἐς Δία τερπικέραυνον ―ὁ γάρ τ᾽ εὖ οἶδεν ἅπαντα,
μοῖράν τ᾽ ἀμμορίην τε καταθνητῶν ἀνθρώπων―
τόφρα δὲ τὰς κούρας ἅρπυιαι ἀνηρείψαντο
καί ῥ᾽ ἔδοσαν στυγερῇσιν ἐρινύσιν ἀμφιπολεύειν·
ὣς ἔμ᾽ ἀϊστώσειαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες,


80 ἠέ μ᾽ ἐϋπλόκαμος βάλοι Ἄρτεμις, ὄφρ᾽ Ὀδυσῆα
ὀσσομένη καὶ γαῖαν ὕπο στυγερὴν ἀφικοίμην,
μηδέ τι χείρονος ἀνδρὸς ἐϋφραίνοιμι νόημα.
ἀλλὰ τὸ μὲν καὶ ἀνεκτὸν ἔχει κακόν, ὁππότε κέν τις
ἤματα μὲν κλαίῃ, πυκινῶς ἀκαχήμενος ἦτορ,


85 νύκτας δ᾽ ὕπνος ἔχῃσιν ―ὁ γάρ τ᾽ ἐπέλησεν ἁπάντων,
ἐσθλῶν ἠδὲ κακῶν, ἐπεὶ ἂρ βλέφαρ᾽ ἀμφικαλύψῃ―
αὐτὰρ ἐμοὶ καὶ ὀνείρατ᾽ ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.
τῇδε γὰρ αὖ μοι νυκτὶ παρέδραθεν εἴκελος αὐτῷ,
τοῖος ἐὼν οἷος ᾖεν ἅμα στρατῷ· αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ


90 χαῖρ᾽, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ὄναρ ἔμμεναι, ἀλλ᾽ ὕπαρ ἤδη.»
Ὣς ἔφατ᾽, αὐτίκα δὲ χρυσόθρονος ἤλυθεν Ἠώς.
τῆς δ᾽ ἄρα κλαιούσης ὄπα σύνθετο δῖος Ὀδυσσεύς·
μερμήριξε δ᾽ ἔπειτα, δόκησε δέ οἱ κατὰ θυμὸν
ἤδη γιγνώσκουσα παρεστάμεναι κεφαλῆφι.


95 χλαῖναν μὲν συνελὼν καὶ κώεα, τοῖσιν ἐνεῦδεν,
ἐς μέγαρον κατέθηκεν ἐπὶ θρόνου, ἐκ δὲ βοείην
θῆκε θύραζε φέρων, Διὶ δ᾽ εὔξατο χεῖρας ἀνασχών·
«Ζεῦ πάτερ, εἴ μ᾽ ἐθέλοντες ἐπὶ τραφερήν τε καὶ ὑγρὴν
ἤγετ᾽ ἐμὴν ἐς γαῖαν, ἐπεί μ᾽ ἐκακώσατε λίην,


100 φήμην τίς μοι φάσθω ἐγειρομένων ἀνθρώπων
ἔνδοθεν, ἔκτοσθεν δὲ Διὸς τέρας ἄλλο φανήτω.»
Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος· τοῦ δ᾽ ἔκλυε μητίετα Ζεύς,
αὐτίκα δ᾽ ἐβρόντησεν ἀπ᾽ αἰγλήεντος Ὀλύμπου,
ὑψόθεν ἐκ νεφέων· γήθησε δὲ δῖος Ὀδυσσεύς.


105 φήμην δ᾽ ἐξ οἴκοιο γυνὴ προέηκεν ἀλετρὶς
πλησίον, ἔνθ᾽ ἄρα οἱ μύλαι ἥατο ποιμένι λαῶν,
τῇσιν δώδεκα πᾶσαι ἐπερρώοντο γυναῖκες
ἄλφιτα τεύχουσαι καὶ ἀλείατα, μυελὸν ἀνδρῶν.
αἱ μὲν ἄρ᾽ ἄλλαι εὗδον, ἐπεὶ κατὰ πυρὸν ἄλεσσαν,


110 ἡ δὲ μί᾽ οὔ πω παύετ᾽, ἀφαυροτάτη δ᾽ ἐτέτυκτο·
ἥ ῥα μύλην στήσασα ἔπος φάτο, σῆμα ἄνακτι·
«Ζεῦ πάτερ, ὅς τε θεοῖσι καὶ ἀνθρώποισιν ἀνάσσεις,
ἦ μεγάλ᾽ ἐβρόντησας ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἀστερόεντος,
οὐδέ ποθι νέφος ἐστί· τέρας νύ τεῳ τόδε φαίνεις.


115 κρῆνον νῦν καὶ ἐμοὶ δειλῇ ἔπος, ὅττι κεν εἴπω·
μνηστῆρες πύματόν τε καὶ ὕστατον ἤματι τῷδε
ἐν μεγάροις Ὀδυσῆος ἑλοίατο δαῖτ᾽ ἐρατεινήν,
οἳ δή μοι καμάτῳ θυμαλγέϊ γούνατ᾽ ἔλυσαν
ἄλφιτα τευχούσῃ· νῦν ὕστατα δειπνήσειαν.»


120 Ὣς ἄρ᾽ ἔφη, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεὺς
Ζηνός τε βροντῇ· φάτο γὰρ τείσασθαι ἀλείτας.
Αἱ δ᾽ ἄλλαι δμῳαὶ κατὰ δώματα κάλ᾽ Ὀδυσῆος
ἀγρόμεναι ἀνέκαιον ἐπ᾽ ἐσχάρῃ ἀκάματον πῦρ.
Τηλέμαχος δ᾽ εὐνῆθεν ἀνίστατο, ἰσόθεος φώς,


125 εἵματα ἑσσάμενος· περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμῳ·
ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,
εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος ἀκαχμένον ὀξέϊ χαλκῷ·
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰών, πρὸς δ᾽ Εὐρύκλειαν ἔειπε·
«μαῖα φίλη, πῶς ξεῖνον ἐτιμήσασθ᾽ ἐνὶ οἴκῳ


130 εὐνῇ καὶ σίτῳ, ἦ αὔτως κεῖται ἀκηδής;
τοιαύτη γὰρ ἐμὴ μήτηρ, πινυτή περ ἐοῦσα·
ἐμπλήγδην ἕτερόν γε τίει μερόπων ἀνθρώπων
χείρονα, τὸν δέ τ᾽ ἀρείον᾽ ἀτιμήσασ᾽ ἀποπέμπει.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Εὐρύκλεια·


135 «οὐκ ἄν μιν νῦν, τέκνον, ἀναίτιον αἰτιόῳο.
οἶνον μὲν γὰρ πῖνε καθήμενος, ὄφρ᾽ ἔθελ᾽ αὐτός,
σίτου δ᾽ οὐκέτ᾽ ἔφη πεινήμεναι· εἴρετο γάρ μιν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ κοίτοιο καὶ ὕπνου μιμνήσκοιτο,
ἡ μὲν δέμνι᾽ ἄνωγεν ὑποστορέσαι δμῳῇσιν,


140 αὐτὰρ ὅ γ᾽, ὥς τις πάμπαν ὀϊζυρὸς καὶ ἄποτμος,
οὐκ ἔθελ᾽ ἐν λέκτροισι καὶ ἐν ῥήγεσσι καθεύδειν,
ἀλλ᾽ ἐν ἀδεψήτῳ βοέῃ καὶ κώεσιν οἰῶν
ἔδραθ᾽ ἐνὶ προδόμῳ· χλαῖναν δ᾽ ἐπιέσσαμεν ἡμεῖς.»
Ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει


145 ἔγχος ἔχων· ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο.
βῆ δ᾽ ἴμεν εἰς ἀγορὴν μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.
ἡ δ᾽ αὖτε δμῳῇσιν ἐκέκλετο δῖα γυναικῶν,
Εὐρύκλει᾽, Ὦπος θυγάτηρ Πεισηνορίδαο·
«ἀγρεῖθ᾽, αἱ μὲν δῶμα κορήσατε ποιπνύσασαι,


150 ῥάσσατέ τ᾽ ἔν τε θρόνοις εὐποιήτοισι τάπητας
βάλλετε πορφυρέους· αἱ δὲ σπόγγοισι τραπέζας
πάσας ἀμφιμάσασθε, καθήρατε δὲ κρητῆρας
καὶ δέπα ἀμφικύπελλα τετυγμένα· ταὶ δὲ μεθ᾽ ὕδωρ
ἔρχεσθε κρήνηνδε, καὶ οἴσετε θᾶσσον ἰοῦσαι.

155 οὐ γὰρ δὴν μνηστῆρες ἀπέσσονται μεγάροιο,
ἀλλὰ μάλ᾽ ἦρι νέονται, ἐπεὶ καὶ πᾶσιν ἑορτή.»
Ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἄρα τῆς μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο.
αἱ μὲν ἐείκοσι βῆσαν ἐπὶ κρήνην μελάνυδρον,
αἱ δ᾽ αὐτοῦ κατὰ δώματ᾽ ἐπισταμένως πονέοντο.


160 Ἐς δ᾽ ἦλθον δρηστῆρες ἀγήνορες· οἱ μὲν ἔπειτα
εὖ καὶ ἐπισταμένως κέασαν ξύλα, ταὶ δὲ γυναῖκες
ἦλθον ἀπὸ κρήνης· ἐπὶ δέ σφισιν ἦλθε συβώτης
τρεῖς σιάλους κατάγων, οἳ ἔσαν μετὰ πᾶσιν ἄριστοι.
καὶ τοὺς μέν ῥ᾽ εἴασε καθ᾽ ἕρκεα καλὰ νέμεσθαι,

165 αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα προσηύδα μειλιχίοισι·
«ξεῖν᾽, ἦ ἄρ τί σε μᾶλλον Ἀχαιοὶ εἰσορόωσιν,
ἦέ σ᾽ ἀτιμάζουσι κατὰ μέγαρ᾽, ὡς τὸ πάρος περ;»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«αἲ γὰρ δή, Εὔμαιε, θεοὶ τισαίατο λώβην,


170 ἣν οἵδ᾽ ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται
οἴκῳ ἐν ἀλλοτρίῳ, οὐδ᾽ αἰδοῦς μοῖραν ἔχουσιν.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν,
αἶγας ἄγων αἳ πᾶσι μετέπρεπον αἰπολίοισι,

175 δεῖπνον μνηστήρεσσι· δύω δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο νομῆες.
καὶ τὰς μὲν κατέδησαν ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,
αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα προσηύδα κερτομίοισι·
«ξεῖν᾽, ἔτι καὶ νῦν ἐνθάδ᾽ ἀνιήσεις κατὰ δῶμα
ἀνέρας αἰτίζων, ἀτὰρ οὐκ ἔξεισθα θύραζε;

180 πάντως οὐκέτι νῶϊ διακρινέεσθαι ὀΐω
πρὶν χειρῶν γεύσασθαι, ἐπεὶ σύ περ οὐ κατὰ κόσμον
αἰτίζεις· εἰσὶν δὲ καὶ ἄλλαι δαῖτες Ἀχαιῶν.»
Ὣς φάτο, τὸν δ᾽ οὔ τι προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς,
ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη, κακὰ βυσσοδομεύων.


185 Τοῖσι δ᾽ ἐπὶ τρίτος ἦλθε Φιλοίτιος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,
βοῦν στεῖραν μνηστῆρσιν ἄγων καὶ πίονας αἶγας.
πορθμῆες δ᾽ ἄρα τούς γε διήγαγον, οἵ τε καὶ ἄλλους
ἀνθρώπους πέμπουσιν, ὅτις σφέας εἰσαφίκηται.
καὶ τὰ μὲν εὖ κατέδησεν ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,


190 αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ ἐρέεινε συβώτην ἄγχι παραστάς·
«τίς δὴ ὅδε ξεῖνος νέον εἰλήλουθε, συβῶτα,
ἡμέτερον πρὸς δῶμα; τέων δ᾽ ἒξ εὔχεται εἶναι
ἀνδρῶν; ποῦ δέ νύ οἱ γενεὴ καὶ πατρὶς ἄρουρα;
δύσμορος, ἦ τε ἔοικε δέμας βασιλῆϊ ἄνακτι·

195 ἀλλὰ θεοὶ δυόωσι πολυπλάγκτους ἀνθρώπους,
ὁππότε καὶ βασιλεῦσιν ἐπικλώσωνται ὀϊζύν.»
Ἦ καὶ δεξιτερῇ δειδίσκετο χειρὶ παραστάς,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω


200 ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.
Ζεῦ πάτερ, οὔ τις σεῖο θεῶν ὀλοώτερος ἄλλος·
οὐκ ἐλεαίρεις ἄνδρας, ἐπὴν δὴ γείνεαι αὐτός,
μισγέμεναι κακότητι καὶ ἄλγεσι λευγαλέοισιν.
ἴδιον, ὡς ἐνόησα, δεδάκρυνται δέ μοι ὄσσε


205 μνησαμένῳ Ὀδυσῆος, ἐπεὶ καὶ κεῖνον ὀΐω
τοιάδε λαίφε᾽ ἔχοντα κατ᾽ ἀνθρώπους ἀλάλησθαι,
εἴ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο.
εἰ δ᾽ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν,
ὤ μοι ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ὅς μ᾽ ἐπὶ βουσὶν

210 εἷσ᾽ ἔτι τυτθὸν ἐόντα Κεφαλλήνων ἐνὶ δήμῳ.
νῦν δ᾽ αἱ μὲν γίγνονται ἀθέσφατοι, οὐδέ κεν ἄλλως
ἀνδρί γ᾽ ὑποσταχύοιτο βοῶν γένος εὐρυμετώπων·
τὰς δ᾽ ἄλλοι με κέλονται ἀγινέμεναί σφίσιν αὐτοῖς
ἔδμεναι· οὐδέ τι παιδὸς ἐνὶ μεγάροις ἀλέγουσιν,


215 οὐδ᾽ ὄπιδα τρομέουσι θεῶν· μεμάασι γὰρ ἤδη
κτήματα δάσσασθαι δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος.
αὐτὰρ ἐμοὶ τόδε θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι
πόλλ᾽ ἐπιδινεῖται· μάλα μὲν κακὸν υἷος ἐόντος
ἄλλων δῆμον ἱκέσθαι ἰόντ᾽ αὐτῇσι βόεσσιν,

220 ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς· τὸ δὲ ῥίγιον αὖθι μένοντα
βουσὶν ἐπ᾽ ἀλλοτρίῃσι καθήμενον ἄλγεα πάσχειν.
καί κεν δὴ πάλαι ἄλλον ὑπερμενέων βασιλήων
ἐξικόμην φεύγων, ἐπεὶ οὐκέτ᾽ ἀνεκτὰ πέλονται·
ἀλλ᾽ ἔτι τὸν δύστηνον ὀΐομαι, εἴ ποθεν ἐλθὼν


225 ἀνδρῶν μνηστήρων σκέδασιν κατὰ δώματα θείη.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«βουκόλ᾽, ἐπεὶ οὔτε κακῷ οὔτ᾽ ἄφρονι φωτὶ ἔοικας,
γιγνώσκω δὲ καὶ αὐτὸς ὅ τοι πινυτὴ φρένας ἵκει,
τοὔνεκά τοι ἐρέω καὶ ἐπὶ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι·


230 ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν ξενίη τε τράπεζα,
ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω,
ἦ σέθεν ἐνθάδ᾽ ἐόντος ἐλεύσεται οἴκαδ᾽ Ὀδυσσεύς·
σοῖσιν δ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἐπόψεαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα,
κτεινομένους μνηστῆρας, οἳ ἐνθάδε κοιρανέουσι.»


235 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·
«αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τελέσειε Κρονίων·
γνοίης χ᾽ οἵη ἐμὴ δύναμις καὶ χεῖρες ἕπονται.»
Ὣς δ᾽ αὔτως Εὔμαιος ἐπεύξατο πᾶσι θεοῖσι
νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.

240 Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
μνηστῆρες δ᾽ ἄρα Τηλεμάχῳ θάνατόν τε μόρον τε
ἤρτυον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀριστερὸς ἤλυθεν ὄρνις,
αἰετὸς ὑψιπέτης, ἔχε δὲ τρήρωνα πέλειαν.
τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·


245 «ὦ φίλοι, οὐχ ἡμῖν συνθεύσεται ἥδε γε βουλή,
Τηλεμάχοιο φόνος· ἀλλὰ μνησώμεθα δαιτός.»
Ὣς ἔφατ᾽ Ἀμφίνομος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.
ἐλθόντες δ᾽ ἐς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο
χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,


250 οἱ δ᾽ ἱέρευον ὄϊς μεγάλους καὶ πίονας αἶγας,
ἵρευον δὲ σύας σιάλους καὶ βοῦν ἀγελαίην·
σπλάγχνα δ᾽ ἄρ᾽ ὀπτήσαντες ἐνώμων, ἐν δέ τε οἶνον
κρητῆρσιν κερόωντο· κύπελλα δὲ νεῖμε συβώτης.
σῖτον δέ σφ᾽ ἐπένειμε Φιλοίτιος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,


255 καλοῖς ἐν κανέοισιν, ἐοινοχόει δὲ Μελανθεύς.
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
Τηλέμαχος δ᾽ Ὀδυσῆα καθίδρυε, κέρδεα νωμῶν,
ἐντὸς ἐϋσταθέος μεγάρου, παρὰ λάϊνον οὐδόν,
δίφρον ἀεικέλιον καταθεὶς ὀλίγην τε τράπεζαν·


260 πὰρ δ᾽ ἐτίθει σπλάγχνων μοίρας, ἐν δ᾽ οἶνον ἔχευεν
ἐν δέπαϊ χρυσέῳ, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
«ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο μετ᾽ ἀνδράσιν οἰνοποτάζων·
κερτομίας δέ τοι αὐτὸς ἐγὼ καὶ χεῖρας ἀφέξω
πάντων μνηστήρων, ἐπεὶ οὔ τοι δήμιός ἐστιν


265 οἶκος ὅδ᾽, ἀλλ᾽ Ὀδυσῆος, ἐμοὶ δ᾽ ἐκτήσατο κεῖνος.
ὑμεῖς δέ, μνηστῆρες, ἐπίσχετε θυμὸν ἐνιπῆς
καὶ χειρῶν, ἵνα μή τις ἔρις καὶ νεῖκος ὄρηται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες
Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.


270 τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·
«καὶ χαλεπόν περ ἐόντα δεχώμεθα μῦθον Ἀχαιοὶ
Τηλεμάχου· μάλα δ᾽ ἧμιν ἀπειλήσας ἀγορεύει.
οὐ γὰρ Ζεὺς εἴασε Κρονίων· τῶ κέ μιν ἤδη
παύσαμεν ἐν μεγάροισι, λιγύν περ ἐόντ᾽ ἀγορητήν.»


275 Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων.
κήρυκες δ᾽ ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην
ἦγον· τοὶ δ᾽ ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος.
Οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἑρύσαντο,


280 μοίρας δασσάμενοι δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα·
πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ Ὀδυσσῆϊ μοῖραν θέσαν οἳ πονέοντο
ἴσην, ὡς αὐτοί περ ἐλάγχανον· ὣς γὰρ ἀνώγει
Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο.
Μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη


285 λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον
δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.
ἦν δέ τις ἐν μνηστῆρσιν ἀνὴρ ἀθεμίστια εἰδώς,
Κτήσιππος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε, Σάμῃ δ᾽ ἐνὶ οἰκία ναῖεν·
ὃς δή τοι κτεάτεσσι πεποιθὼς θεσπεσίοισι


290 μνάσκετ᾽ Ὀδυσσῆος δὴν οἰχομένοιο δάμαρτα.
ὅς ῥα τότε μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισι μετηύδα·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω·
μοῖραν μὲν δὴ ξεῖνος ἔχει πάλαι, ὡς ἐπέοικεν,
ἴσην· οὐ γὰρ καλὸν ἀτέμβειν οὐδὲ δίκαιον

295 ξείνους Τηλεμάχου, ὅς κεν τάδε δώμαθ᾽ ἵκηται.
ἀλλ᾽ ἄγε οἱ καὶ ἐγὼ δῶ ξείνιον, ὄφρα καὶ αὐτὸς
ἠὲ λοετροχόῳ δώῃ γέρας ἠέ τῳ ἄλλῳ
δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.»
Ὣς εἰπὼν ἔρριψε βοὸς πόδα χειρὶ παχείῃ,


300 κείμενον ἐκ κανέοιο λαβών· ὁ δ᾽ ἀλεύατ᾽ Ὀδυσσεὺς
ἦκα παρακλίνας κεφαλήν, μείδησε δὲ θυμῷ
σαρδάνιον μάλα τοῖον· ὁ δ᾽ εὔδμητον βάλε τοῖχον.
Κτήσιππον δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος ἠνίπαπε μύθῳ·
«Κτήσιππ᾽, ἦ μάλα τοι τόδε κέρδιον ἔπλετο θυμῷ·


305 οὐκ ἔβαλες τὸν ξεῖνον· ἀλεύατο γὰρ βέλος αὐτός.
ἦ γάρ κέν σε μέσον βάλον ἔγχεϊ ὀξυόεντι,
καί κέ τοι ἀντὶ γάμοιο πατὴρ τάφον ἀμφεπονεῖτο
ἐνθάδε. τῶ μή τίς μοι ἀεικείας ἐνὶ οἴκῳ
φαινέτω· ἤδη γὰρ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,


310 ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.
ἀλλ᾽ ἔμπης τάδε μὲν καὶ τέτλαμεν εἰσορόωντες,
μήλων σφαζομένων οἴνοιό τε πινομένοιο
καὶ σίτου· χαλεπὸν γὰρ ἐρυκακέειν ἕνα πολλούς.
ἀλλ᾽ ἄγε μηκέτι μοι κακὰ ῥέζετε δυσμενέοντες·


315 εἰ δ᾽ ἤδη μ᾽ αὐτὸν κτεῖναι μενεαίνετε χαλκῷ,
καί κε τὸ βουλοίμην, καί κεν πολὺ κέρδιον εἴη
τεθνάμεν ἢ τάδε γ᾽ αἰὲν ἀεικέα ἔργ᾽ ὁράασθαι,
ξείνους τε στυφελιζομένους δμῳάς τε γυναῖκας
ῥυστάζοντας ἀεικελίως κατὰ δώματα καλά.»

320 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ·
ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε Δαμαστορίδης Ἀγέλαος·
«ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ
ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι·
μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον

325 δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.
Τηλεμάχῳ δέ κε μῦθον ἐγὼ καὶ μητέρι φαίην
ἤπιον, εἴ σφωϊν κραδίῃ ἅδοι ἀμφοτέροιϊν.
ὄφρα μὲν ὑμῖν θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐώλπει
νοστήσειν Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε,


330 τόφρ᾽ οὔ τις νέμεσις μενέμεν τ᾽ ἦν ἰσχέμεναί τε
μνηστῆρας κατὰ δώματ᾽, ἐπεὶ τόδε κέρδιον ἦεν,
εἰ νόστησ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ ὑπότροπος ἵκετο δῶμα·
νῦν δ᾽ ἤδη τόδε δῆλον, ὅ τ᾽ οὐκέτι νόστιμός ἐστιν.
ἀλλ᾽ ἄγε σῇ τάδε μητρὶ παρεζόμενος κατάλεξον,


335 γήμασθ᾽ ὅς τις ἄριστος ἀνὴρ καὶ πλεῖστα πόρῃσιν,
ὄφρα σὺ μὲν χαίρων πατρώϊα πάντα νέμηαι,
ἔσθων καὶ πίνων, ἡ δ᾽ ἄλλου δῶμα κομίζῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«οὐ μὰ Ζῆν᾽, Ἀγέλαε, καὶ ἄλγεα πατρὸς ἐμοῖο,


340 ὅς που τῆλ᾽ Ἰθάκης ἢ ἔφθιται ἢ ἀλάληται,
οὔ τι διατρίβω μητρὸς γάμον, ἀλλὰ κελεύω
γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃ, ποτὶ δ᾽ ἄσπετα δῶρα δίδωμι.
αἰδέομαι δ᾽ ἀέκουσαν ἀπὸ μεγάροιο δίεσθαι
μύθῳ ἀναγκαίῳ· μὴ τοῦτο θεὸς τελέσειεν.»


345 Ὣς φάτο Τηλέμαχος· μνηστῆρσι δὲ Παλλὰς Ἀθήνη
ἄσβεστον γέλω ὦρσε, παρέπλαγξεν δὲ νόημα.
οἱ δ᾽ ἤδη γναθμοῖσι γελώων ἀλλοτρίοισιν,
αἱμοφόρυκτα δὲ δὴ κρέα ἤσθιον· ὄσσε δ᾽ ἄρα σφέων
δακρυόφιν πίμπλαντο, γόον δ᾽ ὠΐετο θυμός.


350 τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·
«ἆ δειλοί, τί κακὸν τόδε πάσχετε; νυκτὶ μὲν ὑμέων
εἰλύαται κεφαλαί τε πρόσωπά τε νέρθε τε γοῦνα,
οἰμωγὴ δὲ δέδηε, δεδάκρυνται δὲ παρειαί,
αἵματι δ᾽ ἐρράδαται τοῖχοι καλαί τε μεσόδμαι·

355 εἰδώλων δὲ πλέον πρόθυρον, πλείη δὲ καὶ αὐλή,
ἱεμένων Ἔρεβόσδε ὑπὸ ζόφον· ἠέλιος δὲ
οὐρανοῦ ἐξαπόλωλε, κακὴ δ᾽ ἐπιδέδρομεν ἀχλύς.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν.
τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἄρχ᾽ ἀγορεύειν·


360 «ἀφραίνει ξεῖνος νέον ἄλλοθεν εἰληλουθώς.
ἀλλά μιν αἶψα, νέοι, δόμου ἐκπέμψασθε θύραζε
εἰς ἀγορὴν ἔρχεσθαι, ἐπεὶ τάδε νυκτὶ ἐΐσκει.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·
«Εὐρύμαχ᾽, οὔ τί σ᾽ ἄνωγα ἐμοὶ πομπῆας ὀπάζειν·

365 εἰσί μοι ὀφθαλμοί τε καὶ οὔατα καὶ πόδες ἄμφω
καὶ νόος ἐν στήθεσσι τετυγμένος οὐδὲν ἀεικής·
τοῖς ἔξειμι θύραζε, ἐπεὶ νοέω κακὸν ὔμμιν
ἐρχόμενον, τό κεν οὔ τις ὑπεκφύγοι οὐδ᾽ ἀλέαιτο
μνηστήρων, οἳ δῶμα κατ᾽ ἀντιθέου Ὀδυσῆος

370 ἀνέρας ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανάασθε.»
Ὣς εἰπὼν ἐξῆλθε δόμων εὖ ναιεταόντων,
ἵκετο δ᾽ ἐς Πείραιον, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο.
μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ἐς ἀλλήλους ὁρόωντες
Τηλέμαχον ἐρέθιζον, ἐπὶ ξείνοις γελόωντες·


375 ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·
«Τηλέμαχ᾽, οὔ τις σεῖο κακοξεινώτερος ἄλλος·
οἷον μέν τινα τοῦτον ἔχεις ἐπίμαστον ἀλήτην,
σίτου καὶ οἴνου κεχρημένον, οὐδέ τι ἔργων
ἔμπαιον οὐδὲ βίης, ἀλλ᾽ αὔτως ἄχθος ἀρούρης.


380 ἄλλος δ᾽ αὖτέ τις οὗτος ἀνέστη μαντεύεσθαι.
ἀλλ᾽ εἴ μοί τι πίθοιο, τό κεν πολὺ κέρδιον εἴη·
τοὺς ξείνους ἐν νηῒ πολυκληῗδι βαλόντες
ἐς Σικελοὺς πέμψωμεν, ὅθεν κέ τοι ἄξιον ἄλφοι.»
Ὣς ἔφασαν μνηστῆρες· ὁ δ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων,


385 ἀλλ᾽ ἀκέων πατέρα προσεδέρκετο, δέγμενος αἰεί,
ὁππότε δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσει.
Ἡ δὲ κατ᾽ ἄντηστιν θεμένη περικαλλέα δίφρον
κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια,
ἀνδρῶν ἐν μεγάροισιν ἑκάστου μῦθον ἄκουε.

390 δεῖπνον μὲν γὰρ τοί γε γελώοντες τετύκοντο
ἡδύ τε καὶ μενοεικές, ἐπεὶ μάλα πόλλ᾽ ἱέρευσαν·
δόρπου δ᾽ οὐκ ἄν πως ἀχαρίστερον ἄλλο γένοιτο,
οἷον δὴ τάχ᾽ ἔμελλε θεὰ καὶ καρτερὸς ἀνὴρ
θησέμεναι· πρότεροι γὰρ ἀεικέα μηχανόωντο.


Οδύσσεια – τ

Τὰ πρὸ τῆς μνηστηροφονίας

Τότε στον πρόδομο επήγε να πλαγιάσει ο θείος Οδυσσέας.
Έστρωσε κάτω αδούλευτο βοδίσιο δέρμα, πάνω του έριξε
πολλές προβιές — από τα πρόβατα που σφάζουν οι Αχαιοί
στο γλέντι τους· σαν έγειρε να κοιμηθεί, τον σκέπασε η
Ευρυνόμη με μια κάπα.

5 Αλλά εκείνος πλαγιασμένος αγρυπνούσε, ο νους του
μελετούσε πώς θα χαλάσει τους μνηστήρες· οπότε
βλέπει και τις δούλες να βγαίνουν έξω απ᾽ το παλάτι,
όσες συνήθιζαν και πριν με τους μνηστήρες
να κοιμούνται, όλο γελάκια και χαρούλες μεταξύ τους.

10 Πήγε να σπάσει στα στήθη η καρδιά του, μην ξέροντας τι
να διαλέξει ο νους του: να πεταχτεί ξοπίσω τους, μια μια να
τις σκοτώσει; να τις αφήσει να κυλιστούν στον έρωτα με τους
ξετσίπωτους μνηστήρες, για τελευταία κι ύστατη φορά;
Σκύλιαζε μέσα του η καρδιά. Πώς, γύρω στ᾽ άπλερά της
κουταβάκια, γαβγίζει η σκύλα

15 τον ξένο που δεν ξέρει, έτοιμη να χυμήξει πάνω του, όμοια
κι εκείνος γάβγιζε, έβραζε ο θυμός με την ξεδιαντροπιά τους.
Μιλώντας τότε τα ᾽βαλε με την καρδιά του, τα στήθη του
χτυπώντας: «Καρδιά μου, κράτα! Κράτησες άλλοτε και πιο
σκυλίσιο πόνο, όταν ο Κύκλωπας, άγριος κι ασυγκράτητος,
σου έφαγε

20 γενναίους συντρόφους· κι όμως εσύ δεν δείλιασες, ώσπου
το κοφτερό μυαλό σου σ᾽ έβγαλε έξω απ᾽ τη σπηλιά, κι ας
βρέθηκες στο χείλος του χαμού.» Έτσι μιλώντας, μάλωνε με
την καρδιά του, κι αυτή τον άκουσε και συγκρατήθηκε, να μην
ξεσπάσει η τόση οργή της. Ο ίδιος όμως τώρα στριφογύριζε
στο στρώμα του σαν σβούρα.

25 Πώς κάποιος, σε φωτιά αναμμένη που φουντώνει, βάζει
σπληνάντερο, ξίγκι γεμάτο κι αίμα, και σβέλτα το γυρίζει,
μια από δω μια από κει, καθώς ορέγεται το γρηγορότερο
ψημένο να το δει· έτσι κι αυτός, γυρίζοντας συνέχεια πλευρό,
στριφογυρνούσε, γιατί τον τυραννούσε η σκέψη πώς θα
μπορέσει χέρι να βάλει στους ξεδιάντροπους μνηστήρες,

30 μόνος αυτός με τους πολλούς. Φάνηκε τότε πλάι του η
Αθηνά· τον ουρανό αφήνοντας, την όψη παίρνοντας θνητής
γυναίκας, στάθηκε πάνω απ᾽ το κεφάλι του κι έτσι του μίλησε:
«Μου μένεις πάλι ξάγρυπνος, του κόσμου εσύ ο πιο
δυστυχισμένος; Μα να το σπίτι σου, να τη η γυναίκα σου μέσα
στο σπίτι,

35 να τος κι ο γιος σου, τέτοιος που θα τον ζήλευε κάθε
πατέρας.» Της αποκρίθηκε με το πανέξυπνο μυαλό του
ο Οδυσσέας: «Το παραδέχομαι, θεά, όλα τα λόγια σου σωστά
και μετρημένα. Όμως εμένα ο νους μου ταλαντεύεται, η σκέψη
μου απορεί πώς θα μπορέσω να βάλω χέρι στους ξετσίπωτους
μνηστήρες,

40 μόνος εγώ, κι αυτοί πολλοί και μαζωμένοι εδώ.
Αλλά και κάτι ακόμη, μεγάλο και βαρύ, τον νου μου βασανίζει·
αν κατορθώσω να σκοτώσω τους μνηστήρες, με του Διός και
τη δική σου θέληση, πού θα μπορούσα καταφύγιο να βρω;
Θέλω ν᾽ ακούσω τη δική σου σκέψη.» Ανταποκρίθηκε η θεά
Αθηνά, τα μάτια λάμποντας:

45 «Κεφάλι αγύριστο, κάποιος στη θέση σου θα είχε
εμπιστοσύνη ακόμη και σε φίλο του κατώτερο, άντρα θνητό
που το μυαλό του δεν δουλεύει τόσο· όμως εγώ είμαι θεά,
νύχτα και μέρα παραμένω φύλακάς σου σε κάθε αγώνα κι
αγωνία σου. Τώρα ωστόσο καθαρά θα σου μιλήσω: πες πως
μας ζώνουν, εμάς τους δύο, πενήντα φάρες

50 βροτών που φλέγονται να μας σκοτώσουν πολεμώντας,
λοιπόν θα το κατόρθωνες εσύ μαζί μου ν᾽ αρπάξεις και τα
βόδια τους και τα θρεμμένα αρνιά τους! Αλλά καιρός ο ύπνος
να σε πάρει· είναι ανυπόφορο να ξαγρυπνά κάποιος όλη τη
νύχτα· λέω πως σύντομα θα αναδυθείς απ᾽ τον βυθό της
συμφοράς σου.» Μιλώντας, έχυσε τον ύπνο πάνω

55 στα βλέφαρά του — μετά πάλι στον Όλυμπο γυρίζει, θεία
θεά μες στις θεές. Κι ενώ εκείνον ύπνος λυσιμελής τον πήρε,
λύνοντας τα βάρη της ψυχής του, την ίδια ώρα η στοχαστική
γυναίκα του απότομα ξυπνά και, καθισμένη στη μαλακή της
κλίνη, άρχισε να θρηνεί. Όταν τον θρήνο χόρτασε η ψυχή της,

60 πρώτα στην Άρτεμη ευχήθηκε, των γυναικών το θάμβος:
«Άρτεμη εσύ, θεά και δέσποινα, του Δία θυγατέρα, χάρη
θα μου προσφέρεις, αν ένα από τα βέλη σου τα στήθη μου
χτυπούσε κι έπαιρνες τη ζωή μου — τώρα. Ή άγρια θύελλα
να μ᾽ άρπαζε ψηλά, κι από κατήφορους μετά που τους
σκεπάζει ομίχλη

65 να μ᾽ έριχνε στου Ωκεανού το στόμα, με τα νερά του που
σε κύκλο κλείνουν. Σαν τότε που τις άρπαξε τις κόρες του
Πανδάρεου της θύελλας η δίνη.Όταν αφάνισαν οι αθάνατοι
τους δυο γονείς τους, εκείνες ξέμειναν μες στο παλάτι
ορφανές· οπότε η θεία Αφροδίτη τις μεγάλωσε μ᾽ ανθότυρο,
μέλι γλυκό, ηδύποτο κρασί·

70 η Ήρα πάλι, τέτοια ομορφιά τούς χάρισε και γνώση, που
δεν εγνώρισε στον κόσμο άλλη γυναίκα· παρθένα η Άρτεμη,
σαν κυπαρίσσι το κορμί τους ψήλωσε, κι η Αθηνά τούς έμαθε
να υφαίνουν εξαίσια φαντά. Ώσπου η θεά Αφροδίτη, ψηλά
στον Όλυμπο περιδιαβάζοντας, επήγε για τις κόρες να γυρέψει
γάμο θαλερό,

75 να πάρει ο Δίας απόφαση, θεός που ο κεραυνός τον τέρπει
— μόνος εκείνος είναι ο παντογνώστης, ξέρει τη μοίρα των
θνητών ανθρώπων, καλή ή κακή. Μα τότε οι Άρπυιες
ανάρπαξαν τις κόρες, στις στυγερές τις παραδίνουν Ερινύες,
να τις φυλάν αυτές. Άφαντη άμποτε κι εμένα να με κάνουν
οι θεοί του Ολύμπου,

80 ή μ᾽ ένα βέλος καλλιπλόκαμη να με χτυπούσε η Άρτεμη,
να δουν τον Οδυσσέα τα μάτια μου, σαν κατεβώ κάτω απ᾽ το
χώμα τούτο που μισώ, να μην ευφράνω εγώ την όρεξη κάποιου
που δεν το αξίζει. Αλλά κι αυτό το ασήκωτο κακό, μπορεί
κανείς να το σηκώσει, φτάνει μόνο τις μέρες να θρηνεί, με
τόση πίκρα που βαραίνει

85 την καρδιά του· τις νύχτες όμως αν βυθίζεται στον ύπνο
που, κλείνοντας βλέφαρα, κάνει τον άνθρωπο να λησμονεί
τα πάντα, και τα καλά και τα κακά. Εμένα ωστόσο ο δαίμονας
όνειρα αλλόκοτα μου στέλνει. Τη νύχτα απόψε πλάγιαζε πλάι
μου πάλι το είδωλο του, ίδιος στην όψη όπως τη μέρα που
έφυγε με τον στρατό του· από χαρά πλημμύρισε

90 η καρδιά μου, είπα δεν είναι όνειρο κι αυτό απατηλό, πως
ήταν η αλήθεια.» Μονολογούσε ακόμη εκείνη, όταν επρόβαλε
η Αυγή χρυσόθρονη. Κι όπως συνέχιζε τον θρήνο της, άκουσε
ο θείος Οδυσσέας τη φωνή της. Μέσα στον λήθαργο, δούλευε
ο νους του· φαντάστηκε πως πια τον είχε αναγνωρίσει
η Πηνελόπη, κι έστεκε τώρα, πάνω απ᾽ το κεφάλι του.

95 Μαζεύει αμέσως κάπα και προβιές που σκέπαζαν τον ύπνο
του, τ᾽ απίθωσε σε κάποιο κάθισμα μέσα στην αίθουσα, ενώ
το δέρμα του βοδιού το ᾽φερε έξω από την πόρτα. Μετά, τα
χέρια υψώνοντας, στον Δία ευχήθηκε: «Δία πατέρα, αν με το
θέλημά σας οι θεοί, από πελάγη και στεριές, εδώ με φέρατε
στην πατρική μου γη πολυβασανισμένο,

100 τώρα για μένα ας ακουστεί σημαδιακή φωνή μέσα απ᾽
αυτό το σπίτι κάποιου που ξύπνησε, αλλά κι απέξω να
φανερωθεί Διός σημάδι.» Ευχήθηκε, κι ο Δίας βαθυστόχαστος
άκουσε την ευχή του. Από τον Όλυμπο που λάμπει, ψηλά απ᾽
τα νέφη στέλνει τη βροντή του, κι ένιωσε μέσα του χαρά
ο θείος Οδυσσέας.

105 Συνάμα μια φωνή μέσα απ᾽ το σπίτι ακούστηκε, κάποιας
γυναίκας που άλεθε εκεί κοντά, όπου οι χερόμυλοι του βασιλιά
ήσαν στημένοι — γυναίκες δώδεκα, όλες μαζί, συνήθιζαν να
αλέθουν σιτάρι και κριθάρι, αυτό που γίνεται μεδούλι στα οστά
του ανθρώπου. Οι άλλες τότε το ᾽ριξαν ξανά στον ύπνο, μόλις
το άλεσμά τους αποτέλειωσαν.

110 Και μόνο μια δεν έλεγε να σταματήσει ακόμη, μικρή αυτή
κι αδύναμη. Που ξαφνικά αφήνει τη μυλόπετρά της και πήρε
να μιλά — καλό σημάδι για τον βασιλιά της: «Δία πατέρα, που
θεούς κι ανθρώπους κυβερνάς, βροντή μεγάλη βρόντηξες από
τον ουρανό ψηλά, που τον στολίζουν τ᾽ άστρα, αλλά δεν
βλέπω εδώ να φαίνεται κανένα συννεφάκι — σε κάποιον

115 σίγουρα φανέρωσες ετούτο το παράδοξο σημάδι. Μα τώρα
δώσε τέλος και στον δικό μου λόγο, εμένα της ασήμαντης, ό,τι
κι αν πω· ας βγει αυτή η τελευταία μέρα τους, στερνή φορά
που οι μνηστήρες κάθονται στου Οδυσσέα το σπίτι και
χαίρονται το φαγοπότι τους — κι εμένα αυτοί μου λύγισαν τα
γόνατα, που πρέπει με σφιγμένη την καρδιά να τους αλέθω

120 αλεύρι. Ας γίνει απόψε να δειπνήσουν πια στερνή φορά.»
Με την ευχή και την κατάρα της ένιωσε μέσα του χαρά
ο θείος Οδυσσέας, όπως και με του Δία τη βροντή — είπε,
θα τιμωρήσει έτσι τους κακούργους. Στο μεταξύ κι οι άλλες
δούλες στου Οδυσσέα μαζεύτηκαν τα ωραία δώματα κι
ακάματη άναβαν φωτιά στη σχάρα της εστίας. Την ίδια ώρα,

125 ισόθεος ο νεαρός Τηλέμαχος, από το στρώμα του
πετάχτηκε· φόρεσε ρούχα, στον ώμο πέρασε το κοφτερό
σπαθί, στ᾽ άσπρα του πόδια ωραία σαντάλια, κι έπιασε με το
χέρι του άλκιμο δόρυ, καλοξυσμένο ως τη χάλκινή του αιχμή.
Μετά, στημένος στο κατώφλι, φώναξε στην Ευρύκλεια:
«Καλή κυρά μου, στο σπίτι αυτό τον ξένο τον φροντίσατε

130 στον ύπνο και στο φαγητό του; ή τον αφήσατε έτσι
αφρόντιστο; Τα κάνει αυτά η μάνα μου, παρά τη φρόνησή της·
στην τύχη κάποτε, τον ένα ξένο τον τιμά, κι ας είναι κι
ο χειρότερος, ενώ συχνά καταφρονώντας τον καλύτερο τον
διώχνει.» Ανταποκρίθηκε στα λόγια του η μυαλωμένη
Ευρύκλεια:

135 «Μη θες, παιδί μου, να ρίξεις τώρα φταίξιμο σε μιαν αθώα.
Έπινε ο ξένος το κρασί του καθισμένος, όσο τραβούσε η όρεξή
του, και νηστικός δεν έμεινε, όταν πεινούσε — εκείνη τον
ρωτούσε. Αλλά, σαν ήλθε η ώρα να θυμηθεί τον ύπνο και να
πέσει, έδωσε η Πηνελόπη εντολή στις δούλες να του στρώσουν
κλίνη.

140 Όμως αυτός, νιώθοντας άμοιρος και τρισδυστυχισμένος,
δεν θέλησε κρεβάτι με σωστά σκεπάσματα· στον πρόδομο
έξω κούρνιασε πάνω σε βοϊδοτόμαρο και με προβιές
σκεπάστηκε — εμείς του ρίξαμε μετά μια κάπα πάνω του.»
Τόσα του είπε, κι ο Τηλέμαχος, κρατώντας το κοντάρι, άφησε
πίσω του

145 τ᾽ αρχοντικό, με δυο στο πλάι του γοργά σκυλιά που τον
ακολουθούσαν. Έτσι προχώρησε να πάει στην αγορά, όπου
μαζεύονται οι Αχαιοί του τόπου στολισμένοι. Τις άλλες τότε
δούλες καλεί η Ευρύκλεια, γυναίκα αξιοθαύμαστη, του Ώπου
θυγατέρα και του Πεισίνορα εγγονή. «Εμπρός λοιπόν,
κουνήστε πια τα χέρια σας: εσείς,

150 την κάμαρη σαρώστε και ραντίστε, βάλτε απάνω στα
περίτεχνα καθίσματα κιλίμια πορφυρά· εσείς, με τα
σφουγγάρια παστρέψετε τις τάβλες όλες, πλύνετε τους
κρατήρες, τις όμορφες δίδυμες κούπες· εσείς, τραβάτε για την
κρήνη να φέρετε νερό, και γρήγορα γυρίστε πίσω.

155 Δεν θα βραδύνουν λέω να κοπιάσουν οι μνηστήρες στο
παλάτι, τους βλέπω να ᾽ρχονται πρωί πρωί, σήμερα είναι
πάνδημη γιορτή.» Έτσι τους μίλησε, και πρόθυμα την άκουσαν
αυτές κι υπάκουσαν: είκοσι τράβηξαν στην κρήνη τη
μελάνυδρη· οι υπόλοιπες μείναν εκεί και με την τέχνη τους
συγύριζαν το σπίτι.

160 Στην ώρα φτάνουν ζωηρά παιδόπουλα, έσχιζαν ξύλα με
τη μεγάλη μαστοριά τους — στο μεταξύ γύρισαν πίσω κι οι
γυναίκες απ᾽ τη βρύση. Ήλθε κατόπι ο Εύμαιος με τρεις
καλοθρεμμένους χοίρους, τους πιο καλούς στο χοιροστάσι·
τους άφησε να βόσκουν στον ωραίο αυλόγυρο, κι ο ίδιος

165 σίμωσε τον Οδυσσέα, μιλώντας του με καλοσύνη:
«Για πες μου, ξένε, κάπως καλύτερα οι Αχαιοί τώρα σου
φέρονται; ή συνεχίζουν μέσα στο παλάτι να σε καταφρονούν,
όπως και πριν;» Ανταποκρίθηκε με το πολύστροφο μυαλό του
ο Οδυσσέας:«Άμποτε, Εύμαιε, να εκδικηθούνε οι θεοί
την ατιμία!

170 Που αυτοί οι ξετσίπωτοι μέσα σε ξένο σπίτι μηχανεύονται
τ᾽ άνομα έργα τους, δίχως καμιά ντροπή και τσίπα.»
Έτσι μιλώντας μεταξύ τους συναλλάσσονταν, όταν σε λίγο
ο Μελάνθιος φτάνει, γιδοβοσκός αυτός, ερίφια φέρνοντας
από τη μάντρα, τα καλύτερα, να φαν και να χορτάσουν

175 οι μνηστήρες — μαζί του κι άλλοι δυο βοσκοί.
Κι αφού τις γίδες έδεσε στο υπόστεγο που αντιλαλούσε,
στον Οδυσσέα γύρισε, μιλώντας με βρισιές:
«Ε ξένε, ακόμη εδώ ψωμοζητώντας θα τη βγάζεις, φόρτωμα
στο παλάτι; αλήθεια, πότε θα ξεκουμπιστείς;

180 Πάντως εμείς οι δυο δεν θα χωρίσουμε, προτού
ανταλλάξουμε γροθιές, γιατί του λόγου σου μας ζητιανεύεις
άτσαλα — κι αλλού υπάρχει φαγητό, να λιγουρεύεσαι.»
Έτσι του μίλησε, αλλά δεν αντιμίλησε ο Οδυσσέας
πολύστροφος· κούνησε μόνο το κεφάλι του, το στόμα του
κλειστό κρατώντας, μέσα του μελετώντας το κακό.

185 Τρίτος μετά φτάνει ο Φοιλίτιος, από τους δουλευτές ο
πρώτος. Μαζί του έσερνε για τους μνηστήρες γελάδι θηλυκό
και στείρο, αλλά και γίδες καλοθρεμμένες και παχιές. Αυτούς
τους είχαν φέρει απ᾽ την αντικρινή στεριά περαματάρηδες,
που κι άλλους μεταφέρουν, όποιος συμπέσει στο πέραμά τους.
Τα ζώα έδεσε ο βουκόλος έξω στο βουερό υπόστεγο,

190 μετά προς τον χοιροβοσκό προχώρησε κι από κοντά
τού μίλησε: «Ποιος είναι αυτός, χοιροβοσκέ, νιόφερτος ξένος
που μας ήλθε στο παλάτι; για ποια φύτρα παινεύεται; ποια
η γενιά του; ποια τα πατρικά του χώματα;
Παρότι δύσμοιρος μ᾽ άρχοντα μοιάζει η βασιλική θωριά του.

195 Αλλά ρημάζουν οι θεοί όσους στα ξένα παραδέρνουν,
ακόμη κι ένα βασιλιά στη συμφορά τον παγιδεύουν.»
Μιλώντας έτσι στον χοιροβοσκό, πήγε μετά κοντά στον ξένο,
του δίνει το δεξί του χέρι, κι όπως τον προσφωνούσε, τα λόγια
του πετούσαν σαν πουλιά: «Χαίρε, πατέρα ξένε! Άμποτε πάλι
να σου φέξει η τύχη,

200 μα τώρα βάσανα πολλά σ᾽ έχουν δεμένο.
Δία πατέρα, πιο τρομερός θεός άλλος δεν είναι από σένα!
Που δεν σπλαχνίζεσαι καθόλου τους ανθρώπους, κι ας είναι
αναστήματά σου. Μόνο στης συμφοράς το δίχτυ τούς
μπερδεύεις, με πάθη τούς παιδεύεις αλγεινά. Μ᾽ έκοψε που
τον είδα ιδρώτας, έχουν τα μάτια μου βουρκώσει, γιατί

205 τον Οδυσσέα μού θύμισε· έτσι, φαντάζομαι, κι εκείνος,
ντυμένος στα κουρέλια, θα παραδέρνει εδώ κι εκεί, αν βέβαια
ζει, αν βλέπει ακόμη ηλίου φως.
Αν όμως πεθαμένος κατέβηκε στον Άδη, ω,
τι πόνος για τον άψογο Οδυσσέα· αυτός απ᾽ τα μικράτα μου

210 μ᾽ έβαλε στα γελάδια του επιστάτη, στη γη των
Κεφαλλήνων. Στο μεταξύ αμέτρητα σαν στάχυα βοσκούνε πια
τα βόδια του, κανείς και πουθενά δεν βρίσκεται με τόσα
φαρδοκούτελα γελάδια. Κι όμως άνθρωποι ξένοι μ᾽
αναγκάζουν να τα φέρνω εδώ, για να τα τρων· κυκλοφορούνε
στο παλάτι δίχως καθόλου να τους μέλει ο γιος εκείνου,

215 καν δεν τρομάζουν την οργή των αθανάτων. Το ᾽βαλαν
πείσμα να μοιράσουν μεταξύ τους τ᾽ αγαθά του βασιλιά μου,
που τόσα χρόνια λείπει άφαντος στα ξένα. Αλλά κι εμένα μέσα
στο μυαλό μου στριφογυρίζει πάντα η ίδια σκέψη· αν, μαζί με
τα γελάδια, σηκωθώ να φύγω, αλλού πηγαίνοντας,

220 σ᾽ αλλοδαπούς ανθρώπους, μάλλον μου φαίνεται κακό,
όσο ο γιος του μένει εδώ· χειρότερο όμως άπρακτος που
παραμένω, αφού με τρώει εμένα ο πόνος, που άλλοι τρων τα
βόδια. Θα είχα φύγει από καιρό, γυρεύοντας την τύχη μου σε
κάποιον βασιλιά περήφανο — το πράγμα αυτό δεν υποφέρεται·
αλλά φαντάζομαι τον δύστυχο Οδυσσέα, αν από κάπου φτάσει

225 ξαφνικά, και τους μνηστήρες τούς σκορπίσει απ᾽ το παλάτι
έξω.» Ανταποκρίθηκε με τον πολύστροφό του νου ο Οδυσσέας:
«Βουκόλε, δεν μοιάζεις άνθρωπος ασήμαντος κι ανόητος·
αναγνωρίζω μόνος μου τη φρόνησή σου και το φρόνημα.
Γι᾽ αυτό πιο καθαρά θα σου μιλήσω, θα πάρω και μεγάλο
όρκο:

230 ας είναι μάρτυς μου ο πρώτος των θεών, ο Δίας, και
το φιλόξενο τούτο τραπέζι, του Οδυσσέα η πατρική εστία,
όπου έχω φτάσει· θα βρίσκεσαι λέω εδώ, που θα γυρίσει
ο Οδυσσέας σπίτι του, κι αν θες, θα δεις και με τα μάτια σου
πώς θα σκοτώνονται οι μνηστήρες, αυτοί που παριστάνουν
τώρα τους αφέντες.»

235 Επάνω εκεί είπε ο βουκόλος, επιστάτης των βοδιών:
«Μακάρι, ξένε, ο γιος του Κρόνου τον λόγο σου να συντελέσει·
τότε θα μάθεις και τη δική μου δύναμη, πόσο κρατούν τα χέρια
μου.» Μαζί του ευχήθηκε κι ο Εύμαιος σ᾽ όλους τους αθανάτους
τον νόστο του πολύφρονα Οδυσσέα, σπίτι του να γυρίσει.

240 Αυτοί μιλούσαν συναλλάσσοντας τα λόγια τους, ενώ οι
μνηστήρες έκλωθαν τον φόνο και τον θάνατο του Τηλεμάχου.
Και ξαφνικά, στ᾽ αριστερά τους, φάνηκε σημαδιακό πουλί·
ένας αετός, ψηλά πετώντας, στα νύχια του κρατώντας
τρομαγμένη περιστέρα. Οπότε ο Αμφίνομος πήρε τον λόγο και
τους είπε:

245 «Φίλοι, δεν βγαίνει βλέπω σε καλό αυτή μας η επιβουλή,
του Τηλεμάχου ο φόνος· καλύτερα στο φαγοπότι να το
ρίξουμε.» Έτσι τους μίλησε, κι ο λόγος του καλάρεσε. Όλοι
τους τότε πέρασαν στα δώματα του θεϊκού Οδυσσέα· πρώτα
τις χλαίνες τους ακούμπησαν σε θρόνους και καθίσματα,
πήραν μετά να σφάζουν

250 κριάρια μεγαλόσωμα, ερίφια παχιά, γουρούνια
σιτεμένα, κι ένα γελάδι, φερμένο απ᾽ το κοπάδι.
Κι αφού έψησαν τα σπλάχνα στη φωτιά, τα μοιράστηκαν
μεταξύ τους και συγκερνούσαν στους κρατήρες το κρασί.
Κούπες τούς έδωσε ο χοιροβοσκός, ψωμί ο Φιλοίτιος, των
δούλων επιστάτης,

255 σ᾽ ωραία πανέρια, κρασί τούς κέρασε ο Μελάνθιος, κι
αυτοί τα χέρια τους απλώνουν στο έτοιμο τραπέζι.
Τότε ο Τηλέμαχος, που πονηρά το σκέφτηκε, τον Οδυσσέα
βάζει να καθήσει στη στέρεη αίθουσα, πλάι στο πέτρινο
κατώφλι· έσυρε μπρος του ένα σκαμνί ασχημούτσικο, ένα
τραπέζι μίζερο,

260 αλλά του πρόσφερε καλή μερίδα από τα σπλάχνα,
γεμίζοντας και τη μαλαματένια κούπα του κρασί. Μετά γύρισε
και του μίλησε: «Κάθησε εδώ, μ᾽ όλους μαζί, ανέμελος να
πίνεις το κρασί σου. Απ᾽ όλων των μνηστήρων τ᾽ άσχημα
πειράγματα κι από τα χέρια τους θα σε φυλάξω εγώ· το σπίτι
αυτό δεν είναι πανδοχείο,

265 στον Οδυσσέα ανήκει, θα γίνει κάποτε δικό μου.
Αλλά κι εσείς, μνηστήρες, να λείπουν απειλές με λόγια και με
χέρια, μήπως προκύψουν τίποτε μαλώματα κι έπειτα ανάψει
γερός καβγάς.» Ακούγοντας τον λόγο του, όλοι τους δάγκωσαν
τα χείλη τους, κατάπληκτοι με τον Τηλέμαχο που τόσο θαρρετά
μιλούσε.

270 Οπότε ο Αντίνοος, του Ευπείθη ο γιος, πήρε τον λόγο κι
είπε: «Βαριά, Αχαιοί, τα λόγια του Τηλέμαχου, ας τα δεχτούμε
ωστόσο, όσο κι αν μας ξεστόμισε άσχημες απειλές.
Ο Δίας όμως, ο Κρονίδης, δεν αφήνει· αλλιώς εμείς, στο σπίτι
αυτό, το στόμα του από καιρό θα το βουλώναμε, που κάνει
τώρα τον σπουδαίο ρήτορα.»

275 Τον άκουσε ο Τηλέμαχος, αλλά δεν υπολόγισε τα λόγια
του. Στο μεταξύ μέσα στην πόλη κήρυκες έσερναν, για τους
θεούς θυσία, μιαν εκατόμβη ιερή, ενώ του τόπου οι Αχαιοί, με
το μακρύ μαλλί τους, στο ισκιωμένο δάσος συναθροίζονταν,
άλσος του Απόλλωνα, τοξότη ασυναγώνιστου. Οι άλλοι πάλι
στο παλάτι, ψημένα πια τα πανωκρέατα, τα τράβηξαν απ᾽

280 τη φωτιά, τα μοιραστήκαν μεταξύ τους, απολαμβάνοντας
το πλούσιο γεύμα. Έβαλε όμως και στον Οδυσσέα μπροστά
ο τραπεζάρχης μερίδα ίση με των άλλων, όση τους έλαχε κι
αυτούς, όπως το πρόσταξε ο Τηλέμαχος, αγαπημένος γιος του
ισόθεου πατέρα του. Ωστόσο η Αθηνά δεν ήθελε με τίποτα να
σταματήσουν οι μνηστήρες

285 την πικρόχολή τους χλεύη, ώστε να φτάσει η πίκρα πιο
βαθιά στου Οδυσσέα την καρδιά, που τον εγέννησε ο Λαέρτης.
Ήταν λοιπόν ανάμεσό τους κάποιος μνηστήρας βάναυσος και
ανίερος, Κτήσιππος τ᾽ όνομά του, μ᾽ αρχοντικό πέρα στη Σάμη,
όπου κατοικούσε. Αυτός, περήφανος για τα μεγάλα πλούτη
του, γύρευε γυναίκα του να κάνει

290 του Οδυσσέα το ταίρι, που εκείνος έλειπε χρόνια στα ξένα.
Πήρε λοιπόν τον λόγο λέγοντας στους αλαζονικούς μνηστήρες:
«Ακούστε με, περήφανοι μνηστήρες, τι θα πω: ο ξένος από
ώρα τώρα πήρε τη μερίδα του, ίση μ᾽ εμάς, όπως ταιριάζει
στην περίσταση· άσχημο θα ᾽ταν ασφαλώς κι άδικο

295 να μείνουν του Τηλέμαχου οι ξένοι στερημένοι, όποιος κι
αν φτάσει σπίτι του. Γι᾽ αυτό κι εγώ θα δώσω τώρα το δικό
μου μερτικό, φιλόξενο κι αυτό, που, αν θέλει, το χαρίζει αυτός
στη σκλάβα του λουτρού ή και σε κάποιον δούλο, απ᾽ τους
πολλούς που υπηρετούν στου Οδυσσέα τα δώματα.» Μιλώντας,
έριξε ένα βοδίσιο πόδι με το χοντρό του χέρι —

300το πήρε απ᾽ το πανέρι. Ο Οδυσσέας όμως τη βολή
του ξέφυγε, κουνώντας λίγο το κεφάλι του, σαρκαστικά
μισογελώντας, μέσα στον θυμό του. Κι όπως το κόκαλο
χτύπησε πάνω στον καλοχτισμένο τοίχο, τον Κτήσιππο
ο Τηλέμαχος βαριά αποπήρε: «Κτήσιππε, μάλλον σε καλό
σού βγήκε η άστοχη βολή,

305 αφού τον ξένο δεν τον βρήκε, μόνος του την απέφυγε·
αλλιώς εγώ με το αιχμηρό μου δόρυ θα σ᾽ έβρισκα κατάστηθα,
και τότε, αντί τον γάμο σου, θα φρόντιζε ο πατέρας σου το
θάψιμό σου. Γι᾽ αυτό σας λέω, τέρμα, κανείς το σπίτι αυτό
να μην ντροπιάζει. Ξέρω και κρίνω ο ίδιος πια το καλό και
τ᾽ άσχημο

310 — σαν άλλοτε δεν είμαι παιδάκι ανέμελο.
Και μολαταύτα αντέχουμε, κι ας βλέπουμε μπροστά στα μάτια
μας να σφάζονται τα πρόβατά μας, να τρώγεται ψωμί δικό μας
και το κρασί μας να ξαφρίζεται· πώς να το κάνουμε, πέφτει
βαρύ στον ένα να φρενάρει τους πολλούς. Αλλά επιτέλους
σταματήσετε τα μισητά καμώματά σας.

315 Κι αν πόθος σας και στόχος σας είμαι εγώ, αν εμένα θέλετε
με τον χαλκό να θανατώσετε, μπορεί και να το προτιμούσα·
γιατί πολύ καλύτερος ο θάνατος, παρά να βλέπω αδιάκοπα,
μέσα στο ωραίο σπίτι μου φιλοξενούμενοι να γίνονται
σκουπίδια, δούλες γυναίκες άσεμνα να σέρνονται εδώ κι εκεί.»

320 Έτσι τους μίλησε, κι έμειναν άφωνοι κάμποση ώρα αυτοί.
Αργά ο Αγέλαος τον λόγο πήρε, του Δαμάστορα ο γιος:
«Φίλοι, τον δίκαιο λόγο κανείς δεν πρέπει να τον κρίνει,
αντιμιλώντας με λόγια αντίθετα και θυμωμένα. Γι᾽ αυτό λοιπόν
μην τον παιδεύετε άλλο τον ξένο, ή κάποιον

325 δούλο απ᾽ όσους βρίσκονται στο σπιτικό του Οδυσσέα.
Όσο για τον Τηλέμαχο, έχω να κάνω σ᾽ αυτόν και στη μητέρα
του ήπια πρόταση — ίσως οι δυο τους την ακούσουν και την
ασπαστούν. Όσον καιρό ελπίδες έτρεφε η ψυχή σας πως θα
νοστήσει ο Οδυσσέας κάποτε, πως θα γυρίσει σπίτι του
ο συνετός,

330 κανείς δεν έδειχνε αγανάκτηση· εσείς τον περιμένατε,
κι αφήνατε να μένουν οι μνηστήρες στο παλάτι — αυτό κιόλας
συνέφερε, αν ήταν να νοστήσει, αν θα γυρνούσε ο Οδυσσέας
σπίτι του. Μα τώρα είναι φανερό, δεν πρόκειται εκείνος πια να
δει τον γυρισμό του. Γι᾽ αυτό, Τηλέμαχε, κάθησε πλάι στη μάνα
σου και πες της καθαρά πως πρέπει κάποιον άλλο

335 να διαλέξει για γαμπρό, σίγουρα τον καλύτερο, όποιος της
δώσει περισσότερα. Έτσι κι εσύ θα χαίρεσαι δικά σου πια τα
πατρικά αγαθά, θα πίνεις και θα τρως μ᾽ ήσυχο το κεφάλι σου,
ενώ η μητέρα σου άλλου γαμπρού το σπίτι θα φροντίζει.»
Ανταποκρίθηκε με τη δική του φρόνηση ο Τηλέμαχος: «Όχι,
Αγέλαε, στον Δία ορκίζομαι, στα πάθη του πατέρα μου,

340 ανίσως έχει αφανιστεί ή παραδέρνει ακόμη μακριά από την
Ιθάκη. Όχι, δεν στέκομαι εμπόδιο εγώ στης μάνας μου τον
γάμο· τη σπρώχνω αντίθετα να παντρευτεί, όποιον θελήσει
εκείνη, της δίνω κι από πάνω δώρα αμέτρητα. Όμως παρά τη
θέλησή της να τη διώξω, νιώθω ντροπή, αν φύγει
αναγκασμένη — μη δώσει ο θεός να γίνει αυτό.»

345 Ενώ ο Τηλέμαχος μιλούσε, η Αθηνά Παλλάδα σήκωσε τώρα
στους μνηστήρες γέλιο ξέφρενο, σαλεύοντας τον νου τους·
γελούσαν ασυγκράτητα, λες και δεν ήταν πια δικά τους τα
σαγόνια, αιμόφυρτα τα κρέατα μασούσαν, τα μάτια τους
πλημμύρισαν στο δάκρυ, έλεγες όπου να ᾽ναι θα ξεσπάσουν
σε κλάμα γοερό.

350 Τότε τον λόγο πήρε ο Θεοκλύμενος, θεόπνευστος
τους μίλησε: «Άθλιοι, άθλιο πάθος υποφέρετε! Νύχτα σας
τύλιξε, κεφάλια, πρόσωπα, τα γόνατά σας. Η οιμωγή σας
φλέγεται, τα μάγουλά σας μούσκεψαν στο δάκρυ, αίμα οι
τοίχοι στάζουν, αίμα της στέγης τα καλά δοκάρια,

355 είδωλα γέμισε το πρόθυρο, είδωλα η αυλή, που βιάζονται
να κατεβούν στο Έρεβος, να βυθιστούν στο σκότος· στον
ουρανό αμαυρώθηκε ο ήλιος, μια καταχνιά θολή απλώνεται
τώρα παντού.» Τόσα τους είπε, εκείνοι όμως όλοι αυτάρεσκα
τον περιγέλασαν. Οπότε ο Ευρύμαχος, ο γιος του Πόλυβου,
πήρε αγορεύοντας τον λόγο:

360 «Ο ξένος μας μωράθηκε, αυτός που χτες μας ήλθε απ᾽
αλλού. Λοιπόν, παλληκαράκια μου, στα γρήγορα σύρτε τον
έξω από την πόρτα, κι ας πάει στην αγορά, αφού φαντάστηκε
παντού τη νύχτα.» Ανταποκρίθηκε, μάντης θεού, ο
Θεοκλύμενος: «Ευρύμαχε, δεν ζήτησα κανένα συνοδό·

365 έχω τα μάτια μου, τ᾽ αφτιά μου, τα δυο μου πόδια,
κι απαρασάλευτος, σωστός, ο νους μου παραμένει.
Γι᾽ αυτό θα φύγω μόνος μου· αλλά τη συμφορά
τη βλέπω κιόλας πάνω σας να πέφτει, κανείς
δεν θα γλιτώσει, μνηστήρες, τον χαμό, που

370 τους ανθρώπους καθυβρίζετε, που μηχανεύεστε ανόσιες
πράξεις.» Έτσι μιλώντας, βγήκε μόνος του απ᾽ το καλόχτιστο
παλάτι, και τράβηξε να πάει στον Πείραιο, που αυτός
τον υποδέχτηκε φιλόξενα. Στο μεταξύ οι μνηστήρες,
ένας τον άλλον βλέποντας, χλεύαζαν τον Τηλέμαχο,
τους ξένους του περιγελώντας.

375 Κι ανάμεσό τους κάποιος νιος, πιο φαντασμένος, πέταξε
την πετριά του: «Τηλέμαχε, άλλος δεν είναι πιο κακόξενος από
την αφεντιά σου! Που περιμάζεψες εδώ ένα ρεμάλι βρώμικο,
έναν αχόρταγο, που ξέρει μόνο να τρώει και να πίνει, άχρηστο
για δουλειά, στη δύναμη ψοφίμι, βάρος της γης· αλλά κι
αυτός,

380 ο δεύτερος, που μας σηκώθηκε τον μάντη παριστάνοντας.
Λοιπόν, αν θες τα λόγια μου ν᾽ ακούσεις, θα βγεις πιο
κερδισμένος· λέω τους ξένους να φορτώσουμε σ᾽ ένα
πολύκωπο καράβι και να τους ξαποστείλουμε για πούλημα
στους Σικελούς — έτσι θα είχες κι αμοιβή γενναία.» Αυτά
οι μνηστήρες μεταξύ τους έλεγαν, όμως εκείνος πια

385 δεν πρόσεχε τα λόγια τους· αμίλητος κοιτούσε τώρα τον
πατέρα του, προσμένοντας πότε θα βάλει χέρι στους
ξετσίπωτους μνηστήρες. Παράμερα κι αντίκρυ, σ᾽ ωραίο δίφρο
καθισμένη του Ικαρίου η κόρη, η Πηνελόπη σκεφτική, πρόσεχε
τα λόγια των αντρών, τι έλεγε ο καθένας στη μεγάλη αίθουσα.

390 Ωστόσο αυτοί χασκογελώντας στο φαγητό είχαν τον νου
τους, λαχταριστό κι ευχάριστο, σφαχτά από τόσα σφάγια.
Το άλλο όμως δείπνο, εκείνο θα τους έβγαινε άχαρο και ξινό,
αυτό που θα τους έστρωναν σε λίγο η Αθηνά κι ο Οδυσσέας —
δικό τους το άδικο, πρώτοι αυτοί το μηχανεύτηκαν.


Οδύσσεια – φ