diaforos
Just another WordPress site
Οδύσσεια ψ – Ὀδυσσέως ὑπὸ Πηνελόπης ἀναγνωρισμός
Ομηρικά Έπη
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey w
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Γρηῢς δ᾽ εἰς ὑπερῷ᾽ ἀνεβήσετο καγχαλόωσα,
δεσποίνῃ ἐρέουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα·
γούνατα δ᾽ ἐρρώσαντο, πόδες δ᾽ ὑπερικταίνοντο.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
5 «ἔγρεο, Πηνελόπεια, φίλον τέκος, ὄφρα ἴδηαι
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσι τά τ᾽ ἔλδεαι ἤματα πάντα.
ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὀψέ περ ἐλθών.
μνηστῆρας δ᾽ ἔκτεινεν ἀγήνορας, οἵ θ᾽ ἑὸν οἶκον
κήδεσκον καὶ κτήματ᾽ ἔδον βιόωντό τε παῖδα.»
10 Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, μάργην σε θεοὶ θέσαν, οἵ τε δύνανται
ἄφρονα ποιῆσαι καὶ ἐπίφρονά περ μάλ᾽ ἐόντα,
καί τε χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν·
οἵ σέ περ ἔβλαψαν· πρὶν δὲ φρένας αἰσίμη ἦσθα.
15 τίπτε με λωβεύεις πολυπενθέα θυμὸν ἔχουσαν
ταῦτα παρὲξ ἐρέουσα καὶ ἐξ ὕπνου μ᾽ ἀνεγείρεις
ἡδέος, ὅς μ᾽ ἐπέδησε φίλα βλέφαρ᾽ ἀμφικαλύψας;
οὐ γάρ πω τοιόνδε κατέδραθον, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς
οἴχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.
20 ἀλλ᾽ ἄγε νῦν κατάβηθι καὶ ἂψ ἔρχευ μέγαρόνδε.
εἰ γάρ τίς μ᾽ ἄλλη γε γυναικῶν, αἵ μοι ἔασι,
ταῦτ᾽ ἐλθοῦσ᾽ ἤγγειλε καὶ ἐξ ὕπνου ἀνέγειρε,
τῷ κε τάχα στυγερῶς μιν ἐγὼν ἀπέπεμψα νέεσθαι
αὖτις ἔσω μέγαρον· σὲ δὲ τοῦτό γε γῆρας ὀνήσει.»
25 Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
«οὔ τί σε λωβεύω, τέκνον φίλον, ἀλλ᾽ ἔτυμόν τοι
ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύω,
ὁ ξεῖνος, τὸν πάντες ἀτίμων ἐν μεγάροισι.
Τηλέμαχος δ᾽ ἄρα μιν πάλαι ᾔδεεν ἔνδον ἐόντα,
30 ἀλλὰ σαοφροσύνῃσι νοήματα πατρὸς ἔκευθεν,
ὄφρ᾽ ἀνδρῶν τίσαιτο βίην ὑπερηνορεόντων.»
Ὣς ἔφαθ᾽, ἡ δ᾽ ἐχάρη καὶ ἀπὸ λέκτροιο θοροῦσα
γρηῒ περιπλέχθη, βλεφάρων δ᾽ ἀπὸ δάκρυον ἧκε,
καί μιν φωνήσασ᾽ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
35 «εἰ δ᾽ ἄγε δή μοι, μαῖα φίλη, νημερτὲς ἐνίσπες,
εἰ ἐτεὸν δὴ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύεις,
ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφῆκε
μοῦνος ἐών, οἱ δ᾽ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔμιμνον.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
40 «οὐ ἴδον, οὐ πυθόμην, ἀλλὰ στόνον οἶον ἄκουσα
κτεινομένων· ἡμεῖς δὲ μυχῷ θαλάμων εὐπήκτων
ἥμεθ᾽ ἀτυζόμεναι, σανίδες δ᾽ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι,
πρίν γ᾽ ὅτε δή με σὸς υἱὸς ἀπὸ μεγάροιο κάλεσσε
Τηλέμαχος· τὸν γάρ ῥα πατὴρ προέηκε καλέσσαι.
45 εὗρον ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν
ἑσταόθ᾽· οἱ δέ μιν ἀμφὶ κραταίπεδον οὖδας ἔχοντες
κείατ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν· ἰδοῦσά κε θυμὸν ἰάνθης
αἵματι καὶ λύθρῳ πεπαλαγμένον ὥς τε λέοντα.
νῦν δ᾽ οἱ μὲν δὴ πάντες ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν
50 ἁθρόοι, αὐτὰρ ὁ δῶμα θεειοῦται περικαλλές,
πῦρ μέγα κηάμενος· σὲ δέ με προέηκε καλέσσαι.
ἀλλ᾽ ἕπευ, ὄφρα σφῶϊν ἐϋφροσύνης ἐπιβῆτον
ἀμφοτέρω φίλον ἦτορ, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέποσθε.
νῦν δ᾽ ἤδη τόδε μακρὸν ἐέλδωρ ἐκτετέλεσται·
55 ἦλθε μὲν αὐτὸς ζωὸς ἐφέστιος, εὗρε δὲ καὶ σὲ
καὶ παῖδ᾽ ἐν μεγάροισι· κακῶς δ᾽ οἵ πέρ μιν ἔρεζον
μνηστῆρες, τοὺς πάντας ἐτίσατο ᾧ ἐνὶ οἴκῳ.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, μή πω μέγ᾽ ἐπεύχεο καγχαλόωσα.
60 οἶσθα γὰρ ὥς κ᾽ ἀσπαστὸς ἐνὶ μεγάροισι φανείη
πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί τε καὶ υἱέϊ, τὸν τεκόμεσθα·
ἀλλ᾽ οὐκ ἔσθ᾽ ὅδε μῦθος ἐτήτυμος, ὡς ἀγορεύεις,
ἀλλά τις ἀθανάτων κτεῖνε μνηστῆρας ἀγαυούς,
ὕβριν ἀγασσάμενος θυμαλγέα καὶ κακὰ ἔργα.
65 οὔ τινα γὰρ τίεσκον ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,
οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ὅτις σφέας εἰσαφίκοιτο·
τῷ δι᾽ ἀτασθαλίας ἔπαθον κακόν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὤλεσε τηλοῦ νόστον Ἀχαιΐδος, ὤλετο δ᾽ αὐτός.»
Τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
70 «τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων,
ἣ πόσιν ἔνδον ἐόντα παρ᾽ ἐσχάρῃ οὔ ποτ᾽ ἔφησθα
οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι· θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος.
ἀλλ᾽ ἄγε τοι καὶ σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τι εἴπω·
οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι,
75 τὴν ἀπονίζουσα φρασάμην, ἔθελον δὲ σοὶ αὐτῇ
εἰπέμεν· ἀλλά με κεῖνος ἑλὼν ἐπὶ μάστακα χερσὶν
οὐκ ἔα εἰπέμεναι πολυκερδείῃσι νόοιο.
ἀλλ᾽ ἕπευ· αὐτὰρ ἐγὼν ἐμέθεν περιδώσομαι αὐτῆς,
αἴ κέν σ᾽ ἐξαπάφω, κτεῖναί μ᾽ οἰκτίστῳ ὀλέθρῳ.»
80 Τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, χαλεπόν σε θεῶν αἰειγενετάων
δήνεα εἴρυσθαι, μάλα περ πολύϊδριν ἐοῦσαν·
ἀλλ᾽ ἔμπης ἴομεν μετὰ παῖδ᾽ ἐμόν, ὄφρα ἴδωμαι
ἄνδρας μνηστῆρας τεθνηότας, ἠδ᾽ ὃς ἔπεφνεν.»
85 Ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα· πολλὰ δέ οἱ κῆρ
ὅρμαιν᾽, ἢ ἀπάνευθε φίλον πόσιν ἐξερεείνοι,
ἦ παρστᾶσα κύσειε κάρη καὶ χεῖρε λαβοῦσα.
ἡ δ᾽ ἐπεὶ εἰσῆλθεν καὶ ὑπέρβη λάϊνον οὐδόν,
ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἐναντίη, ἐν πυρὸς αὐγῇ,
90 τοίχου τοῦ ἑτέρου· ὁ δ᾽ ἄρα πρὸς κίονα μακρὴν
ἧστο κάτω ὁρόων, ποτιδέγμενος εἴ τί μιν εἴποι
ἰφθίμη παράκοιτις, ἐπεὶ ἴδεν ὀφθαλμοῖσιν.
ἡ δ᾽ ἄνεω δὴν ἧστο, τάφος δέ οἱ ἦτορ ἵκανεν·
ὄψει δ᾽ ἄλλοτε μέν μιν ἐνωπαδίως ἐσίδεσκεν,
95 ἄλλοτε δ᾽ ἀγνώσασκε κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα.
Τηλέμαχος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«μῆτερ ἐμή, δύσμητερ, ἀπηνέα θυμὸν ἔχουσα,
τίφθ᾽ οὕτω πατρὸς νοσφίζεαι, οὐδὲ παρ᾽ αὐτὸν
ἑζομένη μύθοισιν ἀνείρεαι οὐδὲ μεταλλᾷς;
100 οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ
ἀνδρὸς ἀποσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας
ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν·
σοὶ δ᾽ αἰεὶ κραδίη στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
105 «τέκνον ἐμόν, θυμός μοι ἐνὶ στήθεσσι τέθηπεν,
οὐδέ τι προσφάσθαι δύναμαι ἔπος οὐδ᾽ ἐρέεσθαι
οὐδ᾽ εἰς ὦπα ἰδέσθαι ἐναντίον. εἰ δ᾽ ἐτεὸν δὴ
ἔστ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ἦ μάλα νῶϊ
γνωσόμεθ᾽ ἀλλήλων καὶ λώϊον· ἔστι γὰρ ἡμῖν
110 σήμαθ᾽, ἃ δὴ καὶ νῶϊ κεκρυμμένα ἴδμεν ἀπ᾽ ἄλλων.»
Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι μητέρ᾽ ἐνὶ μεγάροισιν ἔασον
πειράζειν ἐμέθεν· τάχα δὲ φράσεται καὶ ἄρειον.
115 νῦν δ᾽ ὅττι ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷμαι,
τοὔνεκ᾽ ἀτιμάζει με καὶ οὔ πώ φησι τὸν εἶναι.
ἡμεῖς δὲ φραζώμεθ᾽, ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένηται.
καὶ γάρ τίς θ᾽ ἕνα φῶτα κατακτείνας ἐνὶ δήμῳ,
ᾧ μὴ πολλοὶ ἔωσιν ἀοσσητῆρες ὀπίσσω,
120 φεύγει πηούς τε προλιπὼν καὶ πατρίδα γαῖαν·
ἡμεῖς δ᾽ ἕρμα πόληος ἀπέκταμεν, οἳ μέγ᾽ ἄριστοι
κούρων εἰν Ἰθάκῃ· τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«αὐτὸς ταῦτά γε λεῦσσε, πάτερ φίλε· σὴν γὰρ ἀρίστην
125 μῆτιν ἐπ᾽ ἀνθρώπους φάσ᾽ ἔμμεναι, οὐδέ κέ τίς τοι
ἄλλος ἀνὴρ ἐρίσειε καταθνητῶν ἀνθρώπων.
ἡμεῖς δ᾽ ἐμμεμαῶτες ἅμ᾽ ἑψόμεθ᾽, οὐδέ τί φημι
ἀλκῆς δευήσεσθαι, ὅση δύναμίς γε πάρεστιν.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
130 «τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα.
πρῶτα μὲν ἂρ λούσασθε καὶ ἀμφιέσασθε χιτῶνας,
δμῳὰς δ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνώγετε εἵμαθ᾽ ἑλέσθαι·
αὐτὰρ θεῖος ἀοιδὸς ἔχων φόρμιγγα λίγειαν
ὑμῖν ἡγείσθω πολυπαίγμονος ὀρχηθμοῖο,
135 ὥς κέν τις φαίη γάμον ἔμμεναι ἐκτὸς ἀκούων,
ἢ ἀν᾽ ὁδὸν στείχων ἢ οἳ περιναιετάουσι·
μὴ πρόσθε κλέος εὐρὺ φόνου κατὰ ἄστυ γένηται
ἀνδρῶν μνηστήρων, πρίν γ᾽ ἡμέας ἐλθέμεν ἔξω
ἀγρὸν ἐς ἡμέτερον πολυδένδρεον. ἔνθα δ᾽ ἔπειτα
140 φρασσόμεθ᾽ ὅττι κε κέρδος Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξῃ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο.
πρῶτα μὲν οὖν λούσαντο καὶ ἀμφιέσαντο χιτῶνας,
ὅπλισθεν δὲ γυναῖκες· ὁ δ᾽ εἵλετο θεῖος ἀοιδὸς
φόρμιγγα γλαφυρήν, ἐν δέ σφισιν ἵμερον ὦρσε
145 μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο.
τοῖσιν δὲ μέγα δῶμα περιστεναχίζετο ποσσὶν
ἀνδρῶν παιζόντων καλλιζώνων τε γυναικῶν.
ὧδε δέ τις εἴπεσκε δόμων ἔκτοσθεν ἀκούων·
«ἦ μάλα δή τις ἔγημε πολυμνήστην βασίλειαν·
150 σχετλίη, οὐδ᾽ ἔτλη πόσιος οὗ κουριδίοιο
εἴρυσθαι μέγα δῶμα διαμπερές, ἧος ἵκοιτο.»
Ὣς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δ᾽ οὐ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.
αὐτὰρ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ
Εὐρυνόμη ταμίη λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ,
155 ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα·
αὐτὰρ κὰκ κεφαλῆς χεῦεν πολὺ κάλλος Ἀθήνη
μείζονά τ᾽ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα· κὰδ δὲ κάρητος
οὔλας ἧκε κόμας, ὑακινθίνῳ ἄνθει ὁμοίας.
ὡς δ᾽ ὅτε τις χρυσὸν περιχεύεται ἀργύρῳ ἀνὴρ
160 ἴδρις, ὃν Ἥφαιστος δέδαεν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη
τέχνην παντοίην, χαρίεντα δὲ ἔργα τελείει,
ὣς μὲν τῷ κατέχευε χάριν κεφαλῇ τε καὶ ὤμοις.
ἐκ δ᾽ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη,
165 ἀντίον ἧς ἀλόχου, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·
«δαιμονίη, περὶ σοί γε γυναικῶν θηλυτεράων
κῆρ ἀτέραμνον ἔθηκαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες·
οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ
ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας
170 ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι, μαῖα, στόρεσον λέχος, ὄφρα καὶ αὐτὸς
λέξομαι· ἦ γὰρ τῇ γε σιδήρεον ἐν φρεσὶν ἦτορ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«δαιμόνι᾽, οὐτ᾽ ἄρ τι μεγαλίζομαι οὐδ᾽ ἀθερίζω
175 οὐδὲ λίην ἄγαμαι, μάλα δ᾽ εὖ οἶδ᾽ οἷος ἔησθα
ἐξ Ἰθάκης ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο.
ἀλλ᾽ ἄγε οἱ στόρεσον πυκινὸν λέχος, Εὐρύκλεια,
ἐκτὸς ἐϋσταθέος θαλάμου, τόν ῥ᾽ αὐτὸς ἐποίει·
ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετ᾽ εὐνήν,
180 κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφη πόσιος πειρωμένη· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὀχθήσας ἄλοχον προσεφώνεε κεδνὰ ἰδυῖαν·
«ὦ γύναι, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες.
τίς δέ μοι ἄλλοσε θῆκε λέχος; χαλεπὸν δέ κεν εἴη
185 καὶ μάλ᾽ ἐπισταμένῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν
ῥηϊδίως ἐθέλων θείη ἄλλῃ ἐνὶ χώρῃ.
ἀνδρῶν δ᾽ οὔ κέν τις ζωὸς βροτός, οὐδὲ μάλ᾽ ἡβῶν,
ῥεῖα μετοχλίσσειεν, ἐπεὶ μέγα σῆμα τέτυκται
ἐν λέχει ἀσκητῷ· τὸ δ᾽ ἐγὼ κάμον οὐδέ τις ἄλλος.
190 θάμνος ἔφυ τανύφυλλος ἐλαίης ἕρκεος ἐντός,
ἀκμηνὸς θαλέθων· πάχετος δ᾽ ἦν ἠΰτε κίων.
τῷ δ᾽ ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,
πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα,
κολλητὰς δ᾽ ἐπέθηκα θύρας, πυκινῶς ἀραρυίας.
195 καὶ τότ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπέκοψα κόμην τανυφύλλου ἐλαίης,
κορμὸν δ᾽ ἐκ ῥίζης προταμὼν ἀμφέξεσα χαλκῷ
εὖ καὶ ἐπισταμένως, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνα,
ἑρμῖν᾽ ἀσκήσας, τέτρηνα δὲ πάντα τερέτρῳ.
ἐκ δὲ τοῦ ἀρχόμενος λέχος ἔξεον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,
200 δαιδάλλων χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἠδ᾽ ἐλέφαντι·
ἐν δ᾽ ἐτάνυσσ᾽ ἱμάντα βοὸς φοίνικι φαεινόν.
οὕτω τοι τόδε σῆμα πιφαύσκομαι· οὐδέ τι οἶδα,
ἤ μοι ἔτ᾽ ἔμπεδόν ἐστι, γύναι, λέχος, ἦέ τις ἤδη
ἀνδρῶν ἄλλοσε θῆκε, ταμὼν ὕπο πυθμέν᾽ ἐλαίης.»
205 Ὣς φάτο, τῆς δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,
σήματ᾽ ἀναγνούσῃ τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς·
δακρύσασα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἰθὺς δράμεν, ἀμφὶ δὲ χεῖρας
δειρῇ βάλλ᾽ Ὀδυσῆϊ, κάρη δ᾽ ἔκυσ᾽ ἠδὲ προσηύδα·
«μή μοι, Ὀδυσσεῦ, σκύζευ, ἐπεὶ τά περ ἄλλα μάλιστα
210 ἀνθρώπων πέπνυσο· θεοὶ δ᾽ ὤπαζον ὀϊζύν,
οἳ νῶϊν ἀγάσαντο παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντε
ἥβης ταρπῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι.
αὐτὰρ μὴ νῦν μοι τόδε χώεο μηδὲ νεμέσσα,
οὕνεκά σ᾽ οὐ τὸ πρῶτον, ἐπεὶ ἴδον, ὧδ᾽ ἀγάπησα.
215 αἰεὶ γάρ μοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν
ἐρρίγει μή τίς με βροτῶν ἀπάφοιτ᾽ ἔπεσσιν
ἐλθών· πολλοὶ γὰρ κακὰ κέρδεα βουλεύουσιν.
οὐδέ κεν Ἀργείη Ἑλένη, Διὸς ἐκγεγαυῖα,
ἀνδρὶ παρ᾽ ἀλλοδαπῷ ἐμίγη φιλότητι καὶ εὐνῇ,
220 εἰ ᾔδη ὅ μιν αὖτις ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν
ἀξέμεναι οἶκόνδε φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔμελλον.
τὴν δ᾽ ἦ τοι ῥέξαι θεὸς ὤρορεν ἔργον ἀεικές·
τὴν δ᾽ ἄτην οὐ πρόσθεν ἑῷ ἐγκάτθετο θυμῷ
λυγρήν, ἐξ ἧς πρῶτα καὶ ἡμέας ἵκετο πένθος.
225 νῦν δ᾽, ἐπεὶ ἤδη σήματ᾽ ἀριφραδέα κατέλεξας
εὐνῆς ἡμετέρης, τὴν οὐ βροτὸς ἄλλος ὀπώπει,
ἀλλ᾽ οἶοι σύ τ᾽ ἐγώ τε καὶ ἀμφίπολος μία μούνη,
Ἀκτορίς, ἥν μοι δῶκε πατὴρ ἔτι δεῦρο κιούσῃ,
ἣ νῶϊν εἴρυτο θύρας πυκινοῦ θαλάμοιο,
230 πείθεις δή μευ θυμόν, ἀπηνέα περ μάλ᾽ ἐόντα.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο·
κλαῖε δ᾽ ἔχων ἄλοχον θυμαρέα, κεδνὰ ἰδυῖαν.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἀσπάσιος γῆ νηχομένοισι φανήῃ,
ὧν τε Ποσειδάων εὐεργέα νῆ᾽ ἐνὶ πόντῳ
235 ῥαίσῃ, ἐπειγομένην ἀνέμῳ καὶ κύματι πηγῷ·
παῦροι δ᾽ ἐξέφυγον πολιῆς ἁλὸς ἤπειρόνδε
νηχόμενοι, πολλὴ δὲ περὶ χροῒ τέτροφεν ἅλμη,
ἀσπάσιοι δ᾽ ἐπέβαν γαίης, κακότητα φυγόντες·
ὣς ἄρα τῇ ἀσπαστὸς ἔην πόσις εἰσοροώσῃ,
240 δειρῆς δ᾽ οὔ πω πάμπαν ἀφίετο πήχεε λευκώ.
καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισι φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
εἰ μὴ ἄρ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη.
νύκτα μὲν ἐν περάτῃ δολιχὴν σχέθεν, Ἠῶ δ᾽ αὖτε
ῥύσατ᾽ ἐπ᾽ Ὠκεανῷ χρυσόθρονον οὐδ᾽ ἔα ἵππους
245 ζεύγνυσθ᾽ ὠκύποδας, φάος ἀνθρώποισι φέροντας,
Λάμπον καὶ Φαέθονθ᾽, οἵ τ᾽ Ἠῶ πῶλοι ἄγουσι.
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἣν ἄλοχον προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὦ γύναι, οὐ γάρ πω πάντων ἐπὶ πείρατ᾽ ἀέθλων
ἤλθομεν, ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ὄπισθεν ἀμέτρητος πόνος ἔσται,
250 πολλὸς καὶ χαλεπός, τὸν ἐμὲ χρὴ πάντα τελέσσαι.
ὣς γάρ μοι ψυχὴ μαντεύσατο Τειρεσίαο
ἤματι τῷ ὅτε δὴ κατέβην δόμον Ἄϊδος εἴσω,
νόστον ἑταίροισιν διζήμενος ἠδ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ.
ἀλλ᾽ ἔρχευ, λέκτρονδ᾽ ἴομεν, γύναι, ὄφρα καὶ ἤδη
255 ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντε.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«εὐνὴ μὲν δὴ σοί γε τότ᾽ ἔσσεται ὁππότε θυμῷ
σῷ ἐθέλῃς, ἐπεὶ ἄρ σε θεοὶ ποίησαν ἱκέσθαι
οἶκον ἐϋκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν·
260 ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῷ,
εἴπ᾽ ἄγε μοι τὸν ἄεθλον, ἐπεὶ καὶ ὄπισθεν, ὀΐω,
πεύσομαι, αὐτίκα δ᾽ ἐστὶ δαήμεναι οὔ τι χέρειον.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«δαιμονίη, τί τ᾽ ἄρ᾽ αὖ με μάλ᾽ ὀτρύνουσα κελεύεις
265 εἰπέμεν; αὐτὰρ ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω.
οὐ μέν τοι θυμὸς κεχαρήσεται· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς
χαίρω, ἐπεὶ μάλα πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἄνωγεν
ἐλθεῖν, ἐν χείρεσσιν ἔχοντ᾽ εὐῆρες ἐρετμόν,
εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκωμαι οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν
270 ἀνέρες, οὐδέ θ᾽ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν·
οὐδ᾽ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους,
οὐδ᾽ εὐήρε᾽ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.
σῆμα δέ μοι τόδ᾽ ἔειπεν ἀριφραδές, οὐδέ σε κεύσω.
ὁππότε κεν δή μοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης
275 φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ,
καὶ τότε μ᾽ ἐν γαίῃ πήξαντ᾽ ἐκέλευσεν ἐρετμόν,
ἕρξανθ᾽ ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι,
ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ᾽ ἐπιβήτορα κάπρον,
οἴκαδ᾽ ἀποστείχειν, ἕρδειν θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας
280 ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι,
πᾶσι μάλ᾽ ἑξείης· θάνατος δέ μοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ
ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ με πέφνῃ
γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ
ὄλβιοι ἔσσονται· τὰ δέ μοι φάτο πάντα τελεῖσθαι.»
285 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«εἰ μὲν δὴ γῆράς γε θεοὶ τελέουσιν ἄρειον,
ἐλπωρή τοι ἔπειτα κακῶν ὑπάλυξιν ἔσεσθαι.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·
τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ Εὐρυνόμη τε ἰδὲ τροφὸς ἔντυον εὐνὴν
290 ἐσθῆτος μαλακῆς, δαΐδων ὕπο λαμπομενάων.
αὐτὰρ ἐπεὶ στόρεσαν πυκινὸν λέχος ἐγκονέουσαι,
γρηῢς μὲν κείουσα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει,
τοῖσιν δ᾽ Εὐρυνόμη θαλαμηπόλος ἡγεμόνευεν
ἐρχομένοισι λέχοσδε, δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσα·
295 ἐς θάλαμον δ᾽ ἀγαγοῦσα πάλιν κίεν. οἱ μὲν ἔπειτα
ἀσπάσιοι λέκτροιο παλαιοῦ θεσμὸν ἵκοντο·
αὐτὰρ Τηλέμαχος καὶ βουκόλος ἠδὲ συβώτης
παῦσαν ἄρ᾽ ὀρχηθμοῖο πόδας, παῦσαν δὲ γυναῖκας,
αὐτοὶ δ᾽ εὐνάζοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα.
300 Τὼ δ᾽ ἐπεὶ οὖν φιλότητος ἐταρπήτην ἐρατεινῆς,
τερπέσθην μύθοισι, πρὸς ἀλλήλους ἐνέποντε,
ἡ μὲν ὅσ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνέσχετο δῖα γυναικῶν,
ἀνδρῶν μνηστήρων ἐσορῶσ᾽ ἀΐδηλον ὅμιλον,
οἳ ἕθεν εἵνεκα πολλά, βόας καὶ ἴφια μῆλα,
305 ἔσφαζον, πολλὸς δὲ πίθων ἠφύσσετο οἶνος·
αὐτὰρ διογενὴς Ὀδυσεὺς ὅσα κήδε᾽ ἔθηκεν
ἀνθρώποις ὅσα τ᾽ αὐτὸς ὀϊζύσας ἐμόγησε,
πάντ᾽ ἔλεγ᾽· ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐτέρπετ᾽ ἀκούουσ᾽, οὐδέ οἱ ὕπνος
πῖπτεν ἐπὶ βλεφάροισι πάρος καταλέξαι ἅπαντα.
310 Ἄρξατο δ᾽ ὡς πρῶτον Κίκονας δάμασ᾽, αὐτὰρ ἔπειτα
ἦλθεν Λωτοφάγων ἀνδρῶν πίειραν ἄρουραν·
ἠδ᾽ ὅσα Κύκλωψ ἔρξε, καὶ ὡς ἀπετίσατο ποινὴν
ἰφθίμων ἑτάρων, οὓς ἤσθιεν οὐδ᾽ ἐλέαιρεν·
ἠδ᾽ ὡς Αἴολον ἵκεθ᾽, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο
315 καὶ πέμπ᾽, οὐδέ πω αἶσα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἱκέσθαι
ἤην, ἀλλά μιν αὖτις ἀναρπάξασα θύελλα
πόντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα·
ἠδ᾽ ὡς Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην ἀφίκανεν,
οἳ νῆάς τ᾽ ὄλεσαν καὶ ἐϋκνήμιδας ἑταίρους
320 πάντας· Ὀδυσσεὺς δ᾽ οἶος ὑπέκφυγε νηῒ μελαίνῃ.
καὶ Κίρκης κατέλεξε δόλον πολυμηχανίην τε,
ἠδ᾽ ὡς εἰς Ἀΐδεω δόμον ἤλυθεν εὐρώεντα,
ψυχῇ χρησόμενος Θηβαίου Τειρεσίαο,
νηῒ πολυκλήϊδι, καὶ ἔσιδε πάντας ἑταίρους
325 μητέρα θ᾽, ἥ μιν ἔτικτε καὶ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα·
ἠδ᾽ ὡς Σειρήνων ἁδινάων φθόγγον ἄκουσεν,
ὥς θ᾽ ἵκετο Πλαγκτὰς πέτρας δεινήν τε Χάρυβδιν
Σκύλλην θ᾽, ἣν οὔ πώ ποτ᾽ ἀκήριοι ἄνδρες ἄλυξαν·
ἠδ᾽ ὡς Ἠελίοιο βόας κατέπεφνον ἑταῖροι·
330 ἠδ᾽ ὡς νῆα θοὴν ἔβαλε ψολόεντι κεραυνῷ
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ἀπὸ δ᾽ ἔφθιθεν ἐσθλοὶ ἑταῖροι
πάντες ὁμῶς, αὐτὸς δὲ κακὰς ὑπὸ κῆρας ἄλυξεν·
ὥς θ᾽ ἵκετ᾽ Ὠγυγίην νῆσον νύμφην τε Καλυψώ,
ἣ δή μιν κατέρυκε λιλαιομένη πόσιν εἶναι
335 ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, καὶ ἔτρεφεν ἠδὲ ἔφασκε
θήσειν ἀθάνατον καὶ ἀγήρων ἤματα πάντα·
ἀλλὰ τοῦ οὔ ποτε θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθεν·
ἠδ᾽ ὡς ἐς Φαίηκας ἀφίκετο πολλὰ μογήσας,
οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο
340 καὶ πέμψαν σὺν νηῒ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν,
χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά τε δόντες.
τοῦτ᾽ ἄρα δεύτατον εἶπεν ἔπος, ὅτε οἱ γλυκὺς ὕπνος
λυσιμελὴς ἐπόρουσε, λύων μελεδήματα θυμοῦ.
Ἡ δ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
345 ὁππότε δή ῥ᾽ Ὀδυσῆα ἐέλπετο ὃν κατὰ θυμὸν
εὐνῆς ἧς ἀλόχου ταρπήμεναι ἠδὲ καὶ ὕπνου,
αὐτίκ᾽ ἀπ᾽ Ὠκεανοῦ χρυσόθρονον ἠριγένειαν
ὦρσεν, ἵν᾽ ἀνθρώποισι φόως φέροι· ὦρτο δ᾽ Ὀδυσσεὺς
εὐνῆς ἐκ μαλακῆς, ἀλόχῳ δ᾽ ἐπὶ μῦθον ἔτελλεν·
350 «ὦ γύναι, ἤδη μὲν πολέων κεκορήμεθ᾽ ἀέθλων
ἀμφοτέρω, σὺ μὲν ἐνθάδ᾽ ἐμὸν πολυκηδέα νόστον
κλαίουσ᾽· αὐτὰρ ἐμὲ Ζεὺς ἄλγεσι καὶ θεοὶ ἄλλοι
ἱέμενον πεδάασκον ἐμῆς ἀπὸ πατρίδος αἴης.
νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἀμφοτέρω πολυήρατον ἱκόμεθ᾽ εὐνήν,
355 κτήματα μὲν τά μοί ἐστι κομιζέμεν ἐν μεγάροισι,
μῆλα δ᾽ ἅ μοι μνηστῆρες ὑπερφίαλοι κατέκειραν,
πολλὰ μὲν αὐτὸς ἐγὼ ληΐσσομαι, ἄλλα δ᾽ Ἀχαιοὶ
δώσουσ᾽, εἰς ὅ κε πάντας ἐνιπλήσωσιν ἐπαύλους.
ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ πολυδένδρεον ἀγρὸν ἔπειμι,
360 ὀψόμενος πατέρ᾽ ἐσθλόν, ὅ μοι πυκινῶς ἀκάχηται·
σοὶ δέ, γύναι, τάδ᾽ ἐπιτέλλω πινυτῇ περ ἐούσῃ·
αὐτίκα γὰρ φάτις εἶσιν ἅμ᾽ ἠελίῳ ἀνιόντι
ἀνδρῶν μνηστήρων, οὓς ἔκτανον ἐν μεγάροισιν·
εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν
365 ἧσθαι, μηδέ τινα προτιόσσεο μηδ᾽ ἐρέεινε.»
Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἐδύσετο τεύχεα καλά,
ὦρσε δὲ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην,
πάντας δ᾽ ἔντε᾽ ἄνωγεν ἀρήϊα χερσὶν ἑλέσθαι.
οἱ δέ οἱ οὐκ ἀπίθησαν, ἐθωρήσσοντο δὲ χαλκῷ,
370 ὤϊξαν δὲ θύρας, ἐκ δ᾽ ἤϊον· ἄρχε δ᾽ Ὀδυσσεύς.
ἤδη μὲν φάος ἦεν ἐπὶ χθόνα, τοὺς δ᾽ ἄρ᾽ Ἀθήνη
νυκτὶ κατακρύψασα θοῶς ἐξῆγε πόληος.
Οδύσσεια – χ
Πηγή greek-language.gr _ Homer odyssey w
greek-language.gr _ Homer – Iliad and Odyssey
Γρηῢς δ᾽ εἰς ὑπερῷ᾽ ἀνεβήσετο καγχαλόωσα,
δεσποίνῃ ἐρέουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα·
γούνατα δ᾽ ἐρρώσαντο, πόδες δ᾽ ὑπερικταίνοντο.
στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
5 «ἔγρεο, Πηνελόπεια, φίλον τέκος, ὄφρα ἴδηαι
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσι τά τ᾽ ἔλδεαι ἤματα πάντα.
ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὀψέ περ ἐλθών.
μνηστῆρας δ᾽ ἔκτεινεν ἀγήνορας, οἵ θ᾽ ἑὸν οἶκον
κήδεσκον καὶ κτήματ᾽ ἔδον βιόωντό τε παῖδα.»
10 Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, μάργην σε θεοὶ θέσαν, οἵ τε δύνανται
ἄφρονα ποιῆσαι καὶ ἐπίφρονά περ μάλ᾽ ἐόντα,
καί τε χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν·
οἵ σέ περ ἔβλαψαν· πρὶν δὲ φρένας αἰσίμη ἦσθα.
15 τίπτε με λωβεύεις πολυπενθέα θυμὸν ἔχουσαν
ταῦτα παρὲξ ἐρέουσα καὶ ἐξ ὕπνου μ᾽ ἀνεγείρεις
ἡδέος, ὅς μ᾽ ἐπέδησε φίλα βλέφαρ᾽ ἀμφικαλύψας;
οὐ γάρ πω τοιόνδε κατέδραθον, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς
οἴχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.
20 ἀλλ᾽ ἄγε νῦν κατάβηθι καὶ ἂψ ἔρχευ μέγαρόνδε.
εἰ γάρ τίς μ᾽ ἄλλη γε γυναικῶν, αἵ μοι ἔασι,
ταῦτ᾽ ἐλθοῦσ᾽ ἤγγειλε καὶ ἐξ ὕπνου ἀνέγειρε,
τῷ κε τάχα στυγερῶς μιν ἐγὼν ἀπέπεμψα νέεσθαι
αὖτις ἔσω μέγαρον· σὲ δὲ τοῦτό γε γῆρας ὀνήσει.»
25 Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
«οὔ τί σε λωβεύω, τέκνον φίλον, ἀλλ᾽ ἔτυμόν τοι
ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύω,
ὁ ξεῖνος, τὸν πάντες ἀτίμων ἐν μεγάροισι.
Τηλέμαχος δ᾽ ἄρα μιν πάλαι ᾔδεεν ἔνδον ἐόντα,
30 ἀλλὰ σαοφροσύνῃσι νοήματα πατρὸς ἔκευθεν,
ὄφρ᾽ ἀνδρῶν τίσαιτο βίην ὑπερηνορεόντων.»
Ὣς ἔφαθ᾽, ἡ δ᾽ ἐχάρη καὶ ἀπὸ λέκτροιο θοροῦσα
γρηῒ περιπλέχθη, βλεφάρων δ᾽ ἀπὸ δάκρυον ἧκε,
καί μιν φωνήσασ᾽ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
35 «εἰ δ᾽ ἄγε δή μοι, μαῖα φίλη, νημερτὲς ἐνίσπες,
εἰ ἐτεὸν δὴ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύεις,
ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφῆκε
μοῦνος ἐών, οἱ δ᾽ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔμιμνον.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
40 «οὐ ἴδον, οὐ πυθόμην, ἀλλὰ στόνον οἶον ἄκουσα
κτεινομένων· ἡμεῖς δὲ μυχῷ θαλάμων εὐπήκτων
ἥμεθ᾽ ἀτυζόμεναι, σανίδες δ᾽ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι,
πρίν γ᾽ ὅτε δή με σὸς υἱὸς ἀπὸ μεγάροιο κάλεσσε
Τηλέμαχος· τὸν γάρ ῥα πατὴρ προέηκε καλέσσαι.
45 εὗρον ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν
ἑσταόθ᾽· οἱ δέ μιν ἀμφὶ κραταίπεδον οὖδας ἔχοντες
κείατ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν· ἰδοῦσά κε θυμὸν ἰάνθης
αἵματι καὶ λύθρῳ πεπαλαγμένον ὥς τε λέοντα.
νῦν δ᾽ οἱ μὲν δὴ πάντες ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν
50 ἁθρόοι, αὐτὰρ ὁ δῶμα θεειοῦται περικαλλές,
πῦρ μέγα κηάμενος· σὲ δέ με προέηκε καλέσσαι.
ἀλλ᾽ ἕπευ, ὄφρα σφῶϊν ἐϋφροσύνης ἐπιβῆτον
ἀμφοτέρω φίλον ἦτορ, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέποσθε.
νῦν δ᾽ ἤδη τόδε μακρὸν ἐέλδωρ ἐκτετέλεσται·
55 ἦλθε μὲν αὐτὸς ζωὸς ἐφέστιος, εὗρε δὲ καὶ σὲ
καὶ παῖδ᾽ ἐν μεγάροισι· κακῶς δ᾽ οἵ πέρ μιν ἔρεζον
μνηστῆρες, τοὺς πάντας ἐτίσατο ᾧ ἐνὶ οἴκῳ.»
Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, μή πω μέγ᾽ ἐπεύχεο καγχαλόωσα.
60 οἶσθα γὰρ ὥς κ᾽ ἀσπαστὸς ἐνὶ μεγάροισι φανείη
πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί τε καὶ υἱέϊ, τὸν τεκόμεσθα·
ἀλλ᾽ οὐκ ἔσθ᾽ ὅδε μῦθος ἐτήτυμος, ὡς ἀγορεύεις,
ἀλλά τις ἀθανάτων κτεῖνε μνηστῆρας ἀγαυούς,
ὕβριν ἀγασσάμενος θυμαλγέα καὶ κακὰ ἔργα.
65 οὔ τινα γὰρ τίεσκον ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,
οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ὅτις σφέας εἰσαφίκοιτο·
τῷ δι᾽ ἀτασθαλίας ἔπαθον κακόν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὤλεσε τηλοῦ νόστον Ἀχαιΐδος, ὤλετο δ᾽ αὐτός.»
Τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
70 «τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων,
ἣ πόσιν ἔνδον ἐόντα παρ᾽ ἐσχάρῃ οὔ ποτ᾽ ἔφησθα
οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι· θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος.
ἀλλ᾽ ἄγε τοι καὶ σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τι εἴπω·
οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι,
75 τὴν ἀπονίζουσα φρασάμην, ἔθελον δὲ σοὶ αὐτῇ
εἰπέμεν· ἀλλά με κεῖνος ἑλὼν ἐπὶ μάστακα χερσὶν
οὐκ ἔα εἰπέμεναι πολυκερδείῃσι νόοιο.
ἀλλ᾽ ἕπευ· αὐτὰρ ἐγὼν ἐμέθεν περιδώσομαι αὐτῆς,
αἴ κέν σ᾽ ἐξαπάφω, κτεῖναί μ᾽ οἰκτίστῳ ὀλέθρῳ.»
80 Τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·
«μαῖα φίλη, χαλεπόν σε θεῶν αἰειγενετάων
δήνεα εἴρυσθαι, μάλα περ πολύϊδριν ἐοῦσαν·
ἀλλ᾽ ἔμπης ἴομεν μετὰ παῖδ᾽ ἐμόν, ὄφρα ἴδωμαι
ἄνδρας μνηστῆρας τεθνηότας, ἠδ᾽ ὃς ἔπεφνεν.»
85 Ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα· πολλὰ δέ οἱ κῆρ
ὅρμαιν᾽, ἢ ἀπάνευθε φίλον πόσιν ἐξερεείνοι,
ἦ παρστᾶσα κύσειε κάρη καὶ χεῖρε λαβοῦσα.
ἡ δ᾽ ἐπεὶ εἰσῆλθεν καὶ ὑπέρβη λάϊνον οὐδόν,
ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἐναντίη, ἐν πυρὸς αὐγῇ,
90 τοίχου τοῦ ἑτέρου· ὁ δ᾽ ἄρα πρὸς κίονα μακρὴν
ἧστο κάτω ὁρόων, ποτιδέγμενος εἴ τί μιν εἴποι
ἰφθίμη παράκοιτις, ἐπεὶ ἴδεν ὀφθαλμοῖσιν.
ἡ δ᾽ ἄνεω δὴν ἧστο, τάφος δέ οἱ ἦτορ ἵκανεν·
ὄψει δ᾽ ἄλλοτε μέν μιν ἐνωπαδίως ἐσίδεσκεν,
95 ἄλλοτε δ᾽ ἀγνώσασκε κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα.
Τηλέμαχος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«μῆτερ ἐμή, δύσμητερ, ἀπηνέα θυμὸν ἔχουσα,
τίφθ᾽ οὕτω πατρὸς νοσφίζεαι, οὐδὲ παρ᾽ αὐτὸν
ἑζομένη μύθοισιν ἀνείρεαι οὐδὲ μεταλλᾷς;
100 οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ
ἀνδρὸς ἀποσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας
ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν·
σοὶ δ᾽ αἰεὶ κραδίη στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
105 «τέκνον ἐμόν, θυμός μοι ἐνὶ στήθεσσι τέθηπεν,
οὐδέ τι προσφάσθαι δύναμαι ἔπος οὐδ᾽ ἐρέεσθαι
οὐδ᾽ εἰς ὦπα ἰδέσθαι ἐναντίον. εἰ δ᾽ ἐτεὸν δὴ
ἔστ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ἦ μάλα νῶϊ
γνωσόμεθ᾽ ἀλλήλων καὶ λώϊον· ἔστι γὰρ ἡμῖν
110 σήμαθ᾽, ἃ δὴ καὶ νῶϊ κεκρυμμένα ἴδμεν ἀπ᾽ ἄλλων.»
Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι μητέρ᾽ ἐνὶ μεγάροισιν ἔασον
πειράζειν ἐμέθεν· τάχα δὲ φράσεται καὶ ἄρειον.
115 νῦν δ᾽ ὅττι ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷμαι,
τοὔνεκ᾽ ἀτιμάζει με καὶ οὔ πώ φησι τὸν εἶναι.
ἡμεῖς δὲ φραζώμεθ᾽, ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένηται.
καὶ γάρ τίς θ᾽ ἕνα φῶτα κατακτείνας ἐνὶ δήμῳ,
ᾧ μὴ πολλοὶ ἔωσιν ἀοσσητῆρες ὀπίσσω,
120 φεύγει πηούς τε προλιπὼν καὶ πατρίδα γαῖαν·
ἡμεῖς δ᾽ ἕρμα πόληος ἀπέκταμεν, οἳ μέγ᾽ ἄριστοι
κούρων εἰν Ἰθάκῃ· τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«αὐτὸς ταῦτά γε λεῦσσε, πάτερ φίλε· σὴν γὰρ ἀρίστην
125 μῆτιν ἐπ᾽ ἀνθρώπους φάσ᾽ ἔμμεναι, οὐδέ κέ τίς τοι
ἄλλος ἀνὴρ ἐρίσειε καταθνητῶν ἀνθρώπων.
ἡμεῖς δ᾽ ἐμμεμαῶτες ἅμ᾽ ἑψόμεθ᾽, οὐδέ τί φημι
ἀλκῆς δευήσεσθαι, ὅση δύναμίς γε πάρεστιν.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
130 «τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα.
πρῶτα μὲν ἂρ λούσασθε καὶ ἀμφιέσασθε χιτῶνας,
δμῳὰς δ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνώγετε εἵμαθ᾽ ἑλέσθαι·
αὐτὰρ θεῖος ἀοιδὸς ἔχων φόρμιγγα λίγειαν
ὑμῖν ἡγείσθω πολυπαίγμονος ὀρχηθμοῖο,
135 ὥς κέν τις φαίη γάμον ἔμμεναι ἐκτὸς ἀκούων,
ἢ ἀν᾽ ὁδὸν στείχων ἢ οἳ περιναιετάουσι·
μὴ πρόσθε κλέος εὐρὺ φόνου κατὰ ἄστυ γένηται
ἀνδρῶν μνηστήρων, πρίν γ᾽ ἡμέας ἐλθέμεν ἔξω
ἀγρὸν ἐς ἡμέτερον πολυδένδρεον. ἔνθα δ᾽ ἔπειτα
140 φρασσόμεθ᾽ ὅττι κε κέρδος Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξῃ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο.
πρῶτα μὲν οὖν λούσαντο καὶ ἀμφιέσαντο χιτῶνας,
ὅπλισθεν δὲ γυναῖκες· ὁ δ᾽ εἵλετο θεῖος ἀοιδὸς
φόρμιγγα γλαφυρήν, ἐν δέ σφισιν ἵμερον ὦρσε
145 μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο.
τοῖσιν δὲ μέγα δῶμα περιστεναχίζετο ποσσὶν
ἀνδρῶν παιζόντων καλλιζώνων τε γυναικῶν.
ὧδε δέ τις εἴπεσκε δόμων ἔκτοσθεν ἀκούων·
«ἦ μάλα δή τις ἔγημε πολυμνήστην βασίλειαν·
150 σχετλίη, οὐδ᾽ ἔτλη πόσιος οὗ κουριδίοιο
εἴρυσθαι μέγα δῶμα διαμπερές, ἧος ἵκοιτο.»
Ὣς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δ᾽ οὐ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.
αὐτὰρ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ
Εὐρυνόμη ταμίη λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ,
155 ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα·
αὐτὰρ κὰκ κεφαλῆς χεῦεν πολὺ κάλλος Ἀθήνη
μείζονά τ᾽ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα· κὰδ δὲ κάρητος
οὔλας ἧκε κόμας, ὑακινθίνῳ ἄνθει ὁμοίας.
ὡς δ᾽ ὅτε τις χρυσὸν περιχεύεται ἀργύρῳ ἀνὴρ
160 ἴδρις, ὃν Ἥφαιστος δέδαεν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη
τέχνην παντοίην, χαρίεντα δὲ ἔργα τελείει,
ὣς μὲν τῷ κατέχευε χάριν κεφαλῇ τε καὶ ὤμοις.
ἐκ δ᾽ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·
ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη,
165 ἀντίον ἧς ἀλόχου, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·
«δαιμονίη, περὶ σοί γε γυναικῶν θηλυτεράων
κῆρ ἀτέραμνον ἔθηκαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες·
οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ
ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας
170 ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι, μαῖα, στόρεσον λέχος, ὄφρα καὶ αὐτὸς
λέξομαι· ἦ γὰρ τῇ γε σιδήρεον ἐν φρεσὶν ἦτορ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«δαιμόνι᾽, οὐτ᾽ ἄρ τι μεγαλίζομαι οὐδ᾽ ἀθερίζω
175 οὐδὲ λίην ἄγαμαι, μάλα δ᾽ εὖ οἶδ᾽ οἷος ἔησθα
ἐξ Ἰθάκης ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο.
ἀλλ᾽ ἄγε οἱ στόρεσον πυκινὸν λέχος, Εὐρύκλεια,
ἐκτὸς ἐϋσταθέος θαλάμου, τόν ῥ᾽ αὐτὸς ἐποίει·
ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετ᾽ εὐνήν,
180 κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφη πόσιος πειρωμένη· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὀχθήσας ἄλοχον προσεφώνεε κεδνὰ ἰδυῖαν·
«ὦ γύναι, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες.
τίς δέ μοι ἄλλοσε θῆκε λέχος; χαλεπὸν δέ κεν εἴη
185 καὶ μάλ᾽ ἐπισταμένῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν
ῥηϊδίως ἐθέλων θείη ἄλλῃ ἐνὶ χώρῃ.
ἀνδρῶν δ᾽ οὔ κέν τις ζωὸς βροτός, οὐδὲ μάλ᾽ ἡβῶν,
ῥεῖα μετοχλίσσειεν, ἐπεὶ μέγα σῆμα τέτυκται
ἐν λέχει ἀσκητῷ· τὸ δ᾽ ἐγὼ κάμον οὐδέ τις ἄλλος.
190 θάμνος ἔφυ τανύφυλλος ἐλαίης ἕρκεος ἐντός,
ἀκμηνὸς θαλέθων· πάχετος δ᾽ ἦν ἠΰτε κίων.
τῷ δ᾽ ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,
πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα,
κολλητὰς δ᾽ ἐπέθηκα θύρας, πυκινῶς ἀραρυίας.
195 καὶ τότ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπέκοψα κόμην τανυφύλλου ἐλαίης,
κορμὸν δ᾽ ἐκ ῥίζης προταμὼν ἀμφέξεσα χαλκῷ
εὖ καὶ ἐπισταμένως, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνα,
ἑρμῖν᾽ ἀσκήσας, τέτρηνα δὲ πάντα τερέτρῳ.
ἐκ δὲ τοῦ ἀρχόμενος λέχος ἔξεον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,
200 δαιδάλλων χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἠδ᾽ ἐλέφαντι·
ἐν δ᾽ ἐτάνυσσ᾽ ἱμάντα βοὸς φοίνικι φαεινόν.
οὕτω τοι τόδε σῆμα πιφαύσκομαι· οὐδέ τι οἶδα,
ἤ μοι ἔτ᾽ ἔμπεδόν ἐστι, γύναι, λέχος, ἦέ τις ἤδη
ἀνδρῶν ἄλλοσε θῆκε, ταμὼν ὕπο πυθμέν᾽ ἐλαίης.»
205 Ὣς φάτο, τῆς δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,
σήματ᾽ ἀναγνούσῃ τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς·
δακρύσασα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἰθὺς δράμεν, ἀμφὶ δὲ χεῖρας
δειρῇ βάλλ᾽ Ὀδυσῆϊ, κάρη δ᾽ ἔκυσ᾽ ἠδὲ προσηύδα·
«μή μοι, Ὀδυσσεῦ, σκύζευ, ἐπεὶ τά περ ἄλλα μάλιστα
210 ἀνθρώπων πέπνυσο· θεοὶ δ᾽ ὤπαζον ὀϊζύν,
οἳ νῶϊν ἀγάσαντο παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντε
ἥβης ταρπῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι.
αὐτὰρ μὴ νῦν μοι τόδε χώεο μηδὲ νεμέσσα,
οὕνεκά σ᾽ οὐ τὸ πρῶτον, ἐπεὶ ἴδον, ὧδ᾽ ἀγάπησα.
215 αἰεὶ γάρ μοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν
ἐρρίγει μή τίς με βροτῶν ἀπάφοιτ᾽ ἔπεσσιν
ἐλθών· πολλοὶ γὰρ κακὰ κέρδεα βουλεύουσιν.
οὐδέ κεν Ἀργείη Ἑλένη, Διὸς ἐκγεγαυῖα,
ἀνδρὶ παρ᾽ ἀλλοδαπῷ ἐμίγη φιλότητι καὶ εὐνῇ,
220 εἰ ᾔδη ὅ μιν αὖτις ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν
ἀξέμεναι οἶκόνδε φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔμελλον.
τὴν δ᾽ ἦ τοι ῥέξαι θεὸς ὤρορεν ἔργον ἀεικές·
τὴν δ᾽ ἄτην οὐ πρόσθεν ἑῷ ἐγκάτθετο θυμῷ
λυγρήν, ἐξ ἧς πρῶτα καὶ ἡμέας ἵκετο πένθος.
225 νῦν δ᾽, ἐπεὶ ἤδη σήματ᾽ ἀριφραδέα κατέλεξας
εὐνῆς ἡμετέρης, τὴν οὐ βροτὸς ἄλλος ὀπώπει,
ἀλλ᾽ οἶοι σύ τ᾽ ἐγώ τε καὶ ἀμφίπολος μία μούνη,
Ἀκτορίς, ἥν μοι δῶκε πατὴρ ἔτι δεῦρο κιούσῃ,
ἣ νῶϊν εἴρυτο θύρας πυκινοῦ θαλάμοιο,
230 πείθεις δή μευ θυμόν, ἀπηνέα περ μάλ᾽ ἐόντα.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο·
κλαῖε δ᾽ ἔχων ἄλοχον θυμαρέα, κεδνὰ ἰδυῖαν.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἀσπάσιος γῆ νηχομένοισι φανήῃ,
ὧν τε Ποσειδάων εὐεργέα νῆ᾽ ἐνὶ πόντῳ
235 ῥαίσῃ, ἐπειγομένην ἀνέμῳ καὶ κύματι πηγῷ·
παῦροι δ᾽ ἐξέφυγον πολιῆς ἁλὸς ἤπειρόνδε
νηχόμενοι, πολλὴ δὲ περὶ χροῒ τέτροφεν ἅλμη,
ἀσπάσιοι δ᾽ ἐπέβαν γαίης, κακότητα φυγόντες·
ὣς ἄρα τῇ ἀσπαστὸς ἔην πόσις εἰσοροώσῃ,
240 δειρῆς δ᾽ οὔ πω πάμπαν ἀφίετο πήχεε λευκώ.
καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισι φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
εἰ μὴ ἄρ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη.
νύκτα μὲν ἐν περάτῃ δολιχὴν σχέθεν, Ἠῶ δ᾽ αὖτε
ῥύσατ᾽ ἐπ᾽ Ὠκεανῷ χρυσόθρονον οὐδ᾽ ἔα ἵππους
245 ζεύγνυσθ᾽ ὠκύποδας, φάος ἀνθρώποισι φέροντας,
Λάμπον καὶ Φαέθονθ᾽, οἵ τ᾽ Ἠῶ πῶλοι ἄγουσι.
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἣν ἄλοχον προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὦ γύναι, οὐ γάρ πω πάντων ἐπὶ πείρατ᾽ ἀέθλων
ἤλθομεν, ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ὄπισθεν ἀμέτρητος πόνος ἔσται,
250 πολλὸς καὶ χαλεπός, τὸν ἐμὲ χρὴ πάντα τελέσσαι.
ὣς γάρ μοι ψυχὴ μαντεύσατο Τειρεσίαο
ἤματι τῷ ὅτε δὴ κατέβην δόμον Ἄϊδος εἴσω,
νόστον ἑταίροισιν διζήμενος ἠδ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ.
ἀλλ᾽ ἔρχευ, λέκτρονδ᾽ ἴομεν, γύναι, ὄφρα καὶ ἤδη
255 ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντε.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«εὐνὴ μὲν δὴ σοί γε τότ᾽ ἔσσεται ὁππότε θυμῷ
σῷ ἐθέλῃς, ἐπεὶ ἄρ σε θεοὶ ποίησαν ἱκέσθαι
οἶκον ἐϋκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν·
260 ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῷ,
εἴπ᾽ ἄγε μοι τὸν ἄεθλον, ἐπεὶ καὶ ὄπισθεν, ὀΐω,
πεύσομαι, αὐτίκα δ᾽ ἐστὶ δαήμεναι οὔ τι χέρειον.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«δαιμονίη, τί τ᾽ ἄρ᾽ αὖ με μάλ᾽ ὀτρύνουσα κελεύεις
265 εἰπέμεν; αὐτὰρ ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω.
οὐ μέν τοι θυμὸς κεχαρήσεται· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς
χαίρω, ἐπεὶ μάλα πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἄνωγεν
ἐλθεῖν, ἐν χείρεσσιν ἔχοντ᾽ εὐῆρες ἐρετμόν,
εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκωμαι οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν
270 ἀνέρες, οὐδέ θ᾽ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν·
οὐδ᾽ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους,
οὐδ᾽ εὐήρε᾽ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.
σῆμα δέ μοι τόδ᾽ ἔειπεν ἀριφραδές, οὐδέ σε κεύσω.
ὁππότε κεν δή μοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης
275 φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ,
καὶ τότε μ᾽ ἐν γαίῃ πήξαντ᾽ ἐκέλευσεν ἐρετμόν,
ἕρξανθ᾽ ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι,
ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ᾽ ἐπιβήτορα κάπρον,
οἴκαδ᾽ ἀποστείχειν, ἕρδειν θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας
280 ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι,
πᾶσι μάλ᾽ ἑξείης· θάνατος δέ μοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ
ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ με πέφνῃ
γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ
ὄλβιοι ἔσσονται· τὰ δέ μοι φάτο πάντα τελεῖσθαι.»
285 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
«εἰ μὲν δὴ γῆράς γε θεοὶ τελέουσιν ἄρειον,
ἐλπωρή τοι ἔπειτα κακῶν ὑπάλυξιν ἔσεσθαι.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·
τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ Εὐρυνόμη τε ἰδὲ τροφὸς ἔντυον εὐνὴν
290 ἐσθῆτος μαλακῆς, δαΐδων ὕπο λαμπομενάων.
αὐτὰρ ἐπεὶ στόρεσαν πυκινὸν λέχος ἐγκονέουσαι,
γρηῢς μὲν κείουσα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει,
τοῖσιν δ᾽ Εὐρυνόμη θαλαμηπόλος ἡγεμόνευεν
ἐρχομένοισι λέχοσδε, δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσα·
295 ἐς θάλαμον δ᾽ ἀγαγοῦσα πάλιν κίεν. οἱ μὲν ἔπειτα
ἀσπάσιοι λέκτροιο παλαιοῦ θεσμὸν ἵκοντο·
αὐτὰρ Τηλέμαχος καὶ βουκόλος ἠδὲ συβώτης
παῦσαν ἄρ᾽ ὀρχηθμοῖο πόδας, παῦσαν δὲ γυναῖκας,
αὐτοὶ δ᾽ εὐνάζοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα.
300 Τὼ δ᾽ ἐπεὶ οὖν φιλότητος ἐταρπήτην ἐρατεινῆς,
τερπέσθην μύθοισι, πρὸς ἀλλήλους ἐνέποντε,
ἡ μὲν ὅσ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνέσχετο δῖα γυναικῶν,
ἀνδρῶν μνηστήρων ἐσορῶσ᾽ ἀΐδηλον ὅμιλον,
οἳ ἕθεν εἵνεκα πολλά, βόας καὶ ἴφια μῆλα,
305 ἔσφαζον, πολλὸς δὲ πίθων ἠφύσσετο οἶνος·
αὐτὰρ διογενὴς Ὀδυσεὺς ὅσα κήδε᾽ ἔθηκεν
ἀνθρώποις ὅσα τ᾽ αὐτὸς ὀϊζύσας ἐμόγησε,
πάντ᾽ ἔλεγ᾽· ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐτέρπετ᾽ ἀκούουσ᾽, οὐδέ οἱ ὕπνος
πῖπτεν ἐπὶ βλεφάροισι πάρος καταλέξαι ἅπαντα.
310 Ἄρξατο δ᾽ ὡς πρῶτον Κίκονας δάμασ᾽, αὐτὰρ ἔπειτα
ἦλθεν Λωτοφάγων ἀνδρῶν πίειραν ἄρουραν·
ἠδ᾽ ὅσα Κύκλωψ ἔρξε, καὶ ὡς ἀπετίσατο ποινὴν
ἰφθίμων ἑτάρων, οὓς ἤσθιεν οὐδ᾽ ἐλέαιρεν·
ἠδ᾽ ὡς Αἴολον ἵκεθ᾽, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο
315 καὶ πέμπ᾽, οὐδέ πω αἶσα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἱκέσθαι
ἤην, ἀλλά μιν αὖτις ἀναρπάξασα θύελλα
πόντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα·
ἠδ᾽ ὡς Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην ἀφίκανεν,
οἳ νῆάς τ᾽ ὄλεσαν καὶ ἐϋκνήμιδας ἑταίρους
320 πάντας· Ὀδυσσεὺς δ᾽ οἶος ὑπέκφυγε νηῒ μελαίνῃ.
καὶ Κίρκης κατέλεξε δόλον πολυμηχανίην τε,
ἠδ᾽ ὡς εἰς Ἀΐδεω δόμον ἤλυθεν εὐρώεντα,
ψυχῇ χρησόμενος Θηβαίου Τειρεσίαο,
νηῒ πολυκλήϊδι, καὶ ἔσιδε πάντας ἑταίρους
325 μητέρα θ᾽, ἥ μιν ἔτικτε καὶ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα·
ἠδ᾽ ὡς Σειρήνων ἁδινάων φθόγγον ἄκουσεν,
ὥς θ᾽ ἵκετο Πλαγκτὰς πέτρας δεινήν τε Χάρυβδιν
Σκύλλην θ᾽, ἣν οὔ πώ ποτ᾽ ἀκήριοι ἄνδρες ἄλυξαν·
ἠδ᾽ ὡς Ἠελίοιο βόας κατέπεφνον ἑταῖροι·
330 ἠδ᾽ ὡς νῆα θοὴν ἔβαλε ψολόεντι κεραυνῷ
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ἀπὸ δ᾽ ἔφθιθεν ἐσθλοὶ ἑταῖροι
πάντες ὁμῶς, αὐτὸς δὲ κακὰς ὑπὸ κῆρας ἄλυξεν·
ὥς θ᾽ ἵκετ᾽ Ὠγυγίην νῆσον νύμφην τε Καλυψώ,
ἣ δή μιν κατέρυκε λιλαιομένη πόσιν εἶναι
335 ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, καὶ ἔτρεφεν ἠδὲ ἔφασκε
θήσειν ἀθάνατον καὶ ἀγήρων ἤματα πάντα·
ἀλλὰ τοῦ οὔ ποτε θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθεν·
ἠδ᾽ ὡς ἐς Φαίηκας ἀφίκετο πολλὰ μογήσας,
οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο
340 καὶ πέμψαν σὺν νηῒ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν,
χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά τε δόντες.
τοῦτ᾽ ἄρα δεύτατον εἶπεν ἔπος, ὅτε οἱ γλυκὺς ὕπνος
λυσιμελὴς ἐπόρουσε, λύων μελεδήματα θυμοῦ.
Ἡ δ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
345 ὁππότε δή ῥ᾽ Ὀδυσῆα ἐέλπετο ὃν κατὰ θυμὸν
εὐνῆς ἧς ἀλόχου ταρπήμεναι ἠδὲ καὶ ὕπνου,
αὐτίκ᾽ ἀπ᾽ Ὠκεανοῦ χρυσόθρονον ἠριγένειαν
ὦρσεν, ἵν᾽ ἀνθρώποισι φόως φέροι· ὦρτο δ᾽ Ὀδυσσεὺς
εὐνῆς ἐκ μαλακῆς, ἀλόχῳ δ᾽ ἐπὶ μῦθον ἔτελλεν·
350 «ὦ γύναι, ἤδη μὲν πολέων κεκορήμεθ᾽ ἀέθλων
ἀμφοτέρω, σὺ μὲν ἐνθάδ᾽ ἐμὸν πολυκηδέα νόστον
κλαίουσ᾽· αὐτὰρ ἐμὲ Ζεὺς ἄλγεσι καὶ θεοὶ ἄλλοι
ἱέμενον πεδάασκον ἐμῆς ἀπὸ πατρίδος αἴης.
νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἀμφοτέρω πολυήρατον ἱκόμεθ᾽ εὐνήν,
355 κτήματα μὲν τά μοί ἐστι κομιζέμεν ἐν μεγάροισι,
μῆλα δ᾽ ἅ μοι μνηστῆρες ὑπερφίαλοι κατέκειραν,
πολλὰ μὲν αὐτὸς ἐγὼ ληΐσσομαι, ἄλλα δ᾽ Ἀχαιοὶ
δώσουσ᾽, εἰς ὅ κε πάντας ἐνιπλήσωσιν ἐπαύλους.
ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ πολυδένδρεον ἀγρὸν ἔπειμι,
360 ὀψόμενος πατέρ᾽ ἐσθλόν, ὅ μοι πυκινῶς ἀκάχηται·
σοὶ δέ, γύναι, τάδ᾽ ἐπιτέλλω πινυτῇ περ ἐούσῃ·
αὐτίκα γὰρ φάτις εἶσιν ἅμ᾽ ἠελίῳ ἀνιόντι
ἀνδρῶν μνηστήρων, οὓς ἔκτανον ἐν μεγάροισιν·
εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν
365 ἧσθαι, μηδέ τινα προτιόσσεο μηδ᾽ ἐρέεινε.»
Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἐδύσετο τεύχεα καλά,
ὦρσε δὲ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην,
πάντας δ᾽ ἔντε᾽ ἄνωγεν ἀρήϊα χερσὶν ἑλέσθαι.
οἱ δέ οἱ οὐκ ἀπίθησαν, ἐθωρήσσοντο δὲ χαλκῷ,
370 ὤϊξαν δὲ θύρας, ἐκ δ᾽ ἤϊον· ἄρχε δ᾽ Ὀδυσσεύς.
ἤδη μὲν φάος ἦεν ἐπὶ χθόνα, τοὺς δ᾽ ἄρ᾽ Ἀθήνη
νυκτὶ κατακρύψασα θοῶς ἐξῆγε πόληος.
Οδύσσεια – χ
Ὀδυσσέως ὑπὸ Πηνελόπης ἀναγνωρισμός
Ολόχαρη η γερόντισσα στο υπερώο ανέβαινε,
το μήνυμα να πει στη δέσποινά της, πως ο καλός της είναι
σπίτι του. Αναστηλώθηκαν τα γόνατα, παραπατούσαν
τρέχοντας τα πόδια της, ωσότου στήθηκε πάνω απ᾽
την κεφαλή της και της μίλησε:
5 «Ξύπνα σου λέω, Πηνελόπη, κόρη της καρδιάς μου, τα μάτια
σου να δουν όσα χρόνια και χρόνια λαχταρούσες.
Ο Οδυσσέας γύρισε, βρίσκεται μέσα στο παλάτι, κι ας ήλθε
αργά· τους σκότωσε τους άνομους μνηστήρες που ρήμαξαν
τον οίκο του, κατέφαγαν το βιος του, παίδεψαν τον γιο του.»
10 Της αντιμίλησε όμως λογική και φρόνιμη η Πηνελόπη:
«Μανούλα μου, παλάβωσες, κάποιοι θεοί σ᾽ έχουν τρελάνει,
όσοι μπορούν να παλαβώνουν τον πιο φρόνιμο,
και πάλι φρόνιμο να κάνουνε τον σαλεμένο. Αυτοί κι
εσένα σ᾽ αποτρέλαναν, μόλο που είσαι τόσο μυαλωμένη.
15 Τι σ᾽ έπιασε αλήθεια, κι εμένα, μια ψυχή στο πένθος
βουτηγμένη, με εμπαίζεις άσχημα με τα παράλογά σου λόγια;
γιατί κόβεις στη μέση τον γλυκό μου ύπνο, που σκέπασε τα
βλέφαρά μου και δάμασε τον πόνο μου; Ποτέ μου δεν
κοιμήθηκα τόσο γλυκά, αφότου ο Οδυσσέας μίσεψε να πάει
εκεί στο Κακοΐλιο — ας μείνει ακατονόμαστο.
20 Αλλά, πάρε τώρα τα πόδια σου, και τράβα πάλι κάτω·
αν κάποια άλλη απ᾽ τις γυναίκες που παραδουλεύουν σπίτι μου
ερχόταν να μου πει τέτοιο μαντάτο, κόβοντας τον ύπνο μου,
κακήν κακώς θα την ξαπόστελνα, να πάει στην κάμαρή της —
εσένα μόνο τα γεράματα θα σε γλιτώσουν.»
25 Πήρε τον λόγο η καλή της παραμάνα, μίλησε η Ευρύκλεια
πάλι: «Δεν σε εμπαίζω, φυλλοκάρδι μου, σου λέω την αλήθεια
μόνο· ο Οδυσσέας ήλθε, βρίσκεται πια στο σπίτι του, ήταν
ο ξένος που τον αψηφούσαν όλοι στο παλάτι.
Το γνώριζε από μέρες ο Τηλέμαχος ότι κουρνιάζει εδώ,
30 αλλά τον συγκρατούσε η σωφροσύνη, κρύβοντας του
πατέρα του το φρόνημα· ωσότου εκείνος εκδικήθηκε των
μνηστήρων την παράνομη βία.» Έτσι της μίλησε, και τότε
η Πηνελόπη χαρούμενη πετιέται από την κλίνη της, με τη
γερόντισσα αγκαλιάστηκε, το δάκρυ στάζοντας στα βλέφαρά
της, κι αμέσως την προσφώνησε με λόγια που πετούσαν σαν
35 πουλιά: «Έλα, μανούλα μου, και πες μου τώρα την αλήθεια·
αν, όπως λες, στο σπίτι ξαναγύρισε, πώς έβαλε στο χέρι
τόσους ξεδιάντροπους μνηστήρες — ένας αυτός κι
οι άλλοι τσούρμο μέσα στο παλάτι.»
Τον λόγο πήρε η καλή της παραμάνα, ξαναμιλώντας
η Ευρύκλεια:
40 «Δεν είδα και δεν ήξερα, άκουσα όμως το βαρύ τους
βογγητό την ώρα του θανατικού. Εμείς οι σκλάβες,
φοβισμένες, στο παραγώνι τραβηχτήκαμε,
διπλομανταλωθήκαμε στην κάμαρή μας την καλοχτισμένη·
ώσπου ο Τηλέμαχος, ο γιος σου, βγαίνοντας με φωνάζει —
τον έστειλε ο πατέρας του να με καλέσει.
45 Και βρήκα τότε τον Οδυσσέα ορθό, να στέκει ανάμεσα
σε σώματα σφαγμένα, κι αυτοί στο πατημένο χώμα
σωριασμένοι, ένας πάνω στον άλλον. Αν έβλεπες κι εσύ,
θα ᾽νιωθες το αίμα σου ν᾽ ανάβει· έσταζε το κορμί λύθρο και
αίμα — σωστό λιοντάρι. Μα τώρα αυτοί, όλοι τους
στοιβαγμένοι στις αυλόθυρες,
50 κι ο Οδυσσέας άναψε φωτιά μεγάλη, θειαφίζει
το πάγκαλο παλάτι. Εκείνος μ᾽ έστειλε να σε φωνάξω.
Έλα λοιπόν ξωπίσω μου, οι δυο να σμίξετε σε αμοιβαία
χαρά, μετά από τόσα πάθη. Τώρα επιτέλους
συντελέστηκε η ατέρμονή σας προσμονή·
55 εφέστιος γύρισε εκείνος ζωντανός και ξαναβρήκε στο
παλάτι εσένα και τον γιο του· όσο για τους μνηστήρες
με τ᾽ ανόσια έργα, όλους τούς εκδικήθηκε μέσα στο ίδιο του
το σπίτι.» Της αντιμίλησε η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Μη μου ξιπάζεσαι, μανούλα, με λόγια μεγαλόστομα στην
τόση σου χαρά.
60 Το ξέρεις πόσο ποθητός θα ᾽ταν εκείνος στον καθένα,
φανερωμένος στο παλάτι — σ᾽ εμένα περισσότερο και στο
βλαστάρι μας, τον γιο μας. Αλλά δεν είναι αληθινός ο λόγος
που ομολόγησες· κάποιος θεός τούς σκότωσε τους
μεγαλόφρονες μνηστήρες, με την απάνθρωπή τους ύβρη
οργισμένος, την άτιμή τους πράξη·
65 που δεν τιμούσαν άνθρωπο στη γη ασήμαντο ή και λαμπρό,
αν κάποιος έφτανε στην πόρτα τους. Αυτό το ανόμημα
το πλήρωσαν με τον χαμό τους. Ο Οδυσσέας όμως έχασε
τον νόστο του, μακριά από τα δικά μας μέρη — ο ίδιος χάθηκε
και πάει.» Αμέσως αποκρίθηκε πιστή τροφός η Ευρύκλεια:
70 «Καλή μου κόρη, τι λόγος βγήκε από το ξέφραγό σου
στόμα! Που τόλμησες να πεις ότι ποτέ του πια δεν θα γυρίσει
στην πατρίδα το δικό σου ταίρι, που βρίσκεται κιόλας στο σπίτι
πλάι στην πυροστιά — άπιστη όμως πάντα κι αμετάπειστη
η ψυχή σου. Πρόσεξε τώρα, θα σου πω κι άλλο αδιάψευστο
σημάδι· για την ουλή μιλώ, που κάποτε με το άσπρο δόντι του
75 τον σφράγισε ο κάπρος· την αναγνώρισα την ώρα που την
έπλενα, θέλησα φανερά να σου μιλήσω, εκείνος όμως με τα
δυο του χέρια βούλωσε το στόμα μου, μ᾽ εμπόδισε να
μαρτυρήσω — άλλα λογάριαζε με το πανούργο του μυαλό.
Έλα λοιπόν μαζί μου, κι εγώ στοιχηματίζω την ίδια τη ζωή μου,
αν σ᾽ απατώ· αφάνισέ με τότε με θάνατο φριχτό κι αλύπητο.»
80 Πήρε ξανά τον λόγο η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Καλή μου, αιώνιοι οι θεοί, και δύσκολο πολύ να ξεδιαλύνεις
τα κρυφά νοήματά τους, όσο σοφή κι αν έγινες στο πέρασμα
του χρόνου. Παρ᾽ όλα ταύτα, ας πάμε ν᾽ ανταμώσουμε τον γιο
μου, να δουν τα μάτια μου τους σκοτωμένους, αλλά και ποιος
τους σκότωσε.»
85 Μ᾽ αυτά τα λόγια πήρε να κατεβαίνει από το ανώγι, μέσα
της αμφιβάλλοντας αν έπρεπε, κρατώντας την απόσταση, τον
άντρα της να δοκιμάσει με ερωτήματα ή να βρεθεί στο πλάι
του, να πιάσει το κεφάλι και τα χέρια του, να τα γεμίσει
με φιλήματα. Στο μεταξύ προχώρησε πατώντας το πέτρινο
κατώφλι, ύστερα κάθησε στον Οδυσσέα αντίκρυ,
90 στον άλλον τοίχο απέναντι, στο αντιφέγγισμα από τη φλόγα
της φωτιάς. Εκείνος σε ψηλή κολόνα ακουμπισμένος, με το
κεφάλι του σκυφτό, περίμενε αν η ομόκλινη γυναίκα του κάτι
θα πει, τώρα που τον αντίκριζαν τα μάτια της. Άφωνη όμως
έμεινε η Πηνελόπη για πολύ, λες κι είχε παραλύσει· μόνο τα
μάτια της, τη μια κοιτούσαν καταπρόσωπο, την άλλη
95 δεν τον αναγνώριζαν, με τ᾽ άθλια ρούχα που φορούσε.
Τότε ο Τηλέμαχος, επιτιμώντας, μίλησε άσχημα στη μάνα του:
«Μάνα, κακή μου μάνα, πόσο ανελέητη καρδιά κρύβεις
στα στήθη! Πώς το αντέχεις και μακριά του μένεις; πώς
δεν σιμώνεις τον πατέρα μου, δεν κάθεσαι στο πλάι του,
δεν του μιλάς, δεν τον ρωτάς;
100 Στον κόσμο δεν υπάρχει γυναίκα άλλη με τόσο αλύγιστη
ψυχή· απόμακρη να στέκει από τον άντρα της, που υπέφερε
τα πάνδεινα και τώρα ξαναγύρισε στα χώματά του — στο
μεταξύ έχουν περάσει είκοσι χρόνια ολόκληρα. Αλλ᾽ η δική σου
η καρδιά είναι από πέτρα πιο σκληρή.» Του αντιμίλησε με τη
δική της λογική η Πηνελόπη:
105 «Γιε μου, μέσα μου νιώθω θάμβος και κατάπληξη,
και δεν μπορώ μήτε μια λέξη να προφέρω, κάτι να
τον ρωτήσω ή να τον δω κατάματα. Αν όμως πράγματι
ο Οδυσσέας είναι αυτός που γύρισε στο σπίτι, μπορούμε
μεταξύ μας, και καλύτερα, να γνωριστούμε·
110 κρυφά σημάδια έχουμε, που τα γνωρίζουμε οι δυο μας
μόνο — άλλος κανείς.» Ακούγοντας τα λόγια της εκείνος
χαμογέλασε, βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος. Ύστερα
γύρισε προς τον Τηλέμαχο, κι όπως του μίλησε, τα λόγια του
πετούσαν σαν πουλιά: «Τηλέμαχε, άσε τη μάνα σου μέσα σε
τούτο το παλάτι να με δοκιμάσει — θα καταλάβει γρήγορα, και
115 τότε πιο καλά. Τώρα με βλέπει βρώμικο, με τ᾽ άθλια ρούχα
που φορώ, γι᾽ αυτό και με περιφρονεί, αρνείται να δεχτεί
ποιος είμαι. Εμείς ωστόσο έχουμε χρέος να συλλογιστούμε
πώς η υπόθεση αυτή θα βρει το αίσιο τέλος της. Αφού, αν
κάποιος σκότωνε στην πόλη κι ένα μονάχα άντρα, που να μην
έχει αφήσει πίσω του πολλούς εκδικητές,
120 φεύγει ο φονιάς κι εγκαταλείπει πατρίδα και δικούς.
Εμείς όμως σκοτώσαμε της πόλης το αντιστύλι, επιφανέστατα
παλληκαράκια της Ιθάκης, γι᾽ αυτό προτείνω να σκεφτείς κι
εσύ καλύτερα το πράγμα.» Ο φρόνιμος Τηλέμαχος αμέσως
αποκρίθηκε: «Εσύ, πατέρα αγαπημένε, δες μόνος κι αποφάσισε
— το λέει ο κόσμος, η γνώμη σου παντού και πάντοτε
125 αριστεύει, άλλος κανείς απ᾽ τους θνητούς ανθρώπους
δεν αποτόλμησε να μετρηθεί μαζί σου.
Εμείς ορμητικοί σ᾽ ακολουθούμε, και δεν νομίζω πως θα λείψει
η τόλμη, όσο κι η δύναμη που σφύζει μέσα μας.»
Πήρε τον λόγο πάλι μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
130 «Εγώ θα πω ό,τι μου φαίνεται το πιο σωστό·
λουστείτε πρώτα και φορέστε καθαρούς χιτώνες,
πείτε στου παλατιού τις δούλες να βάλουν τα καλά τους,
κι ο θείος αοιδός, με την ψιλόφωνη κιθάρα του στο χέρι,
ας παίξει τον σκοπό στον παιχνιδιάρικο χορό σας.
135 Έτσι που κάποιος ακούγοντας απέξω να πει:
“Γίνεται γάμος” — περαστικός στον δρόμο αλλά κι οι γύρω
γείτονες. Να μην κυκλοφορήσει κι απλωθεί στην πόλη η φήμη
του μεγάλου φονικού με τους μνηστήρες, προτού βρεθούμε
εμείς πέρα στο χτήμα το πολύδεντρο — εκεί θα στοχαστούμε
140 ό,τι καλύτερο ο Ολύμπιος μας χαρίσει.»
Ακούγοντας τα λόγια του, πρόθυμα εκείνοι τον υπάκουσαν·
λούστηκαν πρώτα και φορούνε καθαρούς χιτώνες,
στολίστηκαν οι δούλες, μετά ο θείος αοιδός
τη βαθουλή κιθάρα κράτησε στο χέρι και
145 τους ανάβει πόθο για γλυκό τραγούδι κι άψογο χορό.
Τότε ένα γύρο αντηχούσε το μεγάλο δώμα, καθώς χορεύοντας
τα πόδια τους χτυπούσαν οι άντρες και καλλίζωνες γυναίκες.
Απέξω ακούγοντας, έλεγαν μεταξύ τους οι περαστικοί:
«Α, ναι, κάποιος παντρεύτηκε την περιζήτητη βασίλισσα —
150 η άπονη δεν άντεξε το μέγα αρχοντικό του αντρός της
να το φυλάξει τελικώς, ωσότου εκείνος επιστρέψει.»
Τέτοια λογάκια αντάλλαξαν, αλλά δεν ήξεραν τι συντελέστηκε.
Στο μεταξύ τον μεγαλόψυχο Οδυσσέα, μέσα στο σπίτι του,
η Ευρυνόμη επήρε να τον λούζει, τον άλειψε με λάδι,
155 του φόρεσε χλαμύδα ωραία και χιτώνα, κι η Αθηνά τον
περιέβαλε με εξαίσια ομορφιά, από την κεφαλή ως τα πόδια·
τον έκανε να φαίνεται σαν πιο ψηλός και στιβαρός, κι απ᾽
το κεφάλι του να πέφτουν τα μαλλιά σγουρά σαν άνθη
ζουμπουλιάς. Πώς πάνω στο ασήμι χύνει μάλαμα ο επιδέξιος
τεχνίτης —
160 του έμαθαν την τέλεια τέχνη ο Ήφαιστος κι η Αθηνά
Παλλάδα, κι αυτός τα έργα του αποτελειώνει τώρα ωραία·
τόση ομορφιά χύνει στην κεφαλή του και στους ώμους.
Ύστερα βγήκε απ᾽ τον λουτρό, πανέμορφος στην όψη σαν
θεός, και κάθησε στον ίδιο θρόνο από όπου είχε σηκωθεί,
165 αντίκρυ στη γυναίκα του. Μετά της μίλησε:
«Παράξενη πολύ! Από τις άλλες τις ωραίες γυναίκες μόνο σ᾽
εσένα έβαλαν καρδιά ανελέητη οι Ολύμπιοι.
Άλλη καμιά γυναίκα δεν θα μπορούσε να το αντέξει,
να στέκει τόσην ώρα από τον άντρα της μακριά, όταν,
μετά από τόσα βάσανα και πάθη,
170 γυρίζει πάλι στην πατρική του γη κι έχουν περάσει είκοσι
χρόνια ολόκληρα. Αλλά, καλή γερόντισσα, έλα και στρώσε μου
τώρα την κλίνη, μόνος μου να πλαγιάσω — αυτή μέσα στα
στήθη της κρύβει καρδιά από σίδερο.» Του αντιμίλησε με
λογική και φρόνηση η Πηνελόπη: «Παράξενος κι εσύ! Μήτε
ψηλώνει ο νους μου
175 μήτε περιφρονώ κανένα, αλλά και δεν θαμπώνομαι — ξέρω
καλά πώς ήσουν, όταν το αποφάσισες να φύγεις από την Ιθάκη
μ᾽ εκείνο το μακρόκουπο καράβι. Έλα, τώρα, Ευρύκλεια, φέρε
και στρώσε του τη στέρεη κλίνη έξω από την καλοχτισμένη
κάμαρή μας, που μόνος του την έφτιαξε· τραβήξτε το γερό
κρεβάτι εκεί και βάλτε πάνω του στρωσίδια,
180 προβιές, φλοκάτες, σεντόνια πεντακάθαρα που λάμπουν.»
Μ᾽ αυτά τα λόγια θέλησε τον άντρα της να δοκιμάσει· ο
Οδυσσέας όμως, γεμάτος αγανάκτηση, στράφηκε στην πιστή
γυναίκα του μιλώντας: «Γυναίκα, άσχημο λόγο πρόφερες, που
την ψυχή δαγκώνει. Ποιος μετακίνησε την κλίνη; Το βλέπω
δύσκολο
185 και για τον έμπειρο τεχνίτη ακόμη. Μόνο θεός, αν ήθελε,
θα το μπορούσε κατεβαίνοντας να της αλλάξει θέση· θνητός
που ζει, κι αν είναι στην ακμή της νιότης του, εύκολα δεν
μπορεί να τη σαλέψει. Γιατί σ᾽ αυτή την τορνευτή μας κλίνη
κάποιο σημάδι υπάρχει απαραγνώριστο — το ᾽καμα εγώ,
άλλος κανείς.
190 Φύτρωνε μέσα στου σπιτιού μας τον περίβολο κορμός
μακρόφυλλης ελιάς, με θαλερό το φούντωμά της, κι αυτός
χοντρός σαν μια κολόνα. Γύρω του εγώ την κάμαρη έχτισα και
την ανέβασα με πέτρες πανωτές στο τελικό της ύψος· μετά τη
στέγασα καλά από πάνω, και την ασφάλισα με κολλητά
πορτόφυλλα, να αρμόζουν μεταξύ τους.
195 Τότε πια κούρεψα κλαδιά και φούντες της μακρόφυλλης
ελιάς, κλάδεψα με επιδέξια τέχνη τον κορμό απ᾽ τη ρίζα του,
με το σκεπάρνι τον πελέκησα, τον στάθμισα
για να ισώσει, τον δούλεψα να γίνει κλινοπόδαρο, κι άνοιξα
πάνω του τρύπες με το τρυπάνι. Αρχίζοντας μετά τον πλάνησα
και πάνω άπλωσα του κρεβατιού την τάβλα· τελειώνοντας,
200 μ᾽ ασήμι, μάλαμα και φίλντισι την κλίνη στόλισα, και
τάνυσα λουριά βοδιού, απ᾽ την πορφύρα φωτεινά. Αυτό
είναι το σημάδι που σου φανερώνω. Μόνο που δεν γνωρίζω,
φοβερή γυναίκα, αν παραμένει ριζωμένη η κλίνη μας ή μήπως
άλλος αλλού την έστησε, κόβοντας σύρριζα το λιόδεντρο.»
Έτσι της μίλησε, κι ευθύς της λύθηκαν γόνατα και καρδιά,
αναγνωρίζοντας απαραγνώριστα σημάδια, του Οδυσσέα
απόδειξη. Βούρκωσε τότε, χύθηκε στο μέρος του, τα δυο της
χέρια πέρασε στον λαιμό του, φίλησε το κεφάλι του, κι ύστερα
μίλησε: «Μη μου θυμώνεις, Οδυσσέα, έχεις εσύ ασυναγώνιστο
μυαλό
210 και κατανόηση για τους ανθρώπους. Πρέπει οι θεοί
στη συμφορά να μας παρέσυραν, που μας εφθόνησαν και δεν
μας άφησαν αχώριστοι να μείνουμε, μαζί τη νιότη μας να τη
χαρούμε και να γεράσουμε μαζί. Τώρα ωστόσο μην παρεξηγείς
το φέρσιμό μου και μην αγανακτείς, που την αγάπη μου δεν
έδειξα νωρίτερα.
215 Γιατί, βαθιά, η ψυχή μου ποτέ δεν έπαψε να τρέμει,
μήπως μ᾽ εξαπατήσει κάποιος με τα λόγια του,
περαστικός — είναι πολλοί που σκέφτονται το πονηρό
συμφέρον τους. Ακόμη κι η αργεία Ελένη, η θυγατέρα του Διός,
δεν θα ᾽πεφτε με ξένον άντρα στο κρεβάτι για τον έρωτά του,
220 αν ήξερε από πριν πως οι γενναίοι γιοι των Αχαιών
θα πολεμούσαν να τη φέρουν πίσω στην πατρίδα της.
Ένας θεός την έσπρωξε στην άσεμνή της πράξη· η άτη
που τυφλώνει δεν ήταν στην ψυχή της εξαρχής, η ολέθρια
άτη που πρώτη αιτία στάθηκε και στα δικά μας πάθη.
225 Μα τώρα που φανέρωσες σημάδια απαραγνώριστα της
κλίνης μας — άλλος κανείς ποτέ του δεν την είδε, εξόν
εσύ κι εγώ, και μια μονάχα παρακόρη, η Ακτορίδα, που μου
τη χάρισε ο πατέρας μου, όταν ξεκίνησα για νύφη εδώ, κι
αυτή μας φύλαγε μετά τις πόρτες της καλοχτισμένης κάμαρης.
230 Τώρα λοιπόν με πείθεις, όσο κι αν έδειξε αμετάπειστη η
καρδιά μου.» Μιλώντας, σήκωσε σ᾽ εκείνον ίμερο ασυγκράτητο
για θρήνο, κι αυτός θρηνούσε, κρατώντας μ᾽ αγάπη στην
αγκάλη την ακριβή γυναίκα του. Πόση αγαλλίαση, βλέποντας
γη μπροστά τους, νιώθουν οι ναυαγοί που ο Ποσειδώνας
σύντριψε, καταμεσής στο πέλαγος,
235 το ανθεκτικό καράβι τους, χτυπώντας το μ᾽ άγριο άνεμο
και κύμα φοβερό, λίγοι μονάχα γλίτωσαν την αφρισμένη
θάλασσα, παλεύοντας να φτάσουν κολυμπώντας στη στεριά,
κι έπηξε η αρμύρα πάνω στο κορμί τους, τέλος, αφήνοντας
πίσω τους το κακό, με αγαλλίαση πατούν στη στέρεη γη· τόση
αγαλλίαση πλημμύρισε κι εκείνην, που τώρα έβλεπαν
240 τα μάτια της το ταίρι της. Και πια δεν έλεγε να λύσει απ᾽
τον λαιμό του τα λευκά της χέρια. Και θα μπορούσε να τους
βρει πάνω στον θρήνο τους η ροδοδάχτυλη Αυγή, αν η θεά
Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, δεν έβαζε στον νου της άλλα·
τη νύχτα καθυστέρησε μακρότερη στα πέρατα της δύσης,
και τη χρυσόθρονη Αυγή σταμάτησε στου Ωκεανού τα ρείθρα,
245 να ζέψει δεν την άφησε τα ωκύποδα άλογά της, που
φέρνουν στους ανθρώπους φως, Φαέθοντα και Λάμπο,
τα δυο πουλάρια που την οδηγούν. Τότε ο Οδυσσέας
πολύγνωμος είπε μιλώντας στη γυναίκα του: «Δεν φτάσαμε,
γυναίκα, ακόμη στο τέρμα όλων των αγώνων μας·
250 άλλος μάς μέλλεται μόχθος αμέτρητος, βαρύς κι ασήκωτος,
πρέπει κι αυτόν να τον τελειώσω εγώ. Έτσι προφήτεψε του
Τειρεσία η ψυχή, τη μέρα εκείνη που κατέβηκα στα έγκατα του
Άδη, γυρεύοντας τον νόστο των εταίρων μου και τον δικό μου
γυρισμό. Καιρός όμως να πέσουμε στην κλίνη μας, γυναίκα,
255 γλυκό τον ύπνο να χαρούμε, μαζί να κοιμηθούμε.»
Στοχαστική η Πηνελόπη αμέσως αποκρίθηκε:
«Το στρώμα μας σε περιμένει, μόλις το θελήσεις, αφού
οι θεοί έδωσαν κι έφτασες σ᾽ αυτό το σπίτι το καλόχτιστο
και πάτησες το χώμα της πατρίδας.
260 Αλλά, μια και το σκέφτηκες, κι ένας θεός στο θύμισε,
πες μου από τώρα τον αγώνα σου· έτσι κι αλλιώς νομίζω
θα τον μάθω αργότερα — δεν φαίνεται χειρότερο, αν τον
γνωρίσω αμέσως.» Ο Οδυσσέας πολύγνωμος πήρε τον λόγο
πάλι κι είπε: «Παράξενη, τι θες και με παρακινείς ρωτώντας
265 να μιλήσω; Εγώ διηγώντας δεν θα κρύψω τίποτε,
αλλά κι εσύ, να ξέρεις, δεν πρόκειται να νιώσεις μέσα σου
χαρά — μήτε κι ο ίδιος θα χαρώ μιλώντας. Λοιπόν, εκείνος
μου παράγγειλε να περιπλανηθώ ξανά σε πολιτείες πολλές
θνητών ανθρώπων, μ᾽ ένα καλάρμοστο κουπί στο χέρι· ωσότου
φτάσω κάποτε σε μέρος όπου οι κάτοικοι δεν ξέρουν θάλασσα
270 τι θα πει, καν δεν αρτίζουν μ᾽ αλάτι το φαγί τους,
ιδέα δεν έχουν από πορφυρομάγουλα σκαριά, από κουπιά
που να ταιριάζουνε στο χέρι — κουπιά που γίνονται στα πλοία
φτερά. Μου ᾽πε κι άλλο σημάδι πεντακάθαρο, δεν θα το
κρύψω· όταν στον δρόμο μου βρεθεί οδοιπόρος να πει πως
λιχνιστήρι
275 κουβαλώ επάνω στον λαμπρό μου ώμο, τότε κι εγώ να
μπήξω στο χώμα το κουπί, και να προσφέρω στον μεγάλο
Ποσειδώνα θυσίες καλές — κριάρι, ταύρο, κάπρο, που
καβαλάει γουρούνες. Ύστερα να γυρίσω πίσω στην πατρίδα,
να θυσιάσω εκεί στους αθανάτους που τον ουρανό κρατούν
280 μιαν εκατόμβη — σ᾽ όλους με τη σειρά.
Ο θάνατός μου, είπε, απόμακρα απ᾽ τη θάλασσα θα ᾽ρθει,
ήσυχος και γλυκός, για να με σβήσει σε βαθιά,
μεστά γεράματα, και γύρω μου οι λαοί θα ζουν ευτυχισμένοι.
Μου είπε αυτά, και πως θα γίνουν όλα.»
285 Ανταποκρίθηκε πάλι η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Αν οι θεοί σού τάζουν καλύτερα γεράματα, υπάρχει ελπίδα
δίχως άλλες συμφορές να αποδειχτεί το μέλλον.»
Όσο μιλούσαν μεταξύ τους συναλλάσσοντας τα λόγια τους,
η Ευρυνόμη κι η τροφός ετοίμαζαν την κλίνη τους
290 με μαλακά στρωσίδια, στο φως που οι αναμμένες δάδες
έδιναν. Κι αφού ολοπρόθυμα τους έστρωσαν το σταθερό
κρεβάτι, η μια γερόντισσα στην κάμαρή της γύρισε να
κοιμηθεί. Η άλλη, που συγύριζε τον θάλαμό τους, η Ευρυνόμη,
στα χέρια της κρατώντας λαμπάδα από δαδί,
295 τους οδηγούσε τώρα στη συζυγική τους κλίνη. Όταν
τους πήγε στον κοιτώνα τους, αποτραβήχτηκε, κι εκείνοι
ευτυχισμένοι γέρνουν μαζί στο νόμιμο παλιό κρεβάτι. Στο
μεταξύ ο Τηλέμαχος, συνάμα ο βουκόλος κι ο χοιροβοσκός,
σταμάτησαν το ποδοκρότημα, λέγοντας στις γυναίκες να
πάψουν τον χορό — μετά πήγαν κι αυτοί για ύπνο
300 στις βαθύσκιωτες κάμαρες του σπιτιού. Οι δυο τους πρώτα
χόρτασαν αγκάλη και φιλί, και τώρα χαίρονταν με λόγια που
ιστορούσαν μεταξύ τους. Εκείνη, θεία γυναίκα, τα πόσα στο
παλάτι τράβηξε, έχοντας μπρος στα μάτια της το μισητό σινάφι
των μνηστήρων· από δική της αφορμή, να σφάζουν αράδα
βόδια,
305 πρόβατα παχιά, και να ξαφρίζουν το κρασί απ᾽ τα πολλά
πιθάρια. Αλλά κι ο θείος Οδυσσέας μιλούσε, για πίκρες που
έδωσε σ᾽ άλλους ανθρώπους και πόσα πάθη ο ίδιος βάσταξε —
τα πάντα εξιστορούσε. Εκείνη ακούγοντας τον απολάμβανε,
ύπνος δεν έλεγε να πέσει στα βλέφαρά της, προτού
τελειώσει τη διήγησή του.
310 Άρχισε με τους Κίκονες και πώς τους δάμασε, μετά πώς
βρέθηκε στα εύφορα χώματα των Λωτοφάγων, όσα του
κόστισε ο Κύκλωπας, ότι τον εκδικήθηκε για τους γενναίους
συντρόφους που αλύπητα τους έφαγε, πώς άραξε και
στο νησί του Αιόλου κι εκείνος φιλικά τον δέχτηκε, καλά
315 τον ξεπροβόδισε, αλλά δεν ήτανε της μοίρας του να φτάσει
ακόμη στη γλυκιά πατρίδα — τον βρήκε και τον άρπαξε άγρια
θύελλα, που τον παρέσυρε ξανά στην ανοιχτή ψαρίσια
θάλασσα· μετά πώς έφτασε στους Λαιστρυγόνες, σ᾽ αυτούς
που αφάνισαν όλα του τα καράβια και τους γενναίους
συντρόφους —
320 μόνος ο Οδυσσέας γλίτωσε στο μελανό καράβι του·
της είπε και τον πολυμήχανο δόλο της Κίρκης, το πώς κατέβηκε
μ᾽ ένα γερό σκαρί στ᾽ αραχνιασμένα δώματα του Άδη, χρησμό
να πάρει απ᾽ του θηβαίου Τειρεσία την ψυχή, και πώς εκεί
είδαν τα μάτια του όλους τους συμπολεμιστές της Τροίας, κι
325 ακόμη τη μάνα που τον γέννησε κι από μωρό τον έκανε
άντρα· πώς άκουσε και των οξύφωνων Σειρήνων το τραγούδι,
κι ύστερα πέρασε τις Πέτρες τις Πλαγκτές, φτάνοντας και στις
φοβερές Σκύλλα και Χάρυβδη, όπου κανείς ποτέ δεν γλίτωσε·
μετά πώς οι εταίροι έσφαξαν του Ήλιου τα γελάδια, και τότε
330 ο Δίας, που ψηλά βροντά, σύντριψε με το φλογερό του
αστροπελέκι το γρήγορο καράβι, και τότε πια όλοι οι λαμπροί
του σύντροφοι βούλιαξαν στον χαμό — ο ίδιος μόνο ξέφυγε τη
μοίρα του θανάτου· πώς έτσι βρέθηκε στης Ωγυγίας το νησί,
στης νύμφης Καλυψώς, που τον κατακρατούσε, θέλοντας
να τον έχει ταίρι της,
335 σε θολωτές σπηλιές, τον έτρεφε κι έδινε την υπόσχεση
πως θα τον κάνει αθάνατο κι αγέραστο για πάντα,
όμως δεν μπόρεσε ποτέ να πείσει και ν᾽ αλλάξει της ψυχής
το φρόνημα· τέλος πώς έφτασε στους Φαίακες, μετά από πάθη
αμέτρητα, που εγκάρδια σαν θεό τον τίμησαν, κι αυτοί
340 τον έστειλαν μ᾽ ένα καράβι τους στην πατρική του γη,
αφού πρώτα τον γέμισαν με δώρα — χαλκό, μαλάματα και
ρούχα. Ήταν αυτή η τελευταία του λέξη, καθώς ύπνος γλυκύς,
λυσιμελής τον έπιασε, κι έλυσε τις φροντίδες της ψυχής του.
Τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, άλλα λογάριασε·
345 όταν φαντάστηκε πως χάρηκε ο Οδυσσέας και χόρτασε
ύπνο και έρωτα με τη γυναίκα του, σήκωσε αμέσως τη
χρυσόθρονη εωθινή Αυγή απ᾽ τα νερά του Ωκεανού, το φως
να φέρει στους ανθρώπους. Κι ευθύς ανασηκώθηκε από
τη μαλακή του κλίνη ο Οδυσσέας και μίλησε στην Πηνελόπη:
350 «Γυναίκα, κορεστήκαμε κι οι δυο συνομιλώντας για
πολλούς αγώνες· εσύ εδώ, θρηνώντας τον πολύπαθό μου
νόστο, κι εγώ το πώς ο Δίας κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί, με πόνο
και με βάσανα, μακριά με κράτησαν από το χώμα της πατρίδας
μου που τόσο επιθυμούσα. Τώρα που πια στην πολυπόθητή μας
κλίνη σμίξαμε,
φρόντισε εσύ το βιος που απόμεινε μες στο παλάτι.
Κι όσα κοπάδια ρήμαξαν οι αλαζονικοί μνηστήρες,
τα πιο πολλά μόνος εγώ και με τη βία τ᾽ αρπάζω, τα υπόλοιπα
οι Αχαιοί θα τ᾽ αποδώσουν, ώσπου ξανά όλες οι μάντρες να
γεμίσουν. Στο μεταξύ πρέπει να βγω πηγαίνοντας στο χτήμα
το πολύδεντρο,
360 να δω τον τιμημένο μου πατέρα, που τόσο τον εμάρανε
ο πόνος του για μένα. Σ᾽ εσένα τούτο ακόμη παραγγέλλω,
γυναίκα λογική και φρόνιμη· μόλις ο ήλιος ανατείλει και τότε
η φήμη θα απλωθεί για τους μνηστήρες, που τους θανάτωσα
εγώ σ᾽ αυτά τα δώματα, ανέβα αμέσως στον γυναικωνίτη, μόνη
με τις γυναίκες που σε παραστέκουν,
365 και μείνε εκεί — μη δεις κανέναν και κανένα μη ρωτήσεις.»
Έτσι μιλώντας, πέρασε στους ώμους τη λαμπρή του
αρματωσιά, ξεσήκωσε και τον Τηλέμαχο, με τον χοιροβοσκό
μαζί και τον βουκόλο, δίνοντας εντολή στα χέρια τους
να πιάσουν σύνεργα της μάχης — εκείνοι υπάκουσαν κι
οπλίστηκαν με τον χαλκό.
370 Μετά τις πόρτες άνοιξαν και βγήκαν —ο Οδυσσέας πρώτος.
Άπλωνε πια το φως του ο ήλιος πάνω στη γη, όταν η Αθηνά
τους έκρυψε στο τελευταίο σκοτάδι, κι έτσι γοργά τους πέρασε
από την πόλη έξω.
Οδύσσεια – ω
Ολόχαρη η γερόντισσα στο υπερώο ανέβαινε,
το μήνυμα να πει στη δέσποινά της, πως ο καλός της είναι
σπίτι του. Αναστηλώθηκαν τα γόνατα, παραπατούσαν
τρέχοντας τα πόδια της, ωσότου στήθηκε πάνω απ᾽
την κεφαλή της και της μίλησε:
5 «Ξύπνα σου λέω, Πηνελόπη, κόρη της καρδιάς μου, τα μάτια
σου να δουν όσα χρόνια και χρόνια λαχταρούσες.
Ο Οδυσσέας γύρισε, βρίσκεται μέσα στο παλάτι, κι ας ήλθε
αργά· τους σκότωσε τους άνομους μνηστήρες που ρήμαξαν
τον οίκο του, κατέφαγαν το βιος του, παίδεψαν τον γιο του.»
10 Της αντιμίλησε όμως λογική και φρόνιμη η Πηνελόπη:
«Μανούλα μου, παλάβωσες, κάποιοι θεοί σ᾽ έχουν τρελάνει,
όσοι μπορούν να παλαβώνουν τον πιο φρόνιμο,
και πάλι φρόνιμο να κάνουνε τον σαλεμένο. Αυτοί κι
εσένα σ᾽ αποτρέλαναν, μόλο που είσαι τόσο μυαλωμένη.
15 Τι σ᾽ έπιασε αλήθεια, κι εμένα, μια ψυχή στο πένθος
βουτηγμένη, με εμπαίζεις άσχημα με τα παράλογά σου λόγια;
γιατί κόβεις στη μέση τον γλυκό μου ύπνο, που σκέπασε τα
βλέφαρά μου και δάμασε τον πόνο μου; Ποτέ μου δεν
κοιμήθηκα τόσο γλυκά, αφότου ο Οδυσσέας μίσεψε να πάει
εκεί στο Κακοΐλιο — ας μείνει ακατονόμαστο.
20 Αλλά, πάρε τώρα τα πόδια σου, και τράβα πάλι κάτω·
αν κάποια άλλη απ᾽ τις γυναίκες που παραδουλεύουν σπίτι μου
ερχόταν να μου πει τέτοιο μαντάτο, κόβοντας τον ύπνο μου,
κακήν κακώς θα την ξαπόστελνα, να πάει στην κάμαρή της —
εσένα μόνο τα γεράματα θα σε γλιτώσουν.»
25 Πήρε τον λόγο η καλή της παραμάνα, μίλησε η Ευρύκλεια
πάλι: «Δεν σε εμπαίζω, φυλλοκάρδι μου, σου λέω την αλήθεια
μόνο· ο Οδυσσέας ήλθε, βρίσκεται πια στο σπίτι του, ήταν
ο ξένος που τον αψηφούσαν όλοι στο παλάτι.
Το γνώριζε από μέρες ο Τηλέμαχος ότι κουρνιάζει εδώ,
30 αλλά τον συγκρατούσε η σωφροσύνη, κρύβοντας του
πατέρα του το φρόνημα· ωσότου εκείνος εκδικήθηκε των
μνηστήρων την παράνομη βία.» Έτσι της μίλησε, και τότε
η Πηνελόπη χαρούμενη πετιέται από την κλίνη της, με τη
γερόντισσα αγκαλιάστηκε, το δάκρυ στάζοντας στα βλέφαρά
της, κι αμέσως την προσφώνησε με λόγια που πετούσαν σαν
35 πουλιά: «Έλα, μανούλα μου, και πες μου τώρα την αλήθεια·
αν, όπως λες, στο σπίτι ξαναγύρισε, πώς έβαλε στο χέρι
τόσους ξεδιάντροπους μνηστήρες — ένας αυτός κι
οι άλλοι τσούρμο μέσα στο παλάτι.»
Τον λόγο πήρε η καλή της παραμάνα, ξαναμιλώντας
η Ευρύκλεια:
40 «Δεν είδα και δεν ήξερα, άκουσα όμως το βαρύ τους
βογγητό την ώρα του θανατικού. Εμείς οι σκλάβες,
φοβισμένες, στο παραγώνι τραβηχτήκαμε,
διπλομανταλωθήκαμε στην κάμαρή μας την καλοχτισμένη·
ώσπου ο Τηλέμαχος, ο γιος σου, βγαίνοντας με φωνάζει —
τον έστειλε ο πατέρας του να με καλέσει.
45 Και βρήκα τότε τον Οδυσσέα ορθό, να στέκει ανάμεσα
σε σώματα σφαγμένα, κι αυτοί στο πατημένο χώμα
σωριασμένοι, ένας πάνω στον άλλον. Αν έβλεπες κι εσύ,
θα ᾽νιωθες το αίμα σου ν᾽ ανάβει· έσταζε το κορμί λύθρο και
αίμα — σωστό λιοντάρι. Μα τώρα αυτοί, όλοι τους
στοιβαγμένοι στις αυλόθυρες,
50 κι ο Οδυσσέας άναψε φωτιά μεγάλη, θειαφίζει
το πάγκαλο παλάτι. Εκείνος μ᾽ έστειλε να σε φωνάξω.
Έλα λοιπόν ξωπίσω μου, οι δυο να σμίξετε σε αμοιβαία
χαρά, μετά από τόσα πάθη. Τώρα επιτέλους
συντελέστηκε η ατέρμονή σας προσμονή·
55 εφέστιος γύρισε εκείνος ζωντανός και ξαναβρήκε στο
παλάτι εσένα και τον γιο του· όσο για τους μνηστήρες
με τ᾽ ανόσια έργα, όλους τούς εκδικήθηκε μέσα στο ίδιο του
το σπίτι.» Της αντιμίλησε η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Μη μου ξιπάζεσαι, μανούλα, με λόγια μεγαλόστομα στην
τόση σου χαρά.
60 Το ξέρεις πόσο ποθητός θα ᾽ταν εκείνος στον καθένα,
φανερωμένος στο παλάτι — σ᾽ εμένα περισσότερο και στο
βλαστάρι μας, τον γιο μας. Αλλά δεν είναι αληθινός ο λόγος
που ομολόγησες· κάποιος θεός τούς σκότωσε τους
μεγαλόφρονες μνηστήρες, με την απάνθρωπή τους ύβρη
οργισμένος, την άτιμή τους πράξη·
65 που δεν τιμούσαν άνθρωπο στη γη ασήμαντο ή και λαμπρό,
αν κάποιος έφτανε στην πόρτα τους. Αυτό το ανόμημα
το πλήρωσαν με τον χαμό τους. Ο Οδυσσέας όμως έχασε
τον νόστο του, μακριά από τα δικά μας μέρη — ο ίδιος χάθηκε
και πάει.» Αμέσως αποκρίθηκε πιστή τροφός η Ευρύκλεια:
70 «Καλή μου κόρη, τι λόγος βγήκε από το ξέφραγό σου
στόμα! Που τόλμησες να πεις ότι ποτέ του πια δεν θα γυρίσει
στην πατρίδα το δικό σου ταίρι, που βρίσκεται κιόλας στο σπίτι
πλάι στην πυροστιά — άπιστη όμως πάντα κι αμετάπειστη
η ψυχή σου. Πρόσεξε τώρα, θα σου πω κι άλλο αδιάψευστο
σημάδι· για την ουλή μιλώ, που κάποτε με το άσπρο δόντι του
75 τον σφράγισε ο κάπρος· την αναγνώρισα την ώρα που την
έπλενα, θέλησα φανερά να σου μιλήσω, εκείνος όμως με τα
δυο του χέρια βούλωσε το στόμα μου, μ᾽ εμπόδισε να
μαρτυρήσω — άλλα λογάριαζε με το πανούργο του μυαλό.
Έλα λοιπόν μαζί μου, κι εγώ στοιχηματίζω την ίδια τη ζωή μου,
αν σ᾽ απατώ· αφάνισέ με τότε με θάνατο φριχτό κι αλύπητο.»
80 Πήρε ξανά τον λόγο η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Καλή μου, αιώνιοι οι θεοί, και δύσκολο πολύ να ξεδιαλύνεις
τα κρυφά νοήματά τους, όσο σοφή κι αν έγινες στο πέρασμα
του χρόνου. Παρ᾽ όλα ταύτα, ας πάμε ν᾽ ανταμώσουμε τον γιο
μου, να δουν τα μάτια μου τους σκοτωμένους, αλλά και ποιος
τους σκότωσε.»
85 Μ᾽ αυτά τα λόγια πήρε να κατεβαίνει από το ανώγι, μέσα
της αμφιβάλλοντας αν έπρεπε, κρατώντας την απόσταση, τον
άντρα της να δοκιμάσει με ερωτήματα ή να βρεθεί στο πλάι
του, να πιάσει το κεφάλι και τα χέρια του, να τα γεμίσει
με φιλήματα. Στο μεταξύ προχώρησε πατώντας το πέτρινο
κατώφλι, ύστερα κάθησε στον Οδυσσέα αντίκρυ,
90 στον άλλον τοίχο απέναντι, στο αντιφέγγισμα από τη φλόγα
της φωτιάς. Εκείνος σε ψηλή κολόνα ακουμπισμένος, με το
κεφάλι του σκυφτό, περίμενε αν η ομόκλινη γυναίκα του κάτι
θα πει, τώρα που τον αντίκριζαν τα μάτια της. Άφωνη όμως
έμεινε η Πηνελόπη για πολύ, λες κι είχε παραλύσει· μόνο τα
μάτια της, τη μια κοιτούσαν καταπρόσωπο, την άλλη
95 δεν τον αναγνώριζαν, με τ᾽ άθλια ρούχα που φορούσε.
Τότε ο Τηλέμαχος, επιτιμώντας, μίλησε άσχημα στη μάνα του:
«Μάνα, κακή μου μάνα, πόσο ανελέητη καρδιά κρύβεις
στα στήθη! Πώς το αντέχεις και μακριά του μένεις; πώς
δεν σιμώνεις τον πατέρα μου, δεν κάθεσαι στο πλάι του,
δεν του μιλάς, δεν τον ρωτάς;
100 Στον κόσμο δεν υπάρχει γυναίκα άλλη με τόσο αλύγιστη
ψυχή· απόμακρη να στέκει από τον άντρα της, που υπέφερε
τα πάνδεινα και τώρα ξαναγύρισε στα χώματά του — στο
μεταξύ έχουν περάσει είκοσι χρόνια ολόκληρα. Αλλ᾽ η δική σου
η καρδιά είναι από πέτρα πιο σκληρή.» Του αντιμίλησε με τη
δική της λογική η Πηνελόπη:
105 «Γιε μου, μέσα μου νιώθω θάμβος και κατάπληξη,
και δεν μπορώ μήτε μια λέξη να προφέρω, κάτι να
τον ρωτήσω ή να τον δω κατάματα. Αν όμως πράγματι
ο Οδυσσέας είναι αυτός που γύρισε στο σπίτι, μπορούμε
μεταξύ μας, και καλύτερα, να γνωριστούμε·
110 κρυφά σημάδια έχουμε, που τα γνωρίζουμε οι δυο μας
μόνο — άλλος κανείς.» Ακούγοντας τα λόγια της εκείνος
χαμογέλασε, βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος. Ύστερα
γύρισε προς τον Τηλέμαχο, κι όπως του μίλησε, τα λόγια του
πετούσαν σαν πουλιά: «Τηλέμαχε, άσε τη μάνα σου μέσα σε
τούτο το παλάτι να με δοκιμάσει — θα καταλάβει γρήγορα, και
115 τότε πιο καλά. Τώρα με βλέπει βρώμικο, με τ᾽ άθλια ρούχα
που φορώ, γι᾽ αυτό και με περιφρονεί, αρνείται να δεχτεί
ποιος είμαι. Εμείς ωστόσο έχουμε χρέος να συλλογιστούμε
πώς η υπόθεση αυτή θα βρει το αίσιο τέλος της. Αφού, αν
κάποιος σκότωνε στην πόλη κι ένα μονάχα άντρα, που να μην
έχει αφήσει πίσω του πολλούς εκδικητές,
120 φεύγει ο φονιάς κι εγκαταλείπει πατρίδα και δικούς.
Εμείς όμως σκοτώσαμε της πόλης το αντιστύλι, επιφανέστατα
παλληκαράκια της Ιθάκης, γι᾽ αυτό προτείνω να σκεφτείς κι
εσύ καλύτερα το πράγμα.» Ο φρόνιμος Τηλέμαχος αμέσως
αποκρίθηκε: «Εσύ, πατέρα αγαπημένε, δες μόνος κι αποφάσισε
— το λέει ο κόσμος, η γνώμη σου παντού και πάντοτε
125 αριστεύει, άλλος κανείς απ᾽ τους θνητούς ανθρώπους
δεν αποτόλμησε να μετρηθεί μαζί σου.
Εμείς ορμητικοί σ᾽ ακολουθούμε, και δεν νομίζω πως θα λείψει
η τόλμη, όσο κι η δύναμη που σφύζει μέσα μας.»
Πήρε τον λόγο πάλι μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
130 «Εγώ θα πω ό,τι μου φαίνεται το πιο σωστό·
λουστείτε πρώτα και φορέστε καθαρούς χιτώνες,
πείτε στου παλατιού τις δούλες να βάλουν τα καλά τους,
κι ο θείος αοιδός, με την ψιλόφωνη κιθάρα του στο χέρι,
ας παίξει τον σκοπό στον παιχνιδιάρικο χορό σας.
135 Έτσι που κάποιος ακούγοντας απέξω να πει:
“Γίνεται γάμος” — περαστικός στον δρόμο αλλά κι οι γύρω
γείτονες. Να μην κυκλοφορήσει κι απλωθεί στην πόλη η φήμη
του μεγάλου φονικού με τους μνηστήρες, προτού βρεθούμε
εμείς πέρα στο χτήμα το πολύδεντρο — εκεί θα στοχαστούμε
140 ό,τι καλύτερο ο Ολύμπιος μας χαρίσει.»
Ακούγοντας τα λόγια του, πρόθυμα εκείνοι τον υπάκουσαν·
λούστηκαν πρώτα και φορούνε καθαρούς χιτώνες,
στολίστηκαν οι δούλες, μετά ο θείος αοιδός
τη βαθουλή κιθάρα κράτησε στο χέρι και
145 τους ανάβει πόθο για γλυκό τραγούδι κι άψογο χορό.
Τότε ένα γύρο αντηχούσε το μεγάλο δώμα, καθώς χορεύοντας
τα πόδια τους χτυπούσαν οι άντρες και καλλίζωνες γυναίκες.
Απέξω ακούγοντας, έλεγαν μεταξύ τους οι περαστικοί:
«Α, ναι, κάποιος παντρεύτηκε την περιζήτητη βασίλισσα —
150 η άπονη δεν άντεξε το μέγα αρχοντικό του αντρός της
να το φυλάξει τελικώς, ωσότου εκείνος επιστρέψει.»
Τέτοια λογάκια αντάλλαξαν, αλλά δεν ήξεραν τι συντελέστηκε.
Στο μεταξύ τον μεγαλόψυχο Οδυσσέα, μέσα στο σπίτι του,
η Ευρυνόμη επήρε να τον λούζει, τον άλειψε με λάδι,
155 του φόρεσε χλαμύδα ωραία και χιτώνα, κι η Αθηνά τον
περιέβαλε με εξαίσια ομορφιά, από την κεφαλή ως τα πόδια·
τον έκανε να φαίνεται σαν πιο ψηλός και στιβαρός, κι απ᾽
το κεφάλι του να πέφτουν τα μαλλιά σγουρά σαν άνθη
ζουμπουλιάς. Πώς πάνω στο ασήμι χύνει μάλαμα ο επιδέξιος
τεχνίτης —
160 του έμαθαν την τέλεια τέχνη ο Ήφαιστος κι η Αθηνά
Παλλάδα, κι αυτός τα έργα του αποτελειώνει τώρα ωραία·
τόση ομορφιά χύνει στην κεφαλή του και στους ώμους.
Ύστερα βγήκε απ᾽ τον λουτρό, πανέμορφος στην όψη σαν
θεός, και κάθησε στον ίδιο θρόνο από όπου είχε σηκωθεί,
165 αντίκρυ στη γυναίκα του. Μετά της μίλησε:
«Παράξενη πολύ! Από τις άλλες τις ωραίες γυναίκες μόνο σ᾽
εσένα έβαλαν καρδιά ανελέητη οι Ολύμπιοι.
Άλλη καμιά γυναίκα δεν θα μπορούσε να το αντέξει,
να στέκει τόσην ώρα από τον άντρα της μακριά, όταν,
μετά από τόσα βάσανα και πάθη,
170 γυρίζει πάλι στην πατρική του γη κι έχουν περάσει είκοσι
χρόνια ολόκληρα. Αλλά, καλή γερόντισσα, έλα και στρώσε μου
τώρα την κλίνη, μόνος μου να πλαγιάσω — αυτή μέσα στα
στήθη της κρύβει καρδιά από σίδερο.» Του αντιμίλησε με
λογική και φρόνηση η Πηνελόπη: «Παράξενος κι εσύ! Μήτε
ψηλώνει ο νους μου
175 μήτε περιφρονώ κανένα, αλλά και δεν θαμπώνομαι — ξέρω
καλά πώς ήσουν, όταν το αποφάσισες να φύγεις από την Ιθάκη
μ᾽ εκείνο το μακρόκουπο καράβι. Έλα, τώρα, Ευρύκλεια, φέρε
και στρώσε του τη στέρεη κλίνη έξω από την καλοχτισμένη
κάμαρή μας, που μόνος του την έφτιαξε· τραβήξτε το γερό
κρεβάτι εκεί και βάλτε πάνω του στρωσίδια,
180 προβιές, φλοκάτες, σεντόνια πεντακάθαρα που λάμπουν.»
Μ᾽ αυτά τα λόγια θέλησε τον άντρα της να δοκιμάσει· ο
Οδυσσέας όμως, γεμάτος αγανάκτηση, στράφηκε στην πιστή
γυναίκα του μιλώντας: «Γυναίκα, άσχημο λόγο πρόφερες, που
την ψυχή δαγκώνει. Ποιος μετακίνησε την κλίνη; Το βλέπω
δύσκολο
185 και για τον έμπειρο τεχνίτη ακόμη. Μόνο θεός, αν ήθελε,
θα το μπορούσε κατεβαίνοντας να της αλλάξει θέση· θνητός
που ζει, κι αν είναι στην ακμή της νιότης του, εύκολα δεν
μπορεί να τη σαλέψει. Γιατί σ᾽ αυτή την τορνευτή μας κλίνη
κάποιο σημάδι υπάρχει απαραγνώριστο — το ᾽καμα εγώ,
άλλος κανείς.
190 Φύτρωνε μέσα στου σπιτιού μας τον περίβολο κορμός
μακρόφυλλης ελιάς, με θαλερό το φούντωμά της, κι αυτός
χοντρός σαν μια κολόνα. Γύρω του εγώ την κάμαρη έχτισα και
την ανέβασα με πέτρες πανωτές στο τελικό της ύψος· μετά τη
στέγασα καλά από πάνω, και την ασφάλισα με κολλητά
πορτόφυλλα, να αρμόζουν μεταξύ τους.
195 Τότε πια κούρεψα κλαδιά και φούντες της μακρόφυλλης
ελιάς, κλάδεψα με επιδέξια τέχνη τον κορμό απ᾽ τη ρίζα του,
με το σκεπάρνι τον πελέκησα, τον στάθμισα
για να ισώσει, τον δούλεψα να γίνει κλινοπόδαρο, κι άνοιξα
πάνω του τρύπες με το τρυπάνι. Αρχίζοντας μετά τον πλάνησα
και πάνω άπλωσα του κρεβατιού την τάβλα· τελειώνοντας,
200 μ᾽ ασήμι, μάλαμα και φίλντισι την κλίνη στόλισα, και
τάνυσα λουριά βοδιού, απ᾽ την πορφύρα φωτεινά. Αυτό
είναι το σημάδι που σου φανερώνω. Μόνο που δεν γνωρίζω,
φοβερή γυναίκα, αν παραμένει ριζωμένη η κλίνη μας ή μήπως
άλλος αλλού την έστησε, κόβοντας σύρριζα το λιόδεντρο.»
Έτσι της μίλησε, κι ευθύς της λύθηκαν γόνατα και καρδιά,
αναγνωρίζοντας απαραγνώριστα σημάδια, του Οδυσσέα
απόδειξη. Βούρκωσε τότε, χύθηκε στο μέρος του, τα δυο της
χέρια πέρασε στον λαιμό του, φίλησε το κεφάλι του, κι ύστερα
μίλησε: «Μη μου θυμώνεις, Οδυσσέα, έχεις εσύ ασυναγώνιστο
μυαλό
210 και κατανόηση για τους ανθρώπους. Πρέπει οι θεοί
στη συμφορά να μας παρέσυραν, που μας εφθόνησαν και δεν
μας άφησαν αχώριστοι να μείνουμε, μαζί τη νιότη μας να τη
χαρούμε και να γεράσουμε μαζί. Τώρα ωστόσο μην παρεξηγείς
το φέρσιμό μου και μην αγανακτείς, που την αγάπη μου δεν
έδειξα νωρίτερα.
215 Γιατί, βαθιά, η ψυχή μου ποτέ δεν έπαψε να τρέμει,
μήπως μ᾽ εξαπατήσει κάποιος με τα λόγια του,
περαστικός — είναι πολλοί που σκέφτονται το πονηρό
συμφέρον τους. Ακόμη κι η αργεία Ελένη, η θυγατέρα του Διός,
δεν θα ᾽πεφτε με ξένον άντρα στο κρεβάτι για τον έρωτά του,
220 αν ήξερε από πριν πως οι γενναίοι γιοι των Αχαιών
θα πολεμούσαν να τη φέρουν πίσω στην πατρίδα της.
Ένας θεός την έσπρωξε στην άσεμνή της πράξη· η άτη
που τυφλώνει δεν ήταν στην ψυχή της εξαρχής, η ολέθρια
άτη που πρώτη αιτία στάθηκε και στα δικά μας πάθη.
225 Μα τώρα που φανέρωσες σημάδια απαραγνώριστα της
κλίνης μας — άλλος κανείς ποτέ του δεν την είδε, εξόν
εσύ κι εγώ, και μια μονάχα παρακόρη, η Ακτορίδα, που μου
τη χάρισε ο πατέρας μου, όταν ξεκίνησα για νύφη εδώ, κι
αυτή μας φύλαγε μετά τις πόρτες της καλοχτισμένης κάμαρης.
230 Τώρα λοιπόν με πείθεις, όσο κι αν έδειξε αμετάπειστη η
καρδιά μου.» Μιλώντας, σήκωσε σ᾽ εκείνον ίμερο ασυγκράτητο
για θρήνο, κι αυτός θρηνούσε, κρατώντας μ᾽ αγάπη στην
αγκάλη την ακριβή γυναίκα του. Πόση αγαλλίαση, βλέποντας
γη μπροστά τους, νιώθουν οι ναυαγοί που ο Ποσειδώνας
σύντριψε, καταμεσής στο πέλαγος,
235 το ανθεκτικό καράβι τους, χτυπώντας το μ᾽ άγριο άνεμο
και κύμα φοβερό, λίγοι μονάχα γλίτωσαν την αφρισμένη
θάλασσα, παλεύοντας να φτάσουν κολυμπώντας στη στεριά,
κι έπηξε η αρμύρα πάνω στο κορμί τους, τέλος, αφήνοντας
πίσω τους το κακό, με αγαλλίαση πατούν στη στέρεη γη· τόση
αγαλλίαση πλημμύρισε κι εκείνην, που τώρα έβλεπαν
240 τα μάτια της το ταίρι της. Και πια δεν έλεγε να λύσει απ᾽
τον λαιμό του τα λευκά της χέρια. Και θα μπορούσε να τους
βρει πάνω στον θρήνο τους η ροδοδάχτυλη Αυγή, αν η θεά
Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, δεν έβαζε στον νου της άλλα·
τη νύχτα καθυστέρησε μακρότερη στα πέρατα της δύσης,
και τη χρυσόθρονη Αυγή σταμάτησε στου Ωκεανού τα ρείθρα,
245 να ζέψει δεν την άφησε τα ωκύποδα άλογά της, που
φέρνουν στους ανθρώπους φως, Φαέθοντα και Λάμπο,
τα δυο πουλάρια που την οδηγούν. Τότε ο Οδυσσέας
πολύγνωμος είπε μιλώντας στη γυναίκα του: «Δεν φτάσαμε,
γυναίκα, ακόμη στο τέρμα όλων των αγώνων μας·
250 άλλος μάς μέλλεται μόχθος αμέτρητος, βαρύς κι ασήκωτος,
πρέπει κι αυτόν να τον τελειώσω εγώ. Έτσι προφήτεψε του
Τειρεσία η ψυχή, τη μέρα εκείνη που κατέβηκα στα έγκατα του
Άδη, γυρεύοντας τον νόστο των εταίρων μου και τον δικό μου
γυρισμό. Καιρός όμως να πέσουμε στην κλίνη μας, γυναίκα,
255 γλυκό τον ύπνο να χαρούμε, μαζί να κοιμηθούμε.»
Στοχαστική η Πηνελόπη αμέσως αποκρίθηκε:
«Το στρώμα μας σε περιμένει, μόλις το θελήσεις, αφού
οι θεοί έδωσαν κι έφτασες σ᾽ αυτό το σπίτι το καλόχτιστο
και πάτησες το χώμα της πατρίδας.
260 Αλλά, μια και το σκέφτηκες, κι ένας θεός στο θύμισε,
πες μου από τώρα τον αγώνα σου· έτσι κι αλλιώς νομίζω
θα τον μάθω αργότερα — δεν φαίνεται χειρότερο, αν τον
γνωρίσω αμέσως.» Ο Οδυσσέας πολύγνωμος πήρε τον λόγο
πάλι κι είπε: «Παράξενη, τι θες και με παρακινείς ρωτώντας
265 να μιλήσω; Εγώ διηγώντας δεν θα κρύψω τίποτε,
αλλά κι εσύ, να ξέρεις, δεν πρόκειται να νιώσεις μέσα σου
χαρά — μήτε κι ο ίδιος θα χαρώ μιλώντας. Λοιπόν, εκείνος
μου παράγγειλε να περιπλανηθώ ξανά σε πολιτείες πολλές
θνητών ανθρώπων, μ᾽ ένα καλάρμοστο κουπί στο χέρι· ωσότου
φτάσω κάποτε σε μέρος όπου οι κάτοικοι δεν ξέρουν θάλασσα
270 τι θα πει, καν δεν αρτίζουν μ᾽ αλάτι το φαγί τους,
ιδέα δεν έχουν από πορφυρομάγουλα σκαριά, από κουπιά
που να ταιριάζουνε στο χέρι — κουπιά που γίνονται στα πλοία
φτερά. Μου ᾽πε κι άλλο σημάδι πεντακάθαρο, δεν θα το
κρύψω· όταν στον δρόμο μου βρεθεί οδοιπόρος να πει πως
λιχνιστήρι
275 κουβαλώ επάνω στον λαμπρό μου ώμο, τότε κι εγώ να
μπήξω στο χώμα το κουπί, και να προσφέρω στον μεγάλο
Ποσειδώνα θυσίες καλές — κριάρι, ταύρο, κάπρο, που
καβαλάει γουρούνες. Ύστερα να γυρίσω πίσω στην πατρίδα,
να θυσιάσω εκεί στους αθανάτους που τον ουρανό κρατούν
280 μιαν εκατόμβη — σ᾽ όλους με τη σειρά.
Ο θάνατός μου, είπε, απόμακρα απ᾽ τη θάλασσα θα ᾽ρθει,
ήσυχος και γλυκός, για να με σβήσει σε βαθιά,
μεστά γεράματα, και γύρω μου οι λαοί θα ζουν ευτυχισμένοι.
Μου είπε αυτά, και πως θα γίνουν όλα.»
285 Ανταποκρίθηκε πάλι η Πηνελόπη, λογική και φρόνιμη:
«Αν οι θεοί σού τάζουν καλύτερα γεράματα, υπάρχει ελπίδα
δίχως άλλες συμφορές να αποδειχτεί το μέλλον.»
Όσο μιλούσαν μεταξύ τους συναλλάσσοντας τα λόγια τους,
η Ευρυνόμη κι η τροφός ετοίμαζαν την κλίνη τους
290 με μαλακά στρωσίδια, στο φως που οι αναμμένες δάδες
έδιναν. Κι αφού ολοπρόθυμα τους έστρωσαν το σταθερό
κρεβάτι, η μια γερόντισσα στην κάμαρή της γύρισε να
κοιμηθεί. Η άλλη, που συγύριζε τον θάλαμό τους, η Ευρυνόμη,
στα χέρια της κρατώντας λαμπάδα από δαδί,
295 τους οδηγούσε τώρα στη συζυγική τους κλίνη. Όταν
τους πήγε στον κοιτώνα τους, αποτραβήχτηκε, κι εκείνοι
ευτυχισμένοι γέρνουν μαζί στο νόμιμο παλιό κρεβάτι. Στο
μεταξύ ο Τηλέμαχος, συνάμα ο βουκόλος κι ο χοιροβοσκός,
σταμάτησαν το ποδοκρότημα, λέγοντας στις γυναίκες να
πάψουν τον χορό — μετά πήγαν κι αυτοί για ύπνο
300 στις βαθύσκιωτες κάμαρες του σπιτιού. Οι δυο τους πρώτα
χόρτασαν αγκάλη και φιλί, και τώρα χαίρονταν με λόγια που
ιστορούσαν μεταξύ τους. Εκείνη, θεία γυναίκα, τα πόσα στο
παλάτι τράβηξε, έχοντας μπρος στα μάτια της το μισητό σινάφι
των μνηστήρων· από δική της αφορμή, να σφάζουν αράδα
βόδια,
305 πρόβατα παχιά, και να ξαφρίζουν το κρασί απ᾽ τα πολλά
πιθάρια. Αλλά κι ο θείος Οδυσσέας μιλούσε, για πίκρες που
έδωσε σ᾽ άλλους ανθρώπους και πόσα πάθη ο ίδιος βάσταξε —
τα πάντα εξιστορούσε. Εκείνη ακούγοντας τον απολάμβανε,
ύπνος δεν έλεγε να πέσει στα βλέφαρά της, προτού
τελειώσει τη διήγησή του.
310 Άρχισε με τους Κίκονες και πώς τους δάμασε, μετά πώς
βρέθηκε στα εύφορα χώματα των Λωτοφάγων, όσα του
κόστισε ο Κύκλωπας, ότι τον εκδικήθηκε για τους γενναίους
συντρόφους που αλύπητα τους έφαγε, πώς άραξε και
στο νησί του Αιόλου κι εκείνος φιλικά τον δέχτηκε, καλά
315 τον ξεπροβόδισε, αλλά δεν ήτανε της μοίρας του να φτάσει
ακόμη στη γλυκιά πατρίδα — τον βρήκε και τον άρπαξε άγρια
θύελλα, που τον παρέσυρε ξανά στην ανοιχτή ψαρίσια
θάλασσα· μετά πώς έφτασε στους Λαιστρυγόνες, σ᾽ αυτούς
που αφάνισαν όλα του τα καράβια και τους γενναίους
συντρόφους —
320 μόνος ο Οδυσσέας γλίτωσε στο μελανό καράβι του·
της είπε και τον πολυμήχανο δόλο της Κίρκης, το πώς κατέβηκε
μ᾽ ένα γερό σκαρί στ᾽ αραχνιασμένα δώματα του Άδη, χρησμό
να πάρει απ᾽ του θηβαίου Τειρεσία την ψυχή, και πώς εκεί
είδαν τα μάτια του όλους τους συμπολεμιστές της Τροίας, κι
325 ακόμη τη μάνα που τον γέννησε κι από μωρό τον έκανε
άντρα· πώς άκουσε και των οξύφωνων Σειρήνων το τραγούδι,
κι ύστερα πέρασε τις Πέτρες τις Πλαγκτές, φτάνοντας και στις
φοβερές Σκύλλα και Χάρυβδη, όπου κανείς ποτέ δεν γλίτωσε·
μετά πώς οι εταίροι έσφαξαν του Ήλιου τα γελάδια, και τότε
330 ο Δίας, που ψηλά βροντά, σύντριψε με το φλογερό του
αστροπελέκι το γρήγορο καράβι, και τότε πια όλοι οι λαμπροί
του σύντροφοι βούλιαξαν στον χαμό — ο ίδιος μόνο ξέφυγε τη
μοίρα του θανάτου· πώς έτσι βρέθηκε στης Ωγυγίας το νησί,
στης νύμφης Καλυψώς, που τον κατακρατούσε, θέλοντας
να τον έχει ταίρι της,
335 σε θολωτές σπηλιές, τον έτρεφε κι έδινε την υπόσχεση
πως θα τον κάνει αθάνατο κι αγέραστο για πάντα,
όμως δεν μπόρεσε ποτέ να πείσει και ν᾽ αλλάξει της ψυχής
το φρόνημα· τέλος πώς έφτασε στους Φαίακες, μετά από πάθη
αμέτρητα, που εγκάρδια σαν θεό τον τίμησαν, κι αυτοί
340 τον έστειλαν μ᾽ ένα καράβι τους στην πατρική του γη,
αφού πρώτα τον γέμισαν με δώρα — χαλκό, μαλάματα και
ρούχα. Ήταν αυτή η τελευταία του λέξη, καθώς ύπνος γλυκύς,
λυσιμελής τον έπιασε, κι έλυσε τις φροντίδες της ψυχής του.
Τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, άλλα λογάριασε·
345 όταν φαντάστηκε πως χάρηκε ο Οδυσσέας και χόρτασε
ύπνο και έρωτα με τη γυναίκα του, σήκωσε αμέσως τη
χρυσόθρονη εωθινή Αυγή απ᾽ τα νερά του Ωκεανού, το φως
να φέρει στους ανθρώπους. Κι ευθύς ανασηκώθηκε από
τη μαλακή του κλίνη ο Οδυσσέας και μίλησε στην Πηνελόπη:
350 «Γυναίκα, κορεστήκαμε κι οι δυο συνομιλώντας για
πολλούς αγώνες· εσύ εδώ, θρηνώντας τον πολύπαθό μου
νόστο, κι εγώ το πώς ο Δίας κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί, με πόνο
και με βάσανα, μακριά με κράτησαν από το χώμα της πατρίδας
μου που τόσο επιθυμούσα. Τώρα που πια στην πολυπόθητή μας
κλίνη σμίξαμε,
φρόντισε εσύ το βιος που απόμεινε μες στο παλάτι.
Κι όσα κοπάδια ρήμαξαν οι αλαζονικοί μνηστήρες,
τα πιο πολλά μόνος εγώ και με τη βία τ᾽ αρπάζω, τα υπόλοιπα
οι Αχαιοί θα τ᾽ αποδώσουν, ώσπου ξανά όλες οι μάντρες να
γεμίσουν. Στο μεταξύ πρέπει να βγω πηγαίνοντας στο χτήμα
το πολύδεντρο,
360 να δω τον τιμημένο μου πατέρα, που τόσο τον εμάρανε
ο πόνος του για μένα. Σ᾽ εσένα τούτο ακόμη παραγγέλλω,
γυναίκα λογική και φρόνιμη· μόλις ο ήλιος ανατείλει και τότε
η φήμη θα απλωθεί για τους μνηστήρες, που τους θανάτωσα
εγώ σ᾽ αυτά τα δώματα, ανέβα αμέσως στον γυναικωνίτη, μόνη
με τις γυναίκες που σε παραστέκουν,
365 και μείνε εκεί — μη δεις κανέναν και κανένα μη ρωτήσεις.»
Έτσι μιλώντας, πέρασε στους ώμους τη λαμπρή του
αρματωσιά, ξεσήκωσε και τον Τηλέμαχο, με τον χοιροβοσκό
μαζί και τον βουκόλο, δίνοντας εντολή στα χέρια τους
να πιάσουν σύνεργα της μάχης — εκείνοι υπάκουσαν κι
οπλίστηκαν με τον χαλκό.
370 Μετά τις πόρτες άνοιξαν και βγήκαν —ο Οδυσσέας πρώτος.
Άπλωνε πια το φως του ο ήλιος πάνω στη γη, όταν η Αθηνά
τους έκρυψε στο τελευταίο σκοτάδι, κι έτσι γοργά τους πέρασε
από την πόλη έξω.
Οδύσσεια – ω