diaforos

[386a] Τὰ μὲν δὴ περὶ θεούς, ἦν δ᾽ ἐγώ, τοιαῦτ᾽ ἄττα, ὡς ἔοικεν, ἀκουστέον τε καὶ οὐκ ἀκουστέον εὐθὺς ἐκ παίδων τοῖς θεούς τε τιμήσουσιν καὶ γονέας τήν τε ἀλλήλων φιλίαν μὴ περὶ σμικροῦ ποιησομένοις.
Καὶ οἶμαί γ᾽, ἔφη, ὀρθῶς ἡμῖν φαίνεσθαι.


Τί δὲ δὴ εἰ μέλλουσιν εἶναι ἀνδρεῖοι; ἆρα οὐ ταῦτά τε λεκτέον καὶ οἷα αὐτοὺς ποιῆσαι ἥκιστα τὸν θάνατον δεδιέναι; [386b] ἢ ἡγῇ τινά ποτ᾽ ἂν γενέσθαι ἀνδρεῖον ἔχοντα ἐν αὑτῷ τοῦτο τὸ δεῖμα;
Μὰ Δία, ἦ δ᾽ ὅς, οὐκ ἔγωγε.


Τί δέ; τἀν Ἅιδου ἡγούμενον εἶναί τε καὶ δεινὰ εἶναι οἴει τινὰ θανάτου ἀδεῆ ἔσεσθαι καὶ ἐν ταῖς μάχαις αἱρήσεσθαι πρὸ ἥττης τε καὶ δουλείας θάνατον;
Οὐδαμῶς.



Δεῖ δή, ὡς ἔοικεν, ἡμᾶς ἐπιστατεῖν καὶ περὶ τούτων τῶν μύθων τοῖς ἐπιχειροῦσιν λέγειν, καὶ δεῖσθαι μὴ λοιδορεῖν ἁπλῶς οὕτως τὰ ἐν Ἅιδου ἀλλὰ μᾶλλον ἐπαινεῖν, ὡς οὔτε ἀληθῆ [386c] ἂν λέγοντας οὔτε ὠφέλιμα τοῖς μέλλουσιν μαχίμοις ἔσεσθαι.
Δεῖ μέντοι, ἔφη.


Ἐξαλείψομεν ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀπὸ τοῦδε τοῦ ἔπους ἀρξάμενοι πάντα τὰ τοιαῦτα—
βουλοίμην κ᾽ ἐπάρουρος ἐὼν θητευέμεν ἄλλῳ
ἀνδρὶ παρ᾽ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη
ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν
καὶ τὸ—
[386d] οἰκία δὲ θνητοῖσι καὶ ἀθανάτοισι φανείη
σμερδαλέ᾽, εὐρώεντα, τά τε στυγέουσι θεοί περ
καὶ—
ὢ πόποι, ἦ ῥά τις ἔστι καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν
ψυχὴ καὶ εἴδωλον, ἀτὰρ φρένες οὐκ ἔνι πάμπαν
καὶ τὸ—
οἴῳ πεπνῦσθαι, ταὶ δὲ σκιαὶ ἀΐσσουσι
καὶ—
ψυχὴ δ᾽ ἐκ ῥεθέων πταμένη Ἄϊδόσδε βεβήκει,
ὃν πότμον γοόωσα, λιποῦσ᾽ ἀνδροτῆτα καὶ ἥβην
[387a] καὶ τὸ—
ψυχὴ δὲ κατὰ χθονός, ἠΰτε καπνός,
ᾤχετο τετριγυῖα
καὶ—
ὡς δ᾽ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο
τρίζουσαι ποτέονται, ἐπεί κέ τις ἀποπέσῃσιν
ὁρμαθοῦ ἐκ πέτρης, ἀνά τ᾽ ἀλλήλῃσιν ἔχονται,
ὣς αἳ τετριγυῖαι ἅμ᾽ ᾔεσαν.

[387b] ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα παραιτησόμεθα Ὅμηρόν τε καὶ τοὺς ἄλλους ποιητὰς μὴ χαλεπαίνειν ἂν διαγράφωμεν, οὐχ ὡς οὐ ποιητικὰ καὶ ἡδέα τοῖς πολλοῖς ἀκούειν, ἀλλ᾽ ὅσῳ ποιητικώτερα, τοσούτῳ ἧττον ἀκουστέον παισὶ καὶ ἀνδράσιν οὓς δεῖ ἐλευθέρους εἶναι, δουλείαν θανάτου μᾶλλον πεφοβημένους.
Παντάπασι μὲν οὖν.


Οὐκοῦν ἔτι καὶ τὰ περὶ ταῦτα ὀνόματα πάντα τὰ δεινά τε καὶ φοβερὰ ἀποβλητέα, Κωκυτούς τε καὶ Στύγας καὶ [387c] «ἐνέρους» καὶ «ἀλίβαντας», καὶ ἄλλα ὅσα τούτου τοῦ τύπου ὀνομαζόμενα φρίττειν δὴ ποιεῖ ὡς οἴεται† πάντας τοὺς ἀκούοντας. καὶ ἴσως εὖ ἔχει πρὸς ἄλλο τι· ἡμεῖς δὲ ὑπὲρ τῶν φυλάκων φοβούμεθα μὴ ἐκ τῆς τοιαύτης φρίκης θερμότεροι καὶ μαλακώτεροι τοῦ δέοντος γένωνται ἡμῖν.
Καὶ ὀρθῶς γ᾽, ἔφη, φοβούμεθα.



Ἀφαιρετέα ἄρα;
Ναί.

Τὸν δὲ ἐναντίον τύπον τούτοις λεκτέον τε καὶ ποιητέον;
Δῆλα δή.


[387d] Καὶ τοὺς ὀδυρμοὺς ἄρα ἐξαιρήσομεν καὶ τοὺς οἴκτους τοὺς τῶν ἐλλογίμων ἀνδρῶν;
Ἀνάγκη, ἔφη, εἴπερ καὶ τὰ πρότερα.

Σκόπει δή, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰ ὀρθῶς ἐξαιρήσομεν ἢ οὔ. φαμὲν δὲ δὴ ὅτι ὁ ἐπιεικὴς ἀνὴρ τῷ ἐπιεικεῖ, οὗπερ καὶ ἑταῖρός ἐστιν, τὸ τεθνάναι οὐ δεινὸν ἡγήσεται.
Φαμὲν γάρ.


Οὐκ ἄρα ὑπέρ γ᾽ ἐκείνου ὡς δεινόν τι πεπονθότος ὀδύροιτ᾽ ἄν.
Οὐ δῆτα.

Ἀλλὰ μὴν καὶ τόδε λέγομεν, ὡς ὁ τοιοῦτος μάλιστα αὐτὸς αὑτῷ αὐτάρκης πρὸς τὸ εὖ ζῆν καὶ διαφερόντως τῶν [387e] ἄλλων ἥκιστα ἑτέρου προσδεῖται.
Ἀληθῆ, ἔφη.

Ἥκιστα ἄρ᾽ αὐτῷ δεινὸν στερηθῆναι ὑέος ἢ ἀδελφοῦ ἢ χρημάτων ἢ ἄλλου του τῶν τοιούτων.
Ἥκιστα μέντοι.

Ἥκιστ᾽ ἄρα καὶ ὀδύρεσθαι, φέρειν δὲ ὡς πρᾳότατα, ὅταν τις αὐτὸν τοιαύτη συμφορὰ καταλάβῃ.
Πολύ γε.


Ὀρθῶς ἄρ᾽ ἂν ἐξαιροῖμεν τοὺς θρήνους τῶν ὀνομαστῶν ἀνδρῶν, γυναιξὶ δὲ ἀποδιδοῖμεν, καὶ οὐδὲ ταύταις [388a] σπουδαίαις, καὶ ὅσοι κακοὶ τῶν ἀνδρῶν, ἵνα ἡμῖν δυσχεραίνωσιν ὅμοια τούτοις ποιεῖν οὓς δή φαμεν ἐπὶ φυλακῇ τῆς χώρας τρέφειν.
Ὀρθῶς, ἔφη.


Πάλιν δὴ Ὁμήρου τε δεησόμεθα καὶ τῶν ἄλλων ποιητῶν μὴ ποιεῖν Ἀχιλλέα θεᾶς παῖδα—
ἄλλοτ᾽ ἐπὶ πλευρᾶς κατακείμενον, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε
ὕπτιον, ἄλλοτε δὲ πρηνῆ,
«τοτὲ δ᾽ ὀρθὸν ἀναστάντα πλωΐζοντ᾽† ἀλύοντ᾽ ἐπὶ [388b] θῖν᾽ ἁλὸς ἀτρυγέτοιο, μηδὲ ἀμφοτέραισιν χερσὶν ἑλόντα κόνιν αἰθαλόεσσαν χευάμενον κὰκ κεφαλῆς», μηδὲ ἄλλα κλαίοντά τε καὶ ὀδυρόμενον ὅσα καὶ οἷα ἐκεῖνος ἐποίησε, μηδὲ Πρίαμον ἐγγὺς θεῶν γεγονότα λιτανεύοντά τε καὶ—
κυλινδόμενον κατὰ κόπρον,
ἐξονομακλήδην ὀνομάζοντ᾽ ἄνδρα ἕκαστον.
πολὺ δ᾽ ἔτι τούτων μᾶλλον δεησόμεθα μήτοι θεούς γε ποιεῖν ὀδυρομένους καὶ λέγοντας—
[388c] ὤμοι ἐγὼ δειλή, ὤμοι δυσαριστοτόκεια·
εἰ δ᾽ οὖν θεούς, μήτοι τόν γε μέγιστον τῶν θεῶν τολμῆσαι οὕτως ἀνομοίως μιμήσασθαι, ὥστε
ὢ πόποι, φάναι, ἦ φίλον ἄνδρα διωκόμενον περὶ ἄστυ
ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι, ἐμὸν δ᾽ ὀλοφύρεται ἦτορ·
καὶ—
αἲ αἲ ἐγών, ὅ τέ μοι Σαρπηδόνα φίλτατον ἀνδρῶν
[388d] μοῖρ᾽ ὑπὸ Πατρόκλοιο Μενοιτιάδαο δαμῆναι.




εἰ γάρ, ὦ φίλε Ἀδείμαντε, τὰ τοιαῦτα ἡμῖν οἱ νέοι σπουδῇ ἀκούοιεν καὶ μὴ καταγελῷεν ὡς ἀναξίως λεγομένων, σχολῇ ἂν ἑαυτόν γέ τις ἄνθρωπον ὄντα ἀνάξιον ἡγήσαιτο τούτων καὶ ἐπιπλήξειεν, εἰ καὶ ἐπίοι αὐτῷ τι τοιοῦτον ἢ λέγειν ἢ ποιεῖν, ἀλλ᾽ οὐδὲν αἰσχυνόμενος οὐδὲ καρτερῶν πολλοὺς ἐπὶ σμικροῖσιν παθήμασιν θρήνους ἂν ᾄδοι καὶ ὀδυρμούς.
[388e] Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις.



Δεῖ δέ γε οὔχ, ὡς ἄρτι ἡμῖν ὁ λόγος ἐσήμαινεν· ᾧ πειστέον, ἕως ἄν τις ἡμᾶς ἄλλῳ καλλίονι πείσῃ.
Οὐ γὰρ οὖν δεῖ.


Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ φιλογέλωτάς γε δεῖ εἶναι. σχεδὸν γὰρ ὅταν τις ἐφιῇ ἰσχυρῷ γέλωτι, ἰσχυρὰν καὶ μεταβολὴν ζητεῖ τὸ τοιοῦτον.
Δοκεῖ μοι, ἔφη.


Οὔτε ἄρα ἀνθρώπους ἀξίους λόγου κρατουμένους ὑπὸ [389a] γέλωτος ἄν τις ποιῇ, ἀποδεκτέον, πολὺ δὲ ἧττον, ἐὰν θεούς.
Πολὺ μέντοι, ἦ δ᾽ ὅς.


Οὐκοῦν Ὁμήρου οὐδὲ τὰ τοιαῦτα ἀποδεξόμεθα περὶ θεῶν—
ἄσβεστος δ᾽ ἄρ᾽ ἐνῶρτο γέλως μακάρεσσι θεοῖσιν,
ὡς ἴδον Ἥφαιστον διὰ δώματα ποιπνύοντα·
οὐκ ἀποδεκτέον κατὰ τὸν σὸν λόγον.
Εἰ σύ, ἔφη, βούλει ἐμὸν τιθέναι· οὐ γὰρ οὖν δὴ [389b] ἀποδεκτέον.


Ἀλλὰ μὴν καὶ ἀλήθειάν γε περὶ πολλοῦ ποιητέον. εἰ γὰρ ὀρθῶς ἐλέγομεν ἄρτι, καὶ τῷ ὄντι θεοῖσι μὲν ἄχρηστον ψεῦδος, ἀνθρώποις δὲ χρήσιμον ὡς ἐν φαρμάκου εἴδει, δῆλον ὅτι τό γε τοιοῦτον ἰατροῖς δοτέον, ἰδιώταις δὲ οὐχ ἁπτέον.
Δῆλον, ἔφη.




Τοῖς ἄρχουσιν δὴ τῆς πόλεως, εἴπερ τισὶν ἄλλοις, προσήκει ψεύδεσθαι ἢ πολεμίων ἢ πολιτῶν ἕνεκα ἐπ᾽ ὠφελίᾳ τῆς πόλεως, τοῖς δὲ ἄλλοις πᾶσιν οὐχ ἁπτέον τοῦ τοιούτου· [389c] ἀλλὰ πρός γε δὴ τοὺς τοιούτους ἄρχοντας ἰδιώτῃ ψεύσασθαι ταὐτὸν καὶ μεῖζον ἁμάρτημα φήσομεν ἢ κάμνοντι πρὸς ἰατρὸν ἢ ἀσκοῦντι πρὸς παιδοτρίβην περὶ τῶν τοῦ αὑτοῦ σώματος παθημάτων μὴ τἀληθῆ λέγειν, ἢ πρὸς κυβερνήτην περὶ τῆς νεώς τε καὶ τῶν ναυτῶν μὴ τὰ ὄντα λέγοντι ὅπως ἢ αὐτὸς ἤ τις τῶν συνναυτῶν πράξεως ἔχει.
Ἀληθέστατα, ἔφη.



[389d] Ἂν ἄρ᾽ ἄλλον τινὰ λαμβάνῃ ψευδόμενον ἐν τῇ πόλει—
τῶν οἳ δημιοεργοὶ ἔασι,
μάντιν ἢ ἰητῆρα κακῶν ἢ τέκτονα δούρων,
κολάσει ὡς ἐπιτήδευμα εἰσάγοντα πόλεως ὥσπερ νεὼς ἀνατρεπτικόν τε καὶ ὀλέθριον.
Ἐάνπερ, ἦ δ᾽ ὅς, ἐπί γε λόγῳ ἔργα τελῆται.


Τί δέ; σωφροσύνης ἆρα οὐ δεήσει ἡμῖν τοῖς νεανίαις;
Πῶς δ᾽ οὔ;


Σωφροσύνης δὲ ὡς πλήθει οὐ τὰ τοιάδε μέγιστα, [389e] ἀρχόντων μὲν ὑπηκόους εἶναι, αὐτοὺς δὲ ἄρχοντας τῶν περὶ πότους καὶ ἀφροδίσια καὶ περὶ ἐδωδὰς ἡδονῶν;
Ἔμοιγε δοκεῖ.



Τὰ δὴ τοιάδε φήσομεν οἶμαι καλῶς λέγεσθαι, οἷα καὶ Ὁμήρῳ Διομήδης λέγει—
τέττα, σιωπῇ ἧσο, ἐμῷ δ᾽ ἐπιπείθεο μύθῳ,
καὶ τὰ τούτων ἐχόμενα, τὰ—
ἴσαν μένεα πνείοντες Ἀχαιοί,
σιγῇ δειδιότες σημάντορας,
καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα.
Καλῶς.

Τί δέ; τὰ τοιάδε—
οἰνοβαρές, κυνὸς ὄμματ᾽ ἔχων, κραδίην δ᾽ ἐλάφοιο
[390a] καὶ τὰ τούτων ἑξῆς ἆρα καλῶς, καὶ ὅσα ἄλλα τις ἐν λόγῳ ἢ ἐν ποιήσει εἴρηκε νεανιεύματα ἰδιωτῶν εἰς ἄρχοντας;
Οὐ καλῶς.


Οὐ γὰρ οἶμαι εἴς γε σωφροσύνην νέοις ἐπιτήδεια ἀκούειν· εἰ δέ τινα ἄλλην ἡδονὴν παρέχεται, θαυμαστὸν οὐδέν. ἢ πῶς σοι φαίνεται;
Οὕτως, ἔφη.


Τί δέ; ποιεῖν ἄνδρα τὸν σοφώτατον λέγοντα ὡς δοκεῖ αὐτῷ κάλλιστον εἶναι πάντων, ὅταν—
παρὰ πλεῖαι ὦσι τράπεζαι
[390b] σίτου καὶ κρειῶν, μέθυ δ᾽ ἐκ κρητῆρος ἀφύσσων
οἰνοχόος φορέῃσι καὶ ἐγχείῃ δεπάεσσι,
δοκεῖ σοι ἐπιτήδειον εἶναι πρὸς ἐγκράτειαν ἑαυτοῦ ἀκούειν νέῳ; ἢ τὸ—
λιμῷ δ᾽ οἴκτιστον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν;
ἢ Δία, καθευδόντων τῶν ἄλλων θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων ὡς, μόνος ἐγρηγορὼς ἃ ἐβουλεύσατο, τούτων πάντων ῥᾳδίως [390c] ἐπιλανθανόμενον διὰ τὴν τῶν ἀφροδισίων ἐπιθυμίαν, καὶ οὕτως ἐκπλαγέντα ἰδόντα τὴν Ἥραν, ὥστε μηδ᾽ εἰς τὸ δωμάτιον ἐθέλειν ἐλθεῖν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ βουλόμενον χαμαὶ συγγίγνεσθαι, λέγοντα ὡς οὕτως ὑπὸ ἐπιθυμίας ἔχεται, ὡς οὐδ᾽ ὅτε τὸ πρῶτον ἐφοίτων πρὸς ἀλλήλους φίλους λήθοντε τοκῆας· οὐδὲ Ἄρεώς τε καὶ Ἀφροδίτης ὑπὸ Ἡφαίστου δεσμὸν δι᾽ ἕτερα τοιαῦτα.
Οὐ μὰ τὸν Δία, ἦ δ᾽ ὅς, οὔ μοι φαίνεται ἐπιτήδειον.




[390d] Ἀλλ᾽ εἴ πού τινες, ἦν δ᾽ ἐγώ, καρτερίαι πρὸς ἅπαντα καὶ λέγονται καὶ πράττονται ὑπὸ ἐλλογίμων ἀνδρῶν, θεατέον τε καὶ ἀκουστέον, οἷον καὶ τὸ—
στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠνίπαπε μύθῳ·
τέτλαθι δή, κραδίη· καὶ κύντερον ἄλλο ποτ᾽ ἔτλης.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.


Οὐ μὲν δὴ δωροδόκους γε ἐατέον εἶναι τοὺς ἄνδρας οὐδὲ φιλοχρημάτους.
[390e] Οὐδαμῶς.

Οὐδ᾽ ᾀστέον αὐτοῖς ὅτι—
δῶρα θεοὺς πείθει, δῶρ᾽ αἰδοίους βασιλῆας·
οὐδὲ τὸν τοῦ Ἀχιλλέως παιδαγωγὸν Φοίνικα ἐπαινετέον ὡς μετρίως ἔλεγε συμβουλεύων αὐτῷ δῶρα μὲν λαβόντι ἐπαμύνειν τοῖς Ἀχαιοῖς, ἄνευ δὲ δώρων μὴ ἀπαλλάττεσθαι τῆς μήνιος. οὐδ᾽ αὐτὸν τὸν Ἀχιλλέα ἀξιώσομεν οὐδ᾽ ὁμολογήσομεν οὕτω φιλοχρήματον εἶναι, ὥστε παρὰ τοῦ Ἀγαμέμνονος δῶρα λαβεῖν, καὶ τιμὴν αὖ λαβόντα νεκροῦ [391a] ἀπολύειν, ἄλλως δὲ μὴ ᾽θέλειν.
Οὔκουν δίκαιόν γε, ἔφη, ἐπαινεῖν τὰ τοιαῦτα.


Ὀκνῶ δέ γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, δι᾽ Ὅμηρον λέγειν ὅτι οὐδ᾽ ὅσιον ταῦτά γε κατὰ Ἀχιλλέως φάναι καὶ ἄλλων λεγόντων πείθεσθαι, καὶ αὖ ὡς πρὸς τὸν Ἀπόλλω εἶπεν—
ἔβλαψάς μ᾽ ἑκάεργε, θεῶν ὀλοώτατε πάντων·
ἦ σ᾽ ἂν τισαίμην, εἴ μοι δύναμίς γε παρείη·
[391b] καὶ ὡς πρὸς τὸν ποταμόν, θεὸν ὄντα, ἀπειθῶς εἶχεν καὶ μάχεσθαι ἕτοιμος ἦν, καὶ αὖ τὰς τοῦ ἑτέρου ποταμοῦ Σπερχειοῦ ἱερὰς τρίχας «Πατρόκλῳ ἥρωϊ», ἔφη, «κόμην ὀπάσαιμι φέρεσθαι», νεκρῷ ὄντι, καὶ ὡς ἔδρασεν τοῦτο, οὐ πειστέον· τάς τε αὖ Ἕκτορος ἕλξεις περὶ τὸ σῆμα τὸ Πατρόκλου καὶ τὰς τῶν ζωγρηθέντων σφαγὰς εἰς τὴν πυράν, σύμπαντα ταῦτα οὐ φήσομεν ἀληθῆ εἰρῆσθαι, οὐδ᾽ ἐάσομεν [391c] πείθεσθαι τοὺς ἡμετέρους ὡς Ἀχιλλεύς, θεᾶς ὢν παῖς καὶ Πηλέως, σωφρονεστάτου τε καὶ τρίτου ἀπὸ Διός, καὶ ὑπὸ τῷ σοφωτάτῳ Χείρωνι τεθραμμένος, τοσαύτης ἦν ταραχῆς πλέως, ὥστ᾽ ἔχειν ἐν αὑτῷ νοσήματε δύο ἐναντίω ἀλλήλοιν, ἀνελευθερίαν μετὰ φιλοχρηματίας καὶ αὖ ὑπερηφανίαν θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων.
Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις.







Μὴ τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, μηδὲ τάδε πειθώμεθα μηδ᾽ ἐῶμεν λέγειν, ὡς Θησεὺς Ποσειδῶνος ὑὸς Πειρίθους τε Διὸς [391d] ὥρμησαν οὕτως ἐπὶ δεινὰς ἁρπαγάς, μηδέ τιν᾽ ἄλλον θεοῦ παῖδά τε καὶ ἥρω τολμῆσαι ἂν δεινὰ καὶ ἀσεβῆ ἐργάσασθαι, οἷα νῦν καταψεύδονται αὐτῶν· ἀλλὰ προσαναγκάζωμεν τοὺς ποιητὰς ἢ μὴ τούτων αὐτὰ ἔργα φάναι ἢ τούτους μὴ εἶναι θεῶν παῖδας, ἀμφότερα δὲ μὴ λέγειν, μηδὲ ἡμῖν ἐπιχειρεῖν πείθειν τοὺς νέους ὡς οἱ θεοὶ κακὰ γεννῶσιν, καὶ ἥρωες ἀνθρώπων οὐδὲν βελτίους· ὅπερ γὰρ ἐν τοῖς πρόσθεν [391e] ἐλέγομεν, οὔθ᾽ ὅσια ταῦτα οὔτε ἀληθῆ· ἐπεδείξαμεν γάρ που ὅτι ἐκ θεῶν κακὰ γίγνεσθαι ἀδύνατον.
Πῶς γὰρ οὔ;



Καὶ μὴν τοῖς γε ἀκούουσιν βλαβερά· πᾶς γὰρ ἑαυτῷ συγγνώμην ἕξει κακῷ ὄντι, πεισθεὶς ὡς ἄρα τοιαῦτα πράττουσίν τε καὶ ἔπραττον καὶ—
οἱ θεῶν ἀγχίσποροι,
‹οἱ› Ζηνὸς ἐγγύς, ὧν κατ᾽ Ἰδαῖον πάγον
Διὸς πατρῴου βωμός ἐστ᾽ ἐν αἰθέρι,
καὶ—
οὔ πώ σφιν ἐξίτηλον αἷμα δαιμόνων.
ὧν ἕνεκα παυστέον τοὺς τοιούτους μύθους, μὴ ἡμῖν πολλὴν [392a] εὐχέρειαν ἐντίκτωσι τοῖς νέοις πονηρίας.
Κομιδῇ μὲν οὖν, ἔφη.




Τί οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἡμῖν ἔτι λοιπὸν εἶδος λόγων πέρι ὁριζομένοις οἵους τε λεκτέον καὶ μή; περὶ γὰρ θεῶν ὡς δεῖ λέγεσθαι εἴρηται, καὶ περὶ δαιμόνων τε καὶ ἡρώων καὶ τῶν ἐν Ἅιδου.
Πάνυ μὲν οὖν.

Οὐκοῦν καὶ περὶ ἀνθρώπων τὸ λοιπὸν εἴη ἄν;
Δῆλα δή.


Ἀδύνατον δή, ὦ φίλε, ἡμῖν τοῦτό γε ἐν τῷ παρόντι τάξαι.
Πῶς;


Ὅτι οἶμαι ἡμᾶς ἐρεῖν ὡς ἄρα καὶ ποιηταὶ καὶ λογοποιοὶ [392b] κακῶς λέγουσιν περὶ ἀνθρώπων τὰ μέγιστα, ὅτι εἰσὶν ἄδικοι μὲν εὐδαίμονες πολλοί, δίκαιοι δὲ ἄθλιοι, καὶ ὡς λυσιτελεῖ τὸ ἀδικεῖν, ἐὰν λανθάνῃ, ἡ δὲ δικαιοσύνη ἀλλότριον μὲν ἀγαθόν, οἰκεία δὲ ζημία· καὶ τὰ μὲν τοιαῦτα ἀπερεῖν λέγειν, τὰ δ᾽ ἐναντία τούτων προστάξειν ᾄδειν τε καὶ μυθολογεῖν. ἢ οὐκ οἴει;
Εὖ μὲν οὖν, ἔφη, οἶδα.




Οὐκοῦν ἐὰν ὁμολογῇς ὀρθῶς με λέγειν, φήσω σε ὡμολογηκέναι ἃ πάλαι ζητοῦμεν;
Ὀρθῶς, ἔφη, ὑπέλαβες.


[392c] Οὐκοῦν περί γε ἀνθρώπων ὅτι τοιούτους δεῖ λόγους λέγεσθαι, τότε διομολογησόμεθα, ὅταν εὕρωμεν οἷόν ἐστιν δικαιοσύνη καὶ ὡς φύσει λυσιτελοῦν τῷ ἔχοντι, ἐάντε δοκῇ ἐάντε μὴ τοιοῦτος εἶναι;
Ἀληθέστατα, ἔφη.


Τὰ μὲν δὴ λόγων πέρι ἐχέτω τέλος· τὸ δὲ λέξεως, ὡς ἐγὼ οἶμαι, μετὰ τοῦτο σκεπτέον, καὶ ἡμῖν ἅ τε λεκτέον καὶ ὡς λεκτέον παντελῶς ἐσκέψεται.
Καὶ ὁ Ἀδείμαντος, Τοῦτο, ἦ δ᾽ ὅς, οὐ μανθάνω ὅτι λέγεις.



[392d] Ἀλλὰ μέντοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, δεῖ γε· ἴσως οὖν τῇδε μᾶλλον εἴσῃ. ἆρ᾽ οὐ πάντα ὅσα ὑπὸ μυθολόγων ἢ ποιητῶν λέγεται διήγησις οὖσα τυγχάνει ἢ γεγονότων ἢ ὄντων ἢ μελλόντων;
Τί γάρ, ἔφη, ἄλλο;


Ἆρ᾽ οὖν οὐχὶ ἤτοι ἁπλῇ διηγήσει ἢ διὰ μιμήσεως γιγνομένῃ ἢ δι᾽ ἀμφοτέρων περαίνουσιν;
Καὶ τοῦτο, ἦ δ᾽ ὅς, ἔτι δέομαι σαφέστερον μαθεῖν.



Γελοῖος, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἔοικα διδάσκαλος εἶναι καὶ ἀσαφής· ὥσπερ οὖν οἱ ἀδύνατοι λέγειν, οὐ κατὰ ὅλον ἀλλ᾽ ἀπολαβὼν [392e] μέρος τι πειράσομαί σοι ἐν τούτῳ δηλῶσαι ὃ βούλομαι. καί μοι εἰπέ· ἐπίστασαι τῆς Ἰλιάδος τὰ πρῶτα, ἐν οἷς ὁ ποιητής φησι τὸν μὲν Χρύσην δεῖσθαι τοῦ Ἀγαμέμνονος ἀπολῦσαι τὴν θυγατέρα, τὸν δὲ χαλεπαίνειν, τὸν δέ, ἐπειδὴ [393a] οὐκ ἐτύγχανεν, κατεύχεσθαι τῶν Ἀχαιῶν πρὸς τὸν θεόν;
Ἔγωγε.





Οἶσθ᾽ οὖν ὅτι μέχρι μὲν τούτων τῶν ἐπῶν—
καὶ ἐλίσσετο πάντας Ἀχαιούς,
Ἀτρείδα δὲ μάλιστα δύω, κοσμήτορε λαῶν
λέγει τε αὐτὸς ὁ ποιητὴς καὶ οὐδὲ ἐπιχειρεῖ ἡμῶν τὴν διάνοιαν ἄλλοσε τρέπειν ὡς ἄλλος τις ὁ λέγων ἢ αὐτός· τὰ δὲ μετὰ ταῦτα ὥσπερ αὐτὸς ὢν ὁ Χρύσης λέγει καὶ πειρᾶται [393b] ἡμᾶς ὅτι μάλιστα ποιῆσαι μὴ Ὅμηρον δοκεῖν εἶναι τὸν λέγοντα ἀλλὰ τὸν ἱερέα, πρεσβύτην ὄντα. καὶ τὴν ἄλλην δὴ πᾶσαν σχεδόν τι οὕτω πεποίηται διήγησιν περί τε τῶν ἐν Ἰλίῳ καὶ περὶ τῶν ἐν Ἰθάκῃ καὶ ὅλῃ Ὀδυσσείᾳ παθημάτων.
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.



Οὐκοῦν διήγησις μέν ἐστιν καὶ ὅταν τὰς ῥήσεις ἑκάστοτε λέγῃ καὶ ὅταν τὰ μεταξὺ τῶν ῥήσεων;
Πῶς γὰρ οὔ;


[393c] Ἀλλ᾽ ὅταν γέ τινα λέγῃ ῥῆσιν ὥς τις ἄλλος ὤν, ἆρ᾽ οὐ τότε ὁμοιοῦν αὐτὸν φήσομεν ὅτι μάλιστα τὴν αὑτοῦ λέξιν ἑκάστῳ ὃν ἂν προείπῃ ὡς ἐροῦντα;
Φήσομεν· τί γάρ;


Οὐκοῦν τό γε ὁμοιοῦν ἑαυτὸν ἄλλῳ ἢ κατὰ φωνὴν ἢ κατὰ σχῆμα μιμεῖσθαί ἐστιν ἐκεῖνον ᾧ ἄν τις ὁμοιοῖ;
Τί μήν;


Ἐν δὴ τῷ τοιούτῳ, ὡς ἔοικεν, οὗτός τε καὶ οἱ ἄλλοι ποιηταὶ διὰ μιμήσεως τὴν διήγησιν ποιοῦνται.
Πάνυ μὲν οὖν.

Εἰ δέ γε μηδαμοῦ ἑαυτὸν ἀποκρύπτοιτο ὁ ποιητής, πᾶσα [393d] ἂν αὐτῷ ἄνευ μιμήσεως ἡ ποίησίς τε καὶ διήγησις γεγονυῖα εἴη. ἵνα δὲ μὴ εἴπῃς ὅτι οὐκ αὖ μανθάνεις, ὅπως ἂν τοῦτο γένοιτο ἐγὼ φράσω. εἰ γὰρ Ὅμηρος εἰπὼν ὅτι ἦλθεν ὁ Χρύσης τῆς τε θυγατρὸς λύτρα φέρων καὶ ἱκέτης τῶν Ἀχαιῶν, μάλιστα δὲ τῶν βασιλέων, μετὰ τοῦτο μὴ ὡς Χρύσης γενόμενος ἔλεγεν ἀλλ᾽ ἔτι ὡς Ὅμηρος, οἶσθ᾽ ὅτι οὐκ ἂν μίμησις ἦν ἀλλὰ ἁπλῆ διήγησις. εἶχε δ᾽ ἂν ὧδε πως —φράσω δὲ ἄνευ μέτρου· οὐ γάρ εἰμι ποιητικός—



Ἐλθὼν [393e] ὁ ἱερεὺς ηὔχετο ἐκείνοις μὲν τοὺς θεοὺς δοῦναι ἑλόντας τὴν Τροίαν αὐτοὺς σωθῆναι, τὴν δὲ θυγατέρα οἱ λῦσαι δεξαμένους ἄποινα καὶ τὸν θεὸν αἰδεσθέντας. ταῦτα δὲ εἰπόντος αὐτοῦ οἱ μὲν ἄλλοι ἐσέβοντο καὶ συνῄνουν, ὁ δὲ Ἀγαμέμνων ἠγρίαινεν ἐντελλόμενος νῦν τε ἀπιέναι καὶ αὖθις μὴ ἐλθεῖν, μὴ αὐτῷ τό τε σκῆπτρον καὶ τὰ τοῦ θεοῦ στέμματα οὐκ ἐπαρκέσοι· πρὶν δὲ λυθῆναι αὐτοῦ τὴν θυγατέρα, ἐν Ἄργει ἔφη γηράσειν μετὰ οὗ· ἀπιέναι δ᾽ ἐκέλευεν καὶ μὴ ἐρεθίζειν, [394a] ἵνα σῶς οἴκαδε ἔλθοι. ὁ δὲ πρεσβύτης ἀκούσας ἔδεισέν τε καὶ ἀπῄει σιγῇ, ἀποχωρήσας δὲ ἐκ τοῦ στρατοπέδου πολλὰ τῷ Ἀπόλλωνι ηὔχετο, τάς τε ἐπωνυμίας τοῦ θεοῦ ἀνακαλῶν καὶ ὑπομιμνῄσκων καὶ ἀπαιτῶν, εἴ τι πώποτε ἢ ἐν ναῶν οἰκοδομήσεσιν ἢ ἐν ἱερῶν θυσίαις κεχαρισμένον δωρήσαιτο· ὧν δὴ χάριν κατηύχετο τεῖσαι τοὺς Ἀχαιοὺς τὰ ἃ δάκρυα τοῖς ἐκείνου βέλεσιν. οὕτως, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ ἑταῖρε, ἄνευ [394b] μιμήσεως ἁπλῆ διήγησις γίγνεται.
Μανθάνω, ἔφη.








Μάνθανε τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι ταύτης αὖ ἐναντία γίγνεται, ὅταν τις τὰ τοῦ ποιητοῦ τὰ μεταξὺ τῶν ῥήσεων ἐξαιρῶν τὰ ἀμοιβαῖα καταλείπῃ.
Καὶ τοῦτο, ἔφη, μανθάνω, ὅτι ἔστιν τὸ περὶ τὰς τραγῳδίας τοιοῦτον.

Ὀρθότατα, ἔφην, ὑπέλαβες, καὶ οἶμαί σοι ἤδη δηλοῦν ὃ ἔμπροσθεν οὐχ οἷός τ᾽ ἦ, ὅτι τῆς ποιήσεώς τε καὶ [394c] μυθολογίας ἡ μὲν διὰ μιμήσεως ὅλη ἐστίν, ὥσπερ σὺ λέγεις, τραγῳδία τε καὶ κωμῳδία, ἡ δὲ δι᾽ ἀπαγγελίας αὐτοῦ τοῦ ποιητοῦ —εὕροις δ᾽ ἂν αὐτὴν μάλιστά που ἐν διθυράμβοις— ἡ δ᾽ αὖ δι᾽ ἀμφοτέρων ἔν τε τῇ τῶν ἐπῶν ποιήσει, πολλαχοῦ δὲ καὶ ἄλλοθι, εἴ μοι μανθάνεις.
Ἀλλὰ συνίημι, ἔφη, ὃ τότε ἐβούλου λέγειν.
Καὶ τὸ πρὸ τούτου δὴ ἀναμνήσθητι, ὅτι ἔφαμεν ἃ μὲν λεκτέον ἤδη εἰρῆσθαι, ὡς δὲ λεκτέον ἔτι σκεπτέον εἶναι.
Ἀλλὰ μέμνημαι.



[394d] Τοῦτο τοίνυν αὐτὸ ἦν ὃ ἔλεγον, ὅτι χρείη διομολογήσασθαι πότερον ἐάσομεν τοὺς ποιητὰς μιμουμένους ἡμῖν τὰς διηγήσεις ποιεῖσθαι ἢ τὰ μὲν μιμουμένους, τὰ δὲ μή, καὶ ὁποῖα ἑκάτερα, ἢ οὐδὲ μιμεῖσθαι.
Μαντεύομαι, ἔφη, σκοπεῖσθαί σε εἴτε παραδεξόμεθα τραγῳδίαν τε καὶ κωμῳδίαν εἰς τὴν πόλιν, εἴτε καὶ οὔ.




Ἴσως, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἴσως δὲ καὶ πλείω ἔτι τούτων· οὐ γὰρ δὴ ἔγωγέ πω οἶδα, ἀλλ᾽ ὅπῃ ἂν ὁ λόγος ὥσπερ πνεῦμα φέρῃ, ταύτῃ ἰτέον.
Καὶ καλῶς γ᾽, ἔφη, λέγεις.

[394e] Τόδε τοίνυν, ὦ Ἀδείμαντε, ἄθρει, πότερον μιμητικοὺς ἡμῖν δεῖ εἶναι τοὺς φύλακας ἢ οὔ· ἢ καὶ τοῦτο τοῖς ἔμπροσθεν ἕπεται, ὅτι εἷς ἕκαστος ἓν μὲν ἂν ἐπιτήδευμα καλῶς ἐπιτηδεύοι, πολλὰ δ᾽ οὔ, ἀλλ᾽ εἰ τοῦτο ἐπιχειροῖ, πολλῶν ἐφαπτόμενος πάντων ἀποτυγχάνοι ἄν, ὥστ᾽ εἶναί που ἐλλόγιμος;
Τί δ᾽ οὐ μέλλει;

Οὐκοῦν καὶ περὶ μιμήσεως ὁ αὐτὸς λόγος, ὅτι πολλὰ ὁ αὐτὸς μιμεῖσθαι εὖ ὥσπερ ἓν οὐ δυνατός;
Οὐ γὰρ οὖν.


[395a] Σχολῇ ἄρα ἐπιτηδεύσει γέ τι ἅμα τῶν ἀξίων λόγου ἐπιτηδευμάτων καὶ πολλὰ μιμήσεται καὶ ἔσται μιμητικός, ἐπεί που οὐδὲ τὰ δοκοῦντα ἐγγὺς ἀλλήλων εἶναι δύο μιμήματα δύνανται οἱ αὐτοὶ ἅμα εὖ μιμεῖσθαι, οἷον κωμῳδίαν καὶ τραγῳδίαν ποιοῦντες. ἢ οὐ μιμήματε ἄρτι τούτω ἐκάλεις;
Ἔγωγε· καὶ ἀληθῆ γε λέγεις, ὅτι οὐ δύνανται οἱ αὐτοί.



Οὐδὲ μὴν ῥαψῳδοί γε καὶ ὑποκριταὶ ἅμα.
Ἀληθῆ.


Ἀλλ᾽ οὐδέ τοι ὑποκριταὶ κωμῳδοῖς τε καὶ τραγῳδοῖς οἱ [395b] αὐτοί· πάντα δὲ ταῦτα μιμήματα. ἢ οὔ;
Μιμήματα.

Καὶ ἔτι γε τούτων, ὦ Ἀδείμαντε, φαίνεταί μοι εἰς σμικρότερα κατακεκερματίσθαι ἡ τοῦ ἀνθρώπου φύσις, ὥστε ἀδύνατος εἶναι πολλὰ καλῶς μιμεῖσθαι ἢ αὐτὰ ἐκεῖνα πράττειν ὧν δὴ καὶ τὰ μιμήματά ἐστιν ἀφομοιώματα.
Ἀληθέστατα, ἦ δ᾽ ὅς.


Εἰ ἄρα τὸν πρῶτον λόγον διασώσομεν, τοὺς φύλακας ἡμῖν τῶν ἄλλων πασῶν δημιουργιῶν ἀφειμένους δεῖν εἶναι [395c] δημιουργοὺς ἐλευθερίας τῆς πόλεως πάνυ ἀκριβεῖς καὶ μηδὲν ἄλλο ἐπιτηδεύειν ὅτι μὴ εἰς τοῦτο φέρει, οὐδὲν δὴ δέοι ἂν αὐτοὺς ἄλλο πράττειν οὐδὲ μιμεῖσθαι· ἐὰν δὲ μιμῶνται, μιμεῖσθαι τὰ τούτοις προσήκοντα εὐθὺς ἐκ παίδων, ἀνδρείους, σώφρονας, ὁσίους, ἐλευθέρους, καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, τὰ δὲ ἀνελεύθερα μήτε ποιεῖν μήτε δεινοὺς εἶναι μιμήσασθαι, μηδὲ ἄλλο μηδὲν τῶν αἰσχρῶν, ἵνα μὴ ἐκ τῆς μιμήσεως τοῦ εἶναι [395d] ἀπολαύσωσιν. ἢ οὐκ ᾔσθησαι ὅτι αἱ μιμήσεις, ἐὰν ἐκ νέων πόρρω διατελέσωσιν, εἰς ἔθη τε καὶ φύσιν καθίστανται καὶ κατὰ σῶμα καὶ φωνὰς καὶ κατὰ τὴν διάνοιαν;
Καὶ μάλα, ἦ δ᾽ ὅς.




Οὐ δὴ ἐπιτρέψομεν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὧν φαμὲν κήδεσθαι καὶ δεῖν αὐτοὺς ἄνδρας ἀγαθοὺς γενέσθαι, γυναῖκα μιμεῖσθαι ἄνδρας ὄντας, ἢ νέαν ἢ πρεσβυτέραν, ἢ ἀνδρὶ λοιδορουμένην ἢ πρὸς θεοὺς ἐρίζουσάν τε καὶ μεγαλαυχουμένην, οἰομένην [395e] εὐδαίμονα εἶναι, ἢ ἐν συμφοραῖς τε καὶ πένθεσιν καὶ θρήνοις ἐχομένην· κάμνουσαν δὲ ἢ ἐρῶσαν ἢ ὠδίνουσαν, πολλοῦ καὶ δεήσομεν.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἦ δ᾽ ὅς.
Οὐδέ γε δούλας τε καὶ δούλους πράττοντας ὅσα δούλων.
Οὐδὲ τοῦτο.



Οὐδέ γε ἄνδρας κακούς, ὡς ἔοικεν, δειλούς τε καὶ τὰ ἐναντία πράττοντας ὧν νυνδὴ εἴπομεν, κακηγοροῦντάς τε καὶ κωμῳδοῦντας ἀλλήλους καὶ αἰσχρολογοῦντας, μεθύοντας ἢ [396a] καὶ νήφοντας, ἢ καὶ ἄλλα ὅσα οἱ τοιοῦτοι καὶ ἐν λόγοις καὶ ἐν ἔργοις ἁμαρτάνουσιν εἰς αὑτούς τε καὶ εἰς ἄλλους, οἶμαι δὲ οὐδὲ μαινομένοις ἐθιστέον ἀφομοιοῦν αὑτοὺς ἐν λόγοις οὐδὲ ἐν ἔργοις· γνωστέον μὲν γὰρ καὶ μαινομένους καὶ πονηροὺς ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, ποιητέον δὲ οὐδὲν τούτων οὐδὲ μιμητέον.
Ἀληθέστατα, ἔφη.


Τί δέ; ἦν δ᾽ ἐγώ· χαλκεύοντας ἤ τι ἄλλο δημιουργοῦντας, [396b] ἢ ἐλαύνοντας τριήρεις ἢ κελεύοντας τούτοις, ἤ τι ἄλλο τῶν περὶ ταῦτα μιμητέον;
Καὶ πῶς; ἔφη, οἷς γε οὐδὲ προσέχειν τὸν νοῦν τούτων οὐδενὶ ἐξέσται;


Τί δέ; ἵππους χρεμετίζοντας καὶ ταύρους μυκωμένους καὶ ποταμοὺς ψοφοῦντας καὶ θάλατταν κτυποῦσαν καὶ βροντὰς καὶ πάντα αὖ τὰ τοιαῦτα ἦ μιμήσονται;
Ἀλλ᾽ ἀπείρηται αὐτοῖς, ἔφη, μήτε μαίνεσθαι μήτε μαινομένοις ἀφομοιοῦσθαι.

Εἰ ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, μανθάνω ἃ σὺ λέγεις, ἔστιν τι εἶδος λέξεώς τε καὶ διηγήσεως ἐν ᾧ ἂν διηγοῖτο ὁ τῷ ὄντι καλὸς [396c] κἀγαθός, ὁπότε τι δέοι αὐτὸν λέγειν, καὶ ἕτερον αὖ ἀνόμοιον τούτῳ εἶδος, οὗ ἂν ἔχοιτο ἀεὶ καὶ ἐν ᾧ διηγοῖτο ὁ ἐναντίως ἐκείνῳ φύς τε καὶ τραφείς.
Ποῖα δή, ἔφη, ταῦτα;

Ὁ μέν μοι δοκεῖ, ἦν δ᾽ ἐγώ, μέτριος ἀνήρ, ἐπειδὰν ἀφίκηται ἐν τῇ διηγήσει ἐπὶ λέξιν τινὰ ἢ πρᾶξιν ἀνδρὸς ἀγαθοῦ, ἐθελήσειν ὡς αὐτὸς ὢν ἐκεῖνος ἀπαγγέλλειν καὶ οὐκ αἰσχυνεῖσθαι ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ μιμήσει, μάλιστα μὲν μιμούμενος [396d] τὸν ἀγαθὸν ἀσφαλῶς τε καὶ ἐμφρόνως πράττοντα, ἐλάττω δὲ καὶ ἧττον ἢ ὑπὸ νόσων ἢ ὑπὸ ἐρώτων ἐσφαλμένον ἢ καὶ ὑπὸ μέθης ἤ τινος ἄλλης συμφορᾶς· ὅταν δὲ γίγνηται κατά τινα ἑαυτοῦ ἀνάξιον, οὐκ ἐθελήσειν σπουδῇ ἀπεικάζειν ἑαυτὸν τῷ χείρονι, εἰ μὴ ἄρα κατὰ βραχύ, ὅταν τι χρηστὸν ποιῇ, ἀλλ᾽ αἰσχυνεῖσθαι, ἅμα μὲν ἀγύμναστος ὢν τοῦ μιμεῖσθαι τοὺς τοιούτους, ἅμα δὲ καὶ δυσχεραίνων αὑτὸν ἐκμάττειν τε καὶ [396e] ἐνιστάναι εἰς τοὺς τῶν κακιόνων τύπους, ἀτιμάζων τῇ διανοίᾳ, ὅτι μὴ παιδιᾶς χάριν.
Εἰκός, ἔφη.





Οὐκοῦν διηγήσει χρήσεται οἵᾳ ἡμεῖς ὀλίγον πρότερον διήλθομεν περὶ τὰ τοῦ Ὁμήρου ἔπη, καὶ ἔσται αὐτοῦ ἡ λέξις μετέχουσα μὲν ἀμφοτέρων, μιμήσεώς τε καὶ τῆς ἄλλης διηγήσεως, σμικρὸν δέ τι μέρος ἐν πολλῷ λόγῳ τῆς μιμήσεως; ἢ οὐδὲν λέγω;
Καὶ μάλα, ἔφη, οἷόν γε ἀνάγκη τὸν τύπον εἶναι τοῦ τοιούτου ῥήτορος.

[397a] Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὁ μὴ τοιοῦτος αὖ, ὅσῳ ἂν φαυλότερος ᾖ, πάντα τε μᾶλλον διηγήσεται καὶ οὐδὲν ἑαυτοῦ ἀνάξιον οἰήσεται εἶναι, ὥστε πάντα ἐπιχειρήσει μιμεῖσθαι σπουδῇ τε καὶ ἐναντίον πολλῶν, καὶ ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν, βροντάς τε καὶ ψόφους ἀνέμων τε καὶ χαλαζῶν καὶ ἀξόνων τε καὶ τροχιλιῶν, καὶ σαλπίγγων καὶ αὐλῶν καὶ συρίγγων καὶ πάντων ὀργάνων φωνάς, καὶ ἔτι κυνῶν καὶ προβάτων καὶ ὀρνέων φθόγγους· [397b] καὶ ἔσται δὴ ἡ τούτου λέξις ἅπασα διὰ μιμήσεως φωναῖς τε καὶ σχήμασιν, ἢ σμικρόν τι διηγήσεως ἔχουσα;
Ἀνάγκη, ἔφη, καὶ τοῦτο.

Ταῦτα τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἔλεγον τὰ δύο εἴδη τῆς λέξεως.
Καὶ γὰρ ἔστιν, ἔφη.

Οὐκοῦν αὐτοῖν τὸ μὲν σμικρὰς τὰς μεταβολὰς ἔχει, καὶ ἐάν τις ἀποδιδῷ πρέπουσαν ἁρμονίαν καὶ ῥυθμὸν τῇ λέξει, ὀλίγου πρὸς τὴν αὐτὴν γίγνεται λέγειν τῷ ὀρθῶς λέγοντι καὶ ἐν μιᾷ ἁρμονίᾳ —σμικραὶ γὰρ αἱ μεταβολαί— καὶ δὴ καὶ ἐν [397c] ῥυθμῷ ὡσαύτως παραπλησίῳ τινί;
Κομιδῇ μὲν οὖν, ἔφη, οὕτως ἔχει.


Τί δὲ τὸ τοῦ ἑτέρου εἶδος; οὐ τῶν ἐναντίων δεῖται, πασῶν μὲν ἁρμονιῶν, πάντων δὲ ῥυθμῶν, εἰ μέλλει αὖ οἰκείως λέγεσθαι, διὰ τὸ παντοδαπὰς μορφὰς τῶν μεταβολῶν ἔχειν;
Καὶ σφόδρα γε οὕτως ἔχει.


Ἆρ᾽ οὖν πάντες οἱ ποιηταὶ καὶ οἵ τι λέγοντες ἢ τῷ ἑτέρῳ τούτων ἐπιτυγχάνουσιν τύπῳ τῆς λέξεως ἢ τῷ ἑτέρῳ ἢ ἐξ ἀμφοτέρων τινὶ συγκεραννύντες;
Ἀνάγκη, ἔφη.

[397d] Τί οὖν ποιήσομεν; ἦν δ᾽ ἐγώ· πότερον εἰς τὴν πόλιν πάντας τούτους παραδεξόμεθα ἢ τῶν ἀκράτων τὸν ἕτερον ἢ τὸν κεκραμένον;
Ἐὰν ἡ ἐμή, ἔφη, νικᾷ, τὸν τοῦ ἐπιεικοῦς μιμητὴν ἄκρατον.


Ἀλλὰ μήν, ὦ Ἀδείμαντε, ἡδύς γε καὶ ὁ κεκραμένος, πολὺ δὲ ἥδιστος παισί τε καὶ παιδαγωγοῖς ὁ ἐναντίος οὗ σὺ αἱρῇ καὶ τῷ πλείστῳ ὄχλῳ.
Ἥδιστος γάρ.


Ἀλλ᾽ ἴσως, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐκ ἂν αὐτὸν ἁρμόττειν φαίης τῇ [397e] ἡμετέρᾳ πολιτείᾳ, ὅτι οὐκ ἔστιν διπλοῦς ἀνὴρ παρ᾽ ἡμῖν οὐδὲ πολλαπλοῦς, ἐπειδὴ ἕκαστος ἓν πράττει.
Οὐ γὰρ οὖν ἁρμόττει.


Οὐκοῦν διὰ ταῦτα ἐν μόνῃ τῇ τοιαύτῃ πόλει τόν τε σκυτοτόμον σκυτοτόμον εὑρήσομεν καὶ οὐ κυβερνήτην πρὸς τῇ σκυτοτομίᾳ, καὶ τὸν γεωργὸν γεωργὸν καὶ οὐ δικαστὴν πρὸς τῇ γεωργίᾳ, καὶ τὸν πολεμικὸν πολεμικὸν καὶ οὐ χρηματιστὴν πρὸς τῇ πολεμικῇ, καὶ πάντας οὕτω;
Ἀληθῆ, ἔφη.


[398a] Ἄνδρα δή, ὡς ἔοικε, δυνάμενον ὑπὸ σοφίας παντοδαπὸν γίγνεσθαι καὶ μιμεῖσθαι πάντα χρήματα, εἰ ἡμῖν ἀφίκοιτο εἰς τὴν πόλιν αὐτός τε καὶ τὰ ποιήματα βουλόμενος ἐπιδείξασθαι, προσκυνοῖμεν ἂν αὐτὸν ὡς ἱερὸν καὶ θαυμαστὸν καὶ ἡδύν, εἴποιμεν δ᾽ ἂν ὅτι οὐκ ἔστιν τοιοῦτος ἀνὴρ ἐν τῇ πόλει παρ᾽ ἡμῖν οὔτε θέμις ἐγγενέσθαι, ἀποπέμποιμέν τε εἰς ἄλλην πόλιν μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχέαντες καὶ ἐρίῳ στέψαντες, αὐτοὶ δ᾽ ἂν τῷ αὐστηροτέρῳ καὶ ἀηδεστέρῳ ποιητῇ [398b] χρῴμεθα καὶ μυθολόγῳ ὠφελίας ἕνεκα, ὃς ἡμῖν τὴν τοῦ ἐπιεικοῦς λέξιν μιμοῖτο καὶ τὰ λεγόμενα λέγοι ἐν ἐκείνοις τοῖς τύποις οἷς κατ᾽ ἀρχὰς ἐνομοθετησάμεθα, ὅτε τοὺς στρατιώτας ἐπεχειροῦμεν παιδεύειν.
Καὶ μάλ᾽, ἔφη, οὕτως ἂν ποιοῖμεν, εἰ ἐφ᾽ ἡμῖν εἴη.




Νῦν δή, εἶπον ἐγώ, ὦ φίλε, κινδυνεύει ἡμῖν τῆς μουσικῆς τὸ περὶ λόγους τε καὶ μύθους παντελῶς διαπεπεράνθαι· ἅ τε γὰρ λεκτέον καὶ ὡς λεκτέον εἴρηται.
Καὶ αὐτῷ μοι δοκεῖ, ἔφη.


[398c] Οὐκοῦν μετὰ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὸ περὶ ᾠδῆς τρόπου καὶ μελῶν λοιπόν;
Δῆλα δή.

Ἆρ᾽ οὖν οὐ πᾶς ἤδη ἂν εὕροι ἃ ἡμῖν λεκτέον περὶ αὐτῶν οἷα δεῖ εἶναι, εἴπερ μέλλομεν τοῖς προειρημένοις συμφωνήσειν;
Καὶ ὁ Γλαύκων ἐπιγελάσας, Ἐγὼ τοίνυν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, κινδυνεύω ἐκτὸς τῶν πάντων εἶναι· οὔκουν ἱκανῶς γε ἔχω ἐν τῷ παρόντι συμβαλέσθαι ποῖα ἄττα δεῖ ἡμᾶς λέγειν· ὑποπτεύω μέντοι.



Πάντως δήπου, ἦν δ᾽ ἐγώ, πρῶτον μὲν τόδε ἱκανῶς ἔχεις [398d] λέγειν, ὅτι τὸ μέλος ἐκ τριῶν ἐστιν συγκείμενον, λόγου τε καὶ ἁρμονίας καὶ ῥυθμοῦ.
Ναί, ἔφη, τοῦτό γε.

Οὐκοῦν ὅσον γε αὐτοῦ λόγος ἐστίν, οὐδὲν δήπου διαφέρει τοῦ μὴ ᾀδομένου λόγου πρὸς τὸ ἐν τοῖς αὐτοῖς δεῖν τύποις λέγεσθαι οἷς ἄρτι προείπομεν καὶ ὡσαύτως;
Ἀληθῆ, ἔφη.


Καὶ μὴν τήν γε ἁρμονίαν καὶ ῥυθμὸν ἀκολουθεῖν δεῖ τῷ λόγῳ.
Πῶς δ᾽ οὔ;


Ἀλλὰ μέντοι θρήνων γε καὶ ὀδυρμῶν ἔφαμεν ἐν λόγοις οὐδὲν προσδεῖσθαι.
Οὐ γὰρ οὖν.

[398e] Τίνες οὖν θρηνώδεις ἁρμονίαι; λέγε μοι· σὺ γὰρ μουσικός.
Μειξολυδιστί, ἔφη, καὶ συντονολυδιστὶ καὶ τοιαῦταί τινες.

Οὐκοῦν αὗται, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀφαιρετέαι; ἄχρηστοι γὰρ καὶ γυναιξὶν ἃς δεῖ ἐπιεικεῖς εἶναι, μὴ ὅτι ἀνδράσι.
Πάνυ γε.



Ἀλλὰ μὴν μέθη γε φύλαξιν ἀπρεπέστατον καὶ μαλακία καὶ ἀργία.
Πῶς γὰρ οὔ;


Τίνες οὖν μαλακαί τε καὶ συμποτικαὶ τῶν ἁρμονιῶν;
Ἰαστί, ἦ δ᾽ ὅς, καὶ λυδιστὶ αὖ τινες χαλαραὶ καλοῦνται.


[399a] Ταύταις οὖν, ὦ φίλε, ἐπὶ πολεμικῶν ἀνδρῶν ἔσθ᾽ ὅτι χρήσῃ;
Οὐδαμῶς, ἔφη· ἀλλὰ κινδυνεύει σοι δωριστὶ λείπεσθαι καὶ φρυγιστί.

Οὐκ οἶδα, ἔφην ἐγώ, τὰς ἁρμονίας, ἀλλὰ κατάλειπε ἐκείνην τὴν ἁρμονίαν, ἣ ἔν τε πολεμικῇ πράξει ὄντος ἀνδρείου καὶ ἐν πάσῃ βιαίῳ ἐργασίᾳ πρεπόντως ἂν μιμήσαιτο φθόγγους τε καὶ προσῳδίας, καὶ ἀποτυχόντος ἢ εἰς τραύματα ἢ εἰς [399b] θανάτους ἰόντος ἢ εἴς τινα ἄλλην συμφορὰν πεσόντος, ἐν πᾶσι τούτοις παρατεταγμένως καὶ καρτερούντως ἀμυνομένου τὴν τύχην· καὶ ἄλλην αὖ ἐν εἰρηνικῇ τε καὶ μὴ βιαίῳ ἀλλ᾽ ἐν ἑκουσίᾳ πράξει ὄντος, ἢ τινά τι πείθοντός τε καὶ δεομένου, ἢ εὐχῇ θεὸν ἢ διδαχῇ καὶ νουθετήσει ἄνθρωπον, ἢ τοὐναντίον ἄλλῳ δεομένῳ ἢ διδάσκοντι ἢ μεταπείθοντι ἑαυτὸν ἐπέχοντα, καὶ ἐκ τούτων πράξαντα κατὰ νοῦν, καὶ μὴ ὑπερηφάνως ἔχοντα, ἀλλὰ σωφρόνως τε καὶ μετρίως ἐν πᾶσι τούτοις [399c] πράττοντά τε καὶ τὰ ἀποβαίνοντα ἀγαπῶντα. ταύτας δύο ἁρμονίας, βίαιον, ἑκούσιον, δυστυχούντων, εὐτυχούντων, σωφρόνων, ἀνδρείων [ἁρμονίας] αἵτινες φθόγγους μιμήσονται κάλλιστα, ταύτας λεῖπε.
Ἀλλ᾽, ἦ δ᾽ ὅς, οὐκ ἄλλας αἰτεῖς λείπειν ἢ ἃς νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον.








Οὐκ ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, πολυχορδίας γε οὐδὲ παναρμονίου ἡμῖν δεήσει ἐν ταῖς ᾠδαῖς τε καὶ μέλεσιν.
Οὔ μοι, ἔφη, φαίνεται.

Τριγώνων ἄρα καὶ πηκτίδων καὶ πάντων ὀργάνων ὅσα [399d] πολύχορδα καὶ πολυαρμόνια, δημιουργοὺς οὐ θρέψομεν.
Οὐ φαινόμεθα.


Τί δέ; αὐλοποιοὺς ἢ αὐλητὰς παραδέξῃ εἰς τὴν πόλιν; ἢ οὐ τοῦτο πολυχορδότατον, καὶ αὐτὰ τὰ παναρμόνια αὐλοῦ τυγχάνει ὄντα μίμημα;
Δῆλα δή, ἦ δ᾽ ὅς.


Λύρα δή σοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ κιθάρα λείπεται [καὶ] κατὰ πόλιν χρήσιμα· καὶ αὖ κατ᾽ ἀγροὺς τοῖς νομεῦσι σύριγξ ἄν τις εἴη.
Ὡς γοῦν, ἔφη, ὁ λόγος ἡμῖν σημαίνει.


[399e] Οὐδέν γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, καινὸν ποιοῦμεν, ὦ φίλε, κρίνοντες τὸν Ἀπόλλω καὶ τὰ τοῦ Ἀπόλλωνος ὄργανα πρὸ Μαρσύου τε καὶ τῶν ἐκείνου ὀργάνων.
Μὰ Δία, ἦ δ᾽ ὅς, οὔ μοι φαινόμεθα.

Καὶ νὴ τὸν κύνα, εἶπον, λελήθαμέν γε διακαθαίροντες πάλιν ἣν ἄρτι τρυφᾶν ἔφαμεν πόλιν.
Σωφρονοῦντές γε ἡμεῖς, ἦ δ᾽ ὅς.


Ἴθι δή, ἔφην, καὶ τὰ λοιπὰ καθαίρωμεν. ἑπόμενον γὰρ δὴ ταῖς ἁρμονίαις ἂν ἡμῖν εἴη τὸ περὶ ῥυθμούς, μὴ ποικίλους αὐτοὺς διώκειν μηδὲ παντοδαπὰς βάσεις, ἀλλὰ βίου ῥυθμοὺς ἰδεῖν κοσμίου τε καὶ ἀνδρείου τίνες εἰσίν· οὓς ἰδόντα τὸν [400a] πόδα τῷ τοῦ τοιούτου λόγῳ ἀναγκάζειν ἕπεσθαι καὶ τὸ μέλος, ἀλλὰ μὴ λόγον ποδί τε καὶ μέλει. οἵτινες δ᾽ ἂν εἶεν οὗτοι οἱ ῥυθμοί, σὸν ἔργον, ὥσπερ τὰς ἁρμονίας, φράσαι.




Ἀλλὰ μὰ Δί᾽, ἔφη, οὐκ ἔχω λέγειν. ὅτι μὲν γὰρ τρί᾽ ἄττα ἐστὶν εἴδη ἐξ ὧν αἱ βάσεις πλέκονται, ὥσπερ ἐν τοῖς φθόγγοις τέτταρα, ὅθεν αἱ πᾶσαι ἁρμονίαι, τεθεαμένος ἂν εἴποιμι· ποῖα δὲ ὁποίου βίου μιμήματα, λέγειν οὐκ ἔχω.



[400b] Ἀλλὰ ταῦτα μέν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ μετὰ Δάμωνος βουλευσόμεθα, τίνες τε ἀνελευθερίας καὶ ὕβρεως ἢ μανίας καὶ ἄλλης κακίας πρέπουσαι βάσεις, καὶ τίνας τοῖς ἐναντίοις λειπτέον ῥυθμούς· οἶμαι δέ με ἀκηκοέναι οὐ σαφῶς ἐνόπλιόν τέ τινα ὀνομάζοντος αὐτοῦ σύνθετον καὶ δάκτυλον καὶ ἡρῷόν γε, οὐκ οἶδα ὅπως διακοσμοῦντος καὶ ἴσον ἄνω καὶ κάτω τιθέντος, εἰς βραχύ τε καὶ μακρὸν γιγνόμενον, καί, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ἴαμβον καί τιν᾽ ἄλλον τροχαῖον ὠνόμαζε, μήκη δὲ καὶ [400c] βραχύτητας προσῆπτε. καὶ τούτων τισὶν οἶμαι τὰς ἀγωγὰς τοῦ ποδὸς αὐτὸν οὐχ ἧττον ψέγειν τε καὶ ἐπαινεῖν ἢ τοὺς ῥυθμοὺς αὐτούς —ἤτοι συναμφότερόν τι· οὐ γὰρ ἔχω λέγειν— ἀλλὰ ταῦτα μέν, ὥσπερ εἶπον, εἰς Δάμωνα ἀναβεβλήσθω· διελέσθαι γὰρ οὐ σμικροῦ λόγου. ἢ σὺ οἴει;
Μὰ Δί᾽, οὐκ ἔγωγε.





Ἀλλὰ τόδε γε, ὅτι τὸ τῆς εὐσχημοσύνης τε καὶ ἀσχημοσύνης τῷ εὐρύθμῳ τε καὶ ἀρρύθμῳ ἀκολουθεῖ, δύνασαι διελέσθαι;
Πῶς δ᾽ οὔ;


[400d] Ἀλλὰ μὴν τὸ εὔρυθμόν γε καὶ τὸ ἄρρυθμον τὸ μὲν τῇ καλῇ λέξει ἕπεται ὁμοιούμενον, τὸ δὲ τῇ ἐναντίᾳ, καὶ τὸ εὐάρμοστον καὶ ἀνάρμοστον ὡσαύτως, εἴπερ ῥυθμός γε καὶ ἁρμονία λόγῳ, ὥσπερ ἄρτι ἐλέγετο, ἀλλὰ μὴ λόγος τούτοις.
Ἀλλὰ μήν, ἦ δ᾽ ὅς, ταῦτά γε λόγῳ ἀκολουθητέον.

Τί δ᾽ ὁ τρόπος τῆς λέξεως, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ ὁ λόγος; οὐ τῷ τῆς ψυχῆς ἤθει ἕπεται;
Πῶς γὰρ οὔ;

Τῇ δὲ λέξει τὰ ἄλλα;
Ναί.

Εὐλογία ἄρα καὶ εὐαρμοστία καὶ εὐσχημοσύνη καὶ [400e] εὐρυθμία εὐηθείᾳ ἀκολουθεῖ, οὐχ ἣν ἄνοιαν οὖσαν ὑποκοριζόμενοι καλοῦμεν [ὡς εὐήθειαν], ἀλλὰ τὴν ὡς ἀληθῶς εὖ τε καὶ καλῶς τὸ ἦθος κατεσκευασμένην διάνοιαν.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.


Ἆρ᾽ οὖν οὐ πανταχοῦ ταῦτα διωκτέα τοῖς νέοις, εἰ μέλλουσι τὸ αὑτῶν πράττειν;
Διωκτέα μὲν οὖν.

[401a] Ἔστιν δέ γέ που πλήρης μὲν γραφικὴ αὐτῶν καὶ πᾶσα ἡ τοιαύτη δημιουργία, πλήρης δὲ ὑφαντικὴ καὶ ποικιλία καὶ οἰκοδομία καὶ πᾶσα αὖ ἡ τῶν ἄλλων σκευῶν ἐργασία, ἔτι δὲ ἡ τῶν σωμάτων φύσις καὶ ἡ τῶν ἄλλων φυτῶν· ἐν πᾶσι γὰρ τούτοις ἔνεστιν εὐσχημοσύνη ἢ ἀσχημοσύνη. καὶ ἡ μὲν ἀσχημοσύνη καὶ ἀρρυθμία καὶ ἀναρμοστία κακολογίας καὶ κακοηθείας ἀδελφά, τὰ δ᾽ ἐναντία τοῦ ἐναντίου, σώφρονός τε καὶ ἀγαθοῦ ἤθους, ἀδελφά τε καὶ μιμήματα.
Παντελῶς μὲν οὖν, ἔφη.


[401b] Ἆρ᾽ οὖν τοῖς ποιηταῖς ἡμῖν μόνον ἐπιστατητέον καὶ προσαναγκαστέον τὴν τοῦ ἀγαθοῦ εἰκόνα ἤθους ἐμποιεῖν τοῖς ποιήμασιν ἢ μὴ παρ᾽ ἡμῖν ποιεῖν, ἢ καὶ τοῖς ἄλλοις δημιουργοῖς ἐπιστατητέον καὶ διακωλυτέον τὸ κακόηθες τοῦτο καὶ ἀκόλαστον καὶ ἀνελεύθερον καὶ ἄσχημον μήτε ἐν εἰκόσι ζῴων μήτε ἐν οἰκοδομήμασι μήτε ἐν ἄλλῳ μηδενὶ δημιουργουμένῳ ἐμποιεῖν, ἢ ὁ μὴ οἷός τε ὢν οὐκ ἐατέος παρ᾽ ἡμῖν δημιουργεῖν, ἵνα μὴ ἐν κακίας εἰκόσι τρεφόμενοι ἡμῖν οἱ [401c] φύλακες ὥσπερ ἐν κακῇ βοτάνῃ, πολλὰ ἑκάστης ἡμέρας κατὰ σμικρὸν ἀπὸ πολλῶν δρεπόμενοί τε καὶ νεμόμενοι, ἕν τι συνιστάντες λανθάνωσιν κακὸν μέγα ἐν τῇ αὑτῶν ψυχῇ, ἀλλ᾽ ἐκείνους ζητητέον τοὺς δημιουργοὺς τοὺς εὐφυῶς δυναμένους ἰχνεύειν τὴν τοῦ καλοῦ τε καὶ εὐσχήμονος φύσιν, ἵνα ὥσπερ ἐν ὑγιεινῷ τόπῳ οἰκοῦντες οἱ νέοι ἀπὸ παντὸς ὠφελῶνται, ὁπόθεν ἂν αὐτοῖς ἀπὸ τῶν καλῶν ἔργων ἢ πρὸς ὄψιν ἢ πρὸς ἀκοήν τι προσβάλῃ, ὥσπερ αὔρα φέρουσα ἀπὸ [401d] χρηστῶν τόπων ὑγίειαν, καὶ εὐθὺς ἐκ παίδων λανθάνῃ εἰς ὁμοιότητά τε καὶ φιλίαν καὶ συμφωνίαν τῷ καλῷ λόγῳ ἄγουσα;
Πολὺ γὰρ ἄν, ἔφη, κάλλιστα οὕτω τραφεῖεν.








Ἆρ᾽ οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, τούτων ἕνεκα κυριωτάτη ἐν μουσικῇ τροφή, ὅτι μάλιστα καταδύεται εἰς τὸ ἐντὸς τῆς ψυχῆς ὅ τε ῥυθμὸς καὶ ἁρμονία, καὶ ἐρρωμενέστατα ἅπτεται αὐτῆς φέροντα τὴν εὐσχημοσύνην, καὶ ποιεῖ εὐσχήμονα, [401e] ἐάν τις ὀρθῶς τραφῇ, εἰ δὲ μή, τοὐναντίον; καὶ ὅτι αὖ τῶν παραλειπομένων καὶ μὴ καλῶς δημιουργηθέντων ἢ μὴ καλῶς φύντων ὀξύτατ᾽ ἂν αἰσθάνοιτο ὁ ἐκεῖ τραφεὶς ὡς ἔδει, καὶ ὀρθῶς δὴ δυσχεραίνων τὰ μὲν καλὰ ἐπαινοῖ καὶ χαίρων καὶ καταδεχόμενος εἰς τὴν ψυχὴν τρέφοιτ᾽ ἂν ἀπ᾽ αὐτῶν καὶ [402a] γίγνοιτο καλός τε κἀγαθός, τὰ δ᾽ αἰσχρὰ ψέγοι τ᾽ ἂν ὀρθῶς καὶ μισοῖ ἔτι νέος ὤν, πρὶν λόγον δυνατὸς εἶναι λαβεῖν, ἐλθόντος δὲ τοῦ λόγου ἀσπάζοιτ᾽ ἂν αὐτὸν γνωρίζων δι᾽ οἰκειότητα μάλιστα ὁ οὕτω τραφείς;
Ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ, ἔφη, τῶν τοιούτων ἕνεκα ἐν μουσικῇ εἶναι ἡ τροφή.







Ὥσπερ ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, γραμμάτων πέρι τότε ἱκανῶς εἴχομεν, ὅτε τὰ στοιχεῖα μὴ λανθάνοι ἡμᾶς ὀλίγα ὄντα ἐν ἅπασιν οἷς ἔστιν περιφερόμενα, καὶ οὔτ᾽ ἐν σμικρῷ οὔτ᾽ ἐν [402b] μεγάλῳ ἠτιμάζομεν αὐτά, ὡς οὐ δέοι αἰσθάνεσθαι, ἀλλὰ πανταχοῦ προυθυμούμεθα διαγιγνώσκειν, ὡς οὐ πρότερον ἐσόμενοι γραμματικοὶ πρὶν οὕτως ἔχοιμεν—
Ἀληθῆ.




Οὐκοῦν καὶ εἰκόνας γραμμάτων, εἴ που ἢ ἐν ὕδασιν ἢ ἐν κατόπτροις ἐμφαίνοιντο, οὐ πρότερον γνωσόμεθα, πρὶν ἂν αὐτὰ γνῶμεν, ἀλλ᾽ ἔστιν τῆς αὐτῆς τέχνης τε καὶ μελέτης;
Παντάπασι μὲν οὖν.



Ἆρ᾽ οὖν, ὃ λέγω, πρὸς θεῶν, οὕτως οὐδὲ μουσικοὶ [402c] πρότερον ἐσόμεθα, οὔτε αὐτοὶ οὔτε οὕς φαμεν ἡμῖν παιδευτέον εἶναι τοὺς φύλακας, πρὶν ἂν τὰ τῆς σωφροσύνης εἴδη καὶ ἀνδρείας καὶ ἐλευθεριότητος καὶ μεγαλοπρεπείας καὶ ὅσα τούτων ἀδελφὰ καὶ τὰ τούτων αὖ ἐναντία πανταχοῦ περιφερόμενα γνωρίζωμεν καὶ ἐνόντα ἐν οἷς ἔνεστιν αἰσθανώμεθα καὶ αὐτὰ καὶ εἰκόνας αὐτῶν, καὶ μήτε ἐν σμικροῖς μήτε ἐν μεγάλοις ἀτιμάζωμεν, ἀλλὰ τῆς αὐτῆς οἰώμεθα τέχνης εἶναι καὶ μελέτης;
Πολλὴ ἀνάγκη, ἔφη.




[402d] Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτου ἂν συμπίπτῃ ἔν τε τῇ ψυχῇ καλὰ ἤθη ἐνόντα καὶ ἐν τῷ εἴδει ὁμολογοῦντα ἐκείνοις καὶ συμφωνοῦντα, τοῦ αὐτοῦ μετέχοντα τύπου, τοῦτ᾽ ἂν εἴη κάλλιστον θέαμα τῷ δυναμένῳ θεᾶσθαι;
Πολύ γε.

Καὶ μὴν τό γε κάλλιστον ἐρασμιώτατον;
Πῶς δ᾽ οὔ;

Τῶν δὴ ὅτι μάλιστα τοιούτων ἀνθρώπων ὅ γε μουσικὸς ἐρῴη ἄν· εἰ δὲ ἀσύμφωνος εἴη, οὐκ ἂν ἐρῴη.
Οὐκ ἄν, εἴ γέ τι, ἔφη, κατὰ τὴν ψυχὴν ἐλλείποι· εἰ μέντοι τι κατὰ τὸ σῶμα, ὑπομείνειεν ἂν ὥστε ἐθέλειν [402e] ἀσπάζεσθαι.



Μανθάνω, ἦν δ᾽ ἐγώ· ὅτι ἔστιν σοι ἢ γέγονεν παιδικὰ τοιαῦτα, καὶ συγχωρῶ. ἀλλὰ τόδε μοι εἰπέ· σωφροσύνῃ καὶ ἡδονῇ ὑπερβαλλούσῃ ἔστι τις κοινωνία;
Καὶ πῶς; ἔφη, ἥ γε ἔκφρονα ποιεῖ οὐχ ἧττον ἢ λύπη;


Ἀλλὰ τῇ ἄλλῃ ἀρετῇ;
[403a] Οὐδαμῶς.

Τί δέ; ὕβρει τε καὶ ἀκολασίᾳ;
Πάντων μάλιστα.

Μείζω δέ τινα καὶ ὀξυτέραν ἔχεις εἰπεῖν ἡδονὴν τῆς περὶ τὰ ἀφροδίσια;
Οὐκ ἔχω, ἦ δ᾽ ὅς, οὐδέ γε μανικωτέραν.

Ὁ δὲ ὀρθὸς ἔρως πέφυκε κοσμίου τε καὶ καλοῦ σωφρόνως τε καὶ μουσικῶς ἐρᾶν;
Καὶ μάλα, ἦ δ᾽ ὅς.

Οὐδὲν ἄρα προσοιστέον μανικὸν οὐδὲ συγγενὲς ἀκολασίας τῷ ὀρθῷ ἔρωτι;
Οὐ προσοιστέον.


[403b] Οὐ προσοιστέον ἄρα αὕτη ἡ ἡδονή, οὐδὲ κοινωνητέον αὐτῆς ἐραστῇ τε καὶ παιδικοῖς ὀρθῶς ἐρῶσί τε καὶ ἐρωμένοις;
Οὐ μέντοι μὰ Δί᾽, ἔφη, ὦ Σώκρατες, προσοιστέον.


Οὕτω δή, ὡς ἔοικε, νομοθετήσεις ἐν τῇ οἰκιζομένῃ πόλει φιλεῖν μὲν καὶ συνεῖναι καὶ ἅπτεσθαι ὥσπερ ὑέος παιδικῶν ἐραστήν, τῶν καλῶν χάριν, ἐὰν πείθῃ, τὰ δ᾽ ἄλλα οὕτως ὁμιλεῖν πρὸς ὅν τις σπουδάζοι, ὅπως μηδέποτε δόξει [403c] μακρότερα τούτων συγγίγνεσθαι· εἰ δὲ μή, ψόγον ἀμουσίας καὶ ἀπειροκαλίας ὑφέξοντα.
Οὕτως, ἔφη.


Ἆρ᾽ οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ σοὶ φαίνεται τέλος ἡμῖν ἔχειν ὁ περὶ μουσικῆς λόγος; οἷ γοῦν δεῖ τελευτᾶν, τετελεύτηκεν· δεῖ δέ που τελευτᾶν τὰ μουσικὰ εἰς τὰ τοῦ καλοῦ ἐρωτικά.
Σύμφημι, ἦ δ᾽ ὅς.



Μετὰ δὴ μουσικὴν γυμναστικῇ θρεπτέοι οἱ νεανίαι.
Τί μήν;




Δεῖ μὲν δὴ καὶ ταύτῃ ἀκριβῶς τρέφεσθαι ἐκ παίδων διὰ [403d] βίου. ἔχει δέ πως, ὡς ἐγᾦμαι, ὧδε· σκόπει δὲ καὶ σύ. ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐ φαίνεται, ὃ ἂν χρηστὸν ᾖ σῶμα, τοῦτο τῇ αὑτοῦ ἀρετῇ ψυχὴν ἀγαθὴν ποιεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίον ψυχὴ ἀγαθὴ τῇ αὑτῆς ἀρετῇ σῶμα παρέχειν ὡς οἷόν τε βέλτιστον· σοὶ δὲ πῶς φαίνεται;
Καὶ ἐμοί, ἔφη, οὕτως.



Οὐκοῦν εἰ τὴν διάνοιαν ἱκανῶς θεραπεύσαντες παραδοῖμεν αὐτῇ τὰ περὶ τὸ σῶμα ἀκριβολογεῖσθαι, ἡμεῖς δὲ ὅσον τοὺς [403e] τύπους ὑφηγησαίμεθα, ἵνα μὴ μακρολογῶμεν, ὀρθῶς ἂν ποιοῖμεν;
Πάνυ μὲν οὖν.


Μέθης μὲν δὴ εἴπομεν ὅτι ἀφεκτέον αὐτοῖς· παντὶ γάρ που μᾶλλον ἐγχωρεῖ ἢ φύλακι μεθυσθέντι μὴ εἰδέναι ὅπου γῆς ἐστιν.
Γελοῖον γάρ, ἦ δ᾽ ὅς, τόν γε φύλακα φύλακος δεῖσθαι.


Τί δὲ δὴ σίτων πέρι; ἀθληταὶ μὲν γὰρ οἱ ἄνδρες τοῦ μεγίστου ἀγῶνος. ἢ οὐχί;
Ναί.

[404a] Ἆρ᾽ οὖν ἡ τῶνδε τῶν ἀσκητῶν ἕξις προσήκουσ᾽ ἂν εἴη τούτοις;
Ἴσως.

Ἀλλ᾽, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὑπνώδης αὕτη γέ τις καὶ σφαλερὰ πρὸς ὑγίειαν. ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι καθεύδουσί τε τὸν βίον καί, ἐὰν σμικρὰ ἐκβῶσιν τῆς τεταγμένης διαίτης, μεγάλα καὶ σφόδρα νοσοῦσιν οὗτοι οἱ ἀσκηταί;
Ὁρῶ.


Κομψοτέρας δή τινος, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀσκήσεως δεῖ τοῖς πολεμικοῖς ἀθληταῖς, οὕς γε ὥσπερ κύνας ἀγρύπνους τε ἀνάγκη εἶναι καὶ ὅτι μάλιστα ὀξὺ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν καὶ πολλὰς μεταβολὰς ἐν ταῖς στρατείαις μεταβάλλοντας ὑδάτων [404b] τε καὶ τῶν ἄλλων σίτων καὶ εἱλήσεων καὶ χειμώνων μὴ ἀκροσφαλεῖς εἶναι πρὸς ὑγίειαν.
Φαίνεταί μοι.

Ἆρ᾽ οὖν ἡ βελτίστη γυμναστικὴ ἀδελφή τις ἂν εἴη τῆς ἁπλῆς μουσικῆς ἣν ὀλίγον πρότερον διῇμεν;
Πῶς λέγεις;

Ἁπλῆ που καὶ ἐπιεικὴς γυμναστική, καὶ μάλιστα ἡ τῶν περὶ τὸν πόλεμον.
Πῇ δή;

Καὶ παρ᾽ Ὁμήρου, ἦν δ᾽ ἐγώ, τά γε τοιαῦτα μάθοι ἄν τις. οἶσθα γὰρ ὅτι ἐπὶ στρατιᾶς ἐν ταῖς τῶν ἡρώων ἑστιάσεσιν οὔτε ἰχθύσιν αὐτοὺς ἑστιᾷ, καὶ ταῦτα ἐπὶ [404c] θαλάττῃ ἐν Ἑλλησπόντῳ ὄντας, οὔτε ἑφθοῖς κρέασιν ἀλλὰ μόνον ὀπτοῖς, ἃ δὴ μάλιστ᾽ ἂν εἴη στρατιώταις εὔπορα· πανταχοῦ γὰρ ὡς ἔπος εἰπεῖν αὐτῷ τῷ πυρὶ χρῆσθαι εὐπορώτερον ἢ ἀγγεῖα συμπεριφέρειν.
Καὶ μάλα.



Οὐδὲ μὴν ἡδυσμάτων, ὡς ἐγᾦμαι, Ὅμηρος πώποτε ἐμνήσθη. ἢ τοῦτο μὲν καὶ οἱ ἄλλοι ἀσκηταὶ ἴσασιν, ὅτι τῷ μέλλοντι σώματι εὖ ἕξειν ἀφεκτέον τῶν τοιούτων ἁπάντων;
Καὶ ὀρθῶς γε, ἔφη, ἴσασί τε καὶ ἀπέχονται.



[404d] Συρακοσίαν δέ, ὦ φίλε, τράπεζαν καὶ Σικελικὴν ποικιλίαν ὄψου, ὡς ἔοικας, οὐκ αἰνεῖς, εἴπερ σοι ταῦτα δοκεῖ ὀρθῶς ἔχειν.
Οὔ μοι δοκῶ.

Ψέγεις ἄρα καὶ Κορινθίαν κόρην φίλην εἶναι ἀνδράσιν μέλλουσιν εὖ σώματος ἕξειν.
Παντάπασι μὲν οὖν.

Οὐκοῦν καὶ Ἀττικῶν πεμμάτων τὰς δοκούσας εἶναι εὐπαθείας;
Ἀνάγκη.


Ὅλην γὰρ οἶμαι τὴν τοιαύτην σίτησιν καὶ δίαιταν τῇ μελοποιίᾳ τε καὶ ᾠδῇ τῇ ἐν τῷ παναρμονίῳ καὶ ἐν πᾶσι [404e] ῥυθμοῖς πεποιημένῃ ἀπεικάζοντες ὀρθῶς ἂν ἀπεικάζοιμεν.
Πῶς γὰρ οὔ;


Οὐκοῦν ἐκεῖ μὲν ἀκολασίαν ἡ ποικιλία ἐνέτικτεν, ἐνταῦθα δὲ νόσον, ἡ δὲ ἁπλότης κατὰ μὲν μουσικὴν ἐν ψυχαῖς σωφροσύνην, κατὰ δὲ γυμναστικὴν ἐν σώμασιν ὑγίειαν;
Ἀληθέστατα, ἔφη.
[405a] Ἀκολασίας δὲ καὶ νόσων πληθυουσῶν ἐν πόλει ἆρ᾽ οὐ δικαστήριά τε καὶ ἰατρεῖα πολλὰ ἀνοίγεται, καὶ δικανική τε καὶ ἰατρικὴ σεμνύνονται, ὅταν δὴ καὶ ἐλεύθεροι πολλοὶ καὶ σφόδρα περὶ αὐτὰ σπουδάζωσιν;
Τί γὰρ οὐ μέλλει;



Τῆς δὲ κακῆς τε καὶ αἰσχρᾶς παιδείας ἐν πόλει ἆρα μή τι μεῖζον ἕξεις λαβεῖν τεκμήριον ἢ τὸ δεῖσθαι ἰατρῶν καὶ δικαστῶν ἄκρων μὴ μόνον τοὺς φαύλους τε καὶ χειροτέχνας, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐν ἐλευθέρῳ σχήματι προσποιουμένους [405b] τεθράφθαι; ἢ οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ καὶ ἀπαιδευσίας μέγα τεκμήριον τὸ ἐπακτῷ παρ᾽ ἄλλων, ὡς δεσποτῶν τε καὶ κριτῶν, τῷ δικαίῳ ἀναγκάζεσθαι χρῆσθαι, καὶ ἀπορίᾳ οἰκείων;
Πάντων μὲν οὖν, ἔφη, αἴσχιστον.




Ἦ δοκεῖ σοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, τούτου αἴσχιον εἶναι τοῦτο, ὅταν δή τις μὴ μόνον τὸ πολὺ τοῦ βίου ἐν δικαστηρίοις φεύγων τε καὶ διώκων κατατρίβηται, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ ἀπειροκαλίας ἐπ᾽ αὐτῷ δὴ τούτῳ πεισθῇ καλλωπίζεσθαι, ὡς δεινὸς [405c] ὢν περὶ τὸ ἀδικεῖν καὶ ἱκανὸς πάσας μὲν στροφὰς στρέφεσθαι, πάσας δὲ διεξόδους διεξελθὼν ἀποστραφῆναι λυγιζόμενος, ὥστε μὴ παρασχεῖν δίκην, καὶ ταῦτα σμικρῶν τε καὶ οὐδενὸς ἀξίων ἕνεκα, ἀγνοῶν ὅσῳ κάλλιον καὶ ἄμεινον τὸ παρασκευάζειν τὸν βίον αὑτῷ μηδὲν δεῖσθαι νυστάζοντος δικαστοῦ;
Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτ᾽, ἔφη, ἐκείνου ἔτι αἴσχιον.
Τὸ δὲ ἰατρικῆς, ἦν δ᾽ ἐγώ, δεῖσθαι ὅτι μὴ τραυμάτων ἕνεκα ἤ τινων ἐπετείων νοσημάτων ἐπιπεσόντων, ἀλλὰ δι᾽ [405d] ἀργίαν τε καὶ δίαιταν οἵαν διήλθομεν, ῥευμάτων τε καὶ πνευμάτων ὥσπερ λίμνας ἐμπιμπλαμένους φύσας τε καὶ κατάρρους νοσήμασιν ὀνόματα τίθεσθαι ἀναγκάζειν τοὺς κομψοὺς Ἀσκληπιάδας, οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ;
Καὶ μάλ᾽, ἔφη· ὡς ἀληθῶς καινὰ ταῦτα καὶ ἄτοπα νοσημάτων ὀνόματα.






Οἷα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὡς οἶμαι, οὐκ ἦν ἐπ᾽ Ἀσκληπιοῦ. [405e] τεκμαίρομαι δέ, ὅτι αὐτοῦ οἱ ὑεῖς ἐν Τροίᾳ Εὐρυπύλῳ τετρωμένῳ ἐπ᾽ οἶνον Πράμνειον ἄλφιτα πολλὰ ἐπιπασθέντα [406a] καὶ τυρὸν ἐπιξυσθέντα, ἃ δὴ δοκεῖ φλεγματώδη εἶναι, οὐκ ἐμέμψαντο τῇ δούσῃ πιεῖν, οὐδὲ Πατρόκλῳ τῷ ἰωμένῳ ἐπετίμησαν.
Καὶ μὲν δή, ἔφη, ἄτοπόν γε τὸ πῶμα οὕτως ἔχοντι.



Οὔκ, εἴ γ᾽ ἐννοεῖς, εἶπον, ὅτι τῇ παιδαγωγικῇ τῶν νοσημάτων ταύτῃ τῇ νῦν ἰατρικῇ πρὸ τοῦ Ἀσκληπιάδαι οὐκ ἐχρῶντο, ὥς φασι, πρὶν Ἡρόδικον γενέσθαι· Ἡρόδικος δὲ παιδοτρίβης ὢν καὶ νοσώδης γενόμενος, μείξας γυμναστικὴν [406b] ἰατρικῇ, ἀπέκναισε πρῶτον μὲν καὶ μάλιστα ἑαυτόν, ἔπειτ᾽ ἄλλους ὕστερον πολλούς.
Πῇ δή; ἔφη.


Μακρόν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὸν θάνατον αὑτῷ ποιήσας. παρακολουθῶν γὰρ τῷ νοσήματι θανασίμῳ ὄντι οὔτε ἰάσασθαι οἶμαι οἷός τ᾽ ἦν ἑαυτόν, ἐν ἀσχολίᾳ τε πάντων ἰατρευόμενος διὰ βίου ἔζη, ἀποκναιόμενος εἴ τι τῆς εἰωθυίας διαίτης ἐκβαίη, δυσθανατῶν δὲ ὑπὸ σοφίας εἰς γῆρας ἀφίκετο.
Καλὸν ἄρα τὸ γέρας, ἔφη, τῆς τέχνης ἠνέγκατο.




[406c] Οἷον εἰκός, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὸν μὴ εἰδότα ὅτι Ἀσκληπιὸς οὐκ ἀγνοίᾳ οὐδὲ ἀπειρίᾳ τούτου τοῦ εἴδους τῆς ἰατρικῆς τοῖς ἐκγόνοις οὐ κατέδειξεν αὐτό, ἀλλ᾽ εἰδὼς ὅτι πᾶσι τοῖς εὐνομουμένοις ἔργον τι ἑκάστῳ ἐν τῇ πόλει προστέτακται, ὃ ἀναγκαῖον ἐργάζεσθαι, καὶ οὐδενὶ σχολὴ διὰ βίου κάμνειν ἰατρευομένῳ. ὃ ἡμεῖς γελοίως ἐπὶ μὲν τῶν δημιουργῶν αἰσθανόμεθα, ἐπὶ δὲ τῶν πλουσίων τε καὶ εὐδαιμόνων δοκούντων εἶναι οὐκ αἰσθανόμεθα.
Πῶς; ἔφη.



[406d] Τέκτων μέν, ἦν δ᾽ ἐγώ, κάμνων ἀξιοῖ παρὰ τοῦ ἰατροῦ φάρμακον πιὼν ἐξεμέσαι τὸ νόσημα, ἢ κάτω καθαρθεὶς ἢ καύσει ἢ τομῇ χρησάμενος ἀπηλλάχθαι· ἐὰν δέ τις αὐτῷ μακρὰν δίαιταν προστάττῃ, πιλίδιά τε περὶ τὴν κεφαλὴν περιτιθεὶς καὶ τὰ τούτοις ἑπόμενα, ταχὺ εἶπεν ὅτι οὐ σχολὴ κάμνειν οὐδὲ λυσιτελεῖ οὕτω ζῆν, νοσήματι τὸν νοῦν προσέχοντα, τῆς δὲ προκειμένης ἐργασίας ἀμελοῦντα. καὶ μετὰ ταῦτα χαίρειν [406e] εἰπὼν τῷ τοιούτῳ ἰατρῷ, εἰς τὴν εἰωθυῖαν δίαιταν ἐμβάς, ὑγιὴς γενόμενος ζῇ τὰ ἑαυτοῦ πράττων· ἐὰν δὲ μὴ ἱκανὸν ᾖ τὸ σῶμα ὑπενεγκεῖν, τελευτήσας πραγμάτων ἀπηλλάγη.
Καὶ τῷ τοιούτῳ μέν γ᾽, ἔφη, δοκεῖ πρέπειν οὕτω ἰατρικῇ χρῆσθαι.
[407a] Ἆρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι ἦν τι αὐτῷ ἔργον, ὃ εἰ μὴ πράττοι, οὐκ ἐλυσιτέλει ζῆν;
Δῆλον, ἔφη.




Ὁ δὲ δὴ πλούσιος, ὥς φαμεν, οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον ἔργον προκείμενον, οὗ ἀναγκαζομένῳ ἀπέχεσθαι ἀβίωτον.
Οὔκουν δὴ λέγεταί γε.


Φωκυλίδου γάρ, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐκ ἀκούεις πῶς φησι δεῖν, ὅταν τῳ ἤδη βίος ᾖ, ἀρετὴν ἀσκεῖν.
Οἶμαι δέ γε, ἔφη, καὶ πρότερον.


Μηδέν, εἶπον, περὶ τούτου αὐτῷ μαχώμεθα, ἀλλ᾽ ἡμᾶς αὐτοὺς διδάξωμεν πότερον μελετητέον τοῦτο τῷ πλουσίῳ [407b] καὶ ἀβίωτον τῷ μὴ μελετῶντι, ἢ νοσοτροφία τεκτονικῇ μὲν καὶ ταῖς ἄλλαις τέχναις ἐμπόδιον τῇ προσέξει τοῦ νοῦ, τὸ δὲ Φωκυλίδου παρακέλευμα οὐδὲν ἐμποδίζει.




Ναὶ μὰ τὸν Δία, ἦ δ᾽ ὅς. σχεδόν γέ τι πάντων μάλιστα ἥ γε περαιτέρω γυμναστικῆς ἡ περιττὴ αὕτη ἐπιμέλεια τοῦ σώματος· καὶ γὰρ πρὸς οἰκονομίας καὶ πρὸς στρατείας καὶ πρὸς ἑδραίους ἐν πόλει ἀρχὰς δύσκολος.


Τὸ δὲ δὴ μέγιστον, ὅτι καὶ πρὸς μαθήσεις ἁστινασοῦν καὶ [407c] ἐννοήσεις τε καὶ μελέτας πρὸς ἑαυτὸν χαλεπή, κεφαλῆς τινας ἀεὶ διατάσεις καὶ ἰλίγγους ὑποπτεύουσα καὶ αἰτιωμένη ἐκ φιλοσοφίας ἐγγίγνεσθαι, ὥστε, ὅπῃ ταύτῃ ἀρετὴ ἀσκεῖται καὶ δοκιμάζεται, πάντῃ ἐμπόδιος· κάμνειν γὰρ οἴεσθαι ποιεῖ ἀεὶ καὶ ὠδίνοντα μήποτε λήγειν περὶ τοῦ σώματος.
Εἰκός γε, ἔφη.



Οὐκοῦν ταῦτα γιγνώσκοντα φῶμεν καὶ Ἀσκληπιὸν τοὺς μὲν φύσει τε καὶ διαίτῃ ὑγιεινῶς ἔχοντας τὰ σώματα, [407d] νόσημα δέ τι ἀποκεκριμένον ἴσχοντας ἐν αὑτοῖς, τούτοις μὲν καὶ ταύτῃ τῇ ἕξει καταδεῖξαι ἰατρικήν, φαρμάκοις τε καὶ τομαῖς τὰ νοσήματα ἐκβάλλοντα αὐτῶν τὴν εἰωθυῖαν προστάττειν δίαιταν, ἵνα μὴ τὰ πολιτικὰ βλάπτοι, τὰ δ᾽ εἴσω διὰ παντὸς νενοσηκότα σώματα οὐκ ἐπιχειρεῖν διαίταις κατὰ σμικρὸν ἀπαντλοῦντα καὶ ἐπιχέοντα μακρὸν καὶ κακὸν βίον ἀνθρώπῳ ποιεῖν, καὶ ἔκγονα αὐτῶν, ὡς τὸ εἰκός, ἕτερα τοιαῦτα φυτεύειν, ἀλλὰ τὸν μὴ δυνάμενον ἐν τῇ καθεστηκυίᾳ [407e] περιόδῳ ζῆν μὴ οἴεσθαι δεῖν θεραπεύειν, ὡς οὔτε αὑτῷ οὔτε πόλει λυσιτελῆ;
Πολιτικόν, ἔφη, λέγεις Ἀσκληπιόν.






Δῆλον, ἦν δ᾽ ἐγώ· καὶ οἱ παῖδες αὐτοῦ, ὅτι τοιοῦτος ἦν, [408a] οὐχ ὁρᾷς ὡς καὶ ἐν Τροίᾳ ἀγαθοὶ πρὸς τὸν πόλεμον ἐφάνησαν, καὶ τῇ ἰατρικῇ, ὡς ἐγὼ λέγω, ἐχρῶντο; ἢ οὐ μέμνησαι ὅτι καὶ τῷ Μενέλεῳ ἐκ τοῦ τραύματος οὗ ὁ Πάνδαρος ἔβαλεν—
αἷμ᾽ ἐκμυζήσαντες ἐπ᾽ ἤπια φάρμακ᾽ ἔπασσον,
ὅτι δ᾽ ἐχρῆν μετὰ τοῦτο ἢ πιεῖν ἢ φαγεῖν οὐδὲν μᾶλλον ἢ τῷ Εὐρυπύλῳ προσέταττον, ὡς ἱκανῶν ὄντων τῶν φαρμάκων ἰάσασθαι ἄνδρας πρὸ τῶν τραυμάτων ὑγιεινούς τε καὶ [408b] κοσμίους ἐν διαίτῃ, κἂν εἰ τύχοιεν ἐν τῷ παραχρῆμα κυκεῶνα πιόντες, νοσώδη δὲ φύσει τε καὶ ἀκόλαστον οὔτε αὐτοῖς οὔτε τοῖς ἄλλοις ᾤοντο λυσιτελεῖν ζῆν, οὐδ᾽ ἐπὶ τούτοις τὴν τέχνην δεῖν εἶναι, οὐδὲ θεραπευτέον αὐτούς, οὐδ᾽ εἰ Μίδου πλουσιώτεροι εἶεν.
Πάνυ κομψούς, ἔφη, λέγεις Ἀσκληπιοῦ παῖδας.






Πρέπει, ἦν δ᾽ ἐγώ, καίτοι ἀπειθοῦντές γε ἡμῖν οἱ τραγῳδοποιοί τε καὶ Πίνδαρος Ἀπόλλωνος μέν φασιν Ἀσκληπιὸν εἶναι, ὑπὸ δὲ χρυσοῦ πεισθῆναι πλούσιον ἄνδρα θανάσιμον [408c] ἤδη ὄντα ἰάσασθαι, ὅθεν δὴ καὶ κεραυνωθῆναι αὐτόν. ἡμεῖς δὲ κατὰ τὰ προειρημένα οὐ πεισόμεθα αὐτοῖς ἀμφότερα, ἀλλ᾽ εἰ μὲν θεοῦ ἦν, οὐκ ἦν, φήσομεν, αἰσχροκερδής· εἰ δ᾽ αἰσχροκερδής, οὐκ ἦν θεοῦ.
Ὀρθότατα, ἦ δ᾽ ὅς, ταῦτά γε. ἀλλὰ περὶ τοῦδε τί λέγεις, ὦ Σώκρατες; ἆρ᾽ οὐκ ἀγαθοὺς δεῖ ἐν τῇ πόλει κεκτῆσθαι ἰατρούς; εἶεν δ᾽ ἄν που μάλιστα τοιοῦτοι ὅσοι [408d] πλείστους μὲν ὑγιεινούς, πλείστους δὲ νοσώδεις μετεχειρίσαντο, καὶ δικασταὶ αὖ ὡσαύτως οἱ παντοδαπαῖς φύσεσιν ὡμιληκότες.
Καὶ μάλα, εἶπον, ἀγαθοὺς λέγω. ἀλλ᾽ οἶσθα οὓς ἡγοῦμαι τοιούτους;
Ἂν εἴπῃς, ἔφη.




Ἀλλὰ πειράσομαι, ἦν δ᾽ ἐγώ· σὺ μέντοι οὐχ ὅμοιον πρᾶγμα τῷ αὐτῷ λόγῳ ἤρου.
Πῶς; ἔφη.

Ἰατροὶ μέν, εἶπον, δεινότατοι ἂν γένοιντο, εἰ ἐκ παίδων ἀρξάμενοι πρὸς τῷ μανθάνειν τὴν τέχνην ὡς πλείστοις τε καὶ πονηροτάτοις σώμασιν ὁμιλήσειαν καὶ αὐτοὶ πάσας [408e] νόσους κάμοιεν καὶ εἶεν μὴ πάνυ ὑγιεινοὶ φύσει. οὐ γὰρ οἶμαι σώματι σῶμα θεραπεύουσιν —οὐ γὰρ ἂν αὐτὰ ἐνεχώρει κακὰ εἶναί ποτε καὶ γενέσθαι— ἀλλὰ ψυχῇ σῶμα, ᾗ οὐκ ἐγχωρεῖ κακὴν γενομένην τε καὶ οὖσαν εὖ τι θεραπεύειν.
Ὀρθῶς, ἔφη.




[409a] Δικαστὴς δέ γε, ὦ φίλε, ψυχῇ ψυχῆς ἄρχει, ᾗ οὐκ ἐγχωρεῖ ἐκ νέας ἐν πονηραῖς ψυχαῖς τεθράφθαι τε καὶ ὡμιληκέναι καὶ πάντα ἀδικήματα αὐτὴν ἠδικηκυῖαν διεξεληλυθέναι, ὥστε ὀξέως ἀφ᾽ αὑτῆς τεκμαίρεσθαι τὰ τῶν ἄλλων ἀδικήματα οἷον κατὰ σῶμα νόσους· ἀλλ᾽ ἄπειρον αὐτὴν καὶ ἀκέραιον δεῖ κακῶν ἠθῶν νέαν οὖσαν γεγονέναι, εἰ μέλλει καλὴ κἀγαθὴ οὖσα κρινεῖν ὑγιῶς τὰ δίκαια. διὸ δὴ καὶ εὐήθεις νέοι ὄντες οἱ ἐπιεικεῖς φαίνονται καὶ εὐεξαπάτητοι [409b] ὑπὸ τῶν ἀδίκων, ἅτε οὐκ ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς παραδείγματα ὁμοιοπαθῆ τοῖς πονηροῖς.
Καὶ μὲν δή, ἔφη, σφόδρα γε αὐτὸ πάσχουσι.
Τῷ τοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐ νέον ἀλλὰ γέροντα δεῖ τὸν ἀγαθὸν δικαστὴν εἶναι, ὀψιμαθῆ γεγονότα τῆς ἀδικίας οἷόν ἐστιν, οὐκ οἰκείαν ἐν τῇ αὑτοῦ ψυχῇ ἐνοῦσαν ᾐσθημένον, ἀλλ᾽ ἀλλοτρίαν ἐν ἀλλοτρίαις μεμελετηκότα ἐν πολλῷ χρόνῳ διαισθάνεσθαι οἷον πέφυκε κακόν, ἐπιστήμῃ, οὐκ [409c] ἐμπειρίᾳ οἰκείᾳ κεχρημένον.
Γενναιότατος γοῦν, ἔφη, ἔοικεν εἶναι ὁ τοιοῦτος δικαστής.



Καὶ ἀγαθός γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὃ σὺ ἠρώτας· ὁ γὰρ ἔχων ψυχὴν ἀγαθὴν ἀγαθός. ὁ δὲ δεινὸς ἐκεῖνος καὶ καχύποπτος, ὁ πολλὰ αὐτὸς ἠδικηκὼς καὶ πανοῦργός τε καὶ σοφὸς οἰόμενος εἶναι, ὅταν μὲν ὁμοίοις ὁμιλῇ, δεινὸς φαίνεται ἐξευλαβούμενος, πρὸς τὰ ἐν αὑτῷ παραδείγματα ἀποσκοπῶν· ὅταν δὲ ἀγαθοῖς καὶ πρεσβυτέροις ἤδη πλησιάσῃ, ἀβέλτερος [409d] αὖ φαίνεται, ἀπιστῶν παρὰ καιρὸν καὶ ἀγνοῶν ὑγιὲς ἦθος, ἅτε οὐκ ἔχων παράδειγμα τοῦ τοιούτου. πλεονάκις δὲ πονηροῖς ἢ χρηστοῖς ἐντυγχάνων σοφώτερος ἢ ἀμαθέστερος δοκεῖ εἶναι αὑτῷ τε καὶ ἄλλοις.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη, ἀληθῆ.






Οὐ τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τοιοῦτον χρὴ τὸν δικαστὴν ζητεῖν τὸν ἀγαθόν τε καὶ σοφόν, ἀλλὰ τὸν πρότερον· πονηρία μὲν γὰρ ἀρετήν τε καὶ αὑτὴν οὔποτ᾽ ἂν γνοίη, ἀρετὴ δὲ φύσεως παιδευομένης χρόνῳ ἅμα αὑτῆς τε καὶ πονηρίας ἐπιστήμην [409e] λήψεται. σοφὸς οὖν οὗτος, ὥς μοι δοκεῖ, ἀλλ᾽ οὐχ ὁ κακὸς γίγνεται.
Καὶ ἐμοί, ἔφη, συνδοκεῖ.



Οὐκοῦν καὶ ἰατρικήν, οἵαν εἴπομεν, μετὰ τῆς τοιαύτης δικαστικῆς κατὰ πόλιν νομοθετήσεις, αἳ τῶν πολιτῶν σοι [410a] τοὺς μὲν εὐφυεῖς τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχὰς θεραπεύσουσι, τοὺς δὲ μή, ὅσοι μὲν κατὰ σῶμα τοιοῦτοι, ἀποθνῄσκειν ἐάσουσιν, τοὺς δὲ κατὰ τὴν ψυχὴν κακοφυεῖς καὶ ἀνιάτους αὐτοὶ ἀποκτενοῦσιν;
Τὸ γοῦν ἄριστον, ἔφη, αὐτοῖς τε τοῖς πάσχουσιν καὶ τῇ πόλει οὕτω πέφανται.

Οἱ δὲ δὴ νέοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, δῆλον ὅτι εὐλαβήσονταί σοι δικαστικῆς εἰς χρείαν ἰέναι, τῇ ἁπλῇ ἐκείνῃ μουσικῇ χρώμενοι ἣν δὴ ἔφαμεν σωφροσύνην ἐντίκτειν.
Τί μήν; ἔφη.


[410b] Ἆρ᾽ οὖν οὐ κατὰ ταὐτὰ ἴχνη ταῦτα ὁ μουσικὸς γυμναστικὴν διώκων, ἐὰν ἐθέλῃ, αἱρήσει, ὥστε μηδὲν ἰατρικῆς δεῖσθαι ὅτι μὴ ἀνάγκη;
Ἔμοιγε δοκεῖ.


Αὐτά γε μὴν τὰ γυμνάσια καὶ τοὺς πόνους πρὸς τὸ θυμοειδὲς τῆς φύσεως βλέπων κἀκεῖνο ἐγείρων πονήσει μᾶλλον ἢ πρὸς ἰσχύν, οὐχ ὥσπερ οἱ ἄλλοι ἀθληταὶ ῥώμης ἕνεκα σιτία καὶ πόνους μεταχειριεῖται.
Ὀρθότατα, ἦ δ᾽ ὅς.


Ἆρ᾽ οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, καὶ οἱ καθιστάντες [410c] μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ παιδεύειν οὐχ οὗ ἕνεκά τινες οἴονται καθιστᾶσιν, ἵνα τῇ μὲν τὸ σῶμα θεραπεύοιντο, τῇ δὲ τὴν ψυχήν;
Ἀλλὰ τί μήν; ἔφη.

Κινδυνεύουσιν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀμφότερα τῆς ψυχῆς ἕνεκα τὸ μέγιστον καθιστάναι.
Πῶς δή;

Οὐκ ἐννοεῖς, εἶπον, ὡς διατίθενται αὐτὴν τὴν διάνοιαν οἳ ἂν γυμναστικῇ μὲν διὰ βίου ὁμιλήσωσιν, μουσικῆς δὲ μὴ ἅψωνται; ἢ αὖ ὅσοι ἂν τοὐναντίον διατεθῶσιν;
Τίνος δέ, ἦ δ᾽ ὅς, πέρι λέγεις;


[410d] Ἀγριότητός τε καὶ σκληρότητος, καὶ αὖ μαλακίας τε καὶ ἡμερότητος, ἦν δ᾽ ἐγώ—
Ἔγωγε, ἔφη· ὅτι οἱ μὲν γυμναστικῇ ἀκράτῳ χρησάμενοι ἀγριώτεροι τοῦ δέοντος ἀποβαίνουσιν, οἱ δὲ μουσικῇ μαλακώτεροι αὖ γίγνονται ἢ ὡς κάλλιον αὐτοῖς.
Καὶ μήν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τό γε ἄγριον τὸ θυμοειδὲς ἂν τῆς φύσεως παρέχοιτο, καὶ ὀρθῶς μὲν τραφὲν ἀνδρεῖον ἂν εἴη, μᾶλλον δ᾽ ἐπιταθὲν τοῦ δέοντος σκληρόν τε καὶ χαλεπὸν γίγνοιτ᾽ ἄν, ὡς τὸ εἰκός.
Δοκεῖ μοι, ἔφη.
[410e] Τί δέ; τὸ ἥμερον οὐχ ἡ φιλόσοφος ἂν ἔχοι φύσις, καὶ μᾶλλον μὲν ἀνεθέντος αὐτοῦ μαλακώτερον εἴη τοῦ δέοντος, καλῶς δὲ τραφέντος ἥμερόν τε καὶ κόσμιον;
Ἔστι ταῦτα.




Δεῖν δέ γέ φαμεν τοὺς φύλακας ἀμφοτέρα ἔχειν τούτω τὼ φύσει.
Δεῖ γάρ.

Οὐκοῦν ἡρμόσθαι δεῖ αὐτὰς πρὸς ἀλλήλας;
Πῶς δ᾽ οὔ;

Καὶ τοῦ μὲν ἡρμοσμένου σώφρων τε καὶ ἀνδρεία ἡ [411a] ψυχή;
Πάνυ γε.

Τοῦ δὲ ἀναρμόστου δειλὴ καὶ ἄγροικος;
Καὶ μάλα.


Οὐκοῦν ὅταν μέν τις μουσικῇ παρέχῃ καταυλεῖν καὶ καταχεῖν τῆς ψυχῆς διὰ τῶν ὤτων ὥσπερ διὰ χώνης ἃς νυνδὴ ἡμεῖς ἐλέγομεν τὰς γλυκείας τε καὶ μαλακὰς καὶ θρηνώδεις ἁρμονίας, καὶ μινυρίζων τε καὶ γεγανωμένος ὑπὸ τῆς ᾠδῆς διατελῇ τὸν βίον ὅλον, οὗτος τὸ μὲν πρῶτον, εἴ τι θυμοειδὲς εἶχεν, ὥσπερ σίδηρον ἐμάλαξεν καὶ χρήσιμον [411b] ἐξ ἀχρήστου καὶ σκληροῦ ἐποίησεν· ὅταν δ᾽ ἐπέχων μὴ ἀνιῇ ἀλλὰ κηλῇ, τὸ δὴ μετὰ τοῦτο ἤδη τήκει καὶ λείβει, ἕως ἂν ἐκτήξῃ τὸν θυμὸν καὶ ἐκτέμῃ ὥσπερ νεῦρα ἐκ τῆς ψυχῆς καὶ ποιήσῃ «μαλθακὸν αἰχμητήν.»
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.




Καὶ ἐὰν μέν γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐξ ἀρχῆς φύσει ἄθυμον λάβῃ, ταχὺ τοῦτο διεπράξατο· ἐὰν δὲ θυμοειδῆ, ἀσθενῆ ποιήσας τὸν θυμὸν ὀξύρροπον ἀπηργάσατο, ἀπὸ σμικρῶν ταχὺ ἐρεθιζόμενόν [411c] τε καὶ κατασβεννύμενον. ἀκράχολοι οὖν καὶ ὀργίλοι ἀντὶ θυμοειδοῦς γεγένηνται, δυσκολίας ἔμπλεῳ.
Κομιδῇ μὲν οὖν.



Τί δὲ ἂν αὖ γυμναστικῇ πολλὰ πονῇ καὶ εὐωχῆται εὖ μάλα, μουσικῆς δὲ καὶ φιλοσοφίας μὴ ἅπτηται; οὐ πρῶτον μὲν εὖ ἴσχων τὸ σῶμα φρονήματός τε καὶ θυμοῦ ἐμπίμπλαται καὶ ἀνδρειότερος γίγνεται αὐτὸς αὑτοῦ;
Καὶ μάλα γε.



Τί δὲ ἐπειδὰν ἄλλο μηδὲν πράττῃ μηδὲ κοινωνῇ Μούσης [411d] μηδαμῇ; οὐκ εἴ τι καὶ ἐνῆν αὐτοῦ φιλομαθὲς ἐν τῇ ψυχῇ, ἅτε οὔτε μαθήματος γευόμενον οὐδενὸς οὔτε ζητήματος, οὔτε λόγου μετίσχον οὔτε τῆς ἄλλης μουσικῆς, ἀσθενές τε καὶ κωφὸν καὶ τυφλὸν γίγνεται, ἅτε οὐκ ἐγειρόμενον οὐδὲ τρεφόμενον οὐδὲ διακαθαιρομένων τῶν αἰσθήσεων αὐτοῦ;
Οὕτως, ἔφη.



Μισόλογος δὴ οἶμαι ὁ τοιοῦτος γίγνεται καὶ ἄμουσος, καὶ πειθοῖ μὲν διὰ λόγων οὐδὲν ἔτι χρῆται, βίᾳ δὲ καὶ [411e] ἀγριότητι ὥσπερ θηρίον πρὸς πάντα διαπράττεται, καὶ ἐν ἀμαθίᾳ καὶ σκαιότητι μετὰ ἀρρυθμίας τε καὶ ἀχαριστίας ζῇ.
Παντάπασιν, ἦ δ᾽ ὅς, οὕτως ἔχει.


Ἐπὶ δὴ δύ᾽ ὄντε τούτω, ὡς ἔοικε, δύο τέχνα θεὸν ἔγωγ᾽ ἄν τινα φαίην δεδωκέναι τοῖς ἀνθρώποις, μουσικήν τε καὶ γυμναστικὴν ἐπὶ τὸ θυμοειδὲς καὶ τὸ φιλόσοφον, οὐκ ἐπὶ ψυχὴν καὶ σῶμα, εἰ μὴ εἰ πάρεργον, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ ἐκείνω, ὅπως [412a] ἂν ἀλλήλοιν συναρμοσθῆτον ἐπιτεινομένω καὶ ἀνιεμένω μέχρι τοῦ προσήκοντος.
Καὶ γὰρ ἔοικεν, ἔφη.


Τὸν κάλλιστ᾽ ἄρα μουσικῇ γυμναστικὴν κεραννύντα καὶ μετριώτατα τῇ ψυχῇ προσφέροντα, τοῦτον ὀρθότατ᾽ ἂν φαῖμεν εἶναι τελέως μουσικώτατον καὶ εὐαρμοστότατον, πολὺ μᾶλλον ἢ τὸν τὰς χορδὰς ἀλλήλαις συνιστάντα.
Εἰκότως γ᾽, ἔφη, ὦ Σώκρατες.


Οὐκοῦν καὶ ἐν τῇ πόλει ἡμῖν, ὦ Γλαύκων, δεήσει τοῦ τοιούτου τινὸς ἀεὶ ἐπιστάτου, εἰ μέλλει ἡ πολιτεία σῴζεσθαι;
[412b] Δεήσει μέντοι ὡς οἷόν τέ γε μάλιστα.


Οἱ μὲν δὴ τύποι τῆς παιδείας τε καὶ τροφῆς οὗτοι ἂν εἶεν. χορείας γὰρ τί ἄν τις διεξίοι τῶν τοιούτων καὶ θήρας τε καὶ κυνηγέσια καὶ γυμνικοὺς ἀγῶνας καὶ ἱππικούς; σχεδὸν γάρ τι δῆλα δὴ ὅτι τούτοις ἑπόμενα δεῖ αὐτὰ εἶναι, καὶ οὐκέτι χαλεπὰ εὑρεῖν.
Ἴσως, ἦ δ᾽ ὅς, οὐ χαλεπά.




Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ· τὸ δὴ μετὰ τοῦτο τί ἂν ἡμῖν διαιρετέον εἴη; ἆρ᾽ οὐκ αὐτῶν τούτων οἵτινες ἄρξουσί τε καὶ ἄρξονται;
[412c] Τί μήν;


Οὐκοῦν ὅτι μὲν πρεσβυτέρους τοὺς ἄρχοντας δεῖ εἶναι, νεωτέρους δὲ τοὺς ἀρχομένους, δῆλον;
Δῆλον.

Καὶ ὅτι γε τοὺς ἀρίστους αὐτῶν;
Καὶ τοῦτο.

Οἱ δὲ γεωργῶν ἄριστοι ἆρ᾽ οὐ γεωργικώτατοι γίγνονται;
Ναί.


Νῦν δ᾽, ἐπειδὴ φυλάκων αὐτοὺς ἀρίστους δεῖ εἶναι, ἆρ᾽ οὐ φυλακικωτάτους πόλεως;
Ναί.


Οὐκοῦν φρονίμους τε εἰς τοῦτο δεῖ ὑπάρχειν καὶ δυνατοὺς καὶ ἔτι κηδεμόνας τῆς πόλεως;
[412d] Ἔστι ταῦτα.


Κήδοιτο δέ γ᾽ ἄν τις μάλιστα τούτου ὃ τυγχάνοι φιλῶν.
Ἀνάγκη.


Καὶ μὴν τοῦτό γ᾽ ἂν μάλιστα φιλοῖ, ᾧ συμφέρειν ἡγοῖτο τὰ αὐτὰ καὶ ἑαυτῷ καὶ [ὅταν μάλιστα] ἐκείνου μὲν εὖ πράττοντος οἴοιτο συμβαίνειν καὶ ἑαυτῷ εὖ πράττειν, μὴ δέ, τοὐναντίον.
Οὕτως, ἔφη.


Ἐκλεκτέον ἄρ᾽ ἐκ τῶν ἄλλων φυλάκων τοιούτους ἄνδρας, οἳ ἂν σκοποῦσιν ἡμῖν μάλιστα φαίνωνται παρὰ πάντα τὸν [412e] βίον, ὃ μὲν ἂν τῇ πόλει ἡγήσωνται συμφέρειν, πάσῃ προθυμίᾳ ποιεῖν, ὃ δ᾽ ἂν μή, μηδενὶ τρόπῳ πρᾶξαι ἂν ἐθέλειν.
Ἐπιτήδειοι γάρ, ἔφη.



Δοκεῖ δή μοι τηρητέον αὐτοὺς εἶναι ἐν ἁπάσαις ταῖς ἡλικίαις, εἰ φυλακικοί εἰσι τούτου τοῦ δόγματος καὶ μήτε γοητευόμενοι μήτε βιαζόμενοι ἐκβάλλουσιν ἐπιλανθανόμενοι δόξαν τὴν τοῦ ποιεῖν δεῖν ἃ τῇ πόλει βέλτιστα.
Τίνα, ἔφη, λέγεις τὴν ἐκβολήν;


Ἐγώ σοι, ἔφην, ἐρῶ. φαίνεταί μοι δόξα ἐξιέναι ἐκ διανοίας ἢ ἑκουσίως ἢ ἀκουσίως, ἑκουσίως μὲν ἡ ψευδὴς [413a] τοῦ μεταμανθάνοντος, ἀκουσίως δὲ πᾶσα ἡ ἀληθής.
Τὸ μὲν τῆς ἑκουσίου, ἔφη, μανθάνω, τὸ δὲ τῆς ἀκουσίου δέομαι μαθεῖν.


Τί δέ; οὐ καὶ σὺ ἡγῇ, ἔφην ἐγώ, τῶν μὲν ἀγαθῶν ἀκουσίως στέρεσθαι τοὺς ἀνθρώπους, τῶν δὲ κακῶν ἑκουσίως; ἢ οὐ τὸ μὲν ἐψεῦσθαι τῆς ἀληθείας κακόν, τὸ δὲ ἀληθεύειν ἀγαθόν; ἢ οὐ τὸ τὰ ὄντα δοξάζειν ἀληθεύειν δοκεῖ σοι εἶναι;
Ἀλλ᾽, ἦ δ᾽ ὅς, ὀρθῶς λέγεις, καί μοι δοκοῦσιν ἄκοντες ἀληθοῦς δόξης στερίσκεσθαι.



[413b] Οὐκοῦν κλαπέντες ἢ γοητευθέντες ἢ βιασθέντες τοῦτο πάσχουσιν;
Οὐδὲ νῦν, ἔφη, μανθάνω.

Τραγικῶς, ἦν δ᾽ ἐγώ, κινδυνεύω λέγειν. κλαπέντας μὲν γὰρ τοὺς μεταπεισθέντας λέγω καὶ τοὺς ἐπιλανθανομένους, ὅτι τῶν μὲν χρόνος, τῶν δὲ λόγος ἐξαιρούμενος λανθάνει· νῦν γάρ που μανθάνεις;
Ναί.



Τοὺς τοίνυν βιασθέντας λέγω οὓς ἂν ὀδύνη τις ἢ ἀλγηδὼν μεταδοξάσαι ποιήσῃ.
Καὶ τοῦτ᾽, ἔφη, ἔμαθον, καὶ ὀρθῶς λέγεις.


[413c] Τοὺς μὴν γοητευθέντας, ὡς ἐγᾦμαι, κἂν σὺ φαίης εἶναι οἳ ἂν μεταδοξάσωσιν ἢ ὑφ᾽ ἡδονῆς κηληθέντες ἢ ὑπὸ φόβου τι δείσαντες.
Ἔοικε γάρ, ἦ δ᾽ ὅς, γοητεύειν πάντα ὅσα ἀπατᾷ.



Ὃ τοίνυν ἄρτι ἔλεγον, ζητητέον τίνες ἄριστοι φύλακες τοῦ παρ᾽ αὑτοῖς δόγματος, τοῦτο ὡς ποιητέον ὃ ἂν τῇ πόλει ἀεὶ δοκῶσι βέλτιστον εἶναι [αὑτοῖς ποιεῖν]. τηρητέον δὴ εὐθὺς ἐκ παίδων προθεμένοις ἔργα ἐν οἷς ἄν τις τὸ τοιοῦτον μάλιστα ἐπιλανθάνοιτο καὶ ἐξαπατῷτο, καὶ τὸν μὲν μνήμονα [413d] καὶ δυσεξαπάτητον ἐγκριτέον, τὸν δὲ μὴ ἀποκριτέον. ἦ γάρ;
Ναί.





Καὶ πόνους γε αὖ καὶ ἀλγηδόνας καὶ ἀγῶνας αὐτοῖς θετέον, ἐν οἷς ταὐτὰ ταῦτα τηρητέον.
Ὀρθῶς, ἔφη.

Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ τρίτου εἴδους τούτοις γοητείας ἅμιλλαν ποιητέον, καὶ θεατέον —ὥσπερ τοὺς πώλους ἐπὶ τοὺς ψόφους τε καὶ θορύβους ἄγοντες σκοποῦσιν εἰ φοβεροί, οὕτω νέους ὄντας εἰς δείματ᾽ ἄττα κομιστέον καὶ εἰς ἡδονὰς [413e] αὖ μεταβλητέον, βασανίζοντας πολὺ μᾶλλον ἢ χρυσὸν ἐν πυρί— εἰ δυσγοήτευτος καὶ εὐσχήμων ἐν πᾶσι φαίνεται, φύλαξ αὑτοῦ ὢν ἀγαθὸς καὶ μουσικῆς ἧς ἐμάνθανεν, εὔρυθμόν τε καὶ εὐάρμοστον ἑαυτὸν ἐν πᾶσι τούτοις παρέχων, οἷος δὴ ἂν ὢν καὶ ἑαυτῷ καὶ πόλει χρησιμώτατος εἴη. καὶ τὸν ἀεὶ ἔν τε παισὶ καὶ νεανίσκοις καὶ ἐν ἀνδράσι βασανιζόμενον [414a] καὶ ἀκήρατον ἐκβαίνοντα καταστατέον ἄρχοντα τῆς πόλεως καὶ φύλακα, καὶ τιμὰς δοτέον καὶ ζῶντι καὶ τελευτήσαντι, τάφων τε καὶ τῶν ἄλλων μνημείων μέγιστα γέρα λαγχάνοντα· τὸν δὲ μὴ τοιοῦτον ἀποκριτέον. τοιαύτη τις, ἦν δ᾽ ἐγώ, δοκεῖ μοι, ὦ Γλαύκων, ἡ ἐκλογὴ εἶναι καὶ κατάστασις τῶν ἀρχόντων τε καὶ φυλάκων, ὡς ἐν τύπῳ, μὴ δι᾽ ἀκριβείας, εἰρῆσθαι.
Καὶ ἐμοί, ἦ δ᾽ ὅς, οὕτως πῃ φαίνεται.









[414b] Ἆρ᾽ οὖν ὡς ἀληθῶς ὀρθότατον καλεῖν τούτους μὲν φύλακας παντελεῖς τῶν τε ἔξωθεν πολεμίων τῶν τε ἐντὸς φιλίων, ὅπως οἱ μὲν μὴ βουλήσονται, οἱ δὲ μὴ δυνήσονται κακουργεῖν, τοὺς δὲ νέους, οὓς δὴ νῦν φύλακας ἐκαλοῦμεν, ἐπικούρους τε καὶ βοηθοὺς τοῖς τῶν ἀρχόντων δόγμασιν;
Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη.




Τίς ἂν οὖν ἡμῖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, μηχανὴ γένοιτο τῶν ψευδῶν τῶν ἐν δέοντι γιγνομένων, ὧν δὴ νῦν ἐλέγομεν, γενναῖόν [414c] τι ἓν ψευδομένους πεῖσαι μάλιστα μὲν καὶ αὐτοὺς τοὺς ἄρχοντας, εἰ δὲ μή, τὴν ἄλλην πόλιν;
Ποῖόν τι; ἔφη.


Μηδὲν καινόν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀλλὰ Φοινικικόν τι, πρότερον μὲν ἤδη πολλαχοῦ γεγονός, ὥς φασιν οἱ ποιηταὶ καὶ πεπείκασιν, ἐφ᾽ ἡμῶν δὲ οὐ γεγονὸς οὐδ᾽ οἶδα εἰ γενόμενον ἄν, πεῖσαι δὲ συχνῆς πειθοῦς.
Ὡς ἔοικας, ἔφη, ὀκνοῦντι λέγειν.
Δόξω δέ σοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ μάλ᾽ εἰκότως ὀκνεῖν, ἐπειδὰν εἴπω.
Λέγ᾽, ἔφη, καὶ μὴ φοβοῦ.


[414d] Λέγω δή —καίτοι οὐκ οἶδα ὁποίᾳ τόλμῃ ἢ ποίοις λόγοις χρώμενος ἐρῶ— καὶ ἐπιχειρήσω πρῶτον μὲν αὐτοὺς τοὺς ἄρχοντας πείθειν καὶ τοὺς στρατιώτας, ἔπειτα δὲ καὶ τὴν ἄλλην πόλιν, ὡς ἄρ᾽ ἃ ἡμεῖς αὐτοὺς ἐτρέφομέν τε καὶ ἐπαιδεύομεν, ὥσπερ ὀνείρατα ἐδόκουν ταῦτα πάντα πάσχειν τε καὶ γίγνεσθαι περὶ αὐτούς, ἦσαν δὲ τότε τῇ ἀληθείᾳ ὑπὸ γῆς ἐντὸς πλαττόμενοι καὶ τρεφόμενοι καὶ αὐτοὶ καὶ τὰ [414e] ὅπλα αὐτῶν καὶ ἡ ἄλλη σκευὴ δημιουργουμένη, ἐπειδὴ δὲ παντελῶς ἐξειργασμένοι ἦσαν, καὶ ἡ γῆ αὐτοὺς μήτηρ οὖσα ἀνῆκεν, καὶ νῦν δεῖ ὡς περὶ μητρὸς καὶ τροφοῦ τῆς χώρας ἐν ᾗ εἰσι βουλεύεσθαί τε καὶ ἀμύνειν αὐτούς, ἐάν τις ἐπ᾽ αὐτὴν ἴῃ, καὶ ὑπὲρ τῶν ἄλλων πολιτῶν ὡς ἀδελφῶν ὄντων καὶ γηγενῶν διανοεῖσθαι.
Οὐκ ἐτός, ἔφη, πάλαι ᾐσχύνου τὸ ψεῦδος λέγειν.






[415a] Πάνυ, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰκότως· ἀλλ᾽ ὅμως ἄκουε καὶ τὸ λοιπὸν τοῦ μύθου. ἐστὲ μὲν γὰρ δὴ πάντες οἱ ἐν τῇ πόλει ἀδελφοί, ὡς φήσομεν πρὸς αὐτοὺς μυθολογοῦντες, ἀλλ᾽ ὁ θεὸς πλάττων, ὅσοι μὲν ὑμῶν ἱκανοὶ ἄρχειν, χρυσὸν ἐν τῇ γενέσει συνέμειξεν αὐτοῖς, διὸ τιμιώτατοί εἰσιν· ὅσοι δ᾽ ἐπίκουροι, ἄργυρον· σίδηρον δὲ καὶ χαλκὸν τοῖς τε γεωργοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις δημιουργοῖς. ἅτε οὖν συγγενεῖς ὄντες πάντες τὸ μὲν πολὺ ὁμοίους ἂν ὑμῖν αὐτοῖς γεννῷτε, [415b] ἔστι δ᾽ ὅτε ἐκ χρυσοῦ γεννηθείη ἂν ἀργυροῦν καὶ ἐξ ἀργύρου χρυσοῦν ἔκγονον καὶ τἆλλα πάντα οὕτως ἐξ ἀλλήλων. τοῖς οὖν ἄρχουσι καὶ πρῶτον καὶ μάλιστα παραγγέλλει ὁ θεός, ὅπως μηδενὸς οὕτω φύλακες ἀγαθοὶ ἔσονται μηδ᾽ οὕτω σφόδρα φυλάξουσι μηδὲν ὡς τοὺς ἐκγόνους, ὅτι αὐτοῖς τούτων ἐν ταῖς ψυχαῖς παραμέμεικται, καὶ ἐάν τε σφέτερος ἔκγονος ὑπόχαλκος ἢ ὑποσίδηρος γένηται, μηδενὶ [415c] τρόπῳ κατελεήσουσιν, ἀλλὰ τὴν τῇ φύσει προσήκουσαν τιμὴν ἀποδόντες ὤσουσιν εἰς δημιουργοὺς ἢ εἰς γεωργούς, καὶ ἂν αὖ ἐκ τούτων τις ὑπόχρυσος ἢ ὑπάργυρος φυῇ, τιμήσαντες ἀνάξουσι τοὺς μὲν εἰς φυλακήν, τοὺς δὲ εἰς ἐπικουρίαν, ὡς χρησμοῦ ὄντος τότε τὴν πόλιν διαφθαρῆναι, ὅταν αὐτὴν ὁ σιδηροῦς φύλαξ ἢ ὁ χαλκοῦς φυλάξῃ. τοῦτον οὖν τὸν μῦθον ὅπως ἂν πεισθεῖεν, ἔχεις τινὰ μηχανήν;
[415d] Οὐδαμῶς, ἔφη, ὅπως γ᾽ ἂν αὐτοὶ οὗτοι· ὅπως μεντἂν οἱ τούτων ὑεῖς καὶ οἱ ἔπειτα οἵ τ᾽ ἄλλοι ἄνθρωποι οἱ ὕστερον.
Ἀλλὰ καὶ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ, εὖ ἂν ἔχοι πρὸς τὸ μᾶλλον αὐτοὺς τῆς πόλεώς τε καὶ ἀλλήλων κήδεσθαι· σχεδὸν γάρ τι μανθάνω ὃ λέγεις.










Καὶ τοῦτο μὲν δὴ ἕξει ὅπῃ ἂν αὐτὸ ἡ φήμη ἀγάγῃ· ἡμεῖς δὲ τούτους τοὺς γηγενεῖς ὁπλίσαντες προάγωμεν ἡγουμένων τῶν ἀρχόντων. ἐλθόντες δὲ θεασάσθων τῆς πόλεως ὅπου κάλλιστον στρατοπεδεύσασθαι, ὅθεν τούς τε [415e] ἔνδον μάλιστ᾽ ἂν κατέχοιεν, εἴ τις μὴ ἐθέλοι τοῖς νόμοις πείθεσθαι, τούς τε ἔξωθεν ἀπαμύνοιεν, εἰ πολέμιος ὥσπερ λύκος ἐπὶ ποίμνην τις ἴοι· στρατοπεδευσάμενοι δέ, θύσαντες οἷς χρή, εὐνὰς ποιησάσθων. ἢ πῶς;
Οὕτως, ἔφη.





Οὐκοῦν τοιαύτας, οἵας χειμῶνός τε στέγειν καὶ θέρους ἱκανὰς εἶναι;
Πῶς γὰρ οὐχί; οἰκήσεις γάρ, ἔφη, δοκεῖς μοι λέγειν.

Ναί, ἦν δ᾽ ἐγώ, στρατιωτικάς γε, ἀλλ᾽ οὐ χρηματιστικάς.
[416a] Πῶς, ἔφη, αὖ τοῦτο λέγεις διαφέρειν ἐκείνου;


Ἐγώ σοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, πειράσομαι εἰπεῖν. δεινότατον γάρ που πάντων καὶ αἴσχιστον ποιμέσι τοιούτους γε καὶ οὕτω τρέφειν κύνας ἐπικούρους ποιμνίων, ὥστε ὑπὸ ἀκολασίας ἢ λιμοῦ ἤ τινος ἄλλου κακοῦ ἔθους αὐτοὺς τοὺς κύνας ἐπιχειρῆσαι τοῖς προβάτοις κακουργεῖν καὶ ἀντὶ κυνῶν λύκοις ὁμοιωθῆναι.
Δεινόν, ἦ δ᾽ ὅς· πῶς δ᾽ οὔ;



[416b] Οὐκοῦν φυλακτέον παντὶ τρόπῳ μὴ τοιοῦτον ἡμῖν οἱ ἐπίκουροι ποιήσωσι πρὸς τοὺς πολίτας, ἐπειδὴ αὐτῶν κρείττους εἰσίν, ἀντὶ συμμάχων εὐμενῶν δεσπόταις ἀγρίοις ἀφομοιωθῶσιν;
Φυλακτέον, ἔφη.

Οὐκοῦν τὴν μεγίστην τῆς εὐλαβείας παρεσκευασμένοι ἂν εἶεν, εἰ τῷ ὄντι καλῶς πεπαιδευμένοι εἰσίν;



Ἀλλὰ μὴν εἰσίν γ᾽, ἔφη.
Καὶ ἐγὼ εἶπον· Τοῦτο μὲν οὐκ ἄξιον διισχυρίζεσθαι, ὦ φίλε Γλαύκων· ὃ μέντοι ἄρτι ἐλέγομεν, ἄξιον, ὅτι δεῖ [416c] αὐτοὺς τῆς ὀρθῆς τυχεῖν παιδείας, ἥτις ποτέ ἐστιν, εἰ μέλλουσι τὸ μέγιστον ἔχειν πρὸς τὸ ἥμεροι εἶναι αὑτοῖς τε καὶ τοῖς φυλαττομένοις ὑπ᾽ αὐτῶν.
Καὶ ὀρθῶς γε, ἦ δ᾽ ὅς.

Πρὸς τοίνυν τῇ παιδείᾳ ταύτῃ φαίη ἄν τις νοῦν ἔχων δεῖν καὶ τὰς οἰκήσεις καὶ τὴν ἄλλην οὐσίαν τοιαύτην αὐτοῖς παρεσκευάσθαι, ἥτις μήτε τοῦ φύλακας ὡς ἀρίστους εἶναι παύσει [416d] αὐτούς, κακουργεῖν τε μὴ ἐπαρεῖ περὶ τοὺς ἄλλους πολίτας.
Καὶ ἀληθῶς γε φήσει.


Ὅρα δή, εἶπον ἐγώ, εἰ τοιόνδε τινὰ τρόπον δεῖ αὐτοὺς ζῆν τε καὶ οἰκεῖν, εἰ μέλλουσι τοιοῦτοι ἔσεσθαι· πρῶτον μὲν οὐσίαν κεκτημένον μηδεμίαν μηδένα ἰδίαν, ἂν μὴ πᾶσα ἀνάγκη· ἔπειτα οἴκησιν καὶ ταμιεῖον μηδενὶ εἶναι μηδὲν τοιοῦτον, εἰς ὃ οὐ πᾶς ὁ βουλόμενος εἴσεισι· τὰ δ᾽ ἐπιτήδεια, ὅσων δέονται ἄνδρες ἀθληταὶ πολέμου σώφρονές τε καὶ [416e] ἀνδρεῖοι, ταξαμένους παρὰ τῶν ἄλλων πολιτῶν δέχεσθαι μισθὸν τῆς φυλακῆς τοσοῦτον ὅσον μήτε περιεῖναι αὐτοῖς εἰς τὸν ἐνιαυτὸν μήτε ἐνδεῖν· φοιτῶντας δὲ εἰς συσσίτια ὥσπερ ἐστρατοπεδευμένους κοινῇ ζῆν· χρυσίον δὲ καὶ ἀργύριον εἰπεῖν αὐτοῖς ὅτι θεῖον παρὰ θεῶν ἀεὶ ἐν τῇ ψυχῇ ἔχουσι καὶ οὐδὲν προσδέονται τοῦ ἀνθρωπείου, οὐδὲ ὅσια τὴν ἐκείνου κτῆσιν τῇ τοῦ θνητοῦ χρυσοῦ κτήσει συμμειγνύντας μιαίνειν, διότι πολλὰ καὶ ἀνόσια περὶ τὸ τῶν [417a] πολλῶν νόμισμα γέγονεν, τὸ παρ᾽ ἐκείνοις δὲ ἀκήρατον· ἀλλὰ μόνοις αὐτοῖς τῶν ἐν τῇ πόλει μεταχειρίζεσθαι καὶ ἅπτεσθαι χρυσοῦ καὶ ἀργύρου οὐ θέμις, οὐδ᾽ ὑπὸ τὸν αὐτὸν ὄροφον ἰέναι οὐδὲ περιάψασθαι οὐδὲ πίνειν ἐξ ἀργύρου ἢ χρυσοῦ. καὶ οὕτω μὲν σῴζοιντό τ᾽ ἂν καὶ σῴζοιεν τὴν πόλιν· ὁπότε δ᾽ αὐτοὶ γῆν τε ἰδίαν καὶ οἰκίας καὶ νομίσματα κτήσονται, οἰκονόμοι μὲν καὶ γεωργοὶ ἀντὶ φυλάκων ἔσονται, [417b] δεσπόται δ᾽ ἐχθροὶ ἀντὶ συμμάχων τῶν ἄλλων πολιτῶν γενήσονται, μισοῦντες δὲ δὴ καὶ μισούμενοι καὶ ἐπιβουλεύοντες καὶ ἐπιβουλευόμενοι διάξουσι πάντα τὸν βίον, πολὺ πλείω καὶ μᾶλλον δεδιότες τοὺς ἔνδον ἢ τοὺς ἔξωθεν πολεμίους, θέοντες ἤδη τότε ἐγγύτατα ὀλέθρου αὐτοί τε καὶ ἡ ἄλλη πόλις. τούτων οὖν πάντων ἕνεκα, ἦν δ᾽ ἐγώ, φῶμεν οὕτω δεῖν κατεσκευάσθαι τοὺς φύλακας οἰκήσεώς τε πέρι καὶ τῶν ἄλλων, καὶ ταῦτα νομοθετήσωμεν, ἢ μή;
Πάνυ γε, ἦ δ᾽ ὃς ὁ Γλαύκων.









Πολιτεία Βιβλίο Β (357a-383c)

Πνευματική και ηθική αγωγή των φυλάκων. Η ποίηση στην υπηρεσία της παιδείας

[386a] Τέτοια λοιπόν είναι, είπα εγώ, εκείνα που, καθώς νομίζω, πρέπει ευθύς από την παιδική τους ηλικία ν᾽ ακούουν κι εκείνα που δεν πρέπει ν᾽ ακούουν οι άνθρωποι που θέλομε να τιμούν τους θεούς και τους γονείς των και να μη θεωρούν για τιποτένιο πράγμα την αγάπη και την ομόνοια μεταξύ τους.
Και νομίζω πως πολύ σωστά το παραδεχτήκαμε.

Τώρα λοιπόν, αν θέλομε να ᾽ναι και ανδρείοι, δεν πρέπει να τους λέμε, εκτός απ᾽ αυτά, και τέτοια ακόμα που θα τους κάμουν να μη φοβούνται καθόλου το θάνατο; [386b] ή φαντάζεσαι πως μπορεί ποτέ να γίνει κανείς αντρείος, αν έχει μέσα του αυτό το φόβο;
Όχι, μα την αλήθεια· καθόλου εγώ δεν το φαντάζομαι.

Τί λοιπόν; ένας, που πιστεύει πως υπάρχουν στον Άδη εκείνα τα φοβερά και τρομερά πράγματα, νομίζεις πως θα ήταν άφοβος εμπρός στο θάνατο και πως θα προτιμούσε στον πόλεμο να σκοτωθεί κάλλιο, παρά να νικηθεί και να γίνει σκλάβος;
Διόλου.

Πρέπει λοιπόν, καθώς φαίνεται, να δώσομε όλη την προσοχή μας και για όσα θα επιχειρούσαν να λέγουν πάνω σ᾽ αυτά, και να παρακαλέσομε τους ποιητάς να μην κατηγορούν έτσι όπως τύχει τον Άδη, κι όσα είν᾽ εκεί μέσα, αλλ᾽ απεναντίας να τα επαινούν, γιατί ούτε αληθινά [386c] είναι όσα λέγουν, ούτε ωφέλιμα για κείνους που θα γίνουν μια μέρα πολεμισταί.
Έτσι πρέπει πραγματικώς.

Θα σβήσομε λοιπόν από την ποίηση όλα τα τέτοια, αρχίζοντας από αυτούς τους στίχους,
Ας ήμουνα πάνω στη γη κι ας πάει να ᾽μουν σκλάβος
ενός φτωχού με δίχως βιος…
παρά να μ᾽ είχαν βασιλιά σ᾽ όλους τους πεθαμένους
και αυτούς
[386d] Και φανεί του Άδη η κατοικιά σε θνητούς κι αθανάτους
η μουχλιασμένη κι άραχλη που ως κι οι θεοί την τρέμουν
και
Αλίμονό μας βέβαια και μες στον Άδη υπάρχει
κάποια ψυχή και φάντασμα, μα αίσθηση πια δεν έχει
και το
Μόνος αυτός αισθάνεται, οι άλλοι σκιές γυρνούνε
και
Απ᾽ το κορμί του πέταξε και πάει η ψυχή στον Άδη
μοιριολογώντας πὄχασε τα νιάτα, την αντρειά της
[387a] και το
Η ψυχή καπνός σα να ήταν, μέσα
στη γης εχάθη τρίζοντας
και
σα νυχτερίδες, που πετούν μες στης σπηλιάς τα βάθη
τρίζοντας, αν απ᾽ το σωρό καμιά τους ξεκολλήσει
και πέσει καταγής, κι η μια κρατιέται από την άλλη,
έτσι και κείνες τρίζοντας όλες μαζί πετούσαν.

[387b] Αυτά κι όλα τα τέτοια, θα παρακαλέσομε τον Όμηρο και τους άλλους ποιητές να μη δυσαρεστηθούν αν τα ξεγράψομε, όχι γιατί δεν είναι ποιητικά και ευχάριστα να τ᾽ ακούουν οι πολλοί, μα όσο πιο ποιητικά είναι τόσο ίσα ίσα πρέπει πιο λίγο να τ᾽ ακούουν τα παιδιά κι οι άντρες που είναι προορισμένοι να ζουν ελεύτεροι και να φοβούνται τη σκλαβιά περισσότερο απ᾽ το θάνατο.
Έχεις απόλυτο δίκιο.

Ακόμα πρέπει να πετάξομε μακριά και όλα τα φοβερά και τρομερά ονόματα που δίνουν σ᾽ αυτά τα πράγματα, τους Κωκυτούς και τις Στύγες και [387c] τις Κόλασες και τα Τάρταρα και όλα τα παρόμοια, που είναι χυμένα στο ίδιο καλούπι και που κάνουν σ᾽ όλη τη ζωή τους να σηκώνουνται οι τρίχες της κεφαλής των, όσοι τ᾽ ακούουν. Και ίσως να ᾽ναι καλά κι αυτά σε τίποτα άλλο· μα εμείς φοβούμαστε για τους φρουρούς μας, μήπως απ᾽ αυτή τη φρίκη μάς γίνουν περισσότερο απ᾽ ότι πρέπει μαλακοί και ευαίσθητοι.
Και πολύ σωστά να το φοβούμαστε.

Να τα βγάζομε λοιπόν απ᾽ τη μέση;
Και βέβαια.

Και να μεταχειριζόμαστε ολωσδιόλου τον αντίθετο τύπο και στις ομιλίες μας και στην ποίηση;
Φως φανερό.

[387d] Θα βγάλομε λοιπόν και τα μοιρολόγια και τα μυξοκλάματα από τους ξεχωριστούς τους άντρες;
Ανάγκη πάσα, αφού κι όλα εκείνα που είπαμε πριν.

Ας κοιτάξομε όμως πρώτα αν είναι σωστό να τα βγάλομε, ή όχι. Παραδεχόμαστε, δεν είναι έτσι; πως ο σωστός άνθρωπος δε θα το θεωρήσει για συμφορά πως πέθανε ένας άλλος σωστός άνθρωπος που του ήταν φίλος.
Το παραδεχόμαστε.

Ώστε δεν θα καθίσει να τον κλαίει και να τον μοιρολογά, σα να έπαθε τίποτα κακό.
Όχι βέβαια.

Λέμε όμως ακόμα κι αυτό, πως ένας τέτοιος άνθρωπος είναι τέλεια αρκετός για τον εαυτό του κι απ᾽ όλους περισσότερο καμιάν ανάγκη [387e] δεν έχει κανενός, για να είναι ευτυχής.
Αλήθεια.

Ώστε καθόλου δεν θα ᾽ναι συμφορά γι᾽ αυτόν να χάσει ή παιδί, ή αδερφό, ή χρήματα, ή ό,τι άλλο τέτοιο.
Καθόλου βέβαια.

Καθόλου λοιπόν και να θρηνεί δεν πρέπει, αλλ᾽ απεναντίας με τη μεγαλύτερη καρτερία να το υποφέρει, αν τύχει και τον βρει καμιά τέτοια συμφορά.
Πολύ σωστά.

Σωστά λοιπόν και μεις θα βγάζαμε απ᾽ τη μέση τους θρήνους για τους ξεχωριστούς τους άνδρες, και το πολύ να τους αναθέσομε στις γυναίκες, και μάλιστα όχι [388a] και στις πολύ σπουδαίες, και στους πιο κατώτερους ανθρώπους, για να μην καταδέχουνται να κάνουν τα ίδια μ᾽ αυτούς και εκείνοι που λέμε πως τους προορίζομε να μας φρουρούν τη χώρα μας.
Πολύ σωστά.

Θα παρακαλέσομε λοιπόν πάλι τον Όμηρο και τους άλλους ποιητάς να μη μας παρουσιάζουν τον Αχιλλέα, παιδί θεάς, πως
πότε από το ᾽να του πλευρό πλάγιαζε, πότε απ᾽ τ᾽ άλλο
και πότε πάλι ανάσκελα, ή προύμυτα, ώσπου τέλος
πετιόταν πάνω κι ως τρελός γυρνούσε [388b] στ᾽ ακρογιάλι,
μήτε να παίρνει στάχτη με τις δυο του φούχτες από τη φωτιά και να τη σκορπά στο κεφάλι του επάνω και να κλαίει και να μοιρολογιέται, όπως μας τον παράστησε εκείνος· μήτε τον Πρίαμο, ένα σχεδόν ισόθεο βασιλιά, να κυλιέται καταγής μες στην κοπριά και να ξορκίζει
τους φίλους γύρω κράζοντας όλους με τ᾽ όνομά τους.
Και πολύ περισσότερο θα τον παρακαλέσομε να μην παρασταίνει τους θεούς τουλάχιστο να θρηνολογούν και να λένε
[388c] οϊμένα η δόλια,
που για κακό μου εγέννησα το πιο άξιο παλληκάρι.
Κι αν τους άλλους θεούς, μα όχι επιτέλους και τον μεγαλύτερό τους να τολμήσει να τον μιμηθεί τόσο αταίριαστα, που να τον βάζει να λέει
αλίμονο, έναν π᾽ αγαπώ βλέπω να κυνηγιέται
τώρα στο κάστρο ολόγυρα και μέσα κλαί᾽ η καρδιά μου·
και αλλού πάλι
οϊμένα, να που ο Σαρπηδών που πλιο αγαπάω απ᾽ όλους
[388d] να σκοτωθεί απ᾽ τον Πάτροκλο έτσι το θέλει η μοίρα.

Γιατί αν, αγαπητέ μου Αδείμαντε, τ᾽ ακούουν στα σοβαρά οι νέοι όλα τα τέτοια και δεν τα περιγελούν σαν ανάξια να λέγουνται, εύκολα θα καταντήσουν να μην το θεωρούν ανάξιο να τα κάνουν και οι ίδιοι αφού επιτέλους άνθρωποι είναι κι αυτοί, και να μην το ᾽χουν για κατηγόρια, αν τους συμβεί να πουν ή να κάμουν τίποτα τέτοιο· μα χωρίς καμιά ντροπή κι από λιποψυχία θ᾽ αρχίσουν για τα παραμικρότερα παθήματα να ψάλλουν τέτοιους πολλούς οδυρμούς και θρήνους.
[388e] Έχεις απόλυτα δίκιο.

Και όμως καθόλου δεν πρέπει να γίνει αυτό, καθώς μας το απόδειξε τώρα η λογική μας, που πρέπει να την πιστέψομε, ώσπου τουλάχιστο να μας πείσουν με καμιάν άλλη καλύτερη.
Πραγματικώς λοιπόν δεν πρέπει.

Μα ούτε και ν᾽ αγαπούν τα γέλια δεν πρέπει. Γιατί όταν κανείς παραδίνεται σε δυνατό γέλιο, αυτό απαιτεί και μια δυνατή μεταβολή στην ψυχή.
Χωρίς αμφιβολία.

Ούτε λοιπόν αν παρασταίνει κανείς ανθρώπους σπουδαίους να τους πιάνουν [389a] ακράτητα γέλια, πρέπει να το παραδεχόμαστε, μα πολύ περισσότερο τους θεούς.
Μ᾽ όλο μας το δίκιο βέβαια.

Ούτε λοιπόν όταν λέγει ο Όμηρος κάτι τέτοια:
και γέλιο ακράτητο έπιασε όλους τους αθανάτους
σαν είδανε τον Ήφαιστο να κουτσολαχανιάζει,
δεν πρέπει να το παραδεχτούμε, σύμφωνα με το δικό σου το λόγο.
Αφού θέλεις να τον θεωρήσεις δικό μου… μα βέβαια και [389b] δεν πρέπει να το παραδεχτούμε.

Ακόμη όμως περισσότερο την αλήθεια πρέπει να σεβόμαστε. Γιατί αν είχαμε δίκιο πριν, που λέγαμε πως το ψέμα είναι ολωσδιόλου αχρείαστο για τους θεούς και, το πολύ, στους ανθρώπους μόνο χρήσιμο καμιά φορά σα φάρμακο, είναι φανερό πως στους γιατρούς μονάχα πρέπει να παραχωρήσομε τη χρησιμοποίησή του, και κανένας από τους άλλους να μην τ᾽ αγγίζει.
Έτσι βέβαια είναι.

Μόνο λοιπόν στους άρχοντες της πολιτείας ανήκει αποκλειστικά το δικαίωμα να μεταχειρίζουνται το ψέμα για να γελάσουν ή εχθρούς ή πολίτες για το καλό της πολιτείας· σε κανέναν όμως από τους άλλους δε θα επιτρέπεται· [389c] ένας απλούς πολίτης μάλιστα να πει ψέμα σ᾽ αυτούς τους άρχοντες, θα το θεωρήσομε μεγαλύτερη αμαρτία, παρά να απατήσει ένας άρρωστος το γιατρό του, ή ένας που γυμνάζεται, αν έχει κανένα πάθημα το σώμα του, να το κρύψει από το γυμναστή του, ή ένας ναύτης να μην πει στον κυβερνήτη την αλήθεια, σε ποιά κατάσταση βρίσκεται ή αυτός ή κανένας άλλος από το πλήρωμα.
Πολύ σωστά.

[389d] Αν λοιπόν ο άρχοντας πιάσει να λέει ψέματα κανένας από κείνους που κάνουν όποια να ᾽ναι τέχνη στην πόλη,
ή μάντης είναι, ή γιατρός, ή ξυλουργός τεχνίτης,
θα τον τιμωρήσει αυστηρά, γιατί μπάζει στην πόλη ένα κακό, που μπορεί σαν καράβι να την αναποδογυρίσει και να τη βουλιάξει.
Αν τουλάχιστο τα λόγια τ᾽ ακολουθήσουν και έργα.

Και δε μου λες; δε θα μας χρειαστεί ακόμα και η εγκράτεια για τους νέους μας;
Πώς όχι;

Και η εγκράτεια, για να αναφέρω γενικά τα σπουδαιότερά της, δεν είναι: [389e] να υπακούομε σε κείνους που εξουσιάζουν και να εξουσιάζομε κι εμείς τις ορμές των αισθήσεων, τη φιλοποσία, τ᾽ αφροδίσια, τη γαστριμαργία και τα τέτοια;
Αυτό νομίζω.

Θα εγκρίνομε λοιπόν, πιστεύω, εκείνα που στον Όμηρο λέει ο Διομήδης,
Φίλε μου, κάθου φρόνιμα, κι άκου το τί σου λέω,
και παρακάτω,
Δίχως μιλιά, από σεβασμό και φόβο των αρχόντων
και όσα άλλα τέτοια.
Θα τα εγκρίνομε.


Το ίδιο όμως θα πούμε γι᾽ αυτά τα άλλα;
Μεθύστακα, πὄχεις καρδιά ελαφιού και μάτια σκύλου
[390a] και για όσα λέει ευτύς παρακάτω, και γενικά για όλες τις παπαρδέλες που ξεστομίζουν οι κατώτεροι στους ανωτέρους των, ή στην ποίηση ή στην πεζογραφία;
Όχι βέβαια.

Γιατί, νομίζω, δεν είναι κατάλληλα αυτά να διδάξουν στους νέους την εγκράτεια· αν τους εμπνέουν άλλα αισθήματα, που να τους ευχαριστούν, αυτό δεν είναι καθόλου παράδοξο. Ή πώς σου φαίνεται εσένα;
Έτσι, όπως το λες.

Και τί νομίζεις, όταν σου παρουσιάζει τον άνθρωπο τον πιο σοφό να λέει πως τίποτα δεν του αρέσει περισσότερο, παρά όταν είναι φορτωμένα τα τραπέζια
[390b] Φαγιά και κρέατα και κρασί να πιάνει απ᾽ τον κρατήρα
ο κεραστής κι ολόγυρα να χύνει στα ποτήρια,
είναι κατάλληλα αυτά να προετοιμάσουν για την εγκράτεια το νέο που τ᾽ ακούει, ή αυτό
Κι είναι ο πιο άθλιος θάνατος ο που έρχεται από πείνα,
ή όταν κάνει το Δία, τις αποφάσεις που πήρε, ενώ όλοι οι άλλοι θεοί και άνθρωποι ήταν παραδομένοι στον ύπνο και μόνος αυτός ξαγρυπνούσε, εύκολα [390c] να τις ξεχνά, επειδή δεν μπορούσε να κρατήσει τις ορμές του και τόσο ν᾽ αποχαϊλωθεί μονάχα που είδε την Ήρα, ώστε μήτε στην κάμαρά τους να θελήσει να πάνε, αλλά εκεί καταγής να ικανοποιήσει την επιθυμία του και να λέει πως ποτέ δεν αιστάνθηκε να τον κυριεύει τόσο σφοδρό πάθος γι᾽ αυτήν, ούτε ακόμα όταν άρχισαν για πρώτη φορά τις σχέσεις των κρυφά ᾽πό τους γονιούς των· ή όταν διηγάται το δέσιμο του Άρη και της Αφροδίτης από τον Ήφαιστο για παρόμοιους λόγους;
Όχι, μα την αλήθεια, καθόλου δεν μου φαίνονται κατάλληλα.

[390d] Μα όπου μας παρουσιάζονται παραδείγματα καρτερίας είτε στους λόγους είτε στις πράξεις γενναίων αντρών, τότε βέβαια και να τους θαυμάζομε και να τους ακούομε πρέπει, καθώς παραδείγματος χάριν το
Και χτύπησε το στήθος του κι έτσ᾽ είπε της καρδιάς του·
βάστα, καημένη μου καρδιά, κι άλλα χειρότερά ειδες.
Βεβαιότατα.

Δεν πρέπει όμως ακόμη να συγχωρήσομε να είναι φιλοχρήματοι οι φύλακές μας και να διαφθείρονται με δώρα.
[390e] Διόλου.

Ούτε να καθόμαστε να τους τραγουδούμε πως
Τα δώρα πείθουν τους θεούς, πείθουν τους βασιλιάδες·
ουδέ πρέπει να επαινούμε τον Φοίνικα, τον παιδαγωγό του Αχιλλέα, πως τάχα σωστά μιλούσε όταν τον συμβούλευε να βοηθήσει τους Αχαιούς αν λάβει δώρα, χωρίς δώρα όμως να μην παρατήσει το θυμό του. Ούτε στον ίδιο τον Αχιλλέα θα κάμομε αυτή την αδικία και θα τον παραδεχτούμε τόσο φιλοχρήματο, ώστε να πάρει δώρα από τον Αγαμέμνονα, ή να δεχτεί ξαγορά για να παραδώσει [391a] ένα πτώμα, ειδεμή να μην το παραδίνει.
Βέβαια και δεν είναι δίκιο να συμφωνούμε μ᾽ αυτά.

Εγώ τουλάχιστο διστάζω, από διάκριση για τον Όμηρο, να λέγω πως είναι ασεβή αυτά που αναφέρει για τον Αχιλλέα, ή να πιστέψω και άλλους που διηγούνται τα ίδια, και προπάντων εκείνα που είπε στον Απόλλωνα:
Κανείς απ᾽ όλους τους θεούς δεν είν᾽ κακότερός σου,
εκάεργε, μα θα σου ᾽δειχτα κι εγώ, αν θα μπορούσα·
[391b] και για την περιφρόνησή που έδειξε στον ποταμό, που ενώ ήταν θεός, ετοιμάζονταν να τον πολεμήσει· και πάλι για την κόμη του, ενώ την είχε τάξιμο του άλλου ποταμού, του Σπερχειού, λέει πως
στον Πάτροκλο τον ήρωα θέλω να την προσφέρω,
ενώ αυτός είναι νεκρός· και δεν πρέπει να πιστέψομε πως το ᾽καμε πραγματικώς τέτοιο πράγμα, καθώς και πως έσυρε το νεκρό του Έκτορα γύρω από το μνήμα του φίλου του, ούτε πως έσφαξε τους αιχμάλωτους Τρωαδίτες πάνω στην πυρά του· όλ᾽ αυτά θα επιμένομε πως δεν είναι αληθινά, ούτε θ᾽ αφήσομε [391c] τους δικούς μας να πιστεύουν πως ο Αχιλλέας, γιος μιας θεάς και του Πηλέα, του ευσεβεστάτου εκείνου ήρωα και εγγόνου του Διός, ο Αχιλλέας, λέγω, αναθραμμένος μάλιστα και από τον σοφότατο Χείρωνα, ήταν τόσο ανισορρόπος, ώστε να έχει μέσα στην ψυχή του δυο πάθη ολωσδιόλου ενάντια μεταξύ των, μια ταπεινή και πρόστυχη φιλοχρηματία από το ένα μέρος, και από τ᾽ άλλο μια περηφάνια που δε λογάριαζε ούτε θεούς ούτε ανθρώπους.
Έχεις δίκιο.

Ας μην πιστέψομε λοιπόν ακόμη, μήδ᾽ ας αφήνομε να λένε, πως ο Θησέας, γιος του Ποσειδώνος, κι ο Πειρίθους, γιος του Διός, [391d] επιχείρησαν εκείνες τις ανόσιες απαγωγές, ούτε και πως κανένας άλλος γιος θεού και ήρωας θα ήταν ικανός να κάμει τις απανθρωπίες εκείνες και τις ασέβειες που τους φορτώνουν τώρα ψέματα· μα ν᾽ αναγκάσομε τους ποιητάς ή να τις αναιρέσουν, ή να μη λένε πως είναι παιδιά θεών· και να μην επιχειρούν να πείσουν τους νέους μας και τα δυο, και πως οι θεοί γεννούν κακά παιδιά και πως οι ήρωες καθόλου καλύτεροι από τους ανθρώπους δεν είναι· γιατί, καθώς λέγαμε [391e] και πριν, δεν είναι αυτά ούτε όσια ούτε αληθινά, αφού αποδείξαμε βέβαια πως από τους θεούς δεν είναι δυνατό να προέρχεται τίποτα κακό.
Πώς βέβαια είναι δυνατό;

Κι ακόμη, πως είναι και βλαβερά για όσους τ᾽ ακούουν· γιατί ο καθένας θα δικαιώνει τον εαυτό του για τις κακές του πράξεις, αφού θα έχει πεισθεί πως τα ίδια έκαναν και κάνουν και
Όσοί ᾽ναι από το σπέρμα των θεών,
στενοί του Δία συγγενείς,
που στον αιθέρα έχουν ψηλά
πάνω στην Ίδας την κορφή
του Δία πατέρα τους βωμό
και τρέχει μες στις φλέβες των
ακόμη το αίμα των θεών.
Για όλους αυτούς τους λόγους ας καταργήσομε τους τέτοιους μύθους, μήπως [392a] γεννήσουν μέσα στην ψυχή των νέων πολλήν ευκολία για την πονηρία.
Βεβαιότατα.

Ποιό λοιπόν είδος λόγων ακόμα υπολείπεται, τώρα που ορίζομε ποιούς πρέπει να διατηρήσομε και ποιούς όχι; Γιατί είπαμε πια πώς πρέπει να μιλούμε για τους θεούς και τους ημίθεους και τους ήρωες και τον Άδη.
Ναι, τα είπαμε.

Δεν θα μας έμενε λοιπόν τώρα να μιλήσομε και για τους ανθρώπους;
Μα κα βέβαια.

Αδύνατο όμως, φίλε μου, να ταχτοποιήσομε αυτό το ζήτημα, όσο τουλάχιστο για τώρα.
Πώς;

Γιατί θα πούμε, νομίζω, πως οι ποιηταί και οι μυθογράφοι [392b] πέφτουν στο πιο μεγάλο λάθος, όταν μιλούν για τους ανθρώπους και λένε πως υπάρχουν πολλοί άδικοι που όμως είναι ευτυχισμένοι, και απεναντίας δίκαιοι που είναι δυστυχισμένοι, πως η αδικία ωφελεί, όταν κατορθώνει να κρύβεται, πως η δικαιοσύνη είναι καλό για τον άλλον, όχι όμως και για κείνον που την έχει· αυτά όμως όλα εμείς θα τους απαγορέψομε να τα λένε, και θα τους προστάξομε να ψάλλουν και να μυθολογούν ολωσδιόλου τα εναντία. Ή δεν το παραδέχεσαι;
Πολύ καλά το ξέρω.

Τότε λοιπόν, αν παραδεχτείς πως έχω δίκιο σ᾽ αυτό, δε θα συμπεράνω πως είσαι πια σύμφωνος μαζί μου σ᾽ αυτά που συζητούμε απ᾽ αρχής;
Σωστή είναι η παρατήρησή σου.

[392c] Λοιπόν τότε μονάχα θα συμφωνήσομε πως αυτά πρέπει να τα παραδεχόμαστε για τους ανθρώπους, αφού πρώτα βρούμε ποιά είναι η ουσία της δικαιοσύνης και ότι αφεαυτού της είναι ωφέλιμη για κείνον που την έχει, είτε τον παραδέχουνται οι άλλοι πως είναι δίκαιος, είτε όχι.
Πολύ σωστά.

Τέλειωσε λοιπόν το ζήτημα για τους λόγους· και τώρα πρέπει, νομίζω, να εξετάσομε και για τον τρόπο που πρέπει να τους λέμε, κι έτσι θα ᾽χομε πραγματευθεί κατά βάθος και τί πρέπει να λέμε και πώς πρέπει να τα λέμε.
Δεν το κατάλαβα αυτό που θέλεις να πεις τώρα, είπε ο Αδείμαντος.

[392d] Μα όμως πρέπει, του είπα εγώ· μα ίσως έτσι θα το καταλάβεις καλύτερα. Όλα όσα λέγουν οι ποιηταί και οι μυθολόγοι δεν είναι διήγηση για πράγματα που είτε έχουν γίνει, είτε γίνονται τώρα, είτε που θα γίνουν;
Τί άλλο βέβαια;

Δε μεταχειρίζονται λοιπόν γι᾽ αυτό τους το σκοπό είτε την απλή διήγηση, είτε εκείνη που γίνεται με τη μίμηση, είτε και τους δυο αυτούς τρόπους μαζί;
Κι αυτό έχω ανάγκη ακόμα να μου δώσεις να το καταλάβω καλύτερα.

Αστείος δάσκαλος φαίνεται πως είμαι και όχι πολύ μεταδοτικός· ας κάμω λοιπόν όπως εκείνοι που δεν έχουν μεγάλη ευκολία να εκφράζονται· θα χωρίσω ένα μέρος [392e] από το όλο και μ᾽ αυτό θα προσπαθήσω να σου δώσω να καταλάβεις τί θέλω να πω. Λέγε μου λοιπόν σε παρακαλώ, ξέρεις τους πρώτους στίχους της Ιλιάδας, όπου διηγείται ο ποιητής πως ο Χρύσης ικετεύει τον Αγαμέμνονα να του δώσει πίσω με λύτρα τη θυγατέρα του, πώς εκείνος θυμώνει και τον διώχνει, και τότε ξορκίζει τον Απόλλωνα να στρέψει την οργή του πάνω στους Αχαιούς, που [393a] αρνήθηκαν να του επιστρέψουν την κόρη του;
Τους γνωρίζω βέβαια.

Ξέρεις λοιπόν πως ως τους στίχους αυτούς
Κι όλους τους Αχαιούς παρακαλούσε
μα ξέχωρα τους δυο τούς γιους του Ατρέα τους στρατηλάτες
τα διηγείται ο ίδιος ο ποιητής και ούτε ζητά να μας στρέψει αλλού το νου, ότι είναι άλλος που τα διηγείται και όχι αυτός ο ποιητής· τα παρακάτω όμως τα λέει σαν να ήταν ο ίδιος ο Χρύσης και προσπαθεί [393b] με κάθε τρόπο να μας κάνει να φανταζόμαστε πως δεν είναι ο Όμηρος που τα λέει, αλλά κείνος ο γέροντας, ο ιερέας· και σ᾽ όλη του την άλλη γενικά την ποίησή του το ίδιο σχεδόν κάνει, όταν διηγείται για τα παθήματα στο Ίλιον και στην Ιθάκη και σε ολάκερη την Οδύσσεια.
Πραγματικώς.

Δεν είναι λοιπόν διήγηση και όταν ο ίδιος λέει εκείνα που μιλούν οι άλλοι κάθε φορά και όταν διηγείται όσα γίνουνται στο μεταξύ;
Πώς όχι;

[393c] Μα όταν αναφέρει κανένα λόγο σαν να ήταν κάποιος άλλος που τον λέει, δεν παραδέχεσαι πως προσπαθεί τότε να κάμει όσο μπορεί όμοια τα λεγόμενά του με τα λόγια του κάθε προσώπου που μας παρουσιάζει για να μιλήσει;
Το παραδέχομαι, πώς όχι;

Όταν λοιπόν κανείς κάνει όμοιο τον εαυτό του με κάποιον άλλο, είτε στη φωνή, είτε στο παρουσιαστικό, δε λέμε πως τον μιμείται εκείνον;
Βεβαιότατα.

Στην περίσταση λοιπόν αυτή και ο Όμηρος και οι άλλοι ποιηταί κάνουν διήγηση μιμητική, να πούμε.
Τί άλλο βέβαια;

Αν όμως δεν ήθελε κρύψει πουθενά τον εαυτό του ο ποιητής, τότε όλη του [393d] η ποίηση και η διήγηση θα ήταν καμωμένη χωρίς μίμηση. Και για να μην πεις πάλι πως δεν καταλαβαίνεις με τί τρόπο θα γίνονταν αυτό, εγώ θα σου το εξηγήσω. Αν δηλαδή ο Όμηρος, αφού είπε πως ο ήρθε ο Χρύσης με λύτρα της κόρης του, για να παρακαλέσει τους Αχαιούς και μάλιστα τους βασιλιάδες, κατόπι εξακολουθούσε να μιλά, όχι σαν να έγινε Χρύσης, μα σαν Όμηρος ακόμη, καταλαβαίνεις πως δεν θα ήταν αυτό μίμηση αλλά απλή διήγηση. Και ιδού πώς θα ήταν τότε το ποίημα, αν και θα σου τα πω χωρίς το μέτρο, γιατί δεν είμαι δα και ποιητής:

Ήρθεν [393e] ο ιερέας και ευχόταν να τους αξιώσουν οι θεοί να πάρουν την Τρωάδα, να γυρίσουν με το καλό στην πατρίδα τους, αφού λευτερώσουν και κείνου τη θυγατέρα του παίρνοντας την ξαγορά της και σεβαστούνε το θεό. Κι αφού τα είπε αυτά, όλοι οι άλλοι τον εσεβάστηκαν και ήταν σύμφωνοι, μονάχα ο Αγαμέμνονας αγρίεψε και τον πρόσταξε να τραβηχτεί αμέσως τώρα και να μην τολμήσει να ξανάρθει, μήπως δεν τον ωφελήσουν καθόλου τα στεφάνια του θεού κι η πατερίτσα του· και πριν ξεσκλαβωθεί η θυγατέρα του, θα γεράσει, του είπε, κάτω εκεί στο Άργος μαζί του· και τον πρόσταξε να φεύγει και να μην τον ερεθίζει πιότερο, [394a] αν θέλει να φτάσει γερός στο σπίτι του. Κι ο γέροντας που τ᾽ άκουσε, τον έπιασε τρομάρα κι έφυγε χωρίς να βγάλει μιλιά, κι αφού προχώρησε μακριά απ᾽ τα καράβια, άρχισε να παρακαλεί τον Απόλλωνα, κράζοντάς τον μ᾽ όλα τα παρωνύμιά του, και να του θυμίζει αν καμιά φορά του είχε χαρίσει τίποτα που να τον είχε ευχαριστήσει, ή θυσία ξεχωριστή που να του είχε προσφέρει, ή εκκλησιά να του είχε χτίσει· και για όλ᾽ αυτά λοιπόν τον ικέτευε να τιμωρήσει τους Αχαιούς με τα βέλη του, για τα δάκρυα που τον έκαμαν να χύσει…
Μ᾽ αυτό τον τρόπο, φίλε μου, γίνεται χωρίς [394b] μίμηση η απλή διήγηση.
Ναι, κατάλαβα.

Καταλαβαίνεις λοιπόν πως το εναντίο απ᾽ αυτή τη διήγηση είναι όταν ο ποιητής βγάζει τα μεταξύ που λέει ο ίδιος και αφήνει μονάχα εκείνα που λέγουν μεταξύ τους τα πρόσωπα.
Κι αυτό το καταλαβαίνω, όπως δηλαδή γίνεται στις τραγωδίες.

Ακριβώς· και τώρα, νομίζω, σου έδωσα να καταλάβεις εκείνο που δεν μπόρεσα πριν, ότι δηλαδή είναι μια ποίηση και [394c] μυθογραφία που γίνεται αποκλειστικά με τη μίμηση, η τραγωδία και η κωμωδία, όπως το είπες και συ· και μια άλλη που γίνεται απλώς με τη διήγηση του ίδιου του ποιητή· κι αυτήν θα τη βρεις στους διθυράμβους προπάντων· υπάρχει ακόμη κι ένα τρίτο είδος από τους δύο τρόπους μαζί, όπως γίνεται στην επική ποίηση κι αλλού· με κατάλαβες λοιπόν;
Πώς· τώρα εννοώ τί ήθελες να πεις τότε.
Θυμήσου λοιπόν τώρα και τί λέγαμε πρωτύτερα απ᾽ αυτά· πως αφού ορίσαμε τί πρέπει να λέμε, μας μένει ακόμη να εξετάσομε και πώς πρέπει να τα λέμε.
Μα το θυμούμαι.

[394d] Αυτό λοιπόν είναι που έλεγα· πως πρέπει να το συζητήσομε μαζί και να συμφωνήσομε αν πρέπει να επιτρέψομε στους ποιητάς να μεταχειρίζονται στις διηγήσεις των τη μίμηση, ή να συνδυάζουν τη μίμηση με την απλή διήγηση, και σε ποιές περιστάσεις τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ή αν θα τους απαγορέψομε ολότελα τη μίμηση.
Μαντεύω πως ο σκοπός σου είναι να δούμε αν θα παραδεχτούμε ή όχι την τραγωδία και την κωμωδία στην πολιτεία μας.

Ίσως· μα ίσως και κάτι περισσότερο απ᾽ αυτό· γιατί δεν ξέρω από τώρ᾽ ακόμη τίποτα, μα όπου μας φέρει σαν άνεμος ο λόγος, κατακεί θα πρέπει να τραβήξομε.
Και πολύ σωστά το λες.

[394e] Αυτό λοιπόν τώρα πρόσεξε, Αδείμαντε, αν μας συμφέρει να είναι μιμητικοί οι φύλακες ή όχι· ή μήπως βγαίνει από τα προηγούμενα και αυτό το συμπέρασμα, πως ο καθένας ένα μονάχα επάγγελμα μπορεί να κάνει καλά, κι όχι πολλά, γιατί εκείνος που καταπιάνεται με πολλά, θα αποτύχει σε όλα και δε θα κατορθώσει ποτέ να διακριθεί σε κανένα.
Πώς αλλιώς βέβαια μπορεί να ᾽ναι;

Το ίδιο λοιπόν δεν θα συμβαίνει και με τη μίμηση, πως δεν θα μπορεί δηλαδή ποτέ ο ίδιος άνθρωπος να μιμείται καλά πολλά πράγματα, όπως το ένα μόνο;
Όχι βέβαια.

[395a] Πολύ δύσκολα λοιπόν θα μπορέσει να καταγίνεται με κανένα από τα σπουδαία επαγγέλματα και συγχρόνως να μιμείται πολλά πράγματα και να είναι μιμητικός, αφού ούτε ακόμη και στις δυο εκείνες μιμήσεις που θεωρούνται τόσο σχετικές μεταξύ των, όπως είναι η τραγωδία και η κωμωδία, δεν μπορεί συγχρόνως να τα καταφέρνει καλά ο ίδιος ο άνθρωπος. Ή δεν τις ονόμαζες προ ολίγου μιμήσεις και αυτές;
Μιμήσεις βέβαια· κι έχεις δίκιο πως δεν μπορεί ο ίδιος.

Ούτε βέβαια να είναι ραψωδοί συγχρόνως και υποκριταί οι ίδιοι.
Πραγματικώς.

Μα ούτε υποκριταί να είναι οι ίδιοι και στην τραγωδία [395b] και στην κωμωδία· γιατί μιμήσεις είναι κι όλ᾽ αυτά. Ή όχι;
Μιμήσεις.

Και γενικά μου φαίνεται, Αδείμαντε, πως η φύση του ανθρώπου είναι κομματιασμένη σε μικρότερες ακόμα ικανότητες, ώστε να μην μπορεί κανείς να μιμείται με επιτυχία πολλά πράγματα μαζί και να καταφέρνει εκείνα που ζητά με τη μίμηση να τα κάμει όμοια.
Έχεις μεγάλο δίκιο.

Αν λοιπόν θα επιμείνομε στην πρώτη μας εκείνη ιδέα, πως οι φρουροί μας πρέπει ν᾽ αφήνουν κάθε άλλη ενασχόληση και αποκλειστική τους δουλειά να έχουν [395c] την υπεράσπιση της ελευθερίας μας και καμιάν άλλη που δεν έχει σχέση μ᾽ αυτήν, δε θα τους επιτρέπεται ούτε να κάνουν ούτε να μιμούνται ό,τι άλλο κι αν είναι· και αν μιμούνται μόνον ό,τι έχει σχέση με τον προορισμό τους, να μιμούνται ευθύς από την παιδική τους ηλικία, την αντρεία δηλαδή, τη σωφροσύνη, την ευσέβεια, τη μεγαλοφροσύνη κι όλα τα τέτοια· ενώ κάθε ταπεινό και πρόστυχο και ό,τι άλλο από τα αισχρά ούτε να πράττουν ούτε να είναι ικανοί να το μιμούνται, μήπως από τη μίμηση καταντήσουν [395d] να γίνουν τέτοιοι. Ή δεν έχεις παρατηρήσει ότι η μίμηση, αν αρχίσει και εξακολουθήσει από μικρή ηλικία, καταντά να γίνει συνήθεια και δεύτερη φύση και στο σώμα και στη φωνή και στο χαρακτήρα;
Και πολύ μάλιστα.

Ποτέ λοιπόν δεν θα επιτρέψομε σε κείνους, που λέμε πως τους κηδεμονεύομε και που εννοούμε να γίνουν μιαν ημέρα άντρες ξεχωριστοί, να μιμούνται, άντρες αυτοί, μια γυναίκα, ή νέα ή γριά, που να μαλώνει έξαφνα με τον άντρα της, ή να τολμά να παραβγαίνει με τους θεούς και να μεγαλοπιάνεται [395e] για την ευδαιμονία της που φαντάζεται πως έχει, ή να παραδίνεται σε θρήνους και απελπισία στις συμφορές της, και πολύ ακόμη λιγότερο μια γυναίκα άρρωστη, ή ερωτευμένη, ή που να κοιλοπονά.
Διόλου βέβαια. Ούτε ακόμη δούλες και δούλους, που να κάνουν όσα είναι δουλειά τους.
Ούτε κι αυτό.

Μα ούτε και άντρες ταπεινούς και δειλούς, που να κάνουν τα εναντία απ᾽ όσα τώρα είπαμε, να βρίζουνται, να περιπαίζει ο ένας τον άλλο, να αισχρολογούν νηστικοί [396a] και μεθυσμένοι, και να πέφτουν σ᾽ όλες εκείνες τις ασχημίες που συνηθίζουν οι τέτοιοι και με τους εαυτούς των και με τους άλλους· ούτε νομίζω ακόμα πως πρέπει να συνηθίζουν να υποκρίνονται όσα λένε και κάνουν οι παράφρονες· γιατί δεν μπορεί βέβαια και να μη γνωρίζουν πως υπάρχουν και πρόστυχοι και παράφρονες και άντρες και γυναίκες, δεν πρέπει όμως να κάνουν ό,τι και εκείνοι και να τους μιμούνται.
Βέβαια και δεν πρέπει.

Τί δε; θα επιτρέπεται τάχα να μιμούνται τους σιδηρουργούς ή όποιον άλλον τεχνίτη στη δουλειά του, [396b] ή τους κωπηλάτες, ή τους κελευστές επάνω στα καράβια, ή όποιους άλλους τέτοιους;
Και πώς, αφού ούτε να γυρίσουν τα μάτια τους πάνω σε κανέν᾽ απ᾽ αυτούς θα τους επιτρέπεται;

Μα άλογα να χλιμιντρίζουν και ταύρους να μουκανιώνται και ποταμούς ν᾽ αφροκοπούνε και θάλασσες να κυματοδέρνουνται και βροντές και όλα τα τέτοια, θα τα μιμούνται τάχα;
Μα τους έχει απαγορευτεί μήτε να είναι, μήτε να μιμούνται τους μανιακούς.

Αν λοιπόν καταλαβαίνω καλά την ιδέα σου, υπάρχει ένας τρόπος να μιλά και να διηγείται [396c] ο σωστός άνθρωπος, όταν έχει ανάγκη να πει κάτι· και ένας άλλος πάλι ολωσδιόλου διαφορετικός, που τον μεταχειρίζεται χωρίς ποτέ να ξεκολλά απ᾽ αυτόν ο άνθρωπος με την ενάντια φύση και ανατροφή.
Και ποιοί είν᾽ αυτοί οι τρόποι;

Ο σωστός και μετρημένος άνθρωπος, όταν πρόκειται στη σειρά της ομιλίας του ν᾽ αναφέρει λόγια ή πράξη ενός επίσης σωστού ανθρώπου, θα προσπαθήσει να μιλήσει σαν να ήταν εκείνος ο ίδιος και δε θα ντραπεί γι᾽ αυτή τη μίμηση, μάλιστα όταν έχει να μιμηθεί [396d] έναν χρηστόν άνθρωπον που ενεργεί με σταθερότητα και με περίσκεψη, και δεν πρόκειται καθόλου για έναν που είναι καταπονεμένος από αρρώστια ή κυριευμένος από έρωτα, από μέθη, ή που βρίσκεται σε καμιάν άλλη τέτοια κατάσταση· και όταν έχει να κάμει με κανέναν ανάξιό του, ποτέ δεν θα θελήσει να παρομοιάσει στα σοβαρά τον εαυτό του με τον χειρότερό του, παρά μόνο έτσι στα πεταχτά και αν τύχει να κάνει οπωσδήποτε καμιά καλή πράξη· μα και πάλι θα ντραπεί, γιατί κι αγύμναστος θα ήτανε να μιμείται τους τέτοιους, και κακό θα του έκανε να χύνει [396e] και να πλάθει τον εαυτό του απάνω στα καλούπια χειροτέρων του προσώπων, που θα τα περιφρονούσε μέσα του, αν δεν ήταν για ένα αστείο της στιγμής.
Πολύ φυσικά.

Διήγηση λοιπόν θα μεταχειρίζεται εκείνη που είπαμε εμείς πρωτύτερα για την ποίηση του Ομήρου και που θα είναι κι απ᾽ τα δυο, και μίμηση και καθαρή διήγηση, έτσι όμως που μικρό μονάχα μέρος να ᾽ναι σ᾽ ολάκερο το λόγο η μίμηση. Ή δε λέω καλά;
Πώς; αυτός βέβαια πρέπει να ᾽ναι ο τύπος που θα μιλά ένας άνθρωπος με τέτοιο χαρακτήρα.

[397a] Εκείνος λοιπόν πάλι που δεν έχει τον ίδιο χαρακτήρα, όσο χειρότερος είναι τόσο περισσότερο δεν θα θέλει να μιμείται τα πάντα και δεν θα θεωρεί τίποτα ανάξιό του, κι έτσι δεν θα το κάμει δουλειά του και μπροστά σ᾽ όλο τον κόσμο να μιμείται κι όσα λέγαμε πριν, τις βροντές και το σφύριγμα των ανέμων και του χαλαζιού και το τρίξιμο των αξονιών και των τροχών, τον ήχο της σάλπιγγας και του αυλού, κι ακόμα τις φωνές των σκυλιών, των προβάτων και των πουλιών; [397b] και δε θα είναι όλα όσα θα λέει μίμηση με φωνές και με σχήματα και μικρό μονάχα μέρος διήγηση;
Αυτό πραγματικώς θα γίνεται.

Αυτά λοιπόν είναι τα δυο είδη της διήγησης που έλεγα.
Αυτά πραγματικώς.

Δεν έχει λοιπόν το πρώτο απ᾽ αυτά λίγες μόνο μεταβολές, και αν βρει κανείς και του ταιριάσει την αρμονία και το ρυθμό που του χρειάζεται, δε θα υπάρχει λίγη ανάγκη πια να μεταχειρίζεται άλλες εκείνος που ξέρει να μεταχειρίζεται σωστά τη μια την αρμονία —αφού λίγες είναι κι οι μεταβολές— και [397c] τον ίδιο πάντα εκείνο το ρυθμό;
Ορισμένως είναι έτσι.

Ενώ ο άλλος τρόπος; δε χρειάζεται απεναντίας εκείνος όλες τις αρμονίες και όλους τους ρυθμούς, αν πρόκειται να είναι σύμφωνος με τη φύση του, αφού έχει όλες τις μεταβολές σ᾽ όλες τις παντοειδείς μορφές των;
Μα έτσι είναι, βεβαιότατα.

Αλλά όλοι οι ποιηταί και γενικά όσοι έχουν κάτι να διηγηθούν, δεν μεταχειρίζονται ή τον ένα τρόπο, ή τον άλλο, ή ακόμη και κάποιον ανάμιχτο από τους δυο;
Αναγκαστικά.

[397d] Τί λοιπόν θα κάμομε εμείς; θα παραδεχτούμε στην πολιτεία μας όλους αυτούς, ή τον ένα από τους δυο καθαρούς ή τον ανάμιχτο;
Αν έχει σημασία η δική μου ψήφος, πρέπει να προτιμήσομε τον καθαρό εκείνο που μιμείται το σωστό τον άνθρωπο.

Ναι, μα και ο ανάμιχτος, φίλε Αδείμαντε, είναι ευχάριστος, και πολύ μάλιστα πιο ευχάριστος στα παιδιά και στους παιδαγωγούς ο αντίθετος εκείνου που διαλέγεις εσύ, καθώς και στον πολύ τον όχλο.
Είναι πραγματικώς πιο ευχάριστος.

Μα ίσως θα ᾽λεγες πως δεν ταιριάζει αυτός [397e] στη δική μας την πολιτεία, γιατί δεν υπάρχει σε μας κανείς που να έχει δυο ή περισσότερα επαγγέλματα, επειδή ο καθένας κάνει μια μονάχα δουλειά.
Αλήθεια και δεν ταιριάζει.

Γι᾽ αυτό λοιπόν δε θα βρούμε σε μια τέτοια μονάχα πολιτεία ο υποδηματοποιός να είναι μόνο υποδηματοποιός, κι όχι να είναι μαζί και καραβοκύρης, και ο γεωργός να είναι γεωργός και όχι και δικαστής εκτός από γεωργός, και ο πολεμιστής πολεμιστής μόνο, και όχι χρηματιστής εκτός από πολεμιστής, και έτσι για όλους τους άλλους;
Αλήθεια.

[398a] Αν λοιπόν ένας από κείνους που μπορούν με την τέχνη τους να γίνονται ό,τι λογής θες και να μιμούνται τα πάντα ερχότουν στην πόλη μας για να επιδειχτεί και ο ίδιος και τα έργα του να επιδείξει, θα τον ταπεινοπροσκυνούσαμε βέβαια σαν άνθρωπο θεϊκό και αξιοθαύμαστο και ευχάριστο, θα του λέγαμε όμως συγχρόνως πως δεν έχει θέση τέτοιος άνθρωπος στην πόλη μας και ούτε μας είναι συχωρεμένο να μένει κοντά μας, και θα τον ξαποστέλλαμε σε άλλη πόλη, αφού θα του ραίναμε το κεφάλι με μύρα και τον στεφανώναμε με ταινίες· κι εμείς πια θα αρκεστούμε με τον σοβαρότερο κι όχι και τόσο ευχάριστο ποιητή μας, [398b] μα που θα μας είναι πιο ωφέλιμος, γιατί θα μιμείται σε κείνα που θα λέει τον τρόπο του χρηστού ανθρώπου και θα μεταχειρίζεται εκείνους τους τύπους που ενομοθετήσαμε, όταν καταρτίζαμε το πρόγραμμα της ανατροφής των στρατιωτών μας.
Κι έτσι βέβαια θα κάναμε, αν θα ᾽τανε στο χέρι μας.

Τώρα λοιπόν, καλέ μου φίλε, σα να μου φαίνεται πως έχομε τελειώσει ολότελα το μέρος της μουσικής που αναφέρεται στους λόγους και τους μύθους· γιατί έχομε πει και τί πρέπει να λέμε και πώς να τα λέμε.
Έτσι νομίζω κι εγώ.

[398c] Δε μας μένει τώρα λοιπόν το άλλο μέρος της μουσικής, που είναι σχετικό με το άσμα και με τη μελωδία;
Και βέβαια.

Δε θα μπορούσε λοιπόν τώρα ο καθένας να βρει τί έχομε να πούμε και γι᾽ αυτά και τί λογής πρέπει να ᾽ναι, αν θέμε να είμαστε σύμφωνοι μ᾽ όσα είπαμε πριν;
Χαμογέλασε ο Γλαύκων πάνω σ᾽ αυτό και είπε: Εγώ λοιπόν, Σωκράτη, κινδυνεύω να μείνω έξω απ᾽ όλους αυτούς που μπορούν να το βρούνε· γιατί δεν είμαι, για την ώρα τουλάχιστο, σε θέση να ορίσω τί λογής θα ᾽ναι εκείνα που πρέπει να λέμε, αν και κάπως τα υποπτεύομαι.

Οπωσδήποτε είσαι βέβαια σε θέση να γνωρίζεις [398d] και να μας πεις αυτό πρώτα, πως η μελωδία αποτελείται από τρία στοιχεία, από τα λόγια, από την αρμονία και από το ρυθμό.
Ναι, αυτό μάλιστα.

Λοιπόν, όσο για τα λόγια του τραγουδιού, διαφέρουν άραγε από τα λόγια της απλής διήγησης, ώστε να μην μπορεί να εφαρμοστούν και σ᾽ αυτά οι ίδιοι εκείνοι τύποι, που ορίσαμε πριν, και με τον ίδιο τρόπο;
Αλήθεια.

Πρέπει όμως βέβαια ακόμη και η αρμονία και ο ρυθμός να πηγαίνουν σύμφωνα με τα λόγια.
Πώς όχι;

Ναι, μα είπαμε όμως πως στις διηγήσεις δεν μας χρειάζονται καθόλου ούτε θρήνοι, ούτε μοιρολόγια.
Όχι βέβαια.

[398e] Ποιές λοιπόν είναι οι θρηνητικές μελωδίες; πες μου, αφού είσαι μουσικός εσύ.
Η μειξολυδιστί και η συντονολυδιστί και κάτι άλλες τέτοιες.

Αυτές λοιπόν πρέπει να βγαίνουν απ᾽ τη μέση· γιατί είναι άχρηστες, όχι μόνο για τους άντρες, μα και για τις γυναίκες, για κείνες τουλάχιστο που εννοούν να φυλάγουν την αξιοπρέπειά τους.
Έτσ᾽ είναι βέβαια.

Όμως και τη μέθη και τη μαλθακότητα και την οκνηρία τα θεωρώ πράγματα που δεν ταιριάζουν καθόλου στους φρουρούς μας.
Και πώς όχι;

Ποιές λοιπόν αρμονίες είναι μαλθακές και που συνηθίζονται στα συμπόσια;
Η ιωνική και η λυδική, που τις λένε και χαλαρές.

[399a] Θα τις μεταχειριστείς λοιπόν, φίλε μου, αυτές ποτέ για πολεμικούς ανθρώπους;
Ποτέ βέβαια· μα κινδυνεύει να μη σου μένουν άλλες, εκτός από τη δωρική και τη φρυγική.

Δεν τις γνωρίζω εγώ τις αρμονίες, μα άφησέ μου εκείνη πρώτα την αρμονία που θα μπορούσε να μιμηθεί καθώς πρέπει τον ήχο της φωνής και την προσωδία ενός γενναίου ανθρώπου, και στις πολεμικές επιχειρήσεις και σε κάθε άλλη επικίνδυνη εργασία, και που κι όταν αποτυχαίνει ακόμα κι όταν αντικρίζει λαβωμούς και [399b] θανάτους, ή πέσει σε καμιάν άλλη συμφορά, σ᾽ όλες αυτές τις περιστάσεις αντιτάσσει καρτερικά το στήθος του και αποκρούει τα χτυπήματα της τύχης· και μιαν άλλη δεύτερη, όχι γι᾽ αυτές τις βίαιες αλλά για τις ειρηνικές πράξεις του ανθρώπου που θέλει και τις κάνει μόνος του, νά παραδείγματος χάριν, όταν ζητά να πείσει κάποιον για κάτι, ή όταν παρακαλά ή με ευχές το θεό, ή με συμβουλές και νουθεσίες έναν άνθρωπο, ή το εναντίο, όταν στέκεται ο ίδιος κι ακούει πρόθυμα τις παρακλήσεις, τις συμβουλές και τις νουθεσίες ενός άλλου, και να του βγαίνει αυτό σε καλό του, και να μην το παίρνει απάνω του, αλλά να φέρνεται φρόνιμα και μετρημένα σ᾽ όλες του [399c] τις πράξεις και να δέχεται όπως του έρθουν τα πράγματα. Αυτές λοιπόν τις δυο αρμονίες να μας φυλάξεις, που θα μιμούνται τους φθόγγους των γενναίων και μετρημένων ανθρώπων στις βίαιες και στις θεληματικές πράξεις των, στις δυστυχίες και στις ευτυχίες των.
Μα δε ζητάς να σου φυλάξω άλλες, είπεν ο Γλαύκων, αλλά αυτές ακριβώς που σου έλεγα τώρα κι εγώ.

Δε θα χρειαστούμε λοιπόν τότε στ᾽ άσματα και στις μελωδίες μας όργανα πολύχορδα και με πολλές αρμονίες.
Όχι, καθώς φαίνεται.

Κι έτσι δε θα ᾽χομε βέβαια και ανάγκη να συντηρούμε αυτούς που κατασκευάζουν τρίγωνα και πηκτίδες και όλα [399d] τα τέτοια πολύχορδα και πολυαρμόνια όργανα.
Έτσι φαίνεται.

Και τί; θα παραδεχτείς τάχα στην πολιτεία μας εκείνους που κατασκευάζουν και που παίζουν αυλούς; ή μη δεν είναι ο αυλός το πιο πολύχορδο όργανο, και δεν είναι μιμήσεις του αυλού όλ᾽ αυτά τα παναρμόνια;
Έτσι είναι πράγματι.

Η λύρα λοιπόν και η κιθάρα σού μένουν, τα μόνα χρήσιμα για την πόλη μας, και το πολύ κανένα σουραύλι για τους βοσκούς στην εξοχή.
Έτσι τουλάχιστο το φέρνει ο λόγος μας.

[399e] Και δε μου φαίνεται να κάνομε και τίποτα περίεργο πράγμα, φίλε μου, αν προτιμούμε τον Απόλλωνα και τα όργανα του Απόλλωνος από τον Μαρσύα και τα όργανά του.
Και μένα δε μου φαίνεται.

Κι έτσι, μά τον κύνα, έχομε πάλι κάμει χωρίς να το καταλάβομε το ξεκαθάρισμα της πολιτείας, που λέγαμε λίγο πριν πως ξεχείλιζε από τρυφή και πολυτέλεια.
Και κάμαμε πολύ φρόνιμα.

Έλα λοιπόν να συνεχίσομε το ξεκαθάρισμα· γιατί έρχεται τώρα η σειρά των ρυθμών, ώστε, σύμφωνα μ᾽ όσα είπαμε για τις αρμονίες, να μην κυνηγούμε και σ᾽ αυτούς την ποικιλία ουδέ κάθε λογής βάσεις, αλλά να ζητήσομε να βρούμε ποιοί είναι οι ρυθμοί που εκφράζουν τον κόσμιο και αντρικό χαρακτήρα· κι αφού τους βρούμε, [400a] να αναγκάσομε το μέτρο και το μέλος να ακολουθούν το λόγο, και όχι το λόγο ν᾽ ακολουθεί το μέτρο και το μέλος. Τώρα ποιοί θα είναι αυτοί οι ρυθμοί, δική σου δουλειά είναι να μας το πεις, όπως έκαμες και με τις αρμονίες.

Μά την αλήθεια δεν μπορώ να σου απαντήσω· εκείνο που έχω ιδεί και μπορώ να πω είναι πως υπάρχουν κάποια τρία είδη, που απ᾽ αυτά πλέκουνται οι βάσεις, όπως στους φθόγγους τέσσερα, που κάνουν όλες τις αρμονίες· ποιά όμως απ᾽ αυτά είναι άξια να μιμηθούν αυτόν ή εκείνο τον τρόπον του βίου, δεν είμαι σε θέση να πω.

[400b] Μα σ᾽ αυτό μπορούμε να συμβουλευτούμε τον Δάμωνα, ποιές είναι οι βάσεις που εκφράζουν τους ανελεύθερους, τους υβριστικούς, τους μανιακούς και άλλους κακούς χαρακτήρες, και ποιούς ρυθμούς πρέπει ν᾽ αφήσομε για τους εναντίους. Νομίζω μάλιστα πως τον έχω ακούσει, αν και όχι πολύ ξεκαθαρισμένα, να κάνει λόγο για κάποιο ρυθμό που τον ονόμαζε ενόπλιο σύνθετο, και δάκτυλο και ακόμα και ηρώο, και που τον σύνθετε, δεν ξέρω πώς, με ίση άρση και θέση, από μακρές και βραχείες συλλαβές· κι έναν άλλο πάλι που τον έλεγε, νομίζω, ίαμβο και τροχαίο, και που κι αυτόν τον σύνθετε από μακρές και [400c] βραχείες· μου φαίνεται ακόμα πως επαινούσε ή έψεγε και τη ρυθμική αγωγή του ενός ή του άλλου απ᾽ αυτούς τους πόδες, όχι λιγότερο από τους ίδιους τους ρυθμούς, ή κάπως και τα δυο μαζί· γιατί δεν ξέρω καλά να πω· μα αυτά ας τα αναβάλομε να τα συζητήσομε, καθώς είπα, με τον Δάμωνα· γιατί δεν είναι και πολύ εύκολο να τα ξεκαθαρίσομε· ή έχεις εσύ άλλη γνώμη;
Κάθε άλλο.

Αυτό όμως τουλάχιστο δεν μπορείς να το ξεχωρίσεις, πως την ευρυθμία και την αρρυθμία παρακολουθεί η εντύπωση της ομορφιάς και της ασχήμιας;
Πώς όχι;

[400d] Η ομορφιά όμως του ρυθμού, όπως και της αρμονίας, παρακολουθεί και γίνεται όμοια με την ομορφιά του λόγου, αφού, καθώς λέγαμε πριν, ο ρυθμός και η αρμονία έγιναν για το λόγο, κι όχι ο λόγος για κείνα.
Μα αυτά πρέπει βέβαια ν᾽ ακολουθούν το λόγο.

Ο λεκτικός πάλι τρόπος και ο ίδιος ο λόγος δεν παρακολουθούν το ήθος της ψυχής;
Πώς όχι;

Και όλα τα άλλα το λόγο;
Ναι.

Ώστε η ομορφιά και η αρμονία, η χάρη και [400e] η ευρυθμία του λόγου παρακολουθούν την ευήθεια· και δεν εννοώ μ᾽ αυτή τη λέξη το είδος της μωρίας που χαϊδευτικά το ονομάζουν έτσι, αλλά τον χαρακτήρα εκείνο της ψυχής που έχει διαπλάσει πραγματικώς ωραίο και καλό ήθος.
Βεβαιότατα.

Δεν πρέπει λοιπόν αυτά να επιδιώκουν παντού και πάντα οι νέοι, αν θέλουν να εκπληρώσουν τον προορισμό τους;
Εννοείται και πρέπει.

[401a] Κι απ᾽ αυτά δεν βλέπομε ακόμη πως είναι γεμάτη κι η ζωγραφική και όλες οι συγγενικές της τέχνες, γεμάτη κι η υφαντική και η ποικιλτική και η οικοδομική και όλα γενικώς τα προϊόντα της βιομηχανίας, ακόμα ως και τα σώματα της φύσεως και τα φυτά; Γιατί σ᾽ όλ᾽ αυτά υπάρχει ομορφιά ή ασχήμια. Η ασχήμια κι η αρρυθμία και η δυσαρμονία πάνε ταίρι με του λόγου και του ήθους την ασχήμια· ενώ τα εναντία των είναι ταίρι και μίμηση του εναντίου, δηλαδή του καλού και χρηστού ήθους.
Έχεις απόλυτο δίκιο.

[401b] Και μόνο τάχα τους ποιητάς πρέπει να επιβλέπομε και να τους αναγκάζομε να βάζουν στα ποιήματά τους την εικόνα του χρηστού ήθους, ειδεμή να μην κάνουν τον ποιητή στην πολιτεία μας; Ή δεν θα έπρεπε το ίδιο να κάνομε και για τους άλλους τεχνίτες και να τους εμποδίζομε ν᾽ αποτυπώνουν είτε στις εικόνες, είτε στα οικοδομήματα είτε σ᾽ οποιοδήποτε άλλο κατασκεύασμά τους, τον χαρακτήρα εκείνο του άσχημου, του ακόλαστου, του ανελεύθερου, του πρόστυχου, και εκείνος που δεν θα ήταν ικανός να συμμορφωθεί να μην του επιτρέπομε να μένει στην πόλη μας, από φόβο μήπως [401c] οι πολεμισταί μας, μεγαλώνοντας μέσα σε εικόνες της ασχήμιας, σαν μέσα σε κακό χορτάρι, και πολλά από τα πολλά, λίγο λίγο κάθε μέρα, κορφολογώντας και βόσκοντας, καταντήσει στο τέλος, δίχως να το νιώσουν, να φορτώσουν την ψυχή τους μ᾽ ένα μεγάλο και φοβερό κακό; Ή δεν θα ᾽πρεπε απεναντίας να ζητούμε να ᾽βρομε τεχνίτες που από φυσικού τους να ᾽ναι ικανοί να εξιχνιάζουν τη φύση του καλού και του ωραίου, ώστε οι νέοι μας, ζώντας σα μέσα σ᾽ ένα τόπο υγιεινό, να ωφελούνται από το καθετί με το να δέχονται και με τα μάτια και με την ακοή εντυπώσεις από έμορφα πάντα έργα, όπως [401d] από τους υγιεινούς τόπους την αύρα της υγείας, και έτσι ευθύς από την παιδική ηλικία να οδηγούνται ανεπαίσθητα στην αγάπη και τη μίμηση του καλού και στην τέλεια αφομοίωση μαζί του;
Αυτός πραγματικώς θα ήταν ο καλύτερος τρόπος της ανατροφής των.

Γι᾽ αυτούς λοιπόν τους λόγους, δεν είναι, αγαπητέ μου Γλαύκων, το κυριότερο μέρος της ανατροφής η μουσική, επειδή ο ρυθμός και η αρμονία διαπερνούν ως τα τρίσβαθα την ψυχή και την καταεξουσιάζουν μ᾽ όλη τους τη δύναμη, και φέρνουν μαζί τους την εμορφιά και την κάνουν έμορφη, [401e] αν είναι ορθός ο τρόπος της ανατροφής, ειδεμή το εναντίο; Και για το λόγο ακόμη πως εκείνος που ανατραφεί καθώς πρέπει με τη μουσική θα είναι σε θέση να αισθάνεται με όλη τη λεπτότητα τις ελλείψεις και τις ατέλειες που θα ᾽χουν τα δημιουργήματα της τέχνης ή και της φύσεως και να δοκιμάζει όλη του τη δυσαρέσκεια απ᾽ αυτές, και γι᾽ αυτό θα εγκρίνει όλα τα ωραία και με ευχαρίστηση θα τα δέχεται στην ψυχή του και μ᾽ αυτά θα τρέφεται και μ᾽ αυτά [402a] θα τελειοποιείται σε κάθε αρετή, ενώ απεναντίας θα ψέγει και θ᾽ αποστρέφεται με τα όλα του καθετί άσχημο από νέο παιδί ακόμα, πριν να μπορεί να εξηγήσει την αποστροφή του με τον ορθό λόγο, που όταν κατόπι ερθεί, αυτός ο ορθός λόγος θα τον αγκαλιαστεί σαν παλιός γνώριμος και σχετικός που του ήταν από τη μουσική του μόρφωση;
Γι᾽ αυτούς τους λόγους μού φαίνεται και μένα πως γίνεται η μόρφωση με τη μουσική.

Ώστε ακριβώς λοιπόν όπως συμβαίνει και με τα γράμματα και την ανάγνωση, που τότε μόνο θα είμαστε τέλεια καταρτισμένοι, όταν δεν θα μας ξέφευγε κανένα από τα λίγα που είναι ψηφία σε όλους τους συνδυασμούς, χωρίς κανένα είτε μικρό είτε [402b] μεγάλο να περιφρονούσαμε, πως τάχα δεν ήταν ανάγκη να το γνωρίζαμε, αλλ᾽ απεναντίας βάζαμε όλα τα δυνατά μας να τα ξεχωρίζαμε παντού. Γιατί αλλιώς ποτέ δεν θα γενόμαστε καλοί γραμματικοί, πριν να το κατορθώναμε αυτό.
Αλήθεια.

Ώστε κι αν τύχαινε να δούμε είτε απάνω στην επιφάνεια του νερού, είτε μέσα σε καθρέφτη τις εικόνες των γραμμάτων, θα μπορούσαμε ποτέ να τα αναγνωρίσομε, αν δεν ξέραμε αυτά τα ίδια γράμματα, αφού και στη μια και στην άλλη περίσταση η ίδια επιστήμη και σπουδή χρειάζεται;
Και βέβαια δεν θα μπορούσαμε.

Το ίδιο, για όνομα του θεού, δεν θα μπορούσα λοιπόν να πω και για τη μουσική μόρφωση, πως δηλαδή ποτέ [402c] δεν θα γινόμαστε καλοί μουσικοί, ούτε εμείς οι ίδιοι, ούτε εκείνοι που λέμε πως τους ανατρέφομε για φρουρούς μας, αν πριν δεν γνωρίσομε κατά βάθος τις ιδέες της εγκρατείας και της ανδρείας και της ελευθεριότητος και της μεγαλοψυχίας και όλες τις συγγενείς μ᾽ αυτές αρετές, καθώς ακόμη και τις ενάντιες κακίες, κι αν δεν τις διακρίναμε με την πρώτη τη ματιά παντού όπου παρουσιάζουνται και αυτές οι ίδιες και οι εικόνες των, είτε σε μικρό είτε σε μεγάλο, χωρίς τίποτε να παραβλέπομε, αλλά να νομίζομε πως η ίδια επιστήμη και μελέτη χρειάζεται για όλες τις μορφές των;
Δεν μπορεί παρά έτσι να είναι.

[402d] Όταν λοιπόν συμπέσει να υπάρχουν και στην ψυχή χρηστά ήθη και στο σώμα ανάλογες ιδιότητες του ιδίου τύπου, δεν θα ήταν αυτό το ωραιότερο θέαμα για κείνον που θα μπορούσε να το χαρεί;
Και πολύ μάλιστα.

Αλλά το πολύ έμορφο είναι βέβαια και το πιο αξιαγάπητο.
Πώς όχι;

Τους όσο μπορεί λοιπόν τέτοιους ανθρώπους δεν είναι δυνατό βέβαια να μην τους αγαπά ο αληθινός μουσικός· δεν θα αγαπούμε όμως έναν, αν δεν είχε αυτή την αρμονία ψυχής και σώματος.
Όχι βέβαια, αν είχε ελαττωματική την ψυχή· αν όμως το ελάττωμα ήταν στο σώμα μόνο, πιστεύω πως θα ᾽στρεγε [402e] να τον αγαπά.

Α, εννόησα· θα έχεις, φαίνεται, ή θα είχες κανένα τέτοιο φίλο και δεν επιμένω· λέγε μου όμως ένα άλλο· υπάρχει καμιά σχέση μεταξύ της εγκρατείας και της υπερβολικής ηδονής;
Και πώς, αφού η υπερβολική ηδονή κάνει τον άνθρωπο έξω φρενών, όχι λιγότερο από την υπερβολική οδύνη;

Αλλά τουλάχιστον με καμιάν άλλη αρετή;
[403a] Με καμιά.

Τί δε; με τη διαφθορά και την ακολασία;
Μ᾽ αυτές μάλιστα.

Μεγαλύτερην όμως και εντονότερη ηδονή από του σαρκικού έρωτα ξέρεις καμιάν άλλη να μου πεις;
Όχι· ούτε καμιάν άλλη πιο μανιώδη.

Ο αληθινός όμως έρως δεν είναι ν᾽ αγαπά κανείς έναν κόσμιο και ωραίο νέο με τρόπο κόσμιο και μουσικό;
Βεβαιότατα.

Δεν πρέπει λοιπόν ν᾽ αφήνομε να πλησιάζει τον αληθινό έρωτα τίποτε που να είναι παράφορο, ή που να έχει σχέση με την ακολασία;
Πραγματικώς δεν πρέπει.

[403b] Δεν πρέπει λοιπόν να γίνει καθόλου δεκτή αυτή η ηδονή, αλλά ν᾽ αποκλειστεί τελείως από τις σχέσεις μεταξύ εραστών και ερωμένων;
Ναι Σωκράτη· πρέπει τελείως ν᾽ αποκλεισθεί.

Έτσι λοιπόν θα νομοθετήσεις στην πόλη που συνοικίζομε ν᾽ αγαπά και ν᾽ αφοσιώνεται βέβαια ο εραστής και να πλησιάζει το νεαρό του φίλο σα να ήταν γιος του, επί καλού πάντα, αν είναι σύμφωνος και κείνος· όσο για τ᾽ άλλα, να είναι τέτοια η συμπεριφορά του, ώστε ποτέ να μη δώσει υποψία [403c] πως προχωρεί και παραπάνω· ειδεμή, θα έχει να περάσει για άμουσος και απειρόκαλος.
Έτσι είναι.

Δε νομίζεις λοιπόν τώρα και συ πως τελείωσαν όσα είχαμε να πούμε για τη μουσική μόρφωση; Γιατί υποθέτω να τελείωσε εκεί ακριβώς που έπρεπε να τελειώσει· γιατί πρέπει βέβαια κάθε λόγος για τη μουσική μόρφωση να τελειώνει με τον έρωτα του ωραίου.
Συμφωνώ.

Ύστερα λοιπόν από τη μουσική έρχεται τώρα η σειρά της γυμναστικής στην εκπαίδευση των νέων μας.
Μάλιστα.

Γυμναστική εκπαίδευση των φυλάκων

Πρέπει λοιπόν και σ᾽ αυτήν ν᾽ αρχίσομε να τους ανατρέφομε μ᾽ όλη τη σοβαρότητα από την παιδική ηλικία [403d] χωρίς διακοπή. Και ιδού τί φρονώ εγώ πάνω σ᾽ αυτό το κεφάλαιο· μα κοίτα τί λες και συ. Εγώ δηλαδή έχω την ιδέα πως δεν είναι το γερό και καλό σώμα εκείνο που με την αξία του κάνει καλή και την ψυχή, αλλά το εναντίον, η καλή ψυχή είναι που με την αρετή της κάνει και το σώμα όσο γίνεται πιο καλό· μα εσένα ποιά είναι η γνώμη σου;
Αυτή είναι και μένα.

Αν λοιπόν, αφού καλλιεργήσομε την ψυχή μ᾽ όλη την επιμέλεια που χρειάζεται, της αναθέσομε ν᾽ αναλάβει αυτή όλη τη φροντίδα για το σώμα, κι εμείς [403e] περιοριστούμε τους τύπους μόνο της σωματικής αγωγής να της υποδείξομε, για να μην καθόμαστε να μακρολογούμε, θα κάναμε σωστά;
Και πολύ σωστά μάλιστα.

Από τη μέθη, δα, είπαμε και πριν πως πρέπει να απέχουν· γιατί σε κάθε άλλον παρά στο φύλακα ταιριάζει να μεθύσει και να μην ξέρει πού βρίσκεται.
Γελοίο βέβαια θα ήταν ο φύλακας να ᾽χει ο ίδιος ανάγκη από φύλακα.

Κι όσο για την τροφή; Δεν είναι οι φρουροί μας αθληταί, προορισμένοι μάλιστα για τους πιο μεγάλους αγώνες; Ή όχι;
Ναι.

[404a] Θα τους ταίριαζε λοιπόν τάχα η δίαιτα αυτών των συνηθισμένων αθλητών;
Ίσως.

Ναι, μα είναι κάπως πολύ υπνιάρικη αυτή, και δεν τους εξασφαλίζει αρκετά σταθερή υγεία. Ή δεν βλέπεις πως κοιμούνται όλη τους τη ζωή κι, αν βγούνε λιγάκι έξω από την ορισμένη τους δίαιτα, προσβάλλονται από μεγάλες και σοβαρές αρρώστιες οι αθληταί;
Το βλέπω.

Θα χρειάζεται λοιπόν κάποια ελαφρότερη δίαιτα για τους πολεμικούς μας αθλητάς, που ανάγκη σαν τα σκυλιά να είναι άγρυπνοι, να ᾽χουν όσο μπορεί πιο λεπτή την ακοή και την όραση, και, επειδή συχνά θ᾽ αλλάζουν στις εκστρατείες [404b] και το είδος της τροφής και του νερού και τη θερμοκρασία του τόπου, να μην έχουν ακροσφαλή υγεία.
Έτσι μου φαίνεται.

Δεν πρέπει λοιπόν η πιο καλή γυμναστική να είναι αδελφή, για να πούμε έτσι, της μουσικής που εξετάσαμε λίγο πριν;
Πώς δηλαδή;

Να, μια γυμναστική απλούστερη, πιο μετρημένη, τέτοια που πρέπει να ᾽ναι προπάντων για τους πολεμιστάς.
Και πώς λοιπόν θα είναι;

Όσο γι᾽ αυτά τουλάχιστο μπορεί να πάρει κανείς μαθήματα κι από τον Όμηρο. Γιατί ξέρεις βέβαια πως σε καιρό εκστρατείας στα γεύματα των ηρώων δεν τους δειπνά ούτε με ψάρια, αν και είναι στρατοπεδευμένοι στον [404c] Ελλήσποντο πάνω σε γιαλό, ούτε με μαγερεμένα κρέατα, αλλά μόνο με ψητά, που η ετοιμασία των είναι πολύ ευκολότερη σε στρατιώτες· γιατί και παντού αλλού εν γένει είναι πιο εύκολο να ψήνει κανείς στην ίδια τη φωτιά επάνω, παρά να παίρνει μαζί του μαγειρικά σκεύη.
Πολύ σωστά.

Και αρτυμένα φαγιά όμως νομίζω πως δεν αναφέρει πουθενά ο Όμηρος. Ή αυτό τουλάχιστο το γνωρίζουν και οι κοινοί αθληταί, πως όποιος θέλει να είναι καλά στο σώμα πρέπει να τα αποφεύγει αυτά;
Πραγματικώς το γνωρίζουν και καλά κάνουν που τ᾽ αποφεύγουν.

[404d] Ώστε τα τραπέζια, φίλε μου, των Συρακουσίων και τα πολυποίκιλα Σικελικά αρτύματα δεν θα τα εγκρίνεις, καθώς φαίνεται, αφού παραδέχεσαι πως είναι σωστά αυτά που λέμε.
Δεν πιστεύω.

Ώστε δεν θα εγκρίνεις να ᾽χει και καμιά φιλενάδα από την Κόρινθο ένας που θέλει να στέκει καλά και γερά το κορμί του.
Καθόλου βέβαια.

Ούτε ακόμη και τα τόσα φημισμένα γλυκίσματα της Αττικής λιχουδιάς.
Ούτε.

Γιατί νομίζω πως όλη αυτή την ποικιλία στην τροφή και στη δίαιτα δεν θα είχαμε άδικο [404e] να την παραβάλομε με τη μελωδία εκείνη που μεταχειρίζεται όλα μαζί τα είδη της αρμονίας και του ρυθμού.
Και πώς όχι;

Όπως λοιπόν εκεί η ποικιλία αποτέλεσμα είχε τη διαφθορά, δεν θα έχει κι εδώ την αρρώστια; Και όπως η απλότης στη μουσική γεννά μέσα στις ψυχές τη σωφροσύνη, έτσι και στη γυμναστική δεν θα γεννά την υγεία του σώματος;
Βεβαιότατα.
[405a] Όταν όμως πλεονάσουν μέσα σε μια πόλη η διαφθορά και οι αρρώστιες, δεν ανοίγουν τότε εκεί πολλά δικαστήρια και νοσοκομεία και δεν θα έχει μεγάλη υπόληψη η δικηγορική και η ιατρική, όταν δα πολλοί κι από την ανώτερη τάξη θα τις καλλιεργούν με μεγάλο ζήλο;
Πώς μπορεί να είναι αλλιώς;

Και μπορείς να βρεις άλλη μεγαλύτερη απόδειξη κακής και αχρείας ανατροφής σε μια πόλη από την ανάγκη που θα έχει για τέλειους γιατρούς και δικαστές, όχι μόνο για την κατώτερη τάξη του λαού και τους τεχνίτες, μα και για κείνους που καμώνονται πως έχουν λάβει ανώτερη [405b] ανατροφή; Ή δεν νομίζεις πως είναι ντροπή και μεγάλη απόδειξη απαιδευσίας να είναι κανείς αναγκασμένος να καταφεύγει σε δικαιοσύνη που του επιβάλλεται από άλλους, σαν να του ήταν αυτοί κύριοι και κριταί του, επειδή ο ίδιος δεν έχει δική του δικαιοσύνη;
Δεν υπάρχει πραγματικώς μεγαλύτερη άλλη ντροπή.

Δε σου φαίνεται όμως πολύ πιο μεγάλη ακόμα ντροπή, όταν κανείς όχι μόνο περνά ολόκληρη τη ζωή του στα δικαστήρια, είτε ως ενάγων είτε ως εναγόμενος, αλλά και από αναισθησία καταντήσει να καμαρώνεται και μονάχος του, πως τάχα δεν έχει το ταίρι του [405c] στην τέχνη της αδικίας και πως σου είναι ικανός να κατορθώσει με τις στρεψοδικίες και τις υπεκφυγές και τα λυγίσματα ν᾽ αποφύγει τις συνέπειες του νόμου; κι όλ᾽ αυτά, ενώ πρόκειται συνήθως για πράγματα μικρά και ολωσδιόλου ασήμαντα, χωρίς να γνωρίζει πόσο καλύτερο και προτιμότερο είναι να παρασκευάζει τη ζωή του με τρόπο ώστε να μην έχει καμιάν ανάγκη από το δικαστή, που αδιάκοπα νυστάζει;
Ναι, αυτό είναι πιο μεγάλη ακόμη ντροπή.
Και μικρότερη τάχα ντροπή το νομίζεις να ᾽χει κανείς την ανάγκη της ιατρικής, όχι όταν πρόκειται για τίποτα πληγές ή για κάτι τυχαίες επιδημικές αρρώστιες, αλλά επειδή από [405d] τη μαλθακή ζωή και τη δίαιτα που αναφέραμε γεμίζει το σώμα του, καθώς οι βάλτοι, από αέρια και αναθυμιάσεις και αναγκάζει τους κομψούς μας τους Ασκληπιάδες να βρίσκουν ονόματα, εμφράξεις και κατάρρους, για τις αρρώστιες του;
Και πραγματικώς νέα είναι και αλλόκοτα αυτά τα ονόματα για τις αρρώστιες.

Που βέβαια δεν θα υπήρχαν, καθώς φαντάζομαι, στην εποχή του Ασκληπιού. [405e] Και το συμπεραίνω, επειδή οι δυο του γιοι στην πολιορκία της Τροίας δεν μάλωσαν τη γυναίκα που έδωσε στον πληγωμένο Ευρύπυλο να πιει Πραμνιώτικο κρασί με πασπαλισμένο από πάνω άφθονο αλεύρι [406a] και ξυσμένο τυρί, που τα ᾽χουν για φλεγματικά, ούτε έκαμαν καμιά παρατήρηση στον Πάτροκλο, που τον γιάτρευε.
Να πούμε όμως την αλήθεια, δεν ήταν και πολύ κατάλληλο το πιοτό για έναν άνθρωπο σ᾽ αυτή την κατάσταση.

Δεν θα κρίνεις έτσι, αν λάβεις υπόψη σου πως οι Ασκληπιάδαι παλαιότερα, πριν να φανεί ο Ηρόδικος, δε γνώριζαν, καθώς λένε, απ᾽ αυτή την παιδαγωγική ιατρική· ο Ηρόδικος όμως, που ήταν γυμναστής, επειδή έγινε αρρωστιάρης, εσυνδύασε τη γυμναστική [406b] με την ιατρική και μ᾽ αυτό το συνδυασμό εβασάνισε πρώτα και περισσότερο τον εαυτό του, έπειτα κι άλλους πολλούς κατόπι.
Πώς αυτό;

Γιατί καταδίκασε τον εαυτό του σ᾽ έναν αργό θάνατο. Μια που η αρρώστια του ήταν για θάνατο και δεν ημπορούσε να την γιατρέψει, επέμενε να την παρακολουθεί βήμα προς βήμα, χωρίς να ᾽χει καμιά άλλη ασχολία παρά τη φροντίδα της υγείας του και να ζει με το παντοτινό του βασανιστήριο, μην τύχει και βγει έξω από τη συνηθισμένη του δίαιτα· κι έτσι μ᾽ αυτή του τη σοφία έσυρε ως τα γερατειά του μια ζωή κακοθάνατη.
Δεν ήταν, να σου πω, άσχημη αυτή η αμοιβή της σοφίας του.

[406c] Ναι, βέβαια, για έναν τουλάχιστο που δεν γνωρίζει πως ο Ασκληπιός όχι από άγνοια και αμάθεια δεν εδίδαξε τους απογόνους του αυτό το είδος της ιατρικής, μα επειδή ίσα ίσα ήξερε πως σ᾽ όλες τις καλοκυβερνημένες πολιτείες έχει οριστεί στον καθένα κι από μια εργασία, που είναι ανάγκη να την κάνει, και κανείς δεν έχει καιρό να είναι άρρωστος και να νοσηλεύεται σ᾽ όλη του τη ζωή· πράγμα που κι εμείς το θεωρούμε γελοίο, όταν πρόκειται για εργάτες ή τεχνίτες, δεν μας κάνει όμως εντύπωση για τους πλουσίους και κείνους που περνούν για ευτυχισμένοι.
Πώς;

[406d] Αν αρρωστήσει ένας ξυλουργός, θα ζητήσει αμέσως από το γιατρό να του δώσει κανένα καθαρτικό ή εμετικό για να βγάλει από πάνω του την αρρώστια, ή, αν είναι ανάγκη, θα καταφύγει και σε καυτηρίαση ή και σε εγχείρηση για να γλιτώνει μια ώρ᾽ αρχύτερα· αν όμως κανείς τον υποβάλει σε μακρά δίαιτα και τον διατάξει να τυλίξει το κεφάλι του μ᾽ επιδέσμους και τα παρόμοια, δεν θ᾽ αργήσει να του πει πως δεν έχει καιρό να είναι άρρωστος, ούτε τον ωφελεί να ζει έτσι και να παραμελεί την εργασία του, για να καταγίνεται με την αρρώστια του. Κι έπειτα θα στείλει [406e] στο καλό αυτού του είδους το γιατρό, θα ξαναγυρίσει στη συνηθισμένη του δίαιτα, θα γίνει καλά και θα ξαναπιάσει τη δουλειά του· ή αν επιτέλους το σώμα του δεν μπορέσει ν᾽ ανθέξει, πεθαίνει και γλιτώνει μια και καλή απ᾽ τα βάσανα.
Και, πραγματικώς, αυτό το είδος της ιατρικής μού φαίνεται πως ταιριάζει σ᾽ έναν τέτοιον άνθρωπο.
[407a] Γιατί βέβαια έχει μια κάποια εργασία αυτός, που, αν αναγκαστεί να την αφήσει, δεν θα τον ωφελούσε και να ζει.
Αυτό είναι.

Ενώ ο πλούσιος, όπως λέμε, δεν έχει καμιά τέτοια εργασία, που, αν αναγκαστεί να την αφήσει, να του είναι αβίωτη η ζωή του.
Έτσι πραγματικώς έχουν να πουν.

Γιατί δεν έχεις φαίνεται υπόψη σου και τον Φωκυλίδη που λέει πως πρέπει κανείς να καλλιεργεί την αρετή, αφού πια αποχτήσει αρκετά για να ζει.
Απεναντίας, εγώ νομίζω πως πρέπει και από πριν.

Ας μην ανοίξομε τώρα μαζί του συζητήσεις απάνω σ᾽ αυτό, μόνο ας κοιτάξομε να βρούμε μόνοι μας αν πρέπει ο πλούσιος να έχει δουλειά του την αρετή [407b] και χωρίς αυτό να του είναι αβίωτος ο βίος του, ή αν η παντοτινή φροντίδα και περιποίηση της αρρώστιας, που εμποδίζει τους ξυλουργούς και τους άλλους τεχνίτες να ᾽χουν το νου τους στη δουλειά τους, δεν εμποδίζει επίσης και τον πλούσιο ν᾽ ακολουθεί το παράγγελμα του Φωκυλίδη.

Τον εμποδίζει, ναι μά τον Δία, κι από κάθε άλλον μάλιστα περισσότερο, αυτή η υπερβολική φροντίδα του σώματος που περνά τα όρια της απλής γυμναστικής· γιατί τον κάνει ανίκανο και για τις ιδιωτικές του υποθέσεις και στις εκστρατείες και για όποιαν άλλη δημοσία αρχή μέσα στην πόλη.

Και το σπουδαιότερο, πως είναι ολωσδιόλου ασυμβίβαστη με κάθε μάθηση [407c] και σπουδή και με οποιαδήποτε συγκέντρωση του νου, γιατί κάνει τον άνθρωπο να φαντάζεται και να παραπονιέται πάντα για κεφαλαλγίες και ζαλάδες, που τις αποδίδει στη φιλοσοφία τάχα, ώστε να του παρουσιάζεται σαν εμπόδιο παντού όπου εξασκείται και δοκιμάζεται η αρετή· τον κάνει να νομίζει αιωνίως πως είναι άρρωστος, και να μην παύει ποτέ να γογγύζει για την κατάσταση της υγείας του.
Φυσικά.

Να μην παραδεχτούμε λοιπόν πως αυτής της γνώμης ήταν κι ο Ασκληπιός, και πως μονάχα για κείνους που από φύση ή από δίαιτα είχαν γερά σώματα, [407d] αν τους συνέβαινε να πάθουν καμιάν αρρώστια από άλλη αφορμή, γι᾽ αυτούς μόνο και γι᾽ αυτές τις κράσεις έδειξε την ιατρική και έβγαζε από πάνω τους την αρρώστια με φάρμακα και με εντομές, χωρίς να τους διατάζει άλλη δίαιτα από τη συνηθισμένη, για να μη βλάφτει τα συμφέροντα της πολιτείας; Ενώ για τα σώματα που ήταν για πάντα αρρωστημένα από μέσα δεν αναλάβαινε να παρατείνει τα βάσανά τους και τη ζωή τους με δίαιτες και με περιοδικές αφαιμάξεις και εγχύσεις, για να φέρουν στον κόσμο κι άλλα πλάσματα δυστυχισμένα, φυσικά σαν κι αυτά, αλλά ενόμιζε πως δεν ήταν ανάγκη να θεραπεύει ανθρώπους που από την κατασκευή τους [407e] δεν θα μπορούσαν να φτάσουν την ορισμένη περίοδο της ζωής, γιατί οι τέτοιοι δεν θα ήτανε ωφέλιμοι ούτε για τον εαυτό τους ούτε για την πολιτεία;
Πολιτικό βλέπω μας τον έκαμες τον Ασκληπιό.

Και ήταν βέβαιος τέτοιος· γιατί δεν βλέπεις πως και [408a] οι γιοι του, στην Τροία, όχι μόνο στον πόλεμο δείχτηκαν αντρείοι, μα και την ιατρική εφάρμοζαν με τον τρόπο που λέω εγώ; Δε θυμάσαι πως και από την πληγή που έκαμε ο Πάνδαρος του Μενελάου με το βέλος του, μόνο
το αίμα επιπιλίσανε κι έπειτα επασπαλίσαν
βοτάνια που μερώνουνε τον πόνο
και δεν του παράγγειλαν, όπως σε άλλη περίσταση και του Ευρυπύλου, τί να φάει ή τί να πιει κατόπιν, γιατί ήξεραν πως έφταναν αυτά τα απλά φάρμακα να γιατρέψουν ανθρώπους που πριν από το λαβωμό τους είχαν γερή κράση [408b] κι ήταν εγκρατείς στη δίαιτά τους κι ας έτυχε να πιούνε την ίδια εκείνη στιγμή τον κυκεώνα, ενώ για ανθρώπους ασθενικούς και παραδομένους στα πάθη τους επίστευαν πως δεν άξιζε, ούτε για τον εαυτό τους ούτε για τους άλλους, να ζουν, και πως δεν έπρεπε να είναι γι᾽ αυτούς η ιατρική, ούτε να τους θεραπεύει κανείς, κι ας ήταν πλουσιότεροι ακόμα κι από τον Μίδα.
Πάρα πολύ φίνους μας τους λες τους γιους του Ασκληπιού.

Κι έτσι ταιριάζει· αν και οι τραγικοί ποιηταί και ο Πίνδαρος δεν είναι, φαίνεται, της γνώμης μας· γιατί λένε πως ο Ασκληπιός, που ήτανε γιος του Απόλλωνα, επείσθηκε με χρήματα να γιατρέψει έναν πλούσιο άνθρωπο, που ήταν πια [408c] για να πεθάνει, και πως γι᾽ αυτό τάχα κεραυνώθηκε από τον Δία. Εμείς όμως, σύμφωνα μ᾽ όσα είπαμε πριν, δεν θα τους πιστέψομε και στα δυο· μα αν ήτανε γιος θεού, δεν θα παραδεχτούμε πως ήταν αισχροκερδής, κι αν πάλι ήταν αισχροκερδής, δε θα ᾽τανε γιος θεού.
Πολύ σωστά όλ᾽ αυτά, Σωκράτη· μα τί λες γι᾽ αυτό; δεν θα ᾽πρεπε άραγε να είχαμε στην πολιτεία μας καλούς γιατρούς; Και τέτοιοι θα γίνονται βέβαια εκείνοι που [408d] θα περνούσανε απ᾽ τα χέρια τους όσο μπορεί περισσότεροι άνθρωποι, είτε γερής είτε ασθενικής κράσεως, όπως πάλι και δικασταί, όταν θα είχαν να κάμουν με κάθε λογής χαρακτήρες.
Και πάρα πολύ μάλιστα καλούς λέγω πως χρειαζόμαστε· μα ξέρεις ποιούς θεωρώ τέτοιους;
Αν μου το πεις.

Θα δοκιμάσω· εσύ όμως στην ίδια την ερώτησή σου έβαλες μέσα κι άλλο όχι όμοιο πράγμα.
Πώς;

Γιατροί ικανότατοι μπορεί να γίνουν αν από την παιδική τους ηλικία, εκτός που θα σπουδάζουν την τέχνη τους, γνωρίσουν όσο μπορεί περισσότερα και ασθενικότερα σώματα, και πάθουν μάλιστα κι οι ίδιοι όλες [408e] τις αρρώστιες, και δεν είναι από φυσικού τους πάρα πολύ καλής υγείας. Γιατί δεν θεραπεύουν, νομίζω, οι γιατροί το σώμα με το σώμα (γιατί δεν θα ᾽πρεπε τότε ποτέ ή να είναι ή να γίνουν αρρωστιάρικα τα σώματά τους) αλλά με την ψυχή θεραπεύουν το σώμα· και η ψυχή ποτέ δεν θα μπορούσε να θεραπεύσει τίποτα καλά, αν ήταν ή αν γίνονταν η ίδια κακή.
Σωστά.

[409a] Ενώ απεναντίας, φίλε μου, ο δικαστής κυβερνά με την ψυχή την ψυχή, που δεν της είναι συχωρεμένο να ανατρέφεται από νέα και να σχετίζεται με διεφθαρμένες ψυχές, ούτε να ᾽χει κι η ίδια διαπράξει και περάσει απ᾽ όλα τα αδικήματα, ώστε να μπορεί μεμιάς από τα δικά του να μαντεύει και του άλλου τα αδικήματα, όπως ο γιατρός από τις δικές του κι ενός άλλου κορμιού τις αρρώστιες· αλλά καθαρή πρέπει να ᾽ναι από νέα και ανέγγιχτη από κάθε διαφθορά, ώστε να μπορεί, τέλεια καθώς θα είναι, να κρίνει με ασφάλεια τα δίκαια. Γι᾽ αυτό και οι χρηστοί άνθρωποι φαίνονται, όταν είναι νέοι, ευήθεις κι εύκολα μπορεί να τους απατούν [409b] οι άδικοι, επειδή δεν έχουν [409c] από τη δική του την πείρα αλλά από την επιστημονική της μελέτη, τί φοβερό κακό είναι.
Αυτός πραγματικώς θα είναι ο αληθινός δικαστής.







Μα και ο καλός δικαστής, που ρωτούσες· γιατί εκείνος που έχει καλή ψυχή είναι και καλός. Ενώ ο τετραπέρατος εκείνος, που υποπτεύεται παντού το κακό, που έχει περάσει ο ίδιος απ᾽ όλες τις αδικίες και πανουργίες και περηφανεύεται πως είναι ξεσκολισμένος σ᾽ αυτά, όταν έχει να κάμει με όμοιούς του ανθρώπους, φαίνεται πραγματικώς τετραπέρατος, επειδή τον κάνουν προσεκτικό τα δικά του τα παραδείγματα που έχει μέσα του· όταν όμως βρεθεί με ανθρώπους χρηστούς και προχωρημένους πια στην ηλικία, τότε δείχνει [409d] όλη του την ανικανότητα, γιατί είναι δύσπιστος και εκεί που δεν πρέπει και δεν γνωρίζει τί είναι τα χρηστά ήθη, αφού δεν έχει τέτοια παραδείγματα μέσα του. Επειδή όμως βρίσκει μπρος του πιο πολλούς πάντα πονηρούς παρά χρηστούς, γι᾽ αυτό περνά περισσότερο για σοφός παρά για αμαθής, και το πιστεύει κι ο ίδιος και άλλοι πολλοί.
Πέρα και πέρα είν᾽ αλήθεια όλ᾽ αυτά.

Δεν πρέπει λοιπόν να είναι τέτοιος ο σοφός και αγαθός δικαστής που ζητούμε, αλλά σαν και κείνο τον πρώτο που είπαμε· επειδή η πονηρία δεν μπορεί να γνωρίσει την αρετή μα ούτε και τον ίδιο τον εαυτό της· ενώ η έμφυτη αρετή, όσο εκπαιδεύεται, με τον καιρό θ᾽ αποκτήσει και του εαυτού της και της πονηρίας συγχρόνως την επιστημονική [409e] γνώση. Ώστε αυτός μου φαίνεται πως θα είναι ο σοφός, και όχι ο άλλος εκείνος ο κακός.
Κι εγώ συμφωνώ σ᾽ αυτό.

Δε θα νομοθετήσεις λοιπόν στην πολιτεία μας τέτοιαν ιατρική και δικαστική, που να θεραπεύουν [410a] μόνο εκείνους που έχουν από φυσικού τους γερά σώματα και ψυχές, ενώ τους άλλους, που δεν έχουν τέτοια σώματα, θα τους αφήνουν να πεθαίνουν, και θα καταδικάζουν σε θάνατο όσους έχουν ψυχές διεφθαρμένες και αθεράπευτες;
Αυτό αποδείχτηκε πως είναι το καλύτερο και για τους ίδιους τους άρρωστους και για την πολιτεία.

Είναι λοιπόν φανερό πως οι νέοι μας αναθρεμμένοι με την απλή εκείνη μουσική, που είπαμε πως γεννά μέσα τους τη σωφροσύνη, θα το έχουν για ντροπή τους να λαβαίνουν την ανάγκη δικαστών.
Πώς όχι;

[410b] Αν λοιπόν εκείνος που έχει τέτοια μουσική μόρφωση, θελήσει ν᾽ ακολουθήσει τα ίδια αυτά ίχνη και για τη γυμναστική, δεν θα προτιμήσει να μη χρειαστεί ποτέ του γιατρό, εκτός σε απόλυτη ανάγκη;
Μου φαίνεται.

Ώστε θα υποβάλλεται στα γυμνάσια και τους κόπους με το σκοπό να τονώσει την ψυχική του δύναμη περισσότερο και όχι τη σωματική, όπως οι άλλοι οι κοινοί αθληταί που μόνο για να αυξήσουν τη δύναμη του κορμιού των υποβάλλονται σε ορισμένη δίαιτα και ασκήσεις.
Πολύ σωστά.

Έτσι λοιπόν και εκείνοι που ορίζουν [410c] να εκπαιδεύονται οι νέοι με μουσική και γυμναστική το κάνουν όχι για το λόγο που φαντάζονται μερικοί, για να μορφώνουν δηλαδή με τη μια το σώμα και με την άλλη την ψυχή;
Αλλά για τί άλλο;

Μα σα να μου φαίνονται πως όρισαν και τις δυο για χάρη της ψυχής το περισσότερο.
Πώς αυτό;

Δεν παρατήρησες ποιά διάθεση παίρνει ο χαρακτήρας εκείνων που σ᾽ όλη τους τη ζωή καταγίνονται αποκλειστικά με τη γυμναστική, χωρίς να γευτούν διόλου από μουσική μόρφωση; ή και όταν συμβαίνει το εναντίο;
Για τί πράγμα λες;

[410d] Νά· για την αγριότητα και τη σκληρότητα των πρώτων, για τον μαλακό και ήμερο χαρακτήρα των άλλων.
Πραγματικώς το παρατήρησα κι εγώ πως όσοι επιδοθούν αποκλειστικά στη γυμναστική καταντούν πιο άγριοι απ᾽ όσο πρέπει, κι όσοι πάλι στη μουσική, πιο μαλακοί απ᾽ ό,τι τους αρμόζει.
Και μολαταύτα αυτό το άγριο δεν μπορεί να προέρχεται παρά από μια φύση ορμητική και φλογερή, που αν καλλιεργηθεί όπως πρέπει θα γίνει αντρεία, ενώ, αν το παρατεντώσει πιότερο απ᾽ ό,τι πρέπει, θα καταντήσει, φυσικά, σε σκληρότητα και βαναυσότητα.
Έτσι μου φαίνεται.
[410e] Την ημερότητα πάλι, δεν την έχει έμφυτη η φιλοσοφική φύση; που αν χαλαρωθεί περισσότερο απ᾽ ό,τι πρέπει καταντά σε μαλθακότητα, ενώ αν καλλιεργηθεί σωστά γίνεται πραγματική ημέρωση και ανθρωπιά;
Έτσι είναι.

Είπαμε όμως πως οι φρουροί μας πρέπει να έχουν και τις δυο αυτές φύσεις.
Πρέπει βέβαια.

Ανάγκη λοιπόν να είναι συνδυασμένες αρμονικά μεταξύ τους.
Πώς όχι;

Και ο αρμονικός αυτός συνδυασμός κάνει την ψυχή εγκρατή [411a] και ανδρεία.
Μάλιστα.

Ενώ, όπου λείπει αυτή η αρμονία, γίνεται η ψυχή άθλια και βάναυση;
Και πολύ μάλιστα.

Όταν λοιπόν παραδίνει κανείς την ψυχή του στη μουσική, να του την καταμαγεύει και όλο να της χύνει μέσ᾽ από τ᾽ αυτιά σα μέσ᾽ από χωνί τις γλυκιές εκείνες και μαλακές και κλαψιάρικες αρμονίες που λέγαμε, και να περνά όλη του τη ζωή τραγουδώντας και συνεπαρμένος από την ευχαρίστηση του τραγουδιού, αυτός στην αρχή, αν είχε μέσα του τίποτα δυνατές ορμές, αρχίζει να τις μαλακώνει, σαν το σίδερο στη φωτιά, που [411b] από σκληρό κι αδούλευτο το κάνει ευκολομεταχείριστο· μ᾽ αν εξακολουθεί, χωρίς να σταματά, να παραδίνεται στη γοητεία της, από κει και πέρα αρχίζει να λιώνει και να στάζει σιγά σιγά, ώσπου ν᾽ απολιώσει εκείνη η πρώτη ορμή της ψυχής του, σα να της έκοψαν σύρριζα τα νεύρα, και καταντήσει πραγματικώς μαλθακός αιχμητής.
Και πολύ μάλιστα.

Αν λοιπόν τώρα τον βρει εξαρχής μικρόψυχο από φυσικού του, δεν θ᾽ αργήσει νά ᾽ρθει μια ώρ᾽ αρχύτερα αυτό το αποτέλεσμα· αν απεναντίας ορμητικό, εξασθενίζει την ορμητικότητά του και τον κάνει αράθυμο, που από ένα παραμικρό να ερεθίζεται [411c] και πάλι να κατευνάζεται. Και αντί γενναίος που ήταν, να έχει καταντήσει οξύθυμος και ευερέθιστος, και γενικά δύστροπος και ασυμβίβαστος.
Έτσι ακριβώς είναι.

Μα τί θα γίνει πάλι, αν υπερβολικά κοπιάζει με τη γυμναστική και υπερβολικά θρέφεται, αδιαφορεί όμως ολωσδιόλου για τη μουσική του μόρφωση και τη φιλοσοφία; Επειδή θα αισθάνεται πιο δυναμωμένο το σώμα του, δεν θα είναι στην αρχή γεμάτος αυτοπεποίθηση και τόλμη και δεν θα νιώθει τον εαυτό του αντρειότερο κι απ᾽ ό,τι είναι;
Και πολύ μάλιστα.

Όμως τί; όταν εξακολουθήσει να μην κάνει τίποτε άλλο και να μην έχει καμιά επικοινωνία με τη Μούσα [411d] η ψυχή του, κι αν είχε κάποια φιλομάθεια πριν, επειδή θα μένει άγευτη από κάθε μάθηση και έρευνα, αμέτοχη σε κάθε επιστημονική συζήτηση και γενικά σε κάθε άλλη ανώτερη μόρφωση, δε θ᾽ αρχίσει ν᾽ αδυνατίζει και δε θα καταντήσει κουφή και τυφλή, αφού τίποτε δε θα την ξεσηκώνει και μεστώνει και καθαρίζει τις αισθήσεις του;
Αυτό μάλιστα θα γίνει.

Εχθρός λοιπόν του λόγου και άμουσος νομίζω πως καταντά ο τέτοιος, κι ουδέ ζητά πια να πείσει κανένα με το καλό και τα λόγια, αλλά [411e] μεταχειρίζεται, σα να ήταν θηρίο, τη βία και το άγριο με όλους και ζει μέσα στην αμάθεια και την προστυχιά, χωρίς τον παραμικρό ρυθμό και χάρη στη ζωή του.
Πραγματικώς, είναι έτσι όπως το λες.

Θα μπορούσα να ᾽λεγα λοιπόν εγώ πως ένας θεός χάρισε στους ανθρώπους τις δυο αυτές τέχνες, τη μουσική και τη γυμναστική, όχι τη μια για την ψυχή και την άλλη για το σώμα (εκτός αν ίσως έτσι πάρεργα) αλλά καθώς φαίνεται για τα δυο εκείνα στοιχεία της ψυχής, το ορμητικό και το φιλοσοφικό, για να [412a] τεντώνουν ή να χαλαρώνουν ως το βαθμό που χρειάζεται, κι έτσι να συνδυάζονται, αρμονικά μεταξύ τους.
Κι αλήθεια έτσι φαίνεται.

Εκείνος λοιπόν που συνδυάζει καλύτερα τη γυμναστική με τη μουσική και τις εφαρμόζει με το πιο σωστό μέτρο στην ψυχή, αυτός χωρίς άλλο θ᾽ άξιζε να ονομαστεί ο τέλειος μουσικός και ο αληθινός κάτοχος της τέχνης της αρμονίας, πολύ περισσότερο παρά εκείνος που ξέρει να κορδίζει ένα όργανο.
Και πολύ φυσικά.

Δε θα χρειαστεί λοιπόν, Γλαύκων, να έχει πάντα έναν τέτοιον επικεφαλής και η πολιτεία μας, αν θέμε να μην κινδυνεύει να χαθεί;
[412b] Θα χρειαστεί και πάρα πολύ μάλιστα.

Αυτοί λοιπόν περίπου θα είναι οι τύποι της παιδείας και της ανατροφής των νέων μας. Γιατί τί να καθόμαστε τώρα να παίρνομε γραμμή χορούς και κυνήγια και παγάνες και γυμνικούς και ιππικούς αγώνες; Είναι φανερό πως και γι᾽ αυτά τον ίδιο δρόμο θα πρέπει ν᾽ ακολουθήσομε και καμιά δυσκολία πια δεν παρουσιάζουν.
Καμιά ίσως δυσκολία.

Επιλογή των αρχόντων της πολιτείας

Έστω. Κι ύστερα απ᾽ αυτά, τί ζήτημα θα είχαμε λοιπόν τώρα να καθαρίσομε; Δε θα ᾽πρεπε ίσως να εξετάσομε ποιοί απ᾽ αυτούς θα κυβερνούν και ποιοί θα υπακούουν;
[412c] Πώς όχι;

Δεν είναι τάχα φανερό πως άρχοντες πρέπει να είναι οι μεγαλύτεροι, και υπήκοοι οι νεότεροι;
Φανερό.

Και από τους μεγαλύτερους πάλι οι καλύτεροι;
Κι αυτό.

Από τους γεωργούς καλύτεροι δεν είναι εκείνοι που κατέχουν στην εντέλεια τη δουλειά τους;
Μάλιστα.

Αφού λοιπόν και εκείνοι πρέπει να είναι οι καλύτεροι από τους φρουρούς, δεν πρέπει να κατέχουν στην εντέλεια τη δουλειά του φρουρού της πολιτείας;
Και βέβαια.

Δεν πρέπει λοιπόν να έχουν και τη φρόνηση που χρειάζεται γι᾽ αυτό το πράγμα, μα εκτός απ᾽ αυτό και μεγάλο ζήλο για το καλό της πολιτείας;
[412d] Εννοείται.

Και βέβαια θα έχει κανείς μεγαλύτερο ζήλο για ένα πράγμα που το αγαπά.
Πώς αλλιώς;

Θα αγαπούσε όμως περισσότερο κανείς ένα πράγμα που θα ήξερε πως έχει κοινά συμφέροντα μαζί του, και θα πίστευε πως η ευτυχία εκείνου θα ήταν και δική του ευτυχία, καθώς και το εναντίο.
Έτσι είναι.

Πρέπει λοιπόν να διαλέξομε ανάμεσα απ᾽ όλους τους φρουρούς εκείνους που, αφού καλά εξετάσομε, θα βρούμε πως σ᾽ όλη τους [412e] τη ζωή κάνουν μ᾽ όλη τους την προθυμία μόνον ό,τι νομίσουν πως συμφέρει για την πολιτεία και με κανένα τρόπο δεν εννοούν να κάμουν ό,τι δεν είναι συμφέρο της.
Αυτοί πραγματικώς θα μας χρειάζονταν.

Μου φαίνεται λοιπόν πως πρέπει να τους παρακολουθήσομε σ᾽ όλες τις ηλικίες, αν είναι ικανοί να φυλάγουν αυτή την αρχή, χωρίς κανένας πειρασμός και καμιά βία να τους κάμει να την βγάλουν απ᾽ το νου τους και να ξεχάσουν πως πρέπει να κάνουν πάντα ό,τι είναι το καλύτερο για την πολιτεία.
Και πώς λες πως τη βγάζουν απ᾽ το νου τους;

Θα σου το εξηγήσω. Μου φαίνεται πως βγαίνει μια ιδέα από το νου μας είτε θεληματικά, είτε αθέλητά μας. Θεληματικά, [413a] όταν μας δώσουν να καταλάβομε πως ήταν ψεύτικη· ενώ μιαν αληθινή την παρατούμε όχι με τη θέλησή μας.
Το πρώτο το καταλαβαίνω· το χωρίς τη θέλησή μας όμως χρειάζεται να το καταλάβω.

Και πώς; δεν παραδέχεσαι και ο ίδιος πως τα αγαθά τα στερούνται οι άνθρωποι όχι με τη θέληση τους, ενώ τα κακά μ᾽ όλη τους την ευχαρίστηση; Ή δεν είναι κακό ν᾽ απαρνιέται κανείς την αλήθεια, και καλό να την έχει πάντα δική του; Και δεν είναι πάντα δική του, όταν έχει σωστή ιδέα για όλα τα πράγματα;
Μα δίκιο έχεις βέβαια, και το παραδέχομαι, πως αθέλητά τους οι άνθρωποι χάνουν μιαν ορθή ιδέα.

[413b] Και δεν το παθαίνουν αυτό, είτε αν ξεγελαστούν, είτε αν πλανευτούν, είτε να με τη βία αναγκαστούν;
Κι αυτό πάλι δεν το κατάλαβα.

Κινδυνεύω, φαίνεται, να μιλώ σκοτεινά σαν τραγικός ποιητής. Να, πως ξεγελιούνται, λέγω, εκείνοι που τους πείθουν ν᾽ αλλάξουν την ιδέα τους ή που τη λησμονούνε· επειδή στην πρώτη περίπτωση τους την υπεξαιρεί, χωρίς να το πάρουν είδηση, ο λόγος, και στη δεύτερη, ο χρόνος. Πιστεύω πως θα κατάλαβες τώρα.
Ναι.

Πως αναγκάζονται πάλι με τη βία, λέγω, εκείνοι που ένας σωματικός ή ψυχικός πόνος τούς κάνει ν᾽ αλλάξουν την ιδέα τους.
Το κατάλαβα κι αυτό κι έχεις δίκιο.

[413c] Όσο για κείνους που πλανεύονται, και συ, υποθέτω, να το παραδέχεσαι πως είναι αυτοί που αλλάζουν ιδέα ή μαγεμένοι από την ηδονή ή φοβισμένοι από κάποιο τρομερό πράγμα.
Πραγματικώς μάγια φαίνεται μας κάνουν όλα όσα μας ξεγελούν.

Πρέπει λοιπόν να εξετάσομε, όπως έλεγα πριν, ποιοί θα είναι οι πιο ικανοί να φυλάξουν το δικό τους αυτό το δόγμα: πως χρωστούν πάντα να κάνουν εκείνο που κρίνουν πως είναι το καλύτερο για την πολιτεία. Και να τους δοκιμάζομε ευθύς από την παιδική τους ηλικία με το να τους αναθέτομε τέτοια έργα, όπου προπάντων θα μπορούσε κανείς να το ξεχάσει και να εξαπατηθεί· και εκείνους που δειχτούν ικανοί να το φυλάγουν στη μνήμη τους [413d] και να μην ξεγελιούνται εύκολα να τους εγκρίνομε, κι όσους όχι, να τους αφήνομε κατά μέρος. Δεν είναι έτσι;
Μάλιστα.

Και σε κόπους ακόμη και πόνους και αγώνες να τους υποβάλομε για να τους δοκιμάσομε το ίδιο και σ᾽ αυτά.
Πολύ σωστά.

Και τέλος ενός τρίτου είδους δοκιμασία πρέπει να τους κάμομε, δοκιμασία στους πειρασμούς· καθώς δηλαδή πηγαίνουν και εκθέτουν τα νέα πουλάρια σε κρότους και θορύβους, για να ιδούνε αν είναι φοβιτσιάρικα, έτσι κι αυτούς, όταν είναι ακόμα νέοι, να τους οδηγούμε έξαφνα μπρος σε τίποτα πράγματα τρομαχτικά και να τους γυρίζομε έπειτα και να τους βάζομε [413e] μέσα σε ηδονές, για να εξακριβώσομε πολύ καλύτερα παρ᾽ όταν δοκιμάζομε το χρυσάφι στη φωτιά, αν δύσκολα νικούν τον νέο μας οι πειρασμοί, αν φαίνεται σε κάθε του περίπτωση κόσμιος, αν είναι ικανός να φυλάγει τον εαυτό του και τη μουσική που έμαθε, και για να αποδείξει πως είναι σύμφωνη η διαγωγή του σ᾽ όλ᾽ αυτά με τους νόμους της αρμονίας και του ρυθμού, έτσι που να είναι χρησιμότατος και στον εαυτό του και στην πολιτεία. Και όποιος βγει καθαρός κάθε φορά απ᾽ όλες αυτές τις δοκιμασίες, και στην παιδική και στη νεανική και στην ανδρική του ηλικία, [414a] να τον διορίζομε άρχοντα και φύλακα της πολιτείας και να τον γεμίζομε τιμές όσο ζει, κι όταν πεθάνει να τον τιμούμε με τάφους και με τα μεγαλύτερα δείγματα σεβασμού της μνήμης του· κάθε όμως άλλον που δεν θα είναι τέτοιος, θα τον βγάζομε έξω. Τέτοια λοιπόν μου φαίνεται, Γλαύκων, πως θα είναι, σ᾽ ένα πρώτο σχέδιο και χωρίς να μπαίνομε σ᾽ όλες τις λεπτομέρειες, η εκλογή και ο διορισμός των αρχόντων και των φρουρών.
Έτσι κάπως μου φαίνεται και μένα.

[414b] Δεν θα ήταν λοιπόν αληθινά σωστότερο αυτούς να ονομάζομε πραγματικούς και τέλειους φρουρούς, που θα φυλάγουν την πόλη και από τους εξωτερικούς εχθρούς της και από τους ίδιους τους πολίτες της, ώστε ούτε εκείνοι να μπορέσουν, ούτε αυτοί να θελήσουν ποτέ να της κάμουν κακό, ενώ οι νέοι, που τους ελέγαμε ως τώρα με το ίδιο όνομα φρουρούς, θα είναι επίκουροι και βοηθοί στις αποφάσεις των αρχόντων;
Έτσι λέγω κι εγώ.

Τώρα πώς θα κάνομε να βρούμε τρόπο για να πείσομε τους ίδιους τους άρχοντες προπάντων, ειδεμή, τους άλλους τουλάχιστο πολίτες, να παραδεχτούν ένα από [414c] εκείνα τα γενναία ψέματα, που δικαιολογούνται, καθώς είχαμε πει, από κάποια ιδιαίτερη ανάγκη;
Σαν τί ψέμα;

Όχι και τίποτα καινούργιο· έχει την καταγωγή του από τη Φοινίκη, και καθώς λένε οι ποιηταί που το έκαμαν πιστευτό, σε πολλά μέρη ως τώρα έχει συμβεί σε παλαιότερες εποχές, στην εποχή μας όμως δεν έγινε, ούτε και ξέρω αν μπορεί να γίνει και χρειάζεται βέβαια πολύ για να το πιστέψει κανείς.
Πόσο φαίνεσαι πως φοβάσαι να το βγάλεις από το στόμα σου!
Θα ομολογήσεις και συ πόσο πολύ δίκιο έχω να διστάζω, όταν θα τ᾽ ακούσεις.
Λέγε το και μη φοβάσαι.

[414d] Το λέγω λοιπόν· αν και δεν γνωρίζω πού να βρω την τόλμη που χρειάζεται και ποιά λόγια να μεταχειριστώ· και θα προσπαθήσω να πείσω πρώτα πρώτα αυτούς τους ίδιους άρχοντες και τους στρατιώτες, έπειτα και όλους τους άλλους πολίτες, πως όλη εκείνη η ανατροφή και η εκπαίδευση, που τους δίναμε εμείς κι έπαιρναν εκείνοι, δεν ήταν τίποτ᾽ άλλο παρά όνειρα που έβλεπαν, ενώ στ᾽ αλήθεια ήτανε τότε κάτω από τη γη και εκεί, μέσα στους κόρφους της, επλάθονταν και τρέφονταν και αυτοί οι ίδιοι και τα [414e] όπλα τους και όλα τ᾽ άλλα σύνεργά τους εκεί μέσα κατασκευάζονταν, και αφού συμπληρώθηκε στην εντέλεια η επεξεργασία, τους έβγαλε η Γη, η μητέρα τους, στο φως και τώρα λοιπόν σα μητέρα τους και τροφό τους πρέπει να τη γνοιάζονται τη χώρα που κατοικούν, και να την υπερασπίζονται, αν κανείς εχθρός ερθεί να την πατήσει, και τους άλλους πολίτες να τους θεωρούν σαν αδερφούς που βγήκαν από την κοιλιά της ίδιας μάνας, της Γης.
Δεν είχες άδικο που εδίστασες πριν να μας πεις αυτό το παραμύθι.

[415a] Και πολύ φυσικά· μ᾽ άκουε λοιπόν τώρα και τη συνέχεια. Ναι μεν, είστε βέβαια όλοι μες στην πόλη αδελφοί —έτσι θα συνεχίσομε το παραμύθι— ο θεός όμως, όταν σας έπλαττε, όσοι από σας είναι ικανοί να κυβερνούν, ανακάτωσε χρυσάφι μέσα στα συστατικά τους, και γι᾽ αυτό είναι οι πιο πολύτιμοι απ᾽ όλους. Σ᾽ όσους πάλι κάνουν για επίκουροι, ασήμι· σίδερο τέλος και χαλκό, στους γεωργούς και τους άλλους τεχνίτες. Και μια που έχετε όλοι την ίδια καταγωγή, θα γεννάτε τις περισσότερες φορές παιδιά που να σας μοιάζουν, [415b] μπορεί όμως και κάποτε από τον χρυσαφένιο να γεννηθεί ασημένιο παιδί, κι απ᾽ αυτό πάλι χρυσαφένιο, το ίδιο και μ᾽ όλα τ᾽ άλλα μεταξύ τους. Στους άρχοντες λοιπόν το πρώτο και κυριότερο που παραγγέλλει ο θεός είναι τίποτ᾽ άλλο να μην εξετάζουν με περισσότερη φροντίδα και προσοχή, παρά ποιό απ᾽ αυτά τα μέταλλα βρίσκεται ανεκατωμένο μέσα στις ψυχές των παιδιών, και αν και δικό τους παιδί ακόμα βρεθεί να ᾽χει τίποτα κράμα από χαλκό ή σίδερο μέσα του, με κανένα [415c] τρόπο να μη το σπλαχνιστούν, αλλά να του δώσουν τη σειρά που του αξίζει από τη φυσική του κατασκευή και να το παραμερίσουν μες στους γεωργούς και τους τεχνίτες· κι αν απεναντίας βρεθεί κανείς απ᾽ αυτούς τους τελευταίους με κάπως περισσότερο χρυσάφι ή ασήμι μέσα του, θα τους ανεβάσουν κατά την αξία του τον καθένα στην τάξη των φυλάκων ή των επικούρων, επειδή υπάρχει χρησμός ότι τότε θα χαθεί η πόλη, όταν την κυβερνήσει ο χαλκός ή το σίδερο. Ξέρεις λοιπόν κανένα τρόπο να τους πείσομε πως είναι αληθινός αυτός ο μύθος;
[415d] Όχι, κανένα για να πείσομε αυτούς τους ίδιους· ίσως όμως τους γιους των και τους απογόνους και όλους τους επίλοιπους ανθρώπους που θά ᾽ρθουν κατόπι.
Μα κι αυτό θα ήταν οπωσδήποτε αρκετό, για να τους έκανε να ενδιαφέρονται περισσότερο για την πόλη τους και τους συμπολίτες των. Γιατί απάνω κάτω καταλαβαίνω τί θέλεις να πεις.

Πώς να ζουν οι άρχοντες

Μα αυτό βέβαια το επινόημά μας θα ᾽χει να τραβήξει το δρόμο του, όπου θα το φέρει η φήμη· εμείς όμως τώρα ας οπλίσομε αυτά τα παιδιά της Γης και με τους άρχοντές των επικεφαλής ας τα βάλομε να προχωρήσουν μπρος. Ας έρθουν να εξετάσουν ποιό μέρος στην πόλη είναι το καταλληλότερο για να στρατοπεδεύσουν, απ᾽ όπου και [415e] τους πολίτες μέσα θα μπορούν καλύτερα να συγκρατούν, αν κανείς ήθελε δείξει τη διάθεση να μην υπακούει στους νόμους, και κάθε απέξω προσβολή ν᾽ αποκρούουν, αν κανείς εχθρός έρχονταν σα λύκος να ριχτεί πάνω στο κοπάδι· κι αφού διαλέξουν τον τόπο του στρατοπέδου και θυσιάσουν σε κείνους που πρέπει, ας στήσουν τις σκηνές των. Δεν είναι έτσι;
Έτσι.

Και τέτοιες βέβαια, που να τους προφυλάγουν κι από το κρύο κι από τη ζέστη.
Πώς όχι; γιατί εννοείς, μου φαίνεται, πραγματικές κατοικίες.

Ναι· μα κατοικίες για στρατιώτες κι όχι έξαφνα για τραπεζίτες.
[416a] Και ποιά διαφορά λες να υπάρχει;

Θα προσπαθήσω να σου το εξηγήσω· δεν θα ήταν, υποθέτω, τίποτα χειρότερο πράγμα, ούτε καμιά μεγαλύτερη ντροπή για τους βοσκούς, παρά να έχουν και να τρέφουν τέτοιους σκύλους για να τους φυλάγουν τα κοπάδια τους, που είτε από φυσική τους αγριάδα, ή από πείνα, ή από καμιάν άλλη τέτοια κακή τους συνήθεια, αυτοί οι ίδιοι να βαλθούν να χαλούν τα πρόβατα κι αντίς σκύλοι να γίνουν σωστοί λύκοι.
Φοβερό, πραγματικώς, θα ήταν· ποιός λέει όχι;

[416b] Δεν πρέπει λοιπόν με κάθε τρόπο να φυλαχτούμε, μήπως το ίδιο κάμουν και οι επίκουροί μας με τους πολίτες και, επειδή είναι δυνατότεροί τους, αντί πρόθυμοι σύμμαχοί των, καταντήσει να γίνουν άγριοί των κύριοι και τύραννοι;
Και βέβαια πρέπει να φυλαχτούμε.

Και ποιά μεγαλύτερη εγγύηση ασφαλείας θα ήταν προετοιμασμένοι να μας δίνουν, παρά αν πραγματικώς πάρουν μια καλή ανατροφή;
Μα αυτή τους την έχομε δώσει κιόλας.

Και εγώ είπα: Φίλε Γλαύκων, δεν μπορεί κανείς ακόμα να το ισχυρισθεί αυτό· εκείνο που είναι βέβαιο είναι, καθώς ελέγαμε και προλίγου, πως πρέπει [416c] να λάβουν τη σωστή εκπαίδευση, όποια και να᾽ ν᾽ αυτή, αν πρόκειται να έχουν το σπουδαιότερο που χρειάζεται, για να είναι ήμεροι και μεταξύ τους και με κείνους που θα φυλάγουν.
Και πολύ σωστά.

Εκτός λοιπόν από αυτή την εκπαίδευση κάθε άνθρωπος με νου θα παραδεχτεί, υποθέτω, ότι και τις κατοικίες και όλη τους την άλλη κατάσταση πρέπει να τους την προετοιμάσομε με τέτοιο τρόπο, που τίποτα να μην τους κάμει ποτέ να παύσουν να είναι οι άριστοι φρουροί [416d] και να μην τους ξεσηκώσει ν᾽ αρχίσουν να κακοποιούν τους άλλους πολίτες.
Και πολύ δίκιο θα ᾽χει.

Πρόσεξε λοιπόν τώρα αν σου φαίνεται κατάλληλο αυτό απάνω κάτω το είδος της ζωής και της κατοικίας, που προτείνω, αν θέμε να είναι τέτοιοι όπως είπαμε: πρώτα κανείς να μην έχει καμιά ιδιαίτερη περιουσία, εκτός αν είναι απόλυτη ανάγκη· έπειτα κανείς να μην έχει τέτοιο σπίτι ή αποθήκη, όπου να μην μπορεί να μπαίνει ο καθένας που θελήσει· όσο για τα τρόφιμα που χρειάζονται άνθρωποι γυμνασμένοι για τον πόλεμο, γενναίοι και [416e] μετρημένοι σε όλα τους, να ορίσομε να τους τα προμηθεύουν οι άλλοι πολίτες σα μιστό, που θα τους φυλάγουν, ούτε όμως περισσότερα ούτε λιγότερα απ᾽ ό,τι τους φτάνει για τη χρονιά τους· να έχουν κοινά συσσίτια και να ζουν όλοι μαζί όπως στο στρατόπεδο σε εκστρατεία· ασήμι και χρυσάφι να τους πούμε πως έχουν θεϊκό από τους θεούς μες στην ψυχή τους πάντα, και καμιάν ανάγκη δεν έχουν από το ανθρώπινο· ουδέ τους είναι συχωρεμένο να μιαίνουν το δώρο εκείνο των θεών ανακατώνοντάς το με το θνητό χρυσάφι, γιατί πολλά και ανόσια κακουργήματα έχουν γίνει [417a] από των ανθρώπων το χρήμα, ενώ το δικό τους είναι αγνό και αμόλυντο· ώστε μόνοι αυτοί από όλους τους άλλους μέσα στην πόλη δεν έχουν δικαίωμα να μεταχειρίζονται και ν᾽ αγγίζουν χρυσάφι κι ασήμι, ούτε κάτω από τη στέγη τους να έχουν, ούτε επάνω τους να φορούν, ούτε από χρυσά κι ασημένια ποτήρια να πίνουν, και μόνο έτσι θα μπορούσαν κι οι ίδιοι να σώζονται και την πόλη να σώζουν· μια όμως που αποχτήσουν δικά τους χωράφια και σπίτια και χρήματα, θα γίνουν, αντίς φρουροί, νοικοκυραίοι και γεωργοί, [417b] αντί να προστατεύουν και να πολεμούν για τους άλλους πολίτες, θα καταντήσουν εχθροί των τύραννοι· κι έτσι θα περνούν τη ζωή τους με μίση και επιβουλές αυτοί μ᾽ εκείνους κι εκείνοι μ᾽ αυτούς, πολύ περισσότερο θα φοβούνται τους μέσα παρά τους απέξω εχθρούς, και τότε πια σε βεβαιότατη καταστροφή θα τρέχουν όλοι μαζί, κι αυτοί κι η πολιτεία ολάκερη. Για όλους αυτούς τους λόγους, έτσι ας παραδεχτούμε πως πρέπει να προβλέψομε και για τις κατοικίες και για τα άλλα τα σχετικά των φρουρών μας.
Είμαι συμφωνότατος, είπε ο Γλαύκων.


Πολιτεία Βιβλίο Δ (419a-445e)