diaforos

[327a] Κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾶ μετὰ Γλαύκωνος τοῦ Ἀρίστωνος προσευξόμενός τε τῇ θεῷ καὶ ἅμα τὴν ἑορτὴν βουλόμενος θεάσασθαι τίνα τρόπον ποιήσουσιν ἅτε νῦν πρῶτον ἄγοντες. καλὴ μὲν οὖν μοι καὶ ἡ τῶν ἐπιχωρίων πομπὴ ἔδοξεν εἶναι, οὐ μέντοι ἧττον ἐφαίνετο πρέπειν ἣν οἱ Θρᾷκες ἔπεμπον.


[327b] προσευξάμενοι δὲ καὶ θεωρήσαντες ἀπῇμεν πρὸς τὸ ἄστυ. κατιδὼν οὖν πόρρωθεν ἡμᾶς οἴκαδε ὡρμημένους Πολέμαρχος ὁ Κεφάλου ἐκέλευσε δραμόντα τὸν παῖδα περιμεῖναί ἑ κελεῦσαι.
καί μου ὄπισθεν ὁ παῖς λαβόμενος τοῦ ἱματίου, Κελεύει ὑμᾶς, ἔφη, Πολέμαρχος περιμεῖναι. Καὶ ἐγὼ μετεστράφην τε καὶ ἠρόμην ὅπου αὐτὸς εἴη.
Οὗτος, ἔφη, ὄπισθεν προσέρχεται· ἀλλὰ περιμένετε. Ἀλλὰ περιμενοῦμεν, ἦ δ᾽ ὃς ὁ Γλαύκων.


[327c] Καὶ ὀλίγῳ ὕστερον ὅ τε Πολέμαρχος ἧκε καὶ Ἀδείμαντος ὁ τοῦ Γλαύκωνος ἀδελφὸς καὶ Νικήρατος ὁ Νικίου καὶ ἄλλοι τινὲς ὡς ἀπὸ τῆς πομπῆς.
Ὁ οὖν Πολέμαρχος ἔφη· Ὦ Σώκρατες, δοκεῖτέ μοι πρὸς ἄστυ ὡρμῆσθαι ὡς ἀπιόντες.
Οὐ γὰρ κακῶς δοξάζεις, ἦν δ᾽ ἐγώ.
Ὁρᾷς οὖν ἡμᾶς, ἔφη, ὅσοι ἐσμέν;


Πῶς γὰρ οὔ;
Ἢ τοίνυν τούτων, ἔφη, κρείττους γένεσθε ἢ μένετ᾽ αὐτοῦ.
Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἔτι ἓν λείπεται, τὸ ἢν πείσωμεν ὑμᾶς ὡς χρὴ ἡμᾶς ἀφεῖναι;
Ἦ καὶ δύναισθ᾽ ἄν, ἦ δ᾽ ὅς, πεῖσαι μὴ ἀκούοντας;
Οὐδαμῶς, ἔφη ὁ Γλαύκων.
Ὡς τοίνυν μὴ ἀκουσομένων, οὕτω διανοεῖσθε.



[328a] Καὶ ὁ Ἀδείμαντος, Ἆρά γε, ἦ δ᾽ ὅς, οὐδ᾽ ἴστε ὅτι λαμπὰς ἔσται πρὸς ἑσπέραν ἀφ᾽ ἵππων τῇ θεῷ;


Ἀφ᾽ ἵππων; ἦν δ᾽ ἐγώ· καινόν γε τοῦτο. λαμπάδια ἔχοντες διαδώσουσιν ἀλλήλοις ἁμιλλώμενοι τοῖς ἵπποις; ἢ πῶς λέγεις;


Οὕτως, ἔφη ὁ Πολέμαρχος. καὶ πρός γε παννυχίδα ποιήσουσιν, ἣν ἄξιον θεάσασθαι· ἐξαναστησόμεθα γὰρ μετὰ τὸ δεῖπνον καὶ τὴν παννυχίδα θεασόμεθα. καὶ συνεσόμεθά τε πολλοῖς τῶν νέων αὐτόθι καὶ διαλεξόμεθα.

ἀλλὰ μένετε [328b] καὶ μὴ ἄλλως ποιεῖτε.
Καὶ ὁ Γλαύκων, Ἔοικεν, ἔφη, μενετέον εἶναι.

Ἀλλ᾽ εἰ δοκεῖ, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὕτω χρὴ ποιεῖν.
Ἦιμεν οὖν οἴκαδε εἰς τοῦ Πολεμάρχου, καὶ Λυσίαν τε αὐτόθι κατελάβομεν καὶ Εὐθύδημον, τοὺς τοῦ Πολεμάρχου ἀδελφούς, καὶ δὴ καὶ Θρασύμαχον τὸν Καλχηδόνιον καὶ Χαρμαντίδην τὸν Παιανιᾶ καὶ Κλειτοφῶντα τὸν Ἀριστωνύμου· ἦν δ᾽ ἔνδον καὶ ὁ πατὴρ ὁ τοῦ Πολεμάρχου Κέφαλος. καὶ μάλα πρεσβύτης μοι ἔδοξεν εἶναι· διὰ χρόνου γὰρ καὶ [328c] ἑωράκη αὐτόν.

καθῆστο δὲ ἐστεφανωμένος ἐπί τινος προσκεφαλαίου τε καὶ δίφρου· τεθυκὼς γὰρ ἐτύγχανεν ἐν τῇ αὐλῇ. ἐκαθεζόμεθα οὖν παρ᾽ αὐτόν· ἔκειντο γὰρ δίφροι τινὲς αὐτόθι κύκλῳ.


Εὐθὺς οὖν με ἰδὼν ὁ Κέφαλος ἠσπάζετό τε καὶ εἶπεν·
Ὦ Σώκρατες, οὐ δὲ θαμίζεις ἡμῖν καταβαίνων εἰς τὸν Πειραιᾶ. χρῆν μέντοι. εἰ μὲν γὰρ ἐγὼ ἔτι ἐν δυνάμει ἦ τοῦ ῥᾳδίως πορεύεσθαι πρὸς τὸ ἄστυ, οὐδὲν ἂν σὲ ἔδει δεῦρο [328d] ἰέναι, ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἂν παρὰ σὲ ᾖμεν· νῦν δέ σε χρὴ πυκνότερον δεῦρο ἰέναι. ὡς εὖ ἴσθι ὅτι ἔμοιγε ὅσον αἱ ἄλλαι αἱ κατὰ τὸ σῶμα ἡδοναὶ ἀπομαραίνονται, τοσοῦτον αὔξονται αἱ περὶ τοὺς λόγους ἐπιθυμίαι τε καὶ ἡδοναί.


μὴ οὖν ἄλλως ποίει, ἀλλὰ τοῖσδέ τε τοῖς νεανίσκοις σύνισθι καὶ δεῦρο παρ᾽ ἡμᾶς φοίτα ὡς παρὰ φίλους τε καὶ πάνυ οἰκείους.



Καὶ μήν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Κέφαλε, χαίρω γε διαλεγόμενος [328e] τοῖς σφόδρα πρεσβύταις· δοκεῖ γάρ μοι χρῆναι παρ᾽ αὐτῶν πυνθάνεσθαι, ὥσπερ τινὰ ὁδὸν προεληλυθότων ἣν καὶ ἡμᾶς ἴσως δεήσει πορεύεσθαι, ποία τίς ἐστιν, τραχεῖα καὶ χαλεπή, ἢ ῥᾳδία καὶ εὔπορος. καὶ δὴ καὶ σοῦ ἡδέως ἂν πυθοίμην ὅτι σοι φαίνεται τοῦτο, ἐπειδὴ ἐνταῦθα ἤδη εἶ τῆς ἡλικίας ὃ δὴ «ἐπὶ γήραος οὐδῷ» φασιν εἶναι οἱ ποιηταί, πότερον χαλεπὸν τοῦ βίου, ἢ πῶς σὺ αὐτὸ ἐξαγγέλλεις.




[329a] Ἐγώ σοι, ἔφη, νὴ τὸν Δία ἐρῶ, ὦ Σώκρατες, οἷόν γέ μοι φαίνεται. πολλάκις γὰρ συνερχόμεθά τινες εἰς ταὐτὸν παραπλησίαν ἡλικίαν ἔχοντες, διασῴζοντες τὴν παλαιὰν παροιμίαν· οἱ οὖν πλεῖστοι ἡμῶν ὀλοφύρονται συνιόντες, τὰς ἐν τῇ νεότητι ἡδονὰς ποθοῦντες καὶ ἀναμιμνῃσκόμενοι περί τε τἀφροδίσια καὶ περὶ πότους τε καὶ εὐωχίας καὶ ἄλλ᾽ ἄττα ἃ τῶν τοιούτων ἔχεται, καὶ ἀγανακτοῦσιν ὡς μεγάλων τινῶν ἀπεστερημένοι καὶ τότε μὲν εὖ ζῶντες, νῦν δὲ οὐδὲ ζῶντες.




[329b] ἔνιοι δὲ καὶ τὰς τῶν οἰκείων προπηλακίσεις τοῦ γήρως ὀδύρονται, καὶ ἐπὶ τούτῳ δὴ τὸ γῆρας ὑμνοῦσιν ὅσων κακῶν σφίσιν αἴτιον. ἐμοὶ δὲ δοκοῦσιν, ὦ Σώκρατες, οὗτοι οὐ τὸ αἴτιον αἰτιᾶσθαι. εἰ γὰρ ἦν τοῦτ᾽ αἴτιον, κἂν ἐγὼ τὰ αὐτὰ ταῦτα ἐπεπόνθη, ἕνεκά γε γήρως, καὶ οἱ ἄλλοι πάντες ὅσοι ἐνταῦθα ἦλθον ἡλικίας. νῦν δ᾽ ἔγωγε ἤδη ἐντετύχηκα οὐχ οὕτως ἔχουσιν καὶ ἄλλοις, καὶ δὴ καὶ Σοφοκλεῖ ποτε τῷ ποιητῇ παρεγενόμην ἐρωτωμένῳ ὑπό τινος·




«Πῶς,» ἔφη, [329c] «ὦ Σοφόκλεις, ἔχεις πρὸς τἀφροδίσια; ἔτι οἷός τε εἶ γυναικὶ συγγίγνεσθαι;» καὶ ὅς, «εὐφήμει,» ἔφη, «ὦ ἄνθρωπε· ἁσμενέστατα μέντοι αὐτὸ ἀπέφυγον, ὥσπερ λυττῶντά τινα καὶ ἄγριον δεσπότην ἀποδράς.» εὖ οὖν μοι καὶ τότε ἔδοξεν ἐκεῖνος εἰπεῖν, καὶ νῦν οὐχ ἧττον. παντάπασι γὰρ τῶν γε τοιούτων ἐν τῷ γήρᾳ πολλὴ εἰρήνη γίγνεται καὶ ἐλευθερία·



ἐπειδὰν αἱ ἐπιθυμίαι παύσωνται κατατείνουσαι καὶ χαλάσωσιν, παντάπασιν τὸ τοῦ Σοφοκλέους γίγνεται, [329d] δεσποτῶν πάνυ πολλῶν ἐστι καὶ μαινομένων ἀπηλλάχθαι.

ἀλλὰ καὶ τούτων πέρι καὶ τῶν γε πρὸς τοὺς οἰκείους μία τις αἰτία ἐστίν, οὐ τὸ γῆρας, ὦ Σώκρατες, ἀλλ᾽ ὁ τρόπος τῶν ἀνθρώπων. ἂν μὲν γὰρ κόσμιοι καὶ εὔκολοι ὦσιν, καὶ τὸ γῆρας μετρίως ἐστὶν ἐπίπονον· εἰ δὲ μή, καὶ γῆρας, ὦ Σώκρατες, καὶ νεότης χαλεπὴ τῷ τοιούτῳ συμβαίνει.



Καὶ ἐγὼ ἀγασθεὶς αὐτοῦ εἰπόντος ταῦτα, βουλόμενος ἔτι [329e] λέγειν αὐτὸν ἐκίνουν καὶ εἶπον· Ὦ Κέφαλε, οἶμαί σου τοὺς πολλούς, ὅταν ταῦτα λέγῃς, οὐκ ἀποδέχεσθαι ἀλλ᾽ ἡγεῖσθαί σε ῥᾳδίως τὸ γῆρας φέρειν οὐ διὰ τὸν τρόπον ἀλλὰ διὰ τὸ πολλὴν οὐσίαν κεκτῆσθαι· τοῖς γὰρ πλουσίοις πολλὰ παραμύθιά φασιν εἶναι.
Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις· οὐ γὰρ ἀποδέχονται. καὶ λέγουσι μέν τι, οὐ μέντοι γε ὅσον οἴονται·




ἀλλὰ τὸ τοῦ Θεμιστοκλέους εὖ ἔχει, ὃς τῷ Σεριφίῳ λοιδορουμένῳ καὶ λέγοντι [330a] ὅτι οὐ δι᾽ αὑτὸν ἀλλὰ διὰ τὴν πόλιν εὐδοκιμοῖ, ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ᾽ ἂν αὐτὸς Σερίφιος ὢν ὀνομαστὸς ἐγένετο οὔτ᾽ ἐκεῖνος Ἀθηναῖος. καὶ τοῖς δὴ μὴ πλουσίοις, χαλεπῶς δὲ τὸ γῆρας φέρουσιν, εὖ ἔχει ὁ αὐτὸς λόγος, ὅτι οὔτ᾽ ἂν ὁ ἐπιεικὴς πάνυ τι ῥᾳδίως γῆρας μετὰ πενίας ἐνέγκοι οὔθ᾽ ὁ μὴ ἐπιεικὴς πλουτήσας εὔκολός ποτ᾽ ἂν ἑαυτῷ γένοιτο.






Πότερον δέ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Κέφαλε, ὧν κέκτησαι τὰ πλείω παρέλαβες ἢ ἐπεκτήσω;

[330b] Ποῖ᾽ ἐπεκτησάμην, ἔφη, ὦ Σώκρατες; μέσος τις γέγονα χρηματιστὴς τοῦ τε πάππου καὶ τοῦ πατρός. ὁ μὲν γὰρ πάππος τε καὶ ὁμώνυμος ἐμοὶ σχεδόν τι ὅσην ἐγὼ νῦν οὐσίαν κέκτημαι παραλαβὼν πολλάκις τοσαύτην ἐποίησεν, Λυσανίας δὲ ὁ πατὴρ ἔτι ἐλάττω αὐτὴν ἐποίησε τῆς νῦν οὔσης· ἐγὼ δὲ ἀγαπῶ ἐὰν μὴ ἐλάττω καταλίπω τούτοισιν, ἀλλὰ βραχεῖ γέ τινι πλείω ἢ παρέλαβον.


Οὗ τοι ἕνεκα ἠρόμην, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι μοι ἔδοξας οὐ σφόδρα [330c] ἀγαπᾶν τὰ χρήματα, τοῦτο δὲ ποιοῦσιν ὡς τὸ πολὺ οἳ ἂν μὴ αὐτοὶ κτήσωνται· οἱ δὲ κτησάμενοι διπλῇ ἢ οἱ ἄλλοι ἀσπάζονται αὐτά. ὥσπερ γὰρ οἱ ποιηταὶ τὰ αὑτῶν ποιήματα καὶ οἱ πατέρες τοὺς παῖδας ἀγαπῶσιν, ταύτῃ τε δὴ καὶ οἱ χρηματισάμενοι περὶ τὰ χρήματα σπουδάζουσιν ὡς ἔργον ἑαυτῶν, καὶ κατὰ τὴν χρείαν ᾗπερ οἱ ἄλλοι. χαλεποὶ οὖν καὶ συγγενέσθαι εἰσίν, οὐδὲν ἐθέλοντες ἐπαινεῖν ἀλλ᾽ ἢ τὸν πλοῦτον.



Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις.
[330d] Πάνυ μὲν οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ. ἀλλά μοι ἔτι τοσόνδε εἰπέ· τί μέγιστον οἴει ἀγαθὸν ἀπολελαυκέναι τοῦ πολλὴν οὐσίαν κεκτῆσθαι;
Ὅ, ἦ δ᾽ ὅς, ἴσως οὐκ ἂν πολλοὺς πείσαιμι λέγων. εὖ γὰρ ἴσθι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγὺς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος καὶ φροντὶς περὶ ὧν ἔμπροσθεν οὐκ εἰσῄει.



οἵ τε γὰρ λεγόμενοι μῦθοι περὶ τῶν ἐν Ἅιδου, ὡς τὸν ἐνθάδε ἀδικήσαντα δεῖ ἐκεῖ διδόναι [330e] δίκην, καταγελώμενοι τέως, τότε δὴ στρέφουσιν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν μὴ ἀληθεῖς ὦσιν· καὶ αὐτός —ἤτοι ὑπὸ τῆς τοῦ γήρως ἀσθενείας ἢ καὶ ὥσπερ ἤδη ἐγγυτέρω ὢν τῶν ἐκεῖ μᾶλλόν τι καθορᾷ αὐτά— ὑποψίας δ᾽ οὖν καὶ δείματος μεστὸς γίγνεται καὶ ἀναλογίζεται ἤδη καὶ σκοπεῖ εἴ τινά τι ἠδίκησεν.



ὁ μὲν οὖν εὑρίσκων ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ πολλὰ ἀδικήματα καὶ ἐκ τῶν ὕπνων, ὥσπερ οἱ παῖδες, θαμὰ ἐγειρόμενος δειμαίνει [331a] καὶ ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος· τῷ δὲ μηδὲν ἑαυτῷ ἄδικον συνειδότι ἡδεῖα ἐλπὶς ἀεὶ πάρεστι καὶ ἀγαθὴ γηροτρόφος, ὡς καὶ Πίνδαρος λέγει. χαριέντως γάρ τοι, ὦ Σώκρατες, τοῦτ᾽ ἐκεῖνος εἶπεν, ὅτι ὃς ἂν δικαίως καὶ ὁσίως τὸν βίον διαγάγῃ,
γλυκεῖά οἱ καρδίαν
ἀτάλλοισα γηροτρόφος συναορεῖ
ἐλπὶς ἃ μάλιστα θνατῶν πολύστροφον
γνώμαν κυβερνᾷ.
εὖ οὖν λέγει θαυμαστῶς ὡς σφόδρα.




πρὸς δὴ τοῦτ᾽ ἔγωγε τίθημι τὴν τῶν χρημάτων κτῆσιν πλείστου ἀξίαν εἶναι, οὔ [331b] τι παντὶ ἀνδρὶ ἀλλὰ τῷ ἐπιεικεῖ καὶ κοσμίῳ. τὸ γὰρ μηδὲ ἄκοντά τινα ἐξαπατῆσαι ἢ ψεύσασθαι, μηδ᾽ αὖ ὀφείλοντα ἢ θεῷ θυσίας τινὰς ἢ ἀνθρώπῳ χρήματα ἔπειτα ἐκεῖσε ἀπιέναι δεδιότα, μέγα μέρος εἰς τοῦτο ἡ τῶν χρημάτων κτῆσις συμβάλλεται. ἔχει δὲ καὶ ἄλλας χρείας πολλάς· ἀλλὰ ἕν γε ἀνθ᾽ ἑνὸς οὐκ ἐλάχιστον ἔγωγε θείην ἂν εἰς τοῦτο ἀνδρὶ νοῦν ἔχοντι, ὦ Σώκρατες, πλοῦτον χρησιμώτατον εἶναι.


[331c] Παγκάλως, ἦν δ᾽ ἐγώ, λέγεις, ὦ Κέφαλε. τοῦτο δ᾽ αὐτό, τὴν δικαιοσύνην, πότερα τὴν ἀλήθειαν αὐτὸ φήσομεν εἶναι ἁπλῶς οὕτως καὶ τὸ ἀποδιδόναι ἄν τίς τι παρά του λάβῃ, ἢ καὶ αὐτὰ ταῦτα ἔστιν ἐνίοτε μὲν δικαίως, ἐνίοτε δὲ ἀδίκως ποιεῖν; οἷον τοιόνδε λέγω· πᾶς ἄν που εἴποι, εἴ τις λάβοι παρὰ φίλου ἀνδρὸς σωφρονοῦντος ὅπλα, εἰ μανεὶς ἀπαιτοῖ, ὅτι οὔτε χρὴ τὰ τοιαῦτα ἀποδιδόναι, οὔτε δίκαιος ἂν εἴη ὁ ἀποδιδούς, οὐδ᾽ αὖ πρὸς τὸν οὕτως ἔχοντα πάντα ἐθέλων τἀληθῆ λέγειν.





[331d] Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις.
Οὐκ ἄρα οὗτος ὅρος ἐστὶν δικαιοσύνης, ἀληθῆ τε λέγειν καὶ ἃ ἂν λάβῃ τις ἀποδιδόναι.
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὑπολαβὼν ὁ Πολέμαρχος, εἴπερ γέ τι χρὴ Σιμωνίδῃ πείθεσθαι.




Καὶ μέντοι, ἔφη ὁ Κέφαλος, καὶ παραδίδωμι ὑμῖν τὸν λόγον· δεῖ γάρ με ἤδη τῶν ἱερῶν ἐπιμεληθῆναι.
Οὐκοῦν, ἔφη, ἐγώ, ὁ Πολέμαρχος, τῶν γε σῶν κληρονόμος;
Πάνυ γε, ἦ δ᾽ ὃς γελάσας, καὶ ἅμα ᾔει πρὸς τὰ ἱερά.



[331e] Λέγε δή, εἶπον ἐγώ, σὺ ὁ τοῦ λόγου κληρονόμος, τί φῂς τὸν Σιμωνίδην λέγοντα ὀρθῶς λέγειν περὶ δικαιοσύνης;


Ὅτι, ἦ δ᾽ ὅς, τὸ τὰ ὀφειλόμενα ἑκάστῳ ἀποδιδόναι δίκαιόν ἐστι· τοῦτο λέγων δοκεῖ ἔμοιγε καλῶς λέγειν.


Ἀλλὰ μέντοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, Σιμωνίδῃ γε οὐ ῥᾴδιον ἀπιστεῖν —σοφὸς γὰρ καὶ θεῖος ἀνήρ— τοῦτο μέντοι ὅτι ποτὲ λέγει, σὺ μέν, ὦ Πολέμαρχε, ἴσως γιγνώσκεις, ἐγὼ δὲ ἀγνοῶ· δῆλον γὰρ ὅτι οὐ τοῦτο λέγει, ὅπερ ἄρτι ἐλέγομεν, τό τινος παρακαταθεμένου τι ὁτῳοῦν μὴ σωφρόνως [332a] ἀπαιτοῦντι ἀποδιδόναι. καίτοι γε ὀφειλόμενόν πού ἐστιν τοῦτο ὃ παρακατέθετο· ἦ γάρ;



Ναί.
Ἀποδοτέον δέ γε οὐδ᾽ ὁπωστιοῦν τότε ὁπότε τις μὴ σωφρόνως ἀπαιτοῖ;

Ἀληθῆ, ἦ δ᾽ ὅς.
Ἄλλο δή τι ἢ τὸ τοιοῦτον, ὡς ἔοικεν, λέγει Σιμωνίδης τὸ τὰ ὀφειλόμενα δίκαιον εἶναι ἀποδιδόναι.

Ἄλλο μέντοι νὴ Δί᾽, ἔφη· τοῖς γὰρ φίλοις οἴεται ὀφείλειν τοὺς φίλους ἀγαθὸν μέν τι δρᾶν, κακὸν δὲ μηδέν.

Μανθάνω, ἦν δ᾽ ἐγώ —ὅτι οὐ τὰ ὀφειλόμενα ἀποδίδωσιν ὃς ἄν τῳ χρυσίον ἀποδῷ παρακαταθεμένῳ, ἐάνπερ ἡ [332b] ἀπόδοσις καὶ ἡ λῆψις βλαβερὰ γίγνηται, φίλοι δὲ ὦσιν ὅ τε ἀπολαμβάνων καὶ ὁ ἀποδιδούς— οὐχ οὕτω λέγειν φῂς τὸν Σιμωνίδην;

Πάνυ μὲν οὖν.
Τί δέ; τοῖς ἐχθροῖς ἀποδοτέον ὅτι ἂν τύχῃ ὀφειλόμενον;


Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη, ὅ γε ὀφείλεται αὐτοῖς, ὀφείλεται δέ γε οἶμαι παρά γε τοῦ ἐχθροῦ τῷ ἐχθρῷ ὅπερ καὶ προσήκει, κακόν τι.

Ἠινίξατο ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὡς ἔοικεν, ὁ Σιμωνίδης [332c] ποιητικῶς τὸ δίκαιον ὃ εἴη. διενοεῖτο μὲν γάρ, ὡς φαίνεται, ὅτι τοῦτ᾽ εἴη δίκαιον, τὸ προσῆκον ἑκάστῳ ἀποδιδόναι, τοῦτο δὲ ὠνόμασεν ὀφειλόμενον.
Ἀλλὰ τί οἴει; ἔφη.


Ὦ πρὸς Διός, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰ οὖν τις αὐτὸν ἤρετο· «Ὦ Σιμωνίδη, ἡ τίσιν οὖν τί ἀποδιδοῦσα ὀφειλόμενον καὶ προσῆκον τέχνη ἰατρικὴ καλεῖται;» τί ἂν οἴει ἡμῖν αὐτὸν ἀποκρίνασθαι;
Δῆλον ὅτι, ἔφη, ἡ σώμασιν φάρμακά τε καὶ σιτία καὶ ποτά.



Ἡ δὲ τίσιν τί ἀποδιδοῦσα ὀφειλόμενον καὶ προσῆκον τέχνη μαγειρικὴ καλεῖται;

[332d] Ἡ τοῖς ὄψοις τὰ ἡδύσματα.
Εἶεν· ἡ οὖν δὴ τίσιν τί ἀποδιδοῦσα τέχνη δικαιοσύνη ἂν καλοῖτο;
Εἰ μέν τι, ἔφη, δεῖ ἀκολουθεῖν, ὦ Σώκρατες, τοῖς ἔμπροσθεν εἰρημένοις, ἡ τοῖς φίλοις τε καὶ ἐχθροῖς ὠφελίας τε καὶ βλάβας ἀποδιδοῦσα.

Τὸ τοὺς φίλους ἄρα εὖ ποιεῖν καὶ τοὺς ἐχθροὺς κακῶς δικαιοσύνην λέγει;
Δοκεῖ μοι.

Τίς οὖν δυνατώτατος κάμνοντας φίλους εὖ ποιεῖν καὶ ἐχθροὺς κακῶς πρὸς νόσον καὶ ὑγίειαν;
Ἰατρός.

[332e] Τίς δὲ πλέοντας πρὸς τὸν τῆς θαλάττης κίνδυνον;
Κυβερνήτης.


Τί δὲ ὁ δίκαιος; ἐν τίνι πράξει καὶ πρὸς τί ἔργον δυνατώτατος φίλους ὠφελεῖν καὶ ἐχθροὺς βλάπτειν;
Ἐν τῷ προσπολεμεῖν καὶ ἐν τῷ συμμαχεῖν, ἔμοιγε δοκεῖ.
Εἶεν· μὴ κάμνουσί γε μήν, ὦ φίλε Πολέμαρχε, ἰατρὸς ἄχρηστος.
Ἀληθῆ.



Καὶ μὴ πλέουσι δὴ κυβερνήτης.
Ναί.
Ἆρα καὶ τοῖς μὴ πολεμοῦσιν ὁ δίκαιος ἄχρηστος;
Οὐ πάνυ μοι δοκεῖ τοῦτο.


Χρήσιμον ἄρα καὶ ἐν εἰρήνῃ δικαιοσύνη;

[333a] Χρήσιμον.

Καὶ γὰρ γεωργία· ἢ οὔ;
Ναί.

Πρός γε καρποῦ κτῆσιν;
Ναί.

Καὶ μὴν καὶ σκυτοτομική;
Ναί.

Πρός γε ὑποδημάτων ἂν οἶμαι φαίης κτῆσιν;
Πάνυ γε.

Τί δὲ δή; τὴν δικαιοσύνην πρὸς τίνος χρείαν ἢ κτῆσιν ἐν εἰρήνῃ φαίης ἂν χρήσιμον εἶναι;
Πρὸς τὰ συμβόλαια, ὦ Σώκρατες.

Συμβόλαια δὲ λέγεις κοινωνήματα ἤ τι ἄλλο;
Κοινωνήματα δῆτα.


[333b] Ἆρ᾽ οὖν ὁ δίκαιος ἀγαθὸς καὶ χρήσιμος κοινωνὸς εἰς πεττῶν θέσιν, ἢ ὁ πεττευτικός;
Ὁ πεττευτικός.


Ἀλλ᾽ εἰς πλίνθων καὶ λίθων θέσιν ὁ δίκαιος χρησιμώτερός τε καὶ ἀμείνων κοινωνὸς τοῦ οἰκοδομικοῦ;
Οὐδαμῶς.


Ἀλλ᾽ εἰς τίνα δὴ κοινωνίαν ὁ δίκαιος ἀμείνων κοινωνὸς τοῦ οἰκοδομικοῦ τε καὶ κιθαριστικοῦ, ὥσπερ ὁ κιθαριστικὸς τοῦ δικαίου εἰς κρουμάτων;
Εἰς ἀργυρίου, ἔμοιγε δοκεῖ.


Πλήν γ᾽ ἴσως, ὦ Πολέμαρχε, πρὸς τὸ χρῆσθαι ἀργυρίῳ, ὅταν δέῃ ἀργυρίου κοινῇ πρίασθαι ἢ ἀποδόσθαι ἵππον· τότε [333c] δέ, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὁ ἱππικός. ἦ γάρ;
Φαίνεται.



Καὶ μὴν ὅταν γε πλοῖον, ὁ ναυπηγὸς ἢ ὁ κυβερνήτης;
Ἔοικεν.

Ὅταν οὖν τί δέῃ ἀργυρίῳ ἢ χρυσίῳ κοινῇ χρῆσθαι, ὁ δίκαιος χρησιμώτερος τῶν ἄλλων;
Ὅταν παρακαταθέσθαι καὶ σῶν εἶναι, ὦ Σώκρατες.



Οὐκοῦν λέγεις ὅταν μηδὲν δέῃ αὐτῷ χρῆσθαι ἀλλὰ κεῖσθαι;
Πάνυ γε.


Ὅταν ἄρα ἄχρηστον ᾖ ἀργύριον, τότε χρήσιμος ἐπ᾽ αὐτῷ [333d] ἡ δικαιοσύνη;
Κινδυνεύει.

Καὶ ὅταν δὴ δρέπανον δέῃ φυλάττειν, ἡ δικαιοσύνη χρήσιμος καὶ κοινῇ καὶ ἰδίᾳ· ὅταν δὲ χρῆσθαι, ἡ ἀμπελουργική;
Φαίνεται.



Φήσεις δὲ καὶ ἀσπίδα καὶ λύραν ὅταν δέῃ φυλάττειν καὶ μηδὲν χρῆσθαι, χρήσιμον εἶναι τὴν δικαιοσύνην, ὅταν δὲ χρῆσθαι, τὴν ὁπλιτικὴν καὶ τὴν μουσικήν;
Ἀνάγκη.


Καὶ περὶ τἆλλα δὴ πάντα ἡ δικαιοσύνη ἑκάστου ἐν μὲν χρήσει ἄχρηστος, ἐν δὲ ἀχρηστίᾳ χρήσιμος;
Κινδυνεύει.


[333e] Οὐκ ἂν οὖν, ὦ φίλε, πάνυ γέ τι σπουδαῖον εἴη ἡ δικαιοσύνη, εἰ πρὸς τὰ ἄχρηστα χρήσιμον ὂν τυγχάνει. τόδε δὲ σκεψώμεθα. ἆρ᾽ οὐχ ὁ πατάξαι δεινότατος ἐν μάχῃ εἴτε πυκτικῇ εἴτε τινὶ καὶ ἄλλῃ, οὗτος καὶ φυλάξασθαι;
Πάνυ γε.




Ἆρ᾽ οὖν καὶ νόσον ὅστις δεινὸς φυλάξασθαι, καὶ λαθεῖν οὗτος δεινότατος ἐμποιήσας;
Ἔμοιγε δοκεῖ.


[334a] Ἀλλὰ μὴν στρατοπέδου γε ὁ αὐτὸς φύλαξ ἀγαθός, ὅσπερ καὶ τὰ τῶν πολεμίων κλέψαι καὶ βουλεύματα καὶ τὰς ἄλλας πράξεις;
Πάνυ γε.


Ὅτου τις ἄρα δεινὸς φύλαξ, τούτου καὶ φὼρ δεινός.
Ἔοικεν.



Εἰ ἄρα ὁ δίκαιος ἀργύριον δεινὸς φυλάττειν, καὶ κλέπτειν δεινός.
Ὡς γοῦν ὁ λόγος, ἔφη, σημαίνει.

Κλέπτης ἄρα τις ὁ δίκαιος, ὡς ἔοικεν, ἀναπέφανται, καὶ κινδυνεύεις παρ᾽ Ὁμήρου μεμαθηκέναι αὐτό· καὶ γὰρ ἐκεῖνος [334b] τὸν τοῦ Ὀδυσσέως πρὸς μητρὸς πάππον Αὐτόλυκον ἀγαπᾷ τε καί φησιν αὐτὸν πάντας ἀνθρώπους «κεκάσθαι κλεπτοσύνῃ θ᾽ ὅρκῳ τε». ἔοικεν οὖν ἡ δικαιοσύνη καὶ κατὰ σὲ καὶ καθ᾽ Ὅμηρον καὶ κατὰ Σιμωνίδην κλεπτική τις εἶναι, ἐπ᾽ ὠφελίᾳ μέντοι τῶν φίλων καὶ ἐπὶ βλάβῃ τῶν ἐχθρῶν. οὐχ οὕτως ἔλεγες;
Οὐ μὰ τὸν Δί᾽, ἔφη, ἀλλ᾽ οὐκέτι οἶδα ἔγωγε ὅτι ἔλεγον· τοῦτο μέντοι ἔμοιγε δοκεῖ ἔτι, ὠφελεῖν μὲν τοὺς φίλους ἡ δικαιοσύνη, βλάπτειν δὲ τοὺς ἐχθρούς.


[334c] Φίλους δὲ λέγεις εἶναι πότερον τοὺς δοκοῦντας ἑκάστῳ χρηστοὺς εἶναι, ἢ τοὺς ὄντας, κἂν μὴ δοκῶσι, καὶ ἐχθροὺς ὡσαύτως;
Εἰκὸς μέν, ἔφη, οὓς ἄν τις ἡγῆται χρηστοὺς φιλεῖν, οὓς δ᾽ ἂν πονηροὺς μισεῖν.


Ἆρ᾽ οὖν οὐχ ἁμαρτάνουσιν οἱ ἄνθρωποι περὶ τοῦτο, ὥστε δοκεῖν αὐτοῖς πολλοὺς μὲν χρηστοὺς εἶναι μὴ ὄντας, πολλοὺς δὲ τοὐναντίον;
Ἁμαρτάνουσιν.

Τούτοις ἄρα οἱ μὲν ἀγαθοὶ ἐχθροί, οἱ δὲ κακοὶ φίλοι;
Πάνυ γε.


Ἀλλ᾽ ὅμως δίκαιον τότε τούτοις τοὺς μὲν πονηροὺς [334d] ὠφελεῖν, τοὺς δὲ ἀγαθοὺς βλάπτειν;
Φαίνεται.

Ἀλλὰ μὴν οἵ γε ἀγαθοὶ δίκαιοί τε καὶ οἷοι μὴ ἀδικεῖν;
Ἀληθῆ.


Κατὰ δὴ τὸν σὸν λόγον τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας δίκαιον κακῶς ποιεῖν.
Μηδαμῶς, ἔφη, ὦ Σώκρατες· πονηρὸς γὰρ ἔοικεν εἶναι ὁ λόγος.

Τοὺς ἀδίκους ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, δίκαιον βλάπτειν, τοὺς δὲ δικαίους ὠφελεῖν;
Οὗτος ἐκείνου καλλίων φαίνεται.

Πολλοῖς ἄρα, ὦ Πολέμαρχε, συμβήσεται, ὅσοι [334e] διημαρτήκασιν τῶν ἀνθρώπων, δίκαιον εἶναι τοὺς μὲν φίλους βλάπτειν —πονηροὶ γὰρ αὐτοῖς εἰσιν— τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς ὠφελεῖν — ἀγαθοὶ γάρ· καὶ οὕτως ἐροῦμεν αὐτὸ τοὐναντίον ἢ τὸν Σιμωνίδην ἔφαμεν λέγειν.
Καὶ μάλα, ἔφη, οὕτω συμβαίνει. ἀλλὰ μεταθώμεθα· κινδυνεύομεν γὰρ οὐκ ὀρθῶς τὸν φίλον καὶ ἐχθρὸν θέσθαι.



Πῶς θέμενοι, ὦ Πολέμαρχε;
Τὸν δοκοῦντα χρηστόν, τοῦτον φίλον εἶναι.

Νῦν δὲ πῶς, ἦν δ᾽ ἐγώ, μεταθώμεθα;
Τὸν δοκοῦντά τε, ἦ δ᾽ ὅς, καὶ τὸν ὄντα χρηστὸν φίλον· [335a] τὸν δὲ δοκοῦντα μέν, ὄντα δὲ μή, δοκεῖν ἀλλὰ μὴ εἶναι φίλον. καὶ περὶ τοῦ ἐχθροῦ δὲ ἡ αὐτὴ θέσις.


Φίλος μὲν δή, ὡς ἔοικε, τούτῳ τῷ λόγῳ ὁ ἀγαθὸς ἔσται, ἐχθρὸς δὲ ὁ πονηρός.
Ναί.

Κελεύεις δὴ ἡμᾶς προσθεῖναι τῷ δικαίῳ ἢ ὡς τὸ πρῶτον ἐλέγομεν, λέγοντες δίκαιον εἶναι τὸν μὲν φίλον εὖ ποιεῖν, τὸν δ᾽ ἐχθρὸν κακῶς· νῦν πρὸς τούτῳ ὧδε λέγειν, ὅτι ἔστιν δίκαιον τὸν μὲν φίλον ἀγαθὸν ὄντα εὖ ποιεῖν, τὸν δ᾽ ἐχθρὸν κακὸν ὄντα βλάπτειν;


[335b] Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, οὕτως ἄν μοι δοκεῖ καλῶς λέγεσθαι.

Ἔστιν ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, δικαίου ἀνδρὸς βλάπτειν καὶ ὁντινοῦν ἀνθρώπων;
Καὶ πάνυ γε, ἔφη· τούς γε πονηρούς τε καὶ ἐχθροὺς δεῖ βλάπτειν.

Βλαπτόμενοι δ᾽ ἵπποι βελτίους ἢ χείρους γίγνονται;
Χείρους.


Ἆρα εἰς τὴν τῶν κυνῶν ἀρετήν, ἢ εἰς τὴν τῶν ἵππων;
Εἰς τὴν τῶν ἵππων.


Ἆρ᾽ οὖν καὶ κύνες βλαπτόμενοι χείρους γίγνονται εἰς τὴν τῶν κυνῶν ἀλλ᾽ οὐκ εἰς τὴν τῶν ἵππων ἀρετήν;
Ἀνάγκη.


[335c] Ἀνθρώπους δέ, ὦ ἑταῖρε, μὴ οὕτω φῶμεν, βλαπτομένους εἰς τὴν ἀνθρωπείαν ἀρετὴν χείρους γίγνεσθαι;
Πάνυ μὲν οὖν.


Ἀλλ᾽ ἡ δικαιοσύνη οὐκ ἀνθρωπεία ἀρετή;
Καὶ τοῦτ᾽ ἀνάγκη.

Καὶ τοὺς βλαπτομένους ἄρα, ὦ φίλε, τῶν ἀνθρώπων ἀνάγκη ἀδικωτέρους γίγνεσθαι.
Ἔοικεν.

Ἆρ᾽ οὖν τῇ μουσικῇ οἱ μουσικοὶ ἀμούσους δύνανται ποιεῖν;
Ἀδύνατον.


Ἀλλὰ τῇ ἱππικῇ οἱ ἱππικοὶ ἀφίππους;
Οὐκ ἔστιν.


Ἀλλὰ τῇ δικαιοσύνῃ δὴ οἱ δίκαιοι ἀδίκους; ἢ καὶ [335d] συλλήβδην ἀρετῇ οἱ ἀγαθοὶ κακούς;
Ἀλλὰ ἀδύνατον.


Οὐ γὰρ θερμότητος οἶμαι ἔργον ψύχειν ἀλλὰ τοῦ ἐναντίου.
Ναί.

Οὐδὲ ξηρότητος ὑγραίνειν ἀλλὰ τοῦ ἐναντίου.
Πάνυ γε.

Οὐδὲ δὴ τοῦ ἀγαθοῦ βλάπτειν ἀλλὰ τοῦ ἐναντίου.
Φαίνεται.

Ὁ δέ γε δίκαιος ἀγαθός;
Πάνυ γε.

Οὐκ ἄρα τοῦ δικαίου βλάπτειν ἔργον, ὦ Πολέμαρχε, οὔτε φίλον οὔτ᾽ ἄλλον οὐδένα, ἀλλὰ τοῦ ἐναντίου, τοῦ ἀδίκου.
Παντάπασί μοι δοκεῖς ἀληθῆ λέγειν, ἔφη, ὦ Σώκρατες.



[335e] Εἰ ἄρα τὰ ὀφειλόμενα ἑκάστῳ ἀποδιδόναι φησίν τις δίκαιον εἶναι, τοῦτο δὲ δὴ νοεῖ αὐτῷ τοῖς μὲν ἐχθροῖς βλάβην ὀφείλεσθαι παρὰ τοῦ δικαίου ἀνδρός, τοῖς δὲ φίλοις ὠφελίαν, οὐκ ἦν σοφὸς ὁ ταῦτα εἰπών. οὐ γὰρ ἀληθῆ ἔλεγεν· οὐδαμοῦ γὰρ δίκαιον οὐδένα ἡμῖν ἐφάνη ὂν βλάπτειν.
Συγχωρῶ, ἦ δ᾽ ὅς.



Μαχούμεθα ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, κοινῇ ἐγώ τε καὶ σύ, ἐάν τις αὐτὸ φῇ ἢ Σιμωνίδην ἢ Βίαντα ἢ Πιττακὸν εἰρηκέναι ἤ τιν᾽ ἄλλον τῶν σοφῶν τε καὶ μακαρίων ἀνδρῶν.
Ἐγὼ γοῦν, ἔφη, ἕτοιμός εἰμι κοινωνεῖν τῆς μάχης.


[336a] Ἀλλ᾽ οἶσθα, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὗ μοι δοκεῖ εἶναι τὸ ῥῆμα, τὸ φάναι δίκαιον εἶναι τοὺς μὲν φίλους ὠφελεῖν, τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς βλάπτειν;
Τίνος; ἔφη.

Οἶμαι αὐτὸ Περιάνδρου εἶναι ἢ Περδίκκου ἢ Ξέρξου ἢ Ἰσμηνίου τοῦ Θηβαίου ἤ τινος ἄλλου μέγα οἰομένου δύνασθαι πλουσίου ἀνδρός.
Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις.


Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ· ἐπειδὴ δὲ οὐδὲ τοῦτο ἐφάνη ἡ δικαιοσύνη ὂν οὐδὲ τὸ δίκαιον, τί ἂν ἄλλο τις αὐτὸ φαίη εἶναι;




[336b] Καὶ ὁ Θρασύμαχος πολλάκις μὲν καὶ διαλεγομένων ἡμῶν μεταξὺ ὥρμα ἀντιλαμβάνεσθαι τοῦ λόγου, ἔπειτα ὑπὸ τῶν παρακαθημένων διεκωλύετο βουλομένων διακοῦσαι τὸν λόγον· ὡς δὲ διεπαυσάμεθα καὶ ἐγὼ ταῦτ᾽ εἶπον, οὐκέτι ἡσυχίαν ἦγεν, ἀλλὰ συστρέψας ἑαυτὸν ὥσπερ θηρίον ἧκεν ἐφ᾽ ἡμᾶς ὡς διαρπασόμενος.


Καὶ ἐγώ τε καὶ ὁ Πολέμαρχος δείσαντες διεπτοήθημεν·

ὁ δ᾽ εἰς τὸ μέσον φθεγξάμενος, Τίς, ἔφη, ὑμᾶς πάλαι φλυαρία [336c] ἔχει, ὦ Σώκρατες; καὶ τί εὐηθίζεσθε πρὸς ἀλλήλους ὑποκατακλινόμενοι ὑμῖν αὐτοῖς; ἀλλ᾽ εἴπερ ὡς ἀληθῶς βούλει εἰδέναι τὸ δίκαιον ὅτι ἔστι, μὴ μόνον ἐρώτα μηδὲ φιλοτιμοῦ ἐλέγχων ἐπειδάν τίς τι ἀποκρίνηται, ἐγνωκὼς τοῦτο, ὅτι ῥᾷον ἐρωτᾶν ἢ ἀποκρίνεσθαι,


ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἀπόκριναι καὶ εἰπὲ τί φῂς εἶναι τὸ δίκαιον. καὶ ὅπως μοι μὴ ἐρεῖς ὅτι τὸ [336d] δέον ἐστὶν μηδ᾽ ὅτι τὸ ὠφέλιμον μηδ᾽ ὅτι τὸ λυσιτελοῦν μηδ᾽ ὅτι τὸ κερδαλέον μηδ᾽ ὅτι τὸ συμφέρον, ἀλλὰ σαφῶς μοι καὶ ἀκριβῶς λέγε ὅτι ἂν λέγῃς· ὡς ἐγὼ οὐκ ἀποδέξομαι ἐὰν ὕθλους τοιούτους λέγῃς.


Καὶ ἐγὼ ἀκούσας ἐξεπλάγην καὶ προσβλέπων αὐτὸν ἐφοβούμην, καί μοι δοκῶ, εἰ μὴ πρότερος ἑωράκη αὐτὸν ἢ ἐκεῖνος ἐμέ, ἄφωνος ἂν γενέσθαι. νῦν δὲ ἡνίκα ὑπὸ τοῦ λόγου ἤρχετο ἐξαγριαίνεσθαι, προσέβλεψα αὐτὸν πρότερος, [336e] ὥστε αὐτῷ οἷός τ᾽ ἐγενόμην ἀποκρίνασθαι, καὶ εἶπον ὑποτρέμων·

Ὦ Θρασύμαχε, μὴ χαλεπὸς ἡμῖν ἴσθι· εἰ γάρ τι ἐξαμαρτάνομεν ἐν τῇ τῶν λόγων σκέψει ἐγώ τε καὶ ὅδε, εὖ ἴσθι ὅτι ἄκοντες ἁμαρτάνομεν. μὴ γὰρ δὴ οἴου, εἰ μὲν χρυσίον ἐζητοῦμεν, οὐκ ἄν ποτε ἡμᾶς ἑκόντας εἶναι ὑποκατακλίνεσθαι ἀλλήλοις ἐν τῇ ζητήσει καὶ διαφθείρειν τὴν εὕρεσιν αὐτοῦ, δικαιοσύνην δὲ ζητοῦντας, πρᾶγμα πολλῶν χρυσίων τιμιώτερον, ἔπειθ᾽ οὕτως ἀνοήτως ὑπείκειν ἀλλήλοις καὶ οὐ σπουδάζειν ὅτι μάλιστα φανῆναι αὐτό. οἴου γε σύ, ὦ φίλε.






ἀλλ᾽ οἶμαι οὐ δυνάμεθα· ἐλεεῖσθαι οὖν ἡμᾶς πολὺ [337a] μᾶλλον εἰκός ἐστίν που ὑπὸ ὑμῶν τῶν δεινῶν ἢ χαλεπαίνεσθαι.

Καὶ ὃς ἀκούσας ἀνεκάγχασέ τε μάλα σαρδάνιον καὶ εἶπεν·
Ὦ Ἡράκλεις, ἔφη, αὕτη ᾽κείνη ἡ εἰωθυῖα εἰρωνεία Σωκράτους, καὶ ταῦτ᾽ ἐγὼ ᾔδη τε καὶ τούτοις προύλεγον, ὅτι σὺ ἀποκρίνασθαι μὲν οὐκ ἐθελήσοις, εἰρωνεύσοιο δὲ καὶ πάντα μᾶλλον ποιήσοις ἢ ἀποκρινοῖο, εἴ τίς τί σε ἐρωτᾷ.


Σοφὸς γὰρ εἶ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε· εὖ οὖν ᾔδησθα ὅτι εἴ τινα ἔροιο ὁπόσα ἐστὶν τὰ δώδεκα, καὶ ἐρόμενος [337b] προείποις αὐτῷ —«Ὅπως μοι, ὦ ἄνθρωπε, μὴ ἐρεῖς ὅτι ἔστιν τὰ δώδεκα δὶς ἓξ μηδ᾽ ὅτι τρὶς τέτταρα μηδ᾽ ὅτι ἑξάκις δύο μηδ᾽ ὅτι τετράκις τρία· ὡς οὐκ ἀποδέξομαί σου ἐὰν τοιαῦτα φλυαρῇς»— δῆλον οἶμαί σοι ἦν ὅτι οὐδεὶς ἀποκρινοῖτο τῷ οὕτως πυνθανομένῳ.


ἀλλ᾽ εἴ σοι εἶπεν· «Ὦ Θρασύμαχε, πῶς λέγεις; μὴ ἀποκρίνωμαι ὧν προεῖπες μηδέν; πότερον, ὦ θαυμάσιε, μηδ᾽ εἰ τούτων τι τυγχάνει ὄν, ἀλλ᾽ ἕτερον εἴπω τι [337c] τοῦ ἀληθοῦς; ἢ πῶς λέγεις;» τί ἂν αὐτῷ εἶπες πρὸς ταῦτα;

Εἶεν, ἔφη· ὡς δὴ ὅμοιον τοῦτο ἐκείνῳ.

Οὐδέν γε κωλύει, ἦν δ᾽ ἐγώ· εἰ δ᾽ οὖν καὶ μὴ ἔστιν ὅμοιον, φαίνεται δὲ τῷ ἐρωτηθέντι τοιοῦτον, ἧττόν τι αὐτὸν οἴει ἀποκρινεῖσθαι τὸ φαινόμενον ἑαυτῷ, ἐάντε ἡμεῖς ἀπαγορεύωμεν ἐάντε μή;

Ἄλλο τι οὖν, ἔφη, καὶ σὺ οὕτω ποιήσεις· ὧν ἐγὼ ἀπεῖπον, τούτων τι ἀποκρινῇ;
Οὐκ ἂν θαυμάσαιμι, ἦν δ᾽ ἐγώ· εἴ μοι σκεψαμένῳ οὕτω δόξειεν.


[337d] Τί οὖν, ἔφη, ἂν ἐγὼ δείξω ἑτέραν ἀπόκρισιν παρὰ πάσας ταύτας περὶ δικαιοσύνης, βελτίω τούτων; τί ἀξιοῖς παθεῖν;


Τί ἄλλο, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἢ ὅπερ προσήκει πάσχειν τῷ μὴ εἰδότι; προσήκει δέ που μαθεῖν παρὰ τοῦ εἰδότος· καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ἀξιῶ παθεῖν.

Ἡδὺς γὰρ εἶ, ἔφη· ἀλλὰ πρὸς τῷ μαθεῖν καὶ ἀπότεισον ἀργύριον.

Οὐκοῦν ἐπειδάν μοι γένηται, εἶπον.

Ἀλλ᾽ ἔστιν, ἔφη ὁ Γλαύκων. ἀλλ᾽ ἕνεκα ἀργυρίου, ὦ Θρασύμαχε, λέγε· πάντες γὰρ ἡμεῖς Σωκράτει εἰσοίσομεν.


[337e] Πάνυ γε οἶμαι, ἦ δ᾽ ὅς· ἵνα Σωκράτης τὸ εἰωθὸς διαπράξηται· αὐτὸς μὲν μὴ ἀποκρίνηται, ἄλλου δ᾽ ἀποκρινομένου λαμβάνῃ λόγον καὶ ἐλέγχῃ.

Πῶς γὰρ ἄν, ἔφην ἐγώ, ὦ βέλτιστε, τὶς ἀποκρίναιτο πρῶτον μὲν μὴ εἰδὼς μηδὲ φάσκων εἰδέναι, ἔπειτα, εἴ τι καὶ οἴεται, περὶ τούτων ἀπειρημένον αὐτῷ εἴη ὅπως μηδὲν ἐρεῖ ὧν ἡγεῖται ὑπ᾽ ἀνδρὸς οὐ φαύλου;


ἀλλὰ σὲ δὴ μᾶλλον [338a] εἰκὸς λέγειν· σὺ γὰρ δὴ φῂς εἰδέναι καὶ ἔχειν εἰπεῖν. μὴ οὖν ἄλλως ποίει, ἀλλὰ ἐμοί τε χαρίζου ἀποκρινόμενος καὶ μὴ φθονήσῃς καὶ Γλαύκωνα τόνδε διδάξαι καὶ τοὺς ἄλλους.
Εἰπόντος δέ μου ταῦτα, ὅ τε Γλαύκων καὶ οἱ ἄλλοι ἐδέοντο αὐτοῦ μὴ ἄλλως ποιεῖν.


καὶ ὁ Θρασύμαχος φανερὸς μὲν ἦν ἐπιθυμῶν εἰπεῖν ἵν᾽ εὐδοκιμήσειεν, ἡγούμενος ἔχειν ἀπόκρισιν παγκάλην· προσεποιεῖτο δὲ φιλονικεῖν πρὸς τὸ ἐμὲ εἶναι τὸν ἀποκρινόμενον.


τελευτῶν δὲ συνεχώρησεν, [338b] κἄπειτα, Αὕτη δή, ἔφη, ἡ Σωκράτους σοφία· αὐτὸν μὲν μὴ ἐθέλειν διδάσκειν, παρὰ δὲ τῶν ἄλλων περιιόντα μανθάνειν καὶ τούτων μηδὲ χάριν ἀποδιδόναι.

Ὅτι μέν, ἦν δ᾽ ἐγώ, μανθάνω παρὰ τῶν ἄλλων, ἀληθῆ εἶπες, ὦ Θρασύμαχε, ὅτι δὲ οὔ με φῂς χάριν ἐκτίνειν, ψεύδῃ· ἐκτίνω γὰρ ὅσην δύναμαι. δύναμαι δὲ ἐπαινεῖν μόνον· χρήματα γὰρ οὐκ ἔχω. ὡς δὲ προθύμως τοῦτο δρῶ, ἐάν τίς μοι δοκῇ εὖ λέγειν, εὖ εἴσῃ αὐτίκα δὴ μάλα, ἐπειδὰν ἀποκρίνῃ· οἶμαι γάρ σε εὖ ἐρεῖν.


[338c] Ἄκουε δή, ἦ δ᾽ ὅς. φημὶ γὰρ ἐγὼ εἶναι τὸ δίκαιον οὐκ ἄλλο τι ἢ τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον. ἀλλὰ τί οὐκ ἐπαινεῖς; ἀλλ᾽ οὐκ ἐθελήσεις.

Ἐὰν μάθω γε πρῶτον, ἔφην, τί λέγεις· νῦν γὰρ οὔπω οἶδα. τὸ τοῦ κρείττονος φῂς συμφέρον δίκαιον εἶναι. καὶ τοῦτο, ὦ Θρασύμαχε, τί ποτε λέγεις; οὐ γάρ που τό γε τοιόνδε φῄς· εἰ Πουλυδάμας ἡμῶν κρείττων ὁ παγκρατιαστὴς καὶ αὐτῷ συμφέρει τὰ βόεια κρέα πρὸς τὸ σῶμα, τοῦτο τὸ [338d] σιτίον εἶναι καὶ ἡμῖν τοῖς ἥττοσιν ἐκείνου συμφέρον ἅμα καὶ δίκαιον.



Βδελυρὸς γὰρ εἶ, ἔφη, ὦ Σώκρατες, καὶ ταύτῃ ὑπολαμβάνεις ᾗ ἂν κακουργήσαις μάλιστα τὸν λόγον.

Οὐδαμῶς, ὦ ἄριστε, ἦν δ᾽ ἐγώ· ἀλλὰ σαφέστερον εἰπὲ τί λέγεις.
Εἶτ᾽ οὐκ οἶσθ᾽, ἔφη, ὅτι τῶν πόλεων αἱ μὲν τυραννοῦνται, αἱ δὲ δημοκρατοῦνται, αἱ δὲ ἀριστοκρατοῦνται;
Πῶς γὰρ οὔ;


Οὐκοῦν τοῦτο κρατεῖ ἐν ἑκάστῃ πόλει, τὸ ἄρχον;
Πάνυ γε.


[338e] Τίθεται δέ γε τοὺς νόμους ἑκάστη ἡ ἀρχὴ πρὸς τὸ αὑτῇ συμφέρον, δημοκρατία μὲν δημοκρατικούς, τυραννὶς δὲ τυραννικούς, καὶ αἱ ἄλλαι οὕτως· θέμεναι δὲ ἀπέφηναν τοῦτο δίκαιον τοῖς ἀρχομένοις εἶναι, τὸ σφίσι συμφέρον, καὶ τὸν τούτου ἐκβαίνοντα κολάζουσιν ὡς παρανομοῦντά τε καὶ ἀδικοῦντα.


τοῦτ᾽ οὖν ἐστιν, ὦ βέλτιστε, ὃ λέγω ἐν ἁπάσαις [339a] ταῖς πόλεσιν ταὐτὸν εἶναι δίκαιον, τὸ τῆς καθεστηκυίας ἀρχῆς συμφέρον· αὕτη δέ που κρατεῖ, ὥστε συμβαίνει τῷ ὀρθῶς λογιζομένῳ πανταχοῦ εἶναι τὸ αὐτὸ δίκαιον, τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον.


Νῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἔμαθον ὃ λέγεις· εἰ δὲ ἀληθὲς ἢ μή, πειράσομαι μαθεῖν. τὸ συμφέρον μὲν οὖν, ὦ Θρασύμαχε, καὶ σὺ ἀπεκρίνω δίκαιον εἶναι —καίτοι ἔμοιγε ἀπηγόρευες ὅπως μὴ τοῦτο ἀποκρινοίμην— πρόσεστιν δὲ δὴ αὐτόθι τὸ «τοῦ κρείττονος.»


[339b] Σμικρά γε ἴσως, ἔφη, προσθήκη.

Οὔπω δῆλον οὐδ᾽ εἰ μεγάλη· ἀλλ᾽ ὅτι μὲν τοῦτο σκεπτέον εἰ ἀληθῆ λέγεις, δῆλον. ἐπειδὴ γὰρ συμφέρον γέ τι εἶναι καὶ ἐγὼ ὁμολογῶ τὸ δίκαιον, σὺ δὲ προστιθεῖς καὶ αὐτὸ φῂς εἶναι τὸ τοῦ κρείττονος, ἐγὼ δὲ ἀγνοῶ, σκεπτέον δή.
Σκόπει, ἔφη.



Ταῦτ᾽ ἔσται, ἦν δ᾽ ἐγώ. καί μοι εἰπέ· οὐ καὶ πείθεσθαι μέντοι τοῖς ἄρχουσιν δίκαιον φῂς εἶναι;
Ἔγωγε.

[339c] Πότερον δὲ ἀναμάρτητοί εἰσιν οἱ ἄρχοντες ἐν ταῖς πόλεσιν ἑκάσταις ἢ οἷοί τι καὶ ἁμαρτεῖν;
Πάντως που, ἔφη, οἷοί τι καὶ ἁμαρτεῖν.

Οὐκοῦν ἐπιχειροῦντες νόμους τιθέναι τοὺς μὲν ὀρθῶς τιθέασιν, τοὺς δέ τινας οὐκ ὀρθῶς;
Οἶμαι ἔγωγε.

Τὸ δὲ ὀρθῶς ἆρα τὸ τὰ συμφέροντά ἐστι τίθεσθαι ἑαυτοῖς, τὸ δὲ μὴ ὀρθῶς ἀσύμφορα; ἢ πῶς λέγεις;
Οὕτως.


Ἃ δ᾽ ἂν θῶνται ποιητέον τοῖς ἀρχομένοις, καὶ τοῦτό ἐστι τὸ δίκαιον;
Πῶς γὰρ οὔ;

[339d] Οὐ μόνον ἄρα δίκαιόν ἐστιν κατὰ τὸν σὸν λόγον τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον ποιεῖν ἀλλὰ καὶ τοὐναντίον, τὸ μὴ συμφέρον.
Τί λέγεις σύ; ἔφη.

Ἃ σὺ λέγεις, ἔμοιγε δοκῶ· σκοπῶμεν δὲ βέλτιον. οὐχ ὡμολόγηται τοὺς ἄρχοντας τοῖς ἀρχομένοις προστάττοντας ποιεῖν ἄττα ἐνίοτε διαμαρτάνειν τοῦ ἑαυτοῖς βελτίστου, ἃ δ᾽ ἂν προστάττωσιν οἱ ἄρχοντες δίκαιον εἶναι τοῖς ἀρχομένοις ποιεῖν; ταῦτ᾽ οὐχ ὡμολόγηται;
Οἶμαι ἔγωγε, ἔφη.


[339e] Οἴου τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ τὸ ἀσύμφορα ποιεῖν τοῖς ἄρχουσί τε καὶ κρείττοσι δίκαιον εἶναι ὡμολογῆσθαί σοι, ὅταν οἱ μὲν ἄρχοντες ἄκοντες κακὰ αὑτοῖς προστάττωσιν, τοῖς δὲ δίκαιον εἶναι φῇς ταῦτα ποιεῖν ἃ ἐκεῖνοι προσέταξαν — ἆρα τότε, ὦ σοφώτατε Θρασύμαχε, οὐκ ἀναγκαῖον συμβαίνειν αὐτὸ οὑτωσί, δίκαιον εἶναι ποιεῖν τοὐναντίον ἢ ὃ σὺ λέγεις; τὸ γὰρ τοῦ κρείττονος ἀσύμφορον δήπου προστάττεται τοῖς ἥττοσιν ποιεῖν.

[340a] Ναὶ μὰ Δί᾽, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὁ Πολέμαρχος, σαφέστατά γε.

Ἐὰν σύ γ᾽, ἔφη, αὐτῷ μαρτυρήσῃς, ὁ Κλειτοφῶν ὑπολαβών.


Καὶ τί, ἔφη, δεῖται μάρτυρος; αὐτὸς γὰρ Θρασύμαχος ὁμολογεῖ τοὺς μὲν ἄρχοντας ἐνίοτε ἑαυτοῖς κακὰ προστάττειν, τοῖς δὲ δίκαιον εἶναι ταῦτα ποιεῖν.


Τὸ γὰρ τὰ κελευόμενα ποιεῖν, ὦ Πολέμαρχε, ὑπὸ τῶν ἀρχόντων δίκαιον εἶναι ἔθετο Θρασύμαχος.

Καὶ γὰρ τὸ τοῦ κρείττονος, ὦ Κλειτοφῶν, συμφέρον [340b] δίκαιον εἶναι ἔθετο. ταῦτα δὲ ἀμφότερα θέμενος ὡμολόγησεν αὖ ἐνίοτε τοὺς κρείττους τὰ αὑτοῖς ἀσύμφορα κελεύειν τοὺς ἥττους τε καὶ ἀρχομένους ποιεῖν. ἐκ δὲ τούτων τῶν ὁμολογιῶν οὐδὲν μᾶλλον τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον δίκαιον ἂν εἴη ἢ τὸ μὴ συμφέρον.



Ἀλλ᾽, ἔφη ὁ Κλειτοφῶν, τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον ἔλεγεν ὃ ἡγοῖτο ὁ κρείττων αὑτῷ συμφέρειν· τοῦτο ποιητέον εἶναι τῷ ἥττονι, καὶ τὸ δίκαιον τοῦτο ἐτίθετο.


Ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως, ἦ δ᾽ ὃς ὁ Πολέμαρχος, ἐλέγετο.

[340c] Οὐδέν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Πολέμαρχε, διαφέρει, ἀλλ᾽ εἰ νῦν οὕτω λέγει Θρασύμαχος, οὕτως αὐτοῦ ἀποδεχώμεθα. Καί μοι εἰπέ, ὦ Θρασύμαχε· τοῦτο ἦν ὃ ἐβούλου λέγειν τὸ δίκαιον, τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον δοκοῦν εἶναι τῷ κρείττονι, ἐάντε συμφέρῃ ἐάντε μή; οὕτω σε φῶμεν λέγειν;


Ἥκιστά γε, ἔφη· ἀλλὰ κρείττω με οἴει καλεῖν τὸν ἐξαμαρτάνοντα ὅταν ἐξαμαρτάνῃ;

Ἔγωγε, εἶπον, ᾤμην σε τοῦτο λέγειν ὅτε τοὺς ἄρχοντας ὡμολόγεις οὐκ ἀναμαρτήτους εἶναι ἀλλά τι καὶ ἐξαμαρτάνειν.


[340d] Συκοφάντης γὰρ εἶ, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐν τοῖς λόγοις· ἐπεὶ αὐτίκα ἰατρὸν καλεῖς σὺ τὸν ἐξαμαρτάνοντα περὶ τοὺς κάμνοντας κατ᾽ αὐτὸ τοῦτο ὃ ἐξαμαρτάνει; ἢ λογιστικόν, ὃς ἂν ἐν λογισμῷ ἁμαρτάνῃ, τότε ὅταν ἁμαρτάνῃ, κατὰ ταύτην τὴν ἁμαρτίαν; ἀλλ᾽ οἶμαι λέγομεν τῷ ῥήματι οὕτως, ὅτι ὁ ἰατρὸς ἐξήμαρτεν καὶ ὁ λογιστὴς ἐξήμαρτεν καὶ ὁ γραμματιστής· τὸ δ᾽ οἶμαι ἕκαστος τούτων,


καθ᾽ ὅσον τοῦτ᾽ ἔστιν [340e] ὃ προσαγορεύομεν αὐτόν, οὐδέποτε ἁμαρτάνει· ὥστε κατὰ τὸν ἀκριβῆ λόγον, ἐπειδὴ καὶ σὺ ἀκριβολογῇ, οὐδεὶς τῶν δημιουργῶν ἁμαρτάνει. ἐπιλειπούσης γὰρ ἐπιστήμης ὁ ἁμαρτάνων ἁμαρτάνει, ἐν ᾧ οὐκ ἔστι δημιουργός· ὥστε δημιουργὸς ἢ σοφὸς ἢ ἄρχων οὐδεὶς ἁμαρτάνει τότε ὅταν ἄρχων ᾖ, ἀλλὰ πᾶς γ᾽ ἂν εἴποι ὅτι ὁ ἰατρὸς ἥμαρτεν καὶ ὁ ἄρχων ἥμαρτεν. τοιοῦτον οὖν δή σοι καὶ ἐμὲ ὑπόλαβε νυνδὴ ἀποκρίνεσθαι· τὸ δὲ ἀκριβέστατον ἐκεῖνο τυγχάνει ὄν,



τὸν ἄρχοντα, καθ᾽ [341a] ὅσον ἄρχων ἐστίν, μὴ ἁμαρτάνειν, μὴ ἁμαρτάνοντα δὲ τὸ αὑτῷ βέλτιστον τίθεσθαι, τοῦτο δὲ τῷ ἀρχομένῳ ποιητέον. ὥστε ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἔλεγον δίκαιον λέγω, τὸ τοῦ κρείττονος ποιεῖν συμφέρον.



Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε· δοκῶ σοι συκοφαντεῖν;
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.

Οἴει γάρ με ἐξ ἐπιβουλῆς ἐν τοῖς λόγοις κακουργοῦντά σε ἐρέσθαι ὡς ἠρόμην;
Εὖ μὲν οὖν οἶδα, ἔφη. καὶ οὐδέν γέ σοι πλέον ἔσται· [341b] οὔτε γὰρ ἄν με λάθοις κακουργῶν, οὔτε μὴ λαθὼν βιάσασθαι τῷ λόγῳ δύναιο.

Οὐδέ γ᾽ ἂν ἐπιχειρήσαιμι, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ μακάριε. ἀλλ᾽ ἵνα μὴ αὖθις ἡμῖν τοιοῦτον ἐγγένηται, διόρισαι ποτέρως λέγεις τὸν ἄρχοντά τε καὶ τὸν κρείττονα, τὸν ὡς ἔπος εἰπεῖν ἢ τὸν ἀκριβεῖ λόγῳ, ὃ νυνδὴ ἔλεγες, οὗ τὸ συμφέρον κρείττονος ὄντος δίκαιον ἔσται τῷ ἥττονι ποιεῖν.


Τὸν τῷ ἀκριβεστάτῳ, ἔφη, λόγῳ ἄρχοντα ὄντα. πρὸς ταῦτα κακούργει καὶ συκοφάντει, εἴ τι δύνασαι —οὐδέν σου παρίεμαι— ἀλλ᾽ οὐ μὴ οἷός τ᾽ ᾖς.


[341c] Οἴει γὰρ ἄν με, εἶπον, οὕτω μανῆναι ὥστε ξυρεῖν ἐπιχειρεῖν λέοντα καὶ συκοφαντεῖν Θρασύμαχον;
Νῦν γοῦν, ἔφη, ἐπεχείρησας, οὐδὲν ὢν καὶ ταῦτα.


Ἅδην, ἦν δ᾽ ἐγώ, τῶν τοιούτων. ἀλλ᾽ εἰπέ μοι· ὁ τῷ ἀκριβεῖ λόγῳ ἰατρός, ὃν ἄρτι ἔλεγες, πότερον χρηματιστής ἐστιν ἢ τῶν καμνόντων θεραπευτής; καὶ λέγε τὸν τῷ ὄντι ἰατρὸν ὄντα.
Τῶν καμνόντων, ἔφη, θεραπευτής.

Τί δὲ κυβερνήτης; ὁ ὀρθῶς κυβερνήτης ναυτῶν ἄρχων ἐστὶν ἢ ναύτης;
Ναυτῶν ἄρχων.

[341d] Οὐδὲν οἶμαι τοῦτο ὑπολογιστέον, ὅτι πλεῖ ἐν τῇ νηί, οὐδ᾽ ἐστὶν κλητέος ναύτης· οὐ γὰρ κατὰ τὸ πλεῖν κυβερνήτης καλεῖται, ἀλλὰ κατὰ τὴν τέχνην καὶ τὴν τῶν ναυτῶν ἀρχήν.
Ἀληθῆ, ἔφη.



Οὐκοῦν ἑκάστῳ τούτων ἔστιν τι συμφέρον;
Πάνυ γε.


Οὐ καὶ ἡ τέχνη, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐπὶ τούτῳ πέφυκεν, ἐπὶ τῷ τὸ συμφέρον ἑκάστῳ ζητεῖν τε καὶ ἐκπορίζειν;
Ἐπὶ τούτῳ, ἔφη.

Ἆρ᾽ οὖν καὶ ἑκάστῃ τῶν τεχνῶν ἔστιν τι συμφέρον ἄλλο ἢ ὅτι μάλιστα τελέαν εἶναι;

[341e] Πῶς τοῦτο ἐρωτᾷς;

Ὥσπερ, ἔφην ἐγώ, εἴ με ἔροιο εἰ ἐξαρκεῖ σώματι εἶναι σώματι ἢ προσδεῖταί τινος, εἴποιμ᾽ ἂν ὅτι «Παντάπασι μὲν οὖν προσδεῖται. διὰ ταῦτα καὶ ἡ τέχνη ἐστὶν ἡ ἰατρικὴ νῦν ηὑρημένη, ὅτι σῶμά ἐστιν πονηρὸν καὶ οὐκ ἐξαρκεῖ αὐτῷ τοιούτῳ εἶναι. τούτῳ οὖν ὅπως ἐκπορίζῃ τὰ συμφέροντα, ἐπὶ τούτῳ παρεσκευάσθη ἡ τέχνη.» ἦ ὀρθῶς σοι δοκῶ, ἔφην, ἂν εἰπεῖν οὕτω λέγων, ἢ οὔ;
Ὀρθῶς, ἔφη.


[342a] Τί δὲ δή; αὐτὴ ἡ ἰατρική ἐστιν πονηρά, ἢ ἄλλη τις τέχνη ἔσθ᾽ ὅτι προσδεῖταί τινος ἀρετῆς —ὥσπερ ὀφθαλμοὶ ὄψεως καὶ ὦτα ἀκοῆς καὶ διὰ ταῦτα ἐπ᾽ αὐτοῖς δεῖ τινος τέχνης τῆς τὸ συμφέρον εἰς αὐτὰ ταῦτα σκεψομένης τε καὶ ἐκποριούσης— ἆρα καὶ ἐν αὐτῇ τῇ τέχνῃ ἔνι τις πονηρία, καὶ δεῖ ἑκάστῃ τέχνῃ ἄλλης τέχνης ἥτις αὐτῇ τὸ συμφέρον σκέψεται, καὶ τῇ σκοπουμένῃ ἑτέρας αὖ τοιαύτης, καὶ τοῦτ᾽ ἔστιν ἀπέραντον;




[342b] ἢ αὐτὴ αὑτῇ τὸ συμφέρον σκέψεται; ἢ οὔτε αὑτῆς οὔτε ἄλλης προσδεῖται ἐπὶ τὴν αὑτῆς πονηρίαν τὸ συμφέρον σκοπεῖν· οὔτε γὰρ πονηρία οὔτε ἁμαρτία οὐδεμία οὐδεμιᾷ τέχνῃ πάρεστιν, οὐδὲ προσήκει τέχνῃ ἄλλῳ τὸ συμφέρον ζητεῖν ἢ ἐκείνῳ οὗ τέχνη ἐστίν, αὐτὴ δὲ ἀβλαβὴς καὶ ἀκέραιός ἐστιν ὀρθὴ οὖσα, ἕωσπερ ἂν ᾖ ἑκάστη ἀκριβὴς ὅλη ἥπερ ἐστίν; καὶ σκόπει ἐκείνῳ τῷ ἀκριβεῖ λόγῳ· οὕτως ἢ ἄλλως ἔχει;
Οὕτως, ἔφη, φαίνεται.



[342c] Οὐκ ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἰατρικὴ ἰατρικῇ τὸ συμφέρον σκοπεῖ ἀλλὰ σώματι.
Ναί, ἔφη.

Οὐδὲ ἱππικὴ ἱππικῇ ἀλλ᾽ ἵπποις· οὐδὲ ἄλλη τέχνη οὐδεμία ἑαυτῇ —οὐδὲ γὰρ προσδεῖται— ἀλλ᾽ ἐκείνῳ οὗ τέχνη ἐστίν.
Φαίνεται, ἔφη, οὕτως.


Ἀλλὰ μήν, ὦ Θρασύμαχε, ἄρχουσί γε αἱ τέχναι καὶ κρατοῦσιν ἐκείνου οὗπέρ εἰσιν τέχναι.
Συνεχώρησεν ἐνταῦθα καὶ μάλα μόγις.

Οὐκ ἄρα ἐπιστήμη γε οὐδεμία τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον σκοπεῖ οὐδ᾽ ἐπιτάττει, ἀλλὰ τὸ τοῦ ἥττονός τε καὶ ἀρχομένου [342d] ὑπὸ ἑαυτῆς.
Συνωμολόγησε μὲν καὶ ταῦτα τελευτῶν, ἐπεχείρει δὲ περὶ αὐτὰ μάχεσθαι· ἐπειδὴ δὲ ὡμολόγησεν,


Ἄλλο τι οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐδὲ ἰατρὸς οὐδείς, καθ᾽ ὅσον ἰατρός, τὸ τῷ ἰατρῷ συμφέρον σκοπεῖ οὐδ᾽ ἐπιτάττει, ἀλλὰ τὸ τῷ κάμνοντι; ὡμολόγηται γὰρ ὁ ἀκριβὴς ἰατρὸς σωμάτων εἶναι ἄρχων ἀλλ᾽ οὐ χρηματιστής. ἢ οὐχ ὡμολόγηται;
Συνέφη.



Οὐκοῦν καὶ ὁ κυβερνήτης ὁ ἀκριβὴς ναυτῶν εἶναι ἄρχων ἀλλ᾽ οὐ ναύτης;
[342e] Ὡμολόγηται.

Οὐκ ἄρα ὅ γε τοιοῦτος κυβερνήτης τε καὶ ἄρχων τὸ τῷ κυβερνήτῃ συμφέρον σκέψεταί τε καὶ προστάξει, ἀλλὰ τὸ τῷ ναύτῃ τε καὶ ἀρχομένῳ.
Συνέφησε μόγις.


Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε, οὐδὲ ἄλλος οὐδεὶς ἐν οὐδεμιᾷ ἀρχῇ, καθ᾽ ὅσον ἄρχων ἐστίν, τὸ αὑτῷ συμφέρον σκοπεῖ οὐδ᾽ ἐπιτάττει, ἀλλὰ τὸ τῷ ἀρχομένῳ καὶ ᾧ ἂν αὐτὸς δημιουργῇ, καὶ πρὸς ἐκεῖνο βλέπων καὶ τὸ ἐκείνῳ συμφέρον καὶ πρέπον, καὶ λέγει ἃ λέγει καὶ ποιεῖ ἃ ποιεῖ ἅπαντα.






[343a] Ἐπειδὴ οὖν ἐνταῦθα ἦμεν τοῦ λόγου καὶ πᾶσι καταφανὲς ἦν ὅτι ὁ τοῦ δικαίου λόγος εἰς τοὐναντίον περιειστήκει, ὁ Θρασύμαχος ἀντὶ τοῦ ἀποκρίνεσθαι,
Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, τίτθη σοι ἔστιν;


Τί δέ; ἦν δ᾽ ἐγώ· οὐκ ἀποκρίνεσθαι χρῆν μᾶλλον ἢ τοιαῦτα ἐρωτᾶν;

Ὅτι τοί σε, ἔφη, κορυζῶντα περιορᾷ καὶ οὐκ ἀπομύττει δεόμενον, ὅς γε αὐτῇ οὐδὲ πρόβατα οὐδὲ ποιμένα γιγνώσκεις.



Ὅτι δὴ τί μάλιστα; ἦν δ᾽ ἐγώ.

[343b] Ὅτι οἴει τοὺς ποιμένας ἢ τοὺς βουκόλους τὸ τῶν προβάτων ἢ τὸ τῶν βοῶν ἀγαθὸν σκοπεῖν καὶ παχύνειν αὐτοὺς καὶ θεραπεύειν πρὸς ἄλλο τι βλέποντας ἢ τὸ τῶν δεσποτῶν ἀγαθὸν καὶ τὸ αὑτῶν, καὶ δὴ καὶ τοὺς ἐν ταῖς πόλεσιν ἄρχοντας, οἳ ὡς ἀληθῶς ἄρχουσιν, ἄλλως πως ἡγῇ διανοεῖσθαι πρὸς τοὺς ἀρχομένους ἢ ὥσπερ ἄν τις πρὸς πρόβατα διατεθείη, καὶ ἄλλο τι σκοπεῖν αὐτοὺς διὰ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἢ τοῦτο, [343c] ὅθεν αὐτοὶ ὠφελήσονται. καὶ οὕτω πόρρω εἶ περί τε τοῦ δικαίου καὶ δικαιοσύνης καὶ ἀδίκου τε καὶ ἀδικίας, ὥστε ἀγνοεῖς ὅτι ἡ μὲν δικαιοσύνη καὶ τὸ δίκαιον ἀλλότριον ἀγαθὸν τῷ ὄντι, τοῦ κρείττονός τε καὶ ἄρχοντος συμφέρον, οἰκεία δὲ τοῦ πειθομένου τε καὶ ὑπηρετοῦντος βλάβη, ἡ δὲ ἀδικία τοὐναντίον, καὶ ἄρχει τῶν ὡς ἀληθῶς εὐηθικῶν τε καὶ δικαίων, οἱ δ᾽ ἀρχόμενοι ποιοῦσιν τὸ ἐκείνου συμφέρον κρείττονος ὄντος, καὶ εὐδαίμονα ἐκεῖνον ποιοῦσιν [343d] ὑπηρετοῦντες αὐτῷ, ἑαυτοὺς δὲ οὐδ᾽ ὁπωστιοῦν. σκοπεῖσθαι δέ, ὦ εὐηθέστατε Σώκρατες, οὑτωσὶ χρή, ὅτι δίκαιος ἀνὴρ ἀδίκου πανταχοῦ ἔλαττον ἔχει. πρῶτον μὲν ἐν τοῖς πρὸς ἀλλήλους συμβολαίοις, ὅπου ἂν ὁ τοιοῦτος τῷ τοιούτῳ κοινωνήσῃ, οὐδαμοῦ ἂν εὕροις ἐν τῇ διαλύσει τῆς κοινωνίας πλέον ἔχοντα τὸν δίκαιον τοῦ ἀδίκου ἀλλ᾽ ἔλαττον· ἔπειτα ἐν τοῖς πρὸς τὴν πόλιν, ὅταν τέ τινες εἰσφοραὶ ὦσιν, ὁ μὲν δίκαιος ἀπὸ τῶν ἴσων πλέον εἰσφέρει, ὁ δ᾽ ἔλαττον, ὅταν τε λήψεις, [343e] ὁ μὲν οὐδέν, ὁ δὲ πολλὰ κερδαίνει. καὶ γὰρ ὅταν ἀρχήν τινα ἄρχῃ ἑκάτερος, τῷ μὲν δικαίῳ ὑπάρχει, καὶ εἰ μηδεμία ἄλλη ζημία, τά γε οἰκεῖα δι᾽ ἀμέλειαν μοχθηροτέρως ἔχειν, ἐκ δὲ τοῦ δημοσίου μηδὲν ὠφελεῖσθαι διὰ τὸ δίκαιον εἶναι, πρὸς δὲ τούτοις ἀπεχθέσθαι τοῖς τε οἰκείοις καὶ τοῖς γνωρίμοις, ὅταν μηδὲν ἐθέλῃ αὐτοῖς ὑπηρετεῖν παρὰ τὸ δίκαιον· τῷ δὲ ἀδίκῳ πάντα τούτων τἀναντία ὑπάρχει. λέγω γὰρ [344a] ὅνπερ νυνδὴ ἔλεγον, τὸν μεγάλα δυνάμενον πλεονεκτεῖν· τοῦτον οὖν σκόπει, εἴπερ βούλει κρίνειν ὅσῳ μᾶλλον συμφέρει ἰδίᾳ αὑτῷ ἄδικον εἶναι ἢ τὸ δίκαιον. πάντων δὲ ῥᾷστα μαθήσῃ, ἐὰν ἐπὶ τὴν τελεωτάτην ἀδικίαν ἔλθῃς, ἣ τὸν μὲν ἀδικήσαντα εὐδαιμονέστατον ποιεῖ, τοὺς δὲ ἀδικηθέντας καὶ ἀδικῆσαι οὐκ ἂν ἐθέλοντας ἀθλιωτάτους. ἔστιν δὲ τοῦτο τυραννίς, ἣ οὐ κατὰ σμικρὸν τἀλλότρια καὶ λάθρᾳ καὶ βίᾳ ἀφαιρεῖται, καὶ ἱερὰ καὶ ὅσια καὶ ἴδια καὶ δημόσια, ἀλλὰ [344b] συλλήβδην· ὧν ἐφ᾽ ἑκάστῳ μέρει ὅταν τις ἀδικήσας μὴ λάθῃ, ζημιοῦταί τε καὶ ὀνείδη ἔχει τὰ μέγιστα —καὶ γὰρ ἱερόσυλοι καὶ ἀνδραποδισταὶ καὶ τοιχωρύχοι καὶ ἀποστερηταὶ καὶ κλέπται οἱ κατὰ μέρη ἀδικοῦντες τῶν τοιούτων κακουργημάτων καλοῦνται— ἐπειδὰν δέ τις πρὸς τοῖς τῶν πολιτῶν χρήμασιν καὶ αὐτοὺς ἀνδραποδισάμενος δουλώσηται, ἀντὶ τούτων τῶν αἰσχρῶν ὀνομάτων εὐδαίμονες καὶ μακάριοι [344c] κέκληνται, οὐ μόνον ὑπὸ τῶν πολιτῶν ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν ἄλλων ὅσοι ἂν πύθωνται αὐτὸν τὴν ὅλην ἀδικίαν ἠδικηκότα· οὐ γὰρ τὸ ποιεῖν τὰ ἄδικα ἀλλὰ τὸ πάσχειν φοβούμενοι ὀνειδίζουσιν οἱ ὀνειδίζοντες τὴν ἀδικίαν. οὕτως, ὦ Σώκρατες, καὶ ἰσχυρότερον καὶ ἐλευθεριώτερον καὶ δεσποτικώτερον ἀδικία δικαιοσύνης ἐστὶν ἱκανῶς γιγνομένη, καὶ ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἔλεγον, τὸ μὲν τοῦ κρείττονος συμφέρον τὸ δίκαιον τυγχάνει ὄν, τὸ δ᾽ ἄδικον ἑαυτῷ λυσιτελοῦν τε καὶ συμφέρον.
















[344d] Ταῦτα εἰπὼν ὁ Θρασύμαχος ἐν νῷ εἶχεν ἀπιέναι, ὥσπερ βαλανεὺς ἡμῶν καταντλήσας κατὰ τῶν ὤτων ἁθρόον καὶ πολὺν τὸν λόγον· οὐ μὴν εἴασάν γε αὐτὸν οἱ παρόντες, ἀλλ᾽ ἠνάγκασαν ὑπομεῖναί τε καὶ παρασχεῖν τῶν εἰρημένων λόγον. καὶ δὴ ἔγωγε καὶ αὐτὸς πάνυ ἐδεόμην τε καὶ εἶπον·


Ὦ δαιμόνιε Θρασύμαχε, οἷον ἐμβαλὼν λόγον ἐν νῷ ἔχεις ἀπιέναι πρὶν διδάξαι ἱκανῶς ἢ μαθεῖν εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως [344e] ἔχει; ἢ σμικρὸν οἴει ἐπιχειρεῖν πρᾶγμα διορίζεσθαι ὅλου βίου διαγωγήν, ᾗ ἂν διαγόμενος ἕκαστος ἡμῶν λυσιτελεστάτην ζωὴν ζῴη;
Ἐγὼ γὰρ οἶμαι, ἔφη ὁ Θρασύμαχος, τουτὶ ἄλλως ἔχειν;
Ἔοικας, ἦν δ᾽ ἐγώ — ἤτοι ἡμῶν γε οὐδὲν κήδεσθαι, οὐδέ τι φροντίζειν εἴτε χεῖρον εἴτε βέλτιον βιωσόμεθα ἀγνοοῦντες ὃ σὺ φῂς εἰδέναι. ἀλλ᾽, ὠγαθέ, προθυμοῦ καὶ ἡμῖν [345a] ἐνδείξασθαι —οὔτοι κακῶς σοι κείσεται ὅτι ἂν ἡμᾶς τοσούσδε ὄντας εὐεργετήσῃς— ἐγὼ γὰρ δή σοι λέγω τό γ᾽ ἐμόν, ὅτι οὐ πείθομαι οὐδ᾽ οἶμαι ἀδικίαν δικαιοσύνης κερδαλεώτερον εἶναι, οὐδ᾽ ἐὰν ἐᾷ τις αὐτὴν καὶ μὴ διακωλύῃ πράττειν ἃ βούλεται. ἀλλ᾽, ὠγαθέ, ἔστω μὲν ἄδικος, δυνάσθω δὲ ἀδικεῖν ἢ τῷ λανθάνειν ἢ τῷ διαμάχεσθαι, ὅμως ἐμέ γε οὐ πείθει ὡς ἔστι τῆς δικαιοσύνης κερδαλεώτερον. ταῦτ᾽ οὖν [345b] καὶ ἕτερος ἴσως τις ἡμῶν πέπονθεν, οὐ μόνος ἐγώ· πεῖσον οὖν, ὦ μακάριε, ἱκανῶς ἡμᾶς ὅτι οὐκ ὀρθῶς βουλευόμεθα δικαιοσύνην ἀδικίας περὶ πλείονος ποιούμενοι.









Καὶ πῶς, ἔφη, σὲ πείσω; εἰ γὰρ οἷς νυνδὴ ἔλεγον μὴ πέπεισαι, τί σοι ἔτι ποιήσω; ἢ εἰς τὴν ψυχὴν φέρων ἐνθῶ τὸν λόγον;



Μὰ Δί᾽, ἦν δ᾽ ἐγώ, μὴ σύ γε· ἀλλὰ πρῶτον μέν, ἃ ἂν εἴπῃς, ἔμμενε τούτοις, ἢ ἐὰν μετατιθῇ, φανερῶς μετατίθεσο καὶ ἡμᾶς μὴ ἐξαπάτα. νῦν δὲ ὁρᾷς, ὦ Θρασύμαχε —ἔτι [345c] γὰρ τὰ ἔμπροσθεν ἐπισκεψώμεθα— ὅτι τὸν ὡς ἀληθῶς ἰατρὸν τὸ πρῶτον ὁριζόμενος τὸν ὡς ἀληθῶς ποιμένα οὐκέτι ᾤου δεῖν ὕστερον ἀκριβῶς φυλάξαι, ἀλλὰ πιαίνειν οἴει αὐτὸν τὰ πρόβατα, καθ᾽ ὅσον ποιμήν ἐστιν, οὐ πρὸς τὸ τῶν προβάτων βέλτιστον βλέποντα ἀλλ᾽, ὥσπερ δαιτυμόνα τινὰ καὶ μέλλοντα ἑστιάσεσθαι, πρὸς τὴν εὐωχίαν, ἢ αὖ πρὸς τὸ [345d] ἀποδόσθαι, ὥσπερ χρηματιστὴν ἀλλ᾽ οὐ ποιμένα. τῇ δὲ ποιμενικῇ οὐ δήπου ἄλλου του μέλει ἢ ἐφ᾽ ᾧ τέτακται, ὅπως τούτῳ τὸ βέλτιστον ἐκποριεῖ —ἐπεὶ τά γε αὑτῆς ὥστ᾽ εἶναι βελτίστη ἱκανῶς δήπου ἐκπεπόρισται, ἕως γ᾽ ἂν μηδὲν ἐνδέῃ τοῦ ποιμενικὴ εἶναι— οὕτω δὲ ᾤμην ἔγωγε νυνδὴ ἀναγκαῖον εἶναι ἡμῖν ὁμολογεῖν πᾶσαν ἀρχήν, καθ᾽ ὅσον ἀρχή, μηδενὶ ἄλλῳ τὸ βέλτιστον σκοπεῖσθαι ἢ ἐκείνῳ, τῷ [345e] ἀρχομένῳ τε καὶ θεραπευομένῳ, ἔν τε πολιτικῇ καὶ ἰδιωτικῇ ἀρχῇ. σὺ δὲ τοὺς ἄρχοντας ἐν ταῖς πόλεσιν, τοὺς ὡς ἀληθῶς ἄρχοντας, ἑκόντας οἴει ἄρχειν;






Μὰ Δί᾽ οὔκ, ἔφη, ἀλλ᾽ εὖ οἶδα.

Τί δέ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε; τὰς ἄλλας ἀρχὰς οὐκ ἐννοεῖς ὅτι οὐδεὶς ἐθέλει ἄρχειν ἑκών, ἀλλὰ μισθὸν αἰτοῦσιν, ὡς οὐχὶ αὐτοῖσιν ὠφελίαν ἐσομένην ἐκ τοῦ ἄρχειν ἀλλὰ [346a] τοῖς ἀρχομένοις; ἐπεὶ τοσόνδε εἰπέ· οὐχὶ ἑκάστην μέντοι φαμὲν ἑκάστοτε τῶν τεχνῶν τούτῳ ἑτέραν εἶναι, τῷ ἑτέραν τὴν δύναμιν ἔχειν; καί, ὦ μακάριε, μὴ παρὰ δόξαν ἀποκρίνου, ἵνα τι καὶ περαίνωμεν.



Ἀλλὰ τούτῳ, ἔφη, ἑτέρα.

Οὐκοῦν καὶ ὠφελίαν ἑκάστη τούτων ἰδίαν τινὰ ἡμῖν παρέχεται ἀλλ᾽ οὐ κοινήν, οἷον ἰατρικὴ μὲν ὑγίειαν, κυβερνητικὴ δὲ σωτηρίαν ἐν τῷ πλεῖν, καὶ αἱ ἄλλαι οὕτω;
Πάνυ γε.


[346b] Οὐκοῦν καὶ μισθωτικὴ μισθόν; αὕτη γὰρ αὐτῆς ἡ δύναμις· ἢ τὴν ἰατρικὴν σὺ καὶ τὴν κυβερνητικὴν τὴν αὐτὴν καλεῖς; ἢ ἐάνπερ βούλῃ ἀκριβῶς διορίζειν, ὥσπερ ὑπέθου, οὐδέν τι μᾶλλον, ἐάν τις κυβερνῶν ὑγιὴς γίγνηται διὰ τὸ συμφέρον αὐτῷ πλεῖν ἐν τῇ θαλάττῃ, ἕνεκα τούτου καλεῖς μᾶλλον αὐτὴν ἰατρικήν;
Οὐ δῆτα, ἔφη.


Οὐδέ γ᾽, οἶμαι, τὴν μισθωτικήν, ἐὰν ὑγιαίνῃ τις μισθαρνῶν.
Οὐ δῆτα.


Τί δέ; τὴν ἰατρικὴν μισθαρνητικήν, ἐὰν ἰώμενός τις μισθαρνῇ;
[346c] Οὐκ ἔφη.


Οὐκοῦν τήν γε ὠφελίαν ἑκάστης τῆς τέχνης ἰδίαν ὡμολογήσαμεν εἶναι;
Ἔστω, ἔφη.

Ἥντινα ἄρα ὠφελίαν κοινῇ ὠφελοῦνται πάντες οἱ δημιουργοί, δῆλον ὅτι κοινῇ τινι τῷ αὐτῷ προσχρώμενοι ἀπ᾽ ἐκείνου ὠφελοῦνται.
Ἔοικεν, ἔφη.

Φαμὲν δέ γε τὸ μισθὸν ἀρνυμένους ὠφελεῖσθαι τοὺς δημιουργοὺς ἀπὸ τοῦ προσχρῆσθαι τῇ μισθωτικῇ τέχνῃ γίγνεσθαι αὐτοῖς.
Συνέφη μόγις.

[346d] Οὐκ ἄρα ἀπὸ τῆς αὑτοῦ τέχνης ἑκάστῳ αὕτη ἡ ὠφελία ἐστίν, ἡ τοῦ μισθοῦ λῆψις, ἀλλ᾽, εἰ δεῖ ἀκριβῶς σκοπεῖσθαι, ἡ μὲν ἰατρικὴ ὑγίειαν ποιεῖ, ἡ δὲ μισθαρνητικὴ μισθόν, καὶ ἡ μὲν οἰκοδομικὴ οἰκίαν, ἡ δὲ μισθαρνητικὴ αὐτῇ ἑπομένη μισθόν, καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι οὕτως τὸ αὑτῆς ἑκάστη ἔργον ἐργάζεται καὶ ὠφελεῖ ἐκεῖνο ἐφ᾽ ᾧ τέτακται. ἐὰν δὲ μὴ μισθὸς αὐτῇ προσγίγνηται, ἔσθ᾽ ὅτι ὠφελεῖται ὁ δημιουργὸς ἀπὸ τῆς τέχνης;
Οὐ φαίνεται, ἔφη.



[346e] Ἆρ᾽ οὖν οὐδ᾽ ὠφελεῖ τότε, ὅταν προῖκα ἐργάζηται;
Οἶμαι ἔγωγε.

Οὐκοῦν, ὦ Θρασύμαχε, τοῦτο ἤδη δῆλον, ὅτι οὐδεμία τέχνη οὐδὲ ἀρχὴ τὸ αὑτῇ ὠφέλιμον παρασκευάζει, ἀλλ᾽, ὅπερ πάλαι ἐλέγομεν, τὸ τῷ ἀρχομένῳ καὶ παρασκευάζει καὶ ἐπιτάττει, τὸ ἐκείνου συμφέρον ἥττονος ὄντος σκοποῦσα, ἀλλ᾽ οὐ τὸ τοῦ κρείττονος. διὰ δὴ ταῦτα ἔγωγε, ὦ φίλε Θρασύμαχε, καὶ ἄρτι ἔλεγον μηδένα ἐθέλειν ἑκόντα ἄρχειν καὶ τὰ ἀλλότρια κακὰ μεταχειρίζεσθαι ἀνορθοῦντα, [347a] ἀλλὰ μισθὸν αἰτεῖν, ὅτι ὁ μέλλων καλῶς τῇ τέχνῃ πράξειν οὐδέποτε αὑτῷ τὸ βέλτιστον πράττει οὐδ᾽ ἐπιτάττει κατὰ τὴν τέχνην ἐπιτάττων, ἀλλὰ τῷ ἀρχομένῳ· ὧν δὴ ἕνεκα, ὡς ἔοικε, μισθὸν δεῖν ὑπάρχειν τοῖς μέλλουσιν ἐθελήσειν ἄρχειν, ἢ ἀργύριον ἢ τιμήν, ἢ ζημίαν ἐὰν μὴ ἄρχῃ.






Πῶς τοῦτο λέγεις, ὦ Σώκρατες; ἔφη ὁ Γλαύκων· τοὺς μὲν γὰρ δύο μισθοὺς γιγνώσκω, τὴν δὲ ζημίαν ἥντινα λέγεις καὶ ὡς ἐν μισθοῦ μέρει εἴρηκας, οὐ συνῆκα.


Τὸν τῶν βελτίστων ἄρα μισθόν, ἔφην, οὐ συνιεῖς, δι᾽ ὃν [347b] ἄρχουσιν οἱ ἐπιεικέστατοι, ὅταν ἐθέλωσιν ἄρχειν. ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι τὸ φιλότιμόν τε καὶ φιλάργυρον εἶναι ὄνειδος λέγεταί τε καὶ ἔστιν;
Ἔγωγε, ἔφη.


Διὰ ταῦτα τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὔτε χρημάτων ἕνεκα ἐθέλουσιν ἄρχειν οἱ ἀγαθοὶ οὔτε τιμῆς· οὔτε γὰρ φανερῶς πραττόμενοι τῆς ἀρχῆς ἕνεκα μισθὸν μισθωτοὶ βούλονται κεκλῆσθαι, οὔτε λάθρᾳ αὐτοὶ ἐκ τῆς ἀρχῆς λαμβάνοντες κλέπται. οὐδ᾽ αὖ τιμῆς ἕνεκα· οὐ γάρ εἰσι φιλότιμοι.


δεῖ δὴ [347c] αὐτοῖς ἀνάγκην προσεῖναι καὶ ζημίαν, εἰ μέλλουσιν ἐθέλειν ἄρχειν —ὅθεν κινδυνεύει τὸ ἑκόντα ἐπὶ τὸ ἄρχειν ἰέναι ἀλλὰ μὴ ἀνάγκην περιμένειν αἰσχρὸν νενομίσθαι— τῆς δὲ ζημίας μεγίστη τὸ ὑπὸ πονηροτέρου ἄρχεσθαι, ἐὰν μὴ αὐτὸς ἐθέλῃ ἄρχειν· ἣν δείσαντές μοι φαίνονται ἄρχειν, ὅταν ἄρχωσιν, οἱ ἐπιεικεῖς, καὶ τότε ἔρχονται ἐπὶ τὸ ἄρχειν οὐχ ὡς ἐπ᾽ ἀγαθόν τι ἰόντες οὐδ᾽ ὡς εὐπαθήσοντες ἐν αὐτῷ, ἀλλ᾽ [347d] ὡς ἐπ᾽ ἀναγκαῖον καὶ οὐκ ἔχοντες ἑαυτῶν βελτίοσιν ἐπιτρέψαι οὐδὲ ὁμοίοις. ἐπεὶ κινδυνεύει πόλις ἀνδρῶν ἀγαθῶν εἰ γένοιτο, περιμάχητον ἂν εἶναι τὸ μὴ ἄρχειν ὥσπερ νυνὶ τὸ ἄρχειν, καὶ ἐνταῦθ᾽ ἂν καταφανὲς γενέσθαι ὅτι τῷ ὄντι ἀληθινὸς ἄρχων οὐ πέφυκε τὸ αὑτῷ συμφέρον σκοπεῖσθαι ἀλλὰ τὸ τῷ ἀρχομένῳ· ὥστε πᾶς ἂν ὁ γιγνώσκων τὸ ὠφελεῖσθαι μᾶλλον ἕλοιτο ὑπ᾽ ἄλλου ἢ ἄλλον ὠφελῶν πράγματα ἔχειν. τοῦτο μὲν οὖν ἔγωγε οὐδαμῇ συγχωρῶ [347e] Θρασυμάχῳ, ὡς τὸ δίκαιόν ἐστιν τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον. ἀλλὰ τοῦτο μὲν δὴ καὶ εἰς αὖθις σκεψόμεθα· πολὺ δέ μοι δοκεῖ μεῖζον εἶναι ὃ νῦν λέγει Θρασύμαχος, τὸν τοῦ ἀδίκου βίον φάσκων εἶναι κρείττω ἢ τὸν τοῦ δικαίου.









σὺ οὖν ποτέρως, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, αἱρῇ; καὶ πότερον ἀληθεστέρως δοκεῖ σοι λέγεσθαι;
Τὸν τοῦ δικαίου ἔγωγε λυσιτελέστερον βίον εἶναι.


[348a] Ἤκουσας, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅσα ἄρτι Θρασύμαχος ἀγαθὰ διῆλθεν τῷ τοῦ ἀδίκου;
Ἤκουσα, ἔφη, ἀλλ᾽ οὐ πείθομαι.

Βούλει οὖν αὐτὸν πείθωμεν, ἂν δυνώμεθά πῃ ἐξευρεῖν, ὡς οὐκ ἀληθῆ λέγει;
Πῶς γὰρ οὐ βούλομαι; ἦ δ᾽ ὅς.

Ἂν μὲν τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀντικατατείναντες λέγωμεν αὐτῷ λόγον παρὰ λόγον, ὅσα αὖ ἀγαθὰ ἔχει τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ αὖθις οὗτος, καὶ ἄλλον ἡμεῖς, ἀριθμεῖν δεήσει [348b] τἀγαθὰ καὶ μετρεῖν ὅσα ἑκάτεροι ἐν ἑκατέρῳ λέγομεν, καὶ ἤδη δικαστῶν τινων τῶν διακρινούντων δεησόμεθα· ἂν δὲ ὥσπερ ἄρτι ἀνομολογούμενοι πρὸς ἀλλήλους σκοπῶμεν, ἅμα αὐτοί τε δικασταὶ καὶ ῥήτορες ἐσόμεθα.
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.




Ὁποτέρως οὖν σοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀρέσκει.
Οὕτως, ἔφη.

Ἴθι δή, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε, ἀπόκριναι ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς. τὴν τελέαν ἀδικίαν τελέας οὔσης δικαιοσύνης λυσιτελεστέραν φῂς εἶναι;
[348c] Πάνυ μὲν οὖν καὶ φημί, ἔφη, καὶ δι᾽ ἅ, εἴρηκα.

Φέρε δή, τὸ τοιόνδε περὶ αὐτῶν πῶς λέγεις; τὸ μέν που ἀρετὴν αὐτοῖν καλεῖς, τὸ δὲ κακίαν;
Πῶς γὰρ οὔ;

Οὐκοῦν τὴν μὲν δικαιοσύνην ἀρετήν, τὴν δὲ ἀδικίαν κακίαν;
Εἰκός γ᾽, ἔφη, ὦ ἥδιστε, ἐπειδή γε καὶ λέγω ἀδικίαν μὲν λυσιτελεῖν, δικαιοσύνην δ᾽ οὔ.


Ἀλλὰ τί μήν;
Τοὐναντίον, ἦ δ᾽ ὅς.

Ἦ τὴν δικαιοσύνην κακίαν;
Οὔκ, ἀλλὰ πάνυ γενναίαν εὐήθειαν.

[348d] Τὴν ἀδικίαν ἄρα κακοήθειαν καλεῖς;
Οὔκ, ἀλλ᾽ εὐβουλίαν, ἔφη.

Ἦ καὶ φρόνιμοί σοι, ὦ Θρασύμαχε, δοκοῦσιν εἶναι καὶ ἀγαθοὶ οἱ ἄδικοι;

Οἵ γε τελέως, ἔφη, οἷοί τε ἀδικεῖν, πόλεις τε καὶ ἔθνη δυνάμενοι ἀνθρώπων ὑφ᾽ ἑαυτοὺς ποιεῖσθαι· σὺ δὲ οἴει με ἴσως τοὺς τὰ βαλλάντια ἀποτέμνοντας λέγειν. λυσιτελεῖ μὲν οὖν, ἦ δ᾽ ὅς, καὶ τὰ τοιαῦτα, ἐάνπερ λανθάνῃ· ἔστι δὲ οὐκ ἄξια λόγου, ἀλλ᾽ ἃ νυνδὴ ἔλεγον.


[348e] Τοῦτο μέν, ἔφην, οὐκ ἀγνοῶ ὃ βούλει λέγειν, ἀλλὰ τόδε ἐθαύμασα, εἰ ἐν ἀρετῆς καὶ σοφίας τιθεῖς μέρει τὴν ἀδικίαν, τὴν δὲ δικαιοσύνην ἐν τοῖς ἐναντίοις.
Ἀλλὰ πάνυ οὕτω τίθημι.

Τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἤδη στερεώτερον, ὦ ἑταῖρε, καὶ οὐκέτι ῥᾴδιον ἔχειν ὅτι τις εἴπῃ. εἰ γὰρ λυσιτελεῖν μὲν τὴν ἀδικίαν ἐτίθεσο, κακίαν μέντοι ἢ αἰσχρὸν αὐτὸ ὡμολόγεις εἶναι ὥσπερ ἄλλοι τινές, εἴχομεν ἄν τι λέγειν κατὰ τὰ νομιζόμενα λέγοντες· νῦν δὲ δῆλος εἶ ὅτι φήσεις αὐτὸ καὶ καλὸν καὶ ἰσχυρὸν εἶναι καὶ τἆλλα αὐτῷ πάντα προσθήσεις [349a] ἃ ἡμεῖς τῷ δικαίῳ προσετίθεμεν, ἐπειδή γε καὶ ἐν ἀρετῇ αὐτὸ καὶ σοφίᾳ ἐτόλμησας θεῖναι.
Ἀληθέστατα, ἔφη, μαντεύῃ.



Ἀλλ᾽ οὐ μέντοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀποκνητέον γε τῷ λόγῳ ἐπεξελθεῖν σκοπούμενον, ἕως ἄν σε ὑπολαμβάνω λέγειν ἅπερ διανοῇ. ἐμοὶ γὰρ δοκεῖς σύ, ὦ Θρασύμαχε, ἀτεχνῶς νῦν οὐ σκώπτειν, ἀλλὰ τὰ δοκοῦντα περὶ τῆς ἀληθείας λέγειν.
Τί δέ σοι, ἔφη, τοῦτο διαφέρει, εἴτε μοι δοκεῖ εἴτε μή, ἀλλ᾽ οὐ τὸν λόγον ἐλέγχεις;


[349b] Οὐδέν, ἦν δ᾽ ἐγώ. ἀλλὰ τόδε μοι πειρῶ ἔτι πρὸς τούτοις ἀποκρίνασθαι· ὁ δίκαιος τοῦ δικαίου δοκεῖ τί σοι ἂν ἐθέλειν πλέον ἔχειν;
Οὐδαμῶς, ἔφη· οὐ γὰρ ἂν ἦν ἀστεῖος, ὥσπερ νῦν, καὶ εὐήθης.


Τί δέ; τῆς δικαίας πράξεως;
Οὐδὲ τῆς δικαίας, ἔφη.

Τοῦ δὲ ἀδίκου πότερον ἀξιοῖ ἂν πλεονεκτεῖν καὶ ἡγοῖτο δίκαιον εἶναι, ἢ οὐκ ἂν ἡγοῖτο;
Ἡγοῖτ᾽ ἄν, ἦ δ᾽ ὅς, καὶ ἀξιοῖ, ἀλλ᾽ οὐκ ἂν δύναιτο.



Ἀλλ᾽ οὐ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐρωτῶ, ἀλλ᾽ εἰ τοῦ μὲν [349c] δικαίου μὴ ἀξιοῖ πλέον ἔχειν μηδὲ βούλεται ὁ δίκαιος, τοῦ δὲ ἀδίκου;
Ἀλλ᾽ οὕτως, ἔφη, ἔχει.

Τί δὲ δὴ ὁ ἄδικος; ἆρα ἀξιοῖ τοῦ δικαίου πλεονεκτεῖν καὶ τῆς δικαίας πράξεως;
Πῶς γὰρ οὔκ; ἔφη, ὅς γε πάντων πλέον ἔχειν ἀξιοῖ;


Οὐκοῦν καὶ ἀδίκου γε ἀνθρώπου τε καὶ πράξεως ὁ ἄδικος πλεονεκτήσει καὶ ἁμιλλήσεται ὡς ἁπάντων πλεῖστον αὐτὸς λάβῃ;
Ἔστι ταῦτα.

Ὧδε δὴ λέγωμεν, ἔφην· ὁ δίκαιος τοῦ μὲν ὁμοίου οὐ πλεονεκτεῖ, τοῦ δὲ ἀνομοίου, ὁ δὲ ἄδικος τοῦ τε ὁμοίου καὶ [349d] τοῦ ἀνομοίου;
Ἄριστα, ἔφη, εἴρηκας.

Ἔστιν δέ γε, ἔφην, φρόνιμός τε καὶ ἀγαθὸς ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος οὐδέτερα;
Καὶ τοῦτ᾽, ἔφη, εὖ.

Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ ἔοικε τῷ φρονίμῳ καὶ τῷ ἀγαθῷ ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος οὐκ ἔοικεν;
Πῶς γὰρ οὐ μέλλει, ἔφη, ὁ τοιοῦτος ὢν καὶ ἐοικέναι τοῖς τοιούτοις, ὁ δὲ μὴ ἐοικέναι;


Καλῶς. τοιοῦτος ἄρα ἐστὶν ἑκάτερος αὐτῶν οἷσπερ ἔοικεν;
Ἀλλὰ τί μέλλει; ἔφη.


Εἶεν, ὦ Θρασύμαχε· μουσικὸν δέ τινα λέγεις, ἕτερον δὲ [349e] ἄμουσον;
Ἔγωγε.

Πότερον φρόνιμον καὶ πότερον ἄφρονα;
Τὸν μὲν μουσικὸν δήπου φρόνιμον, τὸν δὲ ἄμουσον ἄφρονα.

Οὐκοῦν καὶ ἅπερ φρόνιμον, ἀγαθόν, ἃ δὲ ἄφρονα, κακόν;
Ναί.


Τί δὲ ἰατρικόν; οὐχ οὕτως;
Οὕτως.

Δοκεῖ ἂν οὖν τίς σοι, ὦ ἄριστε, μουσικὸς ἀνὴρ ἁρμοττόμενος λύραν ἐθέλειν μουσικοῦ ἀνδρὸς ἐν τῇ ἐπιτάσει καὶ ἀνέσει τῶν χορδῶν πλεονεκτεῖν ἢ ἀξιοῦν πλέον ἔχειν;
Οὐκ ἔμοιγε.

Τί δέ; ἀμούσου;
Ἀνάγκη, ἔφη.

[350a] Τί δὲ ἰατρικός; ἐν τῇ ἐδωδῇ ἢ πόσει ἐθέλειν ἄν τι ἰατρικοῦ πλεονεκτεῖν ἢ ἀνδρὸς ἢ πράγματος;
Οὐ δῆτα.


Μὴ ἰατρικοῦ δέ;
Ναί.

Περὶ πάσης δὴ ὅρα ἐπιστήμης τε καὶ ἀνεπιστημοσύνης εἴ τίς σοι δοκεῖ ἐπιστήμων ὁστισοῦν πλείω ἂν ἐθέλειν αἱρεῖσθαι ἢ ὅσα ἄλλος ἐπιστήμων ἢ πράττειν ἢ λέγειν, καὶ οὐ ταὐτὰ τῷ ὁμοίῳ ἑαυτῷ εἰς τὴν αὐτὴν πρᾶξιν.
Ἀλλ᾽ ἴσως, ἔφη, ἀνάγκη τοῦτό γε οὕτως ἔχειν.



Τί δὲ ὁ ἀνεπιστήμων; οὐχὶ ὁμοίως μὲν ἐπιστήμονος [350b] πλεονεκτήσειεν ἄν, ὁμοίως δὲ ἀνεπιστήμονος;
Ἴσως.


Ὁ δὲ ἐπιστήμων σοφός;
Φημί.

Ὁ δὲ σοφὸς ἀγαθός;
Φημί.

Ὁ ἄρα ἀγαθός τε καὶ σοφὸς τοῦ μὲν ὁμοίου οὐκ ἐθελήσει πλεονεκτεῖν, τοῦ δὲ ἀνομοίου τε καὶ ἐναντίου.
Ἔοικεν, ἔφη.


Ὁ δὲ κακός τε καὶ ἀμαθὴς τοῦ τε ὁμοίου καὶ τοῦ ἐναντίου.
Φαίνεται.


Οὐκοῦν, ὦ Θρασύμαχε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὁ ἄδικος ἡμῖν τοῦ ἀνομοίου τε καὶ ὁμοίου πλεονεκτεῖ; ἢ οὐχ οὕτως ἔλεγες;
Ἔγωγε, ἔφη.


[350c] Ὁ δέ γε δίκαιος τοῦ μὲν ὁμοίου οὐ πλεονεκτήσει, τοῦ δὲ ἀνομοίου;
Ναί.

Ἔοικεν ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὁ μὲν δίκαιος τῷ σοφῷ καὶ ἀγαθῷ, ὁ δὲ ἄδικος τῷ κακῷ καὶ ἀμαθεῖ.
Κινδυνεύει.

Ἀλλὰ μὴν ὡμολογοῦμεν, ᾧ γε ὅμοιος ἑκάτερος εἴη, τοιοῦτον καὶ ἑκάτερον εἶναι.
Ὡμολογοῦμεν γάρ.

Ὁ μὲν ἄρα δίκαιος ἡμῖν ἀναπέφανται ὢν ἀγαθός τε καὶ σοφός, ὁ δὲ ἄδικος ἀμαθής τε καὶ κακός.
Ὁ δὴ Θρασύμαχος ὡμολόγησε μὲν πάντα ταῦτα, οὐχ [350d] ὡς ἐγὼ νῦν ῥᾳδίως λέγω, ἀλλ᾽ ἑλκόμενος καὶ μόγις, μετὰ ἱδρῶτος θαυμαστοῦ ὅσου, ἅτε καὶ θέρους ὄντος —τότε καὶ εἶδον ἐγώ, πρότερον δὲ οὔπω, Θρασύμαχον ἐρυθριῶντα—



ἐπειδὴ δὲ οὖν διωμολογησάμεθα τὴν δικαιοσύνην ἀρετὴν εἶναι καὶ σοφίαν, τὴν δὲ ἀδικίαν κακίαν τε καὶ ἀμαθίαν, Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτω κείσθω, ἔφαμεν δὲ δὴ καὶ ἰσχυρὸν εἶναι τὴν ἀδικίαν. ἢ οὐ μέμνησαι, ὦ Θρασύμαχε;


Μέμνημαι, ἔφη· ἀλλ᾽ ἔμοιγε οὐδὲ ἃ νῦν λέγεις ἀρέσκει, καὶ ἔχω περὶ αὐτῶν λέγειν. εἰ οὖν λέγοιμι, εὖ οἶδ᾽ ὅτι [350e] δημηγορεῖν ἄν με φαίης. ἢ οὖν ἔα με εἰπεῖν ὅσα βούλομαι, ἤ, εἰ βούλει ἐρωτᾶν, ἐρώτα· ἐγὼ δέ σοι, ὥσπερ ταῖς γραυσὶν ταῖς τοὺς μύθους λεγούσαις, «εἶεν» ἐρῶ καὶ κατανεύσομαι καὶ ἀνανεύσομαι.


Μηδαμῶς, ἦν δ᾽ ἐγώ, παρά γε τὴν σαυτοῦ δόξαν.


Ὥστε σοί, ἔφη, ἀρέσκειν, ἐπειδήπερ οὐκ ἐᾷς λέγειν. καίτοι τί ἄλλο βούλει;

Οὐδὲν μὰ Δία, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀλλ᾽ εἴπερ τοῦτο ποιήσεις, ποίει· ἐγὼ δὲ ἐρωτήσω.
Ἐρώτα δή.

Τοῦτο τοίνυν ἐρωτῶ, ὅπερ ἄρτι, ἵνα καὶ ἑξῆς [351a] διασκεψώμεθα τὸν λόγον, ὁποῖόν τι τυγχάνει ὂν δικαιοσύνη πρὸς ἀδικίαν. ἐλέχθη γάρ που ὅτι καὶ δυνατώτερον καὶ ἰσχυρότερον εἴη ἀδικία δικαιοσύνης· νῦν δέ γ᾽, ἔφην, εἴπερ σοφία τε καὶ ἀρετή ἐστιν δικαιοσύνη, ῥᾳδίως οἶμαι φανήσεται καὶ ἰσχυρότερον ἀδικίας, ἐπειδήπερ ἐστὶν ἀμαθία ἡ ἀδικία —οὐδεὶς ἂν ἔτι τοῦτο ἀγνοήσειεν—


ἀλλ᾽ οὔ τι οὕτως ἁπλῶς, ὦ Θρασύμαχε, ἔγωγε ἐπιθυμῶ, ἀλλὰ τῇδέ πῃ σκέψασθαι· [351b] πόλιν φαίης ἂν ἄδικον εἶναι καὶ ἄλλας πόλεις ἐπιχειρεῖν δουλοῦσθαι ἀδίκως καὶ καταδεδουλῶσθαι, πολλὰς δὲ καὶ ὑφ᾽ ἑαυτῇ ἔχειν δουλωσαμένην;
Πῶς γὰρ οὔκ; ἔφη. καὶ τοῦτό γε ἡ ἀρίστη μάλιστα ποιήσει καὶ τελεώτατα οὖσα ἄδικος.

Μανθάνω, ἔφην, ὅτι σὸς οὗτος ἦν ὁ λόγος. ἀλλὰ τόδε περὶ αὐτοῦ σκοπῶ· πότερον ἡ κρείττων γιγνομένη πόλις πόλεως ἄνευ δικαιοσύνης τὴν δύναμιν ταύτην ἕξει, ἢ ἀνάγκη αὐτῇ μετὰ δικαιοσύνης;
[351c] Εἰ μέν, ἔφη, ὡς σὺ ἄρτι ἔλεγες ἔχει —ἡ δικαιοσύνη σοφία— μετὰ δικαιοσύνης· εἰ δ᾽ ὡς ἐγὼ ἔλεγον, μετὰ ἀδικίας.




Πάνυ ἄγαμαι, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε, ὅτι οὐκ ἐπινεύεις μόνον καὶ ἀνανεύεις, ἀλλὰ καὶ ἀποκρίνῃ πάνυ καλῶς.
Σοὶ γάρ, ἔφη, χαρίζομαι.


Εὖ γε σὺ ποιῶν· ἀλλὰ δὴ καὶ τόδε μοι χάρισαι καὶ λέγε· δοκεῖς ἂν ἢ πόλιν ἢ στρατόπεδον ἢ λῃστὰς ἢ κλέπτας ἢ ἄλλο τι ἔθνος, ὅσα κοινῇ ἐπί τι ἔρχεται ἀδίκως, πρᾶξαι ἄν τι δύνασθαι, εἰ ἀδικοῖεν ἀλλήλους;
[351d] Οὐ δῆτα, ἦ δ᾽ ὅς.




Τί δ᾽ εἰ μὴ ἀδικοῖεν; οὐ μᾶλλον;
Πάνυ γε.


Στάσεις γάρ που, ὦ Θρασύμαχε, ἥ γε ἀδικία καὶ μίση καὶ μάχας ἐν ἀλλήλοις παρέχει, ἡ δὲ δικαιοσύνη ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν· ἦ γάρ;
Ἔστω, ἦ δ᾽ ὅς, ἵνα σοι μὴ διαφέρωμαι.

Ἀλλ᾽ εὖ γε σὺ ποιῶν, ὦ ἄριστε. τόδε δέ μοι λέγε· ἆρα εἰ τοῦτο ἔργον ἀδικίας, μῖσος ἐμποιεῖν ὅπου ἂν ἐνῇ, οὐ καὶ ἐν ἐλευθέροις τε καὶ δούλοις ἐγγιγνομένη μισεῖν ποιήσει ἀλλήλους καὶ στασιάζειν καὶ ἀδυνάτους εἶναι κοινῇ μετ᾽ [351e] ἀλλήλων πράττειν;
Πάνυ γε.


Τί δὲ ἂν ἐν δυοῖν ἐγγένηται; οὐ διοίσονται καὶ μισήσουσιν καὶ ἐχθροὶ ἔσονται ἀλλήλοις τε καὶ τοῖς δικαίοις;
Ἔσονται, ἔφη.



Ἐὰν δὲ δή, ὦ θαυμάσιε, ἐν ἑνὶ ἐγγένηται ἀδικία, μῶν μὴ ἀπολεῖ τὴν αὑτῆς δύναμιν, ἢ οὐδὲν ἧττον ἕξει;
Μηδὲν ἧττον ἐχέτω, ἔφη.


Οὐκοῦν τοιάνδε τινὰ φαίνεται ἔχουσα τὴν δύναμιν, οἵαν, ᾧ ἂν ἐγγένηται, εἴτε πόλει τινὶ εἴτε γένει εἴτε στρατοπέδῳ εἴτε [352a] ἄλλῳ ὁτῳοῦν, πρῶτον μὲν ἀδύνατον αὐτὸ ποιεῖν πράττειν μεθ᾽ αὑτοῦ διὰ τὸ στασιάζειν καὶ διαφέρεσθαι, ἔτι δ᾽ ἐχθρὸν εἶναι ἑαυτῷ τε καὶ τῷ ἐναντίῳ παντὶ καὶ τῷ δικαίῳ; οὐχ οὕτως;
Πάνυ γε.



Καὶ ἐν ἑνὶ δὴ οἶμαι ἐνοῦσα ταὐτὰ ταῦτα ποιήσει ἅπερ πέφυκεν ἐργάζεσθαι· πρῶτον μὲν ἀδύνατον αὐτὸν πράττειν ποιήσει στασιάζοντα καὶ οὐχ ὁμονοοῦντα αὐτὸν ἑαυτῷ, ἔπειτα ἐχθρὸν καὶ ἑαυτῷ καὶ τοῖς δικαίοις· ἦ γάρ;
Ναί.



Δίκαιοι δέ γ᾽ εἰσίν, ὦ φίλε, καὶ οἱ θεοί;
Ἔστω, ἔφη.


[352b] Καὶ θεοῖς ἄρα ἐχθρὸς ἔσται ὁ ἄδικος, ὦ Θρασύμαχε, ὁ δὲ δίκαιος φίλος.

Εὐωχοῦ τοῦ λόγου, ἔφη, θαρρῶν· οὐ γὰρ ἔγωγέ σοι ἐναντιώσομαι, ἵνα μὴ τοῖσδε ἀπέχθωμαι.


Ἴθι δή, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ τὰ λοιπά μοι τῆς ἑστιάσεως ἀποπλήρωσον ἀποκρινόμενος ὥσπερ καὶ νῦν.

ὅτι μὲν γὰρ καὶ σοφώτεροι καὶ ἀμείνους καὶ δυνατώτεροι πράττειν οἱ δίκαιοι φαίνονται, οἱ δὲ ἄδικοι οὐδὲ πράττειν μετ᾽ ἀλλήλων οἷοί [352c] τε —ἀλλὰ δὴ καὶ οὕς φαμεν ἐρρωμένως πώποτέ τι μετ᾽ ἀλλήλων κοινῇ πρᾶξαι ἀδίκους ὄντας, τοῦτο οὐ παντάπασιν ἀληθὲς λέγομεν· οὐ γὰρ ἂν ἀπείχοντο ἀλλήλων κομιδῇ ὄντες ἄδικοι, ἀλλὰ δῆλον ὅτι ἐνῆν τις αὐτοῖς δικαιοσύνη, ἣ αὐτοὺς ἐποίει μήτοι καὶ ἀλλήλους γε καὶ ἐφ᾽ οὓς ᾖσαν ἅμα ἀδικεῖν, δι᾽ ἣν ἔπραξαν ἃ ἔπραξαν, ὥρμησαν δὲ ἐπὶ τὰ ἄδικα ἀδικίᾳ ἡμιμόχθηροι ὄντες, ἐπεὶ οἵ γε παμπόνηροι καὶ τελέως ἄδικοι τελέως εἰσὶ καὶ πράττειν ἀδύνατοι—








ταῦτα [352d] μὲν οὖν ὅτι οὕτως ἔχει μανθάνω, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς σὺ τὸ πρῶτον ἐτίθεσο· εἰ δὲ καὶ ἄμεινον ζῶσιν οἱ δίκαιοι τῶν ἀδίκων καὶ εὐδαιμονέστεροί εἰσιν, ὅπερ τὸ ὕστερον προυθέμεθα σκέψασθαι, σκεπτέον. φαίνονται μὲν οὖν καὶ νῦν, ὥς γέ μοι δοκεῖ, ἐξ ὧν εἰρήκαμεν· ὅμως δ᾽ ἔτι βέλτιον σκεπτέον. οὐ γὰρ περὶ τοῦ ἐπιτυχόντος ὁ λόγος, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὅντινα τρόπον χρὴ ζῆν.
Σκόπει δή, ἔφη.

Σκοπῶ, ἦν δ᾽ ἐγώ. καί μοι λέγε· δοκεῖ τί σοι εἶναι ἵππου ἔργον;
[352e] Ἔμοιγε.


Ἆρ᾽ οὖν τοῦτο ἂν θείης καὶ ἵππου καὶ ἄλλου ὁτουοῦν ἔργον, ὃ ἂν ἢ μόνῳ ἐκείνῳ ποιῇ τις ἢ ἄριστα;
Οὐ μανθάνω, ἔφη.


Ἀλλ᾽ ὧδε· ἔσθ᾽ ὅτῳ ἂν ἄλλῳ ἴδοις ἢ ὀφθαλμοῖς;
Οὐ δῆτα.


Τί δέ; ἀκούσαις ἄλλῳ ἢ ὠσίν;
Οὐδαμῶς.

Οὐκοῦν δικαίως [ἂν] ταῦτα τούτων φαμὲν ἔργα εἶναι;
Πάνυ γε.


[353a] Τί δέ; μαχαίρᾳ ἂν ἀμπέλου κλῆμα ἀποτέμοις καὶ σμίλῃ καὶ ἄλλοις πολλοῖς;
Πῶς γὰρ οὔ;

Ἀλλ᾽ οὐδενί γ᾽ ἂν οἶμαι οὕτω καλῶς ὡς δρεπάνῳ τῷ ἐπὶ τούτῳ ἐργασθέντι.
Ἀληθῆ.


Ἆρ᾽ οὖν οὐ τοῦτο τούτου ἔργον θήσομεν;
Θήσομεν μὲν οὖν.


Νῦν δὴ οἶμαι ἄμεινον ἂν μάθοις ὃ ἄρτι ἠρώτων, πυνθανόμενος εἰ οὐ τοῦτο ἑκάστου εἴη ἔργον ὃ ἂν ἢ μόνον τι ἢ κάλλιστα τῶν ἄλλων ἀπεργάζηται.
Ἀλλά, ἔφη, μανθάνω τε καί μοι δοκεῖ τοῦτο ἑκάστου [353b] πράγματος ἔργον εἶναι.


Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ. οὐκοῦν καὶ ἀρετὴ δοκεῖ σοι εἶναι ἑκάστῳ ᾧπερ καὶ ἔργον τι προστέτακται;


ἴωμεν δὲ ἐπὶ τὰ αὐτὰ πάλιν· ὀφθαλμῶν, φαμέν, ἔστι τι ἔργον;
Ἔστιν.
Ἆρ᾽ οὖν καὶ ἀρετὴ ὀφθαλμῶν ἔστιν;
Καὶ ἀρετή.


Τί δέ; ὤτων ἦν τι ἔργον;
Ναί.
Οὐκοῦν καὶ ἀρετή;
Καὶ ἀρετή.

Τί δὲ πάντων πέρι τῶν ἄλλων; οὐχ οὕτω;
Οὕτω.

Ἔχε δή· ἆρ᾽ ἄν ποτε ὄμματα τὸ αὑτῶν ἔργον καλῶς [353c] ἀπεργάσαιντο μὴ ἔχοντα τὴν αὑτῶν οἰκείαν ἀρετήν, ἀλλ᾽ ἀντὶ τῆς ἀρετῆς κακίαν;


Καὶ πῶς ἄν; ἔφη· τυφλότητα γὰρ ἴσως λέγεις ἀντὶ τῆς ὄψεως.


Ἥτις, ἦν δ᾽ ἐγώ, αὐτῶν ἡ ἀρετή· οὐ γάρ πω τοῦτο ἐρωτῶ, ἀλλ᾽ εἰ τῇ οἰκείᾳ μὲν ἀρετῇ τὸ αὑτῶν ἔργον εὖ ἐργάσεται τὰ ἐργαζόμενα, κακίᾳ δὲ κακῶς.
Ἀληθές, ἔφη, τοῦτό γε λέγεις.


Οὐκοῦν καὶ ὦτα στερόμενα τῆς αὑτῶν ἀρετῆς κακῶς τὸ αὑτῶν ἔργον ἀπεργάσεται;
Πάνυ γε.

[353d] Τίθεμεν οὖν καὶ τἆλλα πάντα εἰς τὸν αὐτὸν λόγον;
Ἔμοιγε δοκεῖ.


Ἴθι δή, μετὰ ταῦτα τόδε σκέψαι. ψυχῆς ἔστιν τι ἔργον ὃ ἄλλῳ τῶν ὄντων οὐδ᾽ ἂν ἑνὶ πράξαις, οἷον τὸ τοιόνδε· τὸ ἐπιμελεῖσθαι καὶ ἄρχειν καὶ βουλεύεσθαι καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, ἔσθ᾽ ὅτῳ ἄλλῳ ἢ ψυχῇ δικαίως ἂν αὐτὰ ἀποδοῖμεν καὶ φαῖμεν ἴδια ἐκείνης εἶναι;
Οὐδενὶ ἄλλῳ.


Τί δ᾽ αὖ τὸ ζῆν; οὐ ψυχῆς φήσομεν ἔργον εἶναι;
Μάλιστά γ᾽, ἔφη.

Οὐκοῦν καὶ ἀρετήν φαμέν τινα ψυχῆς εἶναι;
Φαμέν.


[353e] Ἆρ᾽ οὖν ποτε, ὦ Θρασύμαχε, ψυχὴ τὰ αὑτῆς ἔργα εὖ ἀπεργάσεται στερομένη τῆς οἰκείας ἀρετῆς, ἢ ἀδύνατον;
Ἀδύνατον.

Ἀνάγκη ἄρα κακῇ ψυχῇ κακῶς ἄρχειν καὶ ἐπιμελεῖσθαι, τῇ δὲ ἀγαθῇ πάντα ταῦτα εὖ πράττειν.
Ἀνάγκη.


Οὐκοῦν ἀρετήν γε συνεχωρήσαμεν ψυχῆς εἶναι δικαιοσύνην, κακίαν δὲ ἀδικίαν;
Συνεχωρήσαμεν γάρ.

Ἡ μὲν ἄρα δικαία ψυχὴ καὶ ὁ δίκαιος ἀνὴρ εὖ βιώσεται, κακῶς δὲ ὁ ἄδικος.
Φαίνεται, ἔφη, κατὰ τὸν σὸν λόγον.

[354a] Ἀλλὰ μὴν ὅ γε εὖ ζῶν μακάριός τε καὶ εὐδαίμων, ὁ δὲ μὴ τἀναντία.
Πῶς γὰρ οὔ;

Ὁ μὲν δίκαιος ἄρα εὐδαίμων, ὁ δ᾽ ἄδικος ἄθλιος.
Ἔστω, ἔφη.


Ἀλλὰ μὴν ἄθλιόν γε εἶναι οὐ λυσιτελεῖ, εὐδαίμονα δέ.
Πῶς γὰρ οὔ;

Οὐδέποτ᾽ ἄρα, ὦ μακάριε Θρασύμαχε, λυσιτελέστερον ἀδικία δικαιοσύνης.
Ταῦτα δή σοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, εἱστιάσθω ἐν τοῖς Βενδιδίοις.
Ὑπὸ σοῦ γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε, ἐπειδή μοι πρᾷος ἐγένου καὶ χαλεπαίνων ἐπαύσω.



οὐ μέντοι καλῶς γε [354b] εἱστίαμαι, δι᾽ ἐμαυτὸν ἀλλ᾽ οὐ διὰ σέ· ἀλλ᾽ ὥσπερ οἱ λίχνοι τοῦ ἀεὶ παραφερομένου ἀπογεύονται ἁρπάζοντες, πρὶν τοῦ προτέρου μετρίως ἀπολαῦσαι,



καὶ ἐγώ μοι δοκῶ οὕτω, πρὶν ὃ τὸ πρῶτον ἐσκοποῦμεν εὑρεῖν, τὸ δίκαιον ὅτι ποτ᾽ ἐστίν, ἀφέμενος ἐκείνου ὁρμῆσαι ἐπὶ τὸ σκέψασθαι περὶ αὐτοῦ εἴτε κακία ἐστὶν καὶ ἀμαθία, εἴτε σοφία καὶ ἀρετή, καὶ ἐμπεσόντος αὖ ὕστερον λόγου, ὅτι λυσιτελέστερον ἡ ἀδικία τῆς δικαιοσύνης, οὐκ ἀπεσχόμην τὸ μὴ οὐκ ἐπὶ τοῦτο ἐλθεῖν ἀπ᾽ ἐκείνου,



ὥστε μοι νυνὶ γέγονεν ἐκ τοῦ διαλόγου μηδὲν [354c] εἰδέναι· ὁπότε γὰρ τὸ δίκαιον μὴ οἶδα ὅ ἐστιν, σχολῇ εἴσομαι εἴτε ἀρετή τις οὖσα τυγχάνει εἴτε καὶ οὔ, καὶ πότερον ὁ ἔχων αὐτὸ οὐκ εὐδαίμων ἐστὶν ἢ εὐδαίμων.

Προοίμιο. Ο Σωκράτης συζητεί με τον Κέφαλο

[327a] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Κατέβηκα χθες στον Πειραιά μαζί με τον Γλαύκωνα του Αρίστωνος, για να προσευχηθώ στη θεά και συγχρόνως γιατί θέλησα να δω πώς θα διεξαχθεί η γιορτή, που για πρώτη φορά επρόκειτο να πανηγυρίσουν. Και πραγματικώς πολύ ωραία μου φάνηκε και η πομπή των εντοπίων, καθόλου όμως πίσω δεν έμεινε, κατά τη γνώμη μου, σε μεγαλοπρέπεια και η πομπή των Θρακών.

[327b] Αφού λοιπόν κάμαμε και μεις την προσευχή μας και είδαμε την τελετή, γυρίζαμε για την πόλη. Μόλις όμως μας είδε από μακριά να ξεκινούμε ο Πολέμαρχος, ο γιος του Κεφάλου, πρόσταξε το δούλο του να τρέξει και να μας παρακαλέσει να τον περιμένομε.
Πλησίασε λοιπόν από πίσω ο δούλος, με τράβηξε από το ιμάτιο και μου είπε: Σας παρακαλεί ο Πολέμαρχος να περιμένετε. Και γω γύρισα και τον ρώτησα πού ήταν. Νά τον, μου είπε, έρχεται από πίσω. Θα τον περιμένομε, αποκρίθηκε ο Γλαύκων.

[327c] Και σε λίγο έφτασαν πραγματικώς ο Πολέμαρχος και ο Αδείμαντος, ο αδερφός του Γλαύκωνος, και ο Νικήρατος, ο γιος του Νικίου, και μερικοί άλλοι, που γύριζαν από την τελετή.
Μας λέγει λοιπόν ο Πολέμαρχος: Μου φαίνεται, Σωκράτη, πως ξεκινήσατε για να γυρίσετε στην πόλη.
Δε γελάστηκες, του αποκρίθηκα εγώ.
Μας βλέπεις καλά πόσοι είμαστε;

Ε και τί; είπα εγώ.
Ή θα δειχτείτε πιο δυνατοί απ᾽ αυτούς, ή τελείωσε, θα μείνετε εδώ.
Μας αποκλείετε ακόμη και να ελπίζομε, του είπα, πως θα μας αφήσετε, αν κατορθώσομε να σας πείσομε;
Και πώς τάχα, αποκρίθηκε εκείνος, θα μπορέσετε να πείσετε ανθρώπους που δεν ακούουν;
Καθόλου βέβαια, είπε ο Γλαύκων.
Πάρετέ το λοιπόν απόφαση πως δε θα σας ακούσομε.

[328a] Άραγε, πήρε το λόγο ο Αδείμαντος, μήπως και δεν γνωρίζετε πως κατά το βράδυ θα γίνει έφιππος λαμπαδηδρομία προς τιμήν της θεάς;

Έφιππος; ρώτησα εγώ· αλήθεια πρωτοφανές θέαμα αυτό· θα κρατούν λαμπάδες και θα τις περνούν από χέρι σε χέρι, ενώ θα παρατρέχουν με τ᾽ άλογα; ή πώς αλλιώς λέγεις;

Έτσι καθώς είπες, απάντησε ο Πολέμαρχος· κι ακόμα θα έχουν και ολονυχτία, που αξίζει τον κόπο να τη δούμε. Θα βγούμε μετά το δείπνο και θα συναντήσομε έξω και πολλούς από τους νέους, που θ᾽ ανοίξομε ομιλία μαζί των.

Μείνετε λοιπόν και [328b] μη ζητάτε άλλα.
Καθώς φαίνεται, ανάγκη πάσα να μείνομε, είπε ο Γλαύκων.

Αλλ᾽ αφού το αποφασίζεις, επρόσθεσα κι εγώ, ας γίνει κι έτσι.
Πήγαμε λοιπόν στο σπίτι του Πολεμάρχου, όπου βρίσκομε τον Λυσία και τον Ευθύδημο, τους αδερφούς του, και μάλιστα τον Θρασύμαχο τον Χαλκηδόνιο και τον Χαρμαντίδη τον Παιανιέα και τον Κλειτοφώντα του Αριστωνύμου. Μέσα ήταν ακόμα και ο πατέρας του Πολεμάρχου, ο Κέφαλος· μου φάνηκε πως είχε πάρα πολύ γεράσει, καθώς είχα να [328c] τον δω πολύ καιρό.

Κάθονταν σ᾽ ένα δίφρο στηριγμένος σε προσκέφαλο και με στεφάνι στην κεφαλή· γιατί είχε κάμει θυσία στην αυλή.
Πήραμε λοιπόν θέση κοντά του, γιατί ήταν τοποθετημένα εκεί γύρω του μερικά καθίσματα.

Με χαιρέτησε πολύ εγκάρδια ευθύς καθώς με είδε και είπε:
Πολύ σπανίως κατεβαίνεις να μας επισκέπτεσαι στον Πειραιά, Σωκράτη· κι όμως έπρεπε· αν βέβαια ήμουν εγώ ακόμα σε θέση ν᾽ ανεβαίνω εύκολα στην πόλη, δε θα σε υποβάλλαμε στον κόπο να έρχεσαι εσύ εδώ, [328d] αλλά εμείς θα ᾽ρχόμαστε να σε βρίσκαμε· τώρα όμως πρέπει να μας θυμάσαι συχνότερα· γιατί πρέπει να γνωρίζεις πως για μένα, όσο μαραίνουνται οι διάφορες σωματικές απολαύσεις, τόσο μεγαλώνουν η επιθυμία και η ευχαρίστηση των λόγων.

Κάνε λοιπόν όπως σου λέγω· δεν εννοώ να μη συναναστρέφεσαι και μ᾽ αυτούς τους νεαρούς· αλλά έρχου κάποτε κι εδώ να μας επισκέπτεσαι και μας σαν φίλοι σου και πολύ στενοί σου που είμαστε.

Και να ιδείς, είπα εγώ, Κέφαλε, που αιστάνομαι μεγάλη χαρά να συναναστρέφομαι και να μιλώ [328e] με τους πολύ ηλικιωμένους· γιατί μου φαίνεται πως χρειάζεται να ζητώ από αυτούς διάφορες πληροφορίες, σαν να έχουν διατρέξει ως τώρα ένα δρόμο, που θα γίνει ίσως ανάγκη να τον βαδίσομε και μεις, για να ξέρω τί λογής είναι τάχα αυτός, δύσκολος και τραχύς, ή εύκολος και καλοδιάβατος. Κι έτσι τώρα θα μου έκανες μεγάλη ευχαρίστηση να μου μάθεις, αφού δα βρίσκεσαι σ᾽ αυτό το σημείο της ηλικίας, που κατώφλι του γήρατος ονομάζουν οι ποιηταί, αν είναι δύσκολη αυτή η περίοδος της ζωής — ή πώς εσύ την κηρύττεις;

[329a] Εγώ θα σου πω την πάσαν αλήθεια, Σωκράτη, πώς μου φαίνεται αυτό που με ρωτάς· γιατί πολλές φορές τυχαίνει και μαζευόμαστε πολλοί που έχομε την ίδια την ηλικία, καθώς που το λέγει και η παλαιά παροιμία, όμοιος τον όμοιο. Οι περισσότεροι λοιπόν από μας δεν κάνουν άλλο παρά να θρηνολογούν, γιατί θυμούνται και λαχταρούν τις ηδονές της νεότητος, για τον έρωτα, τα συμπόσια και τις διασκεδάσεις και τα άλλα τα ανάλογα, και αγανακτούν, σαν να έχουν στερηθεί μεγάλα και σπουδαία πράγματα και σαν να ήταν τότε αληθινά ευτυχισμένη η ζωή τους, ενώ τώρα ούτε ζωή αξίζει να την ονομάζει κανείς·

[329b] μερικοί μάλιστα ακόμα οδύρουνται και για τους εξευτελισμούς και τις προσβολές που δοκιμάζουν τα γερατειά από μέρους των δικών των και πάνω σ᾽ όλ᾽ αυτά ψάλλουν τον εξάψαλμο των γερατειών για όσα κακά τούς είναι η αιτία.
Εμένα όμως, Σωκράτη, μου φαίνεται πως δεν είναι αυτή η αληθινή αιτία που κατηγορούν, γιατί, αν πραγματικώς ήταν αυτό το αίτιο, θα είχε και για μένα βέβαια τα ίδια κακά αποτελέσματα και για όλους τους άλλους που έφτασαν σ᾽ αυτή την ηλικία· και όμως έχω συναντήσει ως τώρα ανθρώπους που σκέπτουνται διαφορετικά και άλλους και μάλιστα τον ποιητή τον Σοφοκλή.

Ήμουν παρών κάποτε που τον ρωτούσε κάποιος αν [329c] ήταν ακόμα ικανός ν᾽ απολαβαίνει τις ερωτικές ηδονές: «Δάγκασε τη γλώσσα σου, άνθρωπε, του αποκρίθηκε· με τη μεγαλύτερή μου ευχαρίστηση γλίτωσα απ᾽ αυτό το πράγμα, σαν να λευτερώθηκα από τύραννο λυσσασμένο και άγριο». Και τότε λοιπόν έκρινα πως είχε δίκιο να μιλήσει κατ᾽ αυτό τον τρόπο και τώρα με την ηλικία δεν άλλαξα γνώμη· γιατί πραγματικώς με τα γερατειά έρχεται μια τέλεια ειρήνη και απολύτρωση από τα τέτοια τουλάχιστο·

αφού οι επιθυμίες χάσουν την έντασή τους και χαλαρωθούν, είναι πραγματικώς, καθώς το είπε κι ο Σοφοκλής, [329d] σαν να γλιτώνομε από ένα πλήθος τυράννους λυσσασμένους.

Αλλά για όλα αυτά και για τους εξευτελισμούς ακόμη, που παραπονιούνται οι γέροντες, αφορμή, Σωκράτη, δεν είναι τα γερατειά, αλλά ο χαρακτήρας των ανθρώπων· αν έχουν χαρακτήρα μετρημένο και εύκολο, δεν τους είναι και τα γερατειά πάρα πολύ ανυπόφορα· ειδεμή, για τους άλλους, και τα γερατειά και τα νιάτα είναι στον ίδιο το βαθμό δυσκολοβάσταχτα.

Έμεινα καταμαγεμένος από τους λόγους αυτούς του γέροντα και, για να τον κεντήσω [329e] να εξακολουθήσει ακόμα, του είπα: Εγώ, Κέφαλε, στοχάζομαι πως οι περισσότεροι, όταν σ᾽ ακούουν να μιλείς κατ᾽ αυτόν τον τρόπο, δεν παραδέχουνται τα επιχειρήματά σου κι έχουν την ιδέα πως, αν υποφέρεις με τόση ευκολία τα γερατειά, αυτό το χρωστάς όχι τόσο στο χαρακτήρα, αλλά και στη μεγάλη περιουσία που έχεις· γιατί ο πλούτος, ισχυρίζουνται, δίνει πολλές ανακουφίσεις.
Πραγματικώς, μου αποκρίθηκε, δεν το παραδέχονται· κι έχουν, δε σου λέγω, κάποιο δίκιο στις αντιρρήσεις των, όχι όμως κι όσο φαντάζουνται.

Κι εδώ εφαρμόζεται ο λόγος που είπε ο Θεμιστοκλής σε κείνον τον Σερίφιο, που τον πείραζε και του έλεγε [330a] πως τη δόξα του τη χρωστά όχι στην αξία του, αλλά στην πατρίδα που είχε. «Και βέβαια, του απάντησε ο Θεμιστοκλής, ούτε εγώ θα γενόμουν ονομαστός, αν ήμουν Σερίφιος, μα ούτε συ αν ήσουν Αθηναίος». Τον ίδιο λόγο θα μπορούσε να πει κανείς και στους ανθρώπους που δεν είναι πλούσιοι και με δυσκολία υποφέρουν τα γερατειά· ότι δηλαδή, αν η φτώχεια δεν μπορεί να κάμει βέβαια πολύ υποφερτά τα γερατειά σ᾽ έναν άνθρωπο μετρημένο και φρόνιμο, ούτε όμως πάλι ένας άνθρωπος, που δεν είναι τέτοιος, θα μπορούσε, μ᾽ όλα τα πλούτη που θα ήθελε αποκτήσει, να παρασκευάσει για τον εαυτό του υποφερτά γερατειά.

Μα δε μου λες, Κέφαλε, ρώτησα πάλι εγώ, αυτά τα πολλά πλούτη, που έχεις, τα βρήκες έτοιμα ή τα ηύξησες και ο ίδιος;

[330b] Τί τα ηύξησα, Σωκράτη; εγώ, ως οικονομολόγος, κράτησα το μέσο μεταξύ του πάππου μου και του πατέρα μου· γιατί ο πάππος μου, που έχω και το όνομά του, κληρονόμησε όση απάνω κάτω περιουσία έχω κι εγώ τώρα, και την έκαμε πολλές φορές περισσότερη· ο πατέρας μου πάλι, ο Λυσανίας, την έκαμε ακόμη μικρότερη απ᾽ ό,τι είναι τώρα· εγώ θα είμαι ευχαριστημένος, αν δεν αφήσω λιγότερα σ᾽ αυτούς, μα και κάτι μάλιστα παραπάνω απ᾽ όσα παρέλαβα.

Σου έκαμα αυτή την ερώτηση, είπα εγώ, γιατί πάντα μου φάνηκε πως δεν [330c] πολυαγαπάς τα χρήματα· πράγμα που συμβαίνει συνήθως σε κείνους που δεν απόκτησαν οι ίδιοι τα πλούτη τους· ενώ απεναντίας, εκείνοι που τ᾽ αποκτούν μόνοι τους τ᾽ αγαπούν διπλάσια από τους άλλους· γιατί όπως οι ποιηταί αγαπούν τα ποιήματά τους κι οι πατέρες τα παιδιά των, έτσι κι όσοι αφοσιώθηκαν ν᾽ αποκτήσουν χρήματα τ᾽ αγαπούν σα δημιούργημά των, μ᾽ ακόμα και γιατί βρίσκουν, καθώς και όλοι οι άλλοι άνθρωποι, ωφέλεια απ᾽ αυτά. Κι έτσι είναι και πολύ δύσκολοι στις σχέσεις των, γιατί τίποτε άλλο δε θέλουν να εκτιμούν έξω από τον πλούτο.

Έχεις δίκιο, μου αποκρίθηκε ο Κέφαλος.
[330d] Και πολύ μεγάλο μάλιστα, επρόστεσα εγώ· αλλά τόσο μόνο πες μου ακόμα· ποιό είναι, κατά τη γνώμη σου, το πιο μεγάλο αγαθό που έχεις απολαύσει από τη μεγάλη σου περιουσία;
Εκείνο, μου αποκρίθηκε, που ίσως και να μη μου πιστεύσουν οι περισσότεροι, αν το ακούσουν. Γνώριζε όμως, Σωκράτη, πως, όταν κανείς βρίσκεται κοντά στο τέλος της ζωής του, τον πιάνει ένας φόβος και μια συλλογή για τα πράγματα, που ούτε τα ᾽βαζε πριν στο νου του·

γιατί όλα εκείνα που διηγούνται για τον Άδη και για τις τιμωρίες που περιμένουν εκεί κάτω [330e] όσους έκαμαν αδικίες σ᾽ αυτό τον κόσμο, ενώ ως τώρα τα περίπαιζε, τότε δα αρχίζουν και ανησυχούν την ψυχή του, μήπως τάχα είναι αληθινά· και είτε ένεκα από την αδυναμία της γεροντικής ηλικίας, είτε γιατί βρίσκεται ίσως κοντύτερα σ᾽ εκείνα, τα βλέπει κάπως τώρα καθαρότερα. Ανησυχία λοιπόν και τρόμος γεμίζουν την ψυχή του και αρχίζει να εξετάζει και ν᾽ αναθεωρεί τις πράξεις του, μήπως έκαμε καμιά αδικία·

και κείνος που βρίσκει στη ζωή του πολλά αδικήματα, ο φόβος τον κάνει και μέσα στον ύπνο του να πηδά επάνω, σαν τα παιδιά, [331a] και να ζει πάντα σε απελπισία. Ενώ όσοι δεν έχουν στη συνείδησή τους το βάρος καμιάς αδικίας, τους παραστέκει πάντα μια ελπίδα γλυκιά και «αγαθή τροφός του γήρατος», καθώς λέει και ο Πίνδαρος· γιατί πραγματικώς με πολλή χάρη το είπ᾽ εκείνος, Σωκράτη, πως όποιος περάσει τη ζωή του μ᾽ ευσέβεια και δικαιοσύνη,
γλυκιά η ελπίδα τον ακλουθά
συντρόφισσα στα γερατειά του,
που θεραπεύει την καρδιά
και κυβερνάει τα λογικά
του ανθρώπου του αστάτου
όπως πολύ θαυμάσια το λέγει.

Ως προς αυτό λοιπόν θεωρώ εγώ πως έχουν τα πλούτη μεγάλη αξία, όχι [331b] για κάθε άνθρωπο βέβαια, αλλά για τον μετρημένο και φρόνιμο. Συντείνουν δηλαδή κατά μέγα μέρος να μην εξαναγκαστεί κανείς, έστω και χωρίς να το θέλει, να εξαπατήσει και να γελάσει τον άλλο και να μην αναχωρήσει για τον άλλο κόσμο φοβισμένος, αν τύχει και χρωστά ή θυσίες σε κανένα θεό, ή χρήματα σε άνθρωπο· είναι βέβαια και για πολλά άλλα ωφέλιμα τα χρήματα· αλλά εγώ, αν τα ζυγίσω ένα προς ένα, θα έκρινα πως αυτή είναι όχι η μικρότερη ωφέλεια το πλούτου για έναν άνθρωπο που έχει νου.

[331c] Ωραιότατα τα λες, είπα εγώ, Κέφαλε· αλλά αυτό το πράγμα, τη δικαιοσύνη, πώς θα το ορίσομε τάχα; ότι σημαίνει απλώς να λέμε την αλήθεια και να δίνομε πίσω εκείνα που θα ᾽χαμε πάρει από κάποιον ή μήπως μπορεί και αυτό κατά την περίσταση να είναι κάποτε δίκαιο, κάποτε όμως πάλι άδικο; Παραδείγματος χάριν, αν κανείς ήθελε λάβει από ένα φίλο του τα όπλα του και έπειτα αυτός ο φίλος τύχει και τρελαθεί, αν του τα ζητήσει πίσω, καθένας βέβαια οφείλει να παραδεχτεί πως ούτε πρέπει να του τα αποδώσει, ούτε δίκαιος θα μπορούσε να ονομασθεί, αν του τα έδινε πίσω· το ίδιο και να λέγει κανείς όλη την αλήθεια χωρίς να κρύβει τίποτε σε άνθρωπο που βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση.

[331d] Πολύ σωστά τα λες, είπε εκείνος.
Δεν είναι λοιπόν αυτός ο ορισμός της δικαιοσύνης, να λέγει κανείς την αλήθεια και να δίνει πίσω εκείνα που ήθελε πάρει.
Είναι και παρά είναι, Σωκράτη, διέκοψε ο Πολέμαρχος, αν τουλάχιστο πρέπει να πιστεύσομε τον Σιμωνίδη.

Διάλογος Σωκράτη και Πολέμαρχου: Η έννοια της δικαιοσύνης κατά τον Σιμωνίδη

Κι απάνω σ᾽ αυτό, είπε ο Κέφαλος, σας παραδίδω το λόγο, γιατί εγώ πρέπει να πηγαίνω να φροντίσω για τη θυσία μου.
Και λοιπόν, είπε ο Πολέμαρχος, εγώ δεν είμαι κληρονόμος σου;
Βεβαιότατα, αποκρίθηκε εκείνος χαμογελώντας, και βγήκε για τη θυσία του.

[331e] Λέγε μας λοιπόν, είπα εγώ, εσύ ο κληρονόμος του λόγου, τί λέγει ο Σιμωνίδης για τη δικαιοσύνη, που το παραδέχεσαι και συ για σωστό;

Λέγει, αποκρίθηκε εκείνος, πως δίκαιο είναι ν᾽ αποδίδομε στον καθένα εκείνα που του χρωστούμε· και σ᾽ αυτό βρίσκω πως έχει πληρέστατο δίκαιο.

Μα και βέβαια, είπα εγώ, δεν είναι εύκολο να μην πιστεύει κανείς στον Σιμωνίδη, γιατί είναι σοφός και θείος άνθρωπος· τί είναι όμως ακριβώς εκείνο που λέγει, μπορεί ίσως να το γνωρίζεις εσύ, Πολέμαρχε, εγώ όμως δεν το ξέρω· γιατί είναι φανερό πως δεν εννοεί βέβαια αυτό που λέγαμε εμείς προ ολίγου, ότι δηλαδή οφείλει κανείς [332a] ν᾽ αποδώσει σ᾽ έναν άνθρωπο που έχασε τις φρένες του μια παρακαταθήκη που του εμπιστεύτηκε εκείνος, όταν τις είχε ακόμα· γιατί βέβαια και η παρακαταθήκη είναι πράγμα που χρωστά κανείς· ή όχι;

Ναι.
Ώστε με κανένα τρόπο δεν πρέπει να το δώσομε πίσω, όταν το ζητά άνθρωπος που δεν βρίσκεται στα λογικά του.

Αυτό είναι βέβαιο, αποκρίθηκε εκείνος.
Κάτι άλλο λοιπόν θα εννοεί ο Σιμωνίδης, όταν λέγει πως είναι δίκαιο να δίνομε πίσω ό,τι χρωστούμε.

Χωρίς αμφιβολία, είπεν εκείνος· επειδή φρονεί ότι οφείλουν οι φίλοι να κάνουν καλό στους φίλους των, ποτέ όμως κακό.

Α, τώρα εννόησα, είπα εγώ, ότι δηλαδή δεν αποδίδει τα οφειλόμενα εκείνος που αποδίδει, παραδείγματος χάριν, μια χρηματική παρακαταθήκη σε φίλο που του την εμπιστεύτηκε, αν και [332b] η επιστροφή της και η παραλαβή της είναι βλαβερή· αυτό δεν λες πως είναι το νόημα του Σιμωνίδη;

Βεβαιότατα.
Στους εχθρούς του όμως οφείλει κανείς ν᾽ αποδίδει ό,τι τύχει να τους χρωστά;

Δίχως άλλο, αποκρίθηκε, εκείνο βέβαια που τους οφείλεται· και οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στον εχθρό εκ μέρους του εχθρού, εκείνο ακριβώς που του ταιριάζει, δηλαδή κακό.

Διετύπωσε λοιπόν, καθώς φαίνεται, ο Σιμωνίδης, [332c] σαν ποιητής που είναι, κάπως αινιγματικά το δίκαιο· γιατί είχε στο νου του, κατά πάσαν πιθανότητα, ότι δίκαιο είναι ν᾽ αποδίδει κανείς στον καθένα εκείνο που του αρμόζει, και αυτό το ονόμασε εκείνος με άλλη έκφραση: το οφειλόμενο.
Αλλά τί άλλο λοιπόν νομίζεις; μου αποκρίθηκε.

Κάμε μου λοιπόν τη χάρη και άκουσε· αν κανείς τον ρωτούσε: «ω Σιμωνίδη, η ιατρική τέχνη, που λένε, σε ποιούς προσφέρει εκείνο που τους οφείλεται και τους αρμόζει, και τί είναι εκείνο που τους προσφέρει;» τί νομίζεις πως θα μας απαντούσε;
Βέβαια πως προσφέρει στα σώματα τα φάρμακα, τις τροφές και τα ποτά.

Και η μαγειρική πάλι τέχνη τί προσφέρει και σε ποιούς προσφέρει εκείνο που τους ταιριάζει;

[332d] Στα φαγητά τα καρυκεύματά τους.
Σύμφωνοι· λοιπόν και δικαιοσύνη θα ονομάζαμε την τέχνη που σε ποιούς και τί αποδίδει;
Αν πρέπει να είμαστε συνεπείς μ᾽ όσα είπαμε πριν, εκείνη που αποδίδει στους φίλους και στους εχθρούς ωφέλειες και βλάβες.

Το να ευεργετεί λοιπόν κανείς τους φίλους του και να βλάπτει τους εχθρούς του, αυτό ονομάζει δικαιοσύνη;
Έτσι μου φαίνεται.

Ποιός λοιπόν είναι ο πιο ικανός να κάνει καλό στους φίλους και κακό στους εχθρούς σε περίπτωση ασθενείας;
Ο γιατρός.

[332e] Και ποιός σε κείνους που ταξιδεύουν στη θάλασσα σε περίπτωση κινδύνου;
Ο κυβερνήτης.

Και ο δίκαιος πάλι σε ποιά περίπτωση και σε τί δουλειά είναι ικανότατος να ωφελεί τους φίλους και να βλάπτει τους εχθρούς;
Μα στον πόλεμο, μου φαίνεται, για να κτυπά τους εχθρούς και να υπερασπίζεται τους φίλους.
Έστω· σε κείνους όμως που δεν είναι άρρωστοι, φίλε μου Πολέμαρχε, ο γιατρός είναι άχρηστος, ε;
Πραγματικώς.

Και ο κυβερνήτης επίσης σε κείνους που δεν ταξιδεύουν.
Μάλιστα.
Και ο δίκαιος λοιπόν, κατά τον ίδιο λόγο, είναι άχρηστος σε κείνους που δεν είναι στον πόλεμο.
Δεν μπορώ να το παραδεχθώ ολωσδιόλου αυτό.

Ώστε είναι άραγε χρήσιμη η δικαιοσύνη και σε καιρό ειρήνης;

[333a] Χρήσιμη.

Αλλά και η γεωργία είναι επίσης, ή όχι;
Ναι.

Για την εισοδεία, βέβαια, του καρπού.
Μάλιστα.

Αλλά και το επάγγελμα ακόμη του υποδηματοποιού.
Ναι.

Φυσικά για την κατασκευή υποδημάτων, θα μου απαντούσες.
Σωστά.

Ε λοιπόν· η δικαιοσύνη σε ποιά χρήση, ή για ποιά δουλειά θα μου απαντούσες πως είναι χρήσιμη σε καιρό ειρήνης;
Στις συναλλαγές, Σωκράτη.

Και συναλλαγές εννοείς τις συντροφικές δουλειές, ή τίποτε άλλο;
Αυτό ακριβώς.

[333b] Άραγε λοιπόν, προκειμένου έξαφνα να παίξει κανείς κύβους, καλός και χρήσιμος σύντροφος θα ήταν ο δίκαιος ή ο εξ επαγγέλματος παίκτης;
Ο παίκτης.

Και όσον αφορά την κατασκευή ενός σπιτιού, ο δίκαιος θα ήταν χρησιμότερος και προτιμότερος να συνεργασθεί μαζί σου, παρά ο οικοδόμος;
Κάθε άλλο βέβαια.

Μα για τί πράγμα λοιπόν αν πρόκειται θα επιζητούσες μάλλον τη σύμπραξη του δικαίου παρά του μουσικού, καθώς πάλιν έξαφνα θα ήταν πιο περιζήτητος ο μουσικός αν επρόκειτο για κανένα όργανο;
Μα μου φαίνεται, αν επρόκειτο να κάμω χρήση χρημάτων.

Εκτός ίσως όμως πάλι, Πολέμαρχε, αν ήταν να κάμεις χρήση χρημάτων σε περίπτωση που αποφασίζατε ν᾽ αγοράσετε από κοινού ή να πουλήσετε κανένα άλογο· γιατί τότε [333c] θα χρειαζόσουν μάλλον, νομίζω, έναν ειδικό εμπειρογνώμονα, ή όχι;
Φαίνεται.

Όπως και ένα ναυπηγό ή κυβερνήτη, αν επρόκειτο για πλοίο.
Μάλιστα.

Ποιά λοιπόν από κοινού χρήση όταν θέλω να κάμω των χρημάτων μου, θα μου ήταν ο δίκαιος χρησιμότερος από κάθε άλλον;
Όταν θέλεις να τα βάλεις παρακαταθήκη και να τα ασφαλίσεις να μη χαθούν.

Α, ώστε λέγεις, όταν δεν θέλω να τα εργαστώ αλλά να τ᾽ αφήσω να κάθουνται;
Εννοείται;

Όταν λοιπόν είναι άχρηστα τα χρήματα, τότε είναι χρήσιμη γι᾽ αυτά [333d] η δικαιοσύνη;
Καθώς φαίνεται.

Κι όταν πρέπει λοιπόν να φυλάξω και κανένα δρεπάνι ή δικό μου ή από κοινού μ᾽ έναν άλλο, και τότε θα μου χρησιμεύσει η δικαιοσύνη· ενώ, όταν πρόκειται να το μεταχειριστώ, η αμπελουργική;
Φαίνεται.

Έτσι το ίδιο θα πεις βέβαια, κι όταν χρειαστεί να φυλάξω καμιάν ασπίδα ή λύρα και να μην τα μεταχειρίζομαι, πως είναι χρήσιμη τότε η δικαιοσύνη, ενώ στην εναντία περίπτωση η οπλομαχητική και η μουσική;
Ανάγκη πάσα.

Ώστε και για όλα τα άλλα, η δικαιοσύνη είναι άχρηστη για τη χρήση του κάθε πράγματος, και χρήσιμη μόνο για την αχρηστία του;
Εκεί καταντά.

[333e] Δε θα ήταν λοιπόν, φίλε μου, και πάρα πολύ σπουδαίο πράγμα η δικαιοσύνη, αν περιορίζεται η χρησιμότης της μονάχα στα άχρηστα· και παρακολούθησε τώρα αυτόν το συλλογισμό μου: Άραγε εκείνος που είτε στην πυγμαχία είτε και σ᾽ όποιον άλλον αγώνα είναι πιο επιτήδειος να κατεβάζει κτυπήματα, δεν είναι επίσης και ο πιο επιτήδειος να προφυλαχτεί από τα κτυπήματα του αντιπάλου του;
Είναι βέβαια.

Άρα λοιπόν και εκείνος που είναι ικανότατος να προφυλαχτεί από μιαν αρρώστια, δεν είναι και ο πιο επιτήδειος να την περάσει σ᾽ έναν άλλο;
Μου φαίνεται.

[334a] Έτσι λοιπόν πρέπει να παραδεχτούμε πως εκείνος είναι ο πιο κατάλληλος να φυλάξει ένα στρατόπεδο, που μπορεί να προβλέψει και να κλέψει τα σχέδια και τις άλλες ενέργειες των εχθρών;
Χωρίς αμφιβολία.

Και επομένως ο ίδιος άνθρωπος, που είναι ο πιο κατάλληλος να φυλάξει ένα πράγμα, είναι συνάμα και ο πιο επιτήδειος να το κλέψει.
Φαίνεται.

Αν επομένως ο δίκαιος είναι ικανός να φυλάξει χρήματα, θα ήταν επίσης ικανότατος και να τα κλέψει.
Αυτό τουλάχιστο είναι το συμπέρασμα του συλλογισμού μας.

Να λοιπόν που αποδείχθηκε κλέφτης ο δίκαιος· και φαίνεται να πήρες αυτό το μάθημα από τον Όμηρο· γιατί και κείνος [334b] έχει ιδιαίτερη αδυναμία για τον Αυτόλυκο, τον προς μητρός πάππο του Οδυσσέα, και λέγει πως ξεπερνούσε όλους τους ανθρώπους στην τέχνη της κλεψιάς και της ψευδορκίας· και επομένως φαίνεται και κατά σένα και κατά τον Όμηρο και κατά τον Σιμωνίδη πως η δικαιοσύνη είναι κάποια τέχνη κλεψιάς, μόνο που γίνεται για το καλό των φίλων και για βλάβη των εχθρών· δεν έλεγες έτσι;
Όχι βέβαια, μα τον Δία· μα και γω δε γνωρίζω τώρα τί έλεγα· σ᾽ αυτό όμως επιμένω ακόμα, ότι η δικαιοσύνη ωφελεί τους φίλους και βλάπτει τους εχθρούς.

[334c] Μα τί εννοείς όταν λέγεις φίλους; εκείνους που μας φαίνονται άνθρωποι χρηστοί ή εκείνους που είναι παραδειγματικώς χρηστοί, κι αν εμείς ακόμη δεν τους παραδεχόμαστε για τέτοιους· και το ίδιο για τους εχθρούς;
Είναι φυσικό, όσους θεωρούμε χρηστούς να τους αγαπούμε, κι όσους πάλι νομίζομε φαύλους να τους μισούμε.

Αλλά τάχα δεν συμβαίνει πολλές φορές να είναι γελασμένοι οι άνθρωποι στις κρίσεις των και να νομίζουν χρηστούς πολλούς ανθρώπους που δεν είναι, και το εναντίο;
Βέβαια και συμβαίνει.

Αυτοί λοιπόν τότε έχουν εχθρούς των τους χρηστούς και φίλους των τους φαύλους;
Μάλιστα.

Έχουν όμως δίκαιο τότε να ωφελούν [334d] τους πονηρούς και να βλάπτουν τους αγαθούς;
Φαίνεται.

Και όμως οι αγαθοί είναι δίκαιοι και ανίκανοι να προξενήσουν κακό;
Αυτό είναι αλήθεια.

Σύμφωνα όμως με το λόγο σου, είναι δίκαιο να βλάπτομε ανθρώπους που δεν μας κάνουν κανένα κακό.
Κάθε άλλο, Σωκράτη· ένα τέτοιο συμπέρασμα είναι φανερά λανθασμένο.

Τους αδίκους λοιπόν είναι δίκαιο να βλάπτομε και τους δικαίους να ωφελούμε;
Αυτό φαίνεται σωστότερο.

Θα συμβεί όμως, Πολέμαρχε, ώστε όλοι εκείνοι [334e] που είναι γελασμένοι στις κρίσεις των για τους ανθρώπους να έχουν δίκαιο που βλάπτουν φίλους, επειδή τους θεωρούν φαύλους, και ωφελούν απεναντίας τους εχθρούς, επειδή κατά την ιδέα τους είναι χρηστοί· κι έτσι φτάνομε στο αντίθετο συμπέρασμα από κείνο που είπαμε πως εννοεί ο Σιμωνίδης.
Και πραγματικώς, είπε, εκεί καταντούμε· αλλά ας μεταβάλομε τον ορισμό του φίλου και του εχθρού, αφού δεν τον εθέσαμε, φαίνεται σωστά εξ αρχής.

Και πώς τον εθέσαμε, Πολέμαρχε;
Ότι φίλος είναι εκείνος που τον νομίζομε για καλόν άνθρωπο.

Και τώρα, πώς να τον μεταβάλομε; ρώτησα εγώ.
Εκείνος που θεωρείται και είναι πραγματικώς χρηστός άνθρωπος· [335a] ενώ εκείνος που νομίζεται απλώς, χωρίς όμως και να είναι, δεν μπορεί να ᾽ναι φίλος παρά μόνο κατά το φαινόμενο· και το ίδιο ισχύει και για τον εχθρό.

Ώστε σύμφωνα μ᾽ αυτό το λόγο, φίλος, καθώς φαίνεται, θα είναι ο αγαθός ο άνθρωπος και εχθρός ο φαύλος.
Ναι.

Δίνεις λοιπόν την άδεια να κάμομε επίσης μια προσθήκη και στον προηγούμενό μας εκείνο ορισμό της δικαιοσύνης που λέγαμε πως είναι δίκαιο να ωφελούμε το φίλο και να βλάπτομε τον εχθρό; και να λέμε τώρα: πως δίκαιο είναι να ωφελούμε το φίλο, όταν είναι αυτός άνθρωπος χρηστός, και να βλάπτομε τον εχθρό, όταν είναι φαύλος;

[335b] Συμφωνότατος, μου αποκρίθηκε, κι έτσι μάλιστα κανείς δε θα είχε αντίρρηση.

Μα πώς; είπα εγώ· στέκει αυτό στο δίκαιο τον άνθρωπο, να κάνει κακό, έστω και σ᾽ όποιον να ᾽ναι;
Χωρίς αμφιβολία, μου απάντησε· και πρέπει βέβαια να κάνει στους εχθρούς τουλάχιστο που είναι φαύλοι.

Και δε μου λες, τ᾽ άλογα που τους κάνουν κακό γίνονται καλύτερα ή χειρότερα;
Χειρότερα.

Και ως προς τί; ως προς τις αρετές, που προσιδιάζουν σ᾽ αυτά, ή ως προς τις αρετές που προσιδιάζουν στους σκύλους;
Που προσιδιάζουν σ᾽ αυτά βέβαια.

Επομένως και οι σκύλοι, όταν τους κάνουν κακό, γίνονται χειρότεροι ως προς τις αρετές που προσιδιάζουν σ᾽ αυτούς και όχι στα άλογα.
Κατ᾽ ανάγκη.

[335c] Και για τους ανθρώπους λοιπόν, φίλε μου, δε θα πούμε κατά τον ίδιο τρόπο πως, όταν τους κάνουν κακό, γίνονται χειρότεροι ως προς την αρετή που τους προσιδιάζει;
Και πολύ μάλιστα.

Αλλά η δικαιοσύνη δεν είναι ανθρώπινη αρετή;
Δεν υπάρχει αντίρρηση.

Επομένως ανάγκη πάσα οι άνθρωποι που τους κάνουν κακό να γίνουνται αδικότεροι.
Έτσι φαίνεται.

Αλλά οι μουσικοί, στην τέχνη τους επάνω, μπορούν να κάμουν κανέναν άμουσο;
Αδύνατο.

Και ένας διδάσκαλος της ιππευτικής μπορεί με την τέχνη του να κάμει έναν ανίκανο στην ιππασία;
Όχι βέβαια.

Αλλά μπορεί λοιπόν ο δίκαιος να κάμει με τη δικαιοσύνη αδίκους άλλους ανθρώπους; ή και [335d] γενικώς, οι αγαθοί με την αρετή να κάμουν άλλους κακούς;
Αλλ᾽ αδύνατο.

Γιατί βέβαια δεν είναι της θερμότητος ιδιότης να παράγει το ψύχος, αλλά του αντιθέτου της.
Βέβαια.



Ούτε του αγαθού να προξενεί κακό, αλλά του εναντίου του.
Φαίνεται.

Αλλά ο δίκαιος άνθρωπος είναι αγαθός;
Είναι βέβαια.

Δεν είναι λοιπόν ιδιότης του δικαίου ανθρώπου να κάνει, Πολέμαρχε, το κακό σε κανέναν, ούτε σε φίλο, ούτε και σ᾽ όποιον άλλο, αλλά του εναντίου του, δηλαδή του αδίκου ανθρώπου.
Παραδέχομαι πως έχεις πέρα για πέρα δίκιο, Σωκράτη.

[335e] Αν κανείς λοιπόν λέγει πως η δικαιοσύνη είναι να αποδίδομε στον καθένα ό,τι του οφείλεται, και εννοεί μ᾽ αυτό πως ο δίκαιος οφείλει στους εχθρούς του βλάβη και στους φίλους του ωφέλεια, δε θα πούμε βέβαια πως ήταν σοφός εκείνος που το είπε αυτό· γιατί δεν έλεγε την αλήθεια, αφού εμείς τώρα δα βρήκαμε πως δεν είναι ποτέ δίκαιο να βλάπτει κανείς.
Σύμφωνος είμαι.

Και αν κανείς ήθελε ισχυρισθεί πως είπε τέτοιο πράγμα ο Σιμωνίδης, ή ο Βίας, ή ο Πιττακός ή κανείς άλλος από τους σοφούς αυτούς και μακαρίους, θα τον αντικρούσομε από κοινού και οι δυο μας.
Ναι, έτοιμος να λάβω μέρος μαζί σου, αποκρίθηκε.

[336a] Αλλά γνωρίζεις τίνος μου φαίνεται πως είναι αυτό το αξίωμα, που λέγει ότι είναι δίκαιο να ωφελούμε τους φίλους και να βλάπτομε τους εχθρούς;
Τίνος;

Στοχάζομαι πως θα είναι ή του Περιάνδρου, ή του Περδίκκα, ή του Ξέρξη ή του Ισμηνία του Θηβαίου ή κανενός άλλου πλουσίου ανθρώπου και που είχε μεγάλη ιδέα για τη δύναμή του.
Αλήθεια λες.

Έστω, είπα εγώ, αλλ᾽ αφού βρέθηκε πως ούτε αυτό δεν είναι η δικαιοσύνη, πώς λοιπόν αλλιώς να την ορίσει κανείς;

Διάλογος Σωκράτη και Θρασύμαχου: Είναι δίκαιο το «συμφέρον του ισχυροτέρου»;

[336b] Σ᾽ όλον αυτόν το διάλογο πολλές φορές ο Θρασύμαχος έκαμε στο μεταξύ να μας διακόψει και να ανακατευθεί στη συζήτηση, μα κείνοι που κάθονταν δίπλα του τον συγκρατούσαν, γιατί ήθελαν να μας ακούσουν ως το τέλος. Αφού όμως τελειώσαμε κι είπα εγώ αυτά, δεν μπόρεσε πια να κρατηθεί, αλλ᾽ αφού έστριψε μια ολάκερος σαν θηρίο χύθηκε καταπάνω μας σαν για να μας κατασπαράξει.

Κι εγώ κι ο Πολέμαρχος ζαρώσαμε από το φόβο μας.

Εκείνος έκραξε στη μέση: Τί είναι αυτή η φλυαρία που [336c] σας κρατεί τόση ώρα, Σωκράτη; και τί μας παίζετε τους κουτούς, που προσποιείσθε πότε ο ένας πότε ο άλλος πως πέφτει στο πάλεμα; Μ᾽ αν θέλεις αληθινά να γνωρίσεις τί είναι το δίκαιο, να μην περιορίζεσαι να ερωτάς μόνο και να ικανοποιείς τη ματαιοδοξία σου με το να ελέγχεις τις αποκρίσεις των άλλων,

αλλά ν᾽ αποκριθείς και συ ο ίδιος και να μας πεις τί λέγεις πως είναι το δίκαιο· πρόσεχε όμως να μη μου απαντήσεις πως είναι εκείνο [336d] που ταιριάζει, εκείνο που ωφελεί, ή εκείνο που φέρνει κέρδος, ή εκείνο που συμφέρει, αλλά να μου λες καθαρά και ξάστερα ό,τι έχεις να πεις· γιατί εγώ δεν είμαι από κείνους να τα χάφτω, αν μας λες τέτοια αερολογήματα.

Κι εγώ στο άκουσμ᾽ αυτό ξαφνίστηκα, τα ᾽χασα, τον έβλεπα με τρομάρα και νομίζω πως και τη φωνή μου θα έχανα, αν δεν κοίταζα εγώ πριν να με κοιτάξει εκείνος· γιατί ευτυχώς πρόλαβα και τον κοίταξα πρώτος, μόλις άρχισε να εξαγριώνεται, [336e] κι έτσι μπόρεσα να του απαντήσω και του είπα, όχι δίχως μια κάποια τρεμούλα:

Μην είσαι, Θρασύμαχε, τόσο σκληρός μαζί μας· αν υποπέσαμε σε κανένα σφάλμα όσο προχωρούσε η συζήτησή μας, να είσαι βέβαιος πως δεν το κάμαμε θεληματικά μας. Αν ήταν έξαφνα να ψάχναμε για ν᾽ ανακαλύψομε χρυσάφι, δε θα πίστευες βέβαια ποτέ πως θα μπορούσαμε να κάναμε αυτές τις αμοιβαίες υποχωρήσεις ο ένας στον άλλο, ενόσω θα ψάχναμε και θα χάναμε έτσι άδικα τους κόπους μας, για να μην το βρούμε στο τέλος· πολύ περισσότερο, αφού ήταν το ζήτημα για τη δικαιοσύνη, που είναι πιο πολύτιμο πράγμα απ᾽ όλο το χρυσάφι του κόσμου, δεν μπορούσε βέβαια να υποχωρούμε τόσο ανόητα ο ένας στον άλλο και να μη βάζομε όλα μας τα δυνατά, για να το ανακαλύψομε μια ώρα αρχύτερα. Να είσαι πεπεισμένος γι᾽ αυτό, φίλε μου.

Αλλά φαίνεται δεν έφταναν ως εκεί οι δυνάμεις μας· και είναι πιο φυσικόν εσείς οι σπουδαίοι να οικτίρετε μάλλον [337a] την αδυναμία μας παρά να αγανακτείτε μαζί μας.

Μα τον Ηρακλή, είπε τότε ο Θρασύμαχος μ᾽ ένα προσποιημένο καγχασμό, να την η συνηθισμένη εκείνη ειρωνεία του Σωκράτη· αλλά τα ήξερα εγώ και τα προέλεγα σ᾽ αυτούς πως θα απόφευγες εσύ ν᾽ απαντήσεις και θα το γύριζες στις ειρωνείες και πως κάθε άλλο θα ᾽κανες παρά ν᾽ αποκριθείς αν ήθελε σ᾽ ερωτήσει κανείς.

Αληθινά σοφός είσαι, Θρασύμαχε, του είπα εγώ· το ήξερες πολύ καλά πως, αν ρωτούσες κανένα «πόσα είναι τα δώδεκα» συγχρόνως όμως [337b] του επρόλεγες «κοίταξε μόνο μη μου απαντήσεις πως είναι δυο φορές εξ, ή τρεις φορές τέσσερα, ή εξ φορές δύο, ή τέσσερις φορές τρία, γιατί δε θα παραδεχθώ ν᾽ ακούσω τέτοιες φλυαρίες» το ήξερες, λέγω, από πριν πως κανείς δε θα μπορούσε να σου απαντήσει στην ερώτηση που του έθεσες κατ᾽ αυτόν τον τρόπο·

αλλ᾽ αν σου έλεγε «τι είναι αυτά, Θρασύμαχε; να μη σου δώσω καμιά απ᾽ αυτές τις απαντήσεις που μου απαγορεύεις, κι αν ακόμα μες σ᾽ αυτές περιέχεται η μόνη αληθινή, παρά να σου πω καθετί άλλο, [337c] έξω απ᾽ αυτήν;» τί θα του έλεγες;

Ναι δα! αποκρίθηκε ο Θρασύμαχος· πόσο είναι όμοιο με κείνο!

Δεν έχει να κάμει τίποτα, είπα εγώ· γιατί κι αν δεν είναι όμοιο, φαίνεται όμως τέτοιο σε κείνον που του έκαμες την ερώτηση, φαντάζεσαι πως δε θα σου δώσει την απάντηση που του φαίνεται ορθή, είτε του το απαγορεύσομε εμείς, είτε όχι;

Αυτό λοιπόν έχεις και συ σκοπό να κάμεις; μου είπε· ετοιμάζεσαι να δώσεις καμιά από τις απαντήσεις που σου απηγόρευσα;
Δε θα ήταν καθόλου παράξενο, του αποκρίθηκα εγώ, αν αφού εξέταζα καλά το ζήτημα, έπαιρνα αυτή την απόφαση.

[337d] Τί θα πεις όμως, αν εγώ σου δείξω πως υπάρχει και άλλη απόκριση σχετικά με τη δικαιοσύνη, διαφορετική απ᾽ όλες εκείνες και συγχρόνως καλύτερή των; τί δέχεσαι να πάθεις;

Τί άλλο, αποκρίθηκα εγώ, παρά να πάθω ό,τι ταιριάζει να πάθει εκείνος που δε γνωρίζει κάτι; δηλαδή να το μάθει από κείνον που το γνωρίζει; Κι εγώ λοιπόν δέχομαι να πάθω αυτό.

Νόστιμος είσαι, μου είπε· να μάθεις βέβαια, αλλά να πληρώσεις συγχρόνως και χρήματα.

Όταν μου ευρεθούν…

Βρίσκουνται, βρίσκουνται, είπε ο Γλαύκων· αν πρόκειται για χρήματα, λέγε Θρασύμαχε· γιατί όλοι εμείς θα συνεισφέρομε για τον Σωκράτη.

[337e] Ναι, πώς όχι, αποκρίθηκε εκείνος· για ν᾽ αρχίσει πάλι τα συνηθισμένα του, να μην απαντά ο ίδιος, αλλά να παίρνει το λόγο και να εξελέγχει τις αποκρίσεις του άλλου.

Μα και πώς, καλέ μου άνθρωπε, είπα εγώ, θέλεις ν᾽ αποκρίνεται ένας που πρώτον μεν δε γνωρίζει και ομολογεί την άγνοιά του, έπειτα, κι αν έχει καμιά ιδέα γι᾽ αυτά, του έχει απαγορευτεί από άνθρωπο όχι ευκαταφρόνητο ν᾽ απαντήσει τίποτε από κείνα που νομίζει σωστά;

Ώστε είναι πιο φυσικό εσύ [338a] να λάβεις το λόγο, αφού μάλιστα ισχυρίζεσαι πως γνωρίζεις κι έχεις να πεις κάτι για τη δικαιοσύνη. Μη θέλεις λοιπόν παρακλήσεις, αλλά κάμε μου και μένα τη χάρη και γι᾽ αυτό τον Γλαύκωνα και για τους άλλους μη φθονείς τα φώτα σου.
Αφού είπα αυτά, και ο Γλαύκων και οι άλλοι συνήνωσαν τις παρακλήσεις των.

Και ο Θρασύμαχος έδειχνε μεν πως τον φλόγιζε η επιθυμία να μιλήσει, για να επισπάσει την επιδοκιμασία του ακροατηρίου, επειδή ήταν πεπεισμένος πως θα έλεγε θαυμάσια πράγματα· εξακολουθούσε όμως ακόμη τις προσποιήσεις του και επέμενε πως εγώ ήμουν εκείνος που έπρεπε ν᾽ απαντώ.

Στο τέλος υποχώρησε [338b] και: Αυτή δα, είπε, είναι η σοφία του Σωκράτη, να μη θέλει ο ίδιος να διδάσκει, αλλά να γυρίζει και να μαθαίνει από τους άλλους, χωρίς μάλιστα στο τέλος και να τους το γνωρίζει χάρη.

Ότι πραγματικώς μαθαίνω από τους άλλους, είπα εγώ, αυτό είναι η αλήθεια, Θρασύμαχε· έχεις άδικο όμως να λες πως δεν τους το γνωρίζω χάρη· εγώ απεναντίας πληρώνω όπως μπορώ το χρέος μου· και το μόνο που μπορώ είναι να επαινώ, αφού χρήματα δεν έχω· και με πόση προθυμία το κάνω αυτό θα το μάθεις και συ πολύ καλά αμέσως· γιατί στοχάζομαι πως θα πεις ωραία πράγματα.

[338c] Άκουε λοιπόν, είπε τότε εκείνος. Λέγω πως τίποτε άλλο δεν είναι το δίκαιο παρά το συμφέρον του ισχυροτέρου· μα πώς, δεν επικροτείς λοιπόν; δε σε βλέπω πολύ πρόθυμο.

Πώς; του αποκρίθηκα· αφού όμως καταλάβω πρώτα καλύτερα τί εννοείς· γιατί ακόμα δεν εννόησα καλά. Ισχυρίζεσαι πως δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου· και τί εννοείς μ᾽ αυτό, Θρασύμαχε; Γιατί βέβαια δε θέλεις να πεις ότι, αφού ο Πουλυδάμας ο αθλητής είναι ισχυρότερός μας και τον συμφέρει, για να διατηρεί τις σωματικές του δυνάμεις, να τρώγει βοδινά κρέατα, το ίδιο [338d] είναι και για μας τους ασθενέστερούς του συμφέρον και δίκαιο.

Είσαι άνοστος, Σωκράτη, και πάντα ζητάς να τα γυρίζεις σε τρόπο που να καταστρέφεις τη συζήτηση.

Κάθε άλλο, καλέ μου, του είπα εγώ· μόνο να μου εξηγήσεις σαφέστερα τί εννοείς.
Και δε γνωρίζεις λοιπόν, μου είπε, πως άλλα κράτη έχουν μοναρχικά πολιτεύματα, άλλα αριστοκρατικά και άλλα τέλος δημοκρατικά;
Το γνωρίζω.

Λοιπόν σε κάθε πολιτεία δεν είναι ισχυρότερο εκείνο που έχει την εξουσία στα χέρια του;
Βεβαιότατα.

[338e] Κάθε κυβέρνηση βάζει τους νόμους σύμφωνα με το συμφέρον της, η δημοκρατία δημοκρατικούς, η βασιλεία μοναρχικούς και κατά τον ίδιο τρόπο κι οι άλλες. Και αφού άπαξ τους βάλουν, ορίζουν πως αυτό είναι δίκαιο για τους υπηκόους, εκείνο δηλαδή που συμφέρει στον εαυτό τους, και όσοι τολμήσουν να το παραβούν, τους τιμωρούν ως παρανόμους και άδικους.

Αυτό λοιπόν είναι, σοφολογιότατέ μου, που λέγω ότι σε όλες [339a] τις πόλεις είναι το ίδιο το δίκαιο, δηλαδή το συμφέρον εκείνου που έχει την εξουσία στα χέρια του· και αυτός είναι, όπως ξέρουν όλοι, ο ισχυρότερος· ώστε συμβαίνει, για έναν που γνωρίζει να σκέπτεται, το αυτό να είναι παντού και πάντοτε το δίκαιο, δηλαδή το συμφέρον του ισχυροτέρου.

Τώρα μάλιστα, εννόησα τί λέγεις, είπα εγώ· αν όμως είναι και αληθινό αυτό, ή όχι, θα προσπαθήσω να το καταλάβω. Το συμφέρον λοιπόν, είπες και συ Θρασύμαχε, πως είναι το δίκαιο· αν και σε μένα είχες απαγορεύσει τότε ν᾽ απαντήσω έτσι· με μόνη τη διαφορά πως επρόσθεσες εσύ και: του ισχυροτέρου.

[339b] Μικρή ίσως προσθήκη, είπε εκείνος.

Δεν ξέρομε ακόμη αν είναι και μεγάλη· τούτο μόνο ξέρω, πως πρέπει να εξετάσομε αν είναι αλήθεια αυτό που λες· γιατί κι εγώ οπωσδήποτε είμαι σύμφωνος πως το δίκαιο είναι κάποιο συμφέρον· μόνο που εσύ προσθέτεις και λες: το συμφέρον του ισχυροτέρου· και, επειδή εγώ δεν το ξέρω αυτό, είναι ανάγκη να το εξετάσομε.
Εξέταζε λοιπόν.

Αυτό και θα κάμω· αλλά πες, και το να πείθεται κανείς στους άρχοντες, δε λες πως είναι δίκαιο κι αυτό;
Βεβαιότατα.

[339c] Αλλά οι άρχοντες, στις διάφορες πολιτείες, είναι τάχα αναμάρτητοι, ή μπορεί και αυτοί να υποπέσουν σε σφάλματα;
Μπορεί βέβαια.

Ώστε όταν αναλαβαίνουν να βάλουν νόμους, δεν μπορεί να συμβεί άλλοι μεν να είναι σωστοί, μερικοί όμως και όχι;
Αυτό φρονώ και γω.

Και άραγες εκείνοι που είναι σωστά νομοθετημένοι θα είναι σύμφωνοι με το συμφέρον τους, ενώ οι άλλοι θα είναι ασύμφοροι στον εαυτό τους; ή πώς το λες εσύ;
Έτσι ακριβώς.

Όσα όμως νομοθετήσουν, οφείλουν να τα τηρούν οι υπήκοοι, και σ᾽ αυτό έγκειται το δίκαιο, καθώς είπαμε;
Πώς όχι;

[339d] Δίκαιο λοιπόν κατά το λέγει σου είναι όχι μόνο εκείνο που συμφέρει στον ισχυρότερο, μα και κείνο που δεν συμφέρει.
Καλέ τί μας λες.

Εκείνα που λες εσύ, καθώς μου φαίνεται· κι έλα να εξετάσομε το πράγμα καλύτερα. Δε μείναμε σύμφωνοι πως οι άρχοντες, όταν επιβάλλουν στους υπηκόους των τί πρέπει να κάνουν, αστοχούν καμιά φορά το συμφέρον του εαυτού των· είναι όμως δίκαιο οι υπήκοοι να εκτελούν πάντα τις προσταγές των. Δεν το παραδεχτήκαμε αυτό;
Ναι νομίζω.

[339e] Ομολόγησε λοιπόν πως έχεις παραδεχτεί, αφού λέγεις ότι δίκαιο είναι οι υπήκοοι να κάνουν όσα τους προστάζουν οι άρχοντες, δίκαιο είναι επίσης να κάνουν και όσα δεν συμφέρουν στους άρχοντες και τους ισχυροτέρους, όταν αυτοί, χωρίς να το θέλουν, νομοθετήσουν πράγματα ενάντια στο συμφέρον τους· ώστε δεν πρέπει τότε να συμβαίνει κατ᾽ ανάγκην, σοφότατε Θρασύμαχε, να είναι δίκαιο ολωσδιόλου το αντίθετο από κείνο που έλεγες;

[340a] Χωρίς αμφιβολία, Σωκράτη, διέκοψε ο Πολέμαρχος· αυτό είναι φως φανερό.

Χωρίς άλλο, μπήκε στη μέση και είπε ο Κλειτοφών, αν και συ βέβαια το μαρτυρείς.

Και τί ανάγκη έχει από μάρτυρα, ξανάειπε ο Πολέμαρχος, αφού ο ίδιος ο Θρασύμαχος ομολογεί πως οι άρχοντες νομοθετούν καμιά φορά πράγματα κακά για τον εαυτό τους και πως οι υπήκοοι είναι δίκαιο να τα εκτελούν;

Το να πράττουν απλώς όσα προστάζουν οι άρχοντες, Πολέμαρχε, όρισε ότι είναι δίκαιο ο Θρασύμαχος.

Ναι, αλλά όρισε ακόμη, Κλειτοφών, πως το συμφέρον [340b] του ισχυροτέρου είναι το δίκαιο· και αφού έθεσε αυτά τα δύο αξιώματα, ομολόγησε πάλι πως καμιά φορά οι ισχυρότεροι προστάζουν στους ασθενεστέρους να κάνουν πράγματα που δεν συμφέρουν στον εαυτό τους. Και από αυτές τις δυο ομολογίες βγαίνει το συμπέρασμα πως το δίκαιο θα ήταν όχι περισσότερο εκείνο που συμφέρει τους ισχυροτέρους, παρά και κείνο που δεν τους συμφέρει.

Αλλά, είπε ο Κλειτοφών, όταν ο Θρασύμαχος έλεγε το συμφέρον του ισχυροτέρου, εννοούσε εκείνο που κρίνει συμφέρον του ο ισχυρότερος· κι αυτό πρέπει να κάνει ο αδυνατότερος, κι αυτό όριζε πως είναι το δίκαιο.

Ναι, μα δεν έλεγε καθόλου έτσι, είπε ο Πολέμαρχος.

[340c] Δεν σημαίνει δα και τίποτε, είπα εγώ, Πολέμαρχε· αλλ᾽ αν θέλει να δώσει τώρα αυτή την εξήγηση ο Θρασύμαχος, εμείς το δεχόμαστε κι αυτό. Πες μου λοιπόν, Θρασύμαχε, αυτό είναι που εννοούσες με το δίκαιο, το συμφέρον δηλαδή του ισχυροτέρου όπως το κρίνει αυτός ο ίδιος, αδιάφορο αν τον συμφέρει πραγματικώς ή όχι;

Εγώ; καθόλου. Νομίζεις λοιπόν πως ονομάζω ισχυρότερον έναν άνθρωπο που σφάλλει, ενόσω σφάλλει;

Πραγματικώς, είπα, αυτό νόμιζα πως έλεγες, όταν παραδεχόσουν πως οι άρχοντες δεν είναι αναμάρτητοι, αλλά περιπίπτουν και σε σφάλματα κάποτε.

[340d] Βέβαια, γιατί είσαι ένας συκοφάντης, Σωκράτη, όταν θέλεις να δίνεις στα λόγια μου το νόημα που δεν έχουν· αλλά δε μου λες, γιατρό ονομάζεις εσύ έναν έξαφνα που απατάται ως προς τις αρρώστιες, την ώρα που απατάται σ᾽ αυτό το πράγμα, ή λογιστή έναν που κάνει λάθη στους λογαριασμούς, όταν και όσο περιπίπτει σ᾽ αυτά τα λάθη; Είναι αλήθεια πως λέμε στην ομιλία συνήθως ότι ο γιατρός απατήθηκε, ο λογιστής έκαμε λάθος, ο γραμματικός και ούτω καθεξής·

πραγματικώς όμως φρονώ ότι καθένας απ᾽ αυτούς, ενόσω είναι [340e] εκείνο που λέμε ότι είναι, ποτέ δεν περιπίπτει σε σφάλματα. Ώστε για να μιλήσομε με ακρίβεια, αφού και συ τόσο ακριβολογείς, κανείς από τους κατόχους μιας τέχνης ή επιστήμης δεν περιπίπτει σε λάθη· γιατί μόνο όταν τον εγκαταλείπει η επιστήμη του σφάλλεται, οπόταν όμως δεν είναι πια επιστήμων. Ώστε είτε επιστήμων, είτε τεχνίτης, είτε σοφός, είτε άρχων, ποτέ δεν απατάται, όσο και να λέμε στην κοινή ομιλία πως ο γιατρός απατήθηκε, ο άρχων έσφαλε· και κάτι τέτοιο δέξου και συ τώρα πως σου είπα, γιατί αυτή είναι η ακριβολογία του πράγματος·

ο άρχων, ενόσω [341a] είναι πραγματικώς άρχων, δεν σφάλλεται, και αφού επομένως δεν σφάλλεται, νομοθετεί το συμφερότερο για τον εαυτό του, και αυτό πρέπει να το εκτελούν οι υπήκοοι. Ώστε, όπως εξαρχής όρισα το δίκαιο, και τώρα το ίδιο ξαναλέγω, πως δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου.

Έστω, είπα εγώ, Θρασύμαχε· με θεωρείς λοιπόν συκοφάντη;
Και πολύ μάλιστα.

Νομίζεις δηλαδή πως με πονηρή πρόθεση και για να σου στήσω παγίδα, σε ρώτησα όπως σε ρώτησα;
Είμαι βεβαιότατος, μα τίποτε δεν έχεις να κερδίσεις μ᾽ αυτό· [341b] δεν θα μου ξεφύγουν πια οι παγίδες, μα κι αν μου ξεφύγουν, δεν θα το καταφέρεις να με πιάσεις στα λόγια.

Ούτε θα το επιχειρήσω, ευλογημένε· μα για να μη μας συμβεί πάλι τίποτε παρόμοιο, όρισε πώς παίρνεις τον άρχοντα και τον ισχυρότερο· όπως συνήθως μεταχειριζόμαστε αυτές τις λέξεις ή με όλη την ακριβολογία τους, εκείνον που το συμφέρον του, επειδή είναι ισχυρότερος, είναι δίκαιο να κανονίζει πάντα τις πράξεις του ασθενεστέρου;

Ναι αυτόν, τον άρχοντα με όλη την ακριβολογία της λέξεως· και συ βάλε, αν μπορείς σε ενέργεια όλα σου τα τεχνάσματα και τις συκοφαντίες· σου δίνω όλη μου την άδεια· αλλά θα χάσεις άδικα τους κόπους σου.

[341c] Και νομίζεις πως τρελάθηκα, για να τολμήσω να κουρέψω λεοντάρι ή να συκοφαντήσω τον Θρασύμαχο;
Και μολαταύτα κι αυτό δοκίμασες να το κάμεις, αλλά ωραία τα κατάφερες.

Έλα, ας τελειώνομε πια μ᾽ αυτά, είπα εγώ, και λέγε μου τώρα· ο γιατρός μ᾽ όλη την ακριβολογία της λέξεως, όπως εσύ τον όρισες, είναι τάχα χρηματιστής ή θεραπευτής των αρρώστων;
Θεραπευτής των αρρώστων.

Και ο κυβερνήτης πάλι, ο πραγματικός εννοώ κυβερνήτης, είναι απλώς ναύτης ή αρχηγός των ναυτών;
Αρχηγός των ναυτών.

[341d] Ούτε πρέπει, νομίζω, να λάβομε υπόψη πως ταξιδεύει μέσα στο ίδιο πλοίο και πρέπει γι᾽ αυτό να ονομαστεί ναύτης· επειδή κυβερνήτης ονομάζεται όχι γιατί ταξιδεύει, αλλά από την τέχνη του κι από την εξουσία που έχει επάνω στους ναύτες.
Είναι αλήθεια.

Και δεν υπάρχει για τον καθένα απ᾽ αυτούς κάτι που να του είναι συμφέρον;
Υπάρχει βέβαια.

Και ο σκοπός της τέχνης του καθενός δεν είναι αυτός: να ζητά και να παρέχει στον καθένα αυτό το συμφέρον του;
Μάλιστα αυτός είναι.

Και μήπως άραγε άλλο τίποτε είναι το συμφέρον κάθε τέχνης, παρά να ζητά να γίνεται όσο μπορεί πιο τέλεια;

[341e] Τί εννοείς μ᾽ αυτή σου την ερώτηση;

Νά, όπως, παραδείγματος χάριν, αν μ᾽ ερωτούσες: είναι αρκετό στο σώμα να είναι σώμα ή έχει ανάγκη κι από κάποιο άλλο πράγμα, θα σου απαντούσα ότι και παραέχει μάλιστα· και γι᾽ αυτό ακριβώς βρέθηκε η ιατρική τέχνη, γιατί το σώμα καμιά φορά αρρωσταίνει και δεν τη σηκώνει αυτή την κατάσταση· για να του παρέχει λοιπόν εκείνα που του συμφέρουν, βρέθηκε γι᾽ αυτό το σκοπό η τέχνη αυτή. Θα ᾽χα λοιπόν δίκιο να σου απαντούσα έτσι, ή όχι;
Θα είχες.

[342a] Τώρα σε ρωτώ· αυτή η ιατρική, ή όποια άλλη τέχνη, είναι αφ᾽ εαυτού της ελαττωματική και έχει ανάγκη από κανένα άλλο πράγμα ή από καμιάν άλλη ιδιότητα, καθώς τα μάτια έχουν ανάγκη από την όραση και τ᾽ αυτιά από την ακοή, και γι᾽ αυτό χρειάζονται κάποιαν άλλη τέχνη που να εξετάζει τί είναι εκείνο που τους χρειάζεται και να τους το παρέχει; Έχει λοιπόν κι αυτή η τέχνη κάποια έλλειψη και χρειάζεται κάθε τέχνη μιαν άλλη, που να εξετάζει το συμφέρον της, και πάλι αυτή η τελευταία κάποιαν άλλη τέτοια, κι έτσι δίχως τελειωμό;

[342b] Ή αυτή η ίδια θα είναι αρκετή να φροντίζει για το δικό της συμφέρον; Ή ούτε του εαυτού της ούτε κανενός άλλου δεν έχει ανάγκη για να φροντίζει τί της συμφέρει στις ελλείψεις της, επειδή δεν υπάρχει καμιά έλλειψη ούτε ελάττωμα σε καμιά τέχνη, και ούτε ταιριάζει στην τέχνη να ζητά το συμφέρον κανενός άλλου πράγματος, παρά μόνον εκείνου που του είναι τέχνη, και η ίδια μένει πάντα αβλαβής, ακεραία και τελεία, ενόσω τουλάχιστο διατηρεί απείραχτη τη φυσική της υπόσταση; Και σκέψου, μ᾽ όλην εκείνη την ακριβολογία, αυτό είναι το σωστό ή μήπως τίποτε διαφορετικό;
Αυτό είναι.

[342c] Δεν επιδιώκει λοιπόν η ιατρική, είπα εγώ, το συμφέρον της ιατρικής, αλλά το συμφέρον του σώματος.
Ναι.

Ούτε η ιππευτική της ιππευτικής, αλλά των ίππων· ούτε καμιά άλλη τέχνη το δικό της το συμφέρον, γιατί ούτε έχει ανάγκη, αλλά εκείνου που του είναι τέχνη.
Έτσι φαίνεται.

Αλλ᾽ όμως, Θρασύμαχε, εξουσιάζουν οι τέχνες και είναι ανώτερες από κείνο που του είναι τέχνες;
Εσυμφώνησε και σ᾽ αυτό, αν και με κάποια δυσκολία.

Καμιά λοιπόν επιστήμη δεν αποβλέπει στο συμφέρον του ισχυροτέρου, ούτε το επιβάλλει αυτό, αλλ᾽ απεναντίας στο συμφέρον εκείνου που είναι ο ασθενέστερος και [342d] που τον έχει στην εξουσία της.
Έμεινε στο τέλος σύμφωνος και σ᾽ αυτό, αν και προσπάθησε να φέρει κάποιες αντιρρήσεις.

Έτσι λοιπόν, εξακολούθησα εγώ, κανείς γιατρός, όσο είναι πραγματικός γιατρός, δεν αποβλέπει στο δικό του το συμφέρον, ούτε το επιβάλλει αυτό, μα στο συμφέρον του αρρώστου· γιατί παραδεχτήκαμε πως ο αληθινός ο γιατρός έχει στη δικαιοδοσία του τα σώματα και δεν είναι χρηματιστής έξαφνα· δεν το παραδεχτήκαμε αλήθεια;
Μάλιστα.

Επίσης και ο κυβερνήτης ο πραγματικός, πως είναι αρχηγός των ναυτών κι όχι ναύτης.
[342e] Κι αυτό το παραδεχτήκαμε.

Δε θα κοιτάξει λοιπόν ούτε θα προστάξει ένας τέτοιος κυβερνήτης και αρχηγός εκείνο που συμφέρει στον κυβερνήτη και στον αρχηγό, μα εκείνο που συμφέρει σ᾽ αυτόν που τον έχει στην εξουσία του, δηλαδή στο ναύτη.
Εσυμφώνησε μόλις και μετά βίας.

Επομένως, Θρασύμαχε, κάθε ένας που είναι αρχηγός, και όσο είναι τέτοιος, δεν αποβλέπει ούτε επιβάλλει το δικό του το συμφέρον, αλλά το συμφέρον του υποτακτικού, εκείνου που τον έχει στην εξουσία του· και καθώς έχει πάντα εμπρός στα μάτια του τί του συμφέρει και τί του χρειάζεται, κανονίζει σύμφωνα με αυτό όλες του τις πράξεις και όλους του τους λόγους.

Ο Σωκράτης συνεχίζει την κριτική του. Είναι ευδαίμων ο άδικος;

[343a] Ενώ λοιπόν εφτάσαμε σ᾽ αυτό το σημείο στη συζήτησή μας και όλοι έβλεπαν φανερά πως η δικαιοσύνη παρουσιάσθηκε ολωσδιόλου αντίθετη με τον ορισμό του, ο Θρασύμαχος, αντί ν᾽ απαντήσει, με ρωτά έξαφνα:
Δε μου λες, Σωκράτη, έχεις παραμάνα;

Δεν άξιζε καλύτερα, του είπα εγώ, να μου απαντήσεις, αντί να μου κάνεις τέτοιες ερωτήσεις;

Δεν κάνει καλά, εξακολούθησε εκείνος, να σ᾽ αφήνει έτσι και να μη σε ξεμυξιάζει· κι έχεις ανάγκη, μα το ναι, αφού δεν είσαι σε θέση να ξεχωρίσεις τί είναι πρόβατα και τί είναι βοσκός.

Και πώς το κατάλαβες, παρακαλώ;

[343b] Επειδή πιστεύεις πως οι βοσκοί και οι βουκόλοι δεν φροντίζουν παρά για το καλό των προβάτων και των βοδιών και πως τα παχαίνουν και τα περιποιούνται για κάθε άλλο παρά για το συμφέρον το δικό των και του αφεντικού των. Έτσι, φαίνεται, φαντάζεσαι πως και οι άρχοντες στις πολιτείες, οι πραγματικοί εννοώ άρχοντες, άλλα αιστήματα τρέφουν για τους υποτακτικούς των, διαφορετικά από τις διαθέσεις που θα είχε κανείς για τα πρόβατά του, και πως σκέπτονται μέρα νύχτα άλλο τίποτε, παρά [343c] πώς να ωφεληθούν απ᾽ αυτούς· και τόσο μακριά είσαι από το να εννοείς το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, το άδικο και την αδικία, ώστε δεν γνωρίζεις πως η δικαιοσύνη και το δίκαιο είναι πράγμα καλό όχι για τον άνθρωπο τον δίκαιο, μα για κείνον που έχει τη δύναμη και εξουσιάζει, ενώ είναι βλαβερό για κείνον που υπακούει και δουλεύει· και το εναντίο, πως η αδικία έχει στην εξουσία της τους πραγματικά απλοϊκούς και αγαθούς ανθρώπους και πως αυτοί υποκύπτουν σ᾽ όλα στο συμφέρον του ισχυροτέρου και τον κάνουν ευτυχισμένο [343d] με τις υπηρεσίες των, ενώ τον εαυτό τους κάθε άλλο. Και ιδού πώς πρέπει να εξετάζεις τα πράγματα, αφελέστατε άνθρωπε· ο δίκαιος σ᾽ όλες τις περιστάσεις παίρνει τη χαμένη μπρος στον άδικο· πρώτα στις ιδιωτικές συναλλαγές, όπου συνεταιριστούν ο τέτοιος με τον τέτοιο, ποτέ στη διάλυση δεν θα βρεις κερδημένο τον δίκαιο, αλλ᾽ απεναντίας ζημιωμένο· έπειτα στα πολιτικά πράγματα, αν χρειαστεί να επιβληθούν εισφορές, ο δίκαιος, με ίση περιουσία, θα συνεισφέρει περισσότερα, ο άδικος ολιγότερα· αν απεναντίας πρόκειται για αποδοχές, [343e] ο ένας τίποτε, ο άλλος πάμπολλα κερδίζει· στις διαχειρίσεις πάλι δημοσίων λειτουργιών, ο δίκαιος, και αν συμβεί να μην πάθει καμιάν άλλη ζημιά, αφήνει τα ιδιωτικά του συμφέροντα και παίρνουν τον κατήφορο, επειδή τα παραμελεί, και από το δημόσιο τίποτα δεν ωφελείται, επειδή είναι ακέραιος, και εκτός απ᾽ αυτό αποκτά και εχθρούς τους οικείους και τους γνωρίμους του, όταν δεν θελήσει να τους κάμει καμιά ευκολία έξω από το δίκαιο· ενώ με τον άδικο θα δεις ολωσδιόλου τα εναντία· και εννοώ [344a] εκείνο που έλεγα πριν, πως έχει τη δύναμη και την ικανότητα να βάζει κάτω τους άλλους· αυτόν κοίταξε, αν θέλεις να κρίνεις πόσο τον συμφέρει περισσότερο να είναι άδικος παρά δίκαιος. Κι ακόμα καλύτερα θα το καταλάβεις, αν λάβεις αμέσως υπόψη σου την αδικία φτασμένη στο κατακόρυφό της, την αδικία που κάνει τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο του κόσμου εκείνον που τη διαπράττει και αθλιοτάτους εκείνους που την υποφέρουν, επειδή δεν θέλουν οι ίδιοι να αδικήσουν· εννοώ δηλαδή την τυραννίδα, που βάζει σε ενέργεια και το δόλο και τη βία, για να βάλει στο χέρι τ᾽ αγαθά του άλλου όχι λίγο λίγο, αλλά που χωρίς να σέβεται ούτε ιερό ούτε όσιο σφετερίζεται αμέσως και με μιας όλες, [344b] δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες· κάθε άλλος, που ήθελε κάμει χωριστά καμιά απ᾽ αυτές τις αδικίες και ανακαλυφθεί, παθαίνει τις μεγαλύτερες τιμωρίες και τους εξευτελισμούς· και αναλόγως με το αδίκημα που ήθελε κάμει χωριστά ο καθένας, τους ονομάζουν ιερόσυλους και σωματεμπόρους και τυμβωρύχους και κλέφτες και λωποδύτες και τα λοιπά· αν όμως κανείς, εκτός από την περιουσία των πολιτών, τους στερήσει και την προσωπική τους ελευθερία και τους μεταβάλει σε ανδράποδα, αντί για όλα αυτά τα αισχρά ονόματα, ευτυχής άνθρωπος και μακάριος [344c] ονομάζεται, όχι μόνο από τους πατριώτες του, μα και από τους άλλους που λάβουν γνώση των κακουργημάτων του· γιατί, αν καταφέρονται εναντίον της αδικίας, όσοι καταφέρονται, το ίδιο κάνουν όχι γιατί φοβούνται να την κάμουν κι οι ίδιοι, αλλά γιατί φοβούνται να την υποστούν, καλέ μου Σωκράτη· τόσο είναι αλήθεια πως η αδικία, όταν φτάσει σ᾽ ένα τέτοιο βαθμό, είναι πιο ισχυρή και πιο ελεύθερη και πιο δεσποτική από τη δικαιοσύνη και, όπως έλεγα εξαρχής, το δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου και πως το άδικο στρέφεται σε κέρδος και ωφέλειά του.

[344d] Ο Θρασύμαχος, αφού σαν ένας λουτράρης μάς πλημμύρισε τ᾽ αυτιά μας μ᾽ αυτό το μακρό και μαζεμένο λόγο του, έδειξε σα να ᾽χε την πρόθεση ν᾽ αναχωρήσει· δεν τον άφησε όμως η συντροφιά, αλλά τον ανάγκασαν να μείνει και να δικαιολογήσει αυτά που είπε· κι εγώ ακόμα ο ίδιος τον παρακάλεσα πάρα πολύ και του είπα:

Ω ευλογημένε Θρασύμαχε, αφού μας έριξες στη μέση ένα τέτοιο λόγο, σκέπτεσαι τώρα να μας φύγεις, χωρίς να μας διδάξεις όσο πρέπει ή και συ ο ίδιος να μάθεις αν είναι έτσι καθώς τα είπες ή και [344e] διαφορετικά; ή νομίζεις πως αυτό το πράγμα που πρόκειται να καθοριστεί, έχει τόσο μικρή σημασία και δεν είναι ο ίδιος ο κανόνας της ζωής, που όταν τον ακολουθεί ο καθένας μας, θα έχει τη μεγαλύτερη ωφέλεια στο βίο του;
Και ποιός σου λέγει, παρακαλώ πως εγώ έχω διαφορετική ιδέα γι᾽ αυτό;
Μου φαίνεται όμως σαν να μη σε μέλει καθόλου για μας κι ούτε φροντίζεις αν θα περάσομε καλύτερα ή χειρότερα τη ζωή μας, αφού δεν θα γνωρίζομε αυτό που λες πως γνωρίζεις εσύ· αλλά έλα, καλέ μας, λάβε την καλοσύνη [345a] να μας το υποδείξεις και μας· και δε θα έχεις να κάμεις με αχάριστους, αν κάμεις αυτό το καλό σε τόσους που είμαστε εμείς. Όσο για μέρος μου, εγώ σου το λέγω παστρικά πως ποτέ μου δεν πείθομαι ούτε το παραδέχομαι πως περισσότερο κέρδος έχει να βγάλει κανείς από την αδικία παρά από τη δικαιοσύνη, κι αν ακόμα την αφήσομε ελεύθερη και δεν την εμποδίζομε να κάνει ό,τι θέλει. Ναι, Θρασύμαχε, ας είναι κανείς άδικος, ας έχει τη δύναμη να κάνει το κακό είτε δια της βίας, είτε με την επιτηδειότητά του· λοιπόν, δεν μπορείς να με πείσεις πως αυτός θα είναι πιο κερδημένος παρά αν ήταν δίκαιος· κι ίσως [345b] να μην είμαι ο μόνος που έχω αυτή την ιδέα· απόδειξέ μας λοιπόν ορισμένως, καλέ μου, πως είμαστε γελασμένοι να προτιμούμε τη δικαιοσύνη από την αδικία.

Και πώς θέλεις να σε πείσω; μου αποκρίθηκε· αν δεν έχεις πειστεί μ᾽ αυτά που σου είπα, τί παραπάνω θέλεις να σου κάμω; θέλεις να τα φέρω και να σου τα βάλω δια της βίας τα λόγια μου μες στο μυαλό σου;

Όχι, μα το θεό, δεν έχω αυτή την αξίωση· μα πρώτα πρώτα θέλω να στέκεσαι σε κείνα που λες· ή, αν έχεις ν᾽ αλλάξεις τίποτα, να το κάνεις φανερά και να μη μας ξεγελάς· γιατί τώρα βλέπεις, Θρασύμαχε —για να ξαναγυρίσομε [345c] σε κείνα τα προηγούμενα— ενώ στην αρχή όρισες με όλη την ακρίβεια τον καθαυτό γιατρό, δεν ενόμισες πως έπρεπε να φυλάξεις την ίδια την ακρίβεια και για τον ορισμό του αληθινού βοσκού, αλλά νομίζεις πως αυτός, ενόσω είναι τέτοιος, δουλειά του έχει να παχαίνει τα πρόβατά του, χωρίς καθόλου ν᾽ αποβλέπει για το καλό τους, σα να ήταν μάλλον κανένας πανηγυράς, που τα ετοιμάζει για κανένα πανηγύρι ή συμπόσιο, ή σαν κανένας επιχειρηματίας, [345d] που τα έχει για κερδοσκοπία· ενώ πραγματικώς η ποιμενική κανένα άλλο σκοπό δεν έχει παρά να φροντίζει για το καλύτερο εκείνου που της έχουν εμπιστευθεί· γιατί, όσον αφορά τη δική της την τελειότητα, είναι αρκετά βέβαια εφοδιασμένη, ώστε να μη χρειάζεται τίποτα για να είναι πραγματικώς ποιμενική. Αυτό λοιπόν ενόμιζα κι εγώ πως ήταν ανάγκη να παραδεχτούμε για κάθε διοίκηση, ότι δηλαδή, ενόσω είναι τέτοια, και αδιάφορο αν είναι ιδιωτική ή δημοσία, κανένα άλλο σκοπό δεν έχει παρά να φροντίζει [345e] για το καλύτερο εκείνου που το έχει στη δικαιοδοσία της· ή εσύ φαντάζεσαι πως οι άρχοντες των πόλεων, και εννοώ οι πραγματικοί οι άρχοντες, με ευχαρίστησή των κυβερνούν;

Όχι το φαντάζομαι, είπε, αλλά είμαι απολύτως βέβαιος.

Και πώς, Θρασύμαχε; δεν παρατηρείς ότι τις άλλες τις δημόσιες υπηρεσίες κανείς δεν τις αναλαμβάνει μ᾽ ευχαρίστησή του, αλλά απαιτούν μισθό, γιατί δεν περιμένουν ωφέλεια απ᾽ αυτές οι ίδιοι, αλλά [346a] μόνο εκείνοι που για χάρη των τις εξασκούν; Και τόσο μόνο πες μου, σε παρακαλώ· δε λέμε πάντα πως κάθε τέχνη είναι διαφορετική από μια άλλη κατά το σκοπό και τη δύναμη που έχει; Μόνο να μη μου απαντήσεις, να ζεις, άλλο απ᾽ ό,τι σκέπτεσαι, για να φτάσομε επιτέλους σ᾽ ένα συμπέρασμα.

Πραγματικώς, μου αποκρίθηκε, διαφέρουν ως προς αυτό.

Επομένως και η καθεμιά των μας παρέχει και κάποια ιδιαίτερη ωφέλεια, και όχι όλες την ίδια, παραδείγματος χάριν η ιατρική την υγεία, η ναυτική την ασφάλεια στα ταξίδια και ούτω καθεξής.
Χωρίς αμφιβολία.

[346b] Λοιπόν και η μισθωτική δεν είναι για να μας πορίζει μισθό; γιατί αυτή είναι η δύναμή της· ή παίρνεις εσύ το ίδιο πράγμα την ιατρική και τη ναυτική τέχνη; ή, αν επιμένεις ακόμα στην ακριβολογία των ορισμών, όπως το θέλησες εξαρχής, θα πεις τάχα το ίδιο πράγμα τη ναυτική τέχνη με την ιατρική, αν λάχει να ξαναποκτήσει ένας πλοίαρχος την υγεία του, επειδή τον ωφελούν τα θαλάσσια ταξίδια;
Όχι βέβαια, είπεν εκείνος.

Ούτε επίσης και τη μισθωτική, αν ένας που την εξασκεί έχει την υγεία του;
Ούτε.

Και, επομένως, μπορούμε να ονομάσομε την ιατρική τέχνη μισθωτική, αν ένας που την εξασκεί παίρνει μισθό;
[346c] Όχι, είπε.

Λοιπόν, παραδεχτήκαμε πως ιδιαίτερη είναι η ωφέλεια κάθε τέχνης.
Έστω.

Αν λοιπόν υπάρχει κάποια κοινή ωφέλεια για όλους που εξασκούν μια τέχνη, είναι φανερό πως αυτή θα προέρχεται από κάποιο κοινό πράγμα, έξω από την καθαυτό τέχνη των.
Έτσι φαίνεται.

Αυτή λοιπόν η κοινή για όλους ωφέλεια, αυτός ο μισθός που παίρνουν για την τέχνη τους, προέρχεται επειδή ο καθένας των στην καθαυτό τέχνη του προσθέτει και τη μισθωτική.
Εσυμφώνησε μόλις και μετά βίας.

[346d] Ώστε αυτή η ωφέλεια, η αποδοχή μισθού, δεν προέρχεται από την εξάσκηση του καθαυτό επαγγέλματος, αλλά, αν θέλομε να ορίζομε τα πράγματα με όλη την ακρίβεια, η ιατρική παρέχει την υγεία και το μισθό η μισθωτική· επίσης η αρχιτεκτονική κατασκευάζει οικοδομήματα, αλλά το μισθό τής τον παρέχει η μισθωτική, και ούτω καθεξής· ώστε κάθε τέχνη εκτελεί τον προορισμό της και παρέχει σε άλλους την ωφέλεια που της είναι ορισμένη. Αν όμως, εκτός από αυτό, δεν υπάρχει και ο μισθός, δεν ωφελείται τίποτε εκείνος που εξασκεί το επάγγελμα από την τέχνη του;
Τίποτε, καθώς φαίνεται.

[346e] Δεν τον ωφελεί λοιπόν τότε, όταν εξασκείται χάρισμα.
Έτσι νομίζω.

Έγινε λοιπόν φανερό, Θρασύμαχε, πως καμιά τέχνη και καμιά εξουσία δεν αποβλέπει σε κείνο που της είναι ωφέλιμο της ιδίας, αλλά, καθώς ελέγαμε εξαρχής, εκείνου που έχει στη δικαιοδοσία της, και του το επιβάλλει, γιατί το θεωρεί συμφέρον αυτού, αν και είναι ασθενέστερος, και όχι ότι αποβλέπει στο συμφέρον του ισχυροτέρου. Γι᾽ αυτό είναι λοιπόν που έλεγα και πριν, αγαπητέ Θρασύμαχε, πως κανείς δεν αναλαμβάνει μιαν αρχή με ευχαρίστησή του, ούτε παίρνει επάνω του ξένες έγνοιες στα καλά καθούμενα, [347a] αλλ᾽ απαιτεί μισθό, επειδή ένας που πρόκειται να εξασκήσει μια τέχνη καθώς πρέπει δεν έχει να περιμένει τίποτα καλό για τον εαυτό του από κείνα που κάνει και προστάζει, αλλά όλα γίνονται για κείνον που έχει στην εξουσία του· γι᾽ αυτό, καθώς φαίνεται, έγινε ανάγκη να οριστεί αμοιβή για όσους θέλουν να αναλάβουν μιαν εξουσία, χρήματα και τιμές, ή ακόμα και τιμωρία για κείνους που αρνούνται να την αναλάβουν.

Πώς το εννοείς, Σωκράτη, αυτό; είπε ο Γλαύκων· γνωρίζω πραγματικώς αυτά τα δύο είδη τις αμοιβές που είπες· δεν εννοώ όμως και την τιμωρία, που λες σαν ένα τρίτο είδος αμοιβής.

Δε γνωρίζεις λοιπόν την αμοιβή των αρίστων, που τους κάνει [347b] και αποφασίζουν ν᾽ αναλάβουν καμιάν αρχή, όταν την αναλαβαίνουν; ή δε γνωρίζεις πως το να αγαπά κανείς την αρχή, για τα κέρδη που μπορούν να βγουν απ᾽ αυτή, θεωρείται και είναι τωόντι επονείδιστο πράγμα;
To γνωρίζω, είπε.

Γι᾽ αυτό λοιπόν και οι άριστοι δεν επιζητούν την τιμή της εξουσίας, ούτε τη θέλουν, για να ωφεληθούν χρήματα από αυτήν· γιατί δεν επιθυμούν ούτε φανερά να παίρνουν μισθό και να τους λένε μισθωτούς, ούτε κρυφά να σφετερίζονται τα δημόσια και να λέγονται κλέφτες· ούτε πάλι την επιζητούν για την τιμή, επειδή δεν είναι φιλόδοξοι.

Πρέπει λοιπόν [347c] να υπάρχει καμιά επιτακτική ανάγκη, ή ο φόβος καμιάς τιμωρίας, για να τον αποφασίσουν να αναλάβουν εκουσίως μιαν αρχή· και γι᾽ αυτό καταντά να θεωρείται επονείδιστο πράγμα το να αναδέχεται κανείς εκουσίως μιαν αρχή, χωρίς να του το επιβάλλει κάποια ανάγκη· και η μεγαλύτερη τιμωρία γι᾽ αυτόν, όταν δεν θέλει να κυβερνήσει ο ίδιος, είναι να κυβερνάται από άλλους χειροτέρους του· και απ᾽ αυτό το φόβο είναι που αναλαβαίνουν την αρχή οι άριστοι, όταν την αναλαβαίνουν, και όχι επειδή την επιζητούν σαν ένα πράγμα καλό για τον εαυτό τους, ούτε για να τα καλοπεράσουν από την εξουσία, αλλά [347d] επειδή από ανάγκη τη δέχονται, αφού δεν έχουν να την αναθέσουν σε άλλους καλυτέρους των και ομοίους των. Έτσι που, αν ήταν δυνατό να βρεθεί μια πολιτεία όλο από τέλειους ανθρώπους, όλοι θα βάζαν τα δυνατά τους να ᾽μεναν έξω από την αρχή, όπως τώρα όλοι επιζητούν να είναι μέσα στα πράγματα· και τότε ήθελε αποδειχθεί φως φανερό πως το φυσικό του πραγματικώς αληθινού άρχοντος είναι ν᾽ αποβλέπει όχι στο συμφέρον το δικό του, αλλά των υπηκόων· και κάθε άνθρωπος με γνώση θα προτιμούσε καλύτερα να ωφελείται ο ίδιος από έναν άλλο, παρά να κοπιάζει και να βασανίζεται για τους άλλους. Διόλου λοιπόν δεν συμφωνώ [347e] με τον Θρασύμαχο ότι δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου· αλλ᾽ αυτό θα το εξετάσομε και άλλη φορά· πολύ όμως πιο σπουδαίο μου φαίνεται αυτό που λέγει τώρα ο Θρασύμαχος, ότι δηλαδή η ζωή του αδίκου είναι προτιμότερη από του δικαίου.

Εσύ, Γλαύκων, ποιάν από τις δυο προτιμάς, και ποιά σου φαίνεται η αλήθεια;
Το να είναι κανείς δίκαιος, μου φαίνεται πως είναι ωφελιμότερο, αποκρίθηκε ο Γλαύκων.

[348a] Άκουσες όμως, πόσα αγαθά μάς απαρίθμησε προλίγου ο Θρασύμαχος πως έχει ο άδικος;
Άκουσα, είπε, μα δε μένω σύμφωνος.

Θέλεις λοιπόν να δοκιμάσομε μήπως βρούμε κανένα τρόπο να τον πείσομε πως δεν είναι αλήθεια αυτά που μας λέει;
Γιατί να μη θέλω;

Ναι, αν όμως στο λόγο που παρατέντωσε αυτός, αντιπαρατάξομε και μεις κανέναν άλλο όμοιο, για να απαριθμήσομε τα καλά της δικαιοσύνης, και έπειτα άλλον αυτός, και μεις πάλι άλλον, θα γίνει ανάγκη να μετρήσομε [348b] ένα προς ένα και να ζυγιάσομε τα καλά και της δικαιοσύνης και της αδικίας και στο τέλος θα χρειαστούμε και δικαστάς, για να βγάλουν την απόφαση· ενώ αν, όπως το κάναμε ως τώρα, προχωρούμε στην εξέταση όσο συμφωνούμε σε κάτι ο ένας με τον άλλο, θα είμαστε δικασταί μαζί και δικηγόροι οι ίδιοι.
Είναι αλήθεια, είπε.

Τί σου αρέσει λοιπόν καλύτερ᾽ απ᾽ τα δυο.
Έτσι καθώς είπες.

Εμπρός λοιπόν τώρα, Θρασύμαχε, απάντησέ μου εξαρχής, του είπα· λέγεις πως η τέλεια αδικία ωφελεί περισσότερο από την τέλεια δικαιοσύνη;
[348c] Ναι, το λέγω και σας είπα και τους λόγους.

Έλα τώρα να σε ρωτήσω και κάτι άλλο: δεν ονομάζεις αλήθεια το ένα από τα δυο αυτά αρετή και το άλλο κακία;
Αναμφιβόλως.

Και βέβαια αρετή θα ονομάζεις τη δικαιοσύνη και κακία την αδικία.
Καλέ τί λόγος, εγώ βέβαια που υποστηρίζω ότι η αδικία ωφελεί και η δικαιοσύνη όχι!

Αλλά τί λοιπόν;
Ολωσδιόλου το εναντίο.

Δηλαδή τη δικαιοσύνη την ονομάζεις κακία;
Όχι, αλλά μεγαλοπρεπή ευήθεια.

[348d] Και την αδικία λοιπόν κακοήθεια;
Όχι, αλλά φρόνηση.

Οι άδικοι λοιπόν άνθρωποι κατά την ιδέα σου είναι καλοί και συνετοί;

Εκείνοι τουλάχιστο που μπορούν να αδικούν τελείως και να υποτάσσουν στην εξουσία τους πόλεις και έθνη· εσύ όμως φαντάζεσαι ίσως πως μιλώ για βαλαντιοτόμους και κοινούς λωποδύτες· όχι ότι δεν έχει και αυτών η τέχνη τις ωφέλειές της, όταν τουλάχιστο εξασκείται με επιτηδειότητα· αλλά δεν αξίζουν και πολύ πράγμα εμπρός σε κείνα που έλεγα τώρα δα.

[348e] Πολύ καλά εννοώ τί θέλεις να πεις· αυτό όμως με παραξενεύει, που παραδέχεσαι την αδικία για αρετή και σοφία, ενώ τη δικαιοσύνη το εναντίο.
Ναι, το παραδέχομαι.

Αυτός δα είναι τώρα ο στερεότατος ισχυρισμός σου και δεν είναι εύκολο να βρει κανείς τα μέσα να τον ανατρέψει· γιατί αν έλεγες απλώς ότι η αδικία ωφελεί, συγχρόνως όμως παραδεχόσουν, όπως το παραδέχονται και μερικοί άλλοι, πως είναι κακό και αισχρό πράγμα, θα μπορούσαμε και μεις να πούμε κάτι, σύμφωνα με όσα νομίζομε· τώρα όμως είναι φανερό πως δε θα διστάσεις καθόλου να της αποδώσεις και την ομορφιά και τη δύναμη και όλες τις άλλες ιδιότητες, [349a] που συνηθίζομε εμείς να δίνομε στη δικαιοσύνη, αφού έφτασες να την κατατάξεις μεταξύ της αρετής και της σοφίας.
Πραγματικώς, πολύ σωστά το μαντεύεις.

Και μολαταύτα δεν πρέπει να διστάσω ν᾽ αναλάβω την εξέταση του ζητήματος, εφόσον τουλάχιστο πιστεύω πως τα λες σοβαρά εκείνα που σκέπτεσαι· γιατί πραγματικώς μου φαίνεται, Θρασύμαχε, πως δεν υπάρχει ουδέ σκιά ειρωνείας στα λόγια σου και πως λες αλήθεια εκείνα που φρονείς.
Και τί σ᾽ ενδιαφέρει είτε τα φρονώ είτε όχι, και δεν κοιτάζεις απλώς να τα αναιρέσεις;

[349b] Καλά λες, του αποκρίθηκα· κάμε μου όμως τη χάρη να μου απαντήσεις ακόμα σ᾽ αυτό: ένας δίκαιος θα ήθελε ποτέ να ωφεληθεί εις βάρος ενός άλλου επίσης δικαίου ανθρώπου;
Ποτέ βέβαια, γιατί διαφορετικά δεν θα ήταν ο καλόβολος και ευήθης άνθρωπος που τον παραδέχομαι τώρα.

Και πώς, ούτε ακόμα αν επρόκειτο για κανένα δίκαιο πράγμα!
Ούτε βέβαια.

Εις βάρος όμως ενός αδίκου ανθρώπου θα είχε την αξίωση τάχα πως μπορούσε να το κάμει, και θα το θεωρούσε δίκαιο ή όχι;
Θα το θεωρούσε βέβαια, αλλά δεν θα είχε την ικανότητα να το κάμει.

Δε σε ρωτώ αυτό, αλλ᾽ απλώς αν, [349c] εις βάρος μεν ενός δικαίου δεν θα είχε την αξίωση και τη θέληση να το κάμει, εις βάρος όμως ενός αδίκου θα την είχε;
Μάλιστα, θα την είχε.

Ενώ ένας άδικος άνθρωπος θα είχε άραγε την αξίωση να ωφελείται αυτός εις βάρος ενός δικαίου καταπατώντας τη δικαιοσύνη;
Πώς όχι, αφού εννοεί να υπερισχύει από όλους τους άλλους;

Ώστε λοιπόν θα θέλει να επικρατήσει και από έναν άλλον άδικο στην αδικία και θα βάλει τα δυνατά του, για να έχει αυτός περισσότερα από όλους τους άλλους;
Έτσι βέβαια.

Έτσι λοιπόν λέμε πως ο δίκαιος δεν θέλει να ᾽χει τα παραπάνω από τον όμοιό του, αλλά μονάχα από τον ανόμοιό του, ενώ ο άδικος κι από τον όμοιο κι [349d] από τον ανόμοιό του.
Πολύ θαυμάσια τα λες.

Κι ακόμη, ο άδικος είναι καλός και σοφός, ενώ ο δίκαιος τίποτε απ᾽ αυτά,
Κι αυτό σωστό.

Και μοιάζει λοιπόν, είπα εγώ, ο άδικος με τον αγαθό και τον συνετό, ενώ ο δίκαιος δε μοιάζει.
Και πώς να μη; αφού ένας που είναι τέτοιος ή τέτοιος δεν μπορεί παρά να μοιάζει με κείνους που είναι το ίδιο, και το εναντίο.

Πολύ καλά· ο καθένας των λοιπόν είναι τέτοιος, σαν και κείνοι που τους μοιάζει.
Ε ναι, σου είπανε.

Έστω, Θρασύμαχε· τώρα άκουσέ μου: λες για έναν άνθρωπο πως είναι μουσικός, και για έναν άλλο [349e] πως δεν είναι;
Μάλιστα.

Ποιός από τους δυο είναι ο φρόνιμος και ποιός το εναντίο;
Τον μουσικό βέβαια θα πω φρόνιμο και τον άλλο το εναντίο.

Και επομένως, σε όσα είναι φρόνιμος θα τον πεις και καλό και ικανό, σε όσα δε δεν είναι φρόνιμος κακό και ανίκανο;
Ναι.

Δε συμβαίνει το ίδιο και με το γιατρό;
Βέβαια.

Λοιπόν νομίζεις πως ένας μουσικός, όταν κορδίζει την κιθάρα, θα είχε την αξίωση να τεντώσει ή να χαλαρώσει τις χορδές περισσότερο από έναν άλλο μουσικό;
Όχι βέβαια.

Από έναν όμως άλλον, που δεν είναι μουσικός;
Ανάγκη πάσα.

[350a] Και ένας γιατρός, όταν πρόκειται να διαγράψει τί να φάει ή τί να πιει ένας άρρωστος, θα ήθελε να ξεπεράσει σ᾽ αυτό έναν άλλον, γιατρόν επίσης;
Όχι, εννοείται.

Έναν όμως που δεν είναι γιατρός;
Αυτόν, βέβαια.

Κοίταξε λοιπόν, για κάθε επιστήμη, αν σου φαίνεται πως ένας επιστήμων, οποιοσδήποτε, θα ήθελε να έχει το παραπάνω, και στις πράξεις και στα λόγια του, από έναν άλλον επιστήμονα της ιδίας τέχνης, και να μην προτιμά και να κάνει και να λέγει τα ίδια με αυτό τον ομότεχνό του.
Ίσως πραγματικώς να είναι ανάγκη να γίνεται αυτό, όπως το λες.

Ενώ απεναντίας ο ανεπιστήμων θα ήθελε να έχει έναν λόγο [350b] παραπάνω και από τον επιστήμονα και από τον ανεπιστήμονα.
Ίσως.

Αλλά ο επιστήμων είναι φρόνιμος και σοφός;
Είναι.

Και ο σοφός είναι καλός και ικανός;
Μάλιστα.

Λοιπόν ο καλός και ο σοφός δεν θα θέλει να είναι παραπάνω από τον όμοιό του αλλά μόνο από τον ανόμοιο και αντίθετό του.
Έτσι φαίνεται.

Ενώ απεναντίας ο κακός και άσοφος και από τον όμοιο και από τον ανόμοιό του.
Μάλιστα.

Δεν παραδεχτήκαμε όμως, Θρασύμαχε, πως ο άδικος θέλει να ᾽χει το παραπάνω και από τον όμοιο και από τον ανόμοιό του, ή δεν έλεγες έτσι;
Ναι το έλεγα.

[350c] Ενώ απεναντίας ο δίκαιος μόνο από τον ανόμοιό του, όχι όμως και από τον όμοιό του.
Μάλιστα.

Μοιάζει λοιπόν ο δίκαιος με τον καλό και τον σοφό, και ο άδικος με τον καλό και τον άσοφο.
Φαίνεται.

Μα εμείς συμφωνήσαμε πως και ο ένας και ο άλλος είναι τέτοιος, σαν και κείνος που του μοιάζει.
Πραγματικώς, συμφωνήσαμε.

Να λοιπόν που μας αποδείχτηκε φως φανερό πως ο δίκαιος είναι σοφός και καλός, ενώ ο άδικος αμαθής και κακός.
Ο Θρασύμαχος αναγκάστηκε να συμφωνήσει σ᾽ όλ᾽ αυτά, όχι όμως [350d] τόσο εύκολα όπως τα διηγούμαι εγώ τώρα, αλλά μόλις και μετά βίας με το τράβ᾽ απεδώ τράβ᾽ αποκεί, ενώ έτρεχε ποτάμι ο ιδρώς του, γιατί ήταν και καλοκαίρι. Τότε τον είδα εγώ για πρώτη φορά και να κοκκινίζει, πράγμα που δεν έπαθε ποτέ πριν.

Αφού λοιπόν μείναμε έτσι σύμφωνοι πως η δικαιοσύνη είναι αρετή και σοφία, και η αδικία κακία και αμάθεια — ας το θεωρήσομε τώρα αυτό ένα ζήτημα που έχει λυθεί, είπα· ελέγαμε όμως ακόμη πως η αδικία είναι πράγμα γερό και δυνατό· ή δεν το θυμάσαι, Θρασύμαχε;

Το θυμούμαι, αποκρίθηκε εκείνος, μα δεν μου αρέσουν ουδέ αυτά που λες τώρα· και μη νομίσεις πως δεν έχω τί να πω· αν θελήσω όμως να το κάμω, ξέρω καλά πως [350e] θα μου πεις ότι δημηγορώ· ή λοιπόν άφησέ με να πω όσα θέλω ή, αν επιμένεις να ρωτάς, ρώτα· κι εγώ θα περιοριστώ να λέω καλά, ας είναι, και να κουνώ το κεφάλι μου, όπως κάνουν στις γριές που διηγούνται παραμύθια.

Καθόλου δεν το θέλω αυτό να γίνεται, αν δεν είναι σύμφωνα με τις πεποιθήσεις σου.

Για να μη σε δυσαρεστώ τουλάχιστο, αφού δεν μ᾽ αφήνεις να μιλήσω· τί άλλο θέλεις να σου κάμω παραπάνω;

Τίποτα άλλο, μα την αλήθεια· μόνο, αν θέλεις να κάμεις αυτό που σου λέω, κάμε το· κι εγώ θα σε ρωτώ.
Ρώτα λοιπόν.

Αυτό λοιπόν σε ρωτώ πάλι, για να εξακολουθήσομε [351a] τη συζήτησή μας· τί πράγμα είναι η δικαιοσύνη εν σχέσει με την αδικία; γιατί έλεγες, μου φαίνεται, πως η αδικία είναι πιο γερή και πιο δυνατή από τη δικαιοσύνη· ενώ τώρα, αφού είπαμε πως η δικαιοσύνη είναι αρετή και σοφία, εύκολα θα αποδειχτεί πως είναι και πιο δυνατό πράγμα από την αδικία, αφού αυτή είναι αμάθεια· και κανείς δεν είναι που να μην το παραδεχτεί αυτό.

Εγώ όμως δεν θ᾽ αρκεστώ έτσι απλώς σ᾽ αυτό, αλλ᾽ ας κάνομε κι έναν άλλο συλλογισμό: [351b] δεν παραδέχεσαι πως υπάρχουν πόλεις άδικες, που επιβουλεύονται άδικα την ελευθερία άλλων πόλεων και κατορθώνουν μάλιστα να τις υποδουλώνουν και να τις κάνουν υποχείριές των;
Πώς όχι, είπε· κι αυτό μάλιστα το κατορθώνει μόνο η καλύτερη και που είναι στον ανώτατο βαθμό άδικη.

Το καταλαβαίνω πως αυτό είναι η δική σου η πεποίθηση· εγώ όμως εξετάζω το ζήτημα μ᾽ αυτό τον τρόπο: αν δηλαδή η πόλη που υποδουλώνει μιαν άλλη αποκτά χωρίς τη δικαιοσύνη αυτή τη δύναμη, ή θα είναι αναγκασμένη να χρησιμοποιήσει τη δικαιοσύνη;
[351c] Αν, όπως το παραδέχτηκες εσύ, η δικαιοσύνη είναι σοφία, τότε βέβαια θα είναι αναγκασμένη να χρησιμοποιήσει τη δικαιοσύνη· αν όμως το πράγμα είναι όπως το έλεγα εγώ, τότε της χρειάζεται η αδικία.

Είμαι πολύ ενθουσιασμένος, Θρασύμαχε, που δεν περιορίζεσαι μόνο να κουνείς το κεφάλι του, αλλά δίνεις και πολύ καλές απαντήσεις.
Γιατί δεν θέλω να σε δυσαρεστήσω.

Και κάνεις πολύ καλά, του αποκρίθηκα· αλλά κάμε μου ακόμη κι αυτή τη χάρη και λέγε μου: νομίζεις πως ένα κράτος ή ένα στράτευμα, ή μια συμμορία ληστές ή κλέφτες, ή και όποια άλλη ομάς από κείνες που αναλαβαίνουν από κοινού μιαν άδικη επιχείρηση, θα μπορούσαν ποτέ να κατορθώσουν τίποτε, αν τα μέλη που την αποτελούν φέρνονταν άδικα μεταξύ των;
[351d] Όχι βέβαια.

Ενώ απεναντίας αν φέρνονταν δίκαια, δεν θα πετύχαιναν περισσότερο;
Και πολύ μάλιστα.

Γιατί βέβαια, Θρασύμαχε, η αδικία γεννά μίση και διχόνοιες και πολέμους μεταξύ των, ενώ η δικαιοσύνη ομόνοια και αγάπη· δεν είναι έτσι;
Ας το παραδεχτώ, είπε, για να μη φιλονικώ μαζί σου.

Και καλά κάνεις, φίλε μου· λέγε μου τώρα: αφού αυτό είναι το φυσικό της αδικίας, να γεννά μίση και διχόνοιες παντού όπου μπει στη μέση, δε θα ᾽χει τα ίδια αποτελέσματα και όπου παρουσιάζεται εν γένει μέσα στους ανθρώπους, είτε δούλοι είναι είτε ελεύθεροι, και δε θα κάνει αδύνατη κάθε [351e] από κοινού επιχείρησή των;
Και πολύ μάλιστα.

Αλλά πώς; αν παρουσιαστεί μεταξύ δυο ανθρώπων, δε θα αναπτυχθούν ανάμεσά των προστριβές, μαλώματα και μίση, και δε θα γίνουν εχθροί ο ένας με τον άλλο, όπως είναι εχθροί και με τους δικαίους;
Θα γίνουν.

Κι αν τέλος τη δεχτούμε μέσα σ᾽ ένα μονάχα άνθρωπο, μήπως θα χάσει τάχα η αδικία αυτή την ιδιότητα που έχει, ή και πάλι θα τη διατηρήσει;
Ας πούμε πως θα τη διατηρήσει.

Αυτό λοιπόν επομένως είναι το φυσικό της αδικίας, όπου παρουσιάζεται, είτε σε πόλη, είτε σε στρατόπεδο, είτε και [352a] σ᾽ οποιοδήποτε άλλο άθροισμα ανθρώπων, πρώτα πρώτα να το κάνει ανίκανο ν᾽ αναλάβει καμιά επιχείρηση εξαιτίας τις διχόνοιες και τις έριδες που γεννά, και κατά δεύτερο λόγο αναπτύσσει μέσα στην ψυχή του αδίκου την έχθρα προς τον εαυτό του και προς καθετί που δεν του είναι όμοιο, δηλαδή προς το δίκαιο. Δεν είναι αλήθεια αυτό;
Μάλιστα.

Και μέσα σ᾽ έναν λοιπόν μόνο, νομίζω, όταν υπάρχει, τα ίδια θα έχει αποτελέσματα, σύμφωνα με τη φύση της: πρώτα, θα τον καταστήσει ανίκανο για κάθε επιχείρηση, γιατί θα βρίσκεται πάντα σε διχογνωμία και σε διάσταση με τον εαυτό του· έπειτα θα τον κάμει εχθρό και με τον εαυτό του και με όλους τους δικαίους· ναι ή όχι;
Ναι.

Οι θεοί όμως, φίλε μου, παραδέχεσαι βέβαια πως είναι δίκαιοι.
Ας το παραδεχτούμε.

[352b] Και με τους θεούς επομένως εχθρός θα είναι ο άδικος, ενώ ο δίκαιος θα είναι φίλος των.

Χόρταινε όλη την ηδονή της συζητήσεως, είπε τότε ο Θρασύμαχος, χωρίς κανένα φόβο· γιατί εγώ τουλάχιστο δεν εννοώ να σου την διακόψω, μήπως και τα χαλάσω μ᾽ αυτούς.

Εξακολούθησε λοιπόν να δείχνεις αυτή σου τη συγκατάβαση και στα επίλοιπα και απάντα μου, όπως το έκανες ως τώρα.

Είδαμε πως οι δίκαιοι φαίνονται και σοφότεροι και ικανότεροι και δυνατότεροι από τους αδίκους σ᾽ ό,τι κάνουν, ενώ απεναντίας οι άδικοι ούτε ν᾽ αναλάβουν καμιά κοινή με άλλους επιχείρηση [352c] είναι ικανοί· κι όταν όμως ακόμα παραδεχόμαστε πως θα μπορούσαν να βγάλουν πέρα μια κοινή επιχείρηση με επιτυχία, και πάλι λέγω πως δεν θα ήταν αληθινό αυτό· γιατί, αν ήταν πραγματικώς ολωσδιόλου άδικοι, δεν θα ήταν δυνατό να μη στραφούν ο ένας εναντίον του άλλου· αλλά είναι φανερό πως θα έμενε ακόμη μέσα τους κάποιο ίχνος δικαιοσύνης, που θα τους εμπόδιζε τουλάχιστο να αδικούνται και μεταξύ τους τον καιρό που επιχειρούσαν ν᾽ αδικήσουν κάποιους άλλους· και μόνο μ᾽ αυτό τον τρόπο θα κατόρθωσαν, αν κατόρθωσαν τίποτε, σε μιαν άδικη επιχείρηση που ανέλαβαν· γιατί ίσως να μην ήσαν εξολοκλήρου αλλά μόνο εξ ημισείας κυριευμένοι από την αδικία· επειδή οι παμπόνηροι και οι ολωσδιόλου άδικοι είναι και ολωσδιόλου ανίκανοι να κατορθώσουν τίποτα.

Έτσι [352d] αντιλαμβάνομαι εγώ τα πράγματα και όχι όπως εσύ τα έθεσες στην αρχή. Μας υπολείπεται να εξετάσομε αυτό που τ᾽ αφήσαμε και τελευταίο, αν ζουν και πιο καλά από τους δικαίους οι άδικοι κι αν είναι πιο ευτυχισμένοι απ᾽ αυτούς· και ναι μεν, αυτό είναι φανερό κι αποδεδειγμένο, καθώς νομίζω, απ᾽ όσα είπαμε ως τώρα· ας το εξετάσομε όμως και καλύτερα.
Εξέτασέ το λοιπόν, μου είπε.


Αυτό κάνω τώρα· παραδέχεσαι, σε ρωτώ, πως το άλογο έχει μια κάποια ορισμένη δουλειά;
[352e] Έχει.

Και παραδέχεσαι πως δουλειά του αλόγου, ή και όποιου άλλου ζώου, είναι εκείνο που θα μπορούσε από το άλογο μονάχα να εκτελεστεί ή τουλάχιστο μονάχ᾽ απ᾽ αυτό πιο καλά;
Δε σε καταλαβαίνω.

Να, παραδείγματος χάρη· μπορείς να δεις αλλιώς παρά με τα μάτια;
Δεν μπορώ βέβαια.

Και να ακούσεις με τίποτε άλλο παρά με τ᾽ αυτιά σου;
Ούτε.

Ώστε μπορούμε να πούμε με το δίκιο μας πως αυτό είναι η δουλειά των.
Μάλιστα.

[353a] Θα μπορούσες τώρα να κλαδέψεις ένα κλήμα μ᾽ ένα μαχαίρι, ή μ᾽ ένα σμιλάρι, ή με πολλά άλλα τέτοια εργαλεία;
Και πώς όχι;

Αλλά με κανένα άλλο, νομίζω, δε θα το ᾽κανες τόσο καλά όσο μ᾽ εκείνο το δρεπάνι που είναι κατασκευασμένο επίτηδες γι᾽ αυτό το σκοπό.
Είναι αλήθεια αυτό που λες.

Δε θα πούμε λοιπόν πως αυτή είναι η αποκλειστική του δουλειά;
Βέβαια, θα το πούμε.

Τώρα λοιπόν, υποθέτω, θα κατάλαβες καλύτερα εκείνο που σε ρώτησα πριν: αν δηλαδή κάθε πράγμα δεν έχει δουλειά του εκείνο που ή αυτό μονάχα μπορεί να κάμει ή τουλάχιστο καλύτερο από κάθε άλλο.
Μα ναι, τώρα σε καταλαβαίνω, κι αυτό παραδέχομαι πως έχει [353b] δουλειά του το κάθε πράγμα.

Πολύ καλά· παραδέχεσαι λοιπόν ακόμη πως για κάθε πράγμα, που του έχει ανατεθεί μια ορισμένη λειτουργία να εκτελεί, θα πούμε πως έχει μιαν αρετή ολωσδιόλου δική του;

Κι ας ξαναγυρίσομε στα ίδια παραδείγματα: είπαμε πως τα μάτια έχουν μιαν ορισμένη λειτουργία·
έχουν λοιπόν και μιαν αρετή που είναι αποκλειστικώς δική των;
Έχουν.

Επίσης και τ᾽ αυτιά;
Και αυτά.



Και όλα τα πράγματα κατά τον ίδιο τρόπο;
Μάλιστα.

Στάσου τώρα μια στιγμή· θα μπορούσαν ποτέ τα μάτια να εκτελέσουν καλά [353c] τη δουλειά των, αν δεν είχαν την αρετή που είναι αποκλειστικώς δική των αλλά την αντίθετη κακία;

Και πώς θα ήταν δυνατό; εννοείς δηλαδή αν είχαν τάχα τυφλότητα, αντί την ικανότητα που έχουν να βλέπουν.

Οποιαδήποτε κι αν είναι η αρετή των· γιατί δεν είναι αυτό που θέλω να μάθω, αλλά αν ένα πράγμα εκτελεί καλά τη δουλειά του με την αποκλειστική αρετή που έχει, και κακά με την αντίθετη κακία.
Έτσι είναι βέβαια, όπως το λες.

Λοιπόν και τ᾽ αυτιά, αν στερηθούν την αποκλειστική των αρετή, δε θα κάμουν κακά τη δουλειά που έχουν να κάμουν;
Πραγματικώς, ναι.

[353d] Και έτσι και όλα τα άλλα, δεν μπορούμε να τα βάλομε στην ίδια κατηγορία;
Μου φαίνεται.

Έλα λοιπόν τώρα και ακολούθησε αυτό το συλλογισμό: Έχει τάχα και η ψυχή καμιάν ορισμένη δουλειά, που με κανένα άλλο πράγμα δε θα μπορούσε να εκτελεστεί; παραδείγματος χάριν, να σκεπτόμαστε, να κυβερνούμε, να αποφασίζομε, και τα τέτοια, θα είχαμε δίκιο να τ᾽ αποδώσομε σ᾽ αυτήν και να λέμε πως αυτά είναι η δουλειά της;
Ναι, με κανένα άλλο πράγμα.

Κι για τη ζωή τί λες; Δε θα την πούμε δουλειά της ψυχής;
Μάλιστα, είπε.

Ώστε παραδεχόμαστε πως και η ψυχή έχει μιαν αρετή που είναι αποκλειστικώς δική της;
Το παραδεχόμαστε.

[353e] Μπορεί λοιπόν, Θρασύμαχε, η ψυχή να εκτελέσει καλά τη δουλειά της, αν στερείται την αποκλειστική της αρετή;
Αδύνατο.

Είναι λοιπόν ανάγκη η κακή ψυχή και κακά να σκέπτεται και κακά να κυβερνά, ενώ απεναντίας η καλή ψυχή θα τα κάνει καλά όλ᾽ αυτά.
Ανάγκη πάσα.

Δεν παραδεχτήκαμε όμως πως η δικαιοσύνη είναι μια αρετή, και η αδικία μια κακία της ψυχής;
Ε ναι, το παραδεχτήκαμε.

Η δίκαιη λοιπόν ψυχή και ο δίκαιος ο άνθρωπος θα ζει καλά, το εναντίον όμως ο άδικος.
Φαίνεται, είπε, σύμφωνα με κείνα που είπες.

[354a] Αλλά εκείνος που ζει καλά είναι ευτυχής και μακάριος, και το εναντίον εκείνος που ζει κακά.
Πώς όχι;

Είναι λοιπόν ευτυχής ο δίκαιος, ενώ ο άδικος δυστυχής και άθλιος.
Ας είναι κι έτσι.

Αλλά όμως δεν τον ωφελεί βέβαια κανένα να είναι δυστυχής.
Όχι, εννοείται.

Και επομένως, ευλογημένε μου Θρασύμαχε, ποτέ η αδικία δεν είναι πιο ωφέλιμο πράγμα από τη δικαιοσύνη.
Πάρε την τώρα, Σωκράτη, αυτή τη συζήτηση σαν ένα συμπόσιο, που σου φιλεύτηκε για τα σημερινά τα Βενδίδεια.
Και το χρωστώ σε σένα, Θρασύμαχε, γιατί παράτησες εκείνη την αγριάδα που μου έδειξες στην αρχή κι έγινες τόσο ήμερος…

Δεν ήταν όμως και τέλειο, όπως εγώ θα το ήθελα [354b] το συμπόσιο, όχι από φταίξιμο δικό σου, αλλ᾽ από δικό μου μάλλον· γιατί την έπαθα όπως οι κοιλιόδουλοι, που πέφτουν αρπαχτά πάνω σε κάθε νέο φαγητό που σερβίρεται, πριν να απολαύσουν οπωσδήποτε το προηγούμενο.

Έτσι κι εγώ, πριν να βρούμε εκείνο που συζητούσαμε πρώτα, τί πράγμα δηλαδή είναι η δικαιοσύνη, το παράτησα αυτό στη μέση και καταπιάστηκα να εξετάσω αν είναι κακία, ή αμάθεια, ή σοφία, ή αρετή· και επειδή έτυχε να βγει ύστερα άλλο ζήτημα στη μέση, αν δηλαδή η αδικία είναι πιο ωφέλιμο πράγμα από τη δικαιοσύνη, δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τον εαυτό μου και να μην περάσω από κείνο το πρώτο σ᾽ αυτό το άλλο.

Ώστε στο τέλος κατάντησα να μη μάθω τίποτα [354c] απ᾽ αυτή τη συζήτηση· γιατί, όταν δεν γνωρίζω ποιά είναι η ίδια η ουσία της δικαιοσύνης, πώς θα μπορώ να ξέρω αν είναι αρετή, είτε όχι, κι αν είναι ευτυχής εκείνος που την έχει, ή το εναντίο;

Πολιτεία Βιβλίο Β (357a-383c)