diaforos

Τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,
κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ,
τόξον μνηστήρεσσι θέμεν πολιόν τε σίδηρον
ἐν μεγάροις Ὀδυσῆος, ἀέθλια καὶ φόνου ἀρχήν.


5 κλίμακα δ᾽ ὑψηλὴν προσεβήσετο οἷο δόμοιο,
εἵλετο δὲ κληῗδ᾽ εὐκαμπέα χειρὶ παχείῃ
καλὴν χαλκείην· κώπη δ᾽ ἐλέφαντος ἐπῆεν.
βῆ δ᾽ ἴμεναι θάλαμόνδε σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν
ἔσχατον· ἔνθα δέ οἱ κειμήλια κεῖτο ἄνακτος,

10 χαλκός τε χρυσός τε πολύκμητός τε σίδηρος.
ἔνθα δὲ τόξον κεῖτο παλίντονον ἠδὲ φαρέτρη
ἰοδόκος, πολλοὶ δ᾽ ἔνεσαν στονόεντες ὀϊστοί,
δῶρα τά οἱ ξεῖνος Λακεδαίμονι δῶκε τυχήσας
Ἴφιτος Εὐρυτίδης, ἐπιείκελος ἀθανάτοισι.

15 τὼ δ᾽ ἐν Μεσσήνῃ ξυμβλήτην ἀλλήλοιϊν
οἴκῳ ἐν Ὀρτιλόχοιο δαΐφρονος. ἦ τοι Ὀδυσσεὺς
ἦλθε μετὰ χρεῖος, τό ῥά οἱ πᾶς δῆμος ὄφελλε·
μῆλα γὰρ ἐξ Ἰθάκης Μεσσήνιοι ἄνδρες ἄειραν
νηυσὶ πολυκλήϊσι τριηκόσι᾽ ἠδὲ νομῆας.


20 τῶν ἕνεκ᾽ ἐξεσίην πολλὴν ὁδὸν ἦλθεν Ὀδυσσεὺς
παιδνὸς ἐών· πρὸ γὰρ ἧκε πατὴρ ἄλλοι τε γέροντες.
Ἴφιτος αὖθ᾽ ἵππους διζήμενος, αἵ οἱ ὄλοντο
δώδεκα θήλειαι, ὑπὸ δ᾽ ἡμίονοι ταλαεργοί·
αἳ δή οἱ καὶ ἔπειτα φόνος καὶ μοῖρα γένοντο,


25 ἐπεὶ δὴ Διὸς υἱὸν ἀφίκετο καρτερόθυμον,
φῶθ᾽ Ἡρακλῆα, μεγάλων ἐπιίστορα ἔργων,
ὅς μιν ξεῖνον ἐόντα κατέκτανεν ᾧ ἐνὶ οἴκῳ,
σχέτλιος, οὐδὲ θεῶν ὄπιν αἰδέσατ᾽ οὐδὲ τράπεζαν,
τὴν ἥν οἱ παρέθηκεν· ἔπειτα δὲ πέφνε καὶ αὐτόν,

30 ἵππους δ᾽ αὐτὸς ἔχε κρατερώνυχας ἐν μεγάροισι.
τὰς ἐρέων Ὀδυσῆϊ συνήντετο, δῶκε δὲ τόξον,
τὸ πρὶν μὲν ῥ᾽ ἐφόρει μέγας Εὔρυτος, αὐτὰρ ὁ παιδὶ
κάλλιπ᾽ ἀποθνῄσκων ἐν δώμασιν ὑψηλοῖσι.
τῷ δ᾽ Ὀδυσεὺς ξίφος ὀξὺ καὶ ἄλκιμον ἔγχος ἔδωκεν,


35 ἀρχὴν ξεινοσύνης προσκηδέος· οὐδὲ τραπέζῃ
γνώτην ἀλλήλων· πρὶν γὰρ Διὸς υἱὸς ἔπεφνεν
Ἴφιτον Εὐρυτίδην, ἐπιείκελον ἀθανάτοισιν,
ὅς οἱ τόξον ἔδωκε. τὸ δ᾽ οὔ ποτε δῖος Ὀδυσσεὺς
ἐρχόμενος πόλεμόνδε μελαινάων ἐπὶ νηῶν

40 ᾑρεῖτ᾽, ἀλλ᾽ αὐτοῦ μνῆμα ξείνοιο φίλοιο
κέσκετ᾽ ἐνὶ μεγάροισι, φόρει δέ μιν ἧς ἐπὶ γαίης.
Ἡ δ᾽ ὅτε δὴ θάλαμον τὸν ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,
οὐδόν τε δρύϊνον προσεβήσετο, τόν ποτε τέκτων
ξέσσεν ἐπισταμένως καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν,

45 ἐν δὲ σταθμοὺς ἄρσε, θύρας δ᾽ ἐπέθηκε φαεινάς·
αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ ἥ γ᾽ ἱμάντα θοῶς ἀπέλυσε κορώνης,
ἐν δὲ κληῗδ᾽ ἧκε, θυρέων δ᾽ ἀνέκοπτεν ὀχῆας
ἄντα τιτυσκομένη· τὰ δ᾽ ἀνέβραχεν ἠΰτε ταῦρος
βοσκόμενος λειμῶνι· τόσ᾽ ἔβραχε καλὰ θύρετρα


50 πληγέντα κληῗδι, πετάσθησαν δέ οἱ ὦκα.
ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐφ᾽ ὑψηλῆς σανίδος βῆ· ἔνθα δὲ χηλοὶ
ἕστασαν, ἐν δ᾽ ἄρα τῇσι θυώδεα εἵματ᾽ ἔκειτο.
ἔνθεν ὀρεξαμένη ἀπὸ πασσάλου αἴνυτο τόξον
αὐτῷ γωρυτῷ, ὅς οἱ περίκειτο φαεινός.

55 ἑζομένη δὲ κατ᾽ αὖθι, φίλοις ἐπὶ γούνασι θεῖσα,
κλαῖε μάλα λιγέως, ἐκ δ᾽ ᾕρεε τόξον ἄνακτος.
ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο,
βῆ ῥ᾽ ἴμεναι μέγαρόνδε μετὰ μνηστῆρας ἀγαυοὺς
τόξον ἔχουσ᾽ ἐν χειρὶ παλίντονον ἠδὲ φαρέτρην


60 ἰοδόκον· πολλοὶ δ᾽ ἔνεσαν στονόεντες ὀϊστοί.
τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι φέρον ὄγκιον, ἔνθα σίδηρος
κεῖτο πολὺς καὶ χαλκός, ἀέθλια τοῖο ἄνακτος.
ἡ δ᾽ ὄτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,
στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,


65 ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα.
ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.
αὐτίκα δὲ μνηστῆρσι μετηύδα καὶ φάτο μῦθον·
«κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, οἳ τόδε δῶμα
ἐχράετ᾽ ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν ἐμμενὲς αἰεὶ

70 ἀνδρὸς ἀποιχομένοιο πολὺν χρόνον· οὐδέ τιν᾽ ἄλλην
μύθου ποιήσασθαι ἐπισχεσίην ἐδύνασθε,
ἀλλ᾽ ἐμὲ ἱέμενοι γῆμαι θέσθαι τε γυναῖκα.
ἀλλ᾽ ἄγετε, μνηστῆρες, ἐπεὶ τόδε φαίνετ᾽ ἄεθλον·
θήσω γὰρ μέγα τόξον Ὀδυσσῆος θείοιο·

75 ὃς δέ κε ῥηΐτατ᾽ ἐντανύσῃ βιὸν ἐν παλάμῃσι
καὶ διοϊστεύσῃ πελέκεων δυοκαίδεκα πάντων,
τῷ κεν ἅμ᾽ ἑσποίμην νοσφισσαμένη τόδε δῶμα
κουρίδιον, μάλα καλόν, ἐνίπλειον βιότοιο,
τοῦ ποτε μεμνήσεσθαι ὀΐομαι ἔν περ ὀνείρῳ.»

80 Ὣς φάτο, καί ῥ᾽ Εὔμαιον ἀνώγει, δῖον ὑφορβόν,
τόξον μνηστήρεσσι θέμεν πολιόν τε σίδηρον.
δακρύσας δ᾽ Εὔμαιος ἐδέξατο καὶ κατέθηκε·
κλαῖε δὲ βουκόλος ἄλλοθ᾽, ἐπεὶ ἴδε τόξον ἄνακτος.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·


85 «νήπιοι ἀγροιῶται, ἐφημέρια φρονέοντες,
ἆ δειλώ, τί νυ δάκρυ κατείβετον ἠδὲ γυναικὶ
θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὀρίνετον; ᾗ τε καὶ ἄλλως
κεῖται ἐν ἄλγεσι θυμός, ἐπεὶ φίλον ὤλεσ᾽ ἀκοίτην.
ἀλλ᾽ ἀκέων δαίνυσθε καθήμενοι, ἠὲ θύραζε


90 κλαίετον ἐξελθόντε, κατ᾽ αὐτόθι τόξα λιπόντε,
μνηστήρεσσιν ἄεθλον ἀάατον· οὐ γὰρ ὀΐω
ῥηϊδίως τόδε τόξον ἐΰξοον ἐντανύεσθαι.
οὐ γάρ τις μέτα τοῖος ἀνὴρ ἐν τοίσδεσι πᾶσιν
οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν· ἐγὼ δέ μιν αὐτὸς ὄπωπα,


95 καὶ γὰρ μνήμων εἰμί, πάϊς δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἄρα θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐώλπει
νευρὴν ἐντανύειν διοϊστεύσειν τε σιδήρου.
ἦ τοι ὀϊστοῦ γε πρῶτος γεύσεσθαι ἔμελλεν
ἐκ χειρῶν Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ὃν τότ᾽ ἀτίμα

100 ἥμενος ἐν μεγάροις, ἐπὶ δ᾽ ὄρνυε πάντας ἑταίρους.
τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα με Ζεὺς ἄφρονα θῆκε Κρονίων·
μήτηρ μέν μοί φησι φίλη, πινυτή περ ἐοῦσα,
ἄλλῳ ἅμ᾽ ἕψεσθαι νοσφισσαμένη τόδε δῶμα·


105 αὐτὰρ ἐγὼ γελόω καὶ τέρπομαι ἄφρονι θυμῷ.
ἀλλ᾽ ἄγετε, μνηστῆρες, ἐπεὶ τόδε φαίνετ᾽ ἄεθλον,
οἵη νῦν οὐκ ἔστι γυνὴ κατ᾽ Ἀχαιΐδα γαῖαν,
οὔτε Πύλου ἱερῆς οὔτ᾽ Ἄργεος οὔτε Μυκήνης·
οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης·

110 καὶ δ᾽ αὐτοὶ τόδε ἴστε· τί με χρὴ μητέρος αἴνου;
ἀλλ᾽ ἄγε μὴ μύνῃσι παρέλκετε μηδ᾽ ἔτι τόξου
δηρὸν ἀποτρωπᾶσθε τανυστύος, ὄφρα ἴδωμεν.
καὶ δέ κεν αὐτὸς ἐγὼ τοῦ τόξου πειρησαίμην·
εἰ δέ κεν ἐντανύσω διοϊστεύσω τε σιδήρου,


115 οὔ κέ μοι ἀχνυμένῳ τάδε δώματα πότνια μήτηρ
λείποι ἅμ᾽ ἄλλῳ ἰοῦσ᾽, ὅτ᾽ ἐγὼ κατόπισθε λιποίμην
οἷός τ᾽ ἤδη πατρὸς ἀέθλια κάλ᾽ ἀνελέσθαι.»
Ἦ καὶ ἀπ᾽ ὤμοιϊν χλαῖναν θέτο φοινικόεσσαν
ὀρθὸς ἀναΐξας, ἀπὸ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμων.


120 πρῶτον μὲν πελέκεας στῆσεν, διὰ τάφρον ὀρύξας
πᾶσι μίαν μακρήν, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν,
ἀμφὶ δὲ γαῖαν ἔναξε· τάφος δ᾽ ἕλε πάντας ἰδόντας,
ὡς εὐκόσμως στῆσε· πάρος δ᾽ οὔ πώ ποτ᾽ ὀπώπει.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν καὶ τόξου πειρήτιζε.


125 τρὶς μέν μιν πελέμιξεν ἐρύσσασθαι μενεαίνων,
τρὶς δὲ μεθῆκε βίης, ἐπιελπόμενος τό γε θυμῷ
νευρὴν ἐντανύειν διοϊστεύσειν τε σιδήρου.
καί νύ κε δὴ ῥ᾽ ἐτάνυσσε βίῃ τὸ τέταρτον ἀνέλκων,
ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς ἀνένευε καὶ ἔσχεθεν ἱέμενόν περ.


130 τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·
«ὢ πόποι, ἦ καὶ ἔπειτα κακός τ᾽ ἔσομαι καὶ ἄκικυς,
ἠὲ νεώτερός εἰμι καὶ οὔ πω χερσὶ πέποιθα
ἄνδρ᾽ ἀπαμύνασθαι, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ.
ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽, οἵ περ ἐμεῖο βίῃ προφερέστεροί ἐστε,


135 τόξου πειρήσασθε, καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον.»
Ὣς εἰπὼν τόξον μὲν ἀπὸ ἕο θῆκε χαμᾶζε,
κλίνας κολλητῇσιν ἐϋξέστῃς σανίδεσσιν,
αὐτοῦ δ᾽ ὠκὺ βέλος καλῇ προσέκλινε κορώνῃ,
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου, ἔνθεν ἀνέστη.


140 τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·
«ὄρνυσθ᾽ ἑξείης ἐπιδέξια πάντες ἑταῖροι,
ἀρξάμενοι τοῦ χώρου, ὅθεν τέ περ οἰνοχοεύει.»
Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.
Ληώδης δὲ πρῶτος ἀνίστατο, Οἴνοπος υἱός,


145 ὅ σφι θυοσκόος ἔσκε, παρὰ κρητῆρα δὲ καλὸν
ἷζε μυχοίτατος αἰεί· ἀτασθαλίαι δέ οἱ οἴῳ
ἐχθραὶ ἔσαν, πᾶσιν δὲ νεμέσσα μνηστήρεσσιν·
ὅς ῥα τότε πρῶτος τόξον λάβε καὶ βέλος ὠκύ.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν καὶ τόξου πειρήτιζεν,


150 οὐδέ μιν ἐντάνυσε· πρὶν γὰρ κάμε χεῖρας ἀνέλκων
ἀτρίπτους ἁπαλάς· μετὰ δὲ μνηστῆρσιν ἔειπεν·
«ὦ φίλοι, οὐ μὲν ἐγὼ τανύω, λαβέτω δὲ καὶ ἄλλος.
πολλοὺς γὰρ τόδε τόξον ἀριστῆας κεκαδήσει
θυμοῦ καὶ ψυχῆς, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτερόν ἐστι


155 τεθνάμεν ἢ ζώοντας ἁμαρτεῖν, οὗ θ᾽ ἕνεκ᾽ αἰεὶ
ἐνθάδ᾽ ὁμιλέομεν, ποτιδέγμενοι ἤματα πάντα.
νῦν μέν τις καὶ ἔλπετ᾽ ἐνὶ φρεσὶν ἠδὲ μενοινᾷ
γῆμαι Πηνελόπειαν, Ὀδυσσῆος παράκοιτιν.
αὐτὰρ ἐπὴν τόξου πειρήσεται ἠδὲ ἴδηται,


160 ἄλλην δή τιν᾽ ἔπειτα Ἀχαιϊάδων εὐπέπλων
μνάσθω ἐέδνοισιν διζήμενος· ἡ δέ κ᾽ ἔπειτα
γήμαιθ᾽ ὅς κε πλεῖστα πόροι καὶ μόρσιμος ἔλθοι.»
Ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν καὶ ἀπὸ ἕο τόξον ἔθηκε,
κλίνας κολλητῇσιν ἐϋξέστῃς σανίδεσσιν,


165 αὐτοῦ δ᾽ ὠκὺ βέλος καλῇ προσέκλινε κορώνῃ,
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«Ληῶδες, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων,
δεινόν τ᾽ ἀργαλέον τε, ―νεμεσσῶμαι δέ τ᾽ ἀκούων,―

170 εἰ δὴ τοῦτό γε τόξον ἀριστῆας κεκαδήσει
θυμοῦ καὶ ψυχῆς, ἐπεὶ οὐ δύνασαι σὺ τανύσσαι.
οὐ γάρ τοι σέ γε τοῖον ἐγείνατο πότνια μήτηρ
οἷόν τε ῥυτῆρα βιοῦ τ᾽ ἔμεναι καὶ ὀϊστῶν·
ἀλλ᾽ ἄλλοι τανύουσι τάχα μνηστῆρες ἀγαυοί.»


175 Ὣς φάτο, καί ῥ᾽ ἐκέλευσε Μελάνθιον, αἰπόλον αἰγῶν·
«ἄγρει δή, πῦρ κῆον ἐνὶ μεγάροισι, Μελανθεῦ,
πὰρ δὲ τίθει δίφρον τε μέγαν καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,
ἐκ δὲ στέατος ἔνεικε μέγαν τροχὸν ἔνδον ἐόντος,
ὄφρα νέοι θάλποντες, ἐπιχρίοντες ἀλοιφῇ,

180 τόξου πειρώμεσθα καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον.»
Ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αἶψ᾽ ἀνέκαιε Μελάνθιος ἀκάματον πῦρ,
πὰρ δὲ φέρων δίφρον θῆκεν καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,
ἐκ δὲ στέατος ἔνεικε μέγαν τροχὸν ἔνδον ἐόντος·
τῷ ῥα νέοι θάλποντες ἐπειρῶντ᾽· οὐδ᾽ ἐδύναντο

185 ἐντανύσαι, πολλὸν δὲ βίης ἐπιδευέες ἦσαν.
Ἀντίνοος δ᾽ ἔτ᾽ ἐπεῖχε καὶ Εὐρύμαχος θεοειδής,
ἀρχοὶ μνηστήρων· ἀρετῇ δ᾽ ἔσαν ἔξοχ᾽ ἄριστοι.
Τὼ δ᾽ ἐξ οἴκου βῆσαν ὁμαρτήσαντες ἅμ᾽ ἄμφω
βουκόλος ἠδὲ συφορβὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·


190 ἐκ δ᾽ αὐτὸς μετὰ τοὺς δόμου ἤλυθε δῖος Ὀδυσσεύς.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐκτὸς θυρέων ἔσαν ἠδὲ καὶ αὐλῆς,
φθεγξάμενός σφ᾽ ἔπεσσι προσηύδα μειλιχίοισι·
«βουκόλε καὶ σύ, συφορβέ, ἔπος τί κε μυθησαίμην,
ἦ αὐτὸς κεύθω; φάσθαι δέ με θυμὸς ἀνώγει.


195 ποῖοί κ᾽ εἶτ᾽ Ὀδυσῆϊ ἀμυνέμεν, εἴ ποθεν ἔλθοι
ὧδε μάλ᾽ ἐξαπίνης καί τις θεὸς αὐτὸν ἐνείκαι;
ἤ κε μνηστήρεσσιν ἀμύνοιτ᾽ ἦ Ὀδυσῆϊ;
εἴπαθ᾽ ὅπως ὑμέας κραδίη θυμός τε κελεύει.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·

200 «Ζεῦ πάτερ, αἲ γὰρ τοῦτο τελευτήσειας ἐέλδωρ,
ὡς ἔλθοι μὲν κεῖνος ἀνήρ, ἀγάγοι δέ ἑ δαίμων·
γνοίης χ᾽ οἵη ἐμὴ δύναμις καὶ χεῖρες ἕπονται.»
Ὣς δ᾽ αὔτως Εὔμαιος ἐπεύξατο πᾶσι θεοῖσι
νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.


205 αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τῶν γε νόον νημερτέ᾽ ἀνέγνω,
ἐξαῦτίς σφ᾽ ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν·
«Ἔνδον μὲν δὴ ὅδ᾽ αὐτὸς ἐγώ, κακὰ πολλὰ μογήσας,
ἤλυθον εἰκοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.
γιγνώσκω δ᾽ ὡς σφῶϊν ἐελδομένοισιν ἱκάνω


210 οἴοισι δμώων· τῶν δ᾽ ἄλλων οὔ τευ ἄκουσα
εὐξαμένου ἐμὲ αὖτις ὑπότροπον οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι.
σφῶϊν δ᾽, ὡς ἔσεταί περ, ἀληθείην καταλέξω·
εἴ χ᾽ ὑπ᾽ ἐμοί γε θεὸς δαμάσῃ μνηστῆρας ἀγαυούς,
ἄξομαι ἀμφοτέροις ἀλόχους καὶ κτήματ᾽ ὀπάσσω


215 οἰκία τ᾽ ἐγγὺς ἐμεῖο τετυγμένα· καί μοι ἔπειτα
Τηλεμάχου ἑτάρω τε κασιγνήτω τε ἔσεσθον.
εἰ δ᾽ ἄγε δὴ καὶ σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τι δείξω,
ὄφρα μ᾽ ἐῢ γνῶτον πιστωθῆτόν τ᾽ ἐνὶ θυμῷ,
οὐλήν, τήν ποτέ με σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι


220 Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα σὺν υἱάσιν Αὐτολύκοιο.»
Ὣς εἰπὼν ῥάκεα μεγάλης ἀποέργαθεν οὐλῆς.
τὼ δ᾽ ἐπεὶ εἰσιδέτην εὖ τ᾽ ἐφράσσαντο ἕκαστα,
κλαῖον ἄρ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆϊ δαΐφρονι χεῖρε βαλόντε,
καὶ κύνεον ἀγαπαζόμενοι κεφαλήν τε καὶ ὤμους.


225 ὣς δ᾽ αὔτως Ὀδυσεὺς κεφαλὰς καὶ χεῖρας ἔκυσσε.
καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισιν ἔδυ φάος ἠελίοιο,
εἰ μὴ Ὀδυσσεὺς αὐτὸς ἐρύκακε φώνησέν τε·
«παύεσθον κλαυθμοῖο γόοιό τε, μή τις ἴδηται
ἐξελθὼν μεγάροιο, ἀτὰρ εἴπῃσι καὶ εἴσω.

230 ἀλλὰ προμνηστῖνοι ἐσέλθετε, μηδ᾽ ἅμα πάντες,
πρῶτος ἐγώ, μετὰ δ᾽ ὔμμες· ἀτὰρ τόδε σῆμα τετύχθω·
ἄλλοι μὲν γὰρ πάντες, ὅσοι μνηστῆρες ἀγαυοί,
οὐκ ἐάσουσιν ἐμοὶ δόμεναι βιὸν ἠδὲ φαρέτρην·
ἀλλὰ σύ, δῖ᾽ Εὔμαιε, φέρων ἀνὰ δώματα τόξον


235 ἐν χείρεσσιν ἐμοὶ θέμεναι, εἰπεῖν δὲ γυναιξὶ
κληῗσαι μεγάροιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας,
ἢν δέ τις ἢ στοναχῆς ἠὲ κτύπου ἔνδον ἀκούσῃ
ἀνδρῶν ἡμετέροισιν ἐν ἕρκεσι, μή τι θύραζε
προβλώσκειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἀκὴν ἔμεναι παρὰ ἔργῳ.

240 σοὶ δέ, Φιλοίτιε δῖε, θύρας ἐπιτέλλομαι αὐλῆς
κληῖσαι κληῗδι, θοῶς δ᾽ ἐπὶ δεσμὸν ἰῆλαι.»
Ὣς εἰπὼν εἰσῆλθε δόμους εὖ ναιετάοντας·
ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ δίφρον ἰών, ἔνθεν περ ἀνέστη·
ἐς δ᾽ ἄρα καὶ τὼ δμῶε ἴτην θείου Ὀδυσῆος.


245 Εὐρύμαχος δ᾽ ἤδη τόξον μετὰ χερσὶν ἐνώμα,
θάλπων ἔνθα καὶ ἔνθα σέλᾳ πυρός· ἀλλά μιν οὐδ᾽ ὣς
ἐντανύσαι δύνατο, μέγα δ᾽ ἔστενε κυδάλιμον κῆρ·
ὀχθήσας δ᾽ ἄρα εἶπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«ὢ πόποι, ἦ μοι ἄχος περί τ᾽ αὐτοῦ καὶ περὶ πάντων.

250 οὔ τι γάμου τοσσοῦτον ὀδύρομαι, ἀχνύμενός περ·
εἰσὶ καὶ ἄλλαι πολλαὶ Ἀχαιΐδες, αἱ μὲν ἐν αὐτῇ
ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ, αἱ δ᾽ ἄλλῃσιν πολίεσσιν·
ἀλλ᾽ εἰ δὴ τοσσόνδε βίης ἐπιδευέες εἰμὲν
ἀντιθέου Ὀδυσῆος, ὅ τ᾽ οὐ δυνάμεσθα τανύσσαι

255 τόξον· ἐλεγχείη δὲ καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι.»
Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός·
«Εὐρύμαχ᾽, οὐχ οὕτως ἔσται· νοέεις δὲ καὶ αὐτός.
νῦν μὲν γὰρ κατὰ δῆμον ἑορτὴ τοῖο θεοῖο
ἁγνή· τίς δέ κε τόξα τιταίνοιτ᾽; ἀλλὰ ἕκηλοι


260 κάτθετ᾽· ἀτὰρ πελέκεάς γε καὶ εἴ κ᾽ εἰῶμεν ἅπαντας
ἑστάμεν· οὐ μὲν γάρ τιν᾽ ἀναιρήσεσθαι ὀΐω,
ἐλθόντ᾽ ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.
ἀλλ᾽ ἄγετ᾽, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,
ὄφρα σπείσαντες καταθείομεν ἀγκύλα τόξα·


265 ἠῶθεν δὲ κέλεσθε Μελάνθιον, αἰπόλον αἰγῶν,
αἶγας ἄγειν, αἳ πᾶσι μέγ᾽ ἔξοχοι αἰπολίοισιν,
ὄφρ᾽ ἐπὶ μηρία θέντες Ἀπόλλωνι κλυτοτόξῳ
τόξου πειρώμεσθα καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον.»
Ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.


270 τοῖσι δὲ κήρυκες μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν,
κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο,
νώμησαν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσιν.
οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·


275 «κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης·
ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει·
Εὐρύμαχον δὲ μάλιστα καὶ Ἀντίνοον θεοειδέα
λίσσομ᾽, ἐπεὶ καὶ τοῦτο ἔπος κατὰ μοῖραν ἔειπε,
νῦν μὲν παῦσαι τόξον, ἐπιτρέψαι δὲ θεοῖσιν·

280 ἠῶθεν δὲ θεὸς δώσει κράτος ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσιν.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐμοὶ δότε τόξον ἐΰξοον, ὄφρα μεθ᾽ ὑμῖν
χειρῶν καὶ σθένεος πειρήσομαι, ἤ μοι ἔτ᾽ ἐστὶν
ἴς, οἵη πάρος ἔσκεν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσιν,
ἦ ἤδη μοι ὄλεσσεν ἄλη τ᾽ ἀκομιστίη τε.»


285 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως νεμέσησαν,
δείσαντες μὴ τόξον ἐΰξοον ἐντανύσειεν.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«ἆ δειλὲ ξείνων, ἔνι τοι φρένες οὐδ᾽ ἠβαιαί·
οὐκ ἀγαπᾷς ὃ ἕκηλος ὑπερφιάλοισι μεθ᾽ ἡμῖν


290 δαίνυσαι, οὐδέ τι δαιτὸς ἀμέρδεαι, αὐτὰρ ἀκούεις
μύθων ἡμετέρων καὶ ῥήσιος; οὐδέ τις ἄλλος
ἡμετέρων μύθων ξεῖνος καὶ πτωχὸς ἀκούει.
οἶνός σε τρώει μελιηδής, ὅς τε καὶ ἄλλους
βλάπτει, ὃς ἄν μιν χανδὸν ἕλῃ μηδ᾽ αἴσιμα πίνῃ.

295 οἶνος καὶ Κένταυρον, ἀγακλυτὸν Εὐρυτίωνα,
ἄασ᾽ ἐνὶ μεγάρῳ μεγαθύμου Πειριθόοιο,
ἐς Λαπίθας ἐλθόνθ᾽· ὁ δ᾽ ἐπεὶ φρένας ἄασεν οἴνῳ,
μαινόμενος κάκ᾽ ἔρεξε δόμον κάτα Πειριθόοιο·
ἥρωας δ᾽ ἄχος εἷλε, διὲκ προθύρου δὲ θύραζε


300 ἕλκον ἀναΐξαντες, ἀπ᾽ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ
ῥῖνάς τ᾽ ἀμήσαντες· ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσιν ἀασθεὶς
ἤϊεν ἣν ἄτην ὀχέων ἀεσίφρονι θυμῷ.
ἐξ οὗ Κενταύροισι καὶ ἀνδράσι νεῖκος ἐτύχθη,
οἷ δ᾽ αὐτῷ πρώτῳ κακὸν εὕρετο οἰνοβαρείων.

305 ὣς καὶ σοὶ μέγα πῆμα πιφαύσκομαι, αἴ κε τὸ τόξον
ἐντανύσῃς· οὐ γάρ τευ ἐπητύος ἀντιβολήσεις
ἡμετέρῳ ἐνὶ δήμῳ, ἄφαρ δέ σε νηῒ μελαίνῃ
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,
πέμψομεν· ἔνθεν δ᾽ οὔ τι σαώσεαι· ἀλλὰ ἕκηλος


310 πῖνέ τε, μηδ᾽ ἐρίδαινε μετ᾽ ἀνδράσι κουροτέροισι.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν καλὸν ἀτέμβειν οὐδὲ δίκαιον
ξείνους Τηλεμάχου, ὅς κεν τάδε δώμαθ᾽ ἵκηται.
ἔλπεαι, αἴ χ᾽ ὁ ξεῖνος Ὀδυσσῆος μέγα τόξον


315 ἐντανύσῃ χερσίν τε βίηφί τε ἧφι πιθήσας,
οἴκαδέ μ᾽ ἄξεσθαι καὶ ἑὴν θήσεσθαι ἄκοιτιν;
οὐδ᾽ αὐτός που τοῦτό γ᾽ ἐνὶ στήθεσσιν ἔολπε·
μηδέ τις ὑμείων τοῦ γ᾽ εἵνεκα θυμὸν ἀχεύων
ἐνθάδε δαινύσθω, ἐπεὶ οὐδὲ μὲν οὐδὲ ἔοικε.»

320 Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἀντίον ηὔδα·
«κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,
οὔ τί σε τόνδ᾽ ἄξεσθαι ὀϊόμεθ᾽· οὐδὲ ἔοικεν·
ἀλλ᾽ αἰσχυνόμενοι φάτιν ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν,
μή ποτέ τις εἴπῃσι κακώτερος ἄλλος Ἀχαιῶν·


325 “ἦ πολὺ χείρονες ἄνδρες ἀμύμονος ἀνδρὸς ἄκοιτιν
μνῶνται, οὐδέ τι τόξον ἐΰξοον ἐντανύουσιν·
ἀλλ᾽ ἄλλος τις πτωχὸς ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν
ῥηϊδίως ἐτάνυσσε βιόν, διὰ δ᾽ ἧκε σιδήρου.”
ὣς ἐρέουσ᾽, ἡμῖν δ᾽ ἂν ἐλέγχεα ταῦτα γένοιτο.»


330 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«Εὐρύμαχ᾽, οὔ πως ἔστιν ἐϋκλεῖας κατὰ δῆμον
ἔμμεναι οἳ δὴ οἶκον ἀτιμάζοντες ἔδουσιν
ἀνδρὸς ἀριστῆος· τί δ᾽ ἐλέγχεα ταῦτα τίθεσθε;
οὗτος δὲ ξεῖνος μάλα μὲν μέγας ἠδ᾽ εὐπηγής,


335 πατρὸς δ᾽ ἐξ ἀγαθοῦ γένος εὔχεται ἔμμεναι υἱός.
ἀλλ᾽ ἄγε οἱ δότε τόξον ἐΰξοον, ὄφρα ἴδωμεν.
ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
εἴ κέ μιν ἐντανύσῃ, δώῃ δέ οἱ εὖχος Ἀπόλλων,
ἕσσω μιν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά,


340 δώσω δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν,
καὶ ξίφος ἄμφηκες· δώσω δ᾽ ὑπὸ ποσσὶ πέδιλα,
πέμψω δ᾽ ὅππῃ μιν κραδίη θυμός τε κελεύει.»
Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«μῆτερ ἐμή, τόξον μὲν Ἀχαιῶν οὔ τις ἐμεῖο


345 κρείσσων, ᾧ κ᾽ ἐθέλω, δόμεναί τε καὶ ἀρνήσασθαι,
οὔθ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν,
οὔθ᾽ ὅσσοι νήσοισι πρὸς Ἤλιδος ἱπποβότοιο·
τῶν οὔ τίς μ᾽ ἀέκοντα βιήσεται αἴ κ᾽ ἐθέλωμι
καὶ καθάπαξ ξείνῳ δόμεναι τάδε τόξα φέρεσθαι.


350 ἀλλ᾽ εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σ᾽ αὐτῆς ἔργα κόμιζε,
ἱστόν τ᾽ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε
ἔργον ἐποίχεσθαι· τόξον δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει
πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί· τοῦ γὰρ κράτος ἔστ᾽ ἐνὶ οἴκῳ.»
Ἡ μὲν θαμβήσασα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει·


355 παιδὸς γὰρ μῦθον πεπνυμένον ἔνθετο θυμῷ.
ἐς δ᾽ ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ
κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον
ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.
Αὐτὰρ ὁ τόξα λαβὼν φέρε καμπύλα δῖος ὑφορβός·

360 μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὁμόκλεον ἐν μεγάροισιν·
ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·
«πῇ δὴ καμπύλα τόξα φέρεις, ἀμέγαρτε συβῶτα,
πλαγκτέ; τάχ᾽ αὖ σ᾽ ἐφ᾽ ὕεσσι κύνες ταχέες κατέδονται
οἶον ἀπ᾽ ἀνθρώπων, οὓς ἔτρεφες, εἴ κεν Ἀπόλλων


365 ἡμῖν ἱλήκῃσι καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι.»
Ὣς φάσαν, αὐτὰρ ὁ θῆκε φέρων αὐτῇ ἐνὶ χώρῃ,
δείσας, οὕνεκα πολλοὶ ὁμόκλεον ἐν μεγάροισι.
Τηλέμαχος δ᾽ ἑτέρωθεν ἀπειλήσας ἐγεγώνει·
«ἄττα, πρόσω φέρε τόξα· τάχ᾽ οὐκ εὖ πᾶσι πιθήσεις·


370 μή σε καὶ ὁπλότερός περ ἐὼν ἀγρόνδε δίωμαι,
βάλλων χερμαδίοισι· βίηφι δὲ φέρτερός εἰμι.
αἲ γὰρ πάντων τόσσον, ὅσοι κατὰ δώματ᾽ ἔασι,
μνηστήρων χερσίν τε βίηφί τε φέρτερος εἴην·
τῷ κε τάχα στυγερῶς τιν᾽ ἐγὼ πέμψαιμι νέεσθαι


375 ἡμετέρου ἐξ οἴκου, ἐπεὶ κακὰ μηχανόωνται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν
μνηστῆρες, καὶ δὴ μέθιεν χαλεποῖο χόλοιο
Τηλεμάχῳ· τὰ δὲ τόξα φέρων ἀνὰ δῶμα συβώτης
ἐν χείρεσσ᾽ Ὀδυσῆϊ δαΐφρονι θῆκε παραστάς.


380 ἐκ δὲ καλεσσάμενος προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν·
«Τηλέμαχος κέλεταί σε, περίφρων Εὐρύκλεια,
κληῗσαι μεγάροιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας,
ἢν δέ τις ἢ στοναχῆς ἠὲ κτύπου ἔνδον ἀκούσῃ
ἀνδρῶν ἡμετέροισιν ἐν ἕρκεσι, μή τι θύραζε


385 προβλώσκειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἀκὴν ἔμεναι παρὰ ἔργῳ.»
Ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος,
κλήϊσεν δὲ θύρας μεγάρων εὖ ναιεταόντων.
Σιγῇ δ᾽ ἐξ οἴκοιο Φιλοίτιος ἆλτο θύραζε,
κλήϊσεν δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα θύρας εὐερκέος αὐλῆς.


390 κεῖτο δ᾽ ὑπ᾽ αἰθούσῃ ὅπλον νεὸς ἀμφιελίσσης
βύβλινον, ᾧ ῥ᾽ ἐπέδησε θύρας, ἐς δ᾽ ἤϊεν αὐτός·
ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ δίφρον ἰών, ἔνθεν περ ἀνέστη,
εἰσορόων Ὀδυσῆα. ὁ δ᾽ ἤδη τόξον ἐνώμα
πάντῃ ἀναστρωφῶν, πειρώμενος ἔνθα καὶ ἔνθα,


395 μὴ κέρα ἶπες ἔδοιεν ἀποιχομένοιο ἄνακτος.
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
«ἦ τις θηητὴρ καὶ ἐπίκλοπος ἔπλετο τόξων·
ἤ ῥά νύ που τοιαῦτα καὶ αὐτῷ οἴκοθι κεῖται,
ἢ ὅ γ᾽ ἐφορμᾶται ποιησέμεν, ὡς ἐνὶ χερσὶ


400 νωμᾷ ἔνθα καὶ ἔνθα κακῶν ἔμπαιος ἀλήτης.»
Ἄλλος δ᾽ αὖ εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·
«αἲ γὰρ δὴ τοσσοῦτον ὀνήσιος ἀντιάσειεν
ὡς οὗτός ποτε τοῦτο δυνήσεται ἐντανύσασθαι.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν μνηστῆρες· ἀτὰρ πολύμητις Ὀδυσσεύς,


405 αὐτίκ᾽ ἐπεὶ μέγα τόξον ἐβάστασε καὶ ἴδε πάντῃ,
ὡς ὅτ᾽ ἀνὴρ φόρμιγγος ἐπιστάμενος καὶ ἀοιδῆς
ῥηϊδίως ἐτάνυσσε νέῳ περὶ κόλλοπι χορδήν,
ἅψας ἀμφοτέρωθεν ἐϋστρεφὲς ἔντερον οἰός,
ὣς ἄρ᾽ ἄτερ σπουδῆς τάνυσεν μέγα τόξον Ὀδυσσεύς.


410 δεξιτερῇ δ᾽ ἄρα χειρὶ λαβὼν πειρήσατο νευρῆς·
ἡ δ᾽ ὑπὸ καλὸν ἄεισε, χελιδόνι εἰκέλη αὐδήν.
μνηστῆρσιν δ᾽ ἄρ᾽ ἄχος γένετο μέγα, πᾶσι δ᾽ ἄρα χρὼς
ἐτράπετο. Ζεὺς δὲ μεγάλ᾽ ἔκτυπε σήματα φαίνων·
γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

415 ὅττι ῥά οἱ τέρας ἧκε Κρόνου πάϊς ἀγκυλομήτεω·
εἵλετο δ᾽ ὠκὺν ὀϊστόν, ὅ οἱ παρέκειτο τραπέζῃ
γυμνός· τοὶ δ᾽ ἄλλοι κοίλης ἔντοσθε φαρέτρης
κείατο, τῶν τάχ᾽ ἔμελλον Ἀχαιοὶ πειρήσεσθαι.
τόν ῥ᾽ ἐπὶ πήχει ἑλὼν ἕλκεν νευρὴν γλυφίδας τε,

420 αὐτόθεν ἐκ δίφροιο καθήμενος, ἧκε δ᾽ ὀϊστὸν
ἄντα τιτυσκόμενος, πελέκεων δ᾽ οὐκ ἤμβροτε πάντων
πρώτης στειλειῆς, διὰ δ᾽ ἀμπερὲς ἦλθε θύραζε
ἰὸς χαλκοβαρής· ὁ δὲ Τηλέμαχον προσέειπε·
«Τηλέμαχ᾽, οὔ σ᾽ ὁ ξεῖνος ἐνὶ μεγάροισιν ἐλέγχει


425 ἥμενος, οὐδέ τι τοῦ σκοποῦ ἤμβροτον οὐδέ τι τόξον
δὴν ἔκαμον τανύων· ἔτι μοι μένος ἔμπεδόν ἐστιν,
οὐχ ὥς με μνηστῆρες ἀτιμάζοντες ὄνονται.
νῦν δ᾽ ὥρη καὶ δόρπον Ἀχαιοῖσιν τετυκέσθαι
ἐν φάει, αὐτὰρ ἔπειτα καὶ ἄλλως ἑψιάασθαι

430 μολπῇ καὶ φόρμιγγι· τὰ γάρ τ᾽ ἀναθήματα δαιτός.»
Ἦ καὶ ἐπ᾽ ὀφρύσι νεῦσεν· ὁ δ᾽ ἀμφέθετο ξίφος ὀξὺ
Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο,
ἀμφὶ δὲ χεῖρα φίλην βάλεν ἔγχεϊ, ἄγχι δ᾽ ἄρ᾽ αὐτοῦ
πὰρ θρόνον ἑστήκει κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ.



Οδύσσεια – υ

Τόξου θέσις

Έβαλε τότε στο μυαλό της την ιδέα, τα μάτια λάμποντας,
η Αθηνά (της ξύπνιας Πηνελόπης, κόρης του Ικαρίου)
να δοκιμάσει τους μνηστήρες με το τόξο και τα πελέκια από
γκρίζο σίδερο — μέσα στου Οδυσσέα το σπίτι, άθλημα και μαζί
του φόνου αρχή.

5 Ανέβαινε λοιπόν ψηλά του παλατιού τη σκάλα,
σφιχτά στο χέρι της κρατώντας καλόστροφο, ωραίο, χάλκινο
κλειδί με φιλντισένια τη χερολαβή του. Τράβηξε με τις
παρακόρες της ίσα στην κάμαρη, την τελευταία στο βάθος,
όπου ασφαλίζονται πολύτιμα κειμήλια του βασιλιά·

10 χρυσός, χαλκός και σφυρηλατημένος σίδηρος.
Εκεί και το παλίντονο τόξο ακουμπούσε, πλάι η φαρέτρα
με τα βέλη, μέσα της οι σαΐτες, πολλές και πολυστέναχτες.
Φιλοξενίας δώρα από τον Ίφιτο, του Ευρύτου γιο θεόμορφο,
κάπου στη Λακεδαίμονα, όπου από τύχη αντάμωσαν.

15 Οι δυο τους βρέθηκαν κάποτε στη Μεσσήνη κι έσμιξαν
μεταξύ τους στο αρχοντικό του εμπειροπόλεμου Ορτιλόχου.
Είχε προφτάσει ο Οδυσσέας εκεί, να πάρει πίσω κάποιο χρέος,
όλου του δήμου οφειλή· αφού οι Μεσσήνιοι ξεσήκωσαν
τρακόσα πρόβατα απ᾽ την Ιθάκη, μαζί και τους βοσκούς,
φορτώνοντας τη λεία σε καλόσκαρμα καράβια.

20 Έτσι, είχε πάρει ο Οδυσσέας δρόμο μακρύ, ασυνήθιστο,
μικρός στην ηλικία ακόμη — τον έστειλαν οι γέροντες του
τόπου κι ο πατέρας του. Από δικό του λόγο πάλι βρέθηκε εκεί
κι ο Ίφιτος, γυρεύοντας τις δώδεκα χαμένες του φοράδες, που
θηλυκές του βύζαιναν ισάριθμα καματερά μουλάρια. Σε λίγο
αυτές θα γίνονταν αιτία του μοιραίου χαμού του,

25 όταν μια μέρα βρέθηκε στο σπίτι του άγριου Ηρακλή, γιου
του Διός, που ήξερε να κατορθώνει έργα μεγάλα κι άσχημα.
Αυτός φιλοξενούμενο τον ξένο σκότωσε μέσα στο ίδιο του
το σπίτι — άθλιος, δεν φοβήθηκε μήτε τη θεία νέμεση μήτε
και το φιλόξενο τραπέζι· κι όμως τον σκότωσε,

30 και τις φοράδες με τις δυνατές οπλές τις κράτησε για πάρτη
του. Τότε λοιπόν ο Ίφιτος, γυρεύοντας τις δώδεκα φοράδες,
τον Οδυσσέα αντάμωσε κι εκεί του χάρισε το τόξο, που πρώτα
το φορούσε ο μεγάλος Εύρυτος, αλλά πεθαίνοντας στο
αρχοντικό παλάτι του στον γιο του το παρέδωσε. Ο Οδυσσέας
πάλι οξύτομο σπαθί και άλκιμο δόρυ του αντιχάρισε,

35 αρχή της αμοιβαίας φιλίας τους. Μόνο που δεν τη
σφράγισαν με αμοιβαίο τραπέζι· πρόλαβε του Διός ο γιος κι
αφάνισε τον Ευρυτίδη Ίφιτο, ωραίο σαν θεό, τον δωρητή του
τόξου. Αυτό το τόξο ο θείος Οδυσσεύς ποτέ δεν το ᾽σερνε μαζί
του πηγαίνοντας στον πόλεμο με μελανά καράβια·

40 το φύλαγε στο σπίτι του (του φίλου ενθύμιο και της φιλίας)
και το φορούσε μόνο εκεί, στον τόπο του.
Όταν μπροστά σ᾽ αυτή την κάμαρη η θεία γυναίκα βρέθηκε,
το δρύινο πάτησε κατώφλι, που κάποιος μαραγκός
με τέχνη το μαστόρεψε· το ᾽ξυσε και το στάθμισε σωστά,

45 ύστερα σήκωσε τους παραστάτες κι έστησε ανάμεσα
θυρόφυλλα γυαλιστερά να λάμπουν. Λάσκαρε εκείνη αμέσως
της κορώνης το λουρί, έχωσε σημαδεύοντας στην τρύπα το
κλειδί, τους σύρτες τράβηξε κι απελευθέρωσε τις πόρτες. Τότε
ακούστηκε μουκανητό, λες κι ήταν ταύρος που βοσκούσε στο
λιβάδι· τέτοιο τριγμό τα ωραία πορτόφυλλα έβγαλαν

50 με του κλειδιού το βίαιο γύρισμα, κι άνοιξαν στη στιγμή.
Εκείνη τότε στο πατάρι ανέβηκε — ήσαν εκεί στημένες
κασέλες με ρούχα μέσα μοσχομυρισμένα. Σηκώνοντας
το χέρι της, ξεκρέμασε το τόξο απ᾽ το παλούκι, μαζί και τη
γυαλιστερή του θήκη, που γύρω γύρω το προστάτευε.

55 Κάθησε προς στιγμή, τ᾽ ακούμπησε στα γόνατά της και πήρε
να θρηνεί πικρά και γοερά, απογυμνώνοντας το τόξο από τη
θήκη, κειμήλιο του βασιλιά. Όταν απόλαυσε το πολυδάκρυτό
της κλάμα, κίνησε προς την αίθουσα, να βρει τους
μεγαλόφρονες μνηστήρες, στο χέρι της κρατώντας
το παλίντονο δοξάρι και τη φαρέτρα με τα βέλη —

60 μέσα της οι σαΐτες πολλές και πολυστέναχτες.
Μαζί της πήγαιναν κι οι παρακόρες, ένα σεντούκι
κουβαλώντας, μ᾽ άφθονο μέσα του χαλκό και σίδερο —
βασιλικά πελέκια, αεθλοφόρα. Κι όταν πλησίασε η θεία
γυναίκα τους μνηστήρες, ήλθε και στάθηκε πλάι στην κολόνα
που συγκρατούσε τη στέγη στέρεη —

65 τα μάγουλά της σκεπασμένα με λαμπρό μαγνάδι.
Δεξιά κι αριστερά της έστεκαν πιστές οι παρακόρες,
όταν τον λόγο πήρε μιλώντας στους μνηστήρες:
«Ακούστε με, μνηστήρες αλαζόνες, όσοι, το σπίτι αυτό
καταπατώντας, τρώτε και πίνετε χωρίς σταματημό,

70 γιατί από χρόνια τώρα λείπει ο αφέντης του·
άλλη καμιά δεν έχετε να πείτε πρόφαση εκτός εμένα,
που με θέλετε σε γάμο, κάποιος να μ᾽ έχει στο κρεβάτι του.
Αλλά, μνηστήρες, βλέπουν το άθλημα τώρα τα μάτια σας:
θα στήσω, εδώ μπροστά, του ένθεου Οδυσσέα το τόξο·

75 όποιος απ᾽ όλους ευκολότερα θα το τανύσει στις παλάμες
του, όποιος περάσει τη σαΐτα κι από τα δώδεκα πελέκια στη
σειρά, αυτόν θ᾽ ακολουθήσω, εγκαταλείποντας το σπίτι μου,
το νυφικό ωραίο παλάτι μου, γεμάτο πλούτη,
που κάποτε θα το θυμάμαι, φάντασμα ονείρου.»

80 Αυτά τους είπε, κι ευθύς δίνει στον Εύμαιο, θείο
χοιροβοσκό, την εντολή μπροστά τους ν᾽ αποθέσει το δοξάρι,
εκεί και τα πελέκια από γκρίζο σίδερο. Το πήρε ο Εύμαιος και
δακρυσμένος το ᾽βαλε στη μέση· το τόξο βλέποντας του
βασιλιά, θρηνούσε πλάι του δεύτερος τώρα κι ο βουκόλος,
οπότε ο Αντίνοος τους αποπήρε και τους δυο, ξεστόμισε λόγια

85 βαριά μιλώντας: «Μικροί χωριάτες, το μυαλό σας μόνο
στο σήμερα κολλά! Γιατί, βρε μίζεροι, το ρίξατε στα
κλαψουρίσματα, γιατί ταράζετε στα στήθη την καρδιά μιας
δύστυχης γυναίκας; Έτσι κι αλλιώς της τρώει ο πόνος την
ψυχή, αφότου έχασε ομόκλινο το αγαπημένο ταίρι της.
Βγάλετε λέω τον σκασμό και τρώτε αμίλητοι· αλλιώς

90 έξω από δω, κι εκεί το κλάμα συνεχίζετε. Όσο για τούτο
το δοξάρι, τ᾽ αφήνετε επιτόπου, άθλημα στους μνηστήρες
ριψοκίνδυνο. Δεν το φαντάζομαι πως τούτο το καλοξυσμένο
τόξο εύκολα κάποιος θα τανύσει, αφού σ᾽ όλους εδώ άντρας
δεν βρίσκεται του Οδυσσέα αντάξιος. Εγώ τον είδα με
τα μάτια μου

95 και δεν μου βγαίνει απ᾽ το μυαλό — ήμουνα τότε ανέμελο
παιδάκι ακόμη.» Έτσι τους μίλησε, μέσα του όμως έκρυβε
κρυφή ελπίδα πως θα τεντώσει τη χορδή, πως θα περάσει τη
σαΐτα στα πελέκια. Πράγματι, αυτός έμελλε πρώτος να γευτεί
το βέλος, αμολημένο από το χέρι του άψογου Οδυσσέα· που

100 τώρα, αραγμένος στο παλάτι, τον καταφρονούσε,
γυρεύοντας να ξεσηκώσει τους συντρόφους. Στο μεταξύ μπήκε
στη μέση ο γενναίος Τηλέμαχος μιλώντας: «Αλίμονό μου,
σίγουρα μου πήρε τα μυαλά ο γιος του Κρόνου, ο Δίας!
Ενώ η καλή μου μάνα, που είναι γνωστική, το λέει πια, μ᾽
άλλον θα πάει, θ᾽ αφήσει τούτο το παλάτι,

105 εγώ ο μωρός γελώ και το γλεντώ.
Όμως κοπιάστε τώρα, σας περιμένει το έπαθλο, μνηστήρες.
Τέτοια γυναίκα άλλη δεν υπάρχει στων Αχαιών τη χώρα·
μήτε στην Πύλο, στο Άργος, στις Μυκήνες, μήτε και μέσα
στην Ιθάκη ή στην αντικρινή σκουρόχρωμη στεριά.

110 Αυτό το ξέρετε καλά κι εσείς· ποιος λόγος να παινεύω εγώ
τη μάνα μου; Εμπρός λοιπόν, αφήστε τις προφάσεις, μην το
χασομεράτε, το τόξο αυτό δεν πρέπει κι άλλο να μείνει
ατάνυστο, ας δούμε τέλος τ᾽ αποτέλεσμα. Αλήθεια, θα ᾽θελα
να δοκιμαστώ κι ο ίδιος με τούτο το δοξάρι. Αν το κατόρθωνα
να το τεντώσω και να περάσω τη σαΐτα στα πελέκια,

115 τότε δεν θα μου πλάκωνε τόσο το βάρος την καρδιά,
που η σεμνή μου μάνα θ᾽ άφηνε το παλάτι, μ᾽ άλλον
πηγαίνοντας να ζήσει· θα ᾽μενα εδώ μόνος εγώ, άξιος όμως
να σηκώνω πια άρματα κι άθλα του πατέρα μου.» Είπε, κι
ορθός τινάχτηκε, πέταξε από πάνω του την πορφυρή του
χλαίνη, από τους ώμους τράβηξε το κοφτερό σπαθί.

120 Μετά σε μάκρος, από τη μια μεριά στην άλλη, άνοιξε
αυλάκι, έστησε τα πελέκια εκεί, τα στάθμισε, για να ᾽ναι ίσα,
και πάτησε το χώμα γύρω τους. Τον έβλεπαν οι άλλοι κι όλοι
αποσβολώθηκαν, με πόση τάξη τα συνταίριαξε, ενώ δεν είχε
δει ποτέ του ως τώρα ο νέος τέτοιο πράγμα. Τέλος, στητός
επάνω στο κατώφλι, πήρε να δοκιμάζει το δοξάρι.

125 Δοκίμασε να το τραβήξει τρεις φορές μ᾽ όλη τη δύναμή
του, και τρεις φορές κόπηκε η φόρα του· ωστόσο μέσα του
κρατούσε ακόμη την ελπίδα πως θα μπορέσει να τανύσει τη
νευρή και να περάσει πέρα ως πέρα τα πελέκια. Αν το
τραβούσε τέταρτη φορά, βάζοντας κι άλλη δύναμη, σίγουρα
θα κατόρθωνε να το τεντώσει· αλλά στο μεταξύ τού κάνει

130 ο Οδυσσέας νεύμα, που τον συγκράτησε επάνω στη μεγάλη
ορμή του. Οπότε γύρισε προς τους μνηστήρες, μιλώντας ο
γενναίος Τηλέμαχος: «Αίσχος, για πάντα αδύναμος κι ανίκανος
θα μείνω! Εκτός κι αν φταίει που είμαι νιούτσικος, μου λείπει
εμπιστοσύνη πως με τα χέρια μου μπορώ κι εγώ να τον
στριμώξω κάποιον που πρώτος κάνει τον καμπόσο. Όμως τώρα

135 σειρά σας, είσαστε εσείς πιο δυνατοί από μένα,
μπρατσωμένοι· πιάστε λοιπόν και δοκιμάσετε το τόξο, να
δούμε ποιος θα πάρει το έπαθλο.» Τέλειωσε με τα λόγια αυτά
κι άφησε κάτω το δοξάρι, το ᾽γειρε στα πορτόφυλλα με τις
καλάρμοστες γυαλιστερές σανίδες και πάνω στην ωραία
κορώνη στήριξε και τη γρήγορη σαΐτα. Μετά πήγε και κάθησε

140 ξανά στον δίφρο απ᾽ όπου ανασηκώθηκε. Τον λόγο πήρε
τότε ο γιος του Ευπείθη, ο Αντίνοος: «Σύντροφοι, σηκωθείτε,
όλοι με τη σειρά, από δεξιά αρχίζοντας, όπως κι ο οινοχόος
μάς κερνά κρασί.» Έτσι τους μίλησε ο Αντίνοος, κι άρεσε ο
λόγος του. Πρώτος λοιπόν σηκώθηκε ο Ληώδης, ο γιος του
Οίνοπα·

145 αυτός στα σφάγια τους μάντευε, πάντοτε καθισμένος
πέρα στο βάθος, στον όμορφο κρατήρα πλάι — ήταν ο μόνος
που μισούσε τ᾽ ατάσθαλα έργα κι αγανακτούσε μ᾽ όλους τους
μνηστήρες. Αυτός πήρε στα χέρια του πρώτος το τόξο και τη
γρήγορη σαΐτα, στήθηκε πάνω στο κατώφλι, με το δοξάρι
πάλευε·

150 όμως δεν μπόρεσε να το τανύσει, γιατί, τραβώντας τη
νευρή, του κόπηκαν τα χέρια — χέρια απαλά κι αδούλευτα.
Οπότε στους μνηστήρες γύρισε μιλώντας: «Φίλοι, δεν το
τεντώνω εγώ, άλλος ας έλθει να το πιάσει. Κι όμως προβλέπω
το τόξο τούτο θα στερήσει σ᾽ ανδρείους πολλούς και την ορμή
και τη ζωή τους. Και μολαταύτα,

155 ο θάνατος καλύτερος, παρά να ζούμε στερημένοι συνεχώς
απ᾽ ό,τι κάθε μέρα μάς μαζεύει εδώ, και περιμένουμε πάντα να
γίνει. Προς το παρόν κάποιος ακόμη μέσα του μελετά κι ελπίζει
την Πηνελόπη να κερδίσει, γυναίκα του Οδυσσέα ομόκλινη.
Κι όμως, όταν δοκιμαστεί με το δοξάρι και δει τι γίνεται, τότε
ας γυρέψει λέω αλλού,

160 δίνοντας και γαμήλια δώρα, άλλη γυναίκα ταίρι του να
κάνει από των Αχαιών τις πεπλοφόρες κόρες — εκείνη θα
διαλέξει όποιον της δώσει περισσότερα κι είναι της μοίρας της
αυτός.» Τέλειωσε με τα λόγια κι άφησε κάτω το δοξάρι,
να γέρνει στα πορτόφυλλα με τις καλάρμοστες γυαλιστερές
σανίδες,

165 και πάνω στην ωραία κορώνη τη γρήγορη σαΐτα στήριξε.
Μετά πήγε και κάθησε στον δίφρο απ᾽ όπου ανασηκώθηκε.
Ο Αντίνοος όμως αντιμίλησε, βαριά τον αποπήρε:
«Τι λόγος πάλι αυτός, Ληώδη, που ξεστόμισες,
βαρύς κι αβάσταχτος; Φουντώνω από θυμό ακούγοντας,

170 αν, όπως λες, το τόξο τούτο θα στερήσει σ᾽ ανδρείους
πολλούς και την ορμή και τη ζωή τους, μόνο και μόνο επειδή
εσύ δεν μπόρεσες να το τανύσεις. Μα είναι ηλίου φαεινότερο·
η σεβαστή σου μάνα εσένα δεν σε γέννησε τέτοιον που να
μπορείς και το δοξάρι να τραβάς και τις σαΐτες να πετάς.
Υπάρχουν όμως άλλοι μνηστήρες που το λέει η καρδιά τους,

175 αυτοί θα το τανύσουν δίχως χασομέρι.» Έτσι μιλώντας,
τον Μελάνθιο φώναξε τον γιδολάτη: «Βιάσου, Μελάνθιε, άναψε
τη φωτιά στην αίθουσα, βάλε κοντά της κάθισμα φαρδύ και
πάνω του προβιά, φέρε από μέσα χοντρό κομμάτι ξίγκι, ζεστό
να το μαλάξουνε οι νέοι αυτοί, ν᾽ αλείφουν το δοξάρι — κι έτσι

180 το τόξο δοκιμάζοντας, να πάρει ο αγώνας τέλος.»
Ακούγοντας την προσταγή ο Μελάνθιος, ανάβει αμέσως την
ακάματη φωτιά, έβαλε πλάι κάθισμα φαρδύ και πάνω του
προβιά, έφερε κι από μέσα ένα χοντρό κομμάτι ξίγκι.
Μαλάζοντάς το τότε οι νέοι δοκίμασαν το τόξο, αλλά

185 δεν μπόρεσαν να το τανύσουν — τους έλειψε πολύ η τόση
δύναμη. Περίμενε στο μεταξύ ο Αντίνοος, το ίδιο κι ο
Ευρύμαχος, ωραίος σαν θεός, οι πρώτοι των μνηστήρων —
ήσαν οι δυο τους οι καλύτεροι, ξεχώριζαν πολύ με τα
χαρίσματά τους. Την ώρα εκείνη γλίστρησαν μαζί και βγήκαν
έξω βουκόλος και χοιροβοσκός του ένθεου Οδυσσέα.

190 Πήγε κατόπιν τους, το σπίτι αφήνοντας, κι ο θείος
Οδυσσέας. Κι όταν οι τρεις τις πόρτες πέρασαν κι έξω από την
αυλή βρέθηκαν, ο Οδυσσέας τούς φώναξε κι έτσι γλυκά τους
είπε: «Ε σεις, βουκόλε και χοιροβοσκέ, αυτό που έχω να το πω
ή να το κρύψω μέσα μου; κι όμως το μέσα μου με σπρώχνει να
το ομολογήσω.

195 Πώς τάχα θ᾽ αντιδρούσατε, αν κάπου, ξαφνικά, έφτανε
ο Οδυσσέας εδώ, αν κάποιος θεός τον έφερνε; το μέρος άραγε
θα παίρνατε του Οδυσσέα ή μήπως των μνηστήρων;
Ξεκάθαρα μιλήστε, όπως το λέει και το θέλει ο νους
σας.» Αμέσως αποκρίθηκε ο βουκόλος, άνθρωπος ίσος:

200 «Δία πατέρα, μακάρι τη λαχτάρα μας αυτή να την
ξεπλήρωνες, μακάρι εκείνος να γυρίσει, κάποιος θεός πίσω να
μας τον φέρει· θα ᾽βλεπες τότε ποια και πόση η δύναμή μου,
ως πού φτάνουν τα χέρια μου.» Όμοια κι ο Εύμαιος ευχόταν
σ᾽ όλους τους θεούς τον νόστο του πολύφρονα Οδυσσέα στο
σπίτι του.

205 Κι όταν εκείνος αναγνώρισε το τίμιο φρόνημά τους,
πήρε ξανά τον λόγο και τους είπε:
«Να ᾽μαι, εγώ στο σπίτι μου, ο ίδιος! Αφού με πάθη πάλεψα
πολλά, έφτασα τώρα στην πατρίδα μου, κι έχουν περάσει,
συμπληρώνονται είκοσι χρόνια. Το βλέπω και το αναγνωρίζω·
μόνο εσείς οι δυο τον γυρισμό μου

210 λαχταρούσατε στο σπίτι αυτό· από τους άλλους δούλους
δεν άκουσα κανέναν τον νόστο μου να θέλει, κάποιος να κάνει
ευχή για να γυρίσω πάλι στην πατρίδα μου. Σ᾽ εσάς λοιπόν κι
εγώ τώρα θα πω την πάσα αλήθεια, τι μέλλεται να γίνει:
αν ο θεός δαμάσει με το χέρι μου τους υπερήφανους
μνηστήρες, τότε γυναίκα θα σας βρω,

215 θα σας χαρίσω πλούσιο βιος, σπίτια χτισμένα πλάι στο
παλάτι μου. Και πια από δω και πέρα θα ᾽στε για μένα αδέλφια
του Τηλέμαχου, παντοτινοί του εταίροι. Αλλά σκοπεύω τώρα
να σας δείξω σημάδι απαραγνώριστο, να με καλωσορίσετε κι
ο νους σας να πιστέψει· να η ουλή που κάποτε στιγμάτισε με
το λευκό του δόντι ο κάπρος,

220 τότε που βρέθηκα ψηλά στον Παρνασσό, με του Αυτόλυκου
τους γιους μαζί.» Έτσι μιλώντας, τράβηξε τα ράκη και φάνηκε
η μεγάλη ουλή. Οι δυο μόλις την είδαν με τα μάτια τους και την
ψηλάφησαν καλά, σε θρήνο ξέσπασαν, απλώνοντας τα χέρια
εναγκαλίζονται τον αντρειωμένο Οδυσσέα και τρυφερά πήραν
να τον φιλούν στην κεφαλή του και στους ώμους.

225 Το ίδιο εκείνος, τους ασπάστηκε στα χέρια και στο
πρόσωπο. Και θα κρατούσε ο θρήνος τους ώσπου να δύσει
ο ήλιος, αν δεν τους συγκρατούσε ο Οδυσσέας μιλώντας:
«Το γοερό σας κλάμα σταματήστε, μήπως και κάποιος
βγαίνοντας σας δει κι ευθύς το μαρτυρήσει και στους μέσα.

230 Και προσοχή, ένας μετά τον άλλο μπείτε στο παλάτι, όχι
κι οι δυο μαζί· πρώτος εγώ, κι εσείς μετά με τη σειρά.
Αλλά ακούστε μου και τούτο το σημάδι: οι άλλοι, όλοι,
οι περήφανοι μνηστήρες, δεν θα θελήσουν το τόξο να μου
δώσουν και τη φαρέτρα εμένα. Όμως εσύ, καλέ μου Εύμαιε,
πάρε το τόξο και διαβαίνοντας την αίθουσα βάλ᾽ το

235 στα χέρια μου· ύστερα πες και στις γυναίκες καλά
να κλείσουν του μεγάρου τα καλάρμοστα πορτόφυλλα.
Κι αν κάποια ακούσει βόγγο ή βρόντο, από τους άντρες που
μέσα θα ᾽μαστε κλεισμένοι, κεφάλι να μη βγάλει από την
πόρτα, μόνο να μείνει αμίλητη κοιτώντας τη δουλειά της.

240 Και συ, καλέ Φιλοίτιε, άκου την εντολή μου· τράβα γερά
τον σύρτη της αυλόθυρας κι όσο μπορείς πιο γρήγορα δέσε
από πάνω τον ιμάντα.» Έτσι μιλώντας, πέρασε και μπήκε στο
αρχοντικό παλάτι, και προχωρώντας κάθησε στον δίφρο απ᾽
όπου ανασηκώθηκε· έπειτα ένας ένας προχωρούσαν κι οι δύο
δούλοι του θεϊκού Οδυσσέα.

245 Στο μεταξύ ο Ευρύμαχος δοκίμαζε στα χέρια του το τόξο,
θερμαίνοντας τους πήχες στη φλόγα της φωτιάς· και
μολαταύτα δεν κατάφερε να το τεντώσει. Στενάζοντας βαριά η
περήφανη καρδιά του, βαρυγκομώντας φώναξε τα λόγια του:
«Αλίμονο, με σφάζει ο πόνος, για μένα και για σας, για όλους.

250 Όχι, δεν κλαίω τον χαμένο γάμο, κι ας νιώθω πληγωμένος·
υπάρχουν κι άλλες στη θαλασσοφίλητη Ιθάκη, πολλές γυναίκες
της φυλής μας, και σ᾽ άλλα, πολιτισμένα μέρη.
Αν όμως δείξουμε πως είμαστε κατώτεροι στη δύναμη από τον
θείο Οδυσσέα, αν δεν μπορούμε να τανύσουμε το τόξο του,

255 τότε η ντροπή μας θα ακουστεί και θα τη μάθουν οι
μελλούμενοι.» Αμέσως του αποκρίθηκε του Ευπείθη ο γιος,
ο Αντίνοος: «Ευρύμαχε, αυτό ποτέ δεν πρόκειται να γίνει,
το ξέρεις κι από μόνος σου. Σήμερα ωστόσο ο κόσμος
ξεφαντώνει με του θεού μας την ιερή γιορτή — σκασίλα για
τα τεντωμένα τόξα. Γι᾽ αυτό σας λέω,

260 παρατήστε τα. Όσο για τα πελέκια, ας μείνουνε εδώ, όλα
στη θέση τους· δεν το φαντάζομαι πως κάποιος θα βρεθεί,
μπαίνοντας στο παλάτι του Λαερτιάδη, να μας τα σηκώσει.
Ελάτε τώρα· ο κεραστής κούπες να πάρει, ας τις γεμίσει με
κρασί, σπονδή να κάνουμε κι εμείς, αφήνοντας στην άκρη
τα καμπύλα τόξα.

265 Και πείτε, αύριο πρωί ο Μελάνθιος, ο γιδολάτης, να φέρει
στο παλάτι γίδες, όσες μες στο κοπάδι ξεχωρίζουν, μεριά να
κάψουμε του Απόλλωνα, ασυναγώνιστου τοξότη. Έπειτα
δοκιμάζουμε κι εμείς το τόξο, οπότε βλέπουμε πώς θα
τελειώσει αυτός ο αγώνας.» Έτσι τους μίλησε ο Αντίνοος, κι
ο λόγος του καλάρεσε.

270 Τότε τους έφεραν οι κήρυκες νερό, τα χέρια τους να
πλύνουν, έφηβοι ωραίοι με πιοτό ξεχείλισαν κρατήρες, κι
ύστερα πήραν να μοιράζουν σ᾽ όλους κούπες με κρασί.
Εκείνοι στάλαξαν σπονδή, ήπιαν μετά όσο τραβούσε η ψυχή
τους, και τότε ο Οδυσσέας, πολύγνωμος και δολοπλόκος,
μπήκε στη μέση λέγοντας:

275 «Μνηστήρες της περήφανης βασίλισσας, ακούστε με
ό,τι θα πω, όσα η ψυχή στα στήθη μου προστάζει·
απ᾽ τον Ευρύμαχο προπάντων και τον θεόμορφο Αντίνοο ζητώ
μια χάρη· πολύ σωστός ο λόγος που είπε, προσώρας το τόξο
να το βάλετε στην άκρη και στους αθάνατους ν᾽ αφήσετε

280 την τελική απόφαση — αύριο ο θεός θα κρίνει σε ποιον θα
δώσει σίγουρα τη νίκη. Αλλά παρακαλώ, δώσετε και σ᾽ εμένα
αυτό το τόξο το γυαλιστερό, να δοκιμάσω ανάμεσά σας τη δική
μου δύναμη, όση μου απόμεινε στα χέρια ακόμη, αυτήν που
ακέραιη κρατούσαν κάποτε τα λυγερά μου μέλη — στο μεταξύ
τη χάλασε η τόση κακοπέραση της περιπλάνησής μου.»

285 Αυτά τους είπε, εκείνοι όμως όλοι τους άναψαν και
κόρωσαν· γιατί φοβήθηκαν μήπως μπορέσει να τεντώσει το
γυαλιστερό δοξάρι. Γι᾽ αυτό ο Αντίνοος τον αποπήρε, αυτά τα
λόγια ξεστομίζοντας: «Ε, ξένε κακομοίρη, δεν έχεις φαίνεται
μυαλό κουκούτσι. Αλήθεια, δεν σου φτάνει που κάθεσαι μ᾽
εμάς τους άρχοντες, που με την άνεσή σου

290 χορταίνεις φαγητό, μερίδα δεν σου λείπει· ακόμη ακούς
τι λέμε μεταξύ μας, την κάθε μας κουβέντα, που άλλος κανείς,
ξένος ζητιάνος δεν άκουσε ποτέ και δεν ακούει.
Αλλά σ᾽ έχει βαρέσει εσένα το γλυκό κρασί, που κι άλλους
έβλαψε, όποιον ξεδιάντροπα σαν καταβόθρα πίνει.

295 Με το κρασί την έπαθε κι ο Κένταυρος, ο διαβόητος
εκείνος Ευρυτίων, μέσα στο σπίτι του γενναίου Πειρίθου,
φτάνοντας τότε στους Λαπίθες. Με μεθυσμένο το μυαλό,
μανιακός κακούργησε σε βάρος του Πειρίθου, αλλά τα
παλληκάρια εκείνου αγρίεψαν κι αυτά, τον έσυραν από
την πόρτα έξω στην αυλόθυρα

300 κι εκεί μ᾽ άσπλαχνο χάλκινο μαχαίρι τα αφτιά του κόβουν
και τη μύτη, οπότε αυτός τρεκλίζοντας πήρε τον δρόμο του,
ο μωρός, στην τύφλα του βαθιά χωμένος. Έτσι ξεκίνησε
ο καβγάς ανάμεσα σ᾽ ανθρώπους και Κενταύρους, αλλά
κι ο μέθυσος ξεπλήρωσε πιο πριν το κρίμα του.

305 Πάθος ανάλογο προβλέπω και για σένα, ανίσως και
τανύσεις το δοξάρι αυτό. Μην περιμένεις στον δικό μας τόπο
λόγο καλό ν᾽ ακούσεις· στον Έχετο, με μελανό καράβι, πιο
βάρβαρο απ᾽ όποιον άλλο βασιλιά του κόσμου, στο πι και φι
εμείς θα σ᾽ αποστείλουμε, όπου ελπίδα δεν υπάρχει
να γλιτώσεις πια. Γι᾽ αυτό κάτσε στ᾽ αβγά σου πίνοντας, και

310 μην τα βάζεις μ᾽ άλλους που έχουν τα μισά σου χρόνια.»
Πήρε τον λόγο αμέσως, με τη δική της γνώση, η Πηνελόπη:
«Αντίνοε, μήτε σωστό μήτε και δίκαιο είναι με τέτοιον τρόπο
να καταφρονείς ξένους του Τηλεμάχου, όποιος κι αν βρέθηκε,
φιλοξενούμενος στο σπίτι του. Μήπως σου πέρασε η ιδέα πως,
αν ο ξένος κατορθώσει το μέγα τόξο να τεντώσει,

315 γιατί εμπιστεύεται τα χέρια και τη δύναμή του, πως
θα με πάρει και γυναίκα του στο σπίτι, πως θα με ρίξει
στο κρεβάτι του; Μα κάτι τέτοιο, σίγουρα, μήτε κι ο ίδιος το
φαντάστηκε· γι᾽ αυτό μη χολοσκάτε, το φαγοπότι μη χαλάσεις
— έτσι κι αλλιώς το πράγμα μοιάζει αταίριαστο.»

320 Στη μέση μπήκε του Πολύβου γιος ο Ευρύμαχος,
ανταπαντώντας: «Του Ικαρίου κόρη, φρόνιμη Πηνελόπη,
καθόλου δεν το φανταστήκαμε πως θα σε πάρει αυτός στον
τόπο του γυναίκα, πράγμα εντελώς αταίριαστο. Ντρεπόμαστε
όμως την καταλαλιά από γυναίκες κι άντρες, μήπως και
κάποιος ταπεινότερος κουτσομπολέψει λέγοντας:

325 “Κοίτα λοιπόν, άντρες κατώτεροι γυρεύουν ταίρι τους τη
γυναίκα ενός ανώτερου, αλλά δεν έχουν δύναμη το τορνεμένο
τούτο τόξο να τανύσουν· κι όμως ένας ζητιάνος, που έφτασε
εδώ περιπλανώμενος, το τάνυσε εύκολα και τη σαΐτα στα
πελέκια πέρασε.” Αυτά θα πουν, κι εμείς θα φορτωθούμε
την ντροπή.»

330 Πήρε ξανά τον λόγο η Πηνελόπη, με γνώση και με
φρόνηση: «Ευρύμαχε, για τον θεό, δεν τίθεται νομίζω ζήτημα
μνείας εύφημης στον κόσμο μας, όσο ατιμάζουν κάποιοι το
σπίτι και το βιος ενός ενάρετου κι αντρείου. Λοιπόν ποιος
λόγος τώρα να νιώθετε ντροπή; Όσο γι᾽ αυτόν τον ξένο,
δείχνει και μεγαλόσωμος και μπρατσωμένος,

335 καυχιέται εξάλλου και για τη γενιά του, πως είναι γόνος
πατέρα ευγενικού. Λέω λοιπόν να του παραχωρήσετε το
τορνεμένο τόξο, κι ύστερα βλέπουμε. Και κάτι ακόμη έχω να
πω, και πείτε το συντελεσμένο: ανίσως το τανύσει αυτός, αν
ο Απόλλων τού χαρίσει νίκη, υπόσχομαι πως θα τον ντύσω με
ρούχα ωραία, χλαίνη, χιτώνα, πως

340 θα του δώσω μυτερό κοντάρι, να τον φυλάει από σκυλιά
κι ανθρώπους, πως θα του δώσω δίκοπο σπαθί, σαντάλια
για τα πόδια του, κι έτσι θα τον προπέμψω όπου η ψυχή του
και η καρδιά του επιθυμεί.» Στην ώρα του αντιμίλησε ο
Τηλέμαχος, με τη δική του γνώση: «Μάνα, το τόξο αυτό μου
ανήκει, κανείς σ᾽ αυτό δεν είναι ανώτερός μου·

345 το δίνω σ᾽ όποιον θέλω εγώ ή και τ᾽ αρνούμαι. Μήτε όσοι
κατοικούν τα βράχια της Ιθάκης ή διαφεντεύουν τα νησιά που
βλέπουν προς την Ήλιδα, για τ᾽ άλογά της φημισμένη, κανένας
δεν μπορεί, παρά τη θέλησή μου, να βγάλει απαγόρευση δική
του, αν ήθελα εγώ το τόξο στον ξένο να το δώσω, και μάλιστα
για πάντα, να καμαρώνει με το δώρο μου.

350 Αλλά του λόγου σου τράβα στην κάμαρή σου και κοίτα τις
δουλειές σου, τον αργαλειό, τη ρόκα· πρόσταζε και τις δούλες
τα έργα τους να εκτελούν — το τόξο όμως είναι των ανδρών
υπόθεση, όλων και προπαντός δική μου, αφού σ᾽ εμένα ανήκει
το κουμάντο του σπιτιού.» Τα ᾽χασε εκείνη και πήρε ν᾽
ανεβαίνει στην κάμαρή της, αναθιβάνοντας

355 στον νου της τα λόγια του παιδιού της. Κι όταν ανέβηκε
στο ανώγι με τις δυο της βάγιες, έστησε για τον Οδυσσέα
θρήνο, το ακριβό της ταίρι, ωσότου η Αθηνά, τα μάτια
λάμποντας, μ᾽ ύπνο γλυκό της σφάλισε τα βλέφαρα.
Κι ενώ ο χοιροβοσκός το γυαλισμένο τόξο κουβαλούσε,

360 έβαλαν οι μνηστήρες όλοι τις φωνές μες στο παλάτι,
και κάποιος ξιπασμένος νιος ανάμεσά τους έλεγε:
«Για πού το πας, χοιροβοσκέ ρεμάλι, που εδώ συνέχεια
τριγυρνάς, αυτό το κυρτωμένο τόξο; Αύριο κιόλας τα σκυλιά
στην ερημιά θα σε ξεσχίσουν, μπρος στα γουρούνια σου που
τρέφεις, αν ο Απόλλωνας

365 μας ευνοήσει κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί.»
Έτσι του φώναξαν, κι αυτός παράτησε στη μέση εκεί της
αίθουσας το τόξο που κρατούσε, απ᾽ τις φωνές τους
φοβισμένος. Απ᾽ τη δική του όμως ο Τηλέμαχος μεριά,
φωνάζοντας κι αυτός, τον απειλούσε: «Γέρο, για φέρε
κατά δω το τόξο· αν στον καθένα πείθεσαι,

370 κακό του κεφαλιού σου. Κι ας είμαι εγώ μικρότερος,
με πέτρες θα σε κυνηγήσω, ώσπου να φτάσεις στα χωράφια —
υπερτερώ σε δύναμη από σένα. Μακάρι να ᾽μουνα πιο δυνατός,
πιο χεροδύναμος κι απ᾽ τους μνηστήρες, όσοι κυκλοφορούν
εδώ· γρήγορα τότε, και με μίσος, κάποιον απ᾽ όλους, θα τον
έδιωχνα έξω απ᾽ το σπίτι, να πάει

375 στα κομμάτια — οι πάντες μηχανεύονται μονάχα το κακό.»
Αυτά τους είπε, κι όλοι οι μνηστήρες γλυκοχαμογέλασαν,
σαν να τους έπεσε ο βαρύς θυμός για τον Τηλέμαχο.
Επάνω εκεί ο χοιροβοσκός σήκωσε πάλι το δοξάρι, προχώρησε
στην αίθουσα και φτάνοντας στο πλάι του έμπειρου Οδυσσέα
έβαλε στα χέρια του το τόξο.

380 Κι αμέσως νόημα κάνει εκείνος στην παραμάνα Ευρύκλεια,
για να της πει: «Φρόνιμη Ευρύκλεια, είναι αυτή του Τηλεμάχου
η εντολή για σένα· κλείσε καλά τα δυο θυρόφυλλα της
αίθουσας, κι αν κάποια σας ακούσει βογγητό αντρικό και
βρόντο, όσο θα είμαστε εμείς μέσα κλεισμένοι, κεφάλι στην
πόρτα καμιά σας να μη βγάλει,

385 αλλά να μείνει ακίνητη, κάνοντας τη δουλειά της.»
Προτού τελειώσει ο λόγος του έφτασε στον σκοπό του:
κλείνει η Ευρύκλεια τα δυο θυρόφυλλα της όμορφης μεγάλης
αίθουσας, ενώ ο Φιλοίτιος, χωρίς κανένας να τον πάρει είδηση,
γλίστρησε έξω και σφραγίζει τα φύλλα της περίφρακτης
αυλόθυρας

390 μ᾽ ένα καννάβινο σκοινί — το βρήκε στο χαγιάτι, σύνεργο
καραβιού κυρτού στις άκρες του· μ᾽ αυτό ο Φιλοίτιος ασφάλισε
την έξω πόρτα, ύστερα μπήκε πάλι μέσα, πιάνοντας το σκαμνί
απ᾽ όπου ανασηκώθηκε, και κάρφωσε στον Οδυσσέα το μάτι
του. Αυτός εξέταζε κιόλας το τόξο σ᾽ όλες του τις μεριές, το
στριφογύρισε, το ᾽φερε πάνω κάτω,

395 προσέχοντας μήπως ο σκόρος έφαγε τα δυο του κέρατα,
όσο το αφεντικό του τόξου έλειπε στα ξένα. Οπότε κάποιος,
κόβοντας κίνηση, γύρισε κι έλεγε στον διπλανό του: «Κοίτα
πώς ψάχνει ο παμπόνηρος το τόξο, ίσως και να ᾽χει ο ίδιος
τέτοιο πράγμα στο δικό του σπίτι, εκτός κι αν σκέφτεται
να φτιάξει ένα παρόμοιο — γι᾽ αυτό το πασπατεύει

400 εδώ κι εκεί, ένας κακόζηλος αυτός αλήτης.»
Αλλά και κάποιος άλλος, ξιπασμένος νεαρός, πρόσθεσε
λέγοντας: «Μακάρι τόσο το όφελος να μείνει και μετά, αν βρει
ποτέ τη δύναμη το τόξο να τανύσει.»
Κι ενώ οι μνηστήρες τον γλωσσότρωγαν, ο Οδυσσέας
πολύβουλος,

405 αφού είχε ψάξει από παντού το τόξο, τώρα το κράτησε
γερά μέσα στα χέρια του. Πώς ένας αοιδός, που ξέρει από
κιθάρα και τραγούδι, εύκολα τη χορδή τεντώνει στο
καινούργιο της στριφτάρι, δένοντας πάνω κάτω καλοστριμμένη
την αρνίσια κόρδα· έτσι κι ο Οδυσσέας εύκολα τάνυσε το μέγα
τόξο, μετά

410 με το δεξί του χέρι τη χορδή δοκίμασε, κι
αυτή κελάηδησε καλά σαν χελιδόνα.
Τότε οι μνηστήρες ένιωσαν πανικό, πρασίνισε το μούτρο τους·
και πάνω εκεί ο Δίας βρόντηξε βροντή μεγάλη και σημαδιακή.
Ένιωσε μέσα του χαρά βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος,

415 που ο γιος του δολοπλόκου Κρόνου έστειλε το σημάδι του.
Άρπαξε ευθύς μια γρήγορη σαΐτα — ήταν εκεί γυμνή
στο πλαϊνό τραπέζι· περίμεναν οι άλλες στη βαθιά φαρέτρα,
που θα τις ένιωθαν σε λίγο οι μνηστήρες στο κορμί τους.
Το τόξο μεσοπιάνοντας στον πήχη, τέντωσε τη χορδή

420 με τη διχαλωτή σαΐτα, και καθισμένος στο σκαμνί ρίχνει
το βέλος σημαδεύοντας· πελέκι δεν απόμεινε ασημάδευτο·
η χάλκινη σαΐτα βρίσκοντας την πρώτη τρύπα, τις πέρασε όλες
φτάνοντας στην άκρη. Τότε ο Οδυσσέας γύρισε λέγοντας στον
Τηλέμαχο: «Τηλέμαχε, δεν σε ντροπιάζει ο ξένος που
φιλοξένησες εσύ στο σπίτι σου.

425 Άστοχος στον στόχο μου δεν φάνηκα μήτε και κόπιασα
το τόξο να τανύσω. Μου μένει ακόμη ακλόνητο το μένος της
ψυχής· να μη νομίσουν οι μνηστήρες πως αξίζω την άτιμή τους
καταφρόνεση. Μα τώρα είναι η ώρα να ετοιμαστεί το δείπνο,
όσο ακόμη φέγγει· μετά θ᾽ αρχίσει το ξεφάντωμα με μουσική

430 και με τραγούδι —συμπλήρωμα απαραίτητο σ᾽ ένα καλό
τραπέζι.» Είπε κι έκανε με το φρύδι νεύμα στον Τηλέμαχο· κι
αυτός ζώστηκε αμέσως κοφτερό σπαθί, ο γιος του θεϊκού
Οδυσσέα, πιάνει στο χέρι του το δόρυ, κι έτσι λαμπρά
οπλισμένος με χαλκό, στήθηκε πλάι στο σκαμνί, έτοιμος
παραστάτης του πατέρα του.


Οδύσσεια – χ