diaforos

[2] Κλέων δὲ Ἀθηναίους πείσας ἐς τὰ ἐπὶ Θρᾴκης χωρία ἐξέπλευσε μετὰ τὴν ἐκεχειρίαν, Ἀθηναίων μὲν ὁπλίτας ἔχων διακοσίους καὶ χιλίους καὶ ἱππέας τριακοσίους, τῶν δὲ ξυμμάχων πλείους, ναῦς δὲ τριάκοντα.

σχὼν δὲ ἐς Σκιώνην πρῶτον ἔτι πολιορκουμένην καὶ προσλαβὼν αὐτόθεν ὁπλίτας τῶν φρουρῶν, κατέπλευσεν ἐς τὸν Κωφὸν λιμένα τῶν Τορωναίων ἀπέχοντα οὐ πολὺ τῆς πόλεως.
ἐκ δ’ αὐτοῦ, αἰσθόμενος ὑπ’ αὐτομόλων ὅτι οὔτε Βρασίδας ἐν τῇ Τορώνῃ οὔτε οἱ ἐνόντες ἀξιόμαχοι εἶεν, τῇ μὲν στρατιᾷ τῇ πεζῇ ἐχώρει ἐς τὴν πόλιν, ναῦς δὲ περιέπεμψε δέκα <ἐς> τὸν λιμένα περιπλεῖν.
καὶ πρὸς τὸ περιτείχισμα πρῶτον ἀφικνεῖται, ὃ προσπεριέβαλε τῇ πόλει ὁ Βρασίδας ἐντὸς βουλόμενος ποιῆσαι τὸ προάστειον, καὶ διελὼν τοῦ παλαιοῦ τείχους μίαν αὐτὴν ἐποίησε πόλιν.

[3] βοηθήσαντες δὲ ἐς αὐτὸ Πασιτελίδας τε ὁ Λακεδαιμόνιος ἄρχων καὶ ἡ παροῦσα φυλακὴ προσβαλόντων τῶν Ἀθηναίων ἠμύνοντο. καὶ ὡς ἐβιάζοντο καὶ αἱ νῆες ἅμα περιέπλεον <αἱ> ἐς τὸν λιμένα περιπεμφθεῖσαι, δείσας ὁ Πασιτελίδας μὴ αἵ τε νῆες φθάσωσι λαβοῦσαι ἐρῆμον τὴν πόλιν καὶ τοῦ τειχίσματος ἁλισκομένου ἐγκαταληφθῇ, ἀπολιπὼν αὐτὸ δρόμῳ ἐχώρει ἐς τὴν πόλιν.

οἱ δὲ Ἀθηναῖοι φθάνουσιν οἵ τε ἀπὸ τῶν νεῶν ἑλόντες τὴν Τορώνην καὶ ὁ πεζὸς ἐπισπόμενος αὐτοβοεὶ κατὰ τὸ διῃρημένον τοῦ παλαιοῦ τείχους ξυνεσπεσών. καὶ τοὺς μὲν ἀπέκτειναν τῶν Πελοποννησίων καὶ Τορωναίων εὐθὺς ἐν χερσί, τοὺς δὲ ζῶντας ἔλαβον, καὶ Πασιτελίδαν τὸν ἄρχοντα.

Βρασίδας δὲ ἐβοήθει μὲν τῇ Τορώνῃ, αἰσθόμενος δὲ καθ’ ὁδὸν ἑαλωκυῖαν ἀνεχώρησεν, ἀποσχὼν τεσσαράκοντα μάλιστα σταδίους μὴ φθάσαι ἐλθών.
ὁ δὲ Κλέων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τροπαῖά τε ἔστησαν δύο, τὸ μὲν κατὰ τὸν λιμένα, τὸ δὲ πρὸς τῷ τειχίσματι, καὶ τῶν Τορωναίων γυναῖκας μὲν καὶ παῖδας ἠνδραπόδισαν, αὐτοὺς δὲ καὶ Πελοποννησίους καὶ εἴ τις ἄλλος Χαλκιδέων ἦν, ξύμπαντας ἐς ἑπτακοσίους, ἀπέπεμψαν ἐς τὰς Ἀθήνας· καὶ αὐτοῖς τὸ μὲν Πελοποννήσιον ὕστερον ἐν ταῖς γενομέναις σπονδαῖς ἀπῆλθε, τὸ δὲ ἄλλο ἐκομίσθη ὑπ’ Ὀλυνθίων, ἀνὴρ ἀντ’ ἀνδρὸς λυθείς.

εἷλον δὲ καὶ Πάνακτον Ἀθηναίων ἐν μεθορίοις τεῖχος Βοιωτοὶ ὑπὸ τὸν αὐτὸν χρόνον προδοσίᾳ.
καὶ ὁ μὲν Κλέων φυλακὴν καταστησάμενος τῆς Τορώνης ἄρας περιέπλει τὸν Ἄθων ὡς ἐπὶ τὴν Ἀμφίπολιν.

[4] Φαίαξ δὲ ὁ Ἐρασιστράτου τρίτος αὐτὸς Ἀθηναίων πεμπόντων ναυσὶ δύο ἐς Ἰταλίαν καὶ Σικελίαν πρεσβευτὴς ὑπὸ τὸν αὐτὸν χρόνον ἐξέπλευσεν.
Λεοντῖνοι γὰρ ἀπελθόντων Ἀθηναίων ἐκ Σικελίας μετὰ τὴν ξύμβασιν πολίτας τε ἐπεγράψαντο πολλοὺς καὶ ὁ δῆμος τὴν γῆν ἐπενόει ἀναδάσασθαι.

οἱ δὲ δυνατοὶ αἰσθόμενοι Συρακοσίους τε ἐπάγονται καὶ ἐκβάλλουσι τὸν δῆμον. καὶ οἱ μὲν ἐπλανήθησαν ὡς ἕκαστοι, οἱ δὲ δυνατοὶ ὁμολογήσαντες Συρακοσίοις καὶ τὴν πόλιν ἐκλιπόντες καὶ ἐρημώσαντες Συρακούσας ἐπὶ πολιτείᾳ ᾤκησαν.

καὶ ὕστερον πάλιν αὐτῶν τινὲς διὰ τὸ μὴ ἀρέσκεσθαι ἀπολιπόντες ἐκ τῶν Συρακουσῶν Φωκαίας τε τῆς πόλεώς τι τῆς Λεοντίνων χωρίον καλούμενον καταλαμβάνουσι καὶ Βρικιννίας ὂν ἔρυμα ἐν τῇ Λεοντίνῃ. καὶ τῶν τοῦ δήμου τότε ἐκπεσόντων οἱ πολλοὶ ἦλθον ὡς αὐτούς, καὶ καταστάντες ἐκ τῶν τειχῶν ἐπολέμουν.

ἃ πυνθανόμενοι οἱ Ἀθηναῖοι τὸν Φαίακα πέμπουσιν, εἴ πως πείσαντες τοὺς σφίσιν ὄντας αὐτόθι ξυμμάχους καὶ τοὺς ἄλλους, ἢν δύνωνται, ξικελιώτας κοινῇ ὡς Συρακοσίων δύναμιν περιποιουμένων ἐπιστρατεῦσαι, διασώσειαν τὸν δῆμον τῶν Λεοντίνων.

ὁ δὲ Φαίαξ ἀφικόμενος τοὺς μὲν Καμαριναίους πείθει καὶ Ἀκραγαντίνους, ἐν δὲ Γέλᾳ ἀντιστάντος αὐτῷ τοῦ πράγματος οὐκέτι ἐπὶ τοὺς ἄλλους ἔρχεται, αἰσθόμενος οὐκ ἂν πείθειν αὐτούς, ἀλλ’ ἀναχωρήσας διὰ τῶν Σικελῶν ἐς Κατάνην καὶ ἅμα ἐν τῇ παρόδῳ καὶ ἐς τὰς Βρικιννίας ἐλθὼν καὶ παραθαρσύνας ἀπέπλει.

[5] ἐν δὲ τῇ παρακομιδῇ τῇ ἐς τὴν Σικελίαν καὶ πάλιν ἀναχωρήσει καὶ ἐν τῇ Ἰταλίᾳ τισὶ πόλεσιν ἐχρημάτισε περὶ φιλίας τοῖς Ἀθηναίοις, καὶ Λοκρῶν ἐντυγχάνει τοῖς ἐκ Μεσσήνης ἐποίκοις ἐκπεπτωκόσιν, οἳ μετὰ τὴν τῶν Σικε- λιωτῶν ὁμολογίαν στασιασάντων Μεσσηνίων καὶ ἐπαγα- γομένων τῶν ἑτέρων Λοκροὺς ἔποικοι ἐξεπέμφθησαν, καὶ ἐγένετο Μεσσήνη Λοκρῶν τινὰ χρόνον.

τούτοις οὖν ὁ Φαίαξ ἐντυχὼν τοῖς κομιζομένοις οὐκ ἠδίκησεν· ἐγεγένητο γὰρ τοῖς Λοκροῖς πρὸς αὐτὸν ὁμολογία ξυμβάσεως πέρι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους.

μόνοι γὰρ τῶν ξυμμάχων, ὅτε Σικελιῶται ξυνηλλάσσοντο, οὐκ ἐσπείσαντο Ἀθηναίοις, οὐδ’ ἂν τότε, εἰ μὴ αὐτοὺς κατεῖχεν ὁ πρὸς Ἱππωνιᾶς καὶ Μεδμαίους πόλεμος ὁμόρους τε ὄντας καὶ ἀποίκους. καὶ ὁ μὲν Φαίαξ ἐς τὰς Ἀθήνας χρόνῳ ὕστερον ἀφίκετο.

[6] Ὁ δὲ Κλέων ὡς ἀπὸ τῆς Τορώνης τότε περιέπλευσεν ἐπὶ τὴν Ἀμφίπολιν, ὁρμώμενος ἐκ τῆς Ἠιόνος Σταγίρῳ μὲν προσβάλλει Ἀνδρίων ἀποικίᾳ καὶ οὐχ εἷλε, Γαληψὸν δὲ τὴν Θασίων ἀποικίαν λαμβάνει κατὰ κράτος.

καὶ πέμψας ὡς Περδίκκαν πρέσβεις, ὅπως παραγένοιτο στρατιᾷ κατὰ τὸ ξυμμαχικόν, καὶ ἐς τὴν Θρᾴκην ἄλλους παρὰ Πολλῆν τὸν Ὀδομάντων βασιλέα, ἄξοντας μισθοῦ Θρᾷκας ὡς πλείστους, αὐτὸς ἡσύχαζε περιμένων ἐν τῇ Ἠιόνι.

Βρασίδας δὲ πυνθανόμενος ταῦτα ἀντεκάθητο καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῷ Κερδυλίῳ· ἔστι δὲ τὸ χωρίον τοῦτο Ἀργιλίων ἐπὶ μετεώρου πέραν τοῦ ποταμοῦ, οὐ πολὺ ἀπέχον τῆς Ἀμφιπόλεως, καὶ κατεφαίνετο πάντα αὐτόθεν, ὥστε οὐκ ἂν ἔλαθεν αὐτὸν ὁρμώμενος ὁ Κλέων τῷ στρατῷ· ὅπερ προσεδέχετο ποιήσειν αὐτόν, ἐπὶ τὴν Ἀμφίπολιν, ὑπεριδόντα σφῶν τὸ πλῆθος, τῇ παρούσῃ στρατιᾷ ἀναβήσεσθαι.

ἅμα δὲ καὶ παρεσκευάζετο Θρᾷκάς τε μισθωτοὺς πεντακοσίους καὶ χιλίους, καὶ τοὺς Ἠδῶνας πάντας παρακαλῶν, πελταστὰς καὶ ἱππέας· καὶ Μυρκινίων καὶ Χαλκιδέων χιλίους πελταστὰς εἶχε πρὸς τοῖς ἐν Ἀμφιπόλει.

τὸ δ’ ὁπλιτικὸν ξύμπαν ἡθροίσθη δισχίλιοι μάλιστα καὶ ἱππῆς Ἕλληνες τριακόσιοι. τούτων Βρασίδας μὲν ἔχων ἐπὶ Κερ- δυλίῳ ἐκάθητο ἐς πεντακοσίους καὶ χιλίους, οἱ δ’ ἄλλοι ἐν

[7] Ἀμφιπόλει μετὰ Κλεαρίδου ἐτετάχατο. ὁ δὲ Κλέων τέως μὲν ἡσύχαζεν, ἔπειτα ἠναγκάσθη ποιῆσαι ὅπερ ὁ Βρασίδας προσεδέχετο.
τῶν γὰρ στρατιωτῶν ἀχθομένων μὲν τῇ ἕδρᾳ, ἀναλογιζομένων δὲ τὴν ἐκείνου ἡγεμονίαν πρὸς οἵαν ἐμπειρίαν καὶ τόλμαν μετὰ οἵας ἀνεπιστημοσύνης καὶ μαλακίας γενήσοιτο καὶ οἴκοθεν ὡς ἄκοντες αὐτῷ ξυνῆλθον, αἰσθόμενος τὸν θροῦν καὶ οὐ βουλόμενος αὐτοὺς διὰ τὸ ἐν τῷ αὐτῷ καθημένους βαρύνεσθαι, ἀναλαβὼν ἦγεν.

καὶ ἐχρήσατο τῷ τρόπῳ ᾧπερ καὶ ἐς τὴν Πύλον εὐτυχήσας ἐπίστευσέ τι φρονεῖν· ἐς μάχην μὲν γὰρ οὐδὲ ἤλπισέν οἱ ἐπεξιέναι οὐδένα, κατὰ θέαν δὲ μᾶλλον ἔφη ἀναβαίνειν τοῦ χωρίου, καὶ τὴν μείζω παρασκευὴν περιέμενεν, οὐχ ὡς τῷ ἀσφαλεῖ, ἢν ἀναγκάζηται, περισχήσων, ἀλλ’ ὡς κύκλῳ περιστὰς βίᾳ αἱρήσων τὴν πόλιν.

ἐλθών τε καὶ καθίσας ἐπὶ λόφου καρτεροῦ πρὸ τῆς Ἀμφιπόλεως τὸν στρατὸν αὐτὸς ἐθεᾶτο τὸ λιμνῶδες τοῦ Στρυμόνος καὶ τὴν θέσιν τῆς πόλεως ἐπὶ τῇ Θρᾴκῃ ὡς ἔχοι.

ἀπιέναι τε ἐνόμιζεν, ὁπόταν βούληται, ἀμαχεί· καὶ γὰρ οὐδὲ ἐφαίνετο οὔτ’ ἐπὶ τοῦ τείχους οὐδεὶς οὔτε κατὰ πύλας ἐξῄει, κεκλῃμέναι τε ἦσαν πᾶσαι. ὥστε καὶ μηχανὰς ὅτι οὐκ ἀνῆλθεν ἔχων, ἁμαρτεῖν ἐδόκει· ἑλεῖν γὰρ ἂν τὴν πόλιν διὰ τὸ ἐρῆμον.

[8] ὁ δὲ Βρασίδας εὐθὺς ὡς εἶδε κινουμένους τοὺς Ἀθηναίους, καταβὰς καὶ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ Κερδυλίου ἐσέρχεται ἐς τὴν Ἀμφίπολιν.
καὶ ἐπέξοδον μὲν καὶ ἀντίταξιν οὐκ ἐποιήσατο πρὸς τοὺς Ἀθηναίους, δεδιὼς τὴν αὑτοῦ παρασκευὴν καὶ νομίζων ὑποδεεστέρους εἶναι, οὐ τῷ πλήθει (ἀντίπαλα γάρ πως ἦν), ἀλλὰ τῷ ἀξιώματι (τῶν γὰρ Ἀθηναίων ὅπερ ἐστράτευε καθαρὸν ἐξῆλθε καὶ Λημνίων καὶ Ἰμβρίων τὸ κράτιστον), τέχνῃ δὲ παρεσκευάζετο ἐπιθησόμενος.
εἰ γὰρ δείξειε τοῖς ἐναντίοις τό τε πλῆθος καὶ τὴν ὅπλισιν ἀναγκαίαν οὖσαν τῶν μεθ’ ἑαυτοῦ, οὐκ ἂν ἡγεῖτο μᾶλλον περιγενέσθαι ἢ ἄνευ προόψεώς τε αὐτῶν καὶ μὴ ἀπὸ τοῦ ὄντος καταφρονήσεως.

ἀπολεξάμενος οὖν αὐτὸς πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν ὁπλίτας καὶ τοὺς ἄλλους Κλεαρίδᾳ προστάξας ἐβουλεύετο ἐπιχειρεῖν αἰφνιδίως πρὶν ἀπελθεῖν τοὺς Ἀθηναίους, οὐκ ἂν νομίζων αὐτοὺς ὁμοίως ἀπολαβεῖν αὖθις μεμονωμένους, εἰ τύχοι ἐλθοῦσα αὐτοῖς ἡ βοήθεια. ξυγκαλέσας δὲ τοὺς πάντας στρατιώτας καὶ βουλόμενος παραθαρσῦναί τε καὶ τὴν ἐπίνοιαν φράσαι, ἔλεγε τοιάδε.

[9] ’Ἄνδρες Πελοποννήσιοι, ἀπὸ μὲν οἵας χώρας ἥκομεν, ὅτι αἰεὶ διὰ τὸ εὔψυχον ἐλευθέρας, καὶ ὅτι Δωριῆς μέλλετε Ἴωσι μάχεσθαι, ὧν εἰώθατε κρείσσους εἶναι, ἀρκείτω βραχέως δεδηλωμένον·

τὴν δὲ ἐπιχείρησιν ᾧ τρόπῳ διανοοῦμαι ποιεῖσθαι, διδάξω, ἵνα μή τῳ τὸ κατ’ ὀλίγον καὶ μὴ ἅπαντας κινδυνεύειν ἐνδεὲς φαινόμενον ἀτολμίαν παράσχῃ.

τοὺς γὰρ ἐναντίους εἰκάζω καταφρονήσει τε ἡμῶν καὶ οὐκ ἂν ἐλπίσαντας ὡς ἂν ἐπεξέλθοι τις αὐτοῖς ἐς μάχην ἀναβῆναί τε πρὸς τὸ χωρίον καὶ νῦν ἀτάκτως κατὰ θέαν τετραμμένους ὀλιγωρεῖν.

ὅστις δὲ τὰς τοιαύτας ἁμαρτίας τῶν ἐναντίων κάλλιστα ἰδὼν καὶ ἅμα πρὸς τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν τὴν ἐπιχείρησιν ποιεῖται μὴ ἀπὸ τοῦ προφανοῦς μᾶλλον καὶ ἀντιπαραταχθέντος ἢ ἐκ τοῦ πρὸς τὸ παρὸν ξυμφέροντος, πλεῖστ’ ἂν ὀρθοῖτο·
καὶ τὰ κλέμματα ταῦτα καλλίστην δόξαν ἔχει ἃ τὸν πολέμιον μάλιστ’ ἄν τις ἀπατήσας τοὺς φίλους μέγιστ’ ἂν ὠφελήσειεν.

ἕως οὖν ἔτι ἀπαράσκευοι θαρσοῦσι καὶ τοῦ ὑπαπιέναι πλέον ἢ τοῦ μένοντος, ἐξ ὧν ἐμοὶ φαίνονται, τὴν διάνοιαν ἔχουσιν, ἐν τῷ ἀνειμένῳ αὐτῶν τῆς γνώμης καὶ πρὶν ξυνταθῆναι μᾶλλον τὴν δόξαν, ἐγὼ μὲν ἔχων τοὺς μετ’ ἐμαυτοῦ καὶ φθάσας, ἢν δύνωμαι, προσπεσοῦμαι δρόμῳ κατὰ μέσον τὸ στράτευμα·

σὺ δέ, Κλεαρίδα, ὕστερον, ὅταν ἐμὲ ὁρᾷς ἤδη προσκείμενον καὶ κατὰ τὸ εἰκὸς φοβοῦντα αὐτούς, τοὺς μετὰ σεαυτοῦ τούς τ’ Ἀμφιπολίτας καὶ τοὺς ἄλλους ξυμμάχους ἄγων αἰφνιδίως τὰς πύλας ἀνοίξας ἐπεκθεῖν καὶ ἐπείγεσθαι ὡς τάχιστα ξυμμεῖξαι.

ἐλπὶς γὰρ μάλιστα αὐτοὺς οὕτω φοβηθῆναι· τὸ γὰρ ἐπιὸν ὕστερον δεινότερον τοῖς πολεμίοις τοῦ παρόντος καὶ μαχομένου.

καὶ αὐτός τε ἀνὴρ ἀγαθὸς γίγνου, ὥσπερ σε εἰκὸς ὄντα Σπαρτιάτην, καὶ ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες ξύμμαχοι, ἀκολουθήσατε ἀνδρείως, καὶ νομίσατε <τρία> εἶναι τοῦ καλῶς πολεμεῖν τὸ ἐθέλειν καὶ τὸ αἰσχύ- νεσθαι καὶ <τὸ> τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι, καὶ τῇδε ὑμῖν τῇ ἡμέρᾳ ἢ ἀγαθοῖς γενομένοις ἐλευθερίαν τε ὑπάρχειν καὶ Λακε- δαιμονίων ξυμμάχοις κεκλῆσθαι, ἢ Ἀθηναίων τε δούλοις, ἢν τὰ ἄριστα ἄνευ ἀνδραποδισμοῦ ἢ θανατώσεως πράξητε, καὶ δουλείαν χαλεπωτέραν ἢ πρὶν εἴχετε, τοῖς δὲ λοιποῖς Ἕλλησι κωλυταῖς γενέσθαι ἐλευθερώσεως.

ἀλλὰ μήτε ὑμεῖς μαλακισθῆτε, ὁρῶντες περὶ ὅσων ὁ ἀγών ἐστιν, ἐγώ τε δείξω οὐ παραινέσαι οἷός τε ὢν μᾶλλον τοῖς πέλας ἢ καὶ αὐτὸς ἔργῳ ἐπεξελθεῖν.‘

[10] Ὁ μὲν Βρασίδας τοσαῦτα εἰπὼν τήν τε ἔξοδον παρεσκευάζετο αὐτὸς καὶ τοὺς ἄλλους μετὰ τοῦ Κλεαρίδα καθίστη ἐπὶ τὰς Θρᾳκίας καλουμένας τῶν πυλῶν, ὅπως ὥσπερ εἴρητο ἐπεξίοιεν.
τῷ δὲ Κλέωνι, φανεροῦ γενομένου αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ Κερδυλίου καταβάντος καὶ ἐν τῇ πόλει ἐπιφανεῖ οὔσῃ ἔξωθεν περὶ τὸ ἱερὸν τῆς Ἀθηνᾶς θυομένου καὶ ταῦτα πράσσοντος, ἀγγέλλεται (προυκεχωρήκει γὰρ τότε κατὰ τὴν θέαν) ὅτι ἥ τε στρατιὰ ἅπασα φανερὰ τῶν πολεμίων ἐν τῇ πόλει καὶ ὑπὸ τὰς πύλας ἵππων τε πόδες πολλοὶ καὶ ἀνθρώπων ὡς ἐξιόντων ὑποφαίνονται.

ὁ δὲ ἀκούσας ἐπῆλθεν· καὶ ὡς εἶδεν, οὐ βουλόμενος μάχῃ διαγωνίσασθαι πρίν οἱ καὶ τοὺς βοηθοὺς ἥκειν καὶ οἰόμενος φθήσεσθαι ἀπελθών, σημαίνειν τε ἅμα ἐκέλευεν ἀναχώρησιν καὶ παρήγγειλε τοῖς ἀπιοῦσιν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον κέρας, ὥσπερ μόνον οἷόν τ’ ἦν, ὑπάγειν ἐπὶ τῆς Ἠιόνος.

ὡς δ’ αὐτῷ ἐδόκει σχολὴ γίγνεσθαι, αὐτὸς ἐπιστρέψας τὸ δεξιὸν καὶ τὰ γυμνὰ πρὸς τοὺς πολεμίους δοὺς ἀπῆγε τὴν στρατιάν.

κἀν τούτῳ Βρασίδας ὡς ὁρᾷ τὸν καιρὸν καὶ τὸ στράτευμα τῶν Ἀθηναίων κινούμενον, λέγει τοῖς μεθ’ ἑαυτοῦ καὶ τοῖς ἄλλοις ὅτι ’οἱ ἄνδρες ἡμᾶς οὐ μενοῦσιν. δῆλοι δὲ τῶν τε δοράτων τῇ κινήσει καὶ τῶν κεφαλῶν· οἷς γὰρ ἂν τοῦτο γίγνηται, οὐκ εἰώθασι μένειν τοὺς ἐπιόντας. ἀλλὰ τάς τε πύλας τις ἀνοιγέτω ἐμοὶ ἃς εἴρηται, καὶ ἐπεξίωμεν ὡς τάχιστα θαρσοῦντες.‘

καὶ ὁ μὲν κατὰ τὰς ἐπὶ τὸ σταύρωμα πύλας καὶ τὰς πρώτας τοῦ μακροῦ τείχους τότε ὄντος ἐξελθὼν ἔθει δρόμῳ τὴν ὁδὸν ταύτην εὐθεῖαν, ᾗπερ νῦν κατὰ τὸ καρτερώτατον τοῦ χωρίου ἰόντι τροπαῖον ἕστηκε, καὶ προσβαλὼν τοῖς Ἀθηναίοις πεφοβημένοις τε ἅμα τῇ σφετέρᾳ ἀταξίᾳ καὶ τὴν τόλμαν αὐτοῦ ἐκπεπληγμένοις κατὰ μέσον τὸ στράτευμα τρέπει.

καὶ ὁ Κλεαρίδας, ὥσπερ εἴρητο, ἅμα κατὰ τὰς Θρᾳκίας πύλας ἐπεξελθὼν τῷ στρατῷ ἐπεφέρετο. ξυνέβη τε τῷ ἀδοκήτῳ καὶ ἐξαπίνης ἀμφοτέρωθεν τοὺς Ἀθηναίους θορυβηθῆναι,

καὶ τὸ μὲν εὐώνυμον κέρας αὐτῶν τὸ πρὸς τὴν Ἠιόνα, ὅπερ δὴ καὶ προυκεχωρήκει, εὐθὺς ἀπορραγὲν ἔφευγεν· καὶ ὁ Βρασίδας ὑποχωροῦντος ἤδη αὐτοῦ ἐπιπαριὼν τῷ δεξιῷ τιτρώσκεται, καὶ πεσόντα αὐτὸν οἱ μὲν Ἀθηναῖοι οὐκ αἰσθάνονται, οἱ δὲ πλησίον ἄραντες ἀπήνεγκαν.

τὸ δὲ δεξιὸν τῶν Ἀθηναίων ἔμενέ [τε] μᾶλλον, καὶ ὁ μὲν Κλέων, ὡς τὸ πρῶτον οὐ διενοεῖτο μένειν, εὐθὺς φεύγων καὶ καταληφθεὶς ὑπὸ Μυρκινίου πελταστοῦ ἀποθνῄσκει, οἱ δὲ αὐτοῦ ξυστραφέντες ὁπλῖται ἐπὶ τὸν λόφον τόν τε Κλεαρίδαν ἠμύνοντο καὶ δὶς ἢ τρὶς προσβαλόντα, καὶ οὐ πρότερον ἐνέδοσαν πρὶν ἥ τε Μυρκινία καὶ ἡ Χαλκιδικὴ ἵππος καὶ οἱ πελτασταὶ περιστάντες καὶ ἐσακοντίζοντες αὐτοὺς ἔτρεψαν.

οὕτω δὴ τὸ στράτευμα πᾶν ἤδη τῶν Ἀθηναίων φυγὸν χαλεπῶς καὶ πολλὰς ὁδοὺς τραπόμενοι κατὰ ὄρη, ὅσοι μὴ διεφθάρησαν ἢ αὐτίκα ἐν χερσὶν ἢ ὑπὸ τῆς Χαλκιδικῆς ἵππου καὶ τῶν πελταστῶν, οἱ λοιποὶ ἀπεκομίσθησαν ἐς τὴν Ἠιόνα.

οἱ δὲ τὸν Βρασίδαν ἄραντες ἐκ τῆς μάχης καὶ διασώσαντες ἐς τὴν πόλιν ἔτι ἔμπνουν ἐσεκόμισαν· καὶ ᾔσθετο μὲν ὅτι νικῶσιν οἱ μεθ’ αὑτοῦ, οὐ πολὺ δὲ διαλιπὼν ἐτελεύτησεν.
καὶ ἡ ἄλλη στρατιὰ ἀναχωρήσασα μετὰ τοῦ Κλεαρίδου ἐκ τῆς διώξεως νεκρούς τε ἐσκύλευσε καὶ τροπαῖον ἔστησεν.

[11] μετὰ δὲ ταῦτα τὸν Βρασίδαν οἱ ξύμμαχοι πάντες ξὺν ὅπλοις ἐπισπόμενοι δημοσίᾳ ἔθαψαν ἐν τῇ πόλει πρὸ τῆς νῦν ἀγορᾶς οὔσης· καὶ τὸ λοιπὸν οἱ Ἀμφιπολῖται, περιείρξαντες αὐτοῦ τὸ μνημεῖον, ὡς ἥρωί τε ἐντέμνουσι καὶ τιμὰς δεδώκασιν ἀγῶνας καὶ ἐτησίους θυσίας, καὶ τὴν ἀποικίαν ὡς οἰκιστῇ προσέθεσαν, καταβαλόντες τὰ Ἁγνώνεια οἰκοδομήματα καὶ ἀφανίσαντες εἴ τι μνημόσυνόν που ἔμελλεν αὐτοῦ τῆς οἰκίσεως περιέσεσθαι, νομίσαντες τὸν μὲν Βρασίδαν σωτῆρά τε σφῶν γεγενῆσθαι καὶ ἐν τῷ παρόντι ἅμα τὴν τῶν Λακεδαιμονίων ξυμμαχίαν φόβῳ τῶν Ἀθηναίων θεραπεύοντες, τὸν δὲ Ἅγνωνα κατὰ τὸ πολέμιον τῶν Ἀθηναίων οὐκ ἂν ὁμοίως σφίσι ξυμφόρως οὐδ’ ἂν ἡδέως τὰς τιμὰς ἔχειν.

καὶ τοὺς νεκροὺς τοῖς Ἀθηναίοις ἀπέδοσαν. ἀπέθανον δὲ Ἀθηναίων μὲν περὶ ἑξακοσίους, τῶν δ’ ἐναντίων ἑπτά, διὰ τὸ μὴ ἐκ παρατάξεως, ἀπὸ δὲ τοιαύτης ξυντυχίας καὶ προεκφοβήσεως τὴν μάχην μᾶλλον γενέσθαι.

μετὰ δὲ τὴν ἀναίρεσιν οἱ μὲν ἐπ’ οἴκου ἀπέπλευσαν, οἱ δὲ μετὰ τοῦ Κλεαρίδου τὰ περὶ τὴν Ἀμφίπολιν καθίσταντο.

[12] Καὶ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τοῦ θέρους τελευτῶντος Ῥαμφίας καὶ Αὐτοχαρίδας καὶ Ἐπικυδίδας Λακεδαιμόνιοι ἐς τὰ ἐπὶ Θρᾴκης χωρία βοήθειαν ἦγον ἐνακοσίων ὁπλιτῶν, καὶ ἀφικόμενοι ἐς Ἡράκλειαν τὴν ἐν Τραχῖνι καθίσταντο ὅτι αὐτοῖς ἐδόκει μὴ καλῶς ἔχειν.
ἐνδιατριβόντων δὲ αὐτῶν ἔτυχεν ἡ μάχη αὕτη γενομένη, καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[13] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος εὐθὺς μέχρι μὲν Πιερίου τῆς Θεσσαλίας διῆλθον οἱ περὶ τὸν Ῥαμφίαν, κωλυόντων δὲ τῶν Θεσσαλῶν καὶ ἅμα Βρασίδου τεθνεῶτος, ᾧπερ ἦγον τὴν στρατιάν, ἀπετράποντο ἐπ’ οἴκου, νομίσαντες οὐδένα καιρὸν ἔτι εἶναι τῶν τε Ἀθηναίων ἥσσῃ ἀπεληλυθότων καὶ οὐκ ἀξιόχρεων αὐτῶν ὄντων δρᾶν τι ὧν κἀκεῖνος ἐπενόει.

μάλιστα δὲ ἀπῆλθον εἰδότες τοὺς Λακεδαιμονίους, ὅτε ἐξῇσαν, πρὸς τὴν εἰρήνην μᾶλλον τὴν γνώμην ἔχοντας.

[14] ξυνέβη τε εὐθὺς μετὰ τὴν ἐν Ἀμφιπόλει μάχην καὶ τὴν Ῥαμφίου ἀναχώρησιν ἐκ Θεσσαλίας ὥστε πολέμου μὲν μηδὲν ἔτι ἅψασθαι μηδετέρους, πρὸς δὲ τὴν εἰρήνην μᾶλλον τὴν γνώμην εἶχον, οἱ μὲν Ἀθηναῖοι πληγέντες ἐπί τε τῷ Δηλίῳ καὶ δι’ ὀλίγου αὖθις ἐν Ἀμφιπόλει, καὶ οὐκ ἔχοντες τὴν ἐλπίδα τῆς ῥώμης πιστὴν ἔτι, ᾗπερ οὐ προσεδέχοντο πρότερον τὰς σπονδάς, δοκοῦντες τῇ παρούσῃ εὐτυχίᾳ καθυπέρτεροι γενήσεσθαι·
καὶ τοὺς ξυμμάχους ἅμα ἐδέδισαν σφῶν μὴ διὰ τὰ σφάλματα ἐπαιρόμενοι ἐπὶ πλέον ἀποστῶσι, μετεμέλοντό τε ὅτι μετὰ τὰ ἐν Πύλῳ καλῶς παρασχὸν οὐ ξυνέβησαν·

οἱ δ’ αὖ Λακεδαιμόνιοι παρὰ γνώμην μὲν ἀποβαίνοντος σφίσι τοῦ πολέμου, ἐν ᾧ ᾤοντο ὀλίγων ἐτῶν καθαιρήσειν τὴν τῶν Ἀθηναίων δύναμιν, εἰ τὴν γῆν τέμνοιεν, περιπεσόντες δὲ τῇ ἐν τῇ νήσῳ ξυμφορᾷ, οἵα οὔπω ἐγεγένητο τῇ Σπάρτῃ, καὶ λῃστευομένης τῆς χώρας ἐκ τῆς Πύλου καὶ Κυθήρων, αὐτομολούντων τε τῶν Εἱλώτων καὶ αἰεὶ προσδοκίας οὔσης μή τι καὶ οἱ ὑπομένοντες τοῖς ἔξω πίσυνοι πρὸς τὰ παρόντα σφίσιν ὥσπερ καὶ πρότερον νεωτερίσωσιν.

ξυνέβαινε δὲ καὶ πρὸς τοὺς Ἀργείους αὐτοῖς τὰς τριακοντούτεις σπονδὰς ἐπ’ ἐξόδῳ εἶναι, καὶ ἄλλας οὐκ ἤθελον σπένδεσθαι οἱ Ἀργεῖοι εἰ μή τις αὐτοῖς τὴν Κυνουρίαν γῆν ἀποδώσει, ὥστ’ ἀδύνατα εἶναι ἐφαίνετο Ἀργείοις καὶ Ἀθηναίοις ἅμα πολεμεῖν. τῶν τε ἐν Πελοποννήσῳ πόλεων ὑπώπτευόν τινας ἀποστήσεσθαι πρὸς τοὺς Ἀργείους· ὅπερ καὶ ἐγένετο.

[15] Ταῦτ’ οὖν ἀμφοτέροις αὐτοῖς λογιζομένοις ἐδόκει ποιητέα εἶναι ἡ ξύμβασις, καὶ οὐχ ἧσσον τοῖς Λακεδαιμονίοις, ἐπιθυμίᾳ τῶν ἀνδρῶν τῶν ἐκ τῆς νήσου κομίσασθαι· ἦσαν γὰρ οἱ Σπαρτιᾶται αὐτῶν πρῶτοί τε καὶ † ὁμοίως † σφίσι ξυγγενεῖς.

ἤρξαντο μὲν οὖν καὶ εὐθὺς μετὰ τὴν ἅλωσιν αὐτῶν πράσσειν, ἀλλ’ οἱ Ἀθηναῖοι οὔπως ἤθελον, εὖ φερόμενοι, ἐπὶ τῇ ἴσῃ καταλύεσθαι. σφαλέντων δὲ αὐτῶν ἐπὶ τῷ Δηλίῳ παραχρῆμα οἱ Λακεδαιμόνιοι, γνόντες νῦν μᾶλλον ἂν ἐνδεξαμένους, ποιοῦνται τὴν ἐνιαύσιον ἐκεχειρίαν, ἐν ᾗ ἔδει ξυνιόντας καὶ περὶ τοῦ πλέονος χρόνου βουλεύεσθαι.

[16] ἐπειδὴ δὲ καὶ ἡ ἐν Ἀμφιπόλει ἧσσα τοῖς Ἀθηναίοις ἐγεγέ- νητο καὶ ἐτεθνήκει Κλέων τε καὶ Βρασίδας, οἵπερ ἀμφοτέρωθεν μάλιστα ἠναντιοῦντο τῇ εἰρήνῃ, ὁ μὲν διὰ τὸ εὐτυχεῖν τε καὶ τιμᾶσθαι ἐκ τοῦ πολεμεῖν, ὁ δὲ γενομένης ἡσυχίας καταφανέστερος νομίζων ἂν εἶναι κακουργῶν καὶ ἀπιστότερος διαβάλλων, τότε δὴ ἑκατέρᾳ τῇ πόλει σπεύδοντες τὰ μάλιστα τὴν ἡγεμονίαν Πλειστοάναξ τε ὁ Παυσανίου βασι- λεὺς Λακεδαιμονίων καὶ Νικίας ὁ Νικηράτου, πλεῖστα τῶν τότε εὖ φερόμενος ἐν στρατηγίαις, πολλῷ δὴ μᾶλλον προυθυμοῦντο, Νικίας μὲν βουλόμενος, ἐν ᾧ ἀπαθὴς ἦν καὶ ἠξιοῦτο, διασώσασθαι τὴν εὐτυχίαν, καὶ ἔς τε τὸ αὐτίκα πόνων πεπαῦσθαι καὶ αὐτὸς καὶ τοὺς πολίτας παῦσαι καὶ τῷ μέλλοντι χρόνῳ καταλιπεῖν ὄνομα ὡς οὐδὲν σφήλας τὴν πόλιν διεγένετο, νομίζων ἐκ τοῦ ἀκινδύνου τοῦτο ξυμβαίνειν καὶ ὅστις ἐλάχιστα τύχῃ αὑτὸν παραδίδωσι, τὸ δὲ ἀκίνδυνον τὴν εἰρήνην παρέχειν, Πλειστοάναξ δὲ ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν διαβαλλόμενος περὶ τῆς καθόδου, καὶ ἐς ἐνθυμίαν τοῖς Λακεδαιμονίοις αἰεὶ προβαλλόμενος ὑπ’ αὐτῶν, ὁπότε τι πταί- σειαν, ὡς διὰ τὴν ἐκείνου κάθοδον παρανομηθεῖσαν ταῦτα ξυμβαίνοι.

τὴν γὰρ πρόμαντιν τὴν ἐν Δελφοῖς ἐπῃτιῶντο αὐτὸν πεῖσαι μετ’ Ἀριστοκλέους τοῦ ἀδελφοῦ ὥστε χρῆσαι Λακεδαιμονίοις ἐπὶ πολὺ τάδε θεωροῖς ἀφικνουμένοις, Διὸς υἱοῦ ἡμιθέου τὸ σπέρμα ἐκ τῆς ἀλλοτρίας ἐς τὴν ἑαυτῶν ἀναφέρειν,

εἰ δὲ μή, ἀργυρέᾳ εὐλάκᾳ εὐλαξεῖν· χρόνῳ δὲ προτρέψαι τοὺς Λακεδαιμονίους φεύγοντα αὐτὸν ἐς Λύκαιον διὰ τὴν ἐκ τῆς Ἀττικῆς ποτὲ μετὰ δώρων δοκήσεως ἀναχώρησιν, καὶ ἥμισυ τῆς οἰκίας τοῦ ἱεροῦ τότε τοῦ Διὸς οἰκοῦντα φόβῳ τῷ Λακεδαιμονίων, ἔτει ἑνὸς δέοντι εἰκοστῷ τοῖς ὁμοίοις χοροῖς καὶ θυσίαις καταγαγεῖν ὥσπερ ὅτε τὸ πρῶτον Λακεδαίμονα κτίζοντες τοὺς βασιλέας καθίσταντο.

[17] ἀχθόμενος οὖν τῇ διαβολῇ ταύτῃ καὶ νομίζων ἐν εἰρήνῃ μὲν οὐδενὸς σφάλματος γιγνομένου καὶ ἅμα τῶν Λακεδαιμονίων τοὺς ἄνδρας κομιζομένων κἂν αὐτὸς τοῖς ἐχθροῖς ἀνεπίληπτος εἶναι, πολέμου δὲ καθεστῶτος αἰεὶ ἀνάγκην εἶναι τοὺς προύχοντας ἀπὸ τῶν ξυμφορῶν διαβάλλεσθαι,

προυθυμήθη τὴν ξύμβασιν. καὶ τόν τε χειμῶνα τοῦτον ᾖσαν ἐς λόγους καὶ πρὸς τὸ ἔαρ ἤδη παρασκευή τε προεπανεσείσθη ἀπὸ τῶν Λακεδαιμονίων περιαγγελλομένη κατὰ πόλεις ὡς <ἐς> ἐπιτειχισμόν, ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι μᾶλλον ἐσ- ακούοιεν, καὶ ἐπειδὴ ἐκ τῶν ξυνόδων ἅμα πολλὰς δικαιώσεις προενεγκόντων ἀλλήλοις ξυνεχωρεῖτο ὥστε ἃ ἑκάτεροι πολέμῳ ἔσχον ἀποδόντας τὴν εἰρήνην ποιεῖσθαι, Νίσαιαν δ’ ἔχειν Ἀθηναίους (ἀνταπαιτούντων γὰρ Πλάταιαν οἱ Θηβαῖοι ἔφασαν οὐ βίᾳ, ἀλλ’ ὁμολογίᾳ αὐτῶν προσχωρησάντων καὶ οὐ προδόντων ἔχειν τὸ χωρίον, καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ τὴν Νίσαιαν), τότε δὴ παρακαλέσαντες τοὺς ἑαυτῶν ξυμμάχους οἱ Λακεδαιμόνιοι, καὶ ψηφισαμένων πλὴν Βοιωτῶν καὶ Κορινθίων καὶ Ἠλείων καὶ Μεγαρέων τῶν ἄλλων ὥστε καταλύεσθαι (τούτοις δὲ οὐκ ἤρεσκε τὰ πρασ- σόμενα), ποιοῦνται τὴν ξύμβασιν καὶ ἐσπείσαντο πρὸς τοὺς Ἀθηναίους καὶ ὤμοσαν, ἐκεῖνοί τε πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους, τάδε.

[18] ’Σπονδὰς ἐποιήσαντο Ἀθηναῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι κατὰ τάδε, καὶ ὤμοσαν κατὰ πόλεις.

περὶ μὲν τῶν ἱερῶν τῶν κοινῶν, θύειν καὶ ἰέναι καὶ μαντεύεσθαι καὶ θεωρεῖν κατὰ τὰ πάτρια τὸν βουλόμενον καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν ἀδεῶς. τὸ δ’ ἱερὸν καὶ τὸν νεὼν τὸν ἐν Δελφοῖς τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ Δελφοὺς αὐτονόμους εἶναι καὶ αὐτοτελεῖς καὶ αὐτοδίκους καὶ αὑτῶν καὶ τῆς γῆς τῆς ἑαυτῶν κατὰ τὰ πάτρια.

ἔτη δὲ εἶναι τὰς σπονδὰς πεντήκοντα Ἀθηναίοις καὶ τοῖς ξυμμάχοις τοῖς Ἀθηναίων καὶ Λακεδαιμονίοις καὶ τοῖς ξυμμάχοις τοῖς Λακεδαιμονίων ἀδόλους καὶ ἀβλαβεῖς καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν.
ὅπλα δὲ μὴ ἐξέστω ἐπιφέρειν ἐπὶ πημονῇ μήτε Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς ξυμμάχους ἐπ’ Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους μήτε Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους ἐπὶ Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς ξυμμάχους, μήτε τέχνῃ μήτε μηχανῇ μηδεμιᾷ. ἢν δέ τι διάφορον ᾖ πρὸς ἀλλήλους, δικαίῳ χρήσθων καὶ ὅρκοις, καθ’ ὅτι ἂν ξυνθῶνται.

ἀποδόντων δὲ Ἀθηναίοις Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι Ἀμφίπολιν. ὅσας δὲ πόλεις παρέδοσαν Λακεδαιμόνιοι Ἀθηναίοις, ἐξέστω ἀπιέναι ὅποι ἂν βούλωνται αὐτοὺς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἔχοντας· τὰς δὲ πόλεις φερούσας τὸν φόρον τὸν ἐπ’ Ἀριστείδου αὐτονόμους εἶναι. ὅπλα δὲ μὴ ἐξέστω ἐπιφέρειν Ἀθηναίους μηδὲ τοὺς ξυμμάχους ἐπὶ κακῷ, ἀποδιδόντων τὸν φόρον, ἐπειδὴ αἱ σπονδαὶ ἐγένοντο. εἰσὶ δὲ Ἄργιλος, Στάγιρος, Ἄκανθος, Σκῶλος, Ὄλυνθος, Σπάρτωλος. ξυμμάχους δ’ εἶναι μηδετέρων, μήτε Λακεδαιμονίων μήτε Ἀθηναίων· ἢν δὲ Ἀθηναῖοι πείθωσι τὰς πόλεις, βουλομένας ταύτας ἐξέστω ξυμμάχους ποιεῖσθαι αὐτοὺς Ἀθηναίοις.

Μηκυβερναίους δὲ καὶ Σαναίους καὶ Σιγγαίους οἰκεῖν τὰς πόλεις τὰς ἑαυτῶν, καθάπερ Ὀλύνθιοι καὶ Ἀκάνθιοι.
ἀποδόντων δὲ Ἀθηναίοις Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι Πάνακτον. ἀποδόντων δὲ καὶ Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίοις Κορυφάσιον καὶ Κύθηρα καὶ Μέθανα καὶ Πτελεὸν καὶ Ἀταλάντην καὶ τοὺς ἄνδρας ὅσοι εἰσὶ Λακεδαιμονίων ἐν τῷ δημοσίῳ τῷ Ἀθηναίων ἢ ἄλλοθί που ὅσης Ἀθηναῖοι ἄρχουσιν ἐν δημοσίῳ· καὶ τοὺς ἐν Σκιώνῃ πολιορκουμένους Πελοποννησίων ἀφεῖναι καὶ τοὺς ἄλλους ὅσοι Λακεδαι- μονίων ξύμμαχοι ἐν Σκιώνῃ εἰσὶ καὶ ὅσους Βρασίδας ἐσέπεμψε καὶ εἴ τις τῶν ξυμμάχων τῶν Λακεδαιμονίων ἐν Ἀθήναις ἐστὶν ἐν τῷ δημοσίῳ ἢ ἄλλοθί που ἧς Ἀθηναῖοι ἄρχουσιν ἐν δημοσίῳ. ἀποδόντων δὲ καὶ Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι οὕστινας ἔχουσιν Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυμμάχων κατὰ ταὐτά.

Σκιωναίων δὲ καὶ Τορωναίων καὶ Σερμυλιῶν καὶ εἴ τινα ἄλλην πόλιν ἔχουσιν Ἀθηναῖοι, Ἀθηναίους βουλεύεσθαι περὶ αὐτῶν καὶ τῶν ἄλλων πόλεων ὅτι ἂν δοκῇ αὐτοῖς.

ὅρκους δὲ ποιήσασθαι Ἀθηναίους πρὸς Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς ξυμμάχους κατὰ πόλεις. ὀμνύντων δὲ τὸν ἐπιχώριον ὅρκον ἑκάτεροι τὸν μέγιστον ἑπτὰ καὶ δέκα ἑκάστης πόλεως. ὁ δ’ ὅρκος ἔστω ὅδε· “ἐμμενῶ ταῖς ξυν- θήκαις καὶ ταῖς σπονδαῖς ταῖσδε δικαίως καὶ ἀδόλως.” ἔστω δὲ Λακεδαιμονίοις καὶ τοῖς ξυμμάχοις κατὰ ταὐτὰ ὅρκος πρὸς Ἀθηναίους,

τὸν δὲ ὅρκον ἀνανεοῦσθαι κατ’ ἐνιαυτὸν ἀμφοτέρους. στήλας δὲ στῆσαι Ὀλυμπίασι καὶ Πυθοῖ καὶ Ἰσθμοῖ καὶ Ἀθήνησιν ἐν πόλει καὶ ἐν Λακεδαίμονι ἐν Ἀμυκλαίῳ.

εἰ δέ τι ἀμνημονοῦσιν ὁποτεροιοῦν καὶ ὅτου πέρι, λόγοις δικαίοις χρωμένοις εὔορκον εἶναι ἀμφοτέροις ταύτῃ μεταθεῖναι ὅπῃ ἂν δοκῇ ἀμφοτέροις, Ἀθηναίοις καὶ Λακεδαιμονίοις.

[19] ‘Ἄρχει δὲ τῶν σπονδῶν <ἐν μὲν Λακεδαίμονι> ἔφορος Πλειστόλας Ἀρτεμισίου μηνὸς τετάρτῃ φθίνοντος, ἐν δὲ Ἀθήναις ἄρχων Ἀλκαῖος Ἐλαφηβολιῶνος μηνὸς ἕκτῃ φθίνοντος. ὤμνυον δὲ οἵδε καὶ ἐσπένδοντο.
Λακεδαιμονίων μὲν <Πλειστοάναξ, Ἆγις,> Πλειστόλας, Δαμάγητος, Χίονις, Μεταγένης, Ἄκανθος, Δάιθος, Ἰσχαγόρας, Φιλοχαρίδας, Ζευξίδας, Ἄντιππος, Τέλλις, Ἀλκινάδας, Ἐμπεδίας, Μηνᾶς, Λάφιλος. Ἀθηναίων δὲ οἵδε. Λάμπων, Ἰσθμιόνικος, Νικίας, Λάχης, Εὐθύδημος, Προκλῆς, Πυθόδωρος, Ἅγνων, Μυρτίλος, Θρασυκλῆς, Θεαγένης, Ἀριστοκράτης, Ἰώλκιος, Τιμοκράτης, Λέων, Λάμαχος, Δημοσθένης.’

[20] Αὗται αἱ σπονδαὶ ἐγένοντο τελευτῶντος τοῦ χειμῶνος ἅμα ἦρι, ἐκ Διονυσίων εὐθὺς τῶν ἀστικῶν, αὐτόδεκα ἐτῶν διελθόντων καὶ ἡμερῶν ὀλίγων παρενεγκουσῶν ἢ ὡς τὸ πρῶτον ἡ ἐσβολὴ ἡ ἐς τὴν Ἀττικὴν καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ πολέμου τοῦδε ἐγένετο.
σκοπείτω δέ τις κατὰ τοὺς χρόνους καὶ μὴ τῶν ἑκασταχοῦ ἢ ἀρχόντων ἢ ἀπὸ τιμῆς τινὸς ἐς τὰ προγεγενημένα σημαινόντων τὴν ἀπαρίθμησιν τῶν ὀνομάτων πιστεύσας μᾶλλον. οὐ γὰρ ἀκριβές ἐστιν, οἷς καὶ ἀρχομένοις καὶ μεσοῦσι καὶ ὅπως ἔτυχέ τῳ ἐπεγένετό τι.

κατὰ θέρη δὲ καὶ χειμῶνας ἀριθμῶν, ὥσπερ γέγραπται, εὑρήσει, ἐξ ἡμισείας ἑκατέρου τοῦ ἐνιαυτοῦ τὴν δύναμιν ἔχοντος, δέκα μὲν θέρη, ἴσους δὲ χειμῶνας τῷ πρώτῳ πολέμῳ τῷδε γεγενημένους.

[21] Λακεδαιμόνιοι δέ (ἔλαχον γὰρ πρότεροι ἀποδιδόναι ἃ εἶχον) τούς τε ἄνδρας εὐθὺς τοὺς παρὰ σφίσιν αἰχμαλώτους ἀφίεσαν καὶ πέμψαντες ἐς τὰ ἐπὶ Θρᾴκης πρέσβεις Ἰσχα- γόραν καὶ Μηνᾶν καὶ Φιλοχαρίδαν ἐκέλευον τὸν Κλεαρίδαν τὴν Ἀμφίπολιν παραδιδόναι τοῖς Ἀθηναίοις καὶ τοὺς ἄλλους τὰς σπονδάς, ὡς εἴρητο ἑκάστοις, δέχεσθαι.

οἱ δ’ οὐκ ἤθελον, νομίζοντες οὐκ ἐπιτηδείας εἶναι· οὐδὲ ὁ Κλεαρίδας παρέδωκε τὴν πόλιν, χαριζόμενος τοῖς Χαλκιδεῦσι, λέγων ὡς οὐ δυνατὸς εἴη βίᾳ ἐκείνων παραδιδόναι.

ἐλθὼν δὲ αὐτὸς κατὰ τάχος μετὰ πρέσβεων αὐτόθεν ἀπολογησόμενός τε ἐς τὴν Λακεδαίμονα, ἢν κατηγορῶσιν οἱ περὶ τὸν Ἰσχαγόραν ὅτι οὐκ ἐπείθετο, καὶ ἅμα βουλόμενος εἰδέναι εἰ ἔτι μετακινητὴ εἴη ἡ ὁμολογία, ἐπειδὴ ηὗρε κατειλημμένους, αὐτὸς μὲν πάλιν πεμπόντων τῶν Λακεδαιμονίων καὶ κελευόντων μάλιστα μὲν καὶ τὸ χωρίον παραδοῦναι, εἰ δὲ μή, ὁπόσοι Πελοποννησίων ἔνεισιν ἐξαγαγεῖν, κατὰ τάχος ἐπορεύετο.

[22] Οἱ δὲ ξύμμαχοι ἐν τῇ Λακεδαίμονι αὐτοὶ ἔτυχον ὄντες, καὶ αὐτῶν τοὺς μὴ δεξαμένους τὰς σπονδὰς ἐκέλευον οἱ Λακεδαιμόνιοι ποιεῖσθαι. οἱ δὲ τῇ αὐτῇ προφάσει ᾗπερ καὶ τὸ πρῶτον ἀπεώσαντο οὐκ ἔφασαν δέξεσθαι, ἢν μή τινας δικαιοτέρας τούτων ποιῶνται.

ὡς δ’ αὐτῶν οὐκ ἐσήκουον, ἐκείνους μὲν ἀπέπεμψαν, αὐτοὶ δὲ πρὸς τοὺς Ἀθηναίους ξυμμαχίαν ἐποιοῦντο, νομίζοντες ἥκιστα ἂν σφίσι τούς τε Ἀργείους, ἐπειδὴ οὐκ ἤθελον Ἀμπελίδου καὶ Λίχου ἐλθόν- των ἐπισπένδεσθαι νομίσαντες αὐτοὺς ἄνευ Ἀθηναίων οὐ δεινοὺς εἶναι, καὶ τὴν ἄλλην Πελοπόννησον μάλιστ’ ἂν ἡσυχάζειν· πρὸς γὰρ ἂν τοὺς Ἀθηναίους, εἰ ἐξῆν, χωρεῖν.

παρόντων οὖν πρέσβεων ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων καὶ γενομένων λόγων ξυνέβησαν, καὶ ἐγένοντο ὅρκοι καὶ ξυμμαχία ἥδε.

[23] ‘Κατὰ τάδε ξύμμαχοι ἔσονται Λακεδαιμόνιοι <καὶ Ἀθηναῖοι> πεντήκοντα ἔτη. ἢν [δέ] τινες ἴωσιν ἐς τὴν γῆν πολέμιοι τὴν Λακεδαιμονίων καὶ κακῶς ποιῶσι Λακεδαιμονίους, ὠφελεῖν Ἀθηναίους Λακεδαιμονίους τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀθηναίοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπὸ ἀμφοτέρων, κατα- λύειν δὲ ἅμα ἄμφω τὼ πόλεε. ταῦτα δ’ εἶναι δικαίως καὶ προθύμως καὶ ἀδόλως.

καὶ ἤν τινες ἐς τὴν Ἀθηναίων γῆν ἴωσι πολέμιοι καὶ κακῶς ποιῶσιν Ἀθηναίους, ὠφελεῖν Λακεδαιμονίους <Ἀθηναίους> τρόπῳ ὅτῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀθηναίοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπ’ ἀμφοτέρων, καταλύειν δὲ ἅμα ἄμφω τὼ πόλεε.

ταῦτα δ’ εἶναι δικαίως καὶ προθύμως καὶ ἀδόλως. ἢν δὲ ἡ δουλεία ἐπανιστῆται, ἐπικουρεῖν Ἀθηναίους Λακεδαιμονίοις παντὶ σθένει κατὰ τὸ δυνατόν.
ὀμοῦνται δὲ ταῦτα οἵπερ καὶ τὰς ἄλλας σπονδὰς ὤμνυον ἑκατέρων. ἀνανεοῦσθαι δὲ <τὸν ὅρκον> κατ’ ἐνιαυτὸν Λακεδαιμονίους μὲν ἰόντας ἐς Ἀθήνας πρὸς τὰ Διονύσια, Ἀθηναίους δὲ ἰόντας ἐς Λακεδαίμονα πρὸς τὰ Ὑακίνθια.

στήλην δὲ ἑκατέρους στῆσαι, τὴν μὲν ἐν Λακεδαίμονι παρ’ Ἀπόλλωνι ἐν Ἀμυκλαίῳ, τὴν δὲ ἐν Ἀθήναις ἐν πόλει παρ’ Ἀθηνᾷ.

ἢν δέ τι δοκῇ Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀθηναίοις προσθεῖναι καὶ ἀφελεῖν περὶ τῆς ξυμμαχίας, ὅτι ἂν δοκῇ, εὔορκον ἀμφοτέροις εἶναι.

[24] ’Τὸν δὲ ὅρκον ὤμνυον Λακεδαιμονίων μὲν οἵδε, Πλειστοάναξ, Ἆγις, Πλειστόλας, Δαμάγητος, Χίονις, Μεταγένης, Ἄκανθος, Δάιθος, Ἰσχαγόρας, Φιλοχαρίδας, Ζευξίδας, Ἄν- τιππος, Ἀλκινάδας, Τέλλις, Ἐμπεδίας, Μηνᾶς, Λάφιλος, Ἀθηναίων δὲ Λάμπων, Ἰσθμιόνικος, Λάχης, Νικίας, Εὐθύδημος, Προκλῆς, Πυθόδωρος, Ἅγνων, Μυρτίλος, Θρασυκλῆς, Θεαγένης, Ἀριστοκράτης, Ἰώλκιος, Τιμοκράτης, Λέων, Λάμαχος, Δημοσθένης.‘
Αὕτη ἡ ξυμμαχία ἐγένετο μετὰ τὰς σπονδὰς οὐ πολλῷ ὕστερον, καὶ τοὺς ἄνδρας τοὺς ἐκ τῆς νήσου ἀπέδοσαν οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς Λακεδαιμονίοις, καὶ τὸ θέρος ἦρχε τοῦ ἑνδεκά- του ἔτους. ταῦτα δὲ τὰ δέκα ἔτη ὁ πρῶτος πόλεμος ξυνεχῶς γενόμενος γέγραπται.

[25] Μετὰ δὲ τὰς σπονδὰς καὶ τὴν ξυμμαχίαν τῶν Λακεδαιμονίων καὶ τῶν Ἀθηναίων, αἳ ἐγένοντο μετὰ τὸν δεκέτη πόλεμον ἐπὶ Πλειστόλα μὲν ἐν Λακεδαίμονι ἐφόρου, Ἀλκαίου δ’ ἄρχοντος Ἀθήνησι, τοῖς μὲν δεξαμένοις αὐτὰς εἰρήνη ἦν, οἱ δὲ Κορίνθιοι καὶ τῶν ἐν Πελοποννήσῳ πόλεών τινες διεκίνουν τὰ πεπραγμένα, καὶ εὐθὺς ἄλλη ταραχὴ καθίστατο τῶν ξυμμάχων πρὸς τὴν Λακεδαίμονα.

καὶ ἅμα καὶ τοῖς Ἀθηναίοις οἱ Λακεδαιμόνιοι προϊόντος τοῦ χρόνου ὕποπτοι ἐγένοντο ἔστιν ἐν οἷς οὐ ποιοῦντες ἐκ τῶν ξυγκειμένων ἃ εἴρητο.
καὶ ἐπὶ ἓξ ἔτη μὲν καὶ δέκα μῆνας ἀπέσχοντο μὴ ἐπὶ τὴν ἑκατέρων γῆν στρατεῦσαι, ἔξωθεν δὲ μετ’ ἀνοκωχῆς οὐ βεβαίου ἔβλαπτον ἀλλήλους τὰ μάλιστα· ἔπειτα μέντοι καὶ ἀναγκασθέντες λῦσαι τὰς μετὰ τὰ δέκα ἔτη σπονδὰς αὖθις ἐς πόλεμον φανερὸν κατέστησαν.

[26] Γέγραφε δὲ καὶ ταῦτα ὁ αὐτὸς Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ἑξῆς, ὡς ἕκαστα ἐγένετο, κατὰ θέρη καὶ χειμῶνας, μέχρι οὗ τήν τε ἀρχὴν κατέπαυσαν τῶν Ἀθηναίων Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι, καὶ τὰ μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ κατέλαβον. ἔτη δὲ ἐς τοῦτο τὰ ξύμπαντα ἐγένετο τῷ πολέμῳ ἑπτὰ καὶ εἴκοσι.

καὶ τὴν διὰ μέσου ξύμβασιν εἴ τις μὴ ἀξιώσει πόλεμον νομίζειν, οὐκ ὀρθῶς δικαιώσει. τοῖς [τε] γὰρ ἔργοις ὡς διῄρηται ἀθρείτω, καὶ εὑρήσει οὐκ εἰκὸς ὂν εἰρήνην αὐτὴν κριθῆναι, ἐν ᾗ οὔτε ἀπέδοσαν πάντα οὔτ’ ἀπεδέξαντο ἃ ξυνέθεντο, ἔξω τε τούτων πρὸς τὸν Μαντινικὸν καὶ Ἐπιδαύριον πόλεμον καὶ ἐς ἄλλα ἀμφοτέροις ἁμαρτήματα ἐγένοντο καὶ οἱ ἐπὶ Θρᾴκης ξύμμαχοι οὐδὲν ἧσσον πολέμιοι ἦσαν Βοιωτοί τε ἐκεχειρίαν δεχήμερον ἦγον.

ὥστε ξὺν τῷ πρώτῳ πολέμῳ τῷ δεκέτει καὶ τῇ μετ’ αὐτὸν ὑπόπτῳ ἀνοκωχῇ καὶ τῷ ὕστερον ἐξ αὐτῆς πολέμῳ εὑρήσει τις τοσαῦτα ἔτη, λογιζόμενος κατὰ τοὺς χρόνους, καὶ ἡμέρας οὐ πολλὰς παρενεγκούσας, καὶ τοῖς ἀπὸ χρησμῶν τι ἰσχυρισαμένοις μόνον δὴ τοῦτο ἐχυρῶς ξυμβάν.

αἰεὶ γὰρ ἔγωγε μέμνημαι, καὶ ἀρχομένου τοῦ πολέμου καὶ μέχρι οὗ ἐτελεύτησε, προφερόμενον ὑπὸ πολλῶν ὅτι τρὶς ἐννέα ἔτη δέοι γενέσθαι αὐτόν.
ἐπεβίων δὲ διὰ παντὸς αὐτοῦ αἰσθανόμενός τε τῇ ἡλικίᾳ καὶ προσέχων τὴν γνώμην, ὅπως ἀκριβές τι εἴσομαι· καὶ ξυνέβη μοι φεύγειν τὴν ἐμαυτοῦ ἔτη εἴκοσι μετὰ τὴν ἐς Ἀμφίπολιν στρατηγίαν, καὶ γενομένῳ παρ’ ἀμφοτέροις τοῖς πράγμασι, καὶ οὐχ ἧσσον τοῖς Πελοποννησίων διὰ τὴν φυγήν, καθ’ ἡσυχίαν τι αὐτῶν μᾶλλον αἰσθέσθαι.
τὴν οὖν μετὰ τὰ δέκα ἔτη διαφοράν τε καὶ ξύγχυσιν τῶν σπονδῶν καὶ τὰ ἔπειτα ὡς ἐπολεμήθη ἐξηγήσομαι.

[27] Ἐπειδὴ γὰρ αἱ πεντηκοντούτεις σπονδαὶ ἐγένοντο καὶ ὕστερον ἡ ξυμμαχία, καὶ αἱ ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου πρεσβεῖαι, αἵπερ παρεκλήθησαν ἐς αὐτά, ἀνεχώρουν ἐκ τῆς Λακεδαίμονος·

καὶ οἱ μὲν ἄλλοι ἐπ’ οἴκου ἀπῆλθον, Κορίνθιοι δὲ ἐς Ἄργος τραπόμενοι πρῶτον λόγους ποιοῦνται πρός τινας τῶν ἐν τέλει ὄντων Ἀργείων ὡς χρή, ἐπειδὴ Λακεδαιμόνιοι οὐκ ἐπ’ ἀγαθῷ, ἀλλ’ ἐπὶ καταδουλώσει τῆς Πελοποννήσου σπονδὰς καὶ ξυμμαχίαν πρὸς Ἀθηναίους τοὺς πρὶν ἐχθίστους πεποίηνται, ὁρᾶν τοὺς Ἀργείους ὅπως σωθήσεται ἡ Πελοπόννησος καὶ ψηφίσασθαι τὴν βουλομένην πόλιν τῶν Ἑλλήνων, ἥτις αὐτόνομός τέ ἐστι καὶ δίκας ἴσας καὶ ὁμοίας δίδωσι, πρὸς Ἀργείους ξυμμαχίαν ποιεῖσθαι ὥστε τῇ ἀλλήλων ἐπιμαχεῖν, ἀποδεῖξαι δὲ ἄνδρας ὀλίγους ἀρχὴν αὐτοκράτορας καὶ μὴ πρὸς τὸν δῆμον τοὺς λόγους εἶναι, τοῦ μὴ καταφανεῖς γίγνεσθαι τοὺς μὴ πείσαντας τὸ πλῆθος· ἔφασαν δὲ πολλοὺς προσχωρήσεσθαι μίσει τῶν Λακεδαιμονίων.

καὶ οἱ μὲν Κορίνθιοι διδάξαντες ταῦτα ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου·

[28] οἱ δὲ τῶν Ἀργείων ἄνδρες ἀκούσαντες ἐπειδὴ ἀνήνεγκαν τοὺς λόγους ἔς τε τὰς ἀρχὰς καὶ τὸν δῆμον, ἐψηφίσαντο Ἀργεῖοι καὶ ἄνδρας εἵλοντο δώδεκα, πρὸς οὓς τὸν βουλόμενον τῶν Ἑλλήνων ξυμμαχίαν ποιεῖσθαι πλὴν Ἀθηναίων καὶ Λακεδαιμονίων· τούτων δὲ μηδετέροις ἐξεῖναι ἄνευ τοῦ δήμου τοῦ Ἀργείων σπείσασθαι.

ἐδέξαντό τε ταῦτα οἱ Ἀργεῖοι μᾶλλον ὁρῶντες τόν τε Λακεδαιμονίων σφίσι πόλεμον ἐσόμενον (ἐπ’ ἐξόδῳ γὰρ πρὸς αὐτοὺς αἱ σπονδαὶ ἦσαν) καὶ ἅμα ἐλπίσαντες τῆς Πελοποννήσου ἡγήσεσθαι· κατὰ γὰρ τὸν χρόνον τοῦτον ἥ τε Λακεδαίμων μάλιστα δὴ κακῶς ἤκουσε καὶ ὑπερώφθη διὰ τὰς ξυμφοράς, οἵ τε Ἀργεῖοι ἄριστα ἔσχον τοῖς πᾶσιν, οὐ ξυναράμενοι τοῦ Ἀττικοῦ πολέμου, ἀμφοτέροις δὲ μᾶλλον ἔνσπονδοι ὄντες ἐκκαρπωσάμενοι.

οἱ μὲν οὖν Ἀργεῖοι οὕτως ἐς τὴν ξυμμαχίαν προσεδέχοντο τοὺς ἐθέλοντας τῶν Ἑλλήνων,

[29] Μαντινῆς δ’ αὐτοῖς καὶ οἱ ξύμμαχοι αὐτῶν πρῶτοι προσεχώρησαν, δεδιότες τοὺς Λακεδαιμονίους. τοῖς γὰρ Μαντινεῦσι μέρος τι τῆς Ἀρκαδίας κατέστραπτο ὑπήκοον ἔτι τοῦ πρὸς Ἀθηναίους πολέμου ὄντος, καὶ ἐνόμιζον οὐ περι- όψεσθαι σφᾶς τοὺς Λακεδαιμονίους ἄρχειν, ἐπειδὴ καὶ σχολὴν ἦγον· ὥστε ἄσμενοι πρὸς τοὺς Ἀργείους ἐτράποντο, πόλιν τε μεγάλην νομίζοντες καὶ Λακεδαιμονίοις αἰεὶ διάφορον, δημοκρατουμένην τε ὥσπερ καὶ αὐτοί.

ἀποστάντων δὲ τῶν Μαντινέων καὶ ἡ ἄλλη Πελοπόννησος ἐς θροῦν καθίστατο ὡς καὶ σφίσι ποιητέον τοῦτο, νομίσαντες πλέον τέ τι εἰδότας μεταστῆναι αὐτοὺς καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους ἅμα δι’ ὀργῆς ἔχοντες, ἐν ἄλλοις τε καὶ ὅτι ἐν ταῖς σπονδαῖς ταῖς Ἀττικαῖς ἐγέγραπτο εὔορκον εἶναι προσθεῖναι καὶ ἀφελεῖν ὅτι ἂν ἀμφοῖν τοῖν πολέοιν δοκῇ, Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀθηναίοις.

τοῦτο γὰρ τὸ γράμμα μάλιστα τὴν Πελοπόννησον διεθορύβει καὶ ἐς ὑποψίαν καθίστη μὴ μετὰ Ἀθηναίων σφᾶς βούλωνται Λακεδαιμόνιοι δουλώσασθαι· δίκαιον γὰρ εἶναι πᾶσι τοῖς ξυμμάχοις γεγράφθαι τὴν μετάθεσιν.

ὥστε φοβούμενοι οἱ πολλοὶ ὥρμηντο πρὸς τοὺς Ἀργείους καὶ αὐτοὶ ἕκαστοι ξυμμαχίαν ποιεῖσθαι.

[30] Λακεδαιμόνιοι δὲ αἰσθόμενοι τὸν θροῦν τοῦτον ἐν τῇ Πελοποννήσῳ καθεστῶτα καὶ τοὺς Κορινθίους διδασκάλους τε γενομένους καὶ αὐτοὺς μέλλοντας σπείσεσθαι πρὸς τὸ Ἄργος, πέμπουσι πρέσβεις ἐς τὴν Κόρινθον βουλόμενοι προκαταλαβεῖν τὸ μέλλον, καὶ ᾐτιῶντο τήν τε ἐσήγησιν τοῦ παντὸς καὶ εἰ Ἀργείοις σφῶν ἀποστάντες ξύμμαχοι ἔσονται, παραβήσεσθαί τε ἔφασαν αὐτοὺς τοὺς ὅρκους, καὶ ἤδη ἀδικεῖν ὅτι οὐ δέχονται τὰς Ἀθηναίων σπονδάς, εἰρημένον κύριον εἶναι ὅτι ἂν τὸ πλῆθος τῶν ξυμμάχων ψηφίσηται, ἢν μή τι θεῶν ἢ ἡρώων κώλυμα ᾖ.

Κορίνθιοι δὲ παρόντων σφίσι τῶν ξυμμάχων ὅσοι οὐδ’ αὐτοὶ ἐδέξαντο τὰς σπονδάς (παρεκάλεσαν δὲ αὐτοὺς αὐτοὶ πρότερον), ἀντέλεγον τοῖς Λακεδαιμονίοις, ἃ μὲν ἠδικοῦντο οὐ δηλοῦντες ἄντικρυς, ὅτι οὔτε Σόλλιον σφίσιν ἀπέλαβον παρ’ Ἀθηναίων οὔτε Ἀνακτόριον εἴ τέ τι ἄλλο ἐνόμιζον ἐλασσοῦσθαι, πρόσχημα δὲ ποιούμενοι τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης μὴ προδώσειν· ὀμόσαι γὰρ αὐτοῖς ὅρκους ἰδίᾳ τε, ὅτε μετὰ Ποτειδεατῶν τὸ πρῶτον ἀφίσταντο, καὶ ἄλλους ὕστερον.

οὔκουν παραβαίνειν τοὺς τῶν ξυμμάχων ὅρκους ἔφασαν οὐκ ἐσιόντες ἐς τὰς τῶν Ἀθηναίων σπονδάς· θεῶν γὰρ πίστεις ὀμόσαντες ἐκείνοις οὐκ ἂν εὐορκεῖν προδιδόντες αὐτούς. εἰρῆσθαι δ’ ὅτι ’ἢν μὴ θεῶν ἢ ἡρώων κώλυμα ᾖ·‘ φαίνεσθαι οὖν σφίσι κώλυμα θεῖον τοῦτο.

καὶ περὶ μὲν τῶν παλαιῶν ὅρκων τοσαῦτα εἶπον, περὶ δὲ τῆς Ἀργείων ξυμμαχίας μετὰ τῶν φίλων βουλευσάμενοι ποιήσειν ὅτι ἂν δίκαιον ᾖ.
καὶ οἱ μὲν Λακεδαιμονίων πρέσβεις ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου· ἔτυχον δὲ παρόντες ἐν Κορίνθῳ καὶ Ἀργείων πρέσβεις, οἳ ἐκέλευον τοὺς Κορινθίους ἰέναι ἐς τὴν ξυμμαχίαν καὶ μὴ μέλλειν· οἱ δὲ ἐς τὸν ὕστερον ξύλλογον αὐτοῖς τὸν παρὰ σφίσι προεῖπον ἥκειν.

[31] ἦλθε δὲ καὶ Ἠλείων πρεσβεία εὐθὺς καὶ ἐποιήσατο πρὸς Κορινθίους ξυμμαχίαν πρῶτον, ἔπειτα ἐκεῖθεν ἐς Ἄργος ἐλθόντες, καθάπερ προείρητο, Ἀργείων ξύμμαχοι ἐγένοντο. διαφερόμενοι γὰρ ἐτύγχανον τοῖς Λακεδαιμονίοις  περὶ Λεπρέου.
πολέμου γὰρ γενομένου ποτὲ πρὸς Ἀρκάδων τινὰς Λεπρεάταις καὶ Ἠλείων παρακληθέντων ὑπὸ Λεπρεατῶν ἐς ξυμμαχίαν ἐπὶ τῇ ἡμισείᾳ τῆς γῆς καὶ λυσάντων τὸν πόλεμον Ἠλεῖοι τὴν γῆν νεμομένοις αὐτοῖς τοῖς Λεπρεάταις τάλαντον ἔταξαν τῷ Διὶ τῷ Ὀλυμπίῳ ἀποφέρειν.

καὶ μέχρι μὲν τοῦ Ἀττικοῦ πολέμου ἀπέφερον, ἔπειτα παυσαμένων διὰ πρόφασιν τοῦ πολέμου οἱ Ἠλεῖοι ἐπηνάγκαζον, οἱ δ’ ἐτράποντο πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους. καὶ δίκης Λακεδαιμονίοις ἐπιτραπείσης ὑποτοπήσαντες οἱ Ἠλεῖοι μὴ ἴσον ἕξειν ἀνέντες τὴν ἐπιτροπὴν Λεπρεατῶν τὴν γῆν ἔτεμον.

οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι οὐδὲν ἧσσον ἐδίκασαν αὐτονόμους εἶναι Λεπρεάτας καὶ ἀδικεῖν Ἠλείους, καὶ ὡς οὐκ ἐμμεινάντων τῇ ἐπιτροπῇ φρουρὰν ὁπλιτῶν ἐσέπεμψαν ἐς Λέπρεον.

οἱ δὲ Ἠλεῖοι νομίζοντες πόλιν σφῶν ἀφεστηκυῖαν δέξασθαι τοὺς Λακεδαιμονίους καὶ τὴν ξυνθήκην προφέροντες ἐν ᾗ εἴρητο, ἃ ἔχοντες ἐς τὸν Ἀττικὸν πόλεμον καθίσταντό τινες, ταῦτα ἔχοντας καὶ ἐξελθεῖν, ὡς οὐκ ἴσον ἔχοντες ἀφίστανται πρὸς τοὺς Ἀργείους, καὶ τὴν ξυμμαχίαν, ὥσπερ προείρητο, καὶ οὗτοι ἐποιήσαντο.

ἐγένοντο δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς μετ’ ἐκείνους καὶ οἱ ἐπὶ Θρᾴκης Χαλκιδῆς Ἀργείων ξύμμαχοι. Βοιωτοὶ δὲ καὶ Μεγαρῆς τὸ αὐτὸ λέγοντες ἡσύχαζον, περιορώμενοι ὑπὸ τῶν Λακεδαιμονίων καὶ νομίζοντες σφίσι τὴν Ἀργείων δημοκρατίαν αὐτοῖς ὀλιγαρχουμένοις ἧσσον ξύμφορον εἶναι τῆς Λακεδαιμονίων πολιτείας.

[32] Περὶ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τοῦ θέρους τούτου Σκιωναίους μὲν Ἀθηναῖοι ἐκπολιορκήσαντες ἀπέκτειναν τοὺς ἡβῶντας, παῖδας δὲ καὶ γυναῖκας ἠνδραπόδισαν, καὶ τὴν γῆν Πλαταιεῦσιν ἔδοσαν νέμεσθαι, Δηλίους δὲ κατήγαγον πάλιν ἐς Δῆλον, ἐνθυμούμενοι τάς τε ἐν ταῖς μάχαις ξυμφορὰς καὶ τοῦ ἐν Δελφοῖς θεοῦ χρήσαντος.

καὶ Φωκῆς καὶ Λοκροὶ ἤρξαντο πολεμεῖν.
Καὶ Κορίνθιοι καὶ Ἀργεῖοι ἤδη ξύμμαχοι ὄντες ἔρχονται ἐς Τεγέαν ἀποστήσοντες Λακεδαιμονίων, ὁρῶντες μέγα μέρος ὂν καί, εἰ σφίσι προσγένοιτο, νομίζοντες ἅπασαν ἂν ἔχειν Πελοπόννησον.

ὡς δὲ οὐδὲν ἂν ἔφασαν ἐναντιωθῆναι οἱ Τεγεᾶται Λακεδαιμονίοις, οἱ Κορίνθιοι μέχρι τούτου προθύμως πράσσοντες ἀνεῖσαν τῆς φιλονικίας καὶ ὠρρώδησαν μὴ οὐδεὶς σφίσιν ἔτι τῶν ἄλλων προσχωρῇ.

ὅμως δὲ ἐλθόντες ἐς τοὺς Βοιωτοὺς ἐδέοντο σφῶν τε καὶ Ἀργείων γίγνεσθαι ξυμμάχους καὶ τἆλλα κοινῇ πράσσειν· τάς τε δεχημέρους ἐπισπονδάς, αἳ ἦσαν Ἀθηναίοις καὶ Βοιωτοῖς πρὸς ἀλλήλους οὐ πολλῷ ὕστερον γενόμεναι [τούτων] τῶν πεντηκοντουτίδων σπονδῶν, ἐκέλευον οἱ Κορίνθιοι τοὺς Βοιωτοὺς ἀκολουθήσαντας Ἀθήναζε καὶ σφίσι ποιῆσαι, [ὥσπερ Βοιωτοὶ εἶχον,] μὴ δεχομένων δὲ Ἀθηναίων ἀπειπεῖν τὴν ἐκεχειρίαν καὶ τὸ λοιπὸν μὴ σπένδεσθαι ἄνευ αὐτῶν.

Βοιωτοὶ δὲ δεομένων τῶν Κορινθίων περὶ μὲν τῆς Ἀργείων ξυμμαχίας ἐπισχεῖν αὐτοὺς ἐκέλευον, ἐλθόντες δὲ Ἀθήναζε μετὰ Κορινθίων οὐχ ηὕροντο τὰς δεχημέρους σπονδάς, ἀλλ’ ἀπεκρίναντο οἱ Ἀθηναῖοι Κορινθίοις εἶναι σπονδάς, εἴπερ Λακεδαιμονίων εἰσὶ ξύμμαχοι.

Βοιωτοὶ μὲν οὖν οὐδὲν μᾶλλον ἀπεῖπον τὰς δεχημέρους, ἀξιούντων καὶ αἰτιωμένων Κορινθίων ξυνθέσθαι σφίσιν· Κορινθίοις δὲ ἀνοκωχὴ ἄσπονδος ἦν πρὸς Ἀθηναίους.

[33] Λακεδαιμόνιοι δὲ τοῦ αὐτοῦ θέρους πανδημεὶ ἐστράτευσαν, Πλειστοάνακτος τοῦ Παυσανίου Λακεδαιμονίων Βασιλέως ἡγουμένου, τῆς Ἀρκαδίας ἐς Παρρασίους, Μαντινέων ὑπηκόους ὄντας, κατὰ στάσιν ἐπικαλεσαμένων σφᾶς, ἅμα δὲ καὶ τὸ ἐν Κυψέλοις τεῖχος ἀναιρήσοντες, ἢν δύνωνται, ὃ ἐτείχισαν Μαντινῆς καὶ αὐτοὶ ἐφρούρουν, ἐν τῇ Παρρασικῇ κείμενον ἐπὶ τῇ Σκιρίτιδι τῆς Λακωνικῆς.

καὶ οἱ μὲν Λακεδαιμόνιοι τὴν γῆν τῶν Παρρασίων ἐδῄουν, οἱ δὲ Μαντινῆς τὴν πόλιν Ἀργείοις φύλαξι παραδόντες αὐτοὶ τὴν ξυμμαχίδα ἐφρούρουν· ἀδύνατοι δ’ ὄντες διασῶσαι τό τε ἐν Κυψέλοις τεῖχος καὶ τὰς ἐν Παρρασίοις πόλεις ἀπῆλθον.

Λακεδαιμόνιοι δὲ τούς τε Παρρασίους αὐτονόμους ποιήσαντες καὶ τὸ τεῖχος καθελόντες ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου.

[34] Καὶ τοῦ αὐτοῦ θέρους ἤδη ἡκόντων αὐτοῖς τῶν ἀπὸ Θρᾴκης μετὰ Βρασίδου ἐξελθόντων στρατιωτῶν, οὓς ὁ Κλεαρίδας μετὰ τὰς σπονδὰς ἐκόμισεν, οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐψηφίσαντο τοὺς μὲν μετὰ Βρασίδου Εἵλωτας μαχεσαμένους ἐλευθέρους εἶναι καὶ οἰκεῖν ὅπου ἂν βούλωνται, καὶ ὕστερον οὐ πολλῷ αὐτοὺς μετὰ τῶν νεοδαμώδων ἐς Λέπρεον κατέστησαν, κείμενον ἐπὶ τῆς Λακωνικῆς καὶ τῆς Ἠλείας, ὄντες ἤδη διάφοροι Ἠλείοις·

τοὺς δ’ ἐκ τῆς νήσου ληφθέντας σφῶν καὶ τὰ ὅπλα παραδόντας, δείσαντες μή τι διὰ τὴν ξυμφορὰν νομίσαντες ἐλασσωθήσεσθαι καὶ ὄντες ἐπίτιμοι νεωτερίσωσιν, ἤδη καὶ ἀρχάς τινας ἔχοντας ἀτίμους ἐποίησαν, ἀτιμίαν δὲ τοιάνδε ὥστε μήτε ἄρχειν μήτε πριαμένους τι ἢ πωλοῦντας κυρίους εἶναι. ὕστερον δὲ αὖθις χρόνῳ ἐπίτιμοι ἐγένοντο.

[35] Τοῦ δ’ αὐτοῦ θέρους καὶ Θυσσὸν τὴν ἐν τῇ Ἄθω Ἀκτῇ Διῆς εἷλον, Ἀθηναίων οὖσαν ξύμμαχον.
Καὶ τὸ θέρος τοῦτο πᾶν ἐπιμειξίαι μὲν ἦσαν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ Πελοποννησίοις, ὑπώπτευον δὲ ἀλλήλους εὐθὺς μετὰ τὰς σπονδὰς οἵ τε Ἀθηναῖοι καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι κατὰ

τὴν τῶν χωρίων ἀλλήλοις οὐκ ἀπόδοσιν. τὴν γὰρ Ἀμφίπολιν πρότεροι λαχόντες οἱ Λακεδαιμόνιοι ἀποδιδόναι καὶ τἆλλα οὐκ ἀπεδεδώκεσαν, οὐδὲ τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης παρεῖχον ξυμμάχους τὰς σπονδὰς δεχομένους οὐδὲ Βοιωτοὺς οὐδὲ Κορινθίους, λέγοντες αἰεὶ ὡς μετ’ Ἀθηναίων τούτους, ἢν μὴ ‘θέλωσι, κοινῇ ἀναγκάσουσιν· χρόνους τε προύθεντο ἄνευ ξυγγραφῆς ἐν οἷς χρῆν τοὺς μὴ ἐσιόντας ἀμφοτέροις πολεμίους εἶναι.

τούτων οὖν ὁρῶντες οἱ Ἀθηναῖοι οὐδὲν ἔργῳ γιγνόμενον ὑπώπτευον τοὺς Λακεδαιμονίους μηδὲν δίκαιον διανοεῖσθαι, ὥστε οὔτε Πύλον ἀπαιτούντων αὐτῶν ἀπεδίδοσαν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐκ τῆς νήσου δεσμώτας μετεμέλοντο ἀποδεδωκότες, τά τε ἄλλα χωρία εἶχον, μένοντες ἕως σφίσι κἀκεῖνοι ποιήσειαν τὰ εἰρημένα.

Λακεδαιμόνιοι δὲ τὰ μὲν δυνατὰ ἔφασαν πεποιηκέναι· τοὺς γὰρ παρὰ σφίσι δεσμώτας ὄντας Ἀθηναίων ἀποδοῦναι καὶ τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης στρατιώτας ἀπαγαγεῖν καὶ εἴ του ἄλλου ἐγκρατεῖς ἦσαν· Ἀμφιπόλεως δὲ οὐκ ἔφασαν κρατεῖν ὥστε παραδοῦναι, Βοιωτοὺς δὲ πειράσεσθαι καὶ Κορινθίους ἐς τὰς σπονδὰς ἐσαγαγεῖν καὶ Πάνακτον ἀπολαβεῖν καὶ Ἀθηναίων ὅσοι ἦσαν ἐν Βοιωτοῖς αἰχμάλωτοι κομιεῖν.

Πύλον μέντοι ἠξίουν σφίσιν ἀποδοῦναι· εἰ δὲ μή, Μεσσηνίους γε καὶ τοὺς Εἵλωτας ἐξαγαγεῖν, ὥσπερ καὶ αὐτοὶ τοὺς ἀπὸ Θρᾴκης, Ἀθηναίους δὲ φρουρεῖν τὸ χωρίον αὐτούς, εἰ βούλονται.
πολλάκις δὲ καὶ πολλῶν λόγων γενομένων ἐν τῷ θέρει τούτῳ ἔπεισαν τοὺς Ἀθηναίους ὥστε ἐξαγαγεῖν ἐκ Πύλου Μεσσηνίους καὶ τοὺς ἄλλους Εἵλωτάς τε καὶ ὅσοι ηὐτομολήκεσαν ἐκ τῆς Λακωνικῆς· καὶ κατῴκισαν αὐτοὺς ἐν Κρανίοις τῆς Κεφαλληνίας.
τὸ μὲν οὖν θέρος τοῦτο ἡσυχία ἦν καὶ ἔφοδοι παρ’ ἀλλήλους.

[36] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος (ἔτυχον γὰρ ἔφοροι ἕτεροι καὶ οὐκ ἐφ’ ὧν αἱ σπονδαὶ ἐγένοντο ἄρχοντες ἤδη, καί τινες αὐτῶν καὶ ἐναντίοι <ταῖς> σπονδαῖς) ἐλθουσῶν πρεσβειῶν ἀπὸ τῆς ξυμμαχίδος καὶ παρόντων Ἀθηναίων καὶ Βοιωτῶν καὶ Κορινθίων καὶ πολλὰ ἐν ἀλλήλοις εἰπόντων καὶ οὐδὲν ξυμβάντων, ὡς ἀπῇσαν ἐπ’ οἴκου, τοῖς Βοιωτοῖς καὶ Κορινθίοις Κλεόβουλος καὶ Ξενάρης, οὗτοι οἵπερ τῶν ἐφόρων ἐβούλοντο μάλιστα διαλῦσαι τὰς σπονδάς, λόγους ποιοῦνται ἰδίους, παραινοῦντες ὅτι μάλιστα ταῦτά τε γιγνώσκειν καὶ πειρᾶσθαι Βοιωτούς, Ἀργείων γενομένους πρῶτον αὐτοὺς ξυμμάχους, αὖθις μετὰ Βοιωτῶν Ἀργείους Λακεδαιμονίοις ποιῆσαι ξυμμάχους (οὕτω γὰρ ἥκιστ’ ἂν ἀναγκασθῆναι Βοιωτοὺς ἐς τὰς Ἀττικὰς σπονδὰς ἐσελθεῖν· ἑλέσθαι γὰρ Λακεδαιμονίους πρὸ τῆς Ἀθηναίων ἔχθρας καὶ διαλύσεως τῶν σπονδῶν Ἀργείους σφίσι φίλους καὶ ξυμμάχους γενέσθαι· τὸ γὰρ Ἄργος αἰεὶ ἠπίσταντο ἐπιθυμοῦντας τοὺς Λακεδαιμονίους καλῶς σφίσι φίλιον γενέσθαι), ἡγούμενοι τὸν ἔξω Πελοποννήσου πόλεμον ῥᾴω ἂν εἶναι.

τὸ μέντοι Πάνακτον ἐδέοντο Βοιωτοὺς ὅπως παραδώσουσι Λακεδαιμονίοις, ἵνα ἀντ’ αὐτοῦ Πύλον, ἢν δύνωνται, ἀπολαβόντες ῥᾷον καθιστῶνται Ἀθηναίοις ἐς πόλεμον.

[37] καὶ οἱ μὲν Βοιωτοὶ καὶ Κορίνθιοι ταῦτα ἐπεσταλμένοι ἀπό τε τοῦ Ξενάρους καὶ Κλεοβούλου καὶ ὅσοι φίλοι ἦσαν αὐτοῖς τῶν Λακεδαιμονίων ὥστε ἀπαγγεῖλαι ἐπὶ τὰ κοινά, ἑκάτεροι ἀνεχώρουν.
Ἀργείων δὲ δύο ἄνδρες τῆς ἀρχῆς τῆς μεγίστης ἐπετήρουν ἀπιόντας αὐτοὺς καθ’ ὁδὸν καὶ ξυγγενόμενοι ἐς λόγους ἦλθον, εἴ πως οἱ Βοιωτοὶ σφίσι ξύμμαχοι γένοιντο ὥσπερ Κορίνθιοι καὶ Ἠλεῖοι καὶ Μαντινῆς· νομίζειν γὰρ ἂν τούτου προχωρήσαντος ῥᾳδίως ἤδη καὶ πολεμεῖν καὶ σπένδεσθαι καὶ πρὸς Λακεδαιμονίους, εἰ βούλοιντο, κοινῷ λόγῳ χρωμένους, καὶ εἴ τινα πρὸς ἄλλον δέοι.

τοῖς δὲ τῶν Βοιωτῶν πρέσβεσιν ἀκούουσιν ἤρεσκεν· κατὰ τύχην γὰρ ἐδέοντο τούτων ὧνπερ καὶ οἱ ἐκ τῆς Λακεδαίμονος αὐτοῖς φίλοι ἐπεστάλκεσαν. καὶ οἱ τῶν Ἀργείων ἄνδρες ὡς ᾔσθοντο αὐτοὺς δεχομένους τὸν λόγον, εἰπόντες ὅτι πρέσβεις πέμψουσιν ἐς Βοιωτοὺς ἀπῆλθον.
ἀφικόμενοι δὲ οἱ Βοιωτοὶ ἀπήγγειλαν τοῖς βοιωτάρχαις τά τε ἐκ τῆς Λακεδαίμονος καὶ τὰ ἀπὸ τῶν ξυγγενομένων Ἀργείων· καὶ οἱ βοιωτάρχαι ἠρέσκοντό τε καὶ πολλῷ προθυμότεροι ἦσαν, ὅτι ἀμφοτέρωθεν ξυνεβεβήκει αὐτοῖς τούς τε φίλους τῶν Λακεδαιμονίων τῶν αὐτῶν δεῖσθαι καὶ τοὺς Ἀργείους ἐς τὰ ὁμοῖα σπεύδειν.

καὶ οὐ πολλῷ ὕστερον πρέσβεις παρῆσαν Ἀργείων τὰ εἰρημένα προκαλούμενοι· καὶ αὐτοὺς ἀπέπεμψαν ἐπαινέσαντες τοὺς λόγους οἱ βοιωτάρχαι καὶ πρέσβεις ὑποσχόμενοι ἀπο- στελεῖν περὶ τῆς ξυμμαχίας ἐς Ἄργος.

[38] Ἐν δὲ τούτῳ ἐδόκει πρῶτον τοῖς βοιωτάρχαις καὶ Κοριν- θίοις καὶ Μεγαρεῦσι καὶ τοῖς ἀπὸ Θρᾴκης πρέσβεσιν ὀμόσαι ὅρκους ἀλλήλοις ἦ μὴν ἔν τε τῷ παρατυχόντι ἀμυνεῖν τῷ δεομένῳ καὶ μὴ πολεμήσειν τῳ μηδὲ ξυμβήσεσθαι ἄνευ κοινῆς γνώμης, καὶ οὕτως ἤδη τοὺς Βοιωτοὺς καὶ Μεγαρέας (τὸ γὰρ αὐτὸ ἐποίουν) πρὸς τοὺς Ἀργείους σπένδεσθαι.

πρὶν δὲ τοὺς ὅρκους γενέσθαι οἱ βοιωτάρχαι ἐκοίνωσαν ταῖς τέσσαρσι βουλαῖς τῶν Βοιωτῶν ταῦτα, αἵπερ ἅπαν τὸ κῦρος ἔχουσιν, καὶ παρῄνουν γενέσθαι ὅρκους ταῖς πόλεσιν, ὅσαι βούλονται ἐπ’ ὠφελίᾳ σφίσι ξυνομνύναι.

οἱ δ’ ἐν ταῖς βουλαῖς τῶν Βοιωτῶν ὄντες οὐ προσδέχονται τὸν λόγον, δεδιότες μὴ ἐναντία Λακεδαιμονίοις ποιήσωσι, τοῖς ἐκείνων ἀφεστῶσι Κορινθίοις ξυνομνύντες· οὐ γὰρ εἶπον αὐτοῖς οἱ βοιωτάρχαι τὰ ἐκ τῆς Λακεδαίμονος, ὅτι τῶν τε ἐφόρων Κλεόβουλος καὶ Ξενάρης καὶ οἱ φίλοι παραινοῦσιν Ἀργείων πρῶτον καὶ Κορινθίων γενομένους ξυμμάχους ὕστερον μετὰ τῶν Λακεδαιμονίων γίγνεσθαι, οἰόμενοι τὴν βουλήν, κἂν μὴ εἴπωσιν, οὐκ ἄλλα ψηφιεῖσθαι ἢ ἃ σφίσι προδιαγνόντες παραινοῦσιν.

ὡς δὲ ἀντέστη τὸ πρᾶγμα, οἱ μὲν Κορίνθιοι καὶ οἱ ἀπὸ Θρᾴκης πρέσβεις ἄπρακτοι ἀπῆλθον, οἱ δὲ βοιωτάρχαι μέλλοντες πρότερον, εἰ ταῦτα ἔπεισαν, καὶ τὴν ξυμμαχίαν πειράσεσθαι πρὸς Ἀργείους ποιεῖν, οὐκέτι ἐσήνεγκαν περὶ Ἀργείων ἐς τὰς βουλάς, οὐδὲ ἐς τὸ Ἄργος τοὺς πρέσβεις οὓς ὑπέσχοντο ἔπεμπον, ἀμέλεια δέ τις ἐνῆν καὶ διατριβὴ τῶν πάντων.

[39] Καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χειμῶνι τούτῳ Μηκύβερναν Ὀλύνθιοι, Ἀθηναίων φρουρούντων, ἐπιδραμόντες εἷλον.
Μετὰ δὲ ταῦτα (ἐγίγνοντο γὰρ αἰεὶ λόγοι τοῖς τε Ἀθηναίοις καὶ Λακεδαιμονίοις περὶ ὧν εἶχον ἀλλήλων) ἐλπίζοντες οἱ Λακεδαιμόνιοι, εἰ Πάνακτον Ἀθηναῖοι παρὰ Βοιωτῶν ἀπολάβοιεν, κομίσασθαι ἂν αὐτοὶ Πύλον, ἦλθον ἐς τοὺς Βοιωτοὺς πρεσβευόμενοι καὶ ἐδέοντο σφίσι Πάνακτόν τε καὶ τοὺς Ἀθηναίων δεσμώτας παραδοῦναι, ἵνα ἀντ’ αὐτῶν Πύλον κομίσωνται.

οἱ δὲ Βοιωτοὶ οὐκ ἔφασαν ἀποδώσειν, ἢν μὴ σφίσι ξυμμαχίαν ἰδίαν ποιήσωνται ὥσπερ Ἀθηναίοις. Λακεδαιμόνιοι δὲ εἰδότες μὲν ὅτι ἀδικήσουσιν Ἀθηναίους, εἰρημένον ἄνευ ἀλλήλων μήτε σπένδεσθαί τῳ μήτε πολεμεῖν, βουλόμενοι δὲ τὸ Πάνακτον παραλαβεῖν ὡς τὴν Πύλον ἀντ’ αὐτοῦ κομιούμενοι, καὶ ἅμα τῶν ξυγχέαι σπευδόντων τὰς σπονδὰς προθυμουμένων τὰ ἐς Βοιωτούς, ἐποιήσαντο τὴν ξυμμαχίαν τοῦ χειμῶνος τελευτῶντος ἤδη καὶ πρὸς ἔαρ· καὶ τὸ Πάνακτον εὐθὺς καθῃρεῖτο. καὶ ἑνδέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

[40] Ἅμα δὲ τῷ ἦρι εὐθὺς τοῦ ἐπιγιγνομένου θέρους οἱ Ἀργεῖοι, ὡς οἵ τε πρέσβεις τῶν Βοιωτῶν οὓς ἔφασαν πέμψειν οὐχ ἧκον τό τε Πάνακτον ᾔσθοντο καθαιρούμενον καὶ ξυμμαχίαν ἰδίαν γεγενημένην τοῖς Βοιωτοῖς πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους, ἔδεισαν μὴ μονωθῶσι καὶ ἐς Λακεδαιμονίους πᾶσα ἡ ξυμμαχία χωρήσῃ·

τοὺς γὰρ Βοιωτοὺς ᾤοντο πεπεῖσθαι ὑπὸ Λακεδαι- μονίων τό τε Πάνακτον καθελεῖν καὶ ἐς τὰς Ἀθηναίων σπονδὰς ἐσιέναι, τούς τε Ἀθηναίους εἰδέναι ταῦτα, ὥστε οὐδὲ πρὸς Ἀθηναίους ἔτι σφίσιν εἶναι ξυμμαχίαν ποιήσασθαι, πρότερον ἐλπίζοντες ἐκ τῶν διαφορῶν, εἰ μὴ μείνειαν αὐτοῖς αἱ πρὸς Λακεδαιμονίους σπονδαί, τοῖς γοῦν Ἀθηναίοις ξύμμαχοι ἔσεσθαι.

ἀποροῦντες οὖν ταῦτα οἱ Ἀργεῖοι, καὶ φοβούμενοι μὴ Λακεδαιμονίοις καὶ Τεγεάταις, Βοιωτοῖς καὶ Ἀθηναίοις ἅμα πολεμῶσι, πρότερον οὐ δεχόμενοι τὰς Λακε- δαιμονίων σπονδάς, ἀλλ’ ἐν φρονήματι ὄντες τῆς Πελοπον- νήσου ἡγήσεσθαι, ἔπεμπον ὡς ἐδύναντο τάχιστα ἐς τὴν Λακεδαίμονα πρέσβεις Εὔστροφον καὶ Αἴσωνα, οἳ ἐδόκουν προσφιλέστατοι αὐτοῖς εἶναι, ἡγούμενοι ἐκ τῶν παρόντων κράτιστα πρὸς Λακεδαιμονίους σπονδὰς ποιησάμενοι, ὅπῃ ἂν ξυγχωρῇ, ἡσυχίαν ἔχειν.

[41] καὶ οἱ πρέσβεις ἀφικόμενοι αὐτῶν λόγους ἐποιοῦντο πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους ἐφ’ ᾧ ἂν σφίσιν αἱ σπονδαὶ γίγνοιντο.

καὶ τὸ μὲν πρῶτον οἱ Ἀργεῖοι ἠξίουν δίκης ἐπιτροπὴν σφίσι γενέσθαι ἢ ἐς πόλιν τινὰ ἢ ἰδιώτην περὶ τῆς Κυνουρίας γῆς, ἧς αἰεὶ πέρι διαφέρονται μεθορίας οὔσης (ἔχει δὲ ἐν αὑτῇ Θυρέαν καὶ Ἀνθήνην πόλιν, νέμονται δ’ αὐτὴν Λακεδαιμόνιοι)· ἔπειτα δ’ οὐκ ἐώντων Λακεδαιμονίων μεμνῆσθαι περὶ αὐτῆς, ἀλλ’, εἰ βούλονται σπένδεσθαι ὥσπερ πρότερον, ἑτοῖμοι εἶναι, οἱ Ἀργεῖοι πρέσβεις τάδε ὅμως ἐπηγάγοντο τοὺς Λακεδαιμονίους ξυγχωρῆσαι, ἐν μὲν τῷ παρόντι σπονδὰς ποιήσασθαι ἔτη πεντήκοντα, ἐξεῖναι δ’ ὁποτεροισοῦν προκαλεσαμένοις, μήτε νόσου οὔσης μήτε πολέμου Λακεδαίμονι καὶ Ἄργει, διαμάχεσθαι περὶ τῆς γῆς ταύτης, ὥσπερ καὶ πρότερόν ποτε ὅτε αὐτοὶ ἑκάτεροι ἠξίωσαν νικᾶν, διώκειν δὲ μὴ ἐξεῖναι περαιτέρω τῶν πρὸς Ἄργος καὶ Λακεδαίμονα ὅρων.

τοῖς δὲ Λακεδαιμονίοις τὸ μὲν πρῶτον ἐδόκει μωρία εἶναι ταῦτα, ἔπειτα (ἐπεθύμουν γὰρ τὸ Ἄργος πάντως φίλιον ἔχειν) ξυνεχώρησαν ἐφ’ οἷς ἠξίουν καὶ ξυνεγράψαντο. ἐκέλευον δ’ οἱ Λακεδαιμόνιοι, πρὶν τέλος τι αὐτῶν ἔχειν, ἐς τὸ Ἄργος πρῶτον ἐπαναχωρήσαντας αὐτοὺς δεῖξαι τῷ πλήθει, καὶ ἢν ἀρέσκοντα ᾖ, ἥκειν ἐς τὰ Ὑακίνθια τοὺς ὅρκους ποιησομένους. καὶ οἱ μὲν ἀνεχώρησαν·

[42] ἐν δὲ τῷ χρόνῳ τούτῳ ᾧ οἱ Ἀργεῖοι ταῦτα ἔπρασσον, οἱ πρέσβεις τῶν Λακεδαιμονίων Ἀνδρομένης καὶ Φαίδιμος καὶ Ἀντιμενίδας, οὓς ἔδει τὸ Πάνακτον καὶ τοὺς ἄνδρας τοὺς παρὰ Βοιωτῶν παραλαβόντας Ἀθηναίοις ἀποδοῦναι, τὸ μὲν Πάνακτον ὑπὸ τῶν Βοιωτῶν αὐτῶν καθῃρημένον ηὗρον, ἐπὶ προφάσει ὡς ἦσάν ποτε Ἀθηναίοις καὶ Βοιωτοῖς ἐκ διαφορᾶς περὶ αὐτοῦ ὅρκοι παλαιοὶ μηδετέρους οἰκεῖν τὸ χωρίον, ἀλλὰ κοινῇ νέμειν, τοὺς δ’ ἄνδρας οὓς εἶχον αἰχμαλώτους Βοιωτοὶ Ἀθηναίων παραλαβόντες οἱ περὶ τὸν Ἀνδρομένη ἐκόμισαν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀπέδοσαν, τοῦ τε Πανάκτου τὴν καθαί- ρεσιν ἔλεγον αὐτοῖς, νομίζοντες καὶ τοῦτο ἀποδιδόναι· πολέμιον γὰρ οὐκέτι ἐν αὐτῷ Ἀθηναίοις οἰκήσειν οὐδένα.

λεγομένων δὲ τούτων οἱ Ἀθηναῖοι δεινὰ ἐποίουν, νομίζοντες ἀδικεῖσθαι ὑπὸ Λακεδαιμονίων τοῦ τε Πανάκτου τῇ καθαιρέσει, ὃ ἔδει ὀρθὸν παραδοῦναι, καὶ πυνθανόμενοι ὅτι καὶ Βοιωτοῖς ἰδίᾳ ξυμμαχίαν πεποίηνται, φάσκοντες πρότερον κοινῇ τοὺς μὴ δεχομένους τὰς σπονδὰς προσαναγκάσειν. τά τε ἄλλα ἐσκόπουν ὅσα ἐξελελοίπεσαν τῆς ξυνθήκης καὶ ἐνόμιζον ἐξηπατῆσθαι, ὥστε χαλεπῶς πρὸς τοὺς πρέσβεις ἀποκρινάμενοι ἀπέπεμψαν.

[43] Κατὰ τοιαύτην δὴ διαφορὰν ὄντων τῶν Λακεδαιμονίων πρὸς τοὺς Ἀθηναίους, οἱ ἐν ταῖς Ἀθήναις αὖ βουλόμενοι λῦσαι τὰς σπονδὰς εὐθὺς ἐνέκειντο.
ἦσαν δὲ ἄλλοι τε καὶ Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, ἀνὴρ ἡλικίᾳ μὲν ἔτι τότε ὢν νέος ὡς ἐν ἄλλῃ πόλει, ἀξιώματι δὲ προγόνων τιμώμενος· ᾧ ἐδόκει μὲν καὶ ἄμεινον εἶναι πρὸς τοὺς Ἀργείους μᾶλλον χωρεῖν, οὐ μέντοι ἀλλὰ καὶ φρονήματι φιλονικῶν ἠναντιοῦτο, ὅτι Λακεδαιμόνιοι διὰ Νικίου καὶ Λάχητος ἔπραξαν τὰς σπονδάς, ἑαυτὸν κατά τε τὴν νεότητα ὑπεριδόντες καὶ κατὰ τὴν παλαιὰν προξενίαν ποτὲ οὖσαν οὐ τιμήσαντες, ἣν τοῦ πάππου ἀπειπόντος αὐτὸς τοὺς ἐκ τῆς νήσου αὐτῶν αἰχμαλώτους θεραπεύων διενοεῖτο ἀνανεώσασθαι.

πανταχόθεν τε νομίζων ἐλασσοῦσθαι τό τε πρῶτον ἀντεῖπεν, οὐ βεβαίους φάσκων εἶναι Λακεδαιμονίους, ἀλλ’ ἵνα Ἀργείους σφίσι σπεισάμενοι ἐξέλωσι καὶ αὖθις ἐπ’ Ἀθηναίους μόνους ἴωσι, τούτου ἕνεκα σπένδεσθαι αὐτούς, καὶ τότε, ἐπειδὴ ἡ διαφορὰ ἐγεγένητο, πέμπει εὐθὺς ἐς Ἄργος ἰδίᾳ, κελεύων ὡς τάχιστα ἐπὶ τὴν ξυμμαχίαν προκαλουμένους ἥκειν μετὰ Μαντινέων καὶ Ἠλείων, ὡς καιροῦ ὄντος καὶ αὐτὸς ξυμπράξων τὰ μάλιστα.

[44] Οἱ δὲ Ἀργεῖοι ἀκούσαντες τῆς τε ἀγγελίας καὶ ἐπειδὴ ἔγνωσαν οὐ μετ’ Ἀθηναίων πραχθεῖσαν τὴν τῶν Βοιωτῶν ξυμμαχίαν, ἀλλ’ ἐς διαφορὰν μεγάλην καθεστῶτας αὐτοὺς πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους, τῶν μὲν ἐν Λακεδαίμονι πρέσβεων, οἳ σφίσι περὶ τῶν σπονδῶν ἔτυχον ἀπόντες, ἠμέλουν, πρὸς δὲ τοὺς Ἀθηναίους μᾶλλον τὴν γνώμην εἶχον, νομίζοντες πόλιν τε σφίσι φιλίαν ἀπὸ παλαιοῦ καὶ δημοκρατουμένην ὥσπερ καὶ αὐτοὶ καὶ δύναμιν μεγάλην ἔχουσαν τὴν κατὰ θάλασσαν ξυμπολεμήσειν σφίσιν, ἢν καθιστῶνται ἐς πόλεμον.
ἔπεμπον οὖν εὐθὺς πρέσβεις ὡς τοὺς Ἀθηναίους περὶ τῆς ξυμμαχίας· ξυνεπρεσβεύοντο δὲ καὶ Ἠλεῖοι καὶ Μαντινῆς.

Ἀφίκοντο δὲ καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεις κατὰ τάχος, δοκοῦντες ἐπιτήδειοι εἶναι τοῖς Ἀθηναίοις, Φιλοχαρίδας καὶ Λέων καὶ Ἔνδιος, δείσαντες μὴ τήν τε ξυμμαχίαν ὀργιζόμενοι πρὸς τοὺς Ἀργείους ποιήσωνται, καὶ ἅμα Πύλον ἀπαιτή- σοντες ἀντὶ Πανάκτου καὶ περὶ τῆς Βοιωτῶν ξυμμαχίας ἀπολογησόμενοι, ὡς οὐκ ἐπὶ κακῷ τῶν Ἀθηναίων ἐποιήσαντο.

[45] καὶ λέγοντες ἐν τῇ βουλῇ περί τε τούτων καὶ ὡς αὐτοκράτορες ἥκουσι περὶ πάντων ξυμβῆναι τῶν διαφόρων, τὸν Ἀλκιβιάδην ἐφόβουν μὴ καί, ἢν ἐς τὸν δῆμον ταῦτα λέγωσιν, ἐπαγάγωνται τὸ πλῆθος καὶ ἀπωσθῇ ἡ Ἀργείων ξυμμαχία.
μηχανᾶται δὲ πρὸς αὐτοὺς τοιόνδε τι ὁ Ἀλκιβιάδης· τοὺς Λακεδαιμονίους πείθει πίστιν αὐτοῖς δούς, ἢν μὴ ὁμολογήσωσιν ἐν τῷ δήμῳ αὐτοκράτορες ἥκειν, Πύλον τε αὐτοῖς ἀποδώσειν (πείσειν γὰρ αὐτὸς Ἀθηναίους, ὥσπερ καὶ νῦν ἀντιλέγειν) καὶ τἆλλα ξυναλλάξειν.

βουλόμενος δὲ αὐτοὺς Νικίου τε ἀποστῆσαι ταῦτα ἔπρασσε καὶ ὅπως ἐν τῷ δήμῳ διαβαλὼν αὐτοὺς ὡς οὐδὲν ἀληθὲς ἐν νῷ ἔχουσιν οὐδὲ λέγουσιν οὐδέποτε ταὐτά, τοὺς Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας ξυμμάχους ποιήσῃ.

καὶ ἐγένετο οὕτως. ἐπειδὴ γὰρ ἐς τὸν δῆμον παρελθόντες καὶ ἐπερωτώμενοι οὐκ ἔφασαν ὥσπερ ἐν τῇ βουλῇ αὐτοκράτορες ἥκειν, οἱ Ἀθηναῖοι οὐκέτι ἠνείχοντο, ἀλλὰ τοῦ Ἀλκιβιάδου πολλῷ μᾶλλον ἢ πρότερον καταβοῶντος τῶν Λακεδαιμονίων ἐσήκουόν τε καὶ ἑτοῖμοι ἦσαν εὐθὺς παραγαγόντες τοὺς Ἀργείους καὶ τοὺς μετ’ αὐ- τῶν ξυμμάχους ποιεῖσθαι· σεισμοῦ δὲ γενομένου πρίν τι ἐπικυρωθῆναι, ἡ ἐκκλησία αὕτη ἀνεβλήθη.

[46] τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἐκκλησίᾳ ὁ Νικίας, καίπερ τῶν Λακεδαιμονίων αὐτῶν ἠπατη- μένων καὶ αὐτὸς ἐξηπατημένος περὶ τοῦ μὴ αὐτοκράτορας ὁμολογῆσαι ἥκειν, ὅμως τοῖς Λακεδαιμονίοις ἔφη χρῆναι φίλους μᾶλλον γίγνεσθαι, καὶ ἐπισχόντας τὰ πρὸς Ἀργείους πέμψαι ἔτι ὡς αὐτοὺς καὶ εἰδέναι ὅτι διανοοῦνται, λέγων ἐν μὲν τῷ σφετέρῳ καλῷ, ἐν δὲ τῷ ἐκείνων ἀπρεπεῖ τὸν πόλεμον ἀναβάλλεσθαι· σφίσι μὲν γὰρ εὖ ἑστώτων τῶν πραγμάτων ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἄριστον εἶναι διασώσασθαι τὴν εὐπραγίαν, ἐκείνοις δὲ δυστυχοῦσιν ὅτι τάχιστα εὕρημα εἶναι διακινδυνεῦσαι.

ἔπεισέ τε πέμψαι πρέσβεις, ὧν καὶ αὐτὸς ἦν, κελεύσοντας Λακεδαιμονίους, εἴ τι δίκαιον διανοοῦνται, Πάνακτόν τε ὀρθὸν ἀποδιδόναι καὶ Ἀμφίπολιν, καὶ τὴν Βοιωτῶν ξυμμαχίαν ἀνεῖναι, ἢν μὴ ἐς τὰς σπονδὰς ἐσίωσι, καθάπερ εἴρητο ἄνευ ἀλλήλων μηδενὶ ξυμβαίνειν.

εἰπεῖν τε ἐκέλευον ὅτι καὶ σφεῖς, εἰ ἐβούλοντο ἀδικεῖν, ἤδη ἂν Ἀργείους ξυμμάχους πεποιῆσθαι, ὡς παρεῖναί γ’ αὐτοὺς αὐτοῦ τούτου ἕνεκα. εἴ τέ τι ἄλλο ἐνεκάλουν, πάντα ἐπιστείλαντες ἀπέ- πεμψαν τοὺς περὶ τὸν Νικίαν πρέσβεις.

Καὶ ἀφικομένων αὐτῶν καὶ ἀπαγγειλάντων τά τε ἄλλα καὶ τέλος εἰπόντων ὅτι εἰ μὴ τὴν ξυμμαχίαν ἀνήσουσι Βοιωτοῖς μὴ ἐσιοῦσιν ἐς τὰς σπονδάς, ποιήσονται καὶ αὐτοὶ Ἀργείους καὶ τοὺς μετ’ αὐτῶν ξυμμάχους, τὴν μὲν ξυμμαχίαν οἱ Λακεδαιμόνιοι Βοιωτοῖς οὐκ ἔφασαν ἀνήσειν, ἐπικρα- τούντων τῶν περὶ τὸν Ξενάρη τὸν ἔφορον ταῦτα γίγνεσθαι καὶ ὅσοι ἄλλοι τῆς αὐτῆς γνώμης ἦσαν, τοὺς δὲ ὅρκους δεομένου Νικίου ἀνενεώσαντο· ἐφοβεῖτο γὰρ μὴ πάντα ἀτελῆ ἔχων ἀπέλθῃ καὶ διαβληθῇ, ὅπερ καὶ ἐγένετο, αἴτιος δοκῶν εἶναι τῶν πρὸς Λακεδαιμονίους σπονδῶν.

ἀναχωρήσαντός τε αὐτοῦ ὡς ἤκουσαν οἱ Ἀθηναῖοι οὐδὲν ἐκ τῆς Λακεδαίμονος πεπραγμένον, εὐθὺς δι’ ὀργῆς εἶχον, καὶ νομίζοντες ἀδικεῖσθαι (ἔτυχον γὰρ παρόντες οἱ Ἀργεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι) παραγαγόντος Ἀλκιβιάδου ἐποιήσαντο σπονδὰς καὶ ξυμμαχίαν πρὸς αὐτοὺς τήνδε.

[47] ’Σπονδὰς ἐποιήσαντο ἑκατὸν Ἀθηναῖοι ἔτη καὶ Ἀργεῖοι καὶ Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι <πρὸς ἀλλήλους>, ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων ὧν ἄρχουσιν ἑκάτεροι, ἀδόλους καὶ ἀβλαβεῖς καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν.

ὅπλα δὲ μὴ ἐξέστω ἐπιφέρειν ἐπὶ πημονῇ μήτε Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας καὶ τοὺς ξυμμάχους ἐπὶ Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους ὧν ἄρχουσιν Ἀθηναῖοι μήτε Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους <ὧν ἄρχουσιν Ἀθηναῖοι> ἐπὶ Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας καὶ τοὺς ξυμμάχους, τέχνῃ μηδὲ μηχανῇ μηδεμιᾷ.
κατὰ τάδε ξυμμάχους εἶναι Ἀθηναίους καὶ Ἀργείους καὶ Μαντινέας καὶ Ἠλείους ἑκατὸν ἔτη. ἢν πολέμιοι ἴωσιν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν Ἀθηναίων, βοηθεῖν Ἀργείους καὶ Μαντινέας καὶ Ἠλείους Ἀθήναζε, καθ’ ὅτι ἂν ἐπαγγέλλωσιν Ἀθηναῖοι, τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Ἀργείοις καὶ Μαντινεῦσι καὶ Ἠλείοις καὶ Ἀθηναίοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπὸ ἁπασῶν τῶν πόλεων τούτων· καταλύειν δὲ μὴ ἐξεῖναι τὸν πόλεμον πρὸς ταύτην τὴν πόλιν μηδεμιᾷ τῶν πόλεων, ἢν μὴ ἁπάσαις δοκῇ.

βοηθεῖν δὲ καὶ Ἀθηναίους ἐς Ἄργος καὶ Μαντίνειαν καὶ Ἦλιν, ἢν πολέμιοι ἴωσιν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν Ἀργείων ἢ τὴν Μαντινέων ἢ τὴν Ἠλείων, καθ’ ὅτι ἂν ἐπαγγέλλωσιν αἱ πόλεις αὗται, τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Ἀθη- ναίοις καὶ Ἀργείοις καὶ Μαντινεῦσι καὶ Ἠλείοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπὸ ἁπασῶν τούτων τῶν πόλεων· καταλύειν δὲ μὴ ἐξεῖναι τὸν πόλεμον πρὸς ταύτην τὴν πόλιν <μηδεμιᾷ τῶν πόλεων>, ἢν μὴ ἁπάσαις δοκῇ [ταῖς πόλεσιν].

ὅπλα δὲ μὴ ἐᾶν ἔχοντας διιέναι ἐπὶ πολέμῳ διὰ τῆς γῆς τῆς σφετέρας αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων ὧν ἄρχουσιν ἕκαστοι, μηδὲ κατὰ θάλασσαν, ἢν μὴ ψηφισαμένων τῶν πόλεων ἁπασῶν τὴν δίοδον εἶναι, Ἀθηναίων καὶ Ἀργείων καὶ Μαντινέων καὶ Ἠλείων.

τοῖς δὲ βοηθοῦσιν ἡ πόλις ἡ πέμπουσα παρεχέτω μέχρι μὲν τριάκοντα ἡμερῶν σῖτον, ἐπὴν ἔλθωσιν ἐς τὴν πόλιν τὴν ἐπαγγείλασαν βοηθεῖν, καὶ ἀπιοῦσι κατὰ ταὐτά· ἢν δὲ πλέονα βούληται χρόνον τῇ στρατιᾷ χρῆσθαι, ἡ πόλις ἡ μεταπεμψαμένη διδότω σῖτον, τῷ μὲν ὁπλίτῃ καὶ ψιλῷ καὶ τοξότῃ τρεῖς ὀβολοὺς Αἰγιναίους τῆς ἡμέρας ἑκάστης, τῷ δ’ ἱππεῖ δραχμὴν Αἰγιναίαν.

ἡ δὲ πόλις ἡ μεταπεμψαμένη <τῇ στρατιᾷ> τὴν ἡγεμονίαν ἐχέτω, ὅταν ἐν τῇ αὑτῆς ὁ πόλεμος ᾖ· ἢν δέ ποι δόξῃ <ἁπάσαις> ταῖς πόλεσι κοινῇ στρατεύεσθαι, τὸ ἴσον τῆς ἡγεμονίας μετεῖναι ἁπάσαις ταῖς πόλεσιν.

ὀμόσαι δὲ τὰς σπονδὰς Ἀθηναίους μὲν ὑπέρ τε σφῶν αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων, Ἀργεῖοι δὲ καὶ Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι τούτων κατὰ πόλεις ὀμνύντων. ὀμνύντων δὲ τὸν ἐπιχώριον ὅρκον ἕκαστοι τὸν μέγιστον κατὰ ἱερῶν τελείων. ὁ δὲ ὅρκος ἔστω ὅδε· “ἐμμενῶ τῇ ξυμμαχίᾳ κατὰ τὰ ξυγκείμενα δικαίως καὶ ἀβλαβῶς καὶ ἀδόλως, καὶ οὐ παραβήσομαι τέχνῃ οὐδὲ μηχανῇ οὐδεμιᾷ.”

ὀμνύντων δὲ Ἀθήνησι μὲν ἡ βουλὴ καὶ αἱ ἔνδημοι ἀρχαί, ἐξορκούντων δὲ οἱ πρυτάνεις· ἐν Ἄργει δὲ ἡ βουλὴ καὶ οἱ ὀγδοήκοντα καὶ οἱ ἀρτῦναι, ἐξορκούντων δὲ οἱ ὀγδοήκοντα· ἐν δὲ Μαντινείᾳ οἱ δημιουργοὶ καὶ ἡ βουλὴ καὶ αἱ ἄλλαι ἀρχαί, ἐξορκούντων δὲ οἱ θεωροὶ καὶ οἱ πολέμαρχοι· ἐν δὲ Ἤλιδι οἱ δημιουργοὶ καὶ οἱ τὰ τέλη ἔχοντες καὶ οἱ ἑξακόσιοι, ἐξορκούντων δὲ οἱ δημιουργοὶ καὶ οἱ θεσμοφύλακες.

ἀνανεοῦσθαι δὲ τοὺς ὅρκους Ἀθηναίους μὲν ἰόντας ἐς Ἦλιν καὶ ἐς Μαντίνειαν καὶ ἐς Ἄργος τριάκοντα ἡμέραις πρὸ Ὀλυμπίων, Ἀργείους δὲ καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας ἰόντας Ἀθήναζε δέκα ἡμέραις πρὸ Παναθηναίων τῶν μεγάλων.

τὰς δὲ ξυνθήκας τὰς περὶ τῶν σπονδῶν καὶ τῶν ὅρκων καὶ τῆς ξυμμαχίας ἀναγράψαι ἐν στήλῃ λιθίνῃ Ἀθηναίους μὲν ἐν πόλει, Ἀργείους δὲ ἐν ἀγορᾷ ἐν τοῦ Ἀπόλλωνος τῷ ἱερῷ, Μαντινέας δὲ ἐν τοῦ Διὸς τῷ ἱερῷ ἐν τῇ ἀγορᾷ· καταθέντων δὲ καὶ Ὀλυμπίασι στήλην χαλκῆν κοινῇ Ὀλυμπίοις τοῖς νυνί.

ἐὰν δέ τι δοκῇ ἄμεινον εἶναι ταῖς πόλεσι ταύταις προσθεῖναι πρὸς τοῖς ξυγκειμένοις, ὅτι [δ’] ἂν δόξῃ ταῖς πόλεσιν ἁπάσαις κοινῇ βουλευομέναις, τοῦτο κύριον εἶναι.‘

[48] Αἱ μὲν σπονδαὶ καὶ ἡ ξυμμαχία οὕτως ἐγένοντο, καὶ αἱ τῶν Λακεδαιμονίων καὶ Ἀθηναίων οὐκ ἀπείρηντο τούτου ἕνεκα οὐδ’ ὑφ’ ἑτέρων.
Κορίνθιοι δὲ Ἀργείων ὄντες ξύμμαχοι οὐκ ἐσῆλθον ἐς αὐτάς, ἀλλὰ καὶ γενομένης πρὸ τούτου Ἠλείοις καὶ Ἀργείοις καὶ Μαντινεῦσι ξυμμαχίας, τοῖς αὐτοῖς πολεμεῖν καὶ εἰρήνην ἄγειν, οὐ ξυνώμοσαν, ἀρκεῖν δ’ ἔφασαν σφίσι τὴν πρώτην γενομένην ἐπιμαχίαν, ἀλλήλοις βοηθεῖν, ξυνεπιστρατεύειν δὲ μηδενί.

οἱ μὲν Κορίνθιοι οὕτως ἀπέστησαν τῶν ξυμμάχων καὶ πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους πάλιν τὴν γνώμην εἶχον.

[49] Ὀλύμπια δ’ ἐγένετο τοῦ θέρους τούτου, οἷς Ἀνδροσθένης Ἀρκὰς παγκράτιον τὸ πρῶτον ἐνίκα· καὶ Λακεδαιμόνιοι τοῦ ἱεροῦ ὑπὸ Ἠλείων εἴρχθησαν ὥστε μὴ θύειν μηδ’ ἀγωνίζεσθαι, οὐκ ἐκτίνοντες τὴν δίκην αὐτοῖς ἣν ἐν τῷ Ὀλυμ- πιακῷ νόμῳ Ἠλεῖοι κατεδικάσαντο αὐτῶν φάσκοντες <ἐς> σφᾶς ἐπὶ Φύρκον τε τεῖχος ὅπλα ἐπενεγκεῖν καὶ ἐς Λέπρεον αὐτῶν ὁπλίτας ἐν ταῖς Ὀλυμπιακαῖς σπονδαῖς ἐσπέμψαι. ἡ δὲ καταδίκη δισχίλιαι μναῖ ἦσαν, κατὰ τὸν ὁπλίτην ἕκαστον δύο μναῖ, ὥσπερ ὁ νόμος ἔχει.

Λακεδαιμόνιοι δὲ πρέσβεις πέμψαντες ἀντέλεγον μὴ δικαίως σφῶν καταδεδικάσθαι, λέγοντες μὴ ἐπηγγέλθαι πω ἐς Λακεδαίμονα τὰς σπονδάς, ὅτ’ ἐσέπεμψαν τοὺς ὁπλίτας.

Ἠλεῖοι δὲ τὴν παρ’ αὐτοῖς ἐκεχειρίαν ἤδη ἔφασαν εἶναι (πρώτοις γὰρ σφίσιν αὐτοῖς ἐπαγγέλλουσιν), καὶ ἡσυχαζόντων σφῶν καὶ οὐ προσδεχομένων ὡς ἐν σπονδαῖς, αὐτοὺς λαθεῖν ἀδικήσαντας.

οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι ὑπελάμβανον οὐ χρεὼν εἶναι αὐτοὺς ἐπαγγεῖλαι ἔτι ἐς Λακεδαίμονα, εἰ ἀδικεῖν γε ἤδη ἐνόμιζον αὐτούς, ἀλλ’ οὐχ ὡς νομίζοντας τοῦτο δρᾶσαι, καὶ ὅπλα οὐδαμόσε ἔτι αὐτοῖς ἐπενεγκεῖν.

Ἠλεῖοι δὲ τοῦ αὐτοῦ λόγου εἴχοντο, ὡς μὲν οὐκ ἀδικοῦσι μὴ ἂν πεισθῆναι, εἰ δὲ βούλονται σφίσι Λέπρεον ἀποδοῦναι, τό τε αὑτῶν μέρος ἀφιέναι τοῦ ἀργυρίου, καὶ ὃ τῷ θεῷ γίγνεται αὐτοὶ ὑπὲρ ἐκείνων ἐκτίσειν.

[50] ὡς δ’ οὐκ ἐσήκουον, αὖθις τάδε ἠξίουν, Λέπρεον μὲν μὴ ἀποδοῦναι, εἰ μὴ βούλονται, ἀναβάντας δὲ ἐπὶ τὸν βωμὸν τοῦ Διὸς τοῦ Ὀλυμπίου, ἐπειδὴ προθυμοῦνται χρῆσθαι τῷ ἱερῷ, ἐπομόσαι ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων ἦ μὴν ἀποδώσειν ὕστερον τὴν καταδίκην.

ὡς δὲ οὐδὲ ταῦτα ἤθελον, Λακεδαιμόνιοι μὲν εἴργοντο τοῦ ἱεροῦ [θυσίας καὶ ἀγώνων] καὶ οἴκοι ἔθυον, οἱ δὲ ἄλλοι Ἕλληνες ἐθεώρουν πλὴν Λεπρεατῶν.

ὅμως δὲ οἱ Ἠλεῖοι δεδιότες μὴ βίᾳ θύσωσι, ξὺν ὅπλοις τῶν νεωτέρων φυλακὴν εἶχον· ἦλθον δὲ αὐτοῖς καὶ Ἀργεῖοι καὶ Μαντινῆς, χίλιοι ἑκατέρων, καὶ Ἀθηναίων ἱππῆς, οἳ ἐν Ἁρπίνῃ ὑπέμενον τὴν ἑορτήν.

δέος δ’ ἐγένετο τῇ πανηγύρει μέγα μὴ ξὺν ὅπλοις ἔλθωσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι, ἄλλως τε καὶ ἐπειδὴ καὶ Λίχας ὁ Ἀρκεσιλάου Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι ὑπὸ τῶν ῥαβδούχων πληγὰς ἔλαβεν, ὅτι νικῶντος τοῦ ἑαυτοῦ ζεύγους καὶ ἀνακηρυχθέντος Βοιωτῶν δημοσίου κατὰ τὴν οὐκ ἐξουσίαν τῆς ἀγωνίσεως προελθὼν ἐς τὸν ἀγῶνα ἀνέδησε τὸν ἡνίοχον, βουλόμενος δηλῶσαι ὅτι ἑαυτοῦ ἦν τὸ ἅρμα· ὥστε πολλῷ δὴ μᾶλλον ἐπεφόβηντο πάντες καὶ ἐδόκει τι νέον ἔσεσθαι. οἱ μέντοι Λακεδαιμόνιοι ἡσύχασάν τε καὶ ἡ ἑορτὴ αὐτοῖς οὕτω διῆλθεν.

Ἐς δὲ Κόρινθον μετὰ τὰ Ὀλύμπια Ἀργεῖοί τε καὶ οἱ ξύμμαχοι ἀφίκοντο δεησόμενοι αὐτῶν παρὰ σφᾶς ἐλθεῖν. καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεις ἔτυχον παρόντες, καὶ πολλῶν λόγων γενομένων τέλος οὐδὲν ἐπράχθη, ἀλλὰ σεισμοῦ γενομένου διελύθησαν ἕκαστοι ἐπ’ οἴκου. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[51] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Ἡρακλεώταις τοῖς ἐν Τραχῖνι μάχη ἐγένετο πρὸς Αἰνιᾶνας καὶ Δόλοπας καὶ Μηλιᾶς καὶ Θεσσαλῶν τινάς.
προσοικοῦντα γὰρ τὰ ἔθνη ταῦτα τῇ πόλει πολέμια ἦν· οὐ γὰρ ἐπ’ ἄλλῃ τινὶ γῇ ἢ τῇ τούτων τὸ χωρίον ἐτειχίσθη. καὶ εὐθύς τε καθισταμένῃ τῇ πόλει ἠναντιοῦντο ἐς ὅσον ἐδύναντο φθείροντες καὶ τότε τῇ μάχῃ ἐνίκησαν τοὺς Ἡρακλεώτας, καὶ Ξενάρης ὁ Κνίδιος Λακεδαιμόνιος ἄρχων αὐτῶν ἀπέθανε, διεφθάρησαν δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἡρακλεωτῶν. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα, καὶ δω- δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

[52] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους εὐθὺς ἀρχομένου τὴν Ἡράκλειαν, ὡς μετὰ τὴν μάχην κακῶς ἐφθείρετο, Βοιωτοὶ παρέλαβον, καὶ Ἀγησιππίδαν τὸν Λακεδαιμόνιον ὡς οὐ καλῶς ἄρχοντα ἐξέπεμψαν. δείσαντες δὲ παρέλαβον τὸ χωρίον μὴ Λακεδαιμονίων τὰ κατὰ Πελοπόννησον θορυβουμένων Ἀθηναῖοι λάβωσιν· Λακεδαιμόνιοι μέντοι ὠργίζοντο αὐτοῖς.

Καὶ τοῦ αὐτοῦ θέρους Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου στρατηγὸς ὢν Ἀθηναίων, Ἀργείων καὶ τῶν ξυμμάχων ξυμπρασσόντων, ἐλθὼν ἐς Πελοπόννησον μετ’ ὀλίγων Ἀθηναίων ὁπλιτῶν καὶ τοξοτῶν καὶ τῶν αὐτόθεν ξυμμάχων παραλαβὼν τά τε ἄλλα ξυγκαθίστη περὶ τὴν ξυμμαχίαν διαπορευόμενος Πελοπόννησον τῇ στρατιᾷ, καὶ Πατρέας τε τείχη καθεῖναι ἔπεισεν ἐς θάλασσαν καὶ αὐτὸς ἕτερον διενοεῖτο τειχίσαι ἐπὶ τῷ Ῥίῳ τῷ Ἀχαϊκῷ. Κορίνθιοι δὲ καὶ Σικυώνιοι, καὶ οἷς ἦν ἐν βλάβῃ τειχισθὲν βοηθήσαντες διεκώλυσαν.

[53] Τοῦ δ’ αὐτοῦ θέρους Ἐπιδαυρίοις καὶ Ἀργείοις πόλεμος ἐγένετο, προφάσει μὲν περὶ τοῦ θύματος τοῦ Ἀπόλλωνος τοῦ Πυθαέως, ὃ δέον ἀπαγαγεῖν οὐκ ἀπέπεμπον ὑπὲρ βοταμίων Ἐπιδαύριοι (κυριώτατοι δὲ τοῦ ἱεροῦ ἦσαν Ἀργεῖοι)· ἐδόκει δὲ καὶ ἄνευ τῆς αἰτίας τὴν Ἐπίδαυρον τῷ τε Ἀλκιβιάδῃ καὶ τοῖς Ἀργείοις προσλαβεῖν, ἢν δύνωνται, τῆς τε Κορίνθου ἕνεκα ἡσυχίας καὶ ἐκ τῆς Αἰγίνης βραχυτέραν ἔσεσθαι τὴν βοήθειαν ἢ Σκύλλαιον περιπλεῖν τοῖς Ἀθηναίοις. παρεσκευάζοντο οὖν οἱ Ἀργεῖοι ὡς αὐτοὶ ἐς τὴν Ἐπίδαυρον διὰ τοῦ θύματος τὴν ἔσπραξιν ἐσβαλοῦντες.

[54] Ἐξεστράτευσαν δὲ καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόν ους πανδημεὶ ἐς Λεῦκτρα τῆς ἑαυτῶν μεθορίας πρὸς τὸ Λύκαιον, Ἄγιδος τοῦ Ἀρχιδάμου βασιλέως ἡγουμένου· ᾔδει δὲ οὐδεὶς ὅποι στρατεύουσιν, οὐδὲ αἱ πόλεις ἐξ ὧν ἐπέμφθησαν.

ὡς δ’ αὐτοῖς τὰ διαβατήρια θυομένοις οὐ προυχώρει, αὐτοί τε ἀπῆλθον ἐπ’ οἴκου καὶ τοῖς ξυμμάχοις περιήγγειλαν μετὰ τὸν μέλλοντα (Καρνεῖος δ’ ἦν μήν, ἱερομηνία Δωριεῦσι) παρασκευάζεσθαι ὡς στρατευσομένους.

Ἀργεῖοι δ’ ἀναχωρησάντων αὐτῶν τοῦ πρὸ τοῦ Καρνείου μηνὸς ἐξελθόντες τετράδι φθίνοντος, καὶ ἄγοντες τὴν ἡμέραν ταύτην πάντα τὸν χρόνον, ἐσέβαλον ἐς τὴν Ἐπιδαυρίαν καὶ ἐδῄουν.

Ἐπιδαύριοι δὲ τοὺς ξυμμάχους ἐπεκαλοῦντο· ὧν τινὲς οἱ μὲν τὸν μῆνα προυφασίσαντο, οἱ δὲ καὶ ἐς μεθορίαν τῆς Ἐπιδαυρίας ἐλθόντες ἡσύχαζον.

[55] καὶ καθ’ ὃν χρόνον ἐν τῇ Ἐπιδαύρῳ οἱ Ἀργεῖοι ἦσαν, ἐς Μαντίνειαν πρεσβεῖαι ἀπὸ τῶν πόλεων ξυνῆλθον, Ἀθηναίων παρακαλεσάντων. καὶ γιγνομένων λόγων Εὐφαμίδας ὁ Κορίνθιος οὐκ ἔφη τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις ὁμολογεῖν· σφεῖς μὲν γὰρ περὶ εἰρήνης ξυγκαθῆσθαι, τοὺς δ’ Ἐπιδαυρίους καὶ τοὺς ξυμμάχους καὶ τοὺς Ἀργείους μεθ’ ὅπλων ἀντιτετάχθαι· διαλῦσαι οὖν πρῶτον χρῆναι ἀφ’ ἑκατέρων ἐλθόντας τὰ στρατόπεδα, καὶ οὕτω πάλιν λέγειν περὶ τῆς εἰρήνης.

καὶ πεισθέντες ᾤχοντο καὶ τοὺς Ἀργείους ἀπήγαγον ἐκ τῆς Ἐπιδαυρίας. ὕστερον δὲ ἐς τὸ αὐτὸ ξυνελθόντες οὐδ’ ὣς ἐδυνήθησαν ξυμβῆναι, ἀλλ’ οἱ Ἀργεῖοι πάλιν ἐς τὴν Ἐπιδαυρίαν ἐσέβαλον καὶ ἐδῄουν.

ἐξεστράτευσαν δὲ καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐς Καρύας, καὶ ὡς οὐδ’ ἐνταῦθα τὰ διαβατήρια αὐτοῖς ἐγένετο, ἐπανεχώρησαν.

Ἀργεῖοι δὲ τεμόντες τῆς Ἐπιδαυρίας ὡς τὸ τρίτον μέρος ἀπῆλθον ἐπ’ οἴκου. καὶ Ἀθηναίων αὐτοῖς χίλιοι ἐβοήθησαν ὁπλῖται καὶ Ἀλκιβιάδης στρατηγός· πυθόμενος δὲ τοὺς Λακεδαιμονίους ἐξεστρατεῦσθαι, καὶ ὡς οὐδὲν ἔτι αὐτῶν ἔδει, ἀπῆλθεν. καὶ τὸ θέρος οὕτω διῆλθεν.

[56] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Λακεδαιμόνιοι λαθόντες Ἀθηναίους φρουρούς τε τριακοσίους καὶ Ἀγησιππίδαν ἄρχοντα κατὰ θάλασσαν ἐς Ἐπίδαυρον ἐσέπεμψαν.
Ἀργεῖοι δ’ ἐλθόντες παρ’ Ἀθηναίους ἐπεκάλουν ὅτι γεγραμμένον ἐν ταῖς σπονδαῖς διὰ τῆς ἑαυτῶν ἑκάστους μὴ ἐᾶν πολεμίους διιέναι ἐάσειαν κατὰ θάλασσαν παραπλεῦσαι· καὶ εἰ μὴ κἀκεῖνοι ἐς Πύλον κομιοῦσιν ἐπὶ Λακεδαιμονίους τοὺς Μεσσηνίους καὶ Εἵλωτας, ἀδικήσεσθαι αὐτοί.

Ἀθηναῖοι δὲ Ἀλκιβιάδου πείσαντος τῇ μὲν Λακωνικῇ στήλῃ ὑπέγραψαν ὅτι οὐκ ἐνέμειναν οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς ὅρκοις, ἐς δὲ Πύλον ἐκόμισαν τοὺς ἐκ Κρανίων Εἵλωτας λῄζεσθαι, τὰ δ’ ἄλλα ἡσύχαζον.

τὸν δὲ χειμῶνα τοῦτον πολεμούντων Ἀργείων καὶ Ἐπιδαυρίων μάχη μὲν οὐδεμία ἐγένετο ἐκ παρασκευῆς, ἐνέδραι δὲ καὶ καταδρομαί, ἐν αἷς ὡς τύχοιεν ἑκατέρων τινὲς διεφθείροντο.

καὶ τελευτῶντος τοῦ χειμῶνος πρὸς ἔαρ ἤδη κλίμακας ἔχοντες οἱ Ἀργεῖοι ἦλθον ἐπὶ τὴν Ἐπίδαυρον, ὡς ἐρήμου οὔσης διὰ τὸν πόλεμον βίᾳ αἱρήσοντες· καὶ ἄπρακτοι ἀπῆλθον. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα, καὶ τρίτον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

[57] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους μεσοῦντος Λακεδαιμόνιοι, ὡς αὐτοῖς οἵ τε Ἐπιδαύριοι ξύμμαχοι ὄντες ἐταλαιπώρουν καὶ τἆλλα ἐν τῇ Πελοποννήσῳ τὰ μὲν ἀφειστήκει, τὰ δ’ οὐ καλῶς εἶχε, νομίσαντες, εἰ μὴ προκαταλήψονται ἐν τάχει, ἐπὶ πλέον χωρήσεσθαι αὐτά, ἐστράτευον αὐτοὶ καὶ οἱ Εἵλωτες πανδημεὶ ἐπ’ Ἄργος· ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάμου Λακεδαιμονίων βασιλεύς.

ξυνεστράτευον δ’ αὐτοῖς Τεγεᾶταί τε καὶ ὅσοι ἄλλοι Ἀρκάδων Λακεδαιμονίοις ξύμμαχοι ἦσαν. οἱ δ’ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου ξύμμαχοι καὶ οἱ ἔξωθεν ἐς Φλειοῦντα ξυνελέγοντο, Βοιωτοὶ μὲν πεντακισχίλιοι ὁπλῖται καὶ τοσοῦτοι ψιλοὶ καὶ ἱππῆς πεντακόσιοι καὶ ἅμιπποι ἴσοι, Κορίνθιοι δὲ δισχίλιοι ὁπλῖται, οἱ δ’ ἄλλοι ὡς ἕκαστοι, Φλειάσιοι δὲ πανστρατιᾷ, ὅτι ἐν τῇ ἐκείνων ἦν τὸ στράτευμα.

[58] Ἀργεῖοι δὲ προαισθόμενοι τό τε πρῶτον τὴν παρασκευὴν τῶν Λακεδαιμονίων καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸν Φλειοῦντα βουλόμενοι τοῖς ἄλλοις προσμεῖξαι ἐχώρουν, τότε δὴ ἐξεστράτευσαν καὶ αὐτοί· ἐβοήθησαν δ’ αὐτοῖς καὶ Μαντινῆς, ἔχοντες τοὺς σφετέρους ξυμμάχους, καὶ Ἠλείων τρισχίλιοι ὁπλῖται.

καὶ προϊόντες ἀπαντῶσι τοῖς Λακεδαιμονίοις ἐν Μεθυδρίῳ τῆς Ἀρκαδίας. καὶ καταλαμβάνουσιν ἑκάτεροι λόφον· καὶ οἱ μὲν Ἀργεῖοι ὡς μεμονωμένοις τοῖς Λακεδαιμονίοις παρε- σκευάζοντο μάχεσθαι, ὁ δὲ Ἆγις τῆς νυκτὸς ἀναστήσας τὸν στρατὸν καὶ λαθὼν ἐπορεύετο ἐς Φλειοῦντα παρὰ τοὺς ἄλλους ξυμμάχους.

καὶ οἱ Ἀργεῖοι αἰσθόμενοι ἅμα ἕῳ ἐχώρουν, πρῶτον μὲν ἐς Ἄργος, ἔπειτα δὲ ᾗ προσεδέχοντο τοὺς Λακεδαιμονίους μετὰ τῶν ξυμμάχων καταβήσεσθαι, τὴν κατὰ Νεμέαν ὁδόν.

Ἆγις δὲ ταύτην μὲν ἣν προσεδέχοντο οὐκ ἐτράπετο, παραγγείλας δὲ τοῖς Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀρκάσι καὶ Ἐπιδαυρίοις ἄλλην ἐχώρησε χαλεπὴν καὶ κατέβη ἐς τὸ Ἀργείων πεδίον· καὶ Κορίνθιοι καὶ Πελληνῆς καὶ Φλειάσιοι ὄρθιον ἑτέραν ἐπορεύοντο· τοῖς δὲ Βοιωτοῖς καὶ Μεγαρεῦσι καὶ Σικυωνίοις εἴρητο τὴν ἐπὶ Νεμέας ὁδὸν καταβαίνειν, ᾗ οἱ Ἀργεῖοι ἐκάθηντο, ὅπως, εἰ οἱ Ἀργεῖοι ἐπὶ σφᾶς ἰόντες ἐς τὸ πεδίον βοηθοῖεν, ἐφεπόμενοι τοῖς

ἵπποις χρῷντο. καὶ ὁ μὲν οὕτω διατάξας καὶ ἐσβαλὼν ἐς τὸ πεδίον ἐδῄου Σάμινθόν τε καὶ ἄλλα·

[59] οἱ δὲ Ἀργεῖοι γνόντες ἐβοήθουν ἡμέρας ἤδη ἐκ τῆς Νεμέας, καὶ περιτυχόντες τῷ Φλειασίων καὶ Κορινθίων στρατοπέδῳ τῶν μὲν Φλειασίων ὀλίγους ἀπέκτειναν, ὑπὸ δὲ τῶν Κορινθίων αὐτοὶ οὐ πολλῷ πλείους διεφθάρησαν.

καὶ οἱ Βοιωτοὶ καὶ οἱ Μεγαρῆς καὶ οἱ Σικυώνιοι ἐχώρουν, ὥσπερ εἴρητο αὐτοῖς, ἐπὶ τῆς Νεμέας, καὶ τοὺς Ἀργείους οὐκέτι κατέλαβον, ἀλλὰ καταβάντες, ὡς ἑώρων τὰ ἑαυτῶν δῃούμενα, ἐς μάχην παρετάσσοντο. ἀντιπαρεσκευάζοντο δὲ καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι.
ἐν μέσῳ δὲ ἀπειλημμένοι ἦσαν οἱ Ἀργεῖοι· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ πεδίου οἱ Λακεδαιμόνιοι εἶργον τῆς πόλεως καὶ οἱ μετ’ αὐτῶν, καθύπερθεν δὲ Κορίνθιοι καὶ Φλειάσιοι καὶ Πελληνῆς, τὸ δὲ πρὸς Νεμέας Βοιωτοὶ καὶ Σικυώνιοι καὶ Μεγαρῆς. ἵπποι δὲ αὐτοῖς οὐ παρῆσαν· οὐ γάρ πω οἱ Ἀθηναῖοι μόνοι τῶν ξυμμάχων ἧκον.

Τὸ μὲν οὖν πλῆθος τῶν Ἀργείων καὶ τῶν ξυμμάχων οὐχ οὕτω δεινὸν τὸ παρὸν ἐνόμιζον, ἀλλ’ ἐν καλῷ ἐδόκει ἡ μάχη ἔσεσθαι, καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους ἀπειληφέναι ἐν τῇ αὐτῶν τε καὶ πρὸς τῇ πόλει.

τῶν δὲ Ἀργείων δύο ἄνδρες, Θράσυλός τε τῶν πέντε στρατηγῶν εἷς ὢν καὶ Ἀλκίφρων πρόξενος Λακεδαιμονίων, ἤδη τῶν στρατοπέδων ὅσον οὐ ξυνιόντων προσελθόντε Ἄγιδι διελεγέσθην μὴ ποιεῖν μάχην· ἑτοίμους γὰρ εἶναι Ἀργείους δίκας δοῦναι καὶ δέξασθαι ἴσας καὶ ὁμοίας, εἴ τι ἐπικαλοῦσιν Ἀργείοις Λακεδαιμόνιοι, καὶ τὸ λοιπὸν εἰρήνην ἄγειν σπονδὰς ποιησαμένους.

[60] καὶ οἱ μὲν ταῦτα εἰπόντες τῶν Ἀργείων ἀφ’ ἑαυτῶν καὶ οὐ τοῦ πλήθους κελεύσαντος εἶπον· καὶ ὁ Ἆγις δεξάμενος τοὺς λόγους αὐτός, καὶ οὐ μετὰ τῶν πλεόνων οὐδὲ αὐτὸς βουλευσάμενος ἀλλ’ ἢ ἑνὶ ἀνδρὶ κοινώσας τῶν ἐν τέλει ξυστρατευομένων, σπένδεται τέσσαρας μῆνας, ἐν οἷς ἔδει ἐπιτελέσαι αὐτοὺς τὰ ῥηθέντα. καὶ ἀπήγαγε τὸν στρατὸν εὐθύς, οὐδενὶ φράσας τῶν ἄλλων ξυμμάχων.

οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι εἵποντο μὲν ὡς ἡγεῖτο διὰ τὸν νόμον, ἐν αἰτίᾳ δ’ εἶχον κατ’ ἀλλήλους πολλῇ τὸν Ἆγιν, νομίζοντες ἐν καλῷ παρατυχὸν σφίσι ξυμβαλεῖν καὶ πανταχόθεν αὐτῶν ἀποκεκλῃμένων καὶ ὑπὸ ἱππέων καὶ πεζῶν οὐδὲν δράσαντες ἄξιον τῆς παρασκευῆς ἀπιέναι.

στρατόπεδον γὰρ δὴ τοῦτο κάλλιστον Ἑλληνικὸν τῶν μέχρι τοῦδε ξυνῆλθεν· ὤφθη δὲ μάλιστα ἕως ἔτι ἦν ἁθρόον ἐν Νεμέᾳ, ἐν ᾧ Λακεδαιμόνιοί τε πανστρατιᾷ ἦσαν καὶ Ἀρκάδες καὶ Βοιωτοὶ καὶ Κορίνθιοι καὶ Σικυώνιοι καὶ Πελληνῆς καὶ Φλειάσιοι καὶ Μεγαρῆς, καὶ οὗτοι πάντες λογάδες ἀφ’ ἑκάστων, ἀξιόμαχοι δοκοῦντες εἶναι οὐ τῇ Ἀργείων μόνον ξυμμαχίᾳ ἀλλὰ κἂν ἄλλῃ ἔτι προσγενομένῃ.

τὸ μὲν οὖν στρατόπεδον οὕτως ἐν αἰτίᾳ ἔχοντες τὸν Ἆγιν ἀνεχώρουν τε καὶ διελύθησαν ἐπ’ οἴκου ἕκαστοι,

Ἀργεῖοι δὲ καὶ αὐτοὶ ἔτι ἐν πολλῷ πλέονι αἰτίᾳ εἶχον τοὺς σπεισαμένους ἄνευ τοῦ πλήθους, νομίζοντες κἀκεῖνοι μὴ ἂν σφίσι ποτὲ κάλλιον παρασχὸν Λακεδαιμονίους διαπεφευγέναι· πρός τε γὰρ τῇ σφετέρᾳ πόλει καὶ μετὰ πολλῶν καὶ ἀγαθῶν ξυμμάχων τὸν ἀγῶνα ἂν γίγνεσθαι.

τόν τε Θράσυλον ἀναχωρήσαντες ἐν τῷ Χαράδρῳ, οὗπερ τὰς ἀπὸ στρατείας δίκας πρὶν ἐσιέναι κρίνουσιν, ἤρξαντο λεύειν. ὁ δὲ καταφυγὼν ἐπὶ τὸν βωμὸν περιγίγνεται· τὰ μέντοι χρήματα ἐδήμευσαν αὐτοῦ.

[61] Μετὰ δὲ τοῦτο Ἀθηναίων βοηθησάντων χιλίων ὁπλιτῶν καὶ τριακοσίων ἱππέων, ὧν ἐστρατήγουν Λάχης καὶ Νικό- στρατος, οἱ Ἀργεῖοι (ὅμως γὰρ τὰς σπονδὰς ὤκνουν λῦσαι πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους) ἀπιέναι ἐκέλευον αὐτοὺς καὶ πρὸς τὸν δῆμον οὐ προσῆγον βουλομένους χρηματίσαι, πρὶν δὴ Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι (ἔτι γὰρ παρῆσαν) κατηνάγκασαν δεόμενοι.

καὶ ἔλεγον οἱ Ἀθηναῖοι Ἀλκιβιάδου πρεσβευτοῦ παρόντος ἔν τε τοῖς Ἀργείοις καὶ ξυμμάχοις ταῦτα, ὅτι οὐκ ὀρθῶς αἱ σπονδαὶ ἄνευ τῶν ἄλλων ξυμμάχων καὶ γένοιντο, καὶ νῦν (ἐν καιρῷ γὰρ παρεῖναι σφεῖς) ἅπτεσθαι χρῆναι τοῦ πολέμου.

καὶ πείσαντες ἐκ τῶν λόγων τοὺς ξυμμάχους εὐθὺς ἐχώρουν ἐπὶ Ὀρχομενὸν τὸν Ἀρκαδικὸν πάντες πλὴν Ἀργείων· οὗτοι δὲ ὅμως καὶ πεισθέντες ὑπελείποντο πρῶτον, ἔπειτα δ’ ὕστερον καὶ οὗτοι ἦλθον.

καὶ προσκαθεζόμενοι τὸν Ὀρχομενὸν πάντες ἐπολιόρκουν καὶ προσβολὰς ἐποιοῦντο, βουλόμενοι ἄλλως τε προσγενέσθαι σφίσι καὶ ὅμηροι ἐκ τῆς Ἀρκαδίας ἦσαν αὐτόθι ὑπὸ Λακεδαιμονίων κείμενοι.

οἱ δὲ Ὀρχομένιοι δείσαντες τήν τε τοῦ τείχους ἀσθένειαν καὶ τοῦ στρατοῦ τὸ πλῆθος καί, ὡς οὐδεὶς αὐτοῖς ἐβοήθει, μὴ προαπόλωνται, ξυνέβησαν ὥστε ξύμμαχοί τε εἶναι καὶ ὁμήρους σφῶν τε αὐτῶν δοῦναι Μαντινεῦσι καὶ οὓς κατέθεντο Λακεδαιμόνιοι παραδοῦναι.

[62] μετὰ δὲ τοῦτο ἔχοντες ἤδη τὸν Ὀρχομενὸν ἐβουλεύοντο οἱ ξύμμαχοι ἐφ’ ὅτι χρὴ πρῶτον ἰέναι τῶν λοιπῶν. καὶ Ἠλεῖοι μὲν ἐπὶ Λέπρεον ἐκέλευον, Μαντινῆς δὲ ἐπὶ Τεγέαν· καὶ προσέθεντο οἱ Ἀργεῖοι καὶ Ἀθηναῖοι τοῖς Μαντινεῦσιν.

καὶ οἱ μὲν Ἠλεῖοι ὀργισθέντες ὅτι οὐκ ἐπὶ Λέπρεον ἐψηφίσαντο ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου· οἱ δὲ ἄλλοι ξύμμαχοι παρεσκευάζοντο ἐν τῇ Μαντινείᾳ ὡς ἐπὶ Τεγέαν ἰόντες. καί τινες αὐτοῖς καὶ αὐτῶν τῶν ἐν τῇ πόλει ἐνεδίδοσαν τὰ πράγματα.

[63] Λακεδαιμόνιοι δὲ ἐπειδὴ ἀνεχώρησαν ἐξ Ἄργους τὰς τετραμήνους σπονδὰς ποιησάμενοι, Ἆγιν ἐν μεγάλῃ αἰτίᾳ εἶχον οὐ χειρωσάμενον σφίσιν Ἄργος, παρασχὸν καλῶς ὡς οὔπω πρότερον αὐτοὶ ἐνόμιζον· ἁθρόους γὰρ τοσούτους ξυμμάχους καὶ τοιούτους οὐ ῥᾴδιον εἶναι λαβεῖν.

ἐπειδὴ δὲ καὶ περὶ Ὀρχομενοῦ ἠγγέλλετο ἑαλωκέναι, πολλῷ δὴ μᾶλλον ἐχαλέπαινον καὶ ἐβούλευον εὐθὺς ὑπ’ ὀργῆς παρὰ τὸν τρόπον τὸν ἑαυτῶν ὡς χρὴ τήν τε οἰκίαν αὐτοῦ κατασκάψαι καὶ δέκα μυριάσι δραχμῶν ζημιῶσαι.

ὁ δὲ παρῃτεῖτο μηδὲν τούτων δρᾶν· ἔργῳ γὰρ ἀγαθῷ ῥύσεσθαι τὰς αἰτίας στρατευσάμενος, ἢ τότε ποιεῖν αὐτοὺς ὅτι βούλονται.

οἱ δὲ τὴν μὲν ζημίαν καὶ τὴν κατασκαφὴν ἐπέσχον, νόμον δὲ ἔθεντο ἐν τῷ παρόντι, ὃς οὔπω πρότερον ἐγένετο αὐτοῖς· δέκα γὰρ ἄνδρας Σπαρτιατῶν προσείλοντο αὐτῷ ξυμβούλους, ἄνευ ὧν μὴ κύριον εἶναι ἀπάγειν στρατιὰν ἐκ τῆς πόλεως.

[64] Ἐν τούτῳ δ’ ἀφικνεῖται αὐτοῖς ἀγγελία παρὰ τῶν ἐπιτηδείων ἐκ Τεγέας ὅτι, εἰ μὴ παρέσονται ἐν τάχει, ἀποστήσεται αὐτῶν Τεγέα πρὸς Ἀργείους καὶ τοὺς ξυμμάχους καὶ ὅσον οὐκ ἀφέστηκεν.
ἐνταῦθα δὴ βοήθεια τῶν Λακεδαιμονίων γίγνεται αὐτῶν τε καὶ τῶν Εἱλώτων πανδημεὶ ὀξεῖα καὶ οἵα οὔπω πρότερον.
ἐχώρουν δὲ ἐς Ὀρέσθειον τῆς Μαιναλίας· καὶ τοῖς μὲν Ἀρκάδων σφετέροις οὖσι ξυμμά- χοις προεῖπον ἁθροισθεῖσιν ἰέναι κατὰ πόδας αὐτῶν ἐς Τεγέαν, αὐτοὶ δὲ μέχρι μὲν τοῦ Ὀρεσθείου πάντες ἐλθόντες, ἐκεῖθεν δὲ τὸ ἕκτον μέρος σφῶν αὐτῶν ἀποπέμψαντες ἐπ’ οἴκου, ἐν ᾧ τὸ πρεσβύτερόν τε καὶ τὸ νεώτερον ἦν, ὥστε τὰ οἴκοι φρουρεῖν, τῷ λοιπῷ στρατεύματι ἀφικνοῦνται ἐς Τεγέαν. καὶ οὐ πολλῷ ὕστερον οἱ ξύμμαχοι ἀπ’ Ἀρκάδων παρῆσαν.

πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὴν Κόρινθον καὶ Βοιωτοὺς καὶ Φωκέας καὶ Λοκρούς, βοηθεῖν κελεύοντες κατὰ τάχος ἐς Μαντίνειαν. ἀλλὰ τοῖς μὲν ἐξ ὀλίγου τε ἐγίγνετο, καὶ οὐ ῥᾴδιον ἦν μὴ ἁθρόοις καὶ ἀλλήλους περιμείνασι διελθεῖν τὴν πολεμίαν (ξυνέκλῃε γὰρ διὰ μέσου), ὅμως δὲ ἠπείγοντο.

Λακεδαιμόνιοι δὲ ἀναλαβόντες τοὺς παρόντας Ἀρκάδων ξυμμάχους ἐσέβαλον ἐς τὴν Μαντινικήν, καὶ στρατοπεδευσάμενοι πρὸς τῷ Ἡρακλείῳ ἐδῄουν τὴν γῆν.

[65] Οἱ δ’ Ἀργεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ὡς εἶδον αὐτούς, κατα- λαβόντες χωρίον ἐρυμνὸν καὶ δυσπρόσοδον παρετάξαντο ὡς ἐς μάχην.
καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι εὐθὺς αὐτοῖς ἐπῇσαν· καὶ μέχρι μὲν λίθου καὶ ἀκοντίου βολῆς ἐχώρησαν, ἔπειτα τῶν πρεσβυτέρων τις Ἄγιδι ἐπεβόησεν, ὁρῶν πρὸς χωρίον καρτερὸν ἰόντας σφᾶς, ὅτι διανοεῖται κακὸν κακῷ ἰᾶσθαι, δηλῶν τῆς ἐξ Ἄργους ἐπαιτίου ἀναχωρήσεως τὴν παροῦσαν ἄκαιρον προθυμίαν ἀνάληψιν βουλόμενον εἶναι.

ὁ δέ, εἴτε καὶ διὰ τὸ ἐπιβόημα εἴτε καὶ αὐτῷ ἄλλο τι ἢ κατὰ τὸ αὐτὸ δόξαν ἐξαίφνης, πάλιν τὸ στράτευμα κατὰ τάχος πρὶν ξυμμεῖξαι ἀπῆγεν.
καὶ ἀφικόμενος πρὸς τὴν Τεγεᾶτιν τὸ ὕδωρ ἐξέτρεπεν ἐς τὴν Μαντινικήν, περὶ οὗπερ ὡς τὰ πολλὰ βλάπτοντος ὁποτέρωσε ἂν ἐσπίπτῃ Μαντινῆς καὶ Τεγεᾶται πολεμοῦσιν. ἐβούλετο δὲ τοὺς ἀπὸ τοῦ λόφου βοηθοῦντας ἐπὶ τὴν τοῦ ὕδατος ἐκτροπήν, ἐπειδὰν πύθωνται, καταβιβάσαι [τοὺς Ἀργείους καὶ τοὺς ξυμμάχους] καὶ ἐν τῷ ὁμαλῷ τὴν μάχην ποιεῖσθαι. καὶ ὁ μὲν τὴν ἡμέραν ταύτην μείνας αὐτοῦ περὶ τὸ ὕδωρ ἐξέτρεπεν·

οἱ δ’ Ἀργεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι τὸ μὲν πρῶτον καταπλαγέντες τῇ ἐξ ὀλίγου αἰφνιδίῳ αὐτῶν ἀναχωρήσει οὐκ εἶχον ὅτι εἰκάσωσιν· εἶτα ἐπειδὴ ἀναχωροῦντες ἐκεῖνοί τε ἀπέκρυψαν καὶ σφεῖς ἡσύχαζον καὶ οὐκ ἐπηκολούθουν, ἐνταῦθα τοὺς ἑαυτῶν στρατηγοὺς αὖθις ἐν αἰτίᾳ εἶχον τό τε πρότερον καλῶς ληφθέντας πρὸς Ἄργει Λακεδαιμονίους ἀφεθῆναι καὶ νῦν ὅτι ἀποδιδράσκοντας οὐδεὶς ἐπιδιώκει, ἀλλὰ καθ’ ἡσυχίαν οἱ μὲν σῴζονται, σφεῖς δὲ προδίδονται.

οἱ δὲ στρατηγοὶ ἐθορυβήθησαν μὲν τὸ παραυτίκα, ὕστερον δὲ ἀπάγουσιν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ λόφου καὶ προελθόντες ἐς τὸ ὁμαλὸν ἐστρατοπεδεύσαντο ὡς ἰόντες ἐπὶ τοὺς πολεμίους.

[66] Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ οἵ τε Ἀργεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ξυνετάξαντο, ὡς ἔμελλον μαχεῖσθαι, ἢν περιτύχωσιν· οἵ τε Λακεδαιμόνιοι ἀπὸ τοῦ ὕδατος πρὸς τὸ Ἡράκλειον πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον ἰόντες ὁρῶσι δι’ ὀλίγου τοὺς ἐναντίους ἐν τάξει τε ἤδη πάντας καὶ ἀπὸ τοῦ λόφου προεληλυθότας.

μάλιστα δὴ Λακεδαιμόνιοι ἐς ὃ ἐμέμνηντο ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ ἐξεπλάγησαν. διὰ βραχείας γὰρ μελλήσεως ἡ παρασκευὴ αὐτοῖς ἐγίγνετο, καὶ εὐθὺς ὑπὸ σπουδῆς καθίσταντο ἐς κόσμον τὸν ἑαυτῶν, Ἄγιδος τοῦ βασιλέως ἕκαστα ἐξηγουμένου κατὰ τὸν νόμον.
βασιλέως γὰρ ἄγοντος ὑπ’ ἐκείνου πάντα ἄρχεται, καὶ τοῖς μὲν πολεμάρχοις αὐτὸς φράζει τὸ δέον, οἱ δὲ τοῖς λοχαγοῖς, ἐκεῖνοι δὲ τοῖς πεντηκοντῆρσιν, αὖθις δ’ οὗτοι τοῖς ἐνωμοτάρχοις καὶ οὗτοι τῇ ἐνωμοτίᾳ.

καὶ αἱ παραγγέλσεις, ἤν τι βούλωνται, κατὰ τὰ αὐτὰ χωροῦσι καὶ ταχεῖαι ἐπέρχονται· σχεδὸν γάρ τι πᾶν πλὴν ὀλίγου τὸ στρατόπεδον τῶν Λακεδαιμονίων ἄρχοντες ἀρχόντων εἰσί, καὶ τὸ ἐπιμελὲς τοῦ δρωμένου πολλοῖς προσήκει.

[67] τότε δὲ κέρας μὲν εὐώνυμον Σκιρῖται αὐτοῖς καθίσταντο, αἰεὶ ταύτην τὴν τάξιν μόνοι Λακεδαιμονίων ἐπὶ σφῶν αὐτῶν ἔχοντες· παρὰ δ’ αὐτοὺς οἱ ἀπὸ Θρᾴκης Βρασίδειοι στρατιῶται καὶ νεοδαμώδεις μετ’ αὐτῶν· ἔπειτ’ ἤδη Λακεδαιμόνιοι αὐτοὶ ἑξῆς καθίστασαν τοὺς λόχους, καὶ παρ’ αὐτοὺς Ἀρκάδων Ἡραιῆς, μετὰ δὲ τούτους Μαινάλιοι, καὶ ἐπὶ τῷ δεξιῷ κέρᾳ Τεγεᾶται καὶ Λακεδαιμονίων ὀλίγοι τὸ ἔσχατον ἔχοντες,

καὶ οἱ ἱππῆς αὐτῶν ἐφ’ ἑκατέρῳ τῷ κέρᾳ. Λακεδαιμόνιοι μὲν οὕτως ἐτάξαντο· οἱ δ’ ἐναντίοι αὐτοῖς δεξιὸν μὲν κέρας Μαντινῆς εἶχον, ὅτι ἐν τῇ ἐκείνων τὸ ἔργον ἐγίγνετο, παρὰ δ’ αὐτοὺς οἱ ξύμμαχοι Ἀρκάδων ἦσαν, ἔπειτα Ἀργείων οἱ χίλιοι λογάδες, οἷς ἡ πόλις ἐκ πολλοῦ ἄσκησιν τῶν ἐς τὸν πόλεμον δημοσίᾳ παρεῖχε, καὶ ἐχόμενοι αὐτῶν οἱ ἄλλοι Ἀργεῖοι, καὶ μετ’ αὐτοὺς οἱ ξύμμαχοι αὐτῶν, Κλεωναῖοι καὶ Ὀρνεᾶται, ἔπειτα Ἀθηναῖοι ἔσχατοι τὸ εὐώνυμον κέρας ἔχοντες, καὶ ἱππῆς μετ’ αὐτῶν οἱ οἰκεῖοι.

[68] Τάξις μὲν ἥδε καὶ παρασκευὴ ἀμφοτέρων ἦν, τὸ δὲ στρατόπεδον τῶν Λακεδαιμονίων μεῖζον ἐφάνη.

ἀριθμὸν δὲ γράψαι ἢ καθ’ ἑκάστους ἑκατέρων ἢ ξύμπαντας οὐκ ἂν ἐδυνάμην ἀκριβῶς· τὸ μὲν γὰρ Λακεδαιμονίων πλῆθος διὰ τῆς πολιτείας τὸ κρυπτὸν ἠγνοεῖτο, τῶν δ’ αὖ διὰ τὸ ἀνθρώπειον κομπῶδες ἐς τὰ οἰκεῖα πλήθη ἠπιστεῖτο. ἐκ μέντοι τοιοῦδε λογισμοῦ ἔξεστί τῳ σκοπεῖν τὸ Λακεδαιμονίων τότε παραγενόμενον πλῆθος.

λόχοι μὲν γὰρ ἐμάχοντο ἑπτὰ ἄνευ Σκιριτῶν ὄντων ἑξακοσίων, ἐν δὲ ἑκάστῳ λόχῳ πεντηκοστύες ἦσαν τέσσαρες, καὶ ἐν τῇ πεντηκοστύι ἐνωμοτίαι τέσσαρες. τῆς τε ἐνωμοτίας ἐμάχοντο ἐν τῷ πρώτῳ ζυγῷ τέσσαρες· ἐπὶ δὲ βάθος ἐτάξαντο μὲν οὐ πάντες ὁμοίως, ἀλλ’ ὡς λοχαγὸς ἕκαστος ἐβούλετο, ἐπὶ πᾶν δὲ κατέστησαν ἐπὶ ὀκτώ. παρὰ δὲ ἅπαν πλὴν Σκιριτῶν τετρακόσιοι καὶ δυοῖν δέοντες πεντήκοντα ἄνδρες ἡ πρώτη τάξις ἦν.

[69] Ἐπεὶ δὲ ξυνιέναι ἔμελλον ἤδη, ἐνταῦθα καὶ παραινέσεις καθ’ ἑκάστους ὑπὸ τῶν οἰκείων στρατηγῶν τοιαίδε ἐγίγνοντο, Μαντινεῦσι μὲν ὅτι ὑπέρ τε πατρίδος ἡ μάχη ἔσται καὶ ὑπὲρ ἀρχῆς ἅμα καὶ δουλείας, τὴν μὲν μὴ πειρασαμένοις ἀφαιρεθῆναι, τῆς δὲ μὴ αὖθις πειρᾶσθαι· Ἀργείοις δὲ ὑπὲρ τῆς τε παλαιᾶς ἡγεμονίας καὶ τῆς ἐν Πελοποννήσῳ ποτὲ ἰσομοιρίας μὴ διὰ παντὸς στερισκομένους ἀνέχεσθαι, καὶ ἄνδρας ἅμα ἐχθροὺς καὶ ἀστυγείτονας ὑπὲρ πολλῶν ἀδικημάτων ἀμύνασθαι· τοῖς δὲ Ἀθηναίοις καλὸν εἶναι μετὰ πολλῶν καὶ ἀγαθῶν ξυμμάχων ἀγωνιζομένους μηδενὸς λεί- πεσθαι, καὶ ὅτι ἐν Πελοποννήσῳ Λακεδαιμονίους νικήσαντες τήν τε ἀρχὴν βεβαιοτέραν καὶ μείζω ἕξουσι καὶ οὐ μή ποτέ τις αὐτοῖς ἄλλος ἐς τὴν γῆν ἔλθῃ.

τοῖς μὲν Ἀργείοις καὶ ξυμμάχοις τοιαῦτα παρῃνέθη, Λακεδαιμόνιοι δὲ καθ’ ἑκάστους τε καὶ μετὰ τῶν πολεμικῶν νόμων ἐν σφίσιν αὐτοῖς ὧν ἠπίσταντο τὴν παρακέλευσιν τῆς μνήμης ἀγαθοῖς οὖσιν ἐποιοῦντο, εἰδότες ἔργων ἐκ πολλοῦ μελέτην πλείω σῴζουσαν ἢ λόγων δι’ ὀλίγου καλῶς ῥηθεῖσαν παραίνεσιν.

[70] Καὶ μετὰ ταῦτα ἡ ξύνοδος ἦν, Ἀργεῖοι μὲν καὶ οἱ ξύμμαχοι ἐντόνως καὶ ὀργῇ χωροῦντες, Λακεδαιμόνιοι δὲ βραδέως καὶ ὑπὸ αὐλητῶν πολλῶν ὁμοῦ ἐγκαθεστώτων, οὐ τοῦ θείου χάριν, ἀλλ’ ἵνα ὁμαλῶς μετὰ ῥυθμοῦ βαίνοντες προσέλθοιεν καὶ μὴ διασπασθείη αὐτοῖς ἡ τάξις, ὅπερ φιλεῖ τὰ μεγάλα στρατόπεδα ἐν ταῖς προσόδοις ποιεῖν.

[71] ξυνιόντων δ’ ἔτι Ἆγις ὁ βασιλεὺς τοιόνδε ἐβουλεύσατο δρᾶσαι. τὰ στρατόπεδα ποιεῖ μὲν καὶ ἅπαντα τοῦτο· ἐπὶ τὰ δεξιὰ κέρατα αὐτῶν ἐν ταῖς ξυνόδοις μᾶλλον ἐξωθεῖται, καὶ περιίσχουσι κατὰ τὸ τῶν ἐναντίων εὐώνυμον ἀμφότεροι τῷ δεξιῷ, διὰ τὸ φοβουμένους προσστέλλειν τὰ γυμνὰ ἕκαστον ὡς μάλιστα τῇ τοῦ ἐν δεξιᾷ παρατεταγμένου ἀσπίδι καὶ νομίζειν τὴν πυκνότητα τῆς ξυγκλῄσεως εὐσκεπαστότατον εἶναι· καὶ ἡγεῖται μὲν τῆς αἰτίας ταύτης ὁ πρωτοστάτης τοῦ δεξιοῦ κέρως, προθυμούμενος ἐξαλλάσσειν αἰεὶ τῶν ἐναντίων τὴν ἑαυτοῦ γύμνωσιν, ἕπονται δὲ διὰ τὸν αὐτὸν φόβον καὶ οἱ ἄλλοι.

καὶ τότε περιέσχον μὲν οἱ Μαντινῆς πολὺ τῷ κέρᾳ τῶν Σκιριτῶν, ἔτι δὲ πλέον οἱ Λακεδαιμόνιοι καὶ Τεγεᾶται τῶν Ἀθηναίων, ὅσῳ μεῖζον τὸ στράτευμα εἶχον.

δείσας δὲ Ἆγις μὴ σφῶν κυκλωθῇ τὸ εὐώνυμον, καὶ νομίσας ἄγαν περιέχειν τοὺς Μαντινέας, τοῖς μὲν Σκιρίταις καὶ Βρασιδείοις ἐσήμηνεν ἐπεξαγαγόντας ἀπὸ σφῶν ἐξισῶσαι τοῖς Μαντινεῦσιν, ἐς δὲ τὸ διάκενον τοῦτο παρήγγελλεν ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ κέρως δύο λόχους τῶν πολεμάρχων Ἱππονοΐδᾳ καὶ Ἀριστοκλεῖ ἔχουσι παρελθεῖν καὶ ἐσβαλόντας πληρῶσαι, νομίζων τῷ θ’ ἑαυτῶν δεξιῷ ἔτι περιουσίαν ἔσεσθαι καὶ τὸ κατὰ τοὺς Μαντινέας βεβαιότερον τετάξεσθαι.

[72] ξυνέβη οὖν αὐτῷ ἅτε ἐν αὐτῇ τῇ ἐφόδῳ καὶ ἐξ ὀλίγου παραγγείλαντι τόν τε Ἀριστοκλέα καὶ τὸν Ἱππονοΐδαν μὴ ‘θελῆσαι παρελθεῖν, ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦτο τὸ αἰτίαμα ὕστερον φεύγειν ἐκ Σπάρτης δόξαντας μαλακισθῆναι, καὶ τοὺς πολεμίους φθάσαι τῇ προσμείξει, καὶ κελεύσαντος αὐτοῦ, ἐπὶ τοὺς Σκιρίτας ὡς οὐ παρῆλθον οἱ λόχοι, πάλιν αὖ σφίσι προσμεῖξαι, μὴ δυνηθῆναι ἔτι μηδὲ τούτους ξυγκλῇσαι.

ἀλλὰ μάλιστα δὴ κατὰ πάντα τῇ ἐμπειρίᾳ Λακεδαιμόνιοι ἐλασσωθέντες τότε τῇ ἀνδρείᾳ ἔδειξαν οὐχ ἧσσον περιγενόμενοι.
ἐπειδὴ γὰρ ἐν χερσὶν ἐγίγνοντο τοῖς ἐναντίοις, τὸ μὲν τῶν Μαντινέων δεξιὸν τρέπει αὐτῶν τοὺς Σκιρίτας καὶ τοὺς Βρασιδείους, καὶ ἐσπεσόντες οἱ Μαντινῆς καὶ οἱ ξύμμαχοι αὐτῶν καὶ τῶν Ἀργείων οἱ χίλιοι λογάδες κατὰ τὸ διάκενον καὶ οὐ ξυγκλῃσθὲν τοὺς Λακεδαιμονίους διέφθειρον καὶ κυκλωσάμενοι ἔτρεψαν καὶ ἐξέωσαν ἐς τὰς ἁμάξας καὶ τῶν πρεσβυτέρων τῶν ἐπιτεταγμένων ἀπέκτεινάν τινας.

καὶ ταύτῃ μὲν ἡσσῶντο οἱ Λακεδαιμόνιοι· τῷ δὲ ἄλλῳ στρατοπέδῳ καὶ μάλιστα τῷ μέσῳ, ᾗπερ ὁ βασιλεὺς Ἆγις ἦν καὶ περὶ αὐτὸν οἱ τριακόσιοι ἱππῆς καλούμενοι, προσπεσόντες τῶν [τε] Ἀργείων τοῖς πρεσβυτέροις καὶ πέντε λόχοις ὠνομασμένοις καὶ Κλεωναίοις καὶ Ὀρνεάταις καὶ Ἀθηναίων τοῖς παρατεταγμένοις, ἔτρεψαν οὐδὲ ἐς χεῖρας τοὺς πολλοὺς ὑπομείναντας, ἀλλ’ ὡς ἐπῇσαν οἱ Λακεδαιμόνιοι εὐθὺς ἐνδόντας καὶ ἔστιν οὓς καὶ καταπατηθέντας τοῦ μὴ φθῆναι τὴν ἐγκατάληψιν.

[73] Ὡς δὲ ταύτῃ ἐνεδεδώκει τὸ τῶν Ἀργείων καὶ ξυμμάχων στράτευμα, παρερρήγνυντο ἤδη ἅμα καὶ ἐφ’ ἑκάτερα, καὶ ἅμα τὸ δεξιὸν τῶν Λακεδαιμονίων καὶ Τεγεατῶν ἐκυκλοῦτο τῷ περιέχοντι σφῶν τοὺς Ἀθηναίους, καὶ ἀμφοτέρωθεν αὐτοὺς κίνδυνος περιειστήκει, τῇ μὲν κυκλουμένους, τῇ δὲ ἤδη ἡσσημένους. καὶ μάλιστ’ ἂν τοῦ στρατεύματος ἐταλαι- πώρησαν, εἰ μὴ οἱ ἱππῆς παρόντες αὐτοῖς ὠφέλιμοι ἦσαν.

καὶ ξυνέβη τὸν Ἆγιν, ὡς ᾔσθετο τὸ εὐώνυμον σφῶν πονοῦν τὸ κατὰ τοὺς Μαντινέας καὶ τῶν Ἀργείων τοὺς χιλίους, παραγγεῖλαι παντὶ τῷ στρατεύματι χωρῆσαι ἐπὶ τὸ νικώμενον.
καὶ γενομένου τούτου οἱ μὲν Ἀθηναῖοι ἐν τούτῳ, ὡς παρῆλθε καὶ ἐξέκλινεν ἀπὸ σφῶν τὸ στράτευμα, καθ’ ἡσυχίαν ἐσώθησαν καὶ τῶν Ἀργείων μετ’ αὐτῶν τὸ ἡσσηθέν· οἱ δὲ Μαντινῆς καὶ οἱ ξύμμαχοι καὶ τῶν Ἀργείων οἱ λογάδες οὐκέτι πρὸς τὸ ἐγκεῖσθαι τοῖς ἐναντίοις τὴν γνώμην εἶχον, ἀλλ’ ὁρῶντες τούς τε σφετέρους νενικημένους καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους ἐπιφερομένους ἐς φυγὴν ἐτράποντο.
καὶ τῶν μὲν Μαντινέων καὶ πλείους διεφθάρησαν, τῶν δὲ Ἀργείων λογάδων τὸ πολὺ ἐσώθη. ἡ μέντοι φυγὴ καὶ ἀποχώρησις οὐ βίαιος οὐδὲ μακρὰ ἦν· οἱ γὰρ Λακεδαιμόνιοι μέχρι μὲν τοῦ τρέψαι χρονίους τὰς μάχας καὶ βεβαίους τῷ μένειν ποιοῦνται, τρέψαντες δὲ βραχείας καὶ οὐκ ἐπὶ πολὺ τὰς διώξεις.

[74] Καὶ ἡ μὲν μάχη τοιαύτη καὶ ὅτι ἐγγύτατα τούτων ἐγένετο, πλείστου δὴ χρόνου μεγίστη δὴ τῶν Ἑλληνικῶν καὶ ὑπὸ ἀξιολογωτάτων πόλεων ξυνελθοῦσα.

οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι προθέμενοι τῶν πολεμίων νεκρῶν τὰ ὅπλα τροπαῖον εὐθὺς ἵστασαν καὶ τοὺς νεκροὺς ἐσκύλευον, καὶ τοὺς αὑτῶν ἀνείλοντο καὶ ἀπήγαγον ἐς Τεγέαν, οὗπερ ἐτάφησαν, καὶ τοὺς τῶν πολεμίων ὑποσπόνδους ἀπέδοσαν.

ἀπέθανον δὲ Ἀργείων μὲν καὶ Ὀρνεατῶν καὶ Κλεωναίων ἑπτακόσιοι, Μαντινέων δὲ διακόσιοι, καὶ Ἀθηναίων ξὺν Αἰγινήταις διακόσιοι καὶ οἱ στρατηγοὶ ἀμφότεροι. Λακεδαιμονίων δὲ οἱ μὲν ξύμμαχοι οὐκ ἐταλαιπώρησαν ὥστε καὶ ἀξιόλογόν τι ἀπογενέσθαι· αὐτῶν δὲ χαλεπὸν μὲν ἦν τὴν ἀλήθειαν πυθέσθαι, ἐλέγοντο δὲ περὶ τριακοσίους ἀποθανεῖν.

[75] Τῆς δὲ μάχης μελλούσης ἔσεσθαι καὶ Πλειστοάναξ ὁ ἕτερος βασιλεὺς ἔχων τούς τε πρεσβυτέρους καὶ νεωτέρους ἐβοήθησε, καὶ μέχρι μὲν Τεγέας ἀφίκετο, πυθόμενος δὲ τὴν νίκην ἀπεχώρησεν.
καὶ τοὺς ἀπὸ Κορίνθου καὶ ἔξω Ἰσθμοῦ ξυμμάχους ἀπέστρεψαν πέμψαντες οἱ Λακεδαιμόνιοι, καὶ αὐτοὶ ἀναχωρήσαντες καὶ τοὺς ξυμμάχους ἀφέντες (Κάρνεια γὰρ αὐτοῖς ἐτύγχανον ὄντα) τὴν ἑορτὴν ἦγον.

καὶ τὴν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων τότε ἐπιφερομένην αἰτίαν ἔς τε μαλακίαν διὰ τὴν ἐν τῇ νήσῳ ξυμφορὰν καὶ ἐς τὴν ἄλλην ἀβουλίαν τε καὶ βραδυτῆτα ἑνὶ ἔργῳ τούτῳ ἀπελύσαντο, τύχῃ μέν, ὡς ἐδόκουν, κακιζόμενοι, γνώμῃ δὲ οἱ αὐτοὶ ἔτι ὄντες.

Τῇ δὲ προτέρᾳ ἡμέρᾳ ξυνέβη τῆς μάχης ταύτης καὶ τοὺς Ἐπιδαυρίους πανδημεὶ ἐσβαλεῖν ἐς τὴν Ἀργείαν ὡς ἐρῆμον οὖσαν καὶ τοὺς ὑπολοίπους φύλακας τῶν Ἀργείων ἐξελθόντων αὐτῶν διαφθεῖραι πολλούς.

καὶ Ἠλείων τρισχιλίων ὁπλιτῶν βοηθησάντων Μαντινεῦσιν ὕστερον τῆς μάχης καὶ Ἀθηναίων χιλίων πρὸς τοῖς προτέροις ἐστράτευσαν ἅπαντες οἱ ξύμμαχοι οὗτοι εὐθὺς ἐπὶ Ἐπίδαυρον, ἕως οἱ Λακεδαιμόνιοι Κάρνεια ἦγον, καὶ διελόμενοι τὴν πόλιν περιετείχιζον.

καὶ οἱ μὲν ἄλλοι ἐξεπαύσαντο, Ἀθηναῖοι δέ, ὥσπερ προσετάχθησαν, τὴν ἄκραν τὸ Ἡραῖον εὐθὺς ἐξειργάσαντο. καὶ ἐν τούτῳ ξυγκαταλιπόντες ἅπαντες τῷ τειχίσματι φρουρὰν ἀνεχώρησαν κατὰ πόλεις ἕκαστοι. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[76] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος ἀρχομένου εὐθὺς οἱ Λακεδαιμόνιοι, ἐπειδὴ τὰ Κάρνεια ἤγαγον, ἐξεστράτευσαν, καὶ ἀφικόμενοι ἐς Τεγέαν λόγους προύπεμπον ἐς τὸ Ἄργος ξυμβατηρίους.
ἦσαν δὲ αὐτοῖς πρότερόν τε ἄνδρες ἐπιτήδειοι καὶ βουλόμενοι τὸν δῆμον τὸν ἐν Ἄργει καταλῦσαι· καὶ ἐπειδὴ ἡ μάχη ἐγεγένητο, πολλῷ μᾶλλον ἐδύναντο πείθειν τοὺς πολλοὺς ἐς τὴν ὁμολογίαν. ἐβούλοντο δὲ πρῶτον σπονδὰς ποιήσαντες πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους αὖθις ὕστερον καὶ ξυμμαχίαν, καὶ οὕτως ἤδη τῷ δήμῳ ἐπιτίθεσθαι.

καὶ ἀφικνεῖται πρόξενος ὢν Ἀργείων Λίχας ὁ Ἀρκεσιλάου παρὰ τῶν Λακεδαιμονίων δύο λόγω φέρων ἐς τὸ Ἄργος, τὸν μὲν καθ’ ὅτι εἰ βούλονται πολεμεῖν, τὸν δ’ ὡς εἰ εἰρήνην ἄγειν. καὶ γενομένης πολλῆς ἀντιλογίας (ἔτυχε γὰρ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης παρών) οἱ ἄνδρες οἱ τοῖς Λακεδαιμονίοις πράσσοντες, ἤδη καὶ ἐκ τοῦ φανεροῦ τολμῶντες, ἔπεισαν τοὺς Ἀργείους προσδέξασθαι τὸν ξυμβατήριον λόγον. ἔστι δὲ ὅδε.

[77] ’Καττάδε δοκεῖ τᾷ ἐκκλησίᾳ τῶν Λακεδαιμονίων ξυμβαλέσθαι ποττὼς Ἀργείως, ἀποδιδόντας τὼς παῖδας τοῖς Ὀρχομενίοις καὶ τὼς ἄνδρας τοῖς Μαιναλίοις, καὶ τὼς ἄνδρας τὼς ἐν Μαντινείᾳ τοῖς Λακεδαιμονίοις ἀποδιδόντας, καὶ ἐξ Ἐπιδαύρω ἐκβῶντας καὶ τὸ τεῖχος ἀναιρίοντας.

αἰ δέ κα μὴ εἴκωντι τοὶ Ἀθηναῖοι ἐξ Ἐπιδαύρω, πολεμίως ἦμεν τοῖς Ἀργείοις καὶ τοῖς Λακεδαιμονίοις καὶ τοῖς τῶν Λακεδαιμονίων ξυμμάχοις καὶ τοῖς τῶν Ἀργείων ξυμμάχοις.

καὶ αἴ τινα τοὶ Λακεδαιμόνιοι παῖδα ἔχοντι, ἀποδόμεν ταῖς πολίεσσι πάσαις.

περὶ δὲ τῶ σιῶ σύματος, αἰ μὲν λῆν, τοῖς Ἐπιδαυρίοις ὅρκον δόμεν, <αἰ> δέ, αὐτὼς ὀμόσαι.

τὰς δὲ πόλιας τὰς ἐν Πελοποννάσῳ, καὶ μικρὰς καὶ μεγάλας, αὐτονόμως ἦμεν πάσας καττὰ πάτρια.
αἰ δέ κα τῶν ἐκτὸς Πελοποννάσω τις ἐπὶ τὰν Πελοπόννασον γᾶν ἴῃ ἐπὶ κακῷ, ἀλεξέμεναι ἁμόθι βωλευσαμένως, ὅπᾳ κα δικαιότατα δοκῇ τοῖς Πελοποννασίοις.

ὅσσοι δ’ ἐκτὸς Πελοποννάσω τῶν Λακεδαιμονίων ξύμμαχοί ἐντι, ἐν τῷ αὐτῷ ἐσσίονται ἐν τῷπερ καὶ τοὶ Λακεδαιμόνιοι, καὶ τοὶ τῶν Ἀργείων ξύμμαχοι ἐν τ<ῷ αὐτῷ ἐσσίονται ἐν τῷπερ καὶ τοὶ Ἀργεῖοι>, τὰν αὐτῶν ἔχοντες.

ἐπιδείξαντας δὲ τοῖς ξυμμάχοις ξυμβαλέσθαι, αἴ κα αὐτοῖς δοκῇ. αἰ δέ τι δοκῇ τοῖς ξυμμάχοις, οἴκαδ’ ἀπιάλλην.‘

[78] Τοῦτον μὲν τὸν λόγον προσεδέξαντο πρῶτον οἱ Ἀργεῖοι, καὶ τῶν Λακεδαιμονίων τὸ στράτευμα ἀνεχώρησεν ἐκ τῆς Τεγέας ἐπ’ οἴκου· μετὰ δὲ τοῦτο ἐπιμειξίας οὔσης ἤδη παρ’ ἀλλήλους, οὐ πολλῷ ὕστερον ἔπραξαν αὖθις οἱ αὐτοὶ ἄνδρες ὥστε τὴν Μαντινέων καὶ τὴν Ἀθηναίων καὶ Ἠλείων ξυμ- μαχίαν ἀφέντας Ἀργείους σπονδὰς καὶ ξυμμαχίαν ποιήσασθαι πρὸς Λακεδαιμονίους. καὶ ἐγένοντο αἵδε.

[79] ’Καττάδε ἔδοξε τοῖς Λακεδαιμονίοις καὶ Ἀργείοις σπονδὰς καὶ ξυμμαχίαν ἦμεν πεντήκοντα ἔτη, ἐπὶ τοῖς ἴσοις καὶ ὁμοίοις δίκας διδόντας καττὰ πάτρια· ταὶ δὲ ἄλλαι πόλιες ταὶ ἐν Πελοποννάσῳ κοινανεόντω τᾶν σπονδᾶν καὶ τᾶς ξυμμαχίας αὐτόνομοι καὶ αὐτοπόλιες, τὰν αὐτῶν ἔχοντες, καττὰ πάτρια δίκας διδόντες τὰς ἴσας καὶ ὁμοίας.

ὅσσοι δὲ ἔξω Πελοποννάσω Λακεδαιμονίοις ξύμμαχοί ἐντι, ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐσσίονται τοῖσπερ καὶ τοὶ Λακεδαιμόνιοι· καὶ τοὶ τῶν Ἀργείων ξύμμαχοι ἐν τῷ αὐτῷ ἐσσίονται τῷπερ καὶ τοὶ Ἀργεῖοι, τὰν αὐτῶν ἔχοντες.

αἰ δέ ποι στρατείας δέῃ κοινᾶς, βουλεύεσθαι Λακεδαιμονίως καὶ Ἀργείως ὅπᾳ κα δικαιότατα κρίναντας τοῖς ξυμμάχοις.

αἰ δέ τινι τᾶν πολίων ᾖ ἀμφίλλογα, ἢ τᾶν ἐντὸς ἢ τᾶν ἐκτὸς Πελοποννάσω, αἴτε περὶ ὅρων αἴτε περὶ ἄλλω τινός, διακριθῆμεν. αἰ δέ τις τῶν ξυμμάχων πόλις πόλι ἐρίζοι, ἐς πόλιν ἐλθῆν ἅντινα ἴσαν ἀμφοῖν ταῖς πολίεσσι δοκείοι. τὼς δὲ ἔτας καττὰ πάτρια δικάζεσθαι.‘

[80] Αἱ μὲν σπονδαὶ καὶ ἡ ξυμμαχία αὕτη ἐγεγένητο· καὶ ὁπόσα ἀλλήλων πολέμῳ ἢ εἴ τι ἄλλο εἶχον, διελύσαντο. κοινῇ δὲ ἤδη τὰ πράγματα τιθέμενοι ἐψηφίσαντο κήρυκα καὶ πρεσβείαν παρ’ Ἀθηναίων μὴ προσδέχεσθαι, ἢν μὴ ἐκ Πελοποννήσου ἐξίωσι τὰ τείχη ἐκλιπόντες, καὶ μὴ ξυμβαίνειν τῳ μηδὲ πολεμεῖν ἀλλ’ ἢ ἅμα.

καὶ τά τε ἄλλα θυμῷ ἔφερον καὶ ἐς τὰ ἐπὶ Θρᾴκης χωρία καὶ ὡς Περδίκκαν ἔπεμψαν ἀμφότεροι πρέσβεις, καὶ ἀνέπεισαν Περδίκκαν ξυνομόσαι σφίσιν. οὐ μέντοι εὐθύς γε ἀπέστη τῶν Ἀθηναίων, ἀλλὰ διενοεῖτο, ὅτι καὶ τοὺς Ἀργείους ἑώρα· ἦν δὲ καὶ αὐτὸς τὸ ἀρχαῖον ἐξ Ἄργους. καὶ τοῖς Χαλκιδεῦσι τούς τε παλαιοὺς ὅρκους ἀνενεώσαντο καὶ ἄλλους ὤμοσαν.

ἔπεμψαν δὲ καὶ παρὰ τοὺς Ἀθηναίους οἱ Ἀργεῖοι πρέσβεις, τὸ ἐξ Ἐπιδαύρου τεῖχος κελεύοντες ἐκλιπεῖν. οἱ δ’ ὁρῶντες ὀλίγοι πρὸς πλείους ὄντες τοὺς ξυμφύλακας, ἔπεμψαν Δημοσθένη τοὺς σφετέρους ἐξάξοντα. ὁ δὲ ἀφικόμενος καὶ ἀγῶνά τινα πρόφασιν γυμνικὸν ἔξω τοῦ φρουρίου ποιήσας, ὡς ἐξῆλθε τὸ ἄλλο φρούριον, ἀπέκλῃσε τὰς πύλας· καὶ ὕστερον Ἐπιδαυ- ρίοις ἀνανεωσάμενοι τὰς σπονδὰς αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέδοσαν τὸ τείχισμα.

[81] μετὰ δὲ τὴν τῶν Ἀργείων ἀπόστασιν ἐκ τῆς ξυμμαχίας καὶ οἱ Μαντινῆς, τὸ μὲν πρῶτον ἀντέχοντες, ἔπειτ’ οὐ δυνάμενοι ἄνευ τῶν Ἀργείων, ξυνέβησαν καὶ αὐτοὶ τοῖς Λακεδαιμονίοις καὶ τὴν ἀρχὴν ἀφεῖσαν τῶν πόλεων.

καὶ Λακεδαιμόνιοι καὶ Ἀργεῖοι, χίλιοι ἑκάτεροι, ξυστρατεύσαντες τά τ’ ἐν Σικυῶνι ἐς ὀλίγους μᾶλλον κατέστησαν αὐτοὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐλθόντες, καὶ μετ’ ἐκεῖνα ξυναμφό- τεροι ἤδη καὶ τὸν ἐν Ἄργει δῆμον κατέλυσαν, καὶ ὀλιγαρχία ἐπιτηδεία τοῖς Λακεδαιμονίοις κατέστη. καὶ πρὸς ἔαρ ἤδη ταῦτα ἦν τοῦ χειμῶνος λήγοντος, καὶ τέταρτον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

[82] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους Διῆς τε οἱ ἐν Ἄθῳ ἀπέστησαν Ἀθηναίων πρὸς Χαλκιδέας, καὶ Λακεδαιμόνιοι τὰ ἐν Ἀχαΐᾳ οὐκ ἐπιτηδείως πρότερον ἔχοντα καθίσταντο.

Καὶ Ἀργείων ὁ δῆμος κατ’ ὀλίγον ξυνιστάμενός τε καὶ ἀναθαρσήσας ἐπέθεντο τοῖς ὀλίγοις, τηρήσαντες αὐτὰς τὰς γυμνοπαιδίας τῶν Λακεδαιμονίων· καὶ μάχης γενομένης ἐν τῇ πόλει ἐπεκράτησεν ὁ δῆμος, καὶ τοὺς μὲν ἀπέκτεινε, τοὺς δὲ ἐξήλασεν.

οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι, ἕως μὲν αὐτοὺς μετεπέμποντο οἱ φίλοι, οὐκ ἦλθον ἐκ πλέονος, ἀναβαλόμενοι δὲ τὰς γυμνοπαιδίας ἐβοήθουν. καὶ ἐν Τεγέᾳ πυθόμενοι ὅτι νενίκηνται οἱ ὀλίγοι, προελθεῖν μὲν οὐκέτι ἠθέλησαν δεομένων τῶν διαπεφευγότων, ἀναχωρήσαντες δὲ ἐπ’ οἴκου τὰς γυμνοπαιδίας ἦγον.
καὶ ὕστερον ἐλθόντων πρέσβεων ἀπό τε τῶν ἐν τῇ πόλει [ἀγγέλων] καὶ τῶν ἔξω Ἀργείων, παρόντων τε τῶν ξυμμάχων καὶ ῥηθέντων πολλῶν ἀφ’ ἑκατέρων ἔγνωσαν μὲν ἀδικεῖν τοὺς ἐν τῇ πόλει, καὶ ἔδοξεν αὐτοῖς στρατεύειν ἐς Ἄργος, διατριβαὶ δὲ καὶ μελλήσεις ἐγίγνοντο.

ὁ δὲ δῆμος τῶν Ἀργείων ἐν τούτῳ φοβούμενος τοὺς Λακεδαιμονίους καὶ τὴν τῶν Ἀθηναίων ξυμμαχίαν πάλιν προσαγόμενός τε καὶ νομίζων μέγιστον ἂν σφᾶς ὠφελῆσαι, τειχίζει μακρὰ τείχη ἐς θάλασσαν, ὅπως, ἢν τῆς γῆς εἴργωνται, ἡ κατὰ θάλασσαν σφᾶς μετὰ τῶν Ἀθηναίων ἐπαγωγὴ τῶν ἐπιτηδείων ὠφελῇ.

ξυνῄδεσαν δὲ τὸν τειχισμὸν καὶ τῶν ἐν Πελοποννήσῳ τινὲς πόλεων. καὶ οἱ μὲν Ἀργεῖοι πανδημεί, καὶ αὐτοὶ καὶ γυναῖκες καὶ οἰκέται, ἐτείχιζον· καὶ ἐκ τῶν Ἀθηνῶν αὐτοῖς ἦλθον τέκτονες καὶ λιθουργοί. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[83] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Λακεδαιμόνιοι ὡς ᾔσθοντο τειχιζόντων, ἐστράτευσαν ἐς τὸ Ἄργος αὐτοί τε καὶ οἱ ξύμμαχοι πλὴν Κορινθίων· ὑπῆρχε δέ τι αὐτοῖς καὶ ἐκ τοῦ Ἄργους αὐτόθεν πρασσόμενον. ἦγε δὲ τὴν στρατιὰν Ἆγις ὁ Ἀρχιδάμου Λακεδαιμονίων βασιλεύς.

καὶ τὰ μὲν ἐκ τῆς πόλεως δοκοῦντα προϋπάρχειν οὐ προυχώρησεν ἔτι· τὰ δὲ οἰκοδομούμενα τείχη ἑλόντες καὶ καταβαλόντες καὶ Ὑσιὰς χωρίον τῆς Ἀργείας λαβόντες καὶ τοὺς ἐλευθέρους ἅπαντας οὓς ἔλαβον ἀποκτείναντες ἀνεχώρησαν καὶ διελύθησαν κατὰ πόλεις.

ἐστράτευσαν δὲ μετὰ τοῦτο καὶ Ἀργεῖοι ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ δῃώσαντες ἀπῆλθον, ὅτι σφῶν τοὺς φυγάδας ὑπεδέχοντο· οἱ γὰρ πολλοὶ αὐτῶν ἐνταῦθα κατῴκηντο.

κατέκλῃσαν δὲ τοῦ αὐτοῦ χειμῶνος καὶ Μακεδόνας Ἀθηναῖοι, Περδίκκᾳ ἐπικαλοῦντες τήν τε πρὸς Ἀργείους καὶ Λακεδαιμονίους γενομένην ξυνωμοσίαν, καὶ ὅτι παρασκευασαμένων αὐτῶν στρατιὰν ἄγειν ἐπὶ Χαλκιδέας τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης καὶ Ἀμφίπολιν Νικίου τοῦ Νικηράτου στρατηγοῦντος ἔψευστο τὴν ξυμμαχίαν καὶ ἡ στρατεία μάλιστα διελύθη ἐκείνου † ἀπάραντος †· πολέμιος οὖν ἦν. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα οὗτος, καὶ πέμπτον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

[84] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους Ἀλκιβιάδης τε πλεύσας ἐς Ἄργος ναυσὶν εἴκοσιν Ἀργείων τοὺς δοκοῦντας ἔτι ὑπόπτους εἶναι καὶ τὰ Λακεδαιμονίων φρονεῖν ἔλαβε τριακοσίους ἄνδρας, καὶ κατέθεντο αὐτοὺς Ἀθηναῖοι ἐς τὰς ἐγγὺς νήσους ὧν ἦρχον· καὶ ἐπὶ Μῆλον τὴν νῆσον Ἀθηναῖοι ἐστράτευσαν ναυσὶν ἑαυτῶν μὲν τριάκοντα, Χίαις δὲ ἕξ, Λεσβίαιν δὲ δυοῖν, καὶ ὁπλίταις ἑαυτῶν μὲν διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ τοξόταις τριακοσίοις καὶ ἱπποτοξόταις εἴκοσι, τῶν δὲ ξυμμάχων καὶ νησιωτῶν ὁπλίταις μάλιστα πεντακοσίοις καὶ χιλίοις.

οἱ δὲ Μήλιοι Λακεδαιμονίων μέν εἰσιν ἄποικοι, τῶν δ’ Ἀθηναίων οὐκ ἤθελον ὑπακούειν ὥσπερ οἱ ἄλλοι νησιῶται, ἀλλὰ τὸ μὲν πρῶτον οὐδετέρων ὄντες ἡσύχαζον, ἔπειτα ὡς αὐτοὺς ἠνάγκαζον οἱ Ἀθηναῖοι δῃοῦντες τὴν γῆν, ἐς πόλεμον φανερὸν κατέστησαν.

στρατοπεδευσάμενοι οὖν ἐς τὴν γῆν αὐτῶν τῇ παρασκευῇ ταύτῃ οἱ στρατηγοὶ Κλεομήδης τε ὁ Λυκομήδους καὶ Τεισίας ὁ Τεισιμάχου, πρὶν ἀδικεῖν τι τῆς γῆς, λόγους πρῶτον ποιησομένους ἔπεμψαν πρέσβεις. οὓς οἱ Μήλιοι πρὸς μὲν τὸ πλῆθος οὐκ ἤγαγον, ἐν δὲ ταῖς ἀρχαῖς καὶ τοῖς ὀλίγοις λέγειν ἐκέλευον περὶ ὧν ἥκουσιν. οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων πρέσβεις ἔλεγον τοιάδε.

[85] ’ἐπειδὴ οὐ πρὸς τὸ πλῆθος οἱ λόγοι γίγνονται, ὅπως δὴ μὴ ξυνεχεῖ ῥήσει οἱ πολλοὶ ἐπαγωγὰ καὶ ἀνέλεγκτα ἐσάπαξ ἀκούσαντες ἡμῶν ἀπατηθῶσιν (γιγνώσκομεν γὰρ ὅτι τοῦτο φρονεῖ ἡμῶν ἡ ἐς τοὺς ὀλίγους ἀγωγή), ὑμεῖς οἱ καθήμενοι ἔτι ἀσφαλέστερον ποιήσατε. καθ’ ἕκαστον γὰρ καὶ μηδ’ ὑμεῖς ἑνὶ λόγῳ, ἀλλὰ πρὸς τὸ μὴ δοκοῦν ἐπιτηδείως λέγεσθαι εὐθὺς ὑπολαμβάνοντες κρίνετε. καὶ πρῶτον εἰ ἀρέσκει ὡς λέγομεν εἴπατε.‘

[86] οἱ δὲ τῶν Μηλίων ξύνεδροι ἀπεκρίναντο ’ἡ μὲν ἐπιείκεια τοῦ διδάσκειν καθ’ ἡσυχίαν ἀλλήλους οὐ ψέγεται, τὰ δὲ τοῦ πολέμου παρόντα ἤδη καὶ οὐ μέλλοντα διαφέροντα αὐτοῦ φαίνεται. ὁρῶμεν γὰρ αὐτούς τε κριτὰς ἥκοντας ὑμᾶς τῶν λεχθησομένων καὶ τὴν τελευτὴν ἐξ αὐτοῦ κατὰ τὸ εἰκὸς περιγενομένοις μὲν τῷ δικαίῳ καὶ δι’ αὐτὸ μὴ ἐνδοῦσι πόλεμον ἡμῖν φέρουσαν, πεισθεῖσι δὲ δουλείαν.‘

[87] {ΑΘ.} Εἰ μὲν τοίνυν ὑπονοίας τῶν μελλόντων λογιούμενοι ἢ ἄλλο τι ξυνήκετε ἢ ἐκ τῶν παρόντων καὶ ὧν ὁρᾶτε περὶ σωτηρίας βουλεύσοντες τῇ πόλει, παυοίμεθ’ ἄν· εἰ δ’ ἐπὶ τοῦτο, λέγοιμεν ἄν.

[88] {ΜΗΛ.} Εἰκὸς μὲν καὶ ξυγγνώμη ἐν τῷ τοιῷδε καθεστῶτας ἐπὶ πολλὰ καὶ λέγοντας καὶ δοκοῦντας τρέπεσθαι· ἡ μέντοι ξύνοδος καὶ περὶ σωτηρίας ἥδε πάρεστι, καὶ ὁ λόγος ᾧ προκαλεῖσθε τρόπῳ, εἰ δοκεῖ, γιγνέσθω.

[89] {ΑΘ.} Ἡμεῖς τοίνυν οὔτε αὐτοὶ μετ’ ὀνομάτων καλῶν, ὡς ἢ δικαίως τὸν Μῆδον καταλύσαντες ἄρχομεν ἢ ἀδικούμενοι νῦν ἐπεξερχόμεθα, λόγων μῆκος ἄπιστον παρέξομεν, οὔθ’ ὑμᾶς ἀξιοῦμεν ἢ ὅτι Λακεδαιμονίων ἄποικοι ὄντες οὐ ξυνεστρατεύ- σατε ἢ ὡς ἡμᾶς οὐδὲν ἠδικήκατε λέγοντας οἴεσθαι πείσειν, τὰ δυνατὰ δ’ ἐξ ὧν ἑκάτεροι ἀληθῶς φρονοῦμεν διαπράσ- σεσθαι, ἐπισταμένους πρὸς εἰδότας ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν.

[90] {ΜΗΛ.} Ἧι μὲν δὴ νομίζομέν γε, χρήσιμον (ἀνάγκη γάρ, ἐπειδὴ ὑμεῖς οὕτω παρὰ τὸ δίκαιον τὸ ξυμφέρον λέγειν ὑπέθεσθε) μὴ καταλύειν ὑμᾶς τὸ κοινὸν ἀγαθόν, ἀλλὰ τῷ αἰεὶ ἐν κινδύνῳ γιγνομένῳ εἶναι τὰ εἰκότα καὶ δίκαια, καί τι καὶ ἐντὸς τοῦ ἀκριβοῦς πείσαντά τινα ὠφεληθῆναι. καὶ [5.90.1.6] πρὸς ὑμῶν οὐχ ἧσσον τοῦτο, ὅσῳ καὶ ἐπὶ μεγίστῃ τιμωρίᾳ σφαλέντες ἂν τοῖς ἄλλοις παράδειγμα γένοισθε.

[91] {ΑΘ.} Ἡμεῖς δὲ τῆς ἡμετέρας ἀρχῆς, ἢν καὶ παυθῇ, οὐκ ἀθυμοῦμεν τὴν τελευτήν· οὐ γὰρ οἱ ἄρχοντες ἄλλων, ὥσπερ καὶ Λακεδαιμόνιοι, οὗτοι δεινοὶ τοῖς νικηθεῖσιν (ἔστι δὲ οὐ πρὸς Λακεδαιμονίους ἡμῖν ὁ ἀγών), ἀλλ’ ἢν οἱ ὑπήκοοί που τῶν ἀρξάντων αὐτοὶ ἐπιθέμενοι κρατήσωσιν.

καὶ περὶ μὲν τούτου ἡμῖν ἀφείσθω κινδυνεύεσθαι· ὡς δὲ ἐπ’ ὠφελίᾳ τε πάρεσμεν τῆς ἡμετέρας ἀρχῆς καὶ ἐπὶ σωτηρίᾳ νῦν τοὺς λόγους ἐροῦμεν τῆς ὑμετέρας πόλεως, ταῦτα δηλώσομεν, βουλόμενοι ἀπόνως μὲν ὑμῶν ἄρξαι, χρησίμως δ’ ὑμᾶς ἀμφοτέροις σωθῆναι.

[92] {ΜΗΛ.} Καὶ πῶς χρήσιμον ἂν ξυμβαίη ἡμῖν δουλεῦσαι, ὥσπερ καὶ ὑμῖν ἄρξαι;

[93] {ΑΘ.} Ὅτι ὑμῖν μὲν πρὸ τοῦ τὰ δεινότατα παθεῖν ὑπα- κοῦσαι ἂν γένοιτο, ἡμεῖς δὲ μὴ διαφθείραντες ὑμᾶς κερδαί- νοιμεν ἄν.

[94] {ΜΗΛ.} Ὥστε [δὲ] ἡσυχίαν ἄγοντας ἡμᾶς φίλους μὲν εἶναι ἀντὶ πολεμίων, ξυμμάχους δὲ μηδετέρων, οὐκ ἂν δέξαισθε;

[95] {ΑΘ.} Οὐ γὰρ τοσοῦτον ἡμᾶς βλάπτει ἡ ἔχθρα ὑμῶν ὅσον ἡ φιλία μὲν ἀσθενείας, τὸ δὲ μῖσος δυνάμεως παράδειγμα τοῖς ἀρχομένοις δηλούμενον.

[96] {ΜΗΛ.} Σκοποῦσι δ’ ὑμῶν οὕτως οἱ ὑπήκοοι τὸ εἰκός, ὥστε τούς τε μὴ προσήκοντας καὶ ὅσοι ἄποικοι ὄντες οἱ πολλοὶ καὶ ἀποστάντες τινὲς κεχείρωνται ἐς τὸ αὐτὸ τιθέασιν;

[97] {ΑΘ.} Δικαιώματι γὰρ οὐδετέρους ἐλλείπειν ἡγοῦνται, κατὰ δύναμιν δὲ τοὺς μὲν περιγίγνεσθαι, ἡμᾶς δὲ φόβῳ οὐκ ἐπιέναι· ὥστε ἔξω καὶ τοῦ πλεόνων ἄρξαι καὶ τὸ ἀσφαλὲς ἡμῖν διὰ τὸ καταστραφῆναι ἂν παράσχοιτε, ἄλλως τε καὶ νησιῶται ναυκρατόρων καὶ ἀσθενέστεροι ἑτέρων ὄντες εἰ μὴ περιγένοισθε.

[98] {ΜΗΛ.} Ἐν δ’ ἐκείνῳ οὐ νομίζετε ἀσφάλειαν; δεῖ γὰρ αὖ καὶ ἐνταῦθα, ὥσπερ ὑμεῖς τῶν δικαίων λόγων ἡμᾶς ἐκβιβάσαντες τῷ ὑμετέρῳ ξυμφόρῳ ὑπακούειν πείθετε, καὶ ἡμᾶς τὸ ἡμῖν χρήσιμον διδάσκοντας, εἰ τυγχάνει καὶ ὑμῖν τὸ αὐτὸ ξυμβαῖνον, πειρᾶσθαι πείθειν. ὅσοι γὰρ νῦν μηδετέροις ξυμμαχοῦσι, πῶς οὐ πολεμώσεσθε αὐτούς, ὅταν ἐς τάδε βλέψαντες ἡγήσωνταί ποτε ὑμᾶς καὶ ἐπὶ σφᾶς ἥξειν; κἀν τούτῳ τί ἄλλο ἢ τοὺς μὲν ὑπάρχοντας πολεμίους μεγαλύνετε, τοὺς δὲ μηδὲ μελλήσαντας γενέσθαι ἄκοντας ἐπάγεσθε;

[99] {ΑΘ.} Οὐ γὰρ νομίζομεν ἡμῖν τούτους δεινοτέρους ὅσοι ἠπειρῶταί που ὄντες τῷ ἐλευθέρῳ πολλὴν τὴν διαμέλλησιν τῆς πρὸς ἡμᾶς φυλακῆς ποιήσονται, ἀλλὰ τοὺς νησιώτας τέ που ἀνάρκτους, ὥσπερ ὑμᾶς, καὶ τοὺς ἤδη τῆς ἀρχῆς τῷ ἀναγκαίῳ παροξυνομένους. οὗτοι γὰρ πλεῖστ’ ἂν τῷ ἀλο- γίστῳ ἐπιτρέψαντες σφᾶς τε αὐτοὺς καὶ ἡμᾶς ἐς προῦπτον κίνδυνον καταστήσειαν.

[100] {ΜΗΛ.} Ἦ που ἄρα, εἰ τοσαύτην γε ὑμεῖς τε μὴ παυθῆναι ἀρχῆς καὶ οἱ δουλεύοντες ἤδη ἀπαλλαγῆναι τὴν παρακινδύνευσιν ποιοῦνται, ἡμῖν γε τοῖς ἔτι ἐλευθέροις πολλὴ κακότης καὶ δειλία μὴ πᾶν πρὸ τοῦ δουλεῦσαι ἐπεξελθεῖν.

[101] {ΑΘ.} Οὔκ, ἤν γε σωφρόνως βουλεύησθε· οὐ γὰρ περὶ ἀνδραγαθίας ὁ ἀγὼν ἀπὸ τοῦ ἴσου ὑμῖν, μὴ αἰσχύνην ὀφλεῖν, περὶ δὲ σωτηρίας μᾶλλον ἡ βουλή, πρὸς τοὺς κρείσσονας πολλῷ μὴ ἀνθίστασθαι.

[102] {ΜΗΛ.} Ἀλλ’ ἐπιστάμεθα τὰ τῶν πολέμων ἔστιν ὅτε κοινοτέρας τὰς τύχας λαμβάνοντα ἢ κατὰ τὸ διαφέρον ἑκατέρων πλῆθος· καὶ ἡμῖν τὸ μὲν εἶξαι εὐθὺς ἀνέλπιστον, μετὰ δὲ τοῦ δρωμένου ἔτι καὶ στῆναι ἐλπὶς ὀρθῶς.

[103] {ΑΘ.} Ἐλπὶς δὲ κινδύνῳ παραμύθιον οὖσα τοὺς μὲν ἀπὸ περιουσίας χρωμένους αὐτῇ, κἂν βλάψῃ, οὐ καθεῖλεν· τοῖς δ’ ἐς ἅπαν τὸ ὑπάρχον ἀναρριπτοῦσι (δάπανος γὰρ φύσει) ἅμα τε γιγνώσκεται σφαλέντων καὶ ἐν ὅτῳ ἔτι φυλάξεταί τις αὐτὴν γνωρισθεῖσαν οὐκ ἐλλείπει.

ὃ ὑμεῖς ἀσθενεῖς τε καὶ ἐπὶ ῥοπῆς μιᾶς ὄντες μὴ βούλεσθε παθεῖν μηδὲ ὁμοιωθῆναι τοῖς πολλοῖς, οἷς παρὸν ἀνθρωπείως ἔτι σῴζεσθαι, ἐπειδὰν πιεζομένους αὐτοὺς ἐπιλίπωσιν αἱ φανεραὶ ἐλπίδες, ἐπὶ τὰς ἀφανεῖς καθίστανται μαντικήν τε καὶ χρησμοὺς καὶ ὅσα τοιαῦτα μετ’ ἐλπίδων λυμαίνεται.

[104] {ΜΗΛ.} Χαλεπὸν μὲν καὶ ἡμεῖς (εὖ ἴστε) νομίζομεν πρὸς δύναμίν τε τὴν ὑμετέραν καὶ τὴν τύχην, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ἴσου ἔσται, ἀγωνίζεσθαι· ὅμως δὲ πιστεύομεν τῇ μὲν τύχῃ ἐκ τοῦ θείου μὴ ἐλασσώσεσθαι, ὅτι ὅσιοι πρὸς οὐ δικαίους ἱστάμεθα, τῆς δὲ δυνάμεως τῷ ἐλλείποντι τὴν Λακεδαιμονίων ἡμῖν ξυμμαχίαν προσέσεσθαι, ἀνάγκην ἔχουσαν, καὶ εἰ μή του ἄλλου, τῆς γε ξυγγενείας ἕνεκα καὶ αἰσχύνῃ βοηθεῖν. καὶ οὐ παντάπασιν οὕτως ἀλόγως θρασυνόμεθα.

[105] {ΑΘ.} Τῆς μὲν τοίνυν πρὸς τὸ θεῖον εὐμενείας οὐδ’ ἡμεῖς οἰόμεθα λελείψεσθαι· οὐδὲν γὰρ ἔξω τῆς ἀνθρωπείας τῶν μὲν ἐς τὸ θεῖον νομίσεως, τῶν δ’ ἐς σφᾶς αὐτοὺς βουλήσεως δικαιοῦμεν ἢ πράσσομεν.

ἡγούμεθα γὰρ τό τε θεῖον δόξῃ τὸ ἀνθρώπειόν τε σαφῶς διὰ παντὸς ὑπὸ φύσεως ἀναγκαίας, οὗ ἂν κρατῇ, ἄρχειν· καὶ ἡμεῖς οὔτε θέντες τὸν νόμον οὔτε κειμένῳ πρῶτοι χρησάμενοι, ὄντα δὲ παραλαβόντες καὶ ἐσόμενον ἐς αἰεὶ καταλείψοντες χρώμεθα αὐτῷ, εἰδότες καὶ ὑμᾶς ἂν καὶ ἄλλους ἐν τῇ αὐτῇ δυνάμει ἡμῖν γενομένους δρῶντας ἂν ταὐτό.

καὶ πρὸς μὲν τὸ θεῖον οὕτως ἐκ τοῦ εἰκότος οὐ φοβούμεθα ἐλασσώσεσθαι· τῆς δὲ ἐς Λακεδαιμονίους δόξης, ἣν διὰ τὸ αἰσχρὸν δὴ βοηθήσειν ὑμῖν πιστεύετε αὐτούς, μακαρίσαντες ὑμῶν τὸ ἀπειρόκακον οὐ ζηλοῦμεν τὸ ἄφρον.

Λακεδαιμόνιοι γὰρ πρὸς σφᾶς μὲν αὐτοὺς καὶ τὰ ἐπιχώρια νόμιμα πλεῖστα ἀρετῇ χρῶνται· πρὸς δὲ τοὺς ἄλλους πολλὰ ἄν τις ἔχων εἰπεῖν ὡς προσφέρονται, ξυνελὼν μάλιστ’ ἂν δηλώσειεν ὅτι ἐπιφανέστατα ὧν ἴσμεν τὰ μὲν ἡδέα καλὰ νομίζουσι, τὰ δὲ ξυμφέροντα δίκαια. καίτοι οὐ πρὸς τῆς ὑμετέρας νῦν ἀλόγου σωτηρίας ἡ τοιαύτη διάνοια.

[106] {ΜΗΛ.} Ἡμεῖς δὲ κατ’ αὐτὸ τοῦτο ἤδη καὶ μάλιστα πιστεύομεν τῷ ξυμφέροντι αὐτῶν, Μηλίους ἀποίκους ὄντας μὴ βουλήσεσθαι προδόντας τοῖς μὲν εὔνοις τῶν Ἑλλήνων ἀπίστους καταστῆναι, τοῖς δὲ πολεμίοις ὠφελίμους.

[107] {ΑΘ.} Οὔκουν οἴεσθε τὸ ξυμφέρον μὲν μετ’ ἀσφαλείας εἶναι, τὸ δὲ δίκαιον καὶ καλὸν μετὰ κινδύνου δρᾶσθαι· ὃ Λακεδαιμόνιοι ἥκιστα ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τολμῶσιν.

[108] {ΜΗΛ.} Ἀλλὰ καὶ τοὺς κινδύνους τε ἡμῶν ἕνεκα μᾶλλον ἡγούμεθ’ ἂν ἐγχειρίσασθαι αὐτούς, καὶ βεβαιοτέρους ἢ ἐς ἄλλους νομιεῖν, ὅσῳ πρὸς μὲν τὰ ἔργα τῆς Πελοποννήσου ἐγγὺς κείμεθα, τῆς δὲ γνώμης τῷ ξυγγενεῖ πιστότεροι ἑτέρων ἐσμέν.

[109] {ΑΘ.} Τὸ δ’ ἐχυρόν γε τοῖς ξυναγωνιουμένοις οὐ τὸ εὔνουν τῶν ἐπικαλεσαμένων φαίνεται, ἀλλ’ ἢν τῶν ἔργων τις δυνάμει πολὺ προύχῃ· ὃ Λακεδαιμόνιοι καὶ πλέον τι τῶν ἄλλων σκοποῦσιν (τῆς γοῦν οἰκείας παρασκευῆς ἀπιστίᾳ καὶ μετὰ ξυμμάχων πολλῶν τοῖς πέλας ἐπέρχονται), ὥστε οὐκ εἰκὸς ἐς νῆσόν γε αὐτοὺς ἡμῶν ναυκρατόρων ὄντων περαιωθῆναι.

[110] {ΜΗΛ.} Οἱ δὲ καὶ ἄλλους ἂν ἔχοιεν πέμψαι· πολὺ δὲ τὸ Κρητικὸν πέλαγος, δι’ οὗ τῶν κρατούντων ἀπορώτερος ἡ λῆψις ἢ τῶν λαθεῖν βουλομένων ἡ σωτηρία. καὶ εἰ τοῦδε σφάλλοιντο, τράποιντ’ ἂν καὶ ἐς τὴν γῆν ὑμῶν καὶ ἐπὶ τοὺς λοιποὺς τῶν ξυμμάχων, ὅσους μὴ Βρασίδας ἐπῆλθεν· καὶ οὐ περὶ τῆς μὴ προσηκούσης μᾶλλον ἢ τῆς οἰκειοτέρας ξυμμαχίδος τε καὶ γῆς ὁ πόνος ὑμῖν ἔσται.

[111] {ΑΘ.} Τούτων μὲν καὶ πεπειραμένοις ἄν τι γένοιτο καὶ ὑμῖν καὶ οὐκ ἀνεπιστήμοσιν ὅτι οὐδ’ ἀπὸ μιᾶς πώποτε πολιορκίας Ἀθηναῖοι δι’ ἄλλων φόβον ἀπεχώρησαν.
ἐνθυμούμεθα δὲ ὅτι φήσαντες περὶ σωτηρίας βουλεύσειν οὐδὲν ἐν τοσούτῳ λόγῳ εἰρήκατε ᾧ ἄνθρωποι ἂν πιστεύσαντες νομίσειαν σωθήσεσθαι, ἀλλ’ ὑμῶν τὰ μὲν ἰσχυρότατα ἐλπιζόμενα μέλλεται, τὰ δ’ ὑπάρχοντα βραχέα πρὸς τὰ ἤδη ἀντιτεταγμένα περιγίγνεσθαι. πολλήν τε ἀλογίαν τῆς διανοίας παρέχετε, εἰ μὴ μεταστησάμενοι ἔτι ἡμᾶς ἄλλο τι τῶνδε σωφρονέστερον γνώσεσθε.

οὐ γὰρ δὴ ἐπί γε τὴν ἐν τοῖς αἰσχροῖς καὶ προύπτοις κινδύνοις πλεῖστα διαφθείρουσαν ἀνθρώπους αἰσχύνην τρέψεσθε. πολλοῖς γὰρ προορωμένοις ἔτι ἐς οἷα φέρονται τὸ αἰσχρὸν καλούμενον ὀνόματος ἐπαγωγοῦ δυνάμει ἐπεσπάσατο ἡσσηθεῖσι τοῦ ῥήματος ἔργῳ ξυμφοραῖς ἀνηκέστοις ἑκόντας περιπεσεῖν καὶ αἰσχύνην αἰσχίω μετὰ ἀνοίας ἢ τύχῃ προσλαβεῖν.

ὃ ὑμεῖς, ἢν εὖ βουλεύησθε, φυλάξεσθε, καὶ οὐκ ἀπρεπὲς νομιεῖτε πόλεώς τε τῆς μεγίστης ἡσσᾶσθαι μέτρια προκαλουμένης, ξυμμάχους γενέσθαι ἔχοντας τὴν ὑμετέραν αὐτῶν ὑποτελεῖς, καὶ δοθείσης αἱρέσεως πολέμου πέρι καὶ ἀσφαλείας μὴ τὰ χείρω φιλονικῆσαι· ὡς οἵτινες τοῖς μὲν ἴσοις μὴ εἴκουσι, τοῖς δὲ κρείσσοσι καλῶς προσφέρονται, πρὸς δὲ τοὺς ἥσσους μέτριοί εἰσι, πλεῖστ’ ἂν ὀρθοῖντο.

σκοπεῖτε οὖν καὶ μεταστάντων ἡμῶν καὶ ἐνθυμεῖσθε πολλάκις ὅτι περὶ πατρίδος βουλεύεσθε, ἧς μιᾶς πέρι καὶ ἐς μίαν βουλὴν τυχοῦσάν τε καὶ μὴ κατορθώσασαν ἔσται.

[112] Καὶ οἱ μὲν Ἀθηναῖοι μετεχώρησαν ἐκ τῶν λόγων· οἱ δὲ Μήλιοι κατὰ σφᾶς αὐτοὺς γενόμενοι, ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς παραπλήσια καὶ ἀντέλεγον, ἀπεκρίναντο τάδε.
’οὔτε ἄλλα δοκεῖ ἡμῖν ἢ ἅπερ καὶ τὸ πρῶτον, ὦ Ἀθηναῖοι, οὔτ’ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πόλεως ἑπτακόσια ἔτη ἤδη οἰκουμένης τὴν ἐλευθερίαν ἀφαιρησόμεθα, ἀλλὰ τῇ τε μέχρι τοῦδε σῳζούσῃ τύχῃ ἐκ τοῦ θείου αὐτὴν καὶ τῇ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων καὶ Λακεδαιμονίων τιμωρίᾳ πιστεύοντες πειρασόμεθα σῴζεσθαι.

προκαλούμεθα δὲ ὑμᾶς φίλοι μὲν εἶναι, πολέμιοι δὲ μηδετέροις, καὶ ἐκ τῆς γῆς ἡμῶν ἀναχωρῆσαι σπονδὰς ποιησαμένους αἵτινες δοκοῦσιν ἐπιτήδειοι εἶναι ἀμφοτέροις.‘

[113] Οἱ μὲν δὴ Μήλιοι τοσαῦτα ἀπεκρίναντο· οἱ δὲ Ἀθηναῖοι διαλυόμενοι ἤδη ἐκ τῶν λόγων ἔφασαν ’ἀλλ’ οὖν μόνοι γε ἀπὸ τούτων τῶν βουλευμάτων, ὡς ἡμῖν δοκεῖτε, τὰ μὲν μέλλοντα τῶν ὁρωμένων σαφέστερα κρίνετε, τὰ δὲ ἀφανῆ τῷ βούλεσθαι ὡς γιγνόμενα ἤδη θεᾶσθε, καὶ Λακεδαιμονίοις καὶ τύχῃ καὶ ἐλπίσι πλεῖστον δὴ παραβεβλημένοι καὶ πιστεύσαντες πλεῖστον καὶ σφαλήσεσθε.‘

[114] Καὶ οἱ μὲν Ἀθηναίων πρέσβεις ἀνεχώρησαν ἐς τὸ στράτευμα· οἱ δὲ στρατηγοὶ αὐτῶν, ὡς οὐδὲν ὑπήκουον οἱ Μήλιοι, πρὸς πόλεμον εὐθὺς ἐτρέποντο καὶ διελόμενοι κατὰ πόλεις περιετείχισαν κύκλῳ τοὺς Μηλίους.

καὶ ὕστερον φυλακὴν σφῶν τε αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων καταλιπόντες οἱ Ἀθηναῖοι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν ἀνεχώρησαν τῷ πλέονι τοῦ στρατοῦ. οἱ δὲ λειπόμενοι παραμένοντες ἐπολιόρκουν τὸ χωρίον.

[115] Καὶ Ἀργεῖοι κατὰ τὸν χρόνον τὸν αὐτὸν ἐσβαλόντες ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ λοχισθέντες ὑπό τε Φλειασίων καὶ τῶν σφετέρων φυγάδων διεφθάρησαν ὡς ὀγδοήκοντα.
καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλὴν λείαν ἔλαβον· καὶ Λακεδαιμόνιοι δι’ αὐτὸ τὰς μὲν σπονδὰς οὐδ’ ὣς ἀφέντες ἐπολέμουν αὐτοῖς, ἐκήρυξαν δὲ εἴ τις βούλεται παρὰ σφῶν Ἀθηναίους λῄζεσθαι.

καὶ Κορίνθιοι ἐπολέμησαν ἰδίων τινῶν διαφορῶν ἕνεκα τοῖς Ἀθηναίοις· οἱ δ’ ἄλλοι Πελοποννήσιοι ἡσύχαζον.

εἷλον δὲ καὶ οἱ Μήλιοι τῶν Ἀθηναίων τοῦ περιτειχίσματος τὸ κατὰ τὴν ἀγορὰν προσβαλόντες νυκτός, καὶ ἄνδρας τε ἀπέκτειναν καὶ ἐσενεγκάμενοι σῖτόν τε καὶ ὅσα πλεῖστα ἐδύναντο χρήσιμα ἀναχωρήσαντες ἡσύχαζον· καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἄμεινον τὴν φυλακὴν τὸ ἔπειτα παρεσκευάζοντο. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[116] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Λακεδαιμόνιοι μελλήσαντες ἐς τὴν Ἀργείαν στρατεύειν, ὡς αὐτοῖς τὰ διαβατήρια [ἱερὰ ἐν τοῖς ὁρίοις] οὐκ ἐγίγνετο, ἀνεχώρησαν. καὶ Ἀργεῖοι διὰ τὴν ἐκείνων μέλλησιν τῶν ἐν τῇ πόλει τινὰς ὑποπτεύσαντες τοὺς μὲν ξυνέλαβον, οἱ δ’ αὐτοὺς καὶ διέφυγον.
καὶ οἱ Μήλιοι περὶ τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὖθις καθ’ ἕτερόν τι τοῦ περιτειχίσματος εἷλον τῶν Ἀθηναίων, παρόντων οὐ πολλῶν τῶν φυλάκων.
καὶ ἐλθούσης στρατιᾶς ὕστερον ἐκ τῶν Ἀθηνῶν ἄλλης, ὡς ταῦτα ἐγίγνετο, ἧς ἦρχε Φιλοκράτης ὁ Δημέου, καὶ κατὰ κράτος ἤδη πολιορκούμενοι, γενομένης καὶ προδοσίας τινός, ἀφ’ ἑαυτῶν ξυνεχώρησαν τοῖς Ἀθηναίοις ὥστε ἐκείνους περὶ αὐτῶν βουλεῦσαι.
οἱ δὲ ἀπέκτειναν Μηλίων ὅσους ἡβῶντας ἔλαβον, παῖδας δὲ καὶ γυναῖκας ἠνδραπόδισαν· τὸ δὲ χωρίον αὐτοὶ ᾤκισαν, ἀποίκους ὕστερον πεντακοσίους πέμψαντες.

Ιστορίαι Βιβλίο Δ [4.1.1 – 4.135.2]

– HOME –

[5.2.1] Μετά την λήξη της ανακωχής ο Κλέων έπεισε τους Αθηναίους να τον στείλουν στην Θράκη με χίλιους διακόσιους Αθηναίους οπλίτες και τριακόσιους ιππείς, με συμμαχικές δυνάμεις που ήταν ακόμα μεγαλύτερες και με τριάντα καράβια.
[5.2.2] Πήγε πρώτα στην Σκιώνη που ήταν ακόμα πολιορκημένη, πήρε οπλίτες από τον στρατό της πολιορκίας και μετά πήγε στον Κωφό, λιμάνι των Τορωναίων που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πολιτεία τους.
[5.2.3] Έμαθε από αυτομόλους ότι ο Βρασίδας δεν βρισκόταν στην Τορώνη και ότι η φρουρά δεν ήταν αξιόμαχη. Προχώρησε με το πεζικό εναντίον της πολιτείας, ενώ έστειλε δέκα καράβια γύρω από το ακρωτήρι για να πιάσουν το λιμάνι της.
[5.2.4] Έφτασε μπροστά στο πρόσθετο τείχος που είχε χτίσει ο Βρασίδας για να περιλάβει και το προάστιο μέσα στην πολιτεία γκρεμίζοντας ένα μέρος του παλιού τείχους, ώστε προάστιο και πόλη να ενωθούν.

[5.3.1] Ο Λακεδαιμόνιος Πασιτελίδας, διοικητής της πολιτείας, πήγε, με την φρουρά που είχε, στο σημείο όπου οι Αθηναίοι έκαναν επίθεση και προσπαθούσε να τους αποκρούσει. Τον πίεζαν, όμως, πολύ και όταν τα καράβια που είχαν περάσει το ακρωτήρι μπαίναν στο λιμάνι, ο Πασιτελίδας φοβήθηκε ότι, αν τα πολεμικά έφταναν και κυρίευαν την αφρούρητη πολιτεία και ο εχθρός κυρίευε το τείχος, τότε θα παγιδευόταν στο προάστιο. Το εγκατέλειψε, λοιπόν, και γύρισε τρέχοντας στην πολιτεία.
[5.3.2] Αλλά οι Αθηναίοι τον πρόλαβαν. Όσοι ήσαν στα πολεμικά κατέλαβαν την πολιτεία, ενώ οι πεζοί τον πήραν καταπόδι και, με μιαν ορμή, τον ακολούθησαν και μπήκαν στην πολιτεία από το ρήγμα του παλιού τείχους. Σκότωσαν πολλούς Πελοποννησίους και Τορωναίους απάνω στη μάχη και τους άλλους τους έπιασαν αιχμαλώτους, ανάμεσά τους και τον Πασιτελίδα.
[5.3.3] Ο Βρασίδας είχε ξεκινήσει για να βοηθήσει την Τορώνη, αλλά στο δρόμο έμαθε ότι η πολιτεία είχε πέσει και γύρισε πίσω. Παρά σαράντα στάδια θα πρόφταινε.
[5.3.4] Ο Κλέων και οι Αθηναίοι έστησαν δύο τρόπαια, το ένα στο λιμάνι και το άλλο κοντά στο τείχος. Πήραν δούλους τα γυναικόπαιδα κι έστειλαν στην Αθήνα τους Τορωναίους, τους Πελοποννησίους και όσους Χαλκιδείς έτυχε να βρίσκονται εκεί. Όλοι μαζί ήσαν εφτακόσιοι. Από αυτούς, όταν αργότερα έγινε ειρήνη, οι Πελοποννήσιοι γύρισαν στην πατρίδα τους και για τους υπόλοιπους οι Ολύνθιοι πέτυχαν να γίνει ανταλλαγή ένας προς έναν.
[5.3.5] Την ίδια εποχή οι Βοιωτοί κυρίεψαν με προδοσία το Πάνακτον, μεθοριακό φρούριο των Αθηναίων.
[5.3.6] Ο Κλέων άφησε φρουρά στην Τορώνη και περιέπλεε τον Άθω με κατεύθυνση την Αμφίπολη.

[5.4.1] Την ίδια, περίπου, εποχή ο Φαίαξ του Ερασιστράτου με άλλους δύο, έφυγε με δύο καράβια για την Ιταλία και την Σικελία όπου τον έστειλαν πρέσβη οι Αθηναίοι.
[5.4.2] Όταν, μετά την γενική ειρήνη που είχαν κάνει μεταξύ τους οι πολιτείες της Σικελίας, οι Αθηναίοι είχαν αποσύρει τις δυνάμεις τους, οι Λεοντίνοι είχαν πολιτογραφήσει πολλούς νέους πολίτες και οι δημοκρατικοί είχαν σκοπό να κάνουν αναδασμό της γης.
[5.4.3] Οι ολιγαρχικοί το πληροφορήθηκαν, ζήτησαν την βοήθεια των Συρακουσίων κι έδιωξαν τους δημοκρατικούς, που σκόρπισαν εδώ κι εκεί. Οι ολιγαρχικοί έκαναν συμφωνία με τους Συρακουσίους, εγκατέλειψαν την πολιτεία τους, που έτσι έμεινε έρημη κι έγιναν πολίτες των Συρακουσών, όπου εγκαταστάθηκαν.
[5.4.4] Αργότερα, όμως, μερικοί απ᾽ αυτούς, δυσαρεστημένοι, έφυγαν από τις Συρακούσες κι εγκαταστάθηκαν σ᾽ ένα τμήμα της γης των Λεοντίνων που ονομάζεται Φώκαια και στο φρούριο Βρικιννίες, που βρίσκεται κι αυτό στο έδαφος των Λεοντίνων. Οι περισσότεροι από τους δημοκρατικούς, οι οποίοι είχαν εξοριστεί, πήγαν κι ενώθηκαν μαζί τους κι αφού ετοιμάστηκαν, άρχισαν εχθροπραξίες έχοντας βάσεις τα δύο αυτά σημεία.
[5.4.5] Όταν οι Αθηναίοι το πληροφορήθηκαν, έστειλαν τον Φαίακα για να προσπαθήσουν να πείσουν τις συμμαχικές τους πολιτείες της Σικελίας και —αν μπορούσαν— τους άλλους Σικελιώτες να συμμαχήσουν εναντίον των Συρακουσών που η δύναμή τους αύξανε ολοένα, και να σώσουν τους Λεοντίνους δημοκρατικούς.
[5.4.6] Ο Φαίαξ έφτασε στην Σικελία και έπεισε τους Καμαριναίους και τους Ακραγαντίνους. Στην Γέλα, όμως, απέτυχε και δεν πήγε σε άλλες πολιτείες, επειδή κατάλαβε ότι δεν θα τις έπειθε. Διασχίζοντας το έδαφος των Σικελών, πέρασε από τις Βρικιννίες όπου ενθάρρυνε τους δημοκρατικούς κι από εκεί έφτασε στην Κατάνη από όπου έφυγε με τα καράβια.

[5.5.1] Στην αποστολή αυτήν, και προς την Σικελία και στην επιστροφή του, ο Φαίαξ σταμάτησε σε μερικές πολιτείες της Ιταλίας για να δημιουργήσει φιλικές για την Αθήνα σχέσεις. Συναντήθηκε με μερικούς Λοκρούς τους οποίους είχε εξορίσει η Μεσσήνη, όπου είχαν πάει να εγκατασταθούν μετά την συνομολόγηση της γενικής ειρήνης. Την εποχή εκείνη, ένα από τα πολιτικά κόμματα της Μεσσήνης είχε ζητήσει την επέμβαση των Λοκρών που είχαν στείλει αποίκους κι έτσι, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η Μεσσήνη κυβερνήθηκε από αποίκους.
[5.5.2] Ο Φαίαξ συνάντησε τους Λοκρούς που γύριζαν στην πατρίδα τους, αλλά δεν τους πείραξε, γιατί είχε επιτύχει από την πολιτεία τους υπόσχεση ότι θα κάνουν συνθήκη με τους Αθηναίους.
[5.5.3] Μόνοι αυτοί, απ᾽ όλους τους άλλους συμμάχους τους, δεν είχαν κάνει ειρήνη με τους Αθηναίους όταν είχε γίνει η γενική ειρήνη στη Σικελία. Αλλά και τότε θα είχαν αρνηθεί, αν δεν είχαν πόλεμο με τους γείτονες και αποίκους τους Ιππωνιείς και Μεδμαίους. Αργότερα ο Φαίαξ γύρισε στην Αθήνα.

[5.6.1] Ο Κλέων, που είχε ξεκινήσει από την Τορώνη για την Αμφίπολη, εξορμώντας από την Ηιόνα, έκανε μιαν επιχείρηση εναντίον της Σταγείρου, αποικίας των Ανδρίων, αλλά δεν κατόρθωσε να την κυριέψει, μπόρεσε, όμως, να κυριέψει με έφοδο την Γαληψό, αποικία της Θάσου.
[5.6.2] Έστειλε πρέσβεις στον Περδίκκα ζητώντας του να έρθει να τον βοηθήσει με στρατό, σύμφωνα με τις συμμαχικές του υποχρεώσεις. Έστειλε και άλλους πρέσβεις στην Θράκη, στον Πολλή, βασιλιά των Οδομάντων, για να φέρουν όσο μπορούσαν περισσότερους Θράκες μισθοφόρους. Ο ίδιος περίμενε, άπρακτος, στην Ηιόνα.
[5.6.3] Ο Βρασίδας τα πληροφορήθηκε αυτά και κατέλαβε θέσεις στο Κερδύλιο. Το μέρος αυτό είναι ένα ύψωμα, στο έδαφος των Αργιλίων, πέρα από τον Στρυμόνα και σε μικρή απόσταση από την Αμφίπολη. Από εκεί ψηλά μπορούσε να τα παρακολουθεί όλα και καμιά κίνηση του στρατού του Κλέωνος δεν μπορούσε να του διαφύγει. Αυτό που περίμενε ο Βρασίδας ήταν ότι ο Κλέων, περιφρονώντας τις μικρές εχθρικές δυνάμεις, θα προχωρούσε στο εσωτερικό, προς την Αμφίπολη, με μόνες τις μονάδες που είχε.
[5.6.4] Ο Βρασίδας εξακολουθούσε να ετοιμάζεται και είχε καλέσει χίλιους πεντακόσιους Θράκες μισθοφόρους, όλους τους Ηδώνες, πελταστές και ιππείς, και χίλιους πελταστές από την Μύρκινο και την Χαλκιδική, εκτός από εκείνους που ήσαν στην Αμφίπολη.
[5.6.5] Το σώμα των οπλιτών αριθμούσε δυο χιλιάδες πολεμιστές. Είχε και τριακόσιους Έλληνες ιππείς. Από τον στρατό αυτόν ο Βρασίδας είχε μαζί του στο Κερδύλιο μόνο χίλιους πεντακόσιους, ενώ οι άλλοι ήσαν στην Αμφίπολη, στις διαταγές του Κλεαρίδα.

[5.7.1] Για λίγο καιρό ο Κλέων αδράνησε, αλλά έπειτα αναγκάστηκε να κάνει εκείνο ακριβώς που περίμενε ο Βρασίδας.
[5.7.2] Ο στρατός του δυσφορούσε επειδή έμενε άπρακτος και άρχισαν να σκέπτονται τον αρχηγό τους και να συγκρίνουν την μεγάλη εμπειρία και την μεγάλη τόλμη του Βρασίδα, με τον οποίον θ᾽ αναμετριόταν η τόση απειρία και η τόση δειλία του δικού τους αρχηγού, που τον είχαν ακολουθήσει με μεγάλη απροθυμία. Ο Κλέων ένιωσε την δυσαρέσκεια αυτή και, για να μην χάσει ο στρατός το ηθικό του από την αδράνεια, σήκωσε το στρατόπεδο και ξεκίνησε.
[5.7.3] Συμπεριφέρθηκε με τον τρόπο με τον οποίο είχε συμπεριφερθεί μετά την επιτυχία του στην Πύλο, όταν νόμισε ότι είχε στρατηγικές ικανότητες. Ούτε καν φαντάστηκε πως θα έβγαινε κανείς να τον αντιμετωπίσει, αλλά είπε ότι προχωρούσε για αναγνώριση του εδάφους και ότι περίμενε τις ενισχύσεις, όχι για να είναι απόλυτα ασφαλής στην περίπτωση που θα υποχρεωνόταν να δώσει μάχη, αλλά για να μπορέσει να περικυκλώσει εντελώς την πολιτεία και να την κυριέψει με έφοδο.
[5.7.4] Προχώρησε, λοιπόν, κι εγκατέστησε τον στρατό του σ᾽ έναν οχυρό λόφο, μπροστά στην Αμφίπολη και πήγε να δει τους βάλτους που σχηματίζει ο Στρυμών και την πλευρά της πολιτείας που βλέπει προς την Θράκη. Νόμιζε ότι θα μπορούσε να υποχωρήσει όποια στιγμή ήθελε, χωρίς ν᾽ αναγκαστεί να δώσει μάχη.
[5.7.5] Πραγματικά, κανείς δεν φαινόταν απάνω στα τείχη και κανείς δεν έβγαινε από τις πύλες. Ήσαν όλες κλειστές. Ο Κλέων μετανοούσε που δεν είχε φέρει μαζί του πολιορκητικές μηχανές, γιατί νόμιζε ότι η πολιτεία ήταν αφρούρητη και ότι θα την είχε κυριέψει.

[5.8.1] Μόλις ο Βρασίδας είδε τους Αθηναίους να ξεκινούν, κατέβηκε κι αυτός από το Κερδύλιο και μπήκε στην Αμφίπολη.
[5.8.2] Δεν επιχείρησε να βγει από την πολιτεία και ν᾽ αντιπαραταχτεί εναντίον των Αθηναίων, γιατί δεν είχε εμπιστοσύνη στον στρατό του που τον θεωρούσε κατώτερο από του εχθρού, όχι σε αριθμό, αφού ήσαν περίπου ισόπαλοι, αλλά σε ποιότητα. Η Αθήνα είχε στείλει στρατιώτες μόνο Αθηναίους πολίτες και τους καλύτερους Λημνίους και Ιμβρίους. Ετοιμάστηκε, λοιπόν, να εφαρμόσει ένα τέχνασμα.
[5.8.3] Αν φανέρωνε στον εχθρό τον αριθμό των πολεμιστών του και τον οπλισμό τους, που μόλις επαρκούσε, θα είχε λιγότερες πιθανότητες να νικήσει παρά εάν έκρυβε τις δυνάμεις του για να μην τις δει ο εχθρός από πριν και τις αψηφήσει.
[5.8.4] Διάλεξε, λοιπόν, εκατόν πενήντα οπλίτες, άφησε τον υπόλοιπο στρατό στις διαταγές του Κλεαρίδα και σχεδίασε να κάνει αιφνιδιασμό προτού αποσυρθούν οι Αθηναίοι, γιατί πίστευε ότι δεν θα παρουσιαζόταν άλλη ευκαιρία να τους βρει μόνους, εάν τους ερχόταν η βοήθεια που περίμεναν. Συγκέντρωσε όλους τους στρατιώτες και θέλοντας να τους ενθαρρύνει και να τους εξηγήσει το σχέδιό του είπε, περίπου, τα εξής:

[5.9.1] «Πελοποννήσιοι. Η πατρίδα από την οποία καταγόμαστε, χρωστάει την ελευθερία της, που έχει από πάντα, στην ανδρεία των κατοίκων της. Δωριείς εσείς, θα πολεμήσετε με Ίωνες, τους οποίους είσαστε συνηθισμένοι να νικάτε. Δεν είναι ανάγκη να πω περισσότερα γι᾽ αυτά.
[5.9.2] Θέλω τώρα να σας εξηγήσω με ποιόν τρόπο σκέπτομαι να κάνω την επιχείρηση, ώστε να μην χάσετε το θάρρος σας, νομίζοντας ότι θα βρεθούμε σε μειονεκτική θέση επειδή θα πολεμήσομε μόνο με μικρές μονάδες και όχι με όλες τις δυνάμεις μας.
[5.9.3] Νομίζω ότι ο εχθρός μας που ανέβηκε στο ύψωμα, κατοπτεύει αμέριμνα την περιοχή και δεν τηρεί, τώρα, καμιά στρατιωτική τάξη, επειδή μας καταφρονεί και δεν περιμένει διόλου ότι θ᾽ αποτολμήσομε την παραμικρή έξοδο εναντίον του.
[5.9.4] Όταν κανείς διαπιστώνει τέτοια λάθη του εχθρού και, υπολογίζοντας τις δικές του δυνάμεις, δεν κάνει φανερή επίθεση, αλλά τις χρησιμοποιεί ανάλογα με τις περιστάσεις, τότε είναι σχεδόν βέβαιος ότι θα νικήσει.
[5.9.5] Την μεγαλύτερη δόξα την φέρνουν τα στρατηγήματα εκείνα τα οποία εξαπατούν αποτελεσματικά τον εχθρό και ωφελούν πολύ τους φίλους.
[5.9.6] Τώρα που ακόμα οι Αθηναίοι δεν περιμένουν ότι θα τους επιτεθεί κανείς, τώρα που είναι αμέριμνοι και, καθώς βλέπω, σκέπτονται περισσότερο ν᾽ αποσυρθούν παρά να κρατήσουν τις θέσεις τους κι έχουν χαλαρώσει την προσοχή τους, εγώ θα τρέξω με τους οπλίτες μου και θα κάνω ό,τι μπορώ, περνώντας μέσ᾽ από το στράτευμά τους, για να τους αιφνιδιάσω προτού συνέλθουν.
[5.9.7] Εσύ, Κλεαρίδα, όταν με δεις να έχω αρχίσει μαζί τους την μάχη και, καθώς πιστεύω, να τους έχω προκαλέσει πανικό, θ᾽ ανοίξεις άξαφνα τις πύλες και, με τους δικούς σου, με τους Αμφιπολίτες και τους άλλους συμμάχους θα κάνεις έξοδο και θα τρέξεις όσο μπορείς πιο γρήγορα να τους επιτεθείς.
[5.9.8] Είναι βέβαιο ότι έτσι θα τους προκαλέσομε πανικό, γιατί ένα δεύτερο κύμα επίθεσης προκαλεί πάντα μεγαλύτερο φόβο στον εχθρό παρά η πρώτη σύγκρουση με τις μονάδες με τις οποίες κιόλας μάχεται.
[5.9.9] Δείξου ανδρείος όπως ταιριάζει σ᾽ έναν Σπαρτιάτη. Και σεις, σύμμαχοι, ακολουθήσετε με θάρρος και θυμηθείτε ότι ο καλός στρατιώτης πρέπει να είναι γενναίος, να έχει το αίσθημα της τιμής και να υπακούει στους αξιωματικούς. Αν σήμερα φανείτε γενναίοι, θα εξασφαλίσετε την ελευθερία σας και το δικαίωμα να ονομάζεστε σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων. Διαφορετικά θα είστε κάτω από τον ζυγό των Αθηναίων. Και αν έχετε την τύχη να μην σας πουλήσουν δούλους ή να μην σας θανατώσουν, ο ζυγός τους θα είναι σκληρότερος από πριν. Εκτός απ᾽ αυτό θα έχετε σταθεί εμπόδιο στην απελευθέρωση των Ελλήνων.
[5.9.10] Μην αποθαρρύνεστε και σκεφτείτε πόσα εξαρτώνται από τον αγώνα αυτόν. Εγώ θα σας δείξω ότι όσο ξέρω να ενθαρρύνω τους άλλους, τόσο ξέρω και καλά να πολεμώ.

[5.10.1] Με τα λόγια αυτά ο Βρασίδας ετοιμάστηκε για την έξοδο και παράταξε τον στρατό του Κλεαρίδα μπροστά στις πύλες που ονομάζονται Θράκιαι, από τις οποίες, όπως του είχε πει, θα έβγαινε να επιτεθεί.
[5.10.2] Ο Κλέων είχε δει τον Βρασίδα όταν κατέβαινε από το Κερδύλιο και, καθώς μπορούσε, από ψηλά, να βλέπει μέσα στην πολιτεία, τον παρακολουθούσε όταν έκανε θυσία στον ναό της Αθηνάς και μετά, όταν έκανε τις προετοιμασίες του. Είχε προχωρήσει για ν᾽ αναγνωρίσει το έδαφος, όταν του αναγγείλαν ότι ολόκληρος ο εχθρικός στρατός ήταν παραταγμένος μέσα στην πολιτεία και ότι κάτω από τις πύλες φαίνονταν πολλά πόδια αλόγων και ανθρώπων που ήσαν έτοιμοι να κάνουν έξοδο.
[5.10.3] Μόλις το άκουσε ο Κλέων, πλησίασε και όταν το διαπίστωσε ο ίδιος, επειδή δεν ήθελε να δώσει μάχη προτού φθάσουν οι ενισχύσεις και νόμιζε ότι είχε όλον τον καιρό να επιχειρήσει και την υποχώρησή του, έδωσε διαταγή να υψωθεί το σήμα για υποχώρηση και παράγγειλε να βαδίσει ο στρατός στην Ηιόνα. Η αριστερή πτέρυγα θα ξεκινούσε πρώτη. Ήταν ο μόνος τρόπος που μπορούσε να γίνει ο ελιγμός.
[5.10.4] Του φάνηκε, όμως, ότι ο ελιγμός γινόταν πολύ σιγά κι έδωσε διαταγή στην δεξιά πτέρυγα να προχωρήσει κάνοντας κλίση προς τ᾽ αριστερά και προσφέροντας έτσι στον εχθρό το ακάλυπτο μέρος των οπλιτών.
[5.10.5] Όταν ο Βρασίδας αντιλήφθηκε την ευκαιρία και είδε τον στρατό των Αθηναίων να υποχωρεί, είπε σε όσους είχε μαζί του και στους άλλους: «Οι άνθρωποι αυτοί δεν θα μας αντισταθούν. Τούτο φαίνεται καθαρά από τον τρόπο που κινούν τα κοντάρια τους και τα κεφάλια τους. Όσοι βαδίζουν έτσι δεν αντέχουν, συνήθως, σε επίθεση. Ας ανοίξει, λοιπόν, κάποιος την πύλη που όρισα κι ας κάνομε αμέσως επίθεση με ορμή».
[5.10.6] Βγήκε από την πύλη που έβλεπε προς τον φράχτη και από την πρώτη πύλη του Μακρού Τείχους που υπήρχε τότε και όρμησε, τρέχοντας, απάνω στον ίσιο δρόμο που περνάει κοντά στο τρόπαιο το οποίο βλέπει κανείς σήμερα, κατά μήκος του πιο οχυρού σημείου της πολιτείας. Έπεσε πάνω στο κέντρο των Αθηναίων, που, φοβισμένοι από την δική τους αταξία, τρόμαξαν με την τόλμη του και τράπηκαν σε φυγή.
[5.10.7] Βγήκε, όπως είχε συμφωνηθεί, και ο Κλεαρίδας από τις Θρακικές πύλες κι έκανε επίθεση. Η σύγχυση γενικεύτηκε στις τάξεις των Αθηναίων που δεν περίμεναν τέτοιο διπλό αιφνιδιασμό.
[5.10.8] Η αριστερή τους πτέρυγα που είχε προχωρήσει προς την Ηιόνα, διαλύθηκε αμέσως κι έφυγε. Ο εχθρός βρισκόταν σε πλήρη υποχώρηση κι ο Βρασίδας ετοιμαζόταν να στραφεί εναντίον της δεξιάς πτέρυγας, όταν πληγώθηκε. Έπεσε χωρίς να τον καταλάβουν οι Αθηναίοι και οι γύρω στρατιώτες του τον μεταφέραν μακριά.
[5.10.9] Η δεξιά πτέρυγα των Αθηναίων αντιστάθηκε περισσότερο. Ο Κλέων, που απ᾽ την αρχή δεν είχε σκοπό να πολεμήσει, είχε φύγει αμέσως, αλλά τον πρόλαβε ένας Μυρκίνιος πελταστής και τον σκότωσε, οι οπλίτες του όμως ανασυγκροτήθηκαν πάνω στον λόφο και απόκρουσαν δύο και τρεις φορές τον Κλεαρίδα και δεν υποχώρησαν παρά μόνο όταν περικυκλώθηκαν από το ιππικό των Μυρκινίων και της Χαλκιδικής και από τους πελταστές που τους χτυπούσαν με ακόντια.
[5.10.10] Έτσι ολόκληρος ο στρατός τράπηκε σε φυγή και όσοι δεν είχαν σκοτωθεί στην μάχη σώμα με σώμα, ή μετά, από το Χαλκιδικό ιππικό και τους πελταστές, έφυγαν με μεγάλη δυσκολία παίρνοντας διάφορα μονοπάτια στα βουνά και έφτασαν στην Ηιόνα.
[5.10.11] Οι στρατιώτες που είχαν σηκώσει τον Βρασίδα από την μάχη τον μεταφέραν στην πολιτεία, ενώ ανάπνεε ακόμα. Έμαθε ότι ο στρατός του νικούσε και μετά από λίγο πέθανε.
[5.10.12] Ο υπόλοιπος στρατός γύρισε με τον Κλεαρίδα από την καταδίωξη, γύμνωσε τους νεκρούς και έστησε τρόπαιο.

[5.11.1] Μετά απ᾽ αυτά όλοι οι σύμμαχοι παρακολούθησαν, με τα όπλα τους, την δημόσια ταφή του Βρασίδα τον οποίο έθαψαν μέσα στην πόλη, στην είσοδο της σημερινής αγοράς. Οι Αμφιπολίτες περιέβαλαν το μνημείο με κιγκλίδωμα. Από τότε του προσφέρουν θυσίες σαν σε ήρωα. Κάθε χρόνο οργανώνουν αγώνες στην μνήμη του και τον έχουν ανακηρύξει ιδρυτή της αποικίας. Κατεδάφισαν όλες τις οικοδομές που είχε χτίσει ο Άγνων και εξαφάνισαν ό,τι μπορούσε να θυμίζει ότι ο Άγνων ήταν ιδρυτής της αποικίας. Οι Αμφιπολίτες όχι μόνο θεωρούσαν τον Βρασίδα σωτήρα τους αλλά, από φόβο των Αθηναίων, ήθελαν να διατηρήσουν την συμμαχία τους με τους Λακεδαιμονίους. Αφού είχαν πόλεμο με τους Αθηναίους, δεν είχαν κανένα συμφέρον αλλά και καμιά διάθεση ν᾽ αποδίδουν τιμές στην μνήμη του Άγνωνος.
[5.11.2] Αποδώσαν τους νεκρούς στους Αθηναίους οι οποίοι είχαν χάσει εξακόσιους στρατιώτες, ενώ οι αντίπαλοί τους είχαν χάσει μόνο επτά, επειδή δεν είχε γίνει τακτική μάχη, αλλά η σύγκρουση έγινε αιφνιδιαστικά και οι Αθηναίοι είχαν πανικοβληθεί προτού αρχίσει.
[5.11.3] Οι Αθηναίοι αφού σήκωσαν τους νεκρούς τους έφυγαν με τα πλοία για την Αθήνα, ενώ ο Κλεαρίδας έμεινε στην Αμφίπολη για να τακτοποιήσει την κατάσταση.

[5.12.1] Την ίδια, περίπου, εποχή, οι Λακεδαιμόνιοι Ραμφίας, Αυτοχαρίδας και Επικυδίδας ξεκίνησαν με εννιακόσιους οπλίτες για να ενισχύσουν τον Βρασίδα στην Θράκη. Έφτασαν στην Ηράκλεια της Τραχινίας, όπου πήραν μέτρα για να τακτοποιήσουν ό,τι δεν πήγαινε καλά.
[5.12.2] Ενώ ήσαν ακόμη στην Ηράκλεια έγινε η μάχη στην Αμφίπολη και τελείωσε το καλοκαίρι.

[5.13.1] Μόλις μπήκε ο χειμώνας, ο Ραμφίας και ο στρατός του προχώρησαν έως το Πιέριον της Θεσσαλίας. Αλλά τους εμπόδισαν οι Θεσσαλοί κι επειδή είχε σκοτωθεί ο Βρασίδας τον οποίο πήγαιναν να ενισχύσουν, γύρισαν στην πατρίδα τους, θεωρώντας ότι η ευκαιρία είχε χαθεί (αφού μετά την ήττα τους οι Αθηναίοι είχαν φύγει από την περιοχή) και πιστεύοντας ότι αυτοί οι ίδιοι δεν ήσαν σε θέση να εφαρμόσουν τα σχέδια του Βρασίδα.
[5.13.2] Ο κύριος, όμως, λόγος για τον οποίο γύρισαν πίσω ήταν ότι, καθώς έφευγαν από την Σπάρτη, είχαν καταλάβει πως οι Λακεδαιμόνιοι είχαν διαθέσεις να κάνουν ειρήνη.

[5.14.1] Και πραγματικά, μετά την μάχη στην Αμφίπολη και την υποχώρηση του Ραμφία από την Θεσσαλία, κανείς από τους δυο αντιπάλους δεν έκανε πολεμικές επιχειρήσεις και είχαν και οι δυο την επιθυμία να κλείσουν ειρήνη. Οι Αθηναίοι είχαν πάθει συμφορά στο Δήλιον και λίγο αργότερα στην Αμφίπολη και είχαν χάσει την αυτοπεποίθηση που είχαν άλλοτε, όταν αρνήθηκαν να κάνουν ειρήνη θεωρώντας ότι οι επιτυχίες τους τους εξασφάλιζαν την υπεροχή.
[5.14.2] Είχαν και τον φόβο μήπως οι συμφορές τους ενθαρρύνουν τους συμμάχους και πολλαπλασιαστούν οι αποστασίες τους και μετανοούσαν που δεν είχαν κάνει ειρήνη μετά την επιτυχία της Πύλου, όταν οι περιστάσεις ήσαν τόσο ευνοϊκές.
[5.14.3] Οι Σπαρτιάτες έβλεπαν ότι ο πόλεμος είχε πάρει μιαν εξέλιξη διαφορετική από εκείνη που είχαν προβλέψει, γιατί είχαν νομίσει ότι, ερημώνοντας την γη των Αθηναίων, θα κατόρθωναν μέσα σε λίγα χρόνια, να καταστρέψουν την δύναμή τους. Στην Σφακτηρία είχαν πάθει μεγάλη συμφορά που δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία της Σπάρτης, η χώρα τους καταστρεφόταν από τις επιδρομές του εχθρού που είχε ορμητήρια την Πύλο και τα Κύθηρα, οι είλωτες αυτομολούσαν και ήταν φόβος μήπως επαναστατήσουν —όπως το είχαν κάνει παλαιότερα— εκείνοι που έμεναν στην χώρα, βέβαιοι ότι θα τους βοηθήσουν οι άλλοι απ᾽ έξω.
[5.14.4] Κατά σύμπτωση έληγαν και οι τριαντάχρονες σπονδές με τους Αργείους, οι οποίοι δεν ήθελαν να τις ανανεώσουν αν δεν τους έδιναν πίσω την περιοχή της Κυνουρίας. Οι Λακεδαιμόνιοι θεωρούσαν ότι τους ήταν αδύνατον ν᾽ αντιμετωπίσουν και τους Αργείους και τους Αθηναίους και είχαν την υποψία ότι μερικές πολιτείες της Πελοποννήσου ήσαν έτοιμες να συμμαχήσουν με το Άργος, όπως και έγινε.

[5.15.1] Αυτά είχαν υπόψη τους οι δύο αντίπαλοι και επιθυμούσαν να κάνουν ειρήνη, ιδίως οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι ήθελαν να πάρουν πίσω τους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας. Μεταξύ τους υπήρχαν Σπαρτιάτες που ανήκαν στις πρώτες οικογένειες της Σπάρτης ή ήσαν συγγενείς τους.
[5.15.2] Είχαν αρχίσει να διαπραγματεύονται αμέσως μετά την αιχμαλωσία τους, αλλά οι Αθηναίοι, τότε που τους ευνοούσε η τύχη, δεν είχαν διάθεση να κάνουν ειρήνη με λογικούς όρους. Όταν, όμως, έπαθαν την συμφορά του Δηλίου, τότε οι Λακεδαιμόνιοι κατάλαβαν ότι οι Αθηναίοι θα ήσαν πιο πρόθυμοι για συνεννοήσεις και έκαναν την ανακωχή για ένα χρόνο, στην διάρκεια του οποίου συμφωνήθηκε να συνέρχονται αντιπρόσωποι για να διαπραγματευτούν οριστική ειρήνη.

[5.16.1] Μετά την ήττα των Αθηναίων στην Αμφίπολη και μετά τον θάνατο του Κλέωνος και του Βρασίδα οι οποίοι —ο καθένας από την μεριά του— εργάζονταν εναντίον της ειρήνης (ο Βρασίδας επειδή με τον πόλεμο είχε επιτυχίες και τιμές, ο Κλέων επειδή πίστευε ότι εάν γίνει ειρήνη, τότε οι επιλήψιμες πράξεις του θα γίνονταν πιο φανερές και οι διαβολές του λιγότερο πιστευτές) δυο άνθρωποι επιδίωκαν ν᾽ αναδειχτούν στην Σπάρτη και στην Αθήνα. Ο Πλειστοάναξ του Παυσανίου, βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, και ο Νικίας του Νικηράτου, τον οποίο θεωρούσαν ότι είχε τις περισσότερες πολεμικές επιτυχίες, άρχισαν να εργάζονται με ζήλο για να γίνει ειρήνη. Ο Νικίας επιθυμούσε την ειρήνη επειδή ήθελε να στερεώσει τη θέση του όσο δεν είχε ακόμα πάθει κανένα ατύχημα και είχε την γενική εκτίμηση. Για το άμεσο μέλλον επιθυμούσε κι ο ίδιος ν᾽ απαλλαγεί και ν᾽ απαλλάξει τους συμπολίτες του από τα δεινά του πολέμου και για το απώτερο μέλλον ήθελε ν᾽ αφήσει όνομα ανθρώπου που ποτέ, στην δημόσια ζωή του, δεν είχε γίνει αιτία να πάθει κάτι η πολιτεία. Θεωρούσε ότι, ο καλύτερος τρόπος να το επιτύχει αυτό κανείς είναι ν᾽ αποφεύγει τους κινδύνους και να εμπιστεύεται όσο μπορεί λιγότερο την τύχη. Ο καλύτερος τρόπος να προφυλάγεται από τους κινδύνους είναι η ειρήνη. Ο Πλειστοάναξ επιθυμούσε την ειρήνη, επειδή είχε γυρίσει από την εξορία και οι εχθροί του τον κατηγορούσαν και εξήγειραν τους Λακεδαιμονίους εναντίον του κάθε φορά που συνέβαινε κάποια συμφορά, λέγοντας ότι τα πάθαιναν επειδή ο Πλειστοάναξ είχε επιστρέψει παράνομα.
[5.16.2] Τον κατηγορούσαν, αυτόν και τον αδελφό του Αριστοκλή, ότι είχαν πείσει την Πυθία των Δελφών να δίνει πάντα και για πολύν καιρό την ίδια απόκριση σε όσους Λακεδαιμονίους αποσταλμένους πήγαιναν να ζητήσουν χρησμό: ότι έπρεπε ν᾽ ανακαλέσουν από την ξένη γη στην Λακεδαίμονα το σπέρμα του ημιθέου γιου του Δία
[5.16.3] αλλιώς θα ερχόταν η στιγμή που θα όργωναν την γη τους με ασημένιο υνί. Μετά από χρόνια εξορία του Πλειστοάνακτα, η Πυθία έπεισε τους Λακεδαιμονίους να του επιτρέψουν να γυρίσει από το Λύκαιο όπου τον είχαν εξορίσει επειδή πίστευαν ότι είχε δωροδοκηθεί για ν᾽ αποσυρθεί από την Αττική. Από φόβο των Λακεδαιμονίων κατοικούσε ένα σπίτι που το μισό ήταν μέσα στον περίβολο του ναού του Δία. Για την επιστροφή του οργάνωσαν τις ίδιες τελετές και τους ίδιους χορούς που είχαν κάνει όταν είχε ιδρυθεί η Σπάρτη και όταν είχαν ενθρονίσει τους πρώτους βασιλείς τους.

[5.17.1] Ο Πλειστοάναξ, ταλαιπωρημένος απ᾽ αυτές τις κατηγορίες, σκεπτόταν ότι, αν γινόταν ειρήνη, θα σταματούσαν οι συμφορές και οι Λακεδαιμόνιοι θα έπαιρναν πίσω τους αιχμαλώτους. Έτσι ο ίδιος θα έπαυε να είναι στόχος των εχθρών του, γιατί ήξερε ότι, όσο γίνεται πόλεμος, οι ευθύνες για τις συμφορές καταλογίζονται πάντα στους ηγέτες. Γι᾽ αυτό και επιθυμούσε πολύ να γίνει συμφωνία.
[5.17.2] Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν όλο τον χειμώνα και όταν έμπαινε η άνοιξη οι Λακεδαιμόνιοι ετοιμάστηκαν για νέες επιχειρήσεις κι έστειλαν αντιπροσώπους στις συμμαχικές τους πολιτείες για ν᾽ αναγγείλουν ότι θα οργανώσουν οχυρωμένη βάση στην Αττική. Θεωρούσαν ότι, μαθαίνοντάς το, οι Αθηναίοι θα γίνονταν πιο υποχωρητικοί. Έγιναν συνεννοήσεις πολλές και οι δύο πλευρές πρόβαλαν πολλές απαιτήσεις. Τέλος έγινε συμφωνία να συνομολογήσουν ειρήνη με όρο ν᾽ αποδώσει ο καθένας ό,τι είχε κυριέψει με τα όπλα. Οι Αθηναίοι, όμως, θα κρατούσαν την Νίσαια, γιατί όταν πρόβαλαν την απαίτηση να τους αποδοθεί η Πλάταια, οι Θηβαίοι αντιτάξαν ότι δεν την είχαν κυριέψει ούτε με τη βία ούτε με προδοσία, αλλά μετά από συμφωνία με τους Πλαταιείς. Αλλά και οι Αθηναίοι είχαν πάρει την Νίσαια με τον ίδιο τρόπο. Οι Λακεδαιμόνιοι συγκάλεσαν όλους τους συμμάχους τους και όλοι, εκτός από τους Βοιωτούς, τους Κορινθίους, τους Ηλείους και τους Μεγαρείς, οι οποίοι δεν έδωσαν την έγκρισή τους στα όσα γίνονταν, συμφώνησαν να τερματιστεί ο πόλεμος. Έγινε, λοιπόν, η συνθήκη και Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι δεσμεύτηκαν με σπονδές και όρκους:

[5.18.1] «Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους συνομολόγησαν ειρήνη με τους ακόλουθους όρους και η κάθε πολιτεία δεσμεύτηκε, χωριστά, με όρκους.
[5.18.2] Όσον αφορά τους ναούς του κοινού των Ελλήνων, όσοι επιθυμούν να προσφέρουν θυσίες, να ζητήσουν χρησμό ή να στείλουν αντιπροσωπείες στις εορτές, σύμφωνα με την εθνική παράδοση, θα μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα και στη στεριά και στη θάλασσα. Ο ιερός χώρος και ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς, καθώς και οι κάτοικοι των Δελφών, θα είναι ανεξάρτητοι, θα πληρώνουν φόρο μόνο στην δική τους διοίκηση και θα δικάζουν τις προσωπικές και κτηματικές τους διαφορές στα δικαστήριά τους, σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα έθιμα.
[5.18.3] Οι σπονδές μεταξύ των Αθηναίων και των συμμάχων τους και των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους θα ισχύσουν πενήντα χρόνια χωρίς απάτη ή βία του ενός εναντίον του άλλου τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα.
[5.18.4] Απαγορεύεται ν᾽ αναλάβουν εχθροπραξίες οποιασδήποτε μορφής (με δόλο ή τέχνασμα) οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους εναντίον των Αθηναίων και των συμμάχων τους καθώς και οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους εναντίον των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους. Αν δημιουργηθεί καμιά διαφορά μεταξύ τους να την λύνουν με διαιτησία και με όρκους, ανάλογα με την διαδικασία που θα έχουν συμφωνήσει.
[5.18.5] »Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θ᾽ αποδώσουν την Αμφίπολη στους Αθηναίους. Επιτρέπεται στους κατοίκους των πολιτειών που θα παραδώσουν οι Λακεδαιμόνιοι στους Αθηναίους, να φύγουν όπου θέλουν, παίρνοντας μαζί τους την κινητή περιουσία τους. Οι πολιτείες αυτές θα πληρώνουν τον φόρο, καθώς ορίστηκε από τον Αριστείδη, αλλά θα είναι ανεξάρτητες. Όσο θα πληρώνουν τον φόρο, δεν θα επιτρέπεται στους Αθηναίους και στους συμμάχους τους να εκστρατεύουν εναντίον τους από την στιγμή που θα γίνουν οι σπονδές. Οι πολιτείες αυτές είναι η Άργιλος, η Στάγειρος, η Άκανθος, η Σκώλος, η Όλυνθος και η Σπάρτωλος, οι οποίες δεν θα είναι σύμμαχοι ούτε των Λακεδαιμονίων ούτε των Αθηναίων. Αν, όμως, οι Αθηναίοι πείσουν τις πολιτείες αυτές να γίνουν σύμμαχοί τους εκούσια, επιτρέπεται να τους δεχθούν στην συμμαχία τους.
[5.18.6] Οι Μηκυβερναίοι, οι Σαναίοι και οι Σιγγαίοι θα είναι ανεξάρτητοι, όπως οι Ολύνθιοι και οι Ακάνθιοι.
[5.18.7] Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θ᾽ αποδώσουν στους Αθηναίους το Πάνακτον. Οι Αθηναίοι θ᾽ αποδώσουν στους Λακεδαιμονίους και στους συμμάχους τους το Κορυφάσιον, τα Κύθηρα, την Μεθώνη, τον Πτελεό και την Αταλάντη και τους αιχμαλώτους που κρατούν στις φυλακές ή σε άλλο μέρος που υπάγεται στην κυριαρχία τους. Θ᾽ αφήσουν ελεύθερους να φύγουν τους Πελοποννησίους που πολιορκούνται στην Σκιώνη καθώς και τους συμμάχους και όσους είχε στείλει εκεί ο Βρασίδας. Θ᾽ αφήσουν ελεύθερους όσους συμμάχους των Λακεδαιμονίων κρατούν αιχμαλώτους στην Αθήνα ή σε άλλα μέρη που υπάγονται στην κυριαρχία τους. Και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θ᾽ αφήσουν ελεύθερους όσους Αθηναίους κρατούν αιχμαλώτους.
[5.18.8] Οι Αθηναίοι είναι ελεύθεροι ν᾽ αποφασίσουν ό,τι θέλουν για την τύχη των Σκιωναίων, των Τορωναίων και των Σερμυλίων, καθώς και για κάθε άλλη πολιτεία που βρίσκεται στην εξουσία τους.
[5.18.9] »Οι Αθηναίοι θα δεσμευθούν με όρκους προς τους Λακεδαιμονίους και προς κάθε συμμαχική τους πολιτεία χωριστά. Δεκαεπτά αντιπρόσωποι από την κάθε πλευρά θα δώσουν τον όρκο κατά τον τρόπο που, σε κάθε πολιτεία, θεωρείται ο επισημότερος. Ο όρκος θα είναι ο ακόλουθος: Υπόσχομαι να σεβαστώ την συνθήκη και την ειρήνη αυτήν με πνεύμα δικαιοσύνης και χωρίς δόλο. Τον ίδιο όρκο θα δώσουν οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους προς τους Αθηναίους.
[5.18.10] Τα δύο μέρη θ᾽ ανανεώνουν τους όρκους κάθε χρόνο. Θα στηθούν στήλες με την συνθήκη στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στον Ισθμό, στην Ακρόπολη της Αθήνας και στο Αμύκλαιο της Λακεδαίμονος.
[5.18.11] Αν το ένα από τα δύο μέρη κάνει οποιαδήποτε παράλειψη, θα επιτρέπεται να τροποποιηθεί η συνθήκη σ᾽ όποιο σημείο χρειάζεται, μετά από δίκαιη συζήτηση, και με κοινή συμφωνία Αθηναίων και Λακεδαιμονίων.

[5.19.1] »Η συνθήκη θ᾽ αρχίσει να ισχύει την εικοστή έβδομη μέρα του Αρτεμισίου μηνός στην Λακεδαίμονα, όπου έφορος είναι ο Πλειστόλας, και την πέμπτη μέρα της τρίτης δεκάδας του Ελαφηβολιώνος στην Αθήνα, όπου άρχων είναι ο Αλκαίος. Ορκίστηκαν και έκαναν σπονδές οι εξής:
[5.19.2] Οι Λακεδαιμόνιοι Πλειστοάναξ, Άγις, Πλειστόλας, Δαμάγητος, Χίονις, Μεταγένης, Άκανθος, Δάιθος, Ισχαγόρας, Φιλοχαρίδας, Ζευξίδας, Άντιππος, Τέλλις, Αλκινάδας, Εμπεδίας, Μηνάς, Λάφιλος. Οι Αθηναίοι Λάμπων, Ισθμιόνικος, Νικίας, Λάχης, Ευθύδημος, Προκλής, Πυθόδωρος, Άγνων, Μυρτίλος, Θρασυκλής, Θεαγένης, Αριστοκράτης, Ιώλκιος, Τιμοκράτης, Λέων, Λάμαχος και Δημοσθένης».

[5.20.1] Αυτές ήσαν οι σπονδές που έγιναν καθώς τελείωσε ο χειμώνας, στις αρχές της άνοιξης, αμέσως μετά την εορτή των Αττικών Διονυσίων, δέκα χρόνια και μερικές μέρες από την πρώτη εισβολή στην Αττική, με την οποία άρχισε ο πόλεμος.
[5.20.2] Για την χρονολόγηση είναι προτιμότερο να έχει κανείς υπόψη του την φυσική διαίρεση του χρόνου, παρά τους καταλόγους των ονομάτων των αρχόντων ή εκείνων που έχουν κάποιο αξίωμα, καταλόγους που μεταχειρίζονται διάφορες πολιτείες για να χρονολογήσουν τα γεγονότα. Με τον δεύτερο τρόπο δεν προκύπτει πότε ακριβώς συνέβη κάτι, δηλαδή στην αρχή, στο τέλος, ή σε άλλο χρονικό σημείο του χρόνου κατά τον οποίο τα πρόσωπα αυτά ασκούσαν το λειτούργημά τους.
[5.20.3] Ενώ αν μεταχειρίζεται κανείς τον τρόπο με τον οποίο γράφω, δηλαδή την παράθεση των γεγονότων κατά καλοκαίρι και χειμώνα, υπολογίζοντας ότι η καθεμιά από τις δύο εποχές αντιστοιχεί με μισό χρόνο, θα βρει ότι η διάρκεια του πρώτου αυτού πολέμου ήταν δέκα καλοκαίρια και άλλοι τόσοι χειμώνες.

[5.21.1] Έπεσε ο κλήρος στους Λακεδαιμονίους ν᾽ αποδώσουν πρώτοι τα όσα είχαν. Ελευθέρωσαν αμέσως όσους αιχμαλώτους είχαν κι έστειλαν στην Θράκη αντιπροσώπους, τον Ισχαγόρα, τον Μηνά και τον Φιλοχαρίδα, για να διατάξουν τον Κλεαρίδα να παραδώσει την Αμφίπολη στους Αθηναίους και να παραγγείλουν στις άλλες πολιτείες να συμμορφωθούν, η καθεμιά, με τους όρους της συνθήκης που την αφορούσαν.
[5.21.2] Αλλά οι πολιτείες αρνήθηκαν, θεωρώντας ότι οι όροι αυτοί δεν τους συμφέραν. Ούτε και ο Κλεαρίδας παράδωσε την Αμφίπολη. Για να ικανοποιήσει τους Χαλκιδείς, ισχυρίστηκε ότι δεν ήταν σε θέση ν᾽ αποδώσει την πολιτεία παρά την θέλησή τους.
[5.21.3] Πήγε βιαστικά στην Σπάρτη με αντιπροσώπους των πολιτειών της Χαλκιδικής για να δικαιολογηθεί στην περίπτωση που ο Ισχαγόρας και η αποστολή του θα τον κατηγορούσαν ότι απειθαρχεί, αλλά και για να δει αν ήταν ακόμα δυνατόν να τροποποιηθεί η συνθήκη. Πληροφορήθηκε ότι είχαν κιόλας γίνει οι σπονδές και οι Λακεδαιμόνιοι τον διατάξαν να φύγει γρήγορα πίσω με ρητή εντολή να παραδώσει την Αμφίπολη, ειδεμή ν᾽ αποσύρει όλον τον πελοποννησιακό στρατό που βρισκόταν εκεί

 [5.22.1] Έτυχε να βρίσκονται στη Σπάρτη αντιπρόσωποι των συμμάχων των Λακεδαιμονίων και οι Σπαρτιάτες διατάξαν όσους απ᾽ αυτούς δεν είχαν δεχτεί την συνθήκη ειρήνης να συμμορφωθούν. Αυτοί όμως, επαναλαμβάνοντας τα επιχειρήματα που είχαν προβάλει αρχικά, αρνήθηκαν να συμμορφωθούν και είπαν ότι δεν θα υποχωρήσουν αν δεν επιτύχουν δικαιότερους όρους.
[5.22.2] Οι σύμμαχοί τους αυτοί δεν τους εισακούσαν και οι Λακεδαιμόνιοι τους έδιωξαν κι έκαναν συμμαχία με τους Αθηναίους, επειδή το Άργος, όπου είχαν στείλει τον Αμπελίδα και τον Λίχα, είχε αρνηθεί να ανανεώσει τις σπονδές. Οι Λακεδαιμόνιοι σκέφθηκαν ότι χωρίς την υποστήριξη των Αθηναίων, το Άργος θα ήταν ακίνδυνο κι έτσι θα έμενε ήρεμη και η υπόλοιπη Πελοπόννησος, γιατί οι πολιτείες που θ᾽ αποστατούσαν, δεν θα είχαν την δυνατότητα να στραφούν προς τους Αθηναίους.
[5.22.3] Ήσαν στην Σπάρτη Αθηναίοι πρέσβεις και άρχισαν διαπραγματεύσεις, που κατέληξαν στην ακόλουθη συμμαχία που επισφραγίστηκε με όρκους:

[5.23.1] «Οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι θα είναι σύμμαχοι για πενήντα χρόνια, με τους εξής όρους: Εάν κανείς εχθρός εισβάλει στο έδαφος των Λακεδαιμονίων και τους προκαλεί ζημίες, οι Αθηναίοι έχουν την υποχρέωση να τους βοηθήσουν μ᾽ όλες τις δυνάμεις τους και με τον αποτελεσματικότερο τρόπο. Αν εκείνος που εισβάλει, καταστρέψει την γη και αποσυρθεί, θα είναι κοινός εχθρός των Λακεδαιμονίων και των Αθηναίων. Θα τον πολεμούν και οι δύο σαν κοινό εχθρό και θα κάνουν ειρήνη μαζί του μόνο με κοινή συμφωνία. Η υποχρέωση αυτή θα εκτελείται με πνεύμα δικαιοσύνης, με προθυμία και χωρίς δόλο.
[5.23.2] Αν κανείς εχθρός εισβάλει στο έδαφος των Αθηναίων και τους προκαλεί ζημίες, οι Λακεδαιμόνιοι έχουν την υποχρέωση να τους βοηθήσουν μ᾽ όλες τις δυνάμεις τους και με τον αποτελεσματικότερο τρόπο. Αν εκείνος που εισβάλει, καταστρέψει την γη και αποσυρθεί, θα είναι κοινός εχθρός των Λακεδαιμονίων και των Αθηναίων. Θα τον πολεμούν και οι δύο σαν κοινό εχθρό και θα κάνουν ειρήνη μαζί του μόνο με κοινή συμφωνία. Η υποχρέωση αυτή θα εκτελείται με πνεύμα δικαιοσύνης, με προθυμία και χωρίς δόλο.
[5.23.3] Αν οι δούλοι επαναστατήσουν, οι Αθηναίοι θα βοηθήσουν τους Λακεδαιμονίους μ᾽ όλες τους τις δυνάμεις και με κάθε τρόπο.
[5.23.4] Τους όρκους για την συνθήκη αυτή θα δώσουν τα ίδια πρόσωπα που έδωσαν τους όρκους από τις δύο πλευρές για την προηγούμενη συνθήκη. Οι όρκοι θα ανανεώνονται κάθε χρόνο από Λακεδαιμονίους αντιπροσώπους που θα πηγαίνουν στην Αθήνα όταν εορτάζονται τα Διονύσια και από Αθηναίους αντιπροσώπους που θα πηγαίνουν στην Σπάρτη όταν εορτάζονται τα Υακίνθια.
[5.23.5] Ο καθένας από τους συμβαλλομένους θ᾽ αναγράψει την συνθήκη σε μια στήλη. Οι Λακεδαιμόνιοι θα στήσουν την στήλη στον ναό του Αμυκλαίου Απόλλωνος και οι Αθηναίοι θα την στήσουν στην Ακρόπολη, κοντά στον ναό της Αθηνάς.
[5.23.6] Αν οι Λακεδαιμόνιοι ή οι Αθηναίοι θελήσουν να προσθέσουν ή ν᾽ αφαιρέσουν έναν όρο από την συμμαχία, θα μπορούν να το κάνουν χωρίς να παραβούν τους όρκους, μετά όμως από κοινή συμφωνία.

[5.24.1] »Τους όρκους τούς έδωσαν οι Λακεδαιμόνιοι Πλειστοάναξ, Άγις, Πλειστόλας, Δαμάγητος, Χίονις, Μεταγένης, Άκανθος, Δάιθος, Ισχαγόρας, Φιλοχαρίδας, Ζευξίδας, Άντιππος Αλκινάδας, Τέλλις, Εμπεδίας, Μηνάς και Λάφιλος και οι Αθηναίοι Λάμπων, Ισθμιόνικος, Λάχης, Νικίας, Ευθύδημος, Προκλής, Πυθόδωρος, Άγνων, Μυρτίλος, Θρασυκλής, Θεαγένης, Αριστοκράτης, Ιώλκιος, Τιμοκράτης, Λέων, Λάμαχος και Δημοσθένης».
[5.24.2] Η συμμαχία αυτή έγινε λίγο καιρό μετά την συνθήκη ειρήνης και οι Αθηναίοι απέδωσαν στους Λακεδαιμονίους τους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας. Άρχισε το καλοκαίρι του ενδεκάτου χρόνου. Αυτή είναι η ιστορία του πρώτου πολέμου, που κράτησε δέκα χρόνια χωρίς διακοπή.

[5.25.1] Μετά την συνθήκη και την συμμαχία μεταξύ Λακεδαιμονίων και Αθηναίων, οι οποίες έγιναν μετά τον δεκάχρονο πόλεμο, όταν ο Πλειστόλας ήταν πρώτος έφορος στην Σπάρτη, και ο Αλκαίος ήταν άρχων στην Αθήνα, αποκαταστάθηκε η ειρήνη μεταξύ των πολιτειών που είχαν δεχτεί την συνθήκη. Οι Κορίνθιοι όμως, και μερικές άλλες πολιτείες της Πελοποννήσου, επιζητούσαν την ακύρωση των όσων είχαν συμφωνηθεί και δημιουργήθηκαν αμέσως δυσκολίες για τους Λακεδαιμονίους από μέρους των συμμάχων τους.
[5.25.2] Και όσο περνούσε ο καιρός, οι Λακεδαιμόνιοι έγιναν ύποπτοι στους Αθηναίους επειδή δεν εκτελούσαν μερικές από τις ρήτρες της συνθήκης.
[5.25.3] Για έξι χρόνια και δέκα μήνες και οι δύο πολιτείες δεν έκαναν επιδρομές η μια στο έδαφος της άλλης, σε άλλα όμως μέρη η ειρήνη δεν αποκαταστάθηκε πραγματικά ποτέ και οι δύο πολιτείες έβλαπταν, όσο μπορούσαν, η μια την άλλη. Τέλος όμως, η ανάγκη των πραγμάτων τους οδήγησε να λύσουν τις σπονδές με τις οποίες είχε τελειώσει ο Δεκάχρονος πόλεμος και άρχισαν πάλι ανοιχτό πόλεμο.

[5.26.1] Ο ίδιος Θουκυδίδης ο Αθηναίος έγραψε και την ιστορία των γεγονότων αυτών, όπως συνέβησαν διαδοχικά, κατά χειμώνα και καλοκαίρι, μέχρι της στιγμής που οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους νίκησαν τους Αθηναίους και κυρίεψαν τα Μακρά Τείχη και τον Πειραιά. Η συνολική διάρκεια του πολέμου ήταν είκοσι επτά χρόνια.
[5.26.2] Θα ήταν σφάλμα να μην περιλάβει κανείς στον πόλεμο και την περίοδο της ανακωχής, γιατί, αν εξετάσει τα όσα έγιναν στο χρονικό αυτό διάστημα, δεν μπορεί να χαρακτηρίσει την περίοδο αυτήν σαν ειρηνική, αφού και οι δύο πλευρές ούτε απέδωσαν όλα όσα είχαν συμφωνήσει ν᾽ αποδώσουν, αλλά και ούτε τήρησαν όλα όσα είχαν συμφωνήσει. Εκτός από αυτά, στο διάστημα του Μαντινειακού και του Επιδαυρίου πολέμου, και σ᾽ άλλες περιστάσεις, σημειώθηκαν κι από τις δύο πλευρές παραβιάσεις. Στην Θράκη οι σύμμαχοι εξακολουθούσαν τις εχθροπραξίες εναντίον των Αθηναίων και οι Βοιωτοί έκαναν ανακωχή που έπρεπε ν᾽ ανανεώνεται κάθε δέκα μέρες.
[5.26.3] Έτσι, λοιπόν, αν προσθέσει κανείς στα δέκα πρώτα χρόνια του πολέμου την περίοδο της αμφίβολης ανακωχής και τον πόλεμο που την διαδέχτηκε, θα βρει ακριβώς όσα χρόνια ανάφερα και μερικές μέρες, αν υπολογίζει το χρονικό διάστημα με βάση την φυσική διαίρεση του χρόνου. Θα διαπιστώσει, επίσης, ότι, για μια φορά, βγήκαν αληθινοί όσοι βάσιζαν τις προβλέψεις τους σε χρησμούς.
[5.26.4] Θυμάμαι ότι, από την αρχή του πολέμου έως το τέλος του, πολλοί έλεγαν ότι θα διαρκέσει τρεις φορές εννέα χρόνια.
[5.26.5] Τον έζησα ολόκληρο και σε ηλικία που μου επέτρεπε να έχω ήρεμη κρίση και να παρακολουθώ τα γεγονότα με προσοχή, ώστε να μαθαίνω τα πράγματα με ακρίβεια. Μετά την στρατηγεία μου στην Αμφίπολη, εξορίστηκα είκοσι χρόνια από την πατρίδα μου, σχετίστηκα με τις δυο παρατάξεις, ιδίως με τους Πελοποννησίους, κι έτσι μπόρεσα να παρακολουθήσω με ηρεμία τα γεγονότα.
[5.26.6] Θα ασχοληθώ τώρα με τις διαφορές που προέκυψαν μετά τον Δεκάχρονο πόλεμο, με την καταγγελία της συνθήκης και με τον πόλεμο που ακολούθησε.

[5.27.1] Όταν έγινε η πενηντάχρονη ειρήνη και, λίγο αργότερα, η συμμαχία των Αθηναίων με τους Λακεδαιμονίους, οι πρέσβεις των άλλων πολιτειών της Πελοποννήσου, που είχαν προσκληθεί, για να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις, έφυγαν από την Σπάρτη.
[5.27.2] Ενώ οι άλλοι πρέσβεις γύρισαν κατευθείαν στις πολιτείες τους, οι Κορίνθιοι πέρασαν πρώτα από το Άργος και είχαν συνομιλίες με μερικούς από τους άρχοντες της πολιτείας. Τους είπαν ότι, αφού οι Λακεδαιμόνιοι, αντίθετα προς τα συμφέροντα της Πελοποννήσου και με σκοπό να την υποδουλώσουν, είχαν κάνει ειρήνη και συμμαχία με τους πρώην χειρότερους εχθρούς τους, τους Αθηναίους, να κοιτάξουν οι Αργείοι να δουν πώς θα σωθεί η Πελοπόννησος και να διακηρύξουν επίσημα ότι είναι έτοιμοι να κάνουν αμυντική συμμαχία με κάθε αυτόνομη ελληνική πολιτεία που το επιθυμεί και δέχεται να λύνει τις διαφορές της με διαπραγματεύσεις. Τους είπαν ότι έπρεπε να διορίσουν λίγους πληρεξουσίους αντιπροσώπους, ώστε να μην γίνονται οι διαπραγματεύσεις μπροστά στη συνέλευση του λαού και να μη φαίνεται ποιοί εξέφρασαν γνώμες τις οποίες δεν δέχτηκε ο λαός. Είπαν ότι πολλές πολιτείες θα προσχωρούσαν στην συμμαχία από μίσος προς τους Λακεδαιμονίους.
[5.27.3] Αφού οι Κορίνθιοι τα είπαν αυτά, γύρισαν στην πολιτεία τους.

[5.28.1] Οι Αργείοι άρχοντες που τους είχαν ακούσει, ανακοίνωσαν τις σκέψεις αυτές στους άλλους άρχοντες και στην συνέλευση του λαού. Οι Αργείοι ψήφισαν την διακήρυξη και διόρισαν δώδεκα αντιπροσώπους με τους οποίους κάθε ελληνική πολιτεία που το επιθυμούσε, θα μπορούσε να διαπραγματευθεί συμμαχία, εκτός από τους Λακεδαιμονίους και τους Αθηναίους. Με τις δυο αυτές πολιτείες δεν θα γινόταν καμιά συνθήκη χωρίς την συγκατάθεση του δήμου.
[5.28.2] Οι Αργείοι δέχτηκαν πρόθυμα τις κορινθιακές προτάσεις, επειδή έβλεπαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι θα τους πολεμήσουν —έληγε η μεταξύ τους συνθήκη ειρήνης— κι επειδή ήλπιζαν ότι έτσι θ᾽ αποκτήσουν την ηγεμονία της Πελοποννήσου. Και πραγματικά η Σπάρτη την εποχή εκείνη είχε κακοφημιστεί και περιφρονηθεί, εξαιτίας των συμφορών που είχε πάθει, ενώ το Άργος, από κάθε άποψη βρισκόταν σε ακμή. Δεν είχε πάρει μέρος στον αττικό πόλεμο και είχε επωφεληθεί πάρα πολύ από την ουδετερότητά του.
[5.28.3] Έτσι, λοιπόν, οι Αργείοι δέχονταν συμμαχία με όσους Έλληνες ήσαν πρόθυμοι να την κάνουν.

[5.29.1] Πρώτοι προσχώρησαν οι Μαντινείς και οι σύμμαχοί τους, από φόβο των Λακεδαιμονίων, επειδή στην διάρκεια του πολέμου εναντίον των Αθηναίων, είχαν προσαρτήσει ένα τμήμα της Αρκαδίας και πίστευαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι τώρα ήσαν απερίσπαστοι, δεν θα ανέχονταν την επέκτασή τους αυτήν. Γι᾽ αυτό και στράφηκαν πρόθυμα προς το Άργος που το θεωρούσαν πολιτεία ισχυρή, από πάντα εχθρική προς τους Λακεδαιμονίους και με δημοκρατικό πολίτευμα, σαν κι αυτούς.
[5.29.2] Με την αποστασία της Μαντίνειας, οι άλλες πολιτείες της Πελοποννήσου άρχισαν ν᾽ αναρωτιόνται αν δεν έπρεπε ν᾽ ακολουθήσουν το παράδειγμα, τόσο επειδή νόμιζαν ότι οι Μαντινείς ήξεραν καλύτερα την κατάσταση, όσο κι επειδή ήσαν οργισμένοι εναντίον των Λακεδαιμονίων για πολλούς λόγους, αλλά ιδιαίτερα εξαιτίας μιας ρήτρας στην συνθήκη ειρήνης με την Αθήνα, σύμφωνα με την οποία ήταν νόμιμο, μετά από κοινή συμφωνία, οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αθηναίοι να προσθέτουν ή να αφαιρούν οτιδήποτε.
[5.29.3] Η ρήτρα αυτή προκαλούσε περισσότερο απ᾽ όλα την ανησυχία των Πελοποννησίων και την υποψία μήπως οι Λακεδαιμόνιοι, με την βοήθεια των Αθηναίων, είχαν σκοπό να τους υποδουλώσουν. Έλεγαν ότι σωστό θα ήταν ο κάθε σύμμαχος να πρέπει να δώσει την συγκατάθεσή του για κάθε προσθήκη ή αφαίρεση στην συνθήκη.
[5.29.4] Οι περισσότερες, λοιπόν, πολιτείες, από φόβο, στράφηκαν προς το Άργος για να κάνουν η καθεμιά συμμαχία μαζί του.

[5.30.1] Οι Λακεδαιμόνιοι κατάλαβαν την ταραχή που επικρατούσε στην Πελοπόννησο και, ξέροντας ότι υποκινητές ήσαν οι Κορίνθιοι, οι οποίοι είχαν σκοπό να συμμαχήσουν κι αυτοί με το Άργος, έστειλαν πρέσβεις στην Κόρινθο για να προλάβουν τις εξελίξεις. Τους κατηγόρησαν ότι αυτοί είχαν δημιουργήσει όλη την ταραχή, ότι αν αποστατήσουν και συμμαχήσουν με το Άργος θα παραβούν τους όρκους τους και ότι είχαν ήδη παραβεί τις υποχρεώσεις τους όταν δεν είχαν δεχτεί την συνθήκη ειρήνης με τους Αθηναίους, παρόλον ότι η πελοποννησιακή συμμαχία όριζε ότι η απόφαση της πλειονοψηφίας ήταν δεσμευτική για όλους, εκτός εάν υπήρχε εμπόδιο από τους θεούς ή τους ήρωες.
[5.30.2] Οι Κορίνθιοι, οι οποίοι πρωτύτερα είχαν καλέσει αντιπροσώπους από όσες πολιτείες δεν είχαν κι αυτές δεχτεί την συνθήκη με τους Αθηναίους, έδωσαν μπροστά τους την απάντησή τους στους Λακεδαιμονίους. Δεν είπαν φανερά τα παράπονά τους, δεν μίλησαν ούτε για το Σόλλιον και το Ανακτόριον, που δεν τους είχαν αποδώσει οι Αθηναίοι, ούτε για άλλο θέμα στο οποίο θεωρούσαν ότι είχαν αδικηθεί, αλλά χρησιμοποίησαν για πρόσχημα το ότι δεν μπορούσαν να προδώσουν τους συμμάχους τους της Θράκης, με τους οποίους είχαν κάνει ειδικούς όρκους και την εποχή που είχαν επαναστατήσει με την Ποτίδαια, και αργότερα.
[5.30.3] Με την άρνησή τους, λοιπόν, να δεχτούν την συνθήκη ειρήνης προς τους Αθηναίους, δεν παραβαίναν τους όρκους τους προς τους Πελοποννησίους συμμάχους τους, αφού είχαν αναλάβει άλλες υποχρεώσεις με όρκους προς τους θεούς, και θα ήταν προδοσία αν τους καταπατούσαν. Προβλεπόταν, άλλωστε, ρήτρα στην συμμαχία, η περίπτωση «εκτός αν υπάρχει εμπόδιο απ᾽ τους θεούς ή τους ήρωες» και θεωρούσαν ότι υπήρχε τέτοιο εμπόδιο.
[5.30.4] Τόσα μόνον είπαν για τους παλιούς όρκους. Για την συμμαχία τους με το Άργος, είπαν ότι, αφού συνεννοηθούν με τους φίλους τους, θα κάνουν ό,τι είναι σύμφωνο με το δίκαιο.
[5.30.5] Οι Λακεδαιμόνιοι πρέσβεις γύρισαν στην πατρίδα τους. Έτυχε να βρίσκονται στην Κόρινθο πρέσβεις του Άργους, οι οποίοι πίεζαν τους Κορινθίους να συμμαχήσουν μαζί τους, χωρίς αναβολή. Αλλά οι Κορίνθιοι τους είπαν να έρθουν να παρουσιαστούν στην επομένη συνέλευσή τους.

[5.31.1] Αμέσως μετά έφτασε στην Κόρινθο πρεσβεία των Ηλείων, που έκανε πρώτα συμμαχία με τους Κορίνθιους και ύστερα πήγε στο Άργος, όπου έκανε συμμαχία σύμφωνα με τις οδηγίες της. Είχε προκύψει διαφορά μεταξύ των Ηλείων και των Λακεδαιμονίων για το Λέπρεον.
[5.31.2] Όταν κάποτε οι Λεπρεάτες βρέθηκαν σε πόλεμο με μερικούς Αρκάδες, είχαν ζητήσει την βοήθεια των Ηλείων, με υπόσχεση να τους δώσουν το μισό έδαφός τους. Όταν τέλειωσε ο πόλεμος, οι Ηλείοι άφησαν το έδαφος στους Λεπρεάτες, αλλά με την υποχρέωση να πληρώνουν ένα τάλαντο τον χρόνο στον Ολύμπιο Δία.
[5.31.3] Το πλήρωναν έως την στιγμή που άρχισε ο αττικός πόλεμος. Τότε, με πρόφαση τον πόλεμο, έπαψαν να πληρώνουν, κι επειδή οι Ηλείοι άρχισαν να τους πιέζουν, ζήτησαν την επέμβαση των Λακεδαιμονίων. Συμφωνήθηκε οι Λακεδαιμόνιοι ν᾽ αναλάβουν διαιτησία, αλλά οι Ηλείοι υποψιάστηκαν ότι η κρίση των Λακεδαιμονίων δεν θα ήταν αμερόληπτη, απέσυραν την συγκατάθεσή τους για την διαιτησία και άρχισαν να καταστρέφουν την γη των Λεπρεατών.
[5.31.4] Παρ᾽ όλ᾽ αυτά, οι Λακεδαιμόνιοι δίκασαν την διαφορά, έβγαλαν απόφαση ότι οι Λεπρεάτες ήσαν ανεξάρτητος λαός και ότι οι Ηλείοι παρανομούσαν. Οι Ηλείοι δεν αποδέχτηκαν την απόφαση και οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν οπλίτες φρουρά στο Λέπρεον.
[5.31.5] Οι Ηλείοι θεώρησαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι προστάτευαν μια πολιτεία που είχε αποστατήσει κι επικαλέστηκαν την διάταξη της συνθήκης που όριζε ότι η κάθε συμμαχική πολιτεία θα διατηρούσε, μετά το τέλος του αττικού πολέμου, τα όσα είχε προτού αρχίσει ο πόλεμος. Θεωρούσαν ότι είχαν αδικηθεί, στράφηκαν προς το Άργος και, όπως είπα πρωτύτερα, έκαναν συμμαχία μαζί του.
[5.31.6] Αμέσως μετά έκαναν συμμαχία με το Άργος οι Κορίνθιοι και οι Χαλκιδείς της Θράκης. Οι Βοιωτοί και οι Μεγαρείς, που ακολουθούσαν κοινή πολιτική, δεν έκαναν κοινή συμμαχία με το Άργος, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι τους περιποιούνταν πολύ κι επειδή θεωρούσαν ότι, αφού ήσαν ολιγαρχικοί, το δημοκρατικό πολίτευμα του Άργους ήταν λιγότερο ευνοϊκό γι᾽ αυτούς από το πολίτευμα της Σπάρτης.

[5.32.1] Την ίδια εποχή το καλοκαίρι αυτό, οι Αθηναίοι κυρίεψαν με πολιορκία την Σκιώνη. Σκότωσαν όλους τους στρατεύσιμους άντρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα κι έδωσαν το έδαφος στους Πλαταιείς για να εγκατασταθούν εκεί. Έφεραν πίσω στην Δήλο τους κατοίκους της, επειδή επηρεάστηκαν από τις συμφορές που είχαν πάθει και θυμήθηκαν έναν χρησμό του θεού στους Δελφούς.
[5.32.2] Οι Φωκείς και οι Λοκροί άρχισαν πόλεμο.
[5.32.3] Οι Κορίνθιοι και οι Αργείοι, που ήσαν πια σύμμαχοι, πήγαν στην Τεγέα για να την αποσπάσουν από τους Λακεδαιμονίους. Ήξεραν ότι ήταν σημαντική πολιτεία και νόμιζαν ότι, αν προσχωρούσε, τότε και η υπόλοιπη Πελοπόννησος θα ερχόταν με το μέρος τους.
[5.32.4] Οι Τεγεάτες όμως, είπαν, ότι δεν θα κάνουν τίποτε εναντίον των Λακεδαιμονίων και οι Κορίνθιοι, οι οποίοι έως τότε είχαν επιδείξει μεγάλο ζήλο, χαλάρωσαν την δραστηριότητά τους και ανησύχησαν μήπως καμιά άλλη πολιτεία δεν προσχωρήσει στην παράταξή τους.
[5.32.5] Έστειλαν, όμως, στους Βοιωτούς αντιπροσωπεία και τους εζήτησαν να συμμαχήσουν μαζί τους και με το Άργος και ν᾽ ακολουθούν κοινή πολιτική. Λίγο μετά την πενηντάχρονη ειρήνη, οι Βοιωτοί και οι Αθηναίοι είχαν κάνει εκεχειρία που ανανεωνόταν κάθε δέκα μέρες, και οι Κορίνθιοι ζήτησαν από τους Βοιωτούς να τους συνοδεύσουν στην Αθήνα και να τους βοηθήσουν να κάνουν κι αυτοί ίδιου τύπου εκεχειρία. Αν οι Αθηναίοι δεν δέχονταν, τότε οι Κορίνθιοι ζητούσαν από τους Βοιωτούς να καταγγείλουν την δική τους εκεχειρία και να μην κάνουν πια με τους Αθηναίους άλλη συνθήκη παρά μόνο αν είναι σύμφωνη και η Κόρινθος.
[5.32.6] Στα αιτήματα αυτά των Κορινθίων οι Βοιωτοί αποκρίθηκαν ότι δεν έπρεπε να επιμείνουν για την συμμαχία με το Άργος. Τους συνόδεψαν όμως στην Αθήνα, όπου δεν επέτυχαν την δεκαήμερη εκεχειρία, επειδή οι Αθηναίοι αποκρίθηκαν ότι, αν οι Κορίνθιοι ήσαν σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων, τότε τους περιλάμβανε κι αυτούς η συνθήκη ειρήνης.
[5.32.7] Οι Βοιωτοί δεν κατάγγειλαν την δεκαήμερη ανακωχή, παρά την αξίωση και τα παράπονα των Κορινθίων, οι οποίοι ζητούσαν να εφαρμοστεί η μεταξύ τους συμφωνία. Έτσι, μεταξύ Κορινθίων και Αθηναίων σταμάτησαν οι εχθροπραξίες, χωρίς επίσημη ανακωχή.

[5.33.1] Το ίδιο καλοκαίρι οι Λακεδαιμόνιοι εκστρατεύσαν μ᾽ όλες τους τις δυνάμεις και μ᾽ αρχηγό τον Πλειστοάνακτα του Παυσανίου, εναντίον των Παρρασίων της Αρκαδίας, οι οποίοι ήσαν υπήκοοι της Μαντινείας. Τους είχε καλέσει μια από τις αντιμαχόμενες μερίδες των Παρρασίων. Οι Λακεδαιμόνιοι είχαν σκοπό να κατεδαφίσουν, αν μπορούσαν, το φρούριο των Κυψέλων. Το είχαν χτίσει οι Μαντινείς (οι οποίοι και το φρουρούσαν) στο παρρασικό έδαφος και αποτελούσε κίνδυνο για την Σκιρίτιδα της Λακωνικής.
[5.33.2] Οι Λακεδαιμόνιοι ρήμαξαν την γη των Παρρασίων, ενώ οι Μαντινείς άφησαν την πολιτεία τους στην φύλαξη των Αργείων και πήγαν να βοηθήσουν τους συμμάχους τους. Δεν μπορούσαν, όμως, να υπερασπίσουν και το φρούριο των Κυψέλων και τις πολιτείες των Παρρασίων και αποσύρθηκαν.
[5.33.3] Οι Λακεδαιμόνιοι ελευθέρωσαν τους Παρρασίους, κατεδάφισαν το φρούριο και γύρισαν στην πατρίδα τους.

[5.34.1] Το ίδιο καλοκαίρι γύρισαν στην Σπάρτη, από την Θράκη, οι στρατιώτες τους οποίους είχε πάρει μαζί του ο Βρασίδας. Τους έφερε πίσω ο Κλεαρίδας, μετά την συνθήκη ειρήνης. Οι Λακεδαιμόνιοι ψήφισαν απόφαση ν᾽ απελευθερώσουν τους είλωτες που είχαν πολεμήσει με τον Βρασίδα και να τους αφήσουν να εγκατασταθούν όπου θέλουν. Λίγο αργότερα τους εγκαταστήσαν μαζί με τους νεοδαμώδεις στο Λέπρεον, που βρίσκεται στα σύνορα της Λακωνικής και της Ηλείας, με την οποίαν οι σχέσεις τους είχαν χειροτερέψει.
[5.34.2] Όσο για κείνους που είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι στην Σφακτηρία και είχαν παραδώσει τα όπλα, οι Σπαρτιάτες ανησύχησαν μήπως αυτοί, από φόβο μην πάθουν καμιά μείωση, οργανώσουν επανάσταση όσο ακόμα θα είχαν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Τους κήρυξαν έκπτωτους πολίτες, παρόλο ότι μερικοί είχαν αξιώματα. Η έκπτωση αυτή είχε αποτέλεσμα να μην μπορούν ν᾽ ασκούν εξουσία και να μη μπορούν να κάνουν αγοραπωλησίες. Αργότερα, όμως, τους αποκατάστησαν.

[5.35.1] Το ίδιο καλοκαίρι οι Δίοι κυρίεψαν την Θυσσό στην χερσόνησο του Άθω, πολιτεία σύμμαχο των Αθηναίων.
[5.35.2] Το καλοκαίρι αυτό οι Αθηναίοι και οι Πελοποννήσιοι επικοινωνούσαν ελεύθερα, αλλά αμέσως μετά τις σπονδές άρχισαν να δυσπιστούν ο ένας προς τον άλλον, γιατί δεν αποδίδαν τις πολιτείες που όριζε η συνθήκη.
[5.35.3] Ο κλήρος είχε ορίσει ν᾽ αποδώσουν πρώτοι οι Λακεδαιμόνιοι την Αμφίπολη και τις άλλες πολιτείες, αλλά δεν τις αποδώσαν και δεν είχαν κατορθώσει να πείσουν τους συμμάχους τους της Θράκης, ούτε τους Βοιωτούς ούτε τους Κορινθίους να δεχτούν τους όρους ειρήνης, αν και έδιναν συνεχώς την υπόσχεση ότι θα ενωθούν με τους Αθηναίους για να εξαναγκάσουν όσους δυστροπούσαν. Όριζαν και προθεσμία —αλλά όχι με γραπτή συμφωνία— μετά την οποία όσες πολιτείες θα είχαν αρνηθεί να δεχτούν την συνθήκη θα θεωρούνταν κοινοί εχθροί.
[5.35.4] Οι Αθηναίοι έβλεπαν ότι τίποτε απ᾽ αυτά δεν γινόταν και άρχισαν ν᾽ αμφιβάλλουν για την καλή πίστη των Λακεδαιμονίων. Γι᾽ αυτό δεν απόδωσαν την Πύλο την οποία ζητούσε η Σπάρτη και μετανοούσαν που είχαν αποδώσει τους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας. Κρατούσαν και τις άλλες πολιτείες, έως ότου οι Λακεδαιμόνιοι εκτελέσουν τις υποχρεώσεις τους.
[5.35.5] Οι Λακεδαιμόνιοι ισχυρίζονταν ότι είχαν κάνει ό,τι μπορούσαν. Είχαν αποδώσει τους Αθηναίους αιχμαλώτους, είχαν αποσύρει τον στρατό τους από την Θράκη και είχαν εκτελέσει ό,τι περνούσε από το χέρι τους. Ισχυρίστηκαν ότι δεν εξουσίαζαν την Αμφίπολη για να την αποδώσουν, ότι δοκίμαζαν να πείσουν τους Βοιωτούς και τους Κορινθίους να δεχτούν την συνθήκη ειρήνης, ν᾽ αποδώσουν το Πάνακτον και να επιτύχουν ν᾽ απελευθερωθούν όσοι Αθηναίοι αιχμάλωτοι ήσαν στα χέρια των Βοιωτών.
[5.35.6] Απαιτούσαν να τους αποδοθεί η Πύλος ή τουλάχιστον ν᾽ αποσύρουν οι Αθηναίοι από εκεί τους Μεσσηνίους και τους είλωτες (όπως είχαν κάνει και αυτοί με τον στρατό τους στην Θράκη) και να φρουρούν το μέρος Αθηναίοι.
[5.35.7] Μετά από πολλές και επίπονες διαπραγματεύσεις, έπεισαν τους Αθηναίους ν᾽ αποσύρουν από την Πύλο τους Μεσσηνίους και τους είλωτες και όσους είχαν αυτομολήσει από την Λακωνική. Οι Αθηναίοι τους εγκαταστήσαν στα Κράνια της Κεφαλληνίας.
[5.35.8] Το καλοκαίρι, λοιπόν, εκείνο επικράτησε ησυχία και τα δύο μέρη επικοινωνούσαν μεταξύ τους ελεύθερα.

[5.36.1] Τον επόμενο χειμώνα —όταν έφοροι στην Σπάρτη ήσαν άλλοι από εκείνους που είχαν κάνει την ειρήνη και μερικοί μάλιστα από τους νέους εφόρους ήσαν αντίθετοι προς την συνθήκη— πήγαν στην Σπάρτη πρεσβείες από τις συμμαχικές πολιτείες. Ήσαν εκεί και πρεσβείες των Αθηναίων, των Βοιωτών και των Κορινθίων. Έγιναν πολλές συζητήσεις μεταξύ τους που δεν κατάληξαν σε τίποτε. Καθώς οι πρέσβεις της Κορίνθου και της Βοιωτίας ετοιμάζονταν να φύγουν, οι έφοροι Κλεόβουλος και Ξενάρης, οι οποίοι απ᾽ όλους περισσότερο ήθελαν να καταγγελθεί η συνθήκη, τους κάλεσαν σε ιδιωτικές συνομιλίες και τους έκαναν την σύσταση ν᾽ ακολουθούν όσο μπορούν κοινή πολιτική. Συμβούλεψαν τους Βοιωτούς να συμμαχήσουν πρώτα με το Άργος και μετά να το πείσουν να κάνει, και αυτό, κοινή συμμαχία με την Λακεδαίμονα. Αυτός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος ν᾽ αποφύγουν οι Βοιωτοί να προσχωρήσουν στην συνθήκη ειρήνης, γιατί οι Λακεδαιμόνιοι προτιμούσαν να γίνουν φίλοι και σύμμαχοι με το Άργος, έστω κι αν κινδύνευαν να προκαλέσουν την εχθρότητα των Αθηναίων και την καταγγελία της συνθήκης. Θα ήξεραν, βέβαια, οι Βοιωτοί ότι οι Λακεδαιμόνιοι ήθελαν από πάντα να έχουν φιλικές σχέσεις με το Άργος ώστε να τους είναι ευκολότερο να κάνουν πόλεμο έξω από την Πελοπόννησο.
[5.36.2] Ζήτησαν, όμως, από τους Βοιωτούς να παραδώσουν το Πάνακτον στους Λακεδαιμονίους, ώστε να δοκιμάσουν να το ανταλλάξουν με την Πύλο, οπότε θα μπορούσαν ευκολότερα να κηρύξουν τον πόλεμο στους Αθηναίους.

[5.37.1] Οι Βοιωτοί και οι Κορίνθιοι πρέσβεις που πήραν εντολή από τον Ξενάρη, τον Κλεόβουλο και τους άλλους Λακεδαιμονίους φίλους τους να μεταδώσουν αυτό το μήνυμα, ξεκίνησαν για την πατρίδα τους.
[5.37.2] Δύο Αργείοι, που είχαν μεγάλα αξιώματα, τους περίμεναν στον δρόμο τους, συναντήθηκαν και τους μίλησαν, ελπίζοντας να τους πείσουν να γίνουν και οι Βοιωτοί σύμμαχοι του Άργους, όπως είχαν γίνει οι Κορίνθιοι, οι Ηλείοι και οι Μαντινείς. Θεωρούσαν ότι, αν πραγματοποιόταν το σχέδιό τους, τότε θα είχαν την ευχέρεια, ενεργώντας από κοινού, να κάνουν και πόλεμο και ειρήνη, αν ήθελαν, με τους Λακεδαιμονίους και μ᾽ οποιονδήποτε άλλον, αν ήταν ανάγκη.
[5.37.3] Η πρόταση άρεσε στους Βοιωτούς πρέσβεις, γιατί έτυχε να συμπίπτει με τα όσα οι Λακεδαιμόνιοι φίλοι τους τους είχαν επιφορτίσει να πουν. Όταν οι δύο Αργείοι κατάλαβαν ότι οι Βοιωτοί ήσαν ευνοϊκοί, έφυγαν λέγοντας ότι θα στείλουν πρέσβεις στην Βοιωτία.
[5.37.4] Οι Βοιωτοί έφτασαν στην πατρίδα τους και πληροφόρησαν τους Βοιωτάρχες για τις προτάσεις των Λακεδαιμονίων και των Αργείων. Οι Βοιωτάρχες ευχαριστήθηκαν πολύ κι ήσαν εξαιρετικά πρόθυμοι να δεχτούν τις προτάσεις, γιατί ήταν ευτυχής σύμπτωση οι φίλοι τους Λακεδαιμόνιοι να τους ζητούν ακριβώς τα ίδια που τους ζητούσαν οι Αργείοι.
[5.37.5] Λίγο αργότερα έφτασαν πρέσβεις του Άργους με τις γνωστές προτάσεις. Οι Βοιωτάρχες τις δέχτηκαν και τους ξεπροβόδισαν, δίνοντας την υπόσχεση ότι θα στείλουν πρεσβεία στο Άργος για να διαπραγματευθούν συμμαχία.

[5.38.1] Στο μεταξύ, οι Βοιωτάρχες και οι πρέσβεις των Κορινθίων, των Μεγαριτών και των πολιτειών της Θράκης αποφάσισαν, πριν απ᾽ όλα, ν᾽ αναλάβουν με όρκους την υποχρέωση να βοηθούν η μια πολιτεία την άλλη, όταν θα υπάρχει ανάγκη και να κηρύσσουν πόλεμο ή να κάνουν ειρήνη μόνο από κοινού και μετά από αυτό οι Βοιωτοί και οι Μεγαρείς —που ακολουθούσαν κοινή πολιτική— θα έκαναν συμμαχία με το Άργος.
[5.38.2] Πριν γίνουν οι όρκοι, οι Βοιωτάρχες τα ανακοίνωσαν αυτά στις τέσσερις βουλές των Βοιωτών που έχουν την ανώτατη εξουσία, με την σύσταση να δεθούν με όρκους μ᾽ όλες τις πολιτείες που θα δέχονταν να κάνουν μαζί τους αμοιβαίους όρκους.
[5.38.3] Αλλά οι Βοιωτικές βουλές δεν δέχτηκαν την πρόταση, από φόβο μην έρθουν σε αντίθεση προς τους Λακεδαιμονίους αν συμμαχήσουν με τους Κορινθίους που είχαν αποσπαστεί από την Σπάρτη. Οι Βοιωτάρχες δεν τους είχαν ανακοινώσει το μήνυμα των Λακεδαιμονίων ότι, δηλαδή, οι έφοροι Κλεόβουλος και Ξενάρης και οι φίλοι τους, τους συμβούλευαν να συμμαχήσουν πρώτα με το Άργος και την Κόρινθο και μετά να γίνουν σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων. Οι Βοιωτάρχες είχαν την πεποίθηση ότι, και χωρίς να τους το έχουν ανακοινώσει, οι βουλές δεν θ᾽ αποφάσιζαν άλλα από τα όσα οι ίδιοι είχαν αποφασίσει και προτείνει.
[5.38.4] Μετά από την αποτυχία αυτήν οι πρέσβεις της Κορίνθου και των πολιτειών της Θράκης, έφυγαν άπρακτοι και οι Βοιωτάρχες, οι οποίοι —αν είχαν επιτύχει— έπρεπε να προσπαθήσουν να κάνουν συμμαχία με το Άργος, δεν έκαναν πια στις βουλές καμιά πρόταση σχετικά με το Άργος, ούτε έστειλαν πρέσβεις στο Άργος, καθώς είχαν υποσχεθεί. Έτσι όλο το ζήτημα παραμελήθηκε και αναβλήθηκε.

[5.39.1] Τον ίδιο χειμώνα οι Ολύνθιοι κυρίεψαν με έφοδο την Μηκύβερνα, την οποία φρουρούσαν οι Αθηναίοι.
[5.39.2] Μετά απ᾽ αυτό, και καθώς οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αθηναίοι εξακολουθούσαν τις διαπραγματεύσεις για τα όσα δεν είχαν ακόμη αποδώσει, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι ήλπιζαν ότι, αν το Πάνακτον αποδοθεί από τους Βοιωτούς στους Αθηναίους, τότε και αυτοί θα έπαιρναν πίσω την Πύλο, έστειλαν πρεσβεία στους Βοιωτούς και τους παρακάλεσαν να τους παραδώσουν το Πάνακτον και τους Αθηναίους αιχμαλώτους που είχαν, ώστε να τ᾽ ανταλλάξουν με την Πύλο.
[5.39.3] Αλλά οι Βοιωτοί είπαν ότι δεν θα τ᾽ αποδώσουν, αν οι Λακεδαιμόνιοι δεν κάνουν μαζί τους ιδιαίτερη συμμαχία όμοια μ᾽ εκείνην που είχαν κάνει με τους Αθηναίους. Οι Λακεδαιμόνιοι ήξεραν ότι έτσι θα παραβαίναν την υποχρέωσή τους προς τους Αθηναίους, αφού είχε συμφωνηθεί ότι θα έκαναν από κοινού συμμαχίες ή πόλεμο, αλλά ήθελαν να πάρουν το Πάνακτον για να το ανταλλάξουν με την Πύλο. Ταυτόχρονα, επειδή όσοι ήθελαν να καταγγελθεί η ειρήνη, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να γίνει συμμαχία με τους Βοιωτούς, οι Λακεδαιμόνιοι έκαναν, τελικά, συμμαχία μαζί τους στο τέλος του χειμώνα ή στην αρχή της άνοιξης. Οι Βοιωτοί άρχισαν, αμέσως, να κατεδαφίζουν το Πάνακτον. Έτσι τέλειωσε ο ενδέκατος χρόνος του πολέμου.

[5.40.1] Στην αρχή του επόμενου καλοκαιριού, με την άνοιξη, οι Αργείοι, βλέποντας ότι οι πρέσβεις των Βοιωτών, που επρόκειτο να σταλούν, δεν έφταναν και μαθαίνοντας ότι κατεδαφιζόταν το Πάνακτον και ότι οι Βοιωτοί είχαν κάνει ιδιαίτερη συμμαχία με τους Λακεδαιμονίους, φοβήθηκαν μην απομονωθούν και στραφούν όλοι οι σύμμαχοί τους προς τους Λακεδαιμονίους.
[5.40.2] Νόμιζαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν πείσει τους Βοιωτούς να κατεδαφίσουν το Πάνακτον και να προσχωρήσουν στην συνθήκη ειρήνης με τους Αθηναίους και νόμιζαν ακόμη ότι οι Αθηναίοι τα ήξεραν όλα αυτά και ότι, επομένως, ούτε με τους Αθηναίους θα μπορούσαν να κάνουν συμμαχία, ενώ έως τότε λογάριαζαν ότι, αν δεν ανανεωνόταν η συνθήκη συμμαχίας που είχαν με τους Λακεδαιμονίους, θα μπορούσαν, εξαιτίας των διαφορών μεταξύ Αθηναίων και Λακεδαιμονίων, να κάνουν συμμαχία με την Αθήνα.
[5.40.3] Οι Αργείοι βρίσκονταν σε αμηχανία και ενώ, πριν, είχαν αρνηθεί ν᾽ ανανεώσουν την συμμαχία τους με τους Λακεδαιμονίους με την επιδίωξη να κυριαρχήσουν στην Πελοπόννησο, τώρα φοβόνταν μην βρεθούν στην ανάγκη ν᾽ αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τους Λακεδαιμονίους, τους Τεγεάτες, τους Βοιωτούς και τους Αθηναίους. Έστειλαν όσο μπορούσαν πιο γρήγορα πρέσβεις στην Σπάρτη, τον Εύστροφο και τον Αίσωνα, πρόσωπα που θα ήσαν πολύ αρεστά στους Λακεδαιμονίους. Θεωρούσαν ότι το καλύτερο που μπορούσαν να κάνουν στην περίσταση αυτή, ήταν να διαπραγματευθούν συμμαχία με την Σπάρτη, με τους καλύτερους δυνατούς όρους, κι έτσι να εξασφαλίσουν την ησυχία τους.

[5.41.1] Οι πρέσβεις έφτασαν στην Σπάρτη και άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους Λακεδαιμονίους για τους όρους με τους οποίους θα μπορούσε να γίνει μια συνθήκη.
[5.41.2] Οι Αργείοι ζήτησαν πρώτα να υποβληθεί στην διαιτησία μιας πολιτείας ή ενός προσώπου η παλιά τους διαφορά για την περιοχή της Κυνουρίας που βρίσκεται στα κοινά τους σύνορα (περιλαμβάνει την Θυρέα και την Ανθήνη και την κατέχουν οι Λακεδαιμόνιοι), αλλά οι Λακεδαιμόνιοι αρνήθηκαν να γίνει λόγος για το ζήτημα αυτό και είπαν ότι, αν οι Αργείοι δέχονταν τους ίδιους όρους όπως και πριν, ήσαν έτοιμοι και οι ίδιοι να κάνουν συμμαχία. Οι Αργείοι πρέσβεις έπεισαν τους Λακεδαιμονίους να δεχθούν τους ακόλουθους όρους: Να γίνει πενηντάχρονη ειρήνη, αλλά ότι και το Άργος και η Σπάρτη θα είχαν το δικαίωμα, όταν ούτε η μία πολιτεία ούτε η άλλη θα ήσαν σε πόλεμο ή θα υπέφεραν από επιδημία, να προκαλέσουν η μια την άλλη για να κριθεί με μάχη (όπως είχε γίνει και άλλοτε όταν και οι δύο είχαν διεκδικήσει την νίκη) η τύχη της περιοχής αυτής, να μην επιτρέπεται, όμως, στον νικητή να καταδιώξει τον νικημένο πέρα από τα σύνορα της Αργολικής ή της Λακωνικής.
[5.41.3] Οι Λακεδαιμόνιοι θεώρησαν στην αρχή ότι ο όρος αυτός ήταν ανόητος, αλλά ύστερα —επειδή ήθελαν οπωσδήποτε να έχουν φιλικές σχέσεις με το Άργος— δέχτηκαν αυτά που τους ζητούσαν και συνέταξαν την συνθήκη. Ζήτησαν όμως, προτού ισχύσει η συνθήκη, να επιστρέψουν οι πρέσβεις στο Άργος και να υποβάλουν το κείμενο στον λαό και αν εγκριθεί να επιστρέψουν όταν θα εορτάζονται τα Υακίνθια για να δώσουν τους όρκους. Οι πρέσβεις των Αργείων έφυγαν.

[5.42.1] Ενώ οι Αργείοι έκαναν τις διαπραγματεύσεις αυτές, οι πρέσβεις των Λακεδαιμονίων Ανδρομένης, Φαίδιμος και Αντιμενίδας, οι οποίοι έπρεπε να παραλάβουν από τους Βοιωτούς το Πάνακτον και τους Αθηναίους αιχμαλώτους και να τους παραδώσουν στους Αθηναίους, διαπίστωσαν ότι οι Βοιωτοί είχαν κατεδαφίσει το Πάνακτον με την πρόφαση ότι, εξαιτίας παλιάς διαφοράς, οι Βοιωτοί και οι Αθηναίοι είχαν ανταλλάξει όρκους ν᾽ αφήσουν το μέρος ακατοίκητο και να το χρησιμοποιούν από κοινού για τόπο βοσκής. Τους Αθηναίους αιχμαλώτους, όμως, τους παράλαβαν ο Ανδρομένης και οι συνάδελφοί του και τους οδήγησαν στην Αθήνα, όπου τους παράδωσαν. Ανακοίνωσαν στους Αθηναίους την κατεδάφιση του Πανάκτου θεωρώντας ότι και αυτό τους το αποδίδουν, αφού κανείς εχθρός των Αθηναίων δεν θα μπορούσε πια να εγκατασταθεί εκεί.
[5.42.2] Αλλά η ανακοίνωση αυτή εξόργισε τους Αθηναίους, οι οποίοι θεώρησαν ότι τους αδικούν οι Λακεδαιμόνιοι παραδίνοντάς τους το Πάνακτον κατεδαφισμένο, ενώ έπρεπε να μείνει άθικτο, και έμαθαν ταυτόχρονα ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν κάνει συμμαχία με τους Βοιωτούς, ενώ πρωτύτερα είχαν υποσχεθεί ότι, μαζί με τους Αθηναίους, θα εξανάγκαζαν όσους δυστροπούσαν να προσχωρήσουν στην συνθήκη ειρήνης. Θυμήθηκαν και όσα άλλα, αντίθετα προς την συνθήκη, είχαν κάνει οι Λακεδαιμόνιοι και θεώρησαν ότι είχαν εξαπατηθεί. Έδωσαν έντονη απάντηση στους πρέσβεις και τους έδιωξαν.

[5.43.1] Καθώς δημιουργήθηκαν οι προστριβές αυτές μεταξύ Λακεδαιμονίων και Αθηναίων όσοι, στην Αθήνα, ήθελαν να λυθούν οι σπονδές, ανάπτυξαν αμέσως δραστηριότητα.
[5.43.2] Πρώτος μεταξύ τους ήταν ο Αλκιβιάδης του Κλεινίου, ο οποίος ήταν πολύ νέος. Σε άλλη πολιτεία, τουλάχιστον, θα τον θεωρούσαν πολύ νέο, αλλά επειδή ήταν από μεγάλη γενιά τον τιμούσαν πολύ. Είχε, βέβαια, την πεποίθηση ότι ήταν συμφερότερη η συμμαχία με το Άργος, αλλά ήταν αντίθετος προς την Σπάρτη από φιλότιμο, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι είχαν διαπραγματευθεί την ειρήνη με τον Νικία και τον Λάχητα και τον είχαν παραμερίσει εξαιτίας της νεότητάς του, αλλά και δεν τον είχαν τιμήσει καθώς έπρεπε, αφού η οικογένειά του από παλιά, ήταν πρόξενος της Σπάρτης. Από το αξίωμα αυτό είχε παραιτηθεί ο παππούς του, αλλά ο ίδιος είχε επιδιώξει να το ξαναπάρει και γι᾽ αυτό είχε περιποιηθεί τους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας.
[5.43.3] Θεωρώντας ότι, από κάθε άποψη είχε υποστεί μείωση, είχε εκδηλώσει αμέσως την αντίθεσή του προς την ειρήνη, λέγοντας ότι δεν μπορούσε κανείς να έχει εμπιστοσύνη στους Λακεδαιμονίους, οι οποίοι είχαν κάνει ειρήνη με τους Αθηναίους με σκοπό να συντρίψουν το Άργος και μετά να στραφούν πάλι εναντίον των απομονωμένων πια Αθηναίων. Έτσι, όταν δημιουργήθηκαν οι προστριβές, έστειλε ευθύς προσωπικό μήνυμα στο Άργος και συμβούλευε να έρθουν αμέσως Αργείοι με Μαντινείς και Ηλείους, για να καλέσουν την Αθήνα να προσχωρήσει στην συμμαχία τους. Ήταν η περίσταση κατάλληλη και ο ίδιος θα τους βοηθούσε μ᾽ όλη του την δύναμη.

[5.44.1] Οι Αργείοι πήραν το μήνυμα κι επειδή είχαν καταλάβει ότι η συμμαχία των Λακεδαιμονίων με τους Βοιωτούς δεν είχε γίνει με την συγκατάθεση των Αθηναίων, οι οποίοι αντίθετα βρίσκονταν σε μεγάλη αντίθεση με τους Λακεδαιμονίους, αδιαφόρησαν για τους πρέσβεις τους, που ήσαν στην Σπάρτη για να κάνουν συμμαχία, και η προσοχή τους στράφηκε προς την Αθήνα. Σκέπτονταν ότι, από παλιά, ήταν φιλική τους πολιτεία που είχε δημοκρατικό καθεστώς, σαν το δικό τους, και είχε μεγάλη ναυτική δύναμη. Αν το Άργος βρισκόταν στην ανάγκη να πολεμήσει, θα ήταν ισχυρός σύμμαχος.
[5.44.2] Έστειλαν, λοιπόν, αμέσως πρέσβεις στην Αθήνα για να κάνουν συμμαχία. Τους συνόδεψαν Ηλείοι και Μαντινείς πρέσβεις.
[5.44.3] Έφτασαν βιαστικά πρέσβεις και από την Λακεδαίμονα, ο Φιλοχαρίδας, ο Λέων και ο Ένδιος, πρόσωπα που ήσαν αρεστά στους Αθηναίους. Οι Λακεδαιμόνιοι φοβόνταν μήπως οι Αθηναίοι, επάνω στην οργή τους, κάνουν συμμαχία με το Άργος. Ήθελαν και ν᾽ απαιτήσουν να τους αποδοθεί η Πύλος, αντάλλαγμα του Πανάκτου, και να δικαιολογήσουν την συμμαχία τους με τους Βοιωτούς, εξηγώντας ότι δεν την είχαν κάνει για να βλάψουν τους Αθηναίους.

[5.45.1] Όταν τα ανάπτυξαν αυτά μπροστά στην βουλή και είπαν ότι έχουν απόλυτη πληρεξουσιότητα για να ρυθμίσουν όλες τις διαφορές, ο Αλκιβιάδης φοβήθηκε μήπως, αν πουν τα ίδια πράγματα στην Εκκλησία του Δήμου, παρασύρουν το πλήθος και αποκρουστεί η συμμαχία με το Άργος.
[5.45.2] Μηχανεύτηκε, λοιπόν, το εξής: Κατόρθωσε, δίνοντας όρκους, να τους πείσει ότι, αν δεν έλεγαν στην Εκκλησία του Δήμου ότι έχουν απόλυτη πληρεξουσιότητα, τότε θα τους απέδιδε την Πύλο (θα ήταν σε θέση, είπε, να πείσει τους Αθηναίους όπως ήταν σε θέση, έως τώρα, να τους αποτρέπει να το κάνουν) και θα μπορούσε να επιτύχει συμβιβαστικές λύσεις για όλα τα άλλα ζητήματα.
[5.45.3] Σκοπός του ήταν να τους αποσπάσει από τον Νικία και να τους εκθέσει μπροστά στο πλήθος, καταγγέλλοντάς τους ότι δεν είναι ειλικρινείς και ότι υπαναχωρούν συνεχώς. Έτσι θα πετύχαινε να γίνει συμμαχία με τους Αργείους, τους Ηλείους και τους Μαντινείς.
[5.45.4] Έτσι κι έγινε. Όταν οι πρέσβεις παρουσιάστηκαν στην Εκκλησία του Δήμου και τους ρώτησαν αν είχαν απόλυτη πληρεξουσιότητα, αποκρίθηκαν αρνητικά και αντίθετα απ᾽ ότι είχαν πει στην Βουλή. Οι Αθηναίοι, τότε, θεώρησαν ότι αυτό δεν ήταν πια ανεκτό και, παρασυρμένοι από τον Αλκιβιάδη που κατηγορούσε, τώρα, πολύ πιο έντονα τους Σπαρτιάτες, ήσαν έτοιμοι ν᾽ ακούσουν αμέσως τους Αργείους και τους συμμάχους τους, για να κάνουν μαζί τους συμμαχία. Αλλά προτού πάρουν καμιά απόφαση, έγινε σεισμός και η Εκκλησία αυτή αναβλήθηκε.

[5.46.1] Στην Εκκλησία της επομένης ο Νικίας, παρόλον ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν εξαπατηθεί και είχε πιστέψει κι αυτός ο ίδιος ότι δεν είχαν απόλυτη πληρεξουσιότητα, υποστήριξε, παρ᾽ όλα αυτά, ότι έπρεπε να προτιμήσουν τη φιλία των Λακεδαιμονίων, ν᾽ αναβάλουν τις διαπραγματεύσεις με το Άργος και να στείλουν πρεσβεία στην Σπάρτη για να εξακριβώσουν ποιές ήσαν οι πραγματικές προθέσεις τους. Υποστήριξε ότι, αν απόφευγαν την επανάληψη του πολέμου, αυτό θα ύψωνε το γόητρο των Αθηναίων και θα ταπείνωνε τους Λακεδαιμονίους, και ότι, αφού η κατάσταση για τους Αθηναίους ήταν τώρα ευνοϊκή, είχαν κάθε συμφέρον να την παρατείνουν, ενώ για τους Λακεδαιμονίους, που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, θα ήταν ευτύχημα να μπορέσουν να προσφύγουν στις τροπές του πολέμου.
[5.46.2] Τους έπεισε να στείλουν πρέσβεις (μεταξύ τους και τον ίδιον) για να ζητήσουν από τους Λακεδαιμονίους, αν πραγματικά ήσαν καλόπιστοι, να τους αποδώσουν το Πάνακτον —αφού το ξαναχτίσουν— και την Αμφίπολη και ν᾽ ακυρώσουν την συμμαχία τους με τους Βοιωτούς (αφού Λακεδαιμόνιοι και Αθηναίοι είχαν συμφωνήσει να μην κάνουν χωριστές συμμαχίες) εκτός εάν οι Βοιωτοί προσχωρούσαν στην συνθήκη ειρήνης.
[5.46.3] Η πρεσβεία θα έλεγε ότι εάν και οι Αθηναίοι ήθελαν και αυτοί να παραβιάσουν την συνθήκη, θα είχαν κιόλας κάνει συμμαχία με τους Αργείους που είχαν στείλει αποστολή γι᾽ αυτόν τον σκοπό. Έδωσαν οδηγίες στον Νικία και στους άλλους πρέσβεις και για όσα άλλα παράπονα είχαν, και τους έστειλαν στην Σπάρτη.
[5.46.4] Όταν έφτασαν, ανάπτυξαν τα όσα είχαν να πουν και κατάληξαν λέγοντας ότι, αν οι Λακεδαιμόνιοι δεν εγκαταλείψουν την συμμαχία τους με τους Βοιωτούς όσο αυτοί αρνιούνται να προσχωρήσουν στην γενική συνθήκη, τότε και οι Αθηναίοι θα κάνουν συμμαχία με τους Αργείους και τους συμμάχους τους. Ο έφορος Ξενάρης και οι οπαδοί του και όσοι άλλοι ήσαν της ίδιας γνώμης, επικράτησαν και οι Λακεδαιμόνιοι αποκρίθηκαν ότι δεν θα εγκαταλείψουν τη συμμαχία τους με τους Βοιωτούς. Δέχτηκαν, όμως, ν᾽ ανανεώσουν τους όρκους, όπως το ζήτησε ο Νικίας, ο οποίος φοβόταν ότι, αν γύριζε πίσω χωρίς κανένα αποτέλεσμα, θα τον κατηγορούσαν οι εχθροί του. Και αυτό ακριβώς έγινε.
[5.46.5] Με την επιστροφή του, όταν οι Αθηναίοι άκουσαν ότι δεν είχε επιτύχει τίποτε στην Σπάρτη εξοργίστηκαν, θεώρησαν ότι αδικούνται και καθώς έτυχε να βρίσκονται στην Αθήνα αποσταλμένοι του Άργους και των συμμάχων του, τους οποίους παρουσίασε ο Αλκιβιάδης, έκαναν αμέσως την ακόλουθη συνθήκη και συμμαχία:

[5.47.1] «Οι Αθηναίοι και οι Αργείοι, Μαντινείς και Ηλείοι, ενεργώντας και για λογαριασμό των συμμάχων τους, συνομολόγησαν ειρήνη για εκατό χρόνια. Το καθένα από τα δύο μέρη δεν θα βλάπτει το άλλο ούτε με δόλο, ούτε με βία, ούτε στην στεριά, ούτε στην θάλασσα.
[5.47.2] Δεν επιτρέπεται καμία εχθροπραξία ή στρατήγημα, ούτε από μέρους των Αργείων, των Ηλείων και των Μαντινέων και των συμμάχων τους εναντίον των Αθηναίων και των συμμάχων που εξαρτώνται απ᾽ αυτούς, ούτε από μέρους των Αθηναίων και των συμμάχων τους εναντίον των Αργείων, των Ηλείων, των Μαντινέων και των συμμάχων τους.
[5.47.3] Οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, Ηλείοι και Μαντινείς συνομολογούν εκατόχρονη συμμαχία με τους ακόλουθους όρους. Εάν ένας εχθρός κάνει εισβολή στο έδαφος των Αθηναίων, οι Αργείοι, Ηλείοι και Μαντινείς θα υποστηρίξουν την Αθήνα και θα την βοηθήσουν με τον τρόπο με τον οποίο θα τους το ζητήσουν οι Αθηναίοι, με όλες τους τις δυνάμεις και μ᾽ όλα τα μέσα που διαθέτουν. Αν ο εχθρός αποσυρθεί αφού καταστρέψει την γη, οι Αργείοι, οι Μαντινείς, οι Ηλείοι και οι Αθηναίοι θα τον θεωρήσουν κοινό εχθρό και θα τον πολεμήσουν όλοι μαζί. Κανένας από τους συμμάχους δεν θα κάνει ειρήνη με τον εχθρό αυτόν, χωρίς την συμφωνία των άλλων συμμάχων.
[5.47.4] Αν ένας εχθρός κάνει εισβολή στο έδαφος του Άργους, της Μαντινείας ή των Ηλείων, οι Αθηναίοι θα υποστηρίξουν το Άργος, την Μαντίνεια και την Ήλιδα και θα τις βοηθήσουν με τον τρόπο με τον οποίον θα τους το ζητήσουν οι πολιτείες αυτές και με όλες τις δυνάμεις και τα μέσα που διαθέτουν. Αν ο εχθρός αποσυρθεί αφού καταστρέψει την γη, οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, οι Μαντινείς και οι Ηλείοι θα τον θεωρήσουν κοινό εχθρό και θα τον πολεμήσουν όλοι μαζί. Κανένας από τους συμμάχους δεν θα κάνει ειρήνη με τον εχθρό αυτόν χωρίς την συμφωνία όλων των άλλων συμμάχων.
[5.47.5] Οι συμβαλλόμενοι δεν θα επιτρέπουν σε ένοπλες δυνάμεις που ξεκινούν για πόλεμο να περνούν από το έδαφός τους ή από το έδαφος των συμμάχων που εξαρτώνται απ᾽ αυτούς ή από θάλασσα, εκτός εάν συμφωνήσουν για την δίοδο όλες οι συμμαχικές πολιτείες, δηλαδή οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, οι Μαντινείς και οι Ηλείοι.
[5.47.6] »Η πολιτεία που θα στέλνει τη βοήθεια θα πρέπει να εξασφαλίζει στο εκστρατευτικό της σώμα εφοδιασμό για τριάντα μέρες που θα υπολογίζονται από την άφιξή του στην πολιτεία που ζήτησε βοήθεια. Θα εξασφαλίζει και τον εφοδιασμό για την επιστροφή. Αν, όμως, η πολιτεία που ζήτησε βοήθεια θέλει να κρατήσει το εκστρατευτικό σώμα περισσότερο από τριάντα μέρες, τότε αυτή θα προμηθεύει τον ανεφοδιασμό στους οπλίτες, ψιλούς και τοξότες, τρεις αιγινήτικους οβολούς την ημέρα και στους ιππείς μια αιγινήτικη δραχμή.
[5.47.7] Η πολιτεία που θα έχει ζητήσει βοήθεια, θα έχει στις διαταγές της τις ξένες μονάδες όσο ο πόλεμος γίνεται στο έδαφός της. Αν, όμως, οι σύμμαχοι αποφασίσουν να κάνουν κοινή εκστρατεία κάπου, τότε θα μοιράζονται εξίσου την αρχηγία.
[5.47.8] Οι Αθηναίοι θα δώσουν όρκους και για τον εαυτό τους και για τους συμμάχους τους. Οι Αργείοι, οι Μαντινείς, οι Ηλείοι και οι σύμμαχοί τους θα ορκιστούν η κάθε πολιτεία χωριστά. Θα δώσουν τους όρκους με τον επισημότερο τοπικό τρόπο, κάνοντας και τις κανονισμένες θυσίες. Ο όρκος θα είναι ο ακόλουθος: «Θα μείνω πιστός στην συμμαχία και στους όρκους της με πνεύμα δικαιοσύνης, χωρίς να προσπαθώ να βλάψω και χωρίς δόλο και δεν θα την παραβώ με κανέναν τρόπο και καμιά πρόφαση.
[5.47.9] »Στην Αθήνα θα δώσουν τον όρκο η βουλή και οι άρχοντες, ενώ θα τον απαγγέλλουν οι πρυτάνεις. Στο Άργος θα τον δώσουν η βουλή, οι ογδόντα και οι άρχοντες. Τον όρκο θ᾽ απαγγείλουν οι ογδόντα. Στην Μαντίνεια θα δώσουν τον όρκο οι επίσημοι, η βουλή και οι άλλοι άρχοντες. Τον όρκο θ᾽ απαγγείλουν οι θεωροί και οι πολέμαρχοι. Στην Ήλιδα θα δώσουν τον όρκο οι επίσημοι και οι άλλοι άρχοντες και οι εξακόσιοι. Θ᾽ απαγγείλουν τον όρκο οι δημιουργοί και οι θεσμοφύλακες.
[5.47.10] Οι όρκοι θ᾽ ανανεώνονται από τους Αθηναίους που θα πηγαίνουν στην Ήλιδα, στην Μαντίνεια και στο Άργος τριάντα μέρες πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες και από τους Αργείους, τους Ηλείους και τους Μαντινείς, οι οποίοι θα πηγαίνουν στην Αθήνα δέκα μέρες πριν από τα μεγάλα Παναθήναια.
[5.47.11] Η συνθήκη συμμαχίας και οι όρκοι θα γραφούν σε πέτρινες στήλες τις οποίες θα στήσουν οι Αθηναίοι στην Ακρόπολη, οι Αργείοι στην αγορά, κοντά στον ναό του Απόλλωνος και οι Μαντινείς στην αγορά, στο ναό του Διός. Οι σύμμαχοι θα στήσουν στην Ολυμπία χάλκινη στήλη στους επικείμενους Ολυμπιακούς αγώνες.
[5.47.12] Αν οι πολιτείες που συμβάλλονται θεωρήσουν σκόπιμο να προσθέσουν κάτι στα όσα αποφάσισαν, τούτο θα ισχύει μετά από κοινή συμφωνία».

[5.48.1] Μ᾽ αυτόν τον τρόπο έγινε η συμμαχία και οι σπονδές, αλλά ούτε οι Αθηναίοι, ούτε οι Λακεδαιμόνιοι καταγγείλαν, γι᾽ αυτό, την μεταξύ τους ειρήνη και συμμαχία.
[5.48.2] Οι Κορίνθιοι, αν και σύμμαχοι των Αργείων, δεν προσχώρησαν στην συμμαχία αυτή. Αλλά και όταν είχε γίνει συμμαχία μεταξύ Ηλείων, Αργείων και Μαντινέων που όριζε ότι θα κάνουν από κοινού πόλεμο και ειρήνη, οι Κορίνθιοι είχαν αρνηθεί να προσχωρήσουν και δήλωσαν ότι αρκούσε η αρχική αμυντική συμμαχία με την οποία οι πολιτείες είχαν αναλάβει υποχρέωση να κάνουν κοινό επιθετικό πόλεμο.
[5.48.3] Οι Κορίνθιοι άρχισαν, έτσι, ν᾽ απομακρύνονται από τους συμμάχους τους και να στρέφονται πάλι προς τους Λακεδαιμονίους.

[5.49.1] Το καλοκαίρι εκείνο έγιναν οι Ολυμπιακοί αγώνες στους οποίους ο Ανδροσθένης από την Αρκαδία νίκησε, για πρώτη φορά, στο παγκράτιο. Οι Ηλείοι απόκλεισαν από τον ιερό χώρο τους Λακεδαιμονίους οι οποίοι ούτε θυσίες μπόρεσαν να προσφέρουν, ούτε να πάρουν μέρος στους αγώνες. Είχαν αρνηθεί να πληρώσουν το πρόστιμο που τους είχαν επιβάλει οι Ηλείοι σύμφωνα με τον ολυμπιακό νόμο, επειδή είχαν εκστρατεύσει εναντίον του φρουρίου Φύρκος και είχαν στείλει οπλίτες στο Λέπρεο κατά την διάρκεια της ολυμπιακής ανακωχής. Το πρόστιμο, σύμφωνα με τον νόμο, ήταν δυο χιλιάδες μνες, δηλαδή δύο μνες κατά οπλίτη.
[5.49.2] Οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν πρέσβεις και διαμαρτυρήθηκαν λέγοντας ότι ήταν άδικη η καταδίκη τους και ισχυρίζονταν ότι, όταν είχαν στείλει τους οπλίτες, η ολυμπιακή ανακωχή δεν είχε ακόμα αναγγελθεί στην Λακεδαίμονα.
[5.49.3] Οι Ηλείοι αποκρίθηκαν ότι η ανακωχή είχε κιόλας αρχίσει να ισχύει στην χώρα τους —και πραγματικά αναγγέλλεται πρώτα στην Ηλεία— και ότι ενώ οι ίδιοι ησύχαζαν και ήσαν ανύποπτοι, αφού υπήρχε εκεχειρία, οι Λακεδαιμόνιοι είχαν επιτεθεί αιφνιδιαστικά.
[5.49.4] Οι Λακεδαιμόνιοι αποκρίθηκαν ότι αν οι Ηλείοι θεωρούσαν ότι οι Σπαρτιάτες τούς είχαν αδικήσει, δεν έπρεπε ν᾽ αναγγείλουν την ανακωχή και στην Λακεδαίμονα. Την είχαν, όμως, αναγγείλει δείχνοντας έτσι ότι δεν θεωρούσαν πως είχαν αδικηθεί και από τότε δεν είχε γίνει καμιά εχθροπραξία εναντίον τους.
[5.49.5] Αλλά οι Ηλείοι επέμειναν στα επιχειρήματά τους και είπαν ότι κανείς δεν θα τους έπειθε πως οι Λακεδαιμόνιοι δεν τους είχαν αδικήσει. Αν όμως δέχονταν οι Λακεδαιμόνιοι να τους αποδώσουν το Λέπρεο, τότε ήσαν έτοιμοι να παραιτηθούν από το πρόστιμο και θα πλήρωναν οι ίδιοι στον θεό, για λογαριασμό των Λακεδαιμονίων, το μερίδιο που του αναλογούσε.

[5.50.1] Οι Λακεδαιμόνιοι δεν το δέχτηκαν και οι Ηλείοι έκαναν άλλη πρόταση. Να μην αποδώσουν οι Λακεδαιμόνιοι το Λέπρεον, αν επέμεναν στην άρνησή τους, αλλά αφού επιθυμούσαν τόσο ζωηρά να χρησιμοποιήσουν τον ιερό χώρο, ν᾽ ανεβούν στον βωμό του Ολυμπίου Διός και να ορκιστούν μπροστά στους Έλληνες ότι θα πληρώσουν το πρόστιμο αργότερα.
[5.50.2] Αλλά ούτε αυτό δέχτηκαν οι Λακεδαιμόνιοι. Αποκλείστηκαν από το ιερό και από τους αγώνες και έκαναν τις θυσίες στην Σπάρτη, ενώ όλοι οι άλλοι Έλληνες, εκτός από τους Λεπρεάτες, πήραν μέρος στους αγώνες.
[5.50.3] Οι Ηλείοι φοβόνταν μήπως οι Λακεδαιμόνιοι μπουν με την βία για να κάνουν θυσίες. Όπλισαν τους νέους και τους έβαλαν φρουρούς. Ήρθαν να τους ενισχύσουν χίλιοι Αργείοι και άλλοι τόσοι Μαντινείς και ιππείς Αθηναίοι που περίμεναν στην Αρπίνη ν᾽ αρχίσουν οι αγώνες.
[5.50.4] Επικρατούσε μεγάλη ανησυχία στην εορτή, μήπως οι Λακεδαιμόνιοι έρθουν ένοπλοι και κορυφώθηκε η ταραχή όταν, μέσα στον στίβο, οι ραβδούχοι χτύπησαν τον Λακεδαίμονα Λίχα του Αρκεσιλάου. Είχε νικήσει το δίζυγο άρμα του κι επειδή δεν είχε δικαίωμα ν᾽ αγωνιστεί, ανακηρύχτηκε νικητής το Δημόσιο των Βοιωτών —στ᾽ όνομα του οποίου είχε εγγραφεί το άρμα του— και τότε αυτός προχώρησε στον στίβο και στεφάνωσε τον ηνίοχό του για να δείξει φανερά ότι το άρμα ήταν δικό του. Όλοι τρόμαξαν με το επεισόδιο και περίμεναν ότι θα συμβούν γεγονότα. Αλλά οι Λακεδαιμόνιοι δεν έκαναν τίποτε και η εορτή τέλειωσε ομαλά.
[5.50.5] Μετά τους Ολυμπιακούς, οι Αργείοι και οι σύμμαχοί τους έστειλαν αποστολή στην Κόρινθο για να της ζητήσουν να προσχωρήσει στην συμμαχία τους. Έτυχε να βρίσκονται εκεί και πρέσβεις των Λακεδαιμονίων. Έγιναν πολλές διαπραγματεύσεις που δεν κατέληξαν σε τίποτε. Έγινε σεισμός και οι αντιπροσωπείες γύρισαν η καθεμιά στην πατρίδα της. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.

[5.51.1] Τον επόμενο χειμώνα, οι Ηρακλειώτες της Τραχινίας έδωσαν μάχη εναντίον των Αινιάνων, των Δολόπων, των Μηλίων και μερικών Θεσσαλών.
[5.51.2] Οι φυλές αυτές, γειτονικές της πολιτείας της Ηράκλειας, την εχθρεύονταν. Είχε κτισθεί εκεί μόνο και μόνο για να είναι απειλή εναντίον τους. Από την πρώτη στιγμή που είχε ιδρυθεί η πολιτεία είχαν δείξει την έχθρα τους και την έβλαπταν όσο μπορούσαν. Στην μάχη αυτή νίκησαν τους Ηρακλειώτες και σκότωσαν πολλούς, μεταξύ τους και τον Λακεδαιμόνιο αρχηγό τους Ξενάρη του Κνιδίου. Τέλειωσε ο χειμώνας και μαζί του ο δωδέκατος χρόνος του πολέμου.

[5.52.1] Μόλις άρχιζε το επόμενο καλοκαίρι, οι Βοιωτοί παράλαβαν την Ηράκλεια που, μετά την μάχη πάθαινε συμφορές, κι έδιωξαν τον Λακεδαιμόνιο Αγησιππίδα, επειδή είχε κυβερνήσει άσχημα την πολιτεία. Οι Βοιωτοί κατέλαβαν την πολιτεία από φόβο μήπως οι Αθηναίοι επωφεληθούν από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι Λακεδαιμόνιοι στην Πελοπόννησο και την κυριέψουν. Οι Λακεδαιμόνιοι, όμως, θύμωσαν πολύ μαζί τους.
[5.52.2] Το ίδιο καλοκαίρι ο Αλκιβιάδης του Κλεινίου, στρατηγός των Αθηναίων, εξασφάλισε την βοήθεια του Άργους και των συμμάχων του και πήγε στην Πελοπόννησο με λίγους Αθηναίους οπλίτες και τοξότες. Πήρε μαζί του συμμαχικές μονάδες και διέσχισε την Πελοπόννησο με τον στρατό του. Όχι μόνο ενίσχυσε τις συμμαχικές πολιτείες, αλλά και έπεισε τους Πατρινούς να προεκτείνουν τα τείχη τους έως την θάλασσα. Ο ίδιος είχε σκοπό να χτίσει φρούριο στο Αχαϊκό Ρίο, αλλά οι Κορίνθιοι και οι Σικυώνιοι και άλλοι, για τους οποίους το φρούριο θα ήταν απειλή, έτρεξαν και τον εμπόδισαν.

[5.53.1] Το ίδιο καλοκαίρι έγινε πόλεμος μεταξύ Επιδαυρίων και Αργείων. Πρόφαση ήταν ότι οι Επιδαύριοι είχαν αρνηθεί να στείλουν στον ναό του Πυθίου Απόλλωνος τα ζώα για θυσία που είχαν υποχρέωση να στέλνουν, πληρωμή για τα βοσκοτόπια που χρησιμοποιούσαν. Κυριότεροι επιμελητές του ναού ήσαν οι Αργείοι. Αλλά και χωρίς την πρόφαση αυτήν ο Αλκιβιάδης και οι Αργείοι είχαν αποφασίσει ότι έπρεπε, αν μπορούσαν, ν᾽ αναγκάσουν την Επίδαυρο να μπει στην συμμαχία τους, ώστε και την Κόρινθο να εξουδετερώσουν, και να μπορούν οι Αθηναίοι να στέλνουν βοήθεια από συντομότερο δρόμο παρά να περιπλέουν το ακρωτήριο Σκύλλαιον. Οι Αργείοι, λοιπόν, ετοιμάζονταν να κάνουν εισβολή στην Επίδαυρο για ν᾽ αναγκάσουν τους Επιδαυρίους να δώσουν τα ζώα για την θυσία.

[5.54.1] Την ίδια, περίπου, εποχή οι Λακεδαιμόνιοι επιστράτευσαν όλες τους τις δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν, με αρχηγό τον Άγι του Αρχιδάμου, στα Λεύκτρα, τα οποία βρίσκονται κοντά στο όρος Λύκαιον, στα σύνορα της Λακωνικής. Κανείς δεν ήξερε, ούτε καν οι πολιτείες που είχαν στείλει μονάδες, ποιός ήταν ο σκοπός της εκστρατείας.
[5.54.2] Αλλά οι θυσίες που έγιναν προτού διαβούν τα σύνορα, δεν ήσαν ευνοϊκές και γύρισαν πίσω. Μήνυσαν στους συμμάχους τους να είναι έτοιμοι για εκστρατεία μετά από ένα μήνα, γιατί ο αμέσως επόμενος ήταν ο Κάρνειος, μήνας ιερός για τους Δωριείς.
[5.54.3] Όταν οι Λακεδαιμόνιοι αποσύρθηκαν, οι Αργείοι, την τέταρτη μέρα προτού τελειώσει ο μήνας πριν από τον Κάρνειο, έκαναν εισβολή στο έδαφος των Επιδαυρίων και το ρήμαξαν. Όσο κράτησε η επιχείρηση αυτή σταμάτησαν το ημερολόγιό τους στη μέρα που άρχισαν την εισβολή.
[5.54.4] Οι Επιδαύριοι ζήτησαν βοήθεια από τους συμμάχους τους. Μερικοί προφασίστηκαν τον ιερό μήνα και άλλοι έστειλαν στρατό που έφτασε στα σύνορα της Επιδαύρου, αλλά δεν προχώρησε.

[5.55.1] Ενώ οι Αργείοι βρίσκονταν στην Επιδαυρία γη, συγκεντρώθηκαν στην Μαντίνεια, καλεσμένες από τους Αθηναίους, πρεσβείες από τις διάφορες πολιτείες. Στις συζητήσεις που έγιναν, ο Ευφαμίδας από την Κόρινθο είπε ότι, όσα λέγονταν δεν λάμβαναν υπόψη την πραγματικότητα, γιατί ενώ οι ίδιοι συζητούσαν για ειρήνη, οι Επιδαύριοι με τους συμμάχους τους και οι Αργείοι ήσαν έτοιμοι ν᾽ αναμετρηθούν με τα όπλα. Έπρεπε, είπε, πρώτα να πάνε να πείσουν τους δύο αντιπάλους να διαλύσουν τα στρατόπεδά τους και ύστερα ν᾽ αρχίσουν πάλι συζήτηση για ειρήνη.
[5.55.2] Οι αντιπρόσωποι το δέχτηκαν και πήγαν κι έπεισαν τους Αργείους ν᾽ αποσυρθούν από την Επιδαυρία. Μετά άρχισαν πάλι οι συζητήσεις, αλλά δεν κατέληξαν σε συμφωνία και οι Αργείοι έκαναν πάλι εισβολή στην Επιδαυρία και την κατέστρεψαν.
[5.55.3] Και οι Λακεδαιμόνιοι συγκέντρωσαν στρατό στις Καρυές, αλλά ούτε και τότε οι θυσίες ήσαν ευνοϊκές και γύρισαν πίσω.
[5.55.4] Οι Αργείοι, αφού κατέστρεψαν το ένα τρίτο, περίπου, της Επιδαυρίας, γύρισαν στην πατρίδα τους. Είχαν πάει να τους βοηθήσουν χίλιοι Αθηναίοι οπλίτες με τον Αλκιβιάδη, αλλά όταν έμαθαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν ματαιώσει την εκστρατεία και ότι οι Αργείοι δεν τους είχαν πια ανάγκη, έφυγαν. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.

[5.56.1] Τον επόμενο χειμώνα οι Λακεδαιμόνιοι, ξεφεύγοντας την προσοχή των Αθηναίων, κατόρθωσαν να στείλουν, φρουρά στην Επίδαυρο, τριακόσιους στρατιώτες με τον Αγησιππίδα.
[5.56.2] Οι Αργείοι έστειλαν αντιπροσώπους στην Αθήνα και παραπονέθηκαν ότι οι Αθηναίοι είχαν αφήσει τους Λακεδαιμονίους να περάσουν από θάλασσα που φρουρούσαν, ενώ η μεταξύ τους συνθήκη όριζε ότι τα δύο μέρη δεν θ᾽ άφηναν εχθρικές δυνάμεις να περάσουν από μέρη που ήσαν υπό τον έλεγχό τους. Οι Αργείοι είπαν ότι θα θεωρήσουν πως αδικούνται αν οι Αθηναίοι δεν έκαναν αντίποινα εναντίον των Λακεδαιμονίων, στέλνοντας πίσω στην Πύλο τους Μεσσηνίους και τους είλωτες.
[5.56.3] Οι Αθηναίοι δέχτηκαν πρόταση του Αλκιβιάδη κι έγραψαν στο κάτω μέρος της στήλης όπου είχε γραφεί η συνθήκη ειρήνης, ότι οι Λακεδαιμόνιοι δεν είχαν μείνει πιστοί στους όρκους τους. Έστειλαν πίσω στην Πύλο τους είλωτες από την Κραναία για να επιχειρούν επιδρομές, αλλά δεν έκαναν τίποτε άλλο.
[5.56.4] Όσο διαρκούσε ο χειμώνας εξακολουθούσε ο πόλεμος μεταξύ Αργείων και Επιδαυρίων, αλλά δεν έγινε καμιά πραγματική μάχη. Έγιναν μόνο ενέδρες και επιδρομές όπου πότε η μία πλευρά πότε η άλλη τύχαινε να χάσει μερικούς στρατιώτες.
[5.56.5] Καθώς τέλειωνε ο χειμώνας και ήταν να μπει η άνοιξη, οι Αργείοι, πήραν σκάλες και πήγαν στην Επίδαυρο. Νόμιζαν ότι η πολιτεία δεν θα είχε φρουρά, εξαιτίας των πολεμικών επιχειρήσεων και ότι θα την κυρίευαν με έφοδο. Αλλά απέτυχαν και αποσύρθηκαν. Έτσι τέλειωσε ο χειμώνας και μαζί ο δέκατος τρίτος χρόνος του πολέμου.

[5.57.1] Στα μέσα του επόμενου καλοκαιριού οι Λακεδαιμόνιοι, βλέποντας ότι οι σύμμαχοί τους Επιδαύριοι κακοπάθαιναν και ότι οι άλλες πολιτείες της Πελοποννήσου είτε είχαν αποστατήσει, είτε ήσαν δυσαρεστημένες μαζί τους, φοβήθηκαν ότι η κατάσταση θα χειροτέρευε αν δεν προλάβαιναν να επέμβουν. Ξεκίνησαν με όλες τις δυνάμεις τους και με τους είλωτες εναντίον του Άργους. Αρχηγός ήταν ο Άγις του Αρχιδάμου, βασιλιάς των Λακεδαιμονίων.
[5.57.2] Στην εκστρατεία πήραν μέρος και οι Τεγεάτες και όσοι άλλοι Αρκάδες ήσαν σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων. Οι σύμμαχοί τους από την υπόλοιπη Πελοπόννησο και απ᾽ έξω, συγκεντρώθηκαν στον Φλειούντα. Βοιωτοί ήσαν πέντε χιλιάδες οπλίτες και άλλοι τόσοι ψιλοί, πεντακόσιοι ιππείς και άλλοι τόσοι «άμιπποι». Κορίνθιοι ήσαν δύο χιλιάδες οπλίτες. Από τις άλλες πόλεις πήγαν διάφορες μονάδες και οι Φλειάσιοι έκαναν γενική επιστράτευση, επειδή η συγκέντρωση του στρατού γινόταν στο έδαφός τους.

[5.58.1] Οι Αργείοι πληροφορήθηκαν αμέσως τις προετοιμασίες των Λακεδαιμονίων και όταν αυτοί ξεκίνησαν για να ενωθούν με τους συμμάχους τους στον Φλειούντα, τότε ξεκίνησαν και οι Αργείοι. Τους έστειλαν βοήθεια οι Μαντινείς και οι σύμμαχοί τους και οι Ηλείοι τους έστειλαν τρεις χιλιάδες οπλίτες.
[5.58.2] Προχώρησαν και συναντήθηκαν με τους Λακεδαιμονίους στο Μεθύδριο της Αρκαδίας. Οι δύο στρατοί εγκαταστάθηκαν ο καθένας σ᾽ ένα λόφο. Οι Αργείοι ετοιμάζονταν να κάνουν επίθεση επειδή οι Λακεδαιμόνιοι ήσαν μόνοι τους, αλλά την νύχτα ο Άγις σήκωσε το στρατόπεδό του και, χωρίς να το καταλάβουν οι Αργείοι πορεύτηκε στον Φλειούντα για να ενωθεί με τους άλλους συμμάχους.
[5.58.3] Με την αυγή οι Αργείοι το κατάλαβαν και πορεύτηκαν πρώτα με κατεύθυνση το Άργος κι έπειτα την Νεμέα, από την οποία περίμεναν ότι οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα κατέβαιναν.
[5.58.4] Ο Άγις, όμως, δεν ακολούθησε τον δρόμο που περίμεναν οι Αργείοι, αλλά έδωσε διαταγή οι Λακεδαιμόνιοι, οι Αρκάδες και οι Επιδαύριοι να πορευτούν μαζί του από ένα δύσκολο μονοπάτι από όπου κατέβηκαν στην πεδιάδα του Άργους, ενώ οι Κορίνθιοι, οι Πελληνείς και οι Φλειάσιοι πήραν άλλον δρόμο, πιο απότομο. Τους Βοιωτούς, τους Μεγαρείς και τους Σικυωνίους τους διέταξε να πορευτούν από τον δρόμο της Νεμέας, όπου είχαν παραταχθεί οι Αργείοι, ώστε αν αυτοί προχωρήσουν στην πεδιάδα για να τον χτυπήσουν, να τους επιτεθεί από πίσω
[5.58.5] με το ιππικό. Αφού έδωσε τις διαταγές αυτές, κατέβηκε στον κάμπο και ρήμαξε την Σάμινθο και άλλα μέρη.

[5.59.1] Είχε πια ξημερώσει όταν οι Αργείοι έμαθαν τις κινήσεις αυτές κι έφυγαν από την Νεμέα για ν᾽ αντιμετωπίσουν τον Άγι. Έπεσαν απάνω στους Φλειασίους και τους Κορινθίους και σκότωσαν μερικούς Φλειασίους, αλλά και οι Κορίνθιοι σκότωσαν μερικούς Αργείους, όχι πολύ περισσότερους.
[5.59.2] Οι Βοιωτοί, οι Μεγαρείς και οι Σικυώνιοι προχώρησαν, καθώς είχαν διαταγή, προς την Νεμέα, αλλά δεν πρόλαβαν τους Αργείους, οι οποίοι είχαν κατεβεί στον κάμπο, και βλέποντας το έδαφός τους να καταστρέφεται, παρατάχτηκαν για μάχη. Αντιπαρατάχτηκαν και οι Λακεδαιμόνιοι.
[5.59.3] Οι Αργείοι ήσαν περικυκλωμένοι. Στον κάμπο οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους τους είχαν αποκόψει από την πολιτεία τους. Στα ψηλώματα ήσαν οι Κορίνθιοι, οι Φλειάσιοι και οι Πελληνείς. Οι Βοιωτοί, Σικυώνιοι και Μεγαρείς κρατούσαν τον δρόμο της Νεμέας. Οι Αργείοι δεν είχαν ιππικό, γιατί από όλους τους συμμάχους μόνο οι Αθηναίοι δεν είχαν ακόμα φτάσει.
[5.59.4] Οι περισσότεροι από τους Αργείους δεν καταλάβαιναν πόσο δύσκολη ήταν η θέση τους. Αντίθετα, νόμιζαν ότι θα δώσουν μάχη με ευνοϊκούς όρους και ότι είχαν απομονώσει στο έδαφός τους και κοντά στην πολιτεία τους, τους Λακεδαιμονίους.
[5.59.5] Αλλά ενώ ακόμα δεν είχε αρχίσει η συμπλοκή, δύο Αργείοι, ο Θράσυλος, ο οποίος ήταν ένας από τους πέντε στρατηγούς και ο Αλκίφρων, πρόξενος των Λακεδαιμονίων, πήγαν και βρήκαν τον Άγι για να του συστήσουν να μην δώσει μάχη. Οι Αργείοι, του είπαν, είναι έτοιμοι, αν οι Λακεδαιμόνιοι έχουν παράπονα, να δεχτούν μια δίκαιη διαιτησία και να κάνουν σπονδές για να έχουν πια μεταξύ τους ειρήνη.

[5.60.1] Οι δύο Αργείοι μίλησαν έτσι από δική τους πρωτοβουλία και χωρίς εντολή του λαού. Και ο Άγις δέχτηκε, μόνος του κι αυτός, την πρόταση, χωρίς να ζητήσει την γνώμη περισσοτέρων και χωρίς καν να την ανακοινώσει (παρά μόνο σ᾽ έναν από τους άρχοντες, ο οποίος ήταν μαζί του στην εκστρατεία) κι έκανε τετράμηνη ανακωχή για να εκτελέσουν, στο διάστημα αυτό, τις υποχρεώσεις τους οι Αργείοι. Πήρε αμέσως τον στρατό του κι έφυγε χωρίς να δώσει καμιά εξήγηση στους άλλους συμμάχους.
[5.60.2] Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοι υπάκουσαν στις διαταγές του από σεβασμό προς τον νόμο, αλλά οι στρατιώτες, μεταξύ τους, κατηγορούσαν έντονα τον Άγι γιατί πίστευαν ότι, ενώ είχαν την ευκαιρία να δώσουν μάχη με πολύ ευνοϊκές συνθήκες, έχοντας τον εχθρό κυκλωμένο παντού, από πεζικό και ιππικό, γύριζαν τώρα πίσω χωρίς να έχουν επιχειρήσει τίποτε μετά από τόση προετοιμασία.
[5.60.3] Πραγματικά, ποτέ άλλοτε δεν είχε γίνει τόσο λαμπρή συγκέντρωση ελληνικού στρατού και τούτο φάνηκε περισσότερο όταν, στην Νεμέα, είχαν συγκεντρωθεί οι Λακεδαιμόνιοι με όλο τον στρατό τους, οι Αρκάδες, οι Βοιωτοί, οι Κορίνθιοι, οι Σικυώνιοι, οι Πελληνείς, οι Φλειάσιοι και οι Μεγαρείς, όλοι στρατιώτες διαλεχτοί από την κάθε πολιτεία. Και οι δυνάμεις αυτές φαίνονταν άξιες ν᾽ αντιμετωπίσουν όχι μόνο τους Αργείους και τους συμμάχους τους, αλλά αντίπαλο που θα είχε διπλάσια δύναμη.
[5.60.4] Με κατηγορίες εναντίον του Άγι, ο στρατός αποσύρθηκε και οι διάφορες μονάδες γύρισαν η καθεμιά στην πατρίδα της.
[5.60.5] Αλλά και οι Αργείοι κατηγορούσαν πολύ έντονα τους δυο που έκαναν την ανακωχή χωρίς την έγκριση του Δήμου, γιατί νόμιζαν κι εκείνοι ότι ποτέ δεν θα τους παρουσιαστεί καλύτερη ευκαιρία και ότι είχαν αφήσει τους Λακεδαιμονίους να ξεφύγουν, ενώ μπορούσαν να δώσουν μάχη έχοντας πολλούς και διαλεχτούς συμμάχους και κοντά στην πολιτεία τους.
[5.60.6] Επιστρέφοντας, λοιπόν, λίγο πριν μπουν στην πολιτεία —στο Χάραδρο, τόπο όπου δικάζουν τα στρατιωτικά αδικήματα— άρχισαν να λιθοβολούν τον Θράσυλο που κατόρθωσε να ξεφύγει προσπέφτοντας σ᾽ έναν βωμό, η περιουσία του, όμως δημεύτηκε.

[5.61.1] Μετά απ᾽ αυτά έφτασε βοήθεια από την Αθήνα, χίλιοι οπλίτες και τριακόσιοι ιππείς με στρατηγούς τον Λάχητα και τον Νικόστρατο, αλλά οι Αργείοι (που δεν ήσαν πρόθυμοι να καταγγείλουν την ανακωχή με τους Λακεδαιμονίους) τους παρακάλεσαν να φύγουν και δεν τους άφηναν, καθώς το ζητούσαν, να παρουσιαστούν και να μιλήσουν στον Δήμο έως την στιγμή που οι Μαντινείς και οι Ηλείοι που ήσαν ακόμα εκεί, ζητώντας το μ᾽ επιμονή, ανάγκασαν τους Αργείους να το δεχτούν.
[5.61.2] Και τότε οι Αθηναίοι και ο Αλκιβιάδης που είχε πάει πρέσβης στο Άργος μίλησαν στους Αργείους και στους άλλους συμμάχους και τους είπαν ότι δεν είχαν ενεργήσει νόμιμα κάνοντας ανακωχή χωρίς τους άλλους συμμάχους και ότι τώρα που είχαν φτάσει, σύγκαιρα, οι αθηναϊκές ενισχύσεις, έπρεπε να ξαναρχίσουν τον πόλεμο.
[5.61.3] Έπεισαν τους συμμάχους με τα επιχειρήματά τους και εκστρατεύσαν όλοι μαζί, εκτός από τους Αργείους, εναντίον του Ορχομενού της Αρκαδίας. Οι Αργείοι, αν και παραδέχτηκαν τα επιχειρήματα, δεν ξεκίνησαν αμέσως, αλλά αργότερα εκστρατεύσαν κι εκείνοι.
[5.61.4] Έστησαν στρατόπεδο και πολιορκούσαν τον Ορχομενό όλοι μαζί, κάνοντας και εφόδους. Ήθελαν να κυριέψουν την πολιτεία επειδή, μεταξύ άλλων, βρίσκονταν στον Ορχομενό όμηροι από την Αρκαδία, τους οποίους οι Λακεδαιμόνιοι είχαν στείλει εκεί.
[5.61.5] Επειδή το τείχος τους ήταν αδύνατο και ο στρατός που τους πολιορκούσε πολυάριθμος, οι Ορχομένιοι, που δεν έβλεπαν να έρχεται καμιά βοήθεια, φοβήθηκαν μην πάθουν συμφορά και συνθηκολόγησαν. Δέχτηκαν να μπουν στην συμμαχία, να δώσουν ομήρους στους Μαντινείς και να παραδώσουν τους ομήρους που φύλαγαν για λογαριασμό των Λακεδαιμονίων.

[5.62.1] Αφού κυρίεψαν τον Ορχομενό, οι σύμμαχοι έκαναν σύσκεψη για ν᾽ αποφασίσουν πού έπρεπε πρώτα να εκστρατεύσουν. Οι Ηλείοι ζητούσαν να πάνε στο Λέπρεον, ενώ οι Μαντινείς ζητούσαν να στραφούν εναντίον της Τεγέας. Οι Αργείοι και οι Αθηναίοι υποστήριζαν τους Μαντινείς.
[5.62.2] Οι Ηλείοι οργίστηκαν επειδή δεν αποφασίστηκε να χτυπήσουν το Λέπρεον και γύρισαν στην πατρίδα τους. Οι άλλοι σύμμαχοι άρχισαν να ετοιμάζονται στην Μαντίνεια για να προχωρήσουν εναντίον της Τεγέας. Μερικοί μάλιστα Τεγεάτες, που βρίσκονταν μέσα στην πολιτεία, ήσαν έτοιμοι να τους την παραδώσουν.

[5.63.1] Από το Άργος οι Λακεδαιμόνιοι είχαν επιστρέψει στην πατρίδα τους αφού είχαν κάνει την τετράμηνη ανακωχή και κατηγορούσαν έντονα τον Άγι επειδή δεν είχε κυριέψει το Άργος, ενώ είχε ευκαιρία, η οποία, καθώς πίστευαν, δεν είχε παρουσιαστεί ποτέ πριν, γιατί δεν ήταν εύκολο να συγκεντρώσουν τόσες πολλές και τόσο επίλεκτες συμμαχικές μονάδες.
[5.63.2] Και όταν έφτασε στην Σπάρτη η είδηση ότι και ο Ορχομενός είχε κυριευτεί, τότε η δυσαρέσκεια μεγάλωσε ακόμα πιο πολύ και, παρασυρμένοι από τον θυμό τους, αποφάσισαν, παρά την συνήθειά τους, να κατεδαφίσουν το σπίτι του Άγι και να του επιβάλουν πρόστιμο εκατό χιλιάδες δραχμές.
[5.63.3] Αλλά ο Άγις τους παρακάλεσε θερμά να μην κάνουν τίποτε, λέγοντας ότι στην επόμενη εκστρατεία, θα επανόρθωνε το σφάλμα του με γενναία συμπεριφορά και ότι, αν δεν το κατόρθωνε, τότε ας κάνουν οι Λακεδαιμόνιοι ό,τι θέλουν.
[5.63.4] Οι Λακεδαιμόνιοι ανέβαλαν την επιβολή του προστίμου και την κατεδάφιση αλλά, με την αφορμή αυτή, θέσπισαν νόμο πρωτοφανή, που δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία τους. Διόρισαν δέκα Σπαρτιάτες συμβούλους του Άγι και όρισαν ότι χωρίς την σύμφωνη γνώμη τους δεν θα μπορούσε να βγει από την πολιτεία με στρατό για εκστρατεία.

[5.64.1] Στο μεταξύ έφτασε πληροφορία από τους φίλους στην Τεγέα, ότι αν δεν πάνε εκεί αμέσως, θ᾽ αποστατήσουν οι Τεγεάτες και θα συμμαχήσουν με το Άργος και ότι λίγο έλειψε να συντελεστεί η αποστασία.
[5.64.2] Τότε οι Λακεδαιμόνιοι με βία που δεν είχαν δείξει ποτέ πριν, ξεκίνησαν με όλο τον στρατό τους και με τους είλωτες.
[5.64.3] Προχώρησαν προς το Ορέσθειον της Μαιναλίας και παράγγειλαν στους Αρκάδες συμμάχους τους να συγκεντρωθούν και να τους ακολουθήσουν ευθύς στην Τεγέα. Οι ίδιοι, όταν έφτασαν στο Ορέσθειον μ᾽ όλον τον στρατό τους, έστειλαν πίσω στην Σπάρτη το έκτο της δύναμής τους, δηλαδή τους γεροντότερους και τους νεότερους στρατιώτες, για να φρουρούν την πολιτεία, και, με τον υπόλοιπο στρατό, έφτασαν στην Τεγέα. Λίγο αργότερα έφτασαν εκεί και οι Αρκάδες σύμμαχοί τους.
[5.64.4] Έστειλαν και στην Κόρινθο, στους Βοιωτούς, στους Φωκείς και στους Λοκρούς, παραγγέλλοντάς τους να στείλουν γρήγορα βοήθεια στην Μαντίνεια. Αλλά τα περιθώρια χρόνου ήσαν μικρά και δεν ήταν εύκολο στους συμμάχους αυτούς, αν δεν περίμεναν ο ένας τον άλλον για να συγκεντρωθούν, να διασχίσουν όλοι μαζί τα εχθρικά εδάφη που τους χώριζαν από την Μαντίνεια. Έκαναν όμως όσο μπορούσαν πιο γρήγορα.
[5.64.5] Οι Λακεδαιμόνιοι πήραν μαζί τους τούς Αρκάδες συμμάχους που ήσαν εκεί κι έκαναν εισβολή στο έδαφος της Μαντίνειας. Έστησαν στρατόπεδο κοντά στον ναό του Ηρακλή και άρχισαν να καταστρέφουν την γη.

[5.65.1] Όταν οι Αργείοι και οι σύμμαχοί τους τους είδαν, έπιασαν μια τοποθεσία δύσκολη και οχυρή και παρατάχτηκαν για μάχη.
[5.65.2] Οι Λακεδαιμόνιοι προχώρησαν αμέσως κατά πάνω τους κι έφτασαν σε απόσταση βολής ακοντίου ή πέτρας, αλλά τότε ένας παλαίμαχος, βλέποντας ότι κάνουν επίθεση εναντίον δύσκολης τοποθεσίας, φώναξε του Άγι ότι προσπαθεί να επανορθώσει ένα κακό με άλλο κακό, εννοώντας ότι με την βιαστική αυτή και παράτολμη κίνηση είχε σκοπό να εξαλείψει το σφάλμα του όταν είχε αποχωρήσει από το Άργος.
[5.65.3] Ο Άγις, είτε εξαιτίας της φωνής αυτής, είτε επειδή ο ίδιος είχε αλλάξει γνώμη, ξαφνικά απέσυρε τον στρατό του προτού αρχίσει συμπλοκή.
[5.65.4] Έφτασε στα σύνορα της Τεγέας κι έκανε έργα για να γυρίσει προς το έδαφος της Μαντίνειας τα νερά τα οποία είναι αιτία πολέμου μεταξύ Τεγέας και Μαντίνειας, επειδή προκαλούν μεγάλες καταστροφές στην περιοχή προς την οποία ρέουν. Με τον τρόπο αυτόν ο Άγις ήθελε να εξαναγκάσει τους Αργείους και τους συμμάχους να κατεβούν, όταν το μάθαιναν, από τον οχυρό λόφο, για να εμποδίσουν τα έργα του κι έτσι να δώσουν μάχη σε ομαλό έδαφος.
[5.65.5] Οι Αργείοι πάλι και οι σύμμαχοί τους ξαφνιάστηκαν πολύ με την απότομη υποχώρηση του εχθρού που είχε πλησιάσει τόσο κοντά, και δεν ήξεραν τί να σκεφθούν. Έπειτα, όταν οι Λακεδαιμόνιοι απομακρύνθηκαν και δεν φαίνονταν πια, έμειναν εκεί και δεν τους καταδίωκαν. Άρχισαν πάλι να κατηγορούν τους στρατηγούς τους επειδή και πρωτύτερα, όταν είχαν βάλει σε δύσκολη, τάχα, θέση τους Λακεδαιμονίους κοντά στο Άργος, τους είχαν αφήσει να φύγουν, και τώρα δεν τους καταδίωκε κανείς. Υποχωρούσαν έτσι με την ησυχία τους και τούτο ήταν προδοσία.
[5.65.6] Την πρώτη στιγμή οι στρατηγοί ταράχτηκαν, αλλά μετά κατέβασαν τον στρατό από τον λόφο και στρατοπέδευσαν στην πεδιάδα με σκοπό να προχωρήσουν εναντίον του εχθρού.

[5.66.1] Την επομένη οι Αργείοι και οι σύμμαχοί τους παρατάχτηκαν στην τάξη με την οποία θα πολεμούσαν αν έδιναν μάχη, και οι Λακεδαιμόνιοι γύρισαν από το μέρος όπου είχαν κάνει τα έργα για τα νερά, στο πρώτο αρχικό τους στρατόπεδο, κοντά στον ναό του Ηρακλή. Είδαν σε μικρή απόσταση τους εχθρούς που είχαν κατέβει από τον λόφο και είχαν παραταχτεί όλοι.
[5.66.2] Την στιγμή εκείνη οι Λακεδαιμόνιοι ταράχτηκαν τόσο όσο δεν θυμούνται να είχαν ταραχτεί ποτέ πριν, γιατί έπρεπε να μην χάσουν ούτε στιγμή για να ετοιμαστούν και μπήκαν με βία σε παράταξη μάχης, σύμφωνα με τις διαταγές που έδωσε ο Άγις, καθώς όριζε ο νόμος.
[5.66.3] Όταν ένας Σπαρτιάτης βασιλεύς είναι επικεφαλής του στρατού, αυτός έχει το γενικό πρόσταγμα. Αυτός λέει στους πολεμάρχους το σχέδιό του, οι πολέμαρχοι δίνουν διαταγές στους λοχαγούς, οι λοχαγοί στους πεντηκόνταρχους, οι πεντηκόνταρχοι στους ενωμοτάρχες και αυτοί στην ενωμοτία τους.
[5.66.4] Το ίδιο γίνεται και για τα αναγκαία παραγγέλματα που διαβιβάζονται με μεγάλη ταχύτητα. Ο σπαρτιατικός στρατός αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του από αξιωματικούς που έχουν στις διαταγές τους άλλους αξιωματικούς και η σωστή εκτέλεση μιας διαταγής εξαρτάται από πολλούς αξιωματικούς.

[5.67.1] Στην αριστερή πτέρυγα παρατάχτηκαν οι Σκιρίτες οι οποίοι μόνοι από όλους τους Λακεδαιμονίους παίρνουν αυτή τη θέση. Στο πλευρό τους παρατάχτηκαν οι στρατιώτες που είχαν πολεμήσει στην Θράκη με τον Βρασίδα και μαζί τους οι νεοδαμώδεις. Ύστερα παρατάχτηκαν οι ίδιοι οι Λακεδαιμόνιοι κατά λόχους και στο πλευρό τους οι Αρκάδες Ηραιείς. Μετά απ᾽ αυτούς παρατάχτηκαν οι Μαινάλιοι, στην δεξιά πτέρυγα παρατάχθηκαν οι Τεγεάτες και μερικοί Λακεδαιμόνιοι στο ακραίο σημείο της παράταξης.
[5.67.2] Το ιππικό τους παρατάχθηκε στις δυο πτέρυγες. Αυτή ήταν η παράταξη των Λακεδαιμονίων. Απέναντί τους οι Μαντινείς παρατάχτηκαν στην δεξιά πτέρυγα, επειδή η μάχη γινόταν στο έδαφός τους, κοντά τους ήσαν οι Αρκάδες σύμμαχοί τους, έπειτα οι χίλιοι επίλεκτοι Αργείοι στους οποίους η πολιτεία με δημόσια έξοδα εξασφάλιζε μακρόχρονη εκπαίδευση στην πολεμική τέχνη. Κοντά τους ήσαν οι υπόλοιποι Αργείοι και μαζί οι σύμμαχοί τους Κλεωναίοι και Ορνεάτες. Έπειτα, στο άκρο αριστερά ήσαν οι Αθηναίοι και το ιππικό τους.

[5.68.1] Αυτή ήταν η τάξη με την οποία παρατάχτηκαν οι δύο αντίπαλοι. Ο στρατός των Λακεδαιμονίων ήταν φανερά περισσότερος,
[5.68.2] αλλά δεν θα μπορούσα ν᾽ αναφέρω ακριβώς ούτε τον συνολικό αριθμό του στρατού των δύο αντιπάλων, ούτε την δύναμη των διαφόρων μονάδων. Ο αριθμός των Λακεδαιμονίων ήταν άγνωστος, εξαιτίας της μυστικότητας που τηρεί η πολιτεία τους, ενώ οι αριθμοί τους οποίους ανέφεραν οι άλλοι ήσαν ύποπτοι εξαιτίας της φυσικής τάσης των ανθρώπων να υπερβάλλουν για τις εθνικές τους δυνάμεις. Μπορεί, όμως, κανείς να λογαριάσει πόσοι ήσαν οι Λακεδαιμόνιοι που πήραν μέρος στην μάχη, κάνοντας τον εξής υπολογισμό.
[5.68.3] Εκτός από τους εξακόσιους Σκιρίτες, πολέμησαν επτά λόχοι. Κάθε λόχος είχε τέσσερις πεντηκοστύες και κάθε πεντηκοστύα είχε τέσσερις ενωμοτίες. Ο πρώτος ζυγός κάθε ενωμοτίας είχε τέσσερις στρατιώτες, το βάθος, όμως, της παράταξής τους δεν ήταν το ίδιο σε όλες τις ενωμοτίες, αλλά το όριζε ο κάθε λοχαγός. Γενικά, όμως, είχε βάθος οκτώ ζυγούς. Σ᾽ όλο το μήκος του μετώπου και εκτός από τους Σκιρίτες, ο πρώτος ζυγός ήταν τετρακόσιοι σαράντα οκτώ άνδρες.

[5.69.1] Η σύγκρουση επρόκειτο ν᾽ αρχίσει από στιγμή σε στιγμή και οι στρατηγοί των διαφόρων μονάδων τούς έλεγαν ενθαρρυντικά λόγια. Στους Μαντινείς είπαν ότι θ᾽ αγωνιστούν όχι μόνο για την πατρίδα τους, αλλά και για την ανεξαρτησία ή την υποδούλωσή τους και ότι δεν έπρεπε να δοκιμάσουν πάλι την δουλεία, αφού είχαν απολαύσει την ελευθερία. Στους Αργείους είπαν ότι θα πολεμήσουν για την παλιά τους ηγεμονία και για να μην στερηθούν για πάντα την ισομοιρία που είχαν στην Πελοπόννησο. Θα πολεμούσαν εναντίον γειτόνων που ήσαν εχθροί τους και οι οποίοι τους είχαν βλάψει πολλές φορές. Στους Αθηναίους είπαν ότι θα ήταν δόξα γι᾽ αυτούς, πολεμώντας μαζί με τόσους πολλούς και γενναίους συμμάχους, να μην υστερήσουν από κανέναν, ότι αν νικούσαν τους Λακεδαιμονίους στην Πελοπόννησο, θα εξασφάλιζαν ακόμα περισσότερο και θα επεκτείναν την ηγεμονία τους και ότι κανείς δεν θα μπορούσε, ποτέ πια, να κάνει εισβολή στο έδαφός τους.
[5.69.2] Αυτά είπαν στους Αργείους και τους συμμάχους τους. Οι Λακεδαιμόνιοι και με τα όσα έλεγαν μεταξύ τους και με τα ρυθμικά πολεμικά τους τραγούδια παρακινούσαν ο ένας τον άλλον να θυμηθούν τα όσα τους είχαν μάθει, για να φανούν γενναίοι, ξέροντας πως μια πολύχρονη στρατιωτική εκπαίδευση αξίζει πολύ περισσότερο παρά μια εύγλωττη παραίνεση που γίνεται την τελευταία στιγμή.

[5.70.1] Μετά απ᾽ αυτά οι δυο στρατοί κινήθηκαν ο ένας εναντίον του άλλου. Οι Αργείοι και οι σύμμαχοί τους γοργά και με ορμή. Οι Λακεδαιμόνιοι αργά και με ρυθμό που έδιναν πολλοί αυλητές, κατά την συνήθειά τους. Δεν είναι θρησκευτικό έθιμο, αλλά γίνεται για να βηματίζουν ρυθμικά και να μην διασπούν την παράταξή τους, όπως συμβαίνει συχνά όταν κάνουν έφοδο πολυάριθμοι στρατοί.

[5.71.1] Προτού, όμως, αρχίσει η συμπλοκή, ο Άγις αποφάσισε να κάνει το εξής. Όλοι οι στρατοί, όταν προελαύνουν, έχουν την τάση να λοξοδρομούν προς τα δεξιά κι έτσι η δεξιά πτέρυγα του ενός στρατού εξέχει από την αριστερή πτέρυγα του αντιπάλου. Αυτό γίνεται επειδή ο κάθε στρατιώτης φοβάται για το απροστάτευτο μέρος του σώματός του και προσπαθεί να το καλύψει πίσω από την ασπίδα του συντρόφου του που βρίσκεται δεξιά του και πιστεύει πως όσο πυκνότερη είναι η παράταξη τόσο ασφαλέστερα είναι προφυλαγμένος. Εκείνος που κυρίως προκαλεί την κίνηση αυτή είναι ο πρωτοστάτης της δεξιάς πτέρυγας, που προσπαθεί να προφυλάξει απ᾽ τον εχθρό το ακάλυπτο μέρος του σώματός του και οι άλλοι στρατιώτες, κι αυτοί από τον φόβο αυτόν, κάνουν το ίδιο.
[5.71.2] Στην περίσταση εκείνη οι Μαντινείς υπερφαλάγγισαν πολύ την πτέρυγα των Σκιριτών και οι Λακεδαιμόνιοι και Τεγεάτες υπερφαλάγγισαν ακόμα πιο πολύ τους Αθηναίους, επειδή ήσαν περισσότεροι.
[5.71.3] Ο Άγις φοβήθηκε μήπως κυκλωθεί η αριστερή του πτέρυγα βλέποντας ότι οι Μαντινείς την είχαν υπερφαλαγγίσει πάρα πολύ και έδωσε διαταγή στους Σκιρίτες και τους στρατιώτες του Βρασίδα ν᾽ αποσπαστούν απ᾽ την παράταξη για να προεκτείνουν το μέτωπο απέναντι στους Μαντινείς. Έδωσε διαταγή να πάνε από την δεξιά πτέρυγα δύο λόχοι με τους πολεμάρχους Ιππονοΐδα και Αριστοκλή, να συμπληρώσουν το κενό που είχε δημιουργηθεί. Θεωρούσε ότι με τον ελιγμό αυτόν και την υπεροχή στην δεξιά πτέρυγα θα κρατούσε και θα εξασφάλιζε το μέτωπό του εναντίον των Μαντινέων.

[5.72.1] Επειδή η διαταγή αυτή δόθηκε την τελευταία στιγμή, κι ενώ είχε αρχίσει η προέλαση, τόσο ο Αριστοκλής όσο και ο Ιππονοΐδας αρνήθηκαν να την εκτελέσουν — και γι᾽ αυτό εξορίστηκαν αργότερα από την Σπάρτη με την κατηγορία ότι δείλιασαν. Ο εχθρός, έτσι, έφτασε στο κενό που είχε δημιουργηθεί και όταν ο Άγις, βλέποντας ότι οι δύο λόχοι δεν είχαν παραταχτεί εκεί, έδωσε διαταγή στους Σκιρίτες να γυρίσουν στην θέση τους, αυτοί δεν μπόρεσαν να εκτελέσουν την κίνηση.
[5.72.2] Αλλά ενώ στην περίσταση αυτή οι Λακεδαιμόνιοι φάνηκαν εντελώς κατώτεροι από άποψη τακτικής, από άποψη γενναιότητας έδειξαν ότι είχαν μεγάλη υπεροχή.
[5.72.3] Όταν άρχισε η συμπλοκή με τον εχθρό, η δεξιά πτέρυγα των Μαντινέων νίκησε τους Σκιρίτες και τους στρατιώτες του Βρασίδα. Οι Μαντινείς και οι σύμμαχοί τους, μαζί με τους χίλιους επίλεκτους Αργείους ρίχτηκαν στο κενό που δεν είχε συμπληρωθεί, σκότωσαν πολλούς Λακεδαιμονίους, τους κύκλωσαν και τους απώθησαν έως τα σκευοφόρα τους, όπου σκότωσαν μερικούς από τους γεροντότερους στρατιώτες που τα φύλαγαν.
[5.72.4] Στο σημείο αυτό οι Λακεδαιμόνιοι νικήθηκαν, αλλά στο υπόλοιπο μέτωπο, και κυρίως στο κέντρο, όπου ήταν ο βασιλιάς Άγις μαζί με τριακόσιους επίλεκτους που ονομάζονται «ιππείς», χτύπησαν τους παλαίμαχους Αργείους που ονομάζονται «πέντε λόχοι», τους Κλεωναίους και τους Ορνεάτες, καθώς και όσους Αθηναίους ήσαν παραταγμένοι στο σημείο εκείνο και τους έτρεψαν σε φυγή. Οι περισσότεροι ούτε αντιστάθηκαν διόλου, αλλά καθώς προχώρησαν οι Λακεδαιμόνιοι, υποχώρησαν αμέσως και μερικοί καταπατήθηκαν από την βία τους να προφτάσουν να φύγουν.

[5.73.1] Όταν στο σημείο εκείνο η παράταξη των Αργείων και των συμμάχων υποχώρησε, βρέθηκε αποκομμένη από τις δύο πτέρυγές της, ενώ ταυτόχρονα η δεξιά πτέρυγα των Λακεδαιμονίων και των Τεγεατών άρχισε να κυκλώνει τους Αθηναίους που διέτρεχαν διπλό κίνδυνο, γιατί σ᾽ αυτό το σημείο τους κύκλωναν, ενώ στο άλλο τους είχαν κιόλας νικήσει. Θα είχαν υποφέρει περισσότερο απ᾽ όλον τον άλλο στρατό, αν δεν είχαν το ιππικό τους να τους βοηθήσει.
[5.73.2] Όταν ο Άγις πληροφορήθηκε ότι κινδύνευε η αριστερή του πτέρυγα που αντίκριζε τους Μαντινείς και τους χίλιους Αργείους, έδωσε διαταγή σ᾽ όλον τον στρατό να βοηθήσει το τμήμα αυτό που είχε νικηθεί.
[5.73.3] Έτσι, ενώ ο εχθρικός στρατός έκανε κλίση κι απομακρύνθηκε, οι Αθηναίοι, μαζί με τους Αργείους που είχαν νικηθεί, υποχώρησαν ανενόχλητοι. Οι Μαντινείς και οι επίλεκτοι Αργείοι, βλέποντας τον υπόλοιπο στρατό νικημένο και τους Λακεδαιμονίους να προχωρούν απάνω τους, σταμάτησαν να πιέζουν τον εχθρό και άρχισαν την φυγή.
[5.73.4] Από τους Μαντινείς σκοτώθηκαν πολλοί, αλλά οι περισσότεροι από τους επίλεκτους Αργείους σώθηκαν. Άλλωστε δεν τους καταδίωξαν ούτε με πολλή ορμή ούτε σε μεγάλη απόσταση. Οι Λακεδαιμόνιοι πολεμούν πολλήν ώρα και με πείσμα έως ότου νικήσουν τον εχθρό, αλλά δεν τον καταδιώκουν ούτε πολύ ούτε σε μεγάλη απόσταση.

[5.74.1] Τέτοια ήταν η μάχη και αυτά ήσαν, εκτός από μερικές λεπτομέρειες, τα όσα έγιναν σ᾽ αυτήν. Ήταν η μεγαλύτερη από όσες είχαν γίνει από καιρό και πήραν μέρος σ᾽ αυτήν οι πιο αξιόλογες ελληνικές πολιτείες.
[5.74.2] Οι Λακεδαιμόνιοι παράταξαν φρουρά πέρα από τα πτώματα του εχθρού, έστησαν αμέσως τρόπαιο, σκύλεψαν τους νεκρούς και μεταφέραν τους δικούς τους στην Τεγέα, όπου τους έθαψαν και αποδώσαν στον εχθρό, με σπονδές, τους δικούς του νεκρούς.
[5.74.3] Από τους Αργείους, τους Ορνεάτες και τους Κλεωναίους, σκοτώθηκαν επτακόσιοι. Από τους Μαντινείς διακόσιοι και από τους Αθηναίους και τους Αιγινήτες επίσης διακόσιοι και οι δύο στρατηγοί τους. Οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων δεν υπέφεραν τόσο ώστε να υποστούν αξιόλογες απώλειες. Για τις απώλειες των ιδίων των Λακεδαιμονίων είναι δύσκολο να μάθει κανείς την αλήθεια, αλλά έγινε λόγος για τριακόσιους νεκρούς.

[5.75.1] Λίγο πριν γίνει η μάχη, ο άλλος βασιλιάς της Σπάρτης Πλειστοάναξ, με τις παλαιότερες και νεότερες στρατιωτικές κλάσεις ξεκίνησε για να βοηθήσει. Έφτασε έως την Τεγέα, αλλά εκεί έμαθε την νίκη και γύρισε πίσω.
[5.75.2] Οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν μηνύματα στους Κορινθίους και στους πέρα από τον Ισθμό συμμάχους τους να γυρίσουν πίσω. Απέλυσαν τους συμμάχους τους και γύρισαν οι ίδιοι στην πατρίδα τους όπου έτυχε να είναι οι μέρες των Καρνείων τα οποία και εόρτασαν.
[5.75.3] Με την μία και μόνη αυτή νίκη τους αποπλύναν τις κατηγορίες των άλλων Ελλήνων οι οποίοι, μετά το πάθημα της Σφακτηρίας, τους κατηγορούσαν για δειλία και γενικά για αβουλία και βραδύτητα. Τώρα αποδεικνυόταν ότι είχαν εκτεθεί στις κατηγορίες αυτές από τις ατυχίες που είχαν πάθει, αλλά ότι η πολεμική τους αξία ήταν πάντα η ίδια.
[5.75.4] Την προηγούμενη της μάχης οι Επιδαύριοι είχαν εισβάλει, με όλο τους τον στρατό, στο έδαφος των Αργείων που ήταν αφύλαχτο και σκότωσαν πολλούς από τους στρατιώτες των φρουρών που είχαν αφήσει οι Αργείοι οι οποίοι είχαν φύγει στην εκστρατεία.
[5.75.5] Αλλά μετά την μάχη, τρεις χιλιάδες Ηλείοι οπλίτες και χίλιοι Αθηναίοι οπλίτες εκτός από εκείνους που είχαν πάει αρχικά, έφτασαν για να βοηθήσουν τους Μαντινείς, ξεκίνησαν αμέσως μ᾽ όλες τις συμμαχικές δυνάμεις εναντίον της Επιδαύρου, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι εόρταζαν τα Κάρνεια, και άρχισαν να περιτειχίζουν την πολιτεία μοιράζοντας μεταξύ τους την εργασία.
[5.75.6] Οι άλλοι σύμμαχοι παράτησαν το έργο, αλλά οι Αθηναίοι —όπως τους είχε οριστεί— οχύρωσαν γρήγορα το ακρωτήριο όπου είναι ο ναός της Ήρας. Άφησαν στο οχυρό αυτό φρουρά από όλα τα συμμαχικά τμήματα και οι διάφορες μονάδες γύρισαν στις πολιτείες τους. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.

[5.76.1] Μόλις άρχιζε ο επόμενος χειμώνας, οι Λακεδαιμόνιοι, αφού τέλειωσαν τις εορτές των Καρνείων, ξεκίνησαν σε εκστρατεία και όταν έφτασαν στην Τεγέα έστειλαν στο Άργος αντιπροσώπους με δελεαστικές προτάσεις.
[5.76.2] Στο Άργος υπήρχαν και πρωτύτερα φιλικά τους πρόσωπα που ήθελαν να καταλύσουν την Δημοκρατία. Μετά την μάχη οι οπαδοί τους αυτοί είχαν αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη επιρροή απάνω στον λαό για να τον πείσουν να συμβιβαστεί με την Σπάρτη. Σκοπός τους ήταν να κάνουν πρώτα ειρήνη με τους Λακεδαιμονίους, μετά συμμαχία και τότε ν᾽ ανατρέψουν τους δημοκρατικούς.
[5.76.3] Έφτασε στο Άργος αντιπρόσωπος των Λακεδαιμονίων, με δύο προτάσεις, ο πρόξενος των Αργείων Λίχας του Αρκεσιλάου. Η μία πρόταση αφορούσε τους όρους με τους οποίους θα γινόταν ο πόλεμος αν οι Αργείοι ήθελαν να τον εξακολουθήσουν, η άλλη τους όρους ειρήνης, αν την επιθυμούσαν. Έγιναν πολλές διαπραγματεύσεις —ο Αλκιβιάδης έτυχε να βρίσκεται στο Άργος— και οι οπαδοί των Λακεδαιμονίων τούς υποστήριξαν φανερά πια και έπεισαν τους Αργείους να δεχτούν τις προτάσεις για συνδιαλλαγή που ήσαν οι ακόλουθες.

[5.77.1] «Η Εκκλησία των Λακεδαιμονίων δέχεται να συνομολογήσει ειρήνη με τους Αργείους με τους εξής όρους: Οι Αργείοι θ᾽ αποδώσουν στους Ορχομενίους τα παιδιά που κρατούν ομήρους, στους Μαιναλίους τους άντρες και στους Λακεδαιμονίους τους άντρες που κρατούν στην Μαντίνεια. Θα εκκενώσουν το έδαφος της Επιδαύρου και θα κατεδαφίσουν το οχυρό που έχτισαν εκεί.
[5.77.2] Αν οι Αθηναίοι αρνηθούν ν᾽ αποσυρθούν από την Επιδαυρία, τότε οι Αργείοι και οι σύμμαχοί τους και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα τους θεωρήσουν εχθρούς.
[5.77.3] Οι Λακεδαιμόνιοι θ᾽ αποδώσουν στις διάφορες πολιτείες που τους τα παραδώσαν, τα παιδιά που κρατούν ομήρους.
[5.77.4] Όσο για τις προσφορές στον θεό, οι Αργείοι θα ζητήσουν, αν θέλουν, όρκους από τους Επιδαυρίους, ειδάλλως θα δώσουν οι ίδιοι όρκους.
[5.77.5] Όλες οι πολιτείες της Πελοποννήσου θα είναι ανεξάρτητες κατά τους πατροπαράδοτους θεσμούς.
[5.77.6] Αν καμιά πολιτεία από όσες βρίσκονται έξω από την Πελοπόννησο, εκστρατεύσει με εχθρικούς σκοπούς εναντίον του Πελοποννησιακού εδάφους, οι Πελοποννήσιοι θα ενωθούν για να την αποκρούσουν και θα συνεννοηθούν για τον καλύτερο τρόπο πώς να ενεργήσουν.
[5.77.7] Όλοι οι έξω από την Πελοπόννησο σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων θα έχουν την ίδια θέση που έχουν και οι Λακεδαιμόνιοι και όλοι οι σύμμαχοι των Αργείων θα έχουν την ίδια θέση με τους Αργείους. Όλοι θα διατηρήσουν τις κτήσεις που έχουν.
[5.77.8] Η συνθήκη θ᾽ ανακοινωθεί στους συμμάχους για να προσχωρήσουν σ᾽ αυτήν αν το επιθυμούν. Αν οι σύμμαχοι το θέλουν, μπορούν να υποβάλουν στις πολιτείες τους την συνθήκη για έγκριση.

[5.78.1] Αυτές ήσαν οι πρώτες προτάσεις τις οποίες δέχτηκαν οι Αργείοι και ο στρατός των Λακεδαιμονίων έφυγε από την Τεγέα και γύρισε στην πατρίδα του. Λίγο αργότερα, και όταν αποκαταστάθηκε η επικοινωνία μεταξύ Σπάρτης και Άργους, οι οπαδοί των Λακεδαιμονίων έπεισαν τους Αργείους να εγκαταλείψουν την συμμαχία τους με τους Μαντινείς, τους Ηλείους και τους Αθηναίους και να κάνουν άλλη συνθήκη ειρήνης και συμμαχίας με τους Λακεδαιμονίους, την ακόλουθη:

[5.79.1] «Οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αργείοι αποφάσισαν να κάνουν πενηντάχρονη συνθήκη ειρήνης και συμμαχίας με τους ακόλουθους όρους: Θα λύουν τις διαφορές τους σαν ίσοι προς ίσους με διαιτησία, κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα. Οι άλλες πολιτείες της Πελοποννήσου θα μπορούν να προσχωρήσουν στην συμμαχία και την συνθήκη ειρήνης, διατηρώντας την αυτονομία τους και την ελευθερία τους. Θα διατηρήσουν τις κτήσεις τους και θα λύουν τις διαφορές τους σαν ίσοι προς ίσους κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα.
[5.79.2] Όσοι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων είναι έξω από την Πελοπόννησο, θα έχουν τα ίσα δικαιώματα με τους Λακεδαιμονίους και οι σύμμαχοι των Αργείων θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Αργείους. Όλοι θα διατηρήσουν τις κτήσεις που έχουν.
[5.79.3] Αν υπάρξει ανάγκη να γίνει κάπου κοινή εκστρατεία, οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αργείοι θα συνεννοούνται και θα καθορίζουν κατά τον πιο δίκαιο τρόπο την συμμετοχή των συμμάχων.
[5.79.4] Αν καμιά από τις πολιτείες, είτε στην Πελοπόννησο είτε έξω από την Πελοπόννησο, έχει διαφορές είτε συνοριακές είτε για άλλα ζητήματα, θα λύει τις διαφορές της με διαπραγματεύσεις. Αν, όμως, συμμαχική πολιτεία βρίσκεται σε διάσταση με άλλη συμμαχική πολιτεία, τότε θα πρέπει να διαλέξουν διαιτητή τρίτη πολιτεία κοινής εμπιστοσύνης. Οι ιδιωτικές διαφορές θα δικάζονται κατά τα πατροπαράδοτα».

[5.80.1] Μετά από την συνθήκη αυτή ειρήνης και συμμαχίας, τα δύο μέρη αποδώσαν αμοιβαία τα όσα είχαν κατακτήσει με τα όπλα ή με άλλο τρόπο. Υιοθέτησαν κοινή πολιτική κι αποφάσισαν να μην δέχονται πια κήρυκα ή πρεσβεία από την Αθήνα όσο οι Αθηναίοι δεν αφήσουν τα οχυρά που κρατούσαν στην Πελοπόννησο και φύγουν. Αποφάσισαν να μην κάνουν χωριστά πόλεμο ή ειρήνη.
[5.80.2] Ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα και σε άλλους τομείς, αλλά κι έστειλαν και οι δύο πολιτείες πρέσβεις στις πολιτείες της Θράκης και στον Περδίκκα. Έπεισαν τον Περδίκκα να συμμαχήσει μαζί τους. Δεν αποστάτησε αμέσως, αλλά το είχε σκοπό, ακολουθώντας το παράδειγμα του Άργους από το οποίο καταγόταν η γενιά του από παλαιότερα. Ανανέωσαν επίσης τους παλιούς όρκους με τους Χαλκιδείς κι έκαναν νέους όρκους.
[5.80.3] Οι Αργείοι έστειλαν πρέσβεις στην Αθήνα ζητώντας την εκκένωση του φρουρίου που είχαν οι Αθηναίοι στην Επίδαυρο. Οι Αθηναίοι, οι οποίοι ήξεραν ότι οι στρατιώτες τους αποτελούσαν ένα μικρό μόνο μέρος της φρουράς, έστειλαν τον Δημοσθένη να τους πάρει από εκεί. Όταν ο Δημοσθένης έφτασε στο φρούριο, οργάνωσε γυμνικούς αγώνες έξω από το οχυρό και όταν, με πρόφαση τους αγώνες, βγήκε η υπόλοιπη φρουρά, έκλεισε τις πύλες. Μετά, αφού ανανέωσαν την συνθήκη ειρήνης με τους Επιδαυρίους, οι Αθηναίοι τους παραδώσαν αυτοί οι ίδιοι το οχυρό.

[5.81.1] Μετά την αποστασία των Αργείων από την συμμαχία, οι Μαντινείς προσπάθησαν, στην αρχή, ν᾽ ανθέξουν, αλλά αργότερα, βλέποντας ότι χωρίς το Άργος δεν τους ήταν δυνατόν να το επιτύχουν, συμβιβάστηκαν με τους Λακεδαιμονίους και παραιτήθηκαν από την ηγεμονία τους επάνω στις αρκαδικές πολιτείες.
[5.81.2] Οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αργείοι με χίλιους οπλίτες η κάθε πολιτεία, έκαναν κοινή εκστρατεία. Οι Λακεδαιμόνιοι, μόνοι τους, πήγαν πρώτα στην Σικυώνα όπου εγκατέστησαν ακόμη πιο ολιγαρχικό πολίτευμα και μετά οι δυο στρατοί μαζί ανέτρεψαν την δημοκρατία στο Άργος κι εγκατέστησαν ολιγαρχία ευνοϊκή για τους Λακεδαιμονίους. Αυτά συνέβαιναν με το τέλος του χειμώνα και καθώς πλησίαζε η άνοιξη, κι έτσι τελείωσε ο δέκατος τέταρτος χρόνος του πολέμου.

[5.82.1] Το επόμενο καλοκαίρι οι Διείς του Άθω αποστάτησαν από τους Αθηναίους κι έκαναν συμμαχία με τους Χαλκιδείς. Οι Λακεδαιμόνιοι, που έως τότε είχαν δυσκολίες στην Αχαΐα, ρύθμισαν εκεί τα πράγματα κατά τα συμφέροντά τους.
[5.82.2] Στο Άργος οι δημοκρατικοί αναδιοργανώθηκαν σιγά σιγά κι αναθάρρησαν. Περίμεναν να έρθει η εποχή που οι Λακεδαιμόνιοι εορτάζουν τις Γυμνοπαιδιές και χτύπησαν τους ολιγαρχικούς. Έγινε μάχη μέσα στην πολιτεία και νίκησαν οι δημοκρατικοί, που σκότωσαν πολλούς ολιγαρχικούς και άλλους τους εξόρισαν.
[5.82.3] Οι Λακεδαιμόνιοι τους οποίους καλούσαν οι οπαδοί τους να επέμβουν άργησαν πολύ να ξεκινήσουν. Στην Τεγέα έμαθαν ότι οι ολιγαρχικοί είχαν νικηθεί και παρ᾽ όλα τα παρακάλια των φυγάδων απ᾽ το Άργος δεν θέλησαν να προχωρήσουν. Γύρισαν πίσω και εόρτασαν τις Γυμνοπαιδιές.
[5.82.4] Αργότερα έφτασαν πρέσβεις από το Άργος και πρέσβεις που αντιπροσώπευαν τους φυγάδες. Στην Σπάρτη βρίσκονταν αντιπρόσωποι από τις άλλες συμμαχικές πολιτείες. Μετά από πολλές συζητήσεις όπου οι δυο μερίδες ανέπτυξαν αντίθετα επιχειρήματα, οι Λακεδαιμόνιοι καταδίκασαν την επανάσταση των Αργείων κι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν εναντίον του Άργους, αλλά άρχισαν τις χρονοτριβές και τις αναβολές.
[5.82.5] Οι Αργείοι δημοκρατικοί, από φόβο των Λακεδαιμονίων, ενεργούσαν για να κάνουν πάλι συμμαχία, με τους Αθηναίους, από την οποία ήλπιζαν ότι θα ωφεληθούν πολύ και άρχισαν να χτίζουν μακρά τείχη έως την θάλασσα ώστε, αν βρίσκονταν αποκλεισμένοι από στεριά, να μπορούν να εισάγουν από την θάλασσα, με την βοήθεια των Αθηναίων, όσα θα χρειάζονταν.
[5.82.6] Πληροφόρησαν και μερικές πολιτείες της Πελοποννήσου για το σχέδιό τους να χτίσουν μακρά τείχη. Ολόκληρος ο πληθυσμός του Άργους, γυναίκες και δούλοι, δούλευαν στο χτίσιμο. Από την Αθήνα τούς έφτασαν ξυλουργοί και τεχνίτες για το πελέκημα της πέτρας. Και τέλειωσε το καλοκαίρι.

[5.83.1] Στην αρχή του επόμενου χειμώνα οι Λακεδαιμόνιοι, που είχαν πληροφορηθεί ότι οι Αργείοι έχτιζαν τείχη, εκστρατεύσαν εναντίον του Άργους με τους συμμάχους τους εκτός από τους Κορινθίους. Είχαν επίσης και μερικούς οπαδούς μέσα στο Άργος. Αρχηγός της εκστρατείας ήταν ο Άγις του Αρχιδάμου, βασιλιάς των Λακεδαιμονίων.
[5.83.2] Το κίνημα που περίμεναν από μέσα από την πολιτεία δεν έγινε, κατεδάφισαν όμως τα τείχη που χτίζονταν και κυρίεψαν τις Υσιές, τοποθεσία της Αργολικής, και σκότωσαν όλους τους ελεύθερους πολίτες που έπιασαν. Ύστερα αποσύρθηκαν και οι διάφορες μονάδες γύρισαν στις πολιτείες τους.
[5.83.3] Μετά απ᾽ αυτό και οι Αργείοι εκστρατεύσαν στην Φλειασία και αφού ρήμαξαν την γη, γύρισαν στο Άργος. Κατηγορούσαν τους Φλειασίους ότι δέχονται τους Αργείους φυγάδες και πραγματικά οι περισσότεροι φυγάδες πήγαιναν να εγκατασταθούν εκεί.
[5.83.4] Τον ίδιο χειμώνα οι Αθηναίοι οργάνωσαν αποκλεισμό της Μακεδονίας. Κατηγορούσαν τον Περδίκκα επειδή είχε συμμαχήσει με τους Αργείους και τους Λακεδαιμονίους και επειδή, όταν οι Αθηναίοι είχαν ετοιμάσει εκστρατεία εναντίον των Χαλκιδέων της Θράκης και εναντίον της Αμφίπολης με αρχηγό τον Νικία του Νικηράτου, ο Περδίκκας δεν είχε τηρήσει τις υποχρεώσεις του και εξαιτίας του κυρίως η εκστρατεία είχε διαλυθεί. Τον θεωρούσαν, λοιπόν, εχθρό. Τέλειωσε ο χειμώνας και μαζί ο δέκατος πέμπτος χρόνος του πολέμου.

[5.84.1] Το επόμενο καλοκαίρι ο Αλκιβιάδης πήγε στο Άργος με είκοσι καράβια κι έπιασε όσους Αργείους ήσαν ακόμη ύποπτοι ότι είναι φίλοι των Λακεδαιμονίων. Ήσαν τριακόσιοι και οι Αθηναίοι τους εγκατέστησαν στα κοντινά νησιά, από εκείνα που εξουσίαζαν. Οι Αθηναίοι έκαναν εκστρατεία εναντίον της Μήλου με τριάντα δικά τους καράβια, έξι καράβια από την Χίο και δύο από την Λέσβο. Ήσαν και Αθηναίοι οπλίτες χίλιοι διακόσιοι, τριακόσιοι τοξότες και είκοσι ιπποτοξότες. Από τους συμμάχους και τους νησιώτες ήσαν περίπου χίλιοι πεντακόσιοι οπλίτες.
[5.84.2] Οι κάτοικοι της Μήλου ήσαν άποικοι των Λακεδαιμονίων και είχαν αρνηθεί να γίνουν υποτακτικοί των Αθηναίων, σαν τα άλλα νησιά. Στην αρχή είχαν μείνει ουδέτεροι, αλλά όταν οι Αθηναίοι είχαν μεταχειριστεί βία και είχαν ρημάξει την γη τους, βρέθηκαν σε κατάσταση ανοιχτού πολέμου.
[5.84.3] Οι στρατηγοί Κλεομήδης του Λυκομήδους και Τεισίας του Τεισιμάχου στρατοπέδευσαν με τις δυνάμεις αυτές στο έδαφος των Μηλίων και πριν αρχίσουν να το καταστρέφουν, έστειλαν πρέσβεις για ν᾽ αρχίσουν διαπραγματεύσεις. Οι Μήλιοι δεν τους παρουσίασαν στην συνέλευση του λαού και τους ζήτησαν να εκθέσουν τον σκοπό της αποστολής τους στους άρχοντες και τους ταγούς της πολιτείας. Οι Αθηναίοι πρέσβεις είπαν, περίπου, τα εξής:

[5.85.1] «Επειδή δεν πρόκειται να μιλήσομε προς τον λαό για να μην παρασυρθεί το πλήθος από τα πειστικά επιχειρήματα που θα εκθέταμε σε μια συνεχή αγόρευση και τα οποία δεν θα μπορούσαν να ελέγξουν —γιατί καταλαβαίνομε πολύ καλά ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μας φέρατε να μιλήσομε μπροστά σε λίγους— μπορείτε σεις, που είστε συγκεντρωμένοι εδώ, ν᾽ ακολουθήσετε μια μέθοδο ακόμη πιο ασφαλή. Μη μας απαντήσετε σημείο προς σημείο με μια μόνο αγόρευση, αλλά να μας απαντάτε αμέσως σε κάθε επιχείρημα με το οποίο δεν συμφωνείτε, ώστε έτσι να μορφώσετε την κρίση σας. Και πρώτ᾽ απ᾽ όλα αποκριθείτε μας αν συμφωνείτε με την πρότασή μας αυτήν».

[5.86.1] Οι αντιπρόσωποι των Μηλίων αποκρίθηκαν: «Η πρότασή σας να συζητήσομε με ηρεμία είναι πολύ καλή και δεν έχομε καμιάν αντίρρηση, αλλά εκείνο που έρχεται σε αντίφαση με την πρότασή σας είναι η πολεμική προετοιμασία σας με την οποία τώρα, ευθύς, μας απειλείτε. Βλέπομε ότι έρχεστε σαν δικαστές που θα κρίνουν όσα θα ειπωθούν και ότι, αν τα νομικά επιχειρήματά μας είναι ισχυρότερα από τα δικά σας, τότε η έκβαση της συζήτησης θα μας οδηγήσει σε πόλεμο αν δεν ενδώσομε, ενώ εάν μας πείσετε, θα μας οδηγήσει στην δουλεία».

[5.87.1] ΑΘΗΝ. Αν ήρθατε εδώ με σκοπό να εξερευνήσετε, με συλλογισμούς βασισμένους σε υποψίες, τί μέλλει να συμβεί ή αν έχετε τίποτε άλλο κατά νου αντί να έχετε μόνο υπόψη σας την παρούσα κατάσταση για να σκεφθείτε πώς να σώσετε την πολιτεία σας, καλύτερα να σταματήσομε την συζήτηση. Αλλιώς ας εξακολουθήσομε.

[5.88.1] ΜΗΛ. Στην θέση που βρισκόμαστε, είναι φυσικό και συγγνωστό να καταφεύγομε σε πολλά επιχειρήματα και να διατυπώνομε πολλές σκέψεις. Η συνάντηση αυτή έγινε, βέβαια, για να σώσομε την πολιτεία μας. Δεχόμαστε, λοιπόν, να διεξαχθεί η συζήτηση με τον τρόπο που προτείνατε, αν το νομίζετε σωστό.

[5.89.1] ΑΘΗΝ. Λοιπόν κι εμείς δεν θα πούμε μεγάλα λόγια ούτε μακριές φράσεις για ν᾽ αποδείξομε ότι η νίκη μας επάνω στους Μήδους μάς έδωσε το δικαίωμα ν᾽ ασκούμε την ηγεμονία μας ή ότι εκστρατεύσαμε τώρα εναντίον σας επειδή μας αδικήσατε. Αυτά δεν θα σας έπειθαν. Αλλά και από σας ζητούμε να μην προσπαθήσετε να μας πείσετε λέγοντάς μας ότι, αν και άποικοι των Λακεδαιμονίων, δεν είσαστε σύμμαχοί τους ή ότι δεν μας βλάψατε ποτέ. Ας συζητήσομε, όμως, για το τί είναι δυνατόν να γίνει έχοντας υπόψη τους πραγματικούς σκοπούς του καθενός και ξέροντας ότι, στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του.

[5.90.1] ΜΗΛ. Εμείς, όμως, νομίζομε ότι είναι χρήσιμο —και είναι ανάγκη να το πούμε αφού θέσατε βάση της συζήτησής μας το συμφέρον και όχι το δίκαιο— να μην παραβλεφθεί ένα στοιχείο που είναι κοινό αγαθό, δηλαδή το να μπορεί πάντα εκείνος που βρίσκεται σε κίνδυνο, να επικαλείται τα ορθά και τα δίκαια και να ωφελείται πείθοντας τον αντίπαλό του με επιχειρήματα πέρα από τα αυστηρά πλαίσια του δικαίου. Αυτό, άλλωστε, σας συμφέρει όσο και μας, γιατί αν χάσετε τον πόλεμο, θα σας επιβάλουν, για παραδειγματισμό, την μεγαλύτερη τιμωρία.

[5.91.1] ΑΘΗΝ. Εμείς δεν ανησυχούμε για τις συνέπειες που θα είχε μια ενδεχόμενη κατάλυση της ηγεμονίας μας και τούτο επειδή για τους νικημένους δεν είναι τόσο επικίνδυνοι όσοι, σαν τους Λακεδαιμονίους, ασκούν ηγεμονία επάνω σε άλλους (άλλωστε δεν συζητούμε τώρα με Λακεδαιμονίους) όσο είναι επικίνδυνοι οι υπήκοοι μιας πολιτείας όταν επαναστατήσουν εναντίον της και υπερισχύσουν.
[5.91.2] Η αντιμετώπιση, λοιπόν, ενός τέτοιου κινδύνου είναι δική μας υπόθεση. Εκείνο που τώρα θέλομε να σας πούμε είναι ότι ήρθαμε εδώ για το συμφέρον της ηγεμονίας μας και ότι τα όσα θα σας αναπτύξομε έχουν σκοπό την σωτηρία της πολιτείας σας. Θέλομε να σας υποτάξομε χωρίς να υποβληθούμε σε κόπο και χωρίς να σας καταστρέψομε, πράγμα που είναι κοινό μας συμφέρον.

[5.92.1] ΜΗΛ. Πώς είναι δυνατόν να έχομε εμείς το ίδιο συμφέρον να γίνομε δούλοι σας όσο εσείς έχετε συμφέρον να μας υποτάξετε;

[5.93.1] ΑΘΗΝ. Επειδή εσείς, αν υποταχθείτε, θ᾽ αποφύγετε την έσχατη καταστροφή κι εμείς θα έχομε κέρδος αν δεν σας καταστρέψομε.

[5.94.1] ΜΗΛ. Ώστε δεν θα δεχόσαστε να είμαστε φίλοι σας αντί εχθροί σας, να ζούμε ειρηνικά και να μείνομε ουδέτεροι;

[5.95.1] ΑΘΗΝ. Δεν μας βλάπτει τόσο η έχθρα σας όσο η φιλία σας που θα ερμηνευόταν σαν τεκμήριο αδυναμίας μας, ενώ το μίσος σας είναι, για τους όσους εξουσιάζομε, απόδειξη της δύναμής μας.

[5.96.1] ΜΗΛ. Τέτοια αντίληψη δικαίου έχουν, λοιπόν, οι υπήκοοί σας, ώστε να βάζουν σε ίση μοίρα εκείνους που δεν έχουν μαζί σας κανέναν φυλετικό δεσμό και εκείνους που είναι άποικοί σας, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους, που μερικοί μάλιστα απ᾽ αυτούς επαναστάτησαν και τους υποτάξατε;

[5.97.1] ΑΘΗΝ. Όσο για τα δικαιώματά τους κανείς από τους συμμάχους μας δεν νομίζει ότι υστερεί, αλλά πιστεύουν ότι, όσοι διατηρούν την αυτονομία τους το χρωστούν στην δύναμή τους και ότι ο φόβος μάς συγκρατεί και δεν εκστρατεύομε εναντίον τους. Αν, λοιπόν, υποταχθείτε, όχι μόνο θ᾽ αυξανόταν ο αριθμός των υπηκόων μας, αλλά και θ᾽ αποδεικνυόταν ότι σεις, νησιώτες και ασθενέστεροι από άλλους, δεν μπορέσατε να μας αντισταθείτε εμάς που είμαστε θαλασσοκράτορες.

[5.98.1] ΜΗΛ. Και νομίζετε ότι οι προτάσεις μας δεν σας παρέχουν ασφάλεια; Πρέπει και εδώ, όπως εσείς δεν μας επιτρέπετε να επικαλεσθούμε το δίκαιο και μας καλείτε να υποταχθούμε στο συμφέρον σας, να σας εξηγήσομε και εμείς ποιό είναι το συμφέρον μας και να προσπαθήσομε να σας πείσομε ότι συμβιβάζεται με το δικό σας. Πώς είναι δυνατόν να μην μεταβάλετε σε εχθρούς σας όσους έως τώρα έμειναν ουδέτεροι, όταν δουν τί θα έχετε κάνει εδώ και θα περιμένουν ότι κάποτε θα στραφείτε και εναντίον τους; Και με αυτό τί άλλο θα κάνετε παρά να ενισχύσετε όσους είναι εχθροί σας και να στρέψετε εναντίον σας, παρά την θέλησή τους, όσους δεν είχαν κανένα σκοπό να το επιχειρήσουν;

[5.99.1] ΑΘΗΝ. Καθόλου! Επικίνδυνοι εχθροί μας δεν είναι όσοι κατοικούν την στεριά και είναι ελεύθεροι. Επικίνδυνοι είναι οι νησιώτες εκείνοι που σαν και σας έχουν μείνει ανεξάρτητοι και εκείνοι που είναι δυσαρεστημένοι από τους καταναγκασμούς που τους επιβάλλει η ηγεμονία μας. Αυτοί υπάρχει πιθανότης να ενεργήσουν αλόγιστα και να περιπλέξουν σε προφανείς κινδύνους και τους εαυτούς τους και εμάς.

[5.100.1] ΜΗΛ. Αν όμως σεις, για να μην χάσετε την ηγεμονία σας, και οι υπήκοοί σας, για ν᾽ απαλλαγούν απ᾽ αυτήν, είσαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε τόσους κινδύνους, εμείς που είμαστε ελεύθεροι θα δείχναμε μεγάλη ευτέλεια και ανανδρία αν δεν δοκιμάζαμε τα πάντα για να μην γίνομε δούλοι.

[5.101.1] ΑΘΗΝ. Όχι, αν πάρετε φρόνιμη απόφαση. Δεν αγωνίζεστε σαν ίσοι προς ίσους, ώστε να ντροπιαστείτε αν δεν δείξετε ανδρεία. Πρόκειται να σωθείτε μη προβάλλοντας αντίσταση σε πολύ ισχυρότερους.

[5.102.1] ΜΗΛ. Ξέρομε, όμως, ότι καμιά φορά οι τύχες του πολέμου δημιουργούν περισσότερη ισορροπία μεταξύ των αντιπάλων από ό,τι θα περίμενε κανείς από την διαφορά της δύναμής τους. Αν ενδώσομε ευθύς θα χάσομε αμέσως κάθε ελπίδα, ενώ όσο αντιστεκόμαστε θα έχομε ακόμα κάποια ελπίδα.

[5.103.1] ΑΘΗΝ. Στην ώρα του κινδύνου η ελπίδα είναι παρηγοριά, και όσους στηρίζονται σ᾽ αυτήν —όταν έχουν και περίσσια δύναμη— μπορεί να τους βλάψει, αλλά δεν τους καταστρέφει. Όποιος, όμως, εμπιστεύεται σ᾽ αυτήν για να τα παίξει όλα για όλα —η φύση της ελπίδας είναι πάντα τέτοια, ώστε να παρασύρει— τότε μόνο αντιλαμβάνεται ποιά είναι η πραγματική ουσία της, όταν έχει πια καταστραφεί και δεν έχει κανέναν τρόπο να φυλαχτεί απ᾽ αυτήν αφού την γνωρίσει.
[5.103.3] Μην θελήσετε, λοιπόν, να το πάθετε σεις που είσαστε αδύναμοι και βρίσκεστε στο χείλος της καταστροφής και μην θελήσετε να μοιάσετε στους πολλούς οι οποίοι, ενώ μπορούν ακόμα να σωθούν με ανθρώπινα μέσα, όταν βρεθούν μπροστά στην καταστροφή και τους εγκαταλείψουν εύλογες ελπίδες, καταφεύγουν σε φανταστικά σχήματα, στην μαντική και τους χρησμούς και όσα άλλα τέτοια τρέφουν τις προσδοκίες που οδηγούν στην καταστροφή.

[5.104.1] ΜΗΛ. Ξέρετε καλά ότι κι εμείς θεωρούμε πως είναι εξαιρετικά δύσκολο ν᾽ αγωνιστούμε εναντίον σας που έχετε τόση δύναμη και σας ευνοεί η τύχη, εάν δεν έχομε ανάλογες δυνάμεις. Αλλά πιστεύομε ότι, όσο για την τύχη δεν θα μας την στερήσουν οι θεοί, γιατί είμαστε δίκαιοι και αντιμετωπίζομε αδίκους. Όσο για την ανεπάρκεια της δύναμής μας, θα μας βοηθήσουν οι σύμμαχοί μας οι Λακεδαιμόνιοι που είναι αναγκασμένοι να το κάνουν, αν όχι για άλλο λόγο, αλλά επειδή είμαστε φυλετικά συγγενείς τους και από αίσθημα τιμής. Το θάρρος μας, λοιπόν, δεν είναι τόσο παράλογο όσο φαίνεται.

[5.105.1] ΑΘΗΝ. Αλλά κι εμείς νομίζομε ότι δεν θα μας λείψει η εύνοια των θεών, γιατί ούτε οι αξιώσεις μας ούτε οι πράξεις μας απομακρύνονται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων ή από τις αρχές που εφαρμόζουν στις μεταξύ τους σχέσεις.
[5.105.2] Από ό,τι μπορεί κανείς να εικάσει για τους θεούς και από ό,τι είναι βέβαιο για τους ανθρώπους, πιστεύομε ότι και οι θεοί και οι άνθρωποι ακολουθούν πάντα έναν απόλυτο νόμο της φύσης, να επιβάλλουν πάντα την εξουσία τους αν έχουν τη δύναμη να το επιτύχουν. Τον νόμο αυτόν ούτε τον θεσπίσαμε, ούτε τον εφαρμόσαμε εμείς πρώτοι. Τον βρήκαμε να ισχύει και τον ακολουθούμε, όπως θα τον ακολουθούν αιώνια όσοι μας διαδεχθούν και ξέρομε καλά ότι κι εσείς και οποιοιδήποτε άλλοι θα εκάνατε τα ίδια αν είχατε την δύναμή μας.
[5.105.3] Όσο, λοιπόν, για την εύνοια των θεών, δεν έχομε κανένα λόγο να φοβόμαστε ότι θα υστερήσομε. Όσο για την προσδοκία σας ότι οι Λακεδαιμόνιοι από αίσθημα τιμής θα έρθουν να σας βοηθήσουν, σας μακαρίζομε για την απλοϊκότητά σας, αλλά δεν ζηλεύομε την ανοησία σας.
[5.105.4] Οι Λακεδαιμόνιοι δείχνουν πραγματικά μεγάλες αρετές στις μεταξύ τους σχέσεις και απέναντι των θεσμών τους, αλλά θα είχε πολλά να πει κανείς για την συμπεριφορά τους προς τους ξένους. Για να τους χαρακτηρίσομε με μια λέξη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, από όλους τους άλλους ανθρώπους που ξέρομε, αυτοί είναι που δείχνουν φανερά ότι θεωρούν έντιμο το ευχάριστο και δίκαιο το συμφέρον. Και οι αντιλήψεις τους αυτές δεν ταιριάζουν καθόλου με τις δικές σας τωρινές, παράλογες ελπίδες.

[5.106.1] ΜΗΛ. Ακριβώς γι᾽ αυτόν τον λόγο πιστεύομε κυρίως ότι οι Λακεδαιμόνιοι, για το δικό τους συμφέρον, δεν θα θελήσουν να προδώσουν τους Μηλίους που είναι άποικοί τους, γιατί θα έχαναν την εμπιστοσύνη των Ελλήνων εκείνων που είναι φίλοι τους, και θα εξυπηρετούσαν τους εχθρούς τους.

[5.107.1] ΑΘΗΝ. Δεν νομίζετε ότι, όταν επιδιώκει κανείς το συμφέρον του αποφεύγει τους κινδύνους, ενώ όταν κάνει το καθήκον του και ό,τι υπαγορεύει η τιμή πρέπει ν᾽ αντιμετωπίζει κινδύνους; Αλλά οι Λακεδαιμόνιοι αυτό ακριβώς αποφεύγουν όσο μπορούν!

[5.108.1] ΜΗΛ. Πιστεύομε ότι για χάρη μας θ᾽ αναλάβουν πρόθυμα τους κινδύνους και θα θεωρήσουν ότι το εγχείρημα είναι ασφαλέστερο μαζί μας παρά με άλλους, γιατί και κοντά στην Πελοπόννησο είμαστε, ώστε να είναι εύκολες γι᾽ αυτούς οι επιχειρήσεις και τους εμπνέομε περισσότερη εμπιστοσύνη από άλλους, αφού είμαστε ομόφυλοί τους.

[5.109.1] ΑΘΗΝ. Εγγύηση για εκείνον που καλείται να συμπολεμήσει με κάποιον, δεν είναι τα φιλικά αισθήματα αυτών που τον καλούν, αλλά η υπεροχή σε υλικά μέσα και αυτό εφαρμόζουν, περισσότερο από κάθε άλλον, οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι έχουν τόσο λίγη εμπιστοσύνη στις ίδιες τους δυνάμεις, ώστε μόνο με πολλούς συμμάχους εκστρατεύουν εναντίον των γειτόνων τους. Δεν φαίνεται, επομένως, πιθανόν να στείλουν στρατό σ᾽ ένα νησί, ενώ εμείς κυριαρχούμε στην θάλασσα.

[5.110.1] ΜΗΛ. Έχουν, όμως, συμμάχους οι οποίοι θα μπορέσουν να μας στείλουν βοήθεια. Το κρητικό πέλαγος είναι μεγάλο και είναι πολύ δύσκολο για εκείνον που κυριαρχεί στην θάλασσα, να ασκεί έλεγχο, ενώ είναι πιο εύκολο να του διαφύγουν όσοι το επιχειρήσουν. Αλλά και αν αποτύχαιναν σ᾽ αυτό, θα μπορούσαν οπωσδήποτε να στραφούν εναντίον του εδάφους σας και εναντίον εκείνων από τους συμμάχους σας στους οποίους δεν πήγε ο Βρασίδας. Και τότε θα πρέπει να πολεμήσετε όχι πια για να κυριέψετε ένα μέρος που δεν σας ανήκει, αλλά για να προστατέψετε την συμμαχία σας και την δική σας γη.

[5.111.1] ΑΘΗΝ. Έχομε πείρα απ᾽ αυτά αν το επιχειρήσουν, αλλά και σεις θα ξέρετε ότι ποτέ Αθηναίοι δεν έλυσαν μια πολιορκία από φόβο άλλου αντιπάλου.
[5.111.2] Διαπιστώνομε, όμως, ότι ενώ παραδεχτήκατε πως θα συζητούσαμε για την σωτηρία της πολιτείας σας, δεν προτείνατε τίποτε σ᾽ όλη αυτή την μακριά συζήτηση, από το οποίο φρόνιμοι άνθρωποι θα μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα σωθούν. Οι δικές σας ελπίδες στηρίζονται, κυρίως, στο μέλλον, ενώ τα μέσα που έχετε τώρα, συγκρινόμενα με την δύναμη που αντιμετωπίζετε, είναι εντελώς ανεπαρκή. Και θα κάνετε μεγάλη ανοησία αν, αφού αποσυρθούμε εμείς, δεν πάρετε, όσο είναι ακόμα καιρός, μια λογικότερη απόφαση.
[5.111.3] Δεν πρέπει να παρασυρθείτε από το αίσθημα της τιμής το οποίο οδηγεί τους ανθρώπους σε καταστροφή όταν αντιμετωπίζουν ταπεινωτικές καταστάσεις και βέβαιους κινδύνους. Πολλοί, αν και μπορούν ακόμα ν᾽ αντιληφθούν τί τους περιμένει, παρασύρθηκαν από την ωραία λέξη τιμή. Νικημένοι από μία λέξη, παθαίνουν, εκούσια, ανήκουστες συμφορές και ταπείνωση που είναι ακόμα πιο ατιμωτική αφού δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης, αλλά της ανοησίας.
[5.111.4] Σεις θα το αποφύγετε αυτό αν φανείτε λογικοί και αν δεν θεωρήσετε ντροπή να υποκύψετε στην ισχυρότερη ελληνική πολιτεία που σας προτείνει μετριοπαθείς όρους, δηλαδή να γίνετε σύμμαχοί της υποτελείς, διατηρώντας το έδαφός σας. Σας προσφέρεται η εκλογή μεταξύ του πολέμου και της σωτηρίας. Μην διαλέξετε, από πείσμα, το χειρότερο. Ακολουθούν την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυροτέρων συμπεριφέρονται με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι μετριοπαθείς.
[5.111.5] Όταν θα έχομε αποσυρθεί, σκεφθείτε πάλι καλά και μη λησμονείτε ότι θ᾽ αποφασίσετε για την τύχη της πατρίδας σας, ότι δεν έχετε άλλη και ότι από την απόφασή σας αυτή θα εξαρτηθεί η σωτηρία της ή η καταστροφή της.

[5.112.1] Οι Αθηναίοι αντιπρόσωποι αποχώρησαν από την σύσκεψη. Οι Μήλιοι συσκέφθηκαν μόνοι τους και αποφάσισαν να επιμείνουν στα όσα είχαν πει. Αποκρίθηκαν τα ακόλουθα:
[5.112.2] «Ούτε την αρχική μας απόφαση θα αλλάξομε, Αθηναίοι, ούτε θα στερήσομε, μέσα σε λίγες στιγμές, από την ελευθερία της μια πολιτεία που ζει ελεύθερη εδώ και επτακόσια χρόνια. Στηριζόμενοι στην εύνοια των θεών, που μας προστάτεψαν έως τώρα, και στην βοήθεια των ανθρώπων και ιδίως των Λακεδαιμονίων, θα προσπαθήσομε να σωθούμε.
[5.112.3] Σας προτείνομε όμως να γίνομε φίλοι σας, να μείνομε ουδέτεροι και να φύγετε από το έδαφός μας αφού κάνομε σπονδές που θα εξυπηρετούν τα συμφέροντα και των δυο μας».

[5.113.1] Αυτά τα λίγα αποκρίθηκαν οι Μήλιοι και οι Αθηναίοι αποχωρώντας οριστικά από την σύσκεψη είπαν: «Από την απόφασή σας αυτή, μας φαίνεται ότι είσαστε οι μόνοι άνθρωποι που κρίνετε λαμβάνοντας υπόψη περισσότερο τα μελλοντικά γεγονότα παρά την κατάσταση που έχετε μπροστά σας και νομίζετε ότι, μόνο και μόνο επειδή τα επιθυμείτε, πράγματα μελλοντικά και αόριστα έχουν κιόλας συμβεί. Στηρίξατε τα πάντα στους Λακεδαιμονίους, στην τύχη και στις ελπίδες σας και θα χάσετε τα πάντα».

[5.114.1] Οι αντιπρόσωποι των Αθηναίων γύρισαν στο στρατόπεδο και οι στρατηγοί, αφού οι Μήλιοι δεν είχαν ενδώσει σε τίποτε, άρχισαν αμέσως τις επιχειρήσεις. Έχτισαν κυκλικό τείχος γύρω από την πολιτεία, κατανέμοντας την εργασία στις μονάδες των διαφόρων πόλεων
[5.114.2] και ύστερα άφησαν φρουρά, δική τους και συμμαχική, και κατά γη και κατά θάλασσα, και απέσυραν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού. Η φρουρά που έμεινε εξακολούθησε την πολιορκία.

[5.115.1] Την ίδια εποχή οι Αργείοι έκαναν εισβολή στην Φλειασία, αλλά οι Φλειάσιοι και μερικοί Αργείοι φυγάδες τούς έστησαν ενέδρα και σκότωσαν ογδόντα περίπου Αργείους.
[5.115.2] Οι Αθηναίοι που ήσαν στην Πύλο έκαναν επιδρομές και πήραν πλούσια λεία από τους Λακεδαιμονίους. Οι Λακεδαιμόνιοι, όμως, ούτε μ᾽ αυτήν την αιτία κατήγγειλαν την ειρήνη, ούτε άρχισαν εχθροπραξίες, αλλά έβγαλαν προκήρυξη επιτρέποντας στους πολίτες τους να ληστεύουν τους Αθηναίους.
[5.115.3] Οι Κορίνθιοι άρχισαν εχθροπραξίες εναντίον των Αθηναίων επειδή είχαν ιδιαίτερες διαφορές μαζί τους. Οι άλλοι Πελοποννήσιοι δεν ανέλαβαν δράση.
[5.115.4] Οι Μήλιοι κυρίεψαν, με νυχτερινή έφοδο, το μέρος του περιτειχίσματος που ήταν κοντά στην αγορά τους. Σκότωσαν μερικούς φρουρούς, μεταφέραν μέσα στην πολιτεία τους σιτάρι και όσα άλλα χρήσιμα εφόδια μπορούσαν, αποσύρθηκαν κι έμειναν άπρακτοι. Μετά απ᾽ αυτό, οι Αθηναίοι πήραν μέτρα για να είναι αποτελεσματικότερη η φρούρηση. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.

[5.116.1] Τον επόμενο χειμώνα οι Λακεδαιμόνιοι ετοιμάστηκαν να εισβάλουν στην αργολική γη, αλλά οι θυσίες που έκαναν προτού περάσουν τα σύνορα δεν ήταν ευνοϊκές και γύρισαν πίσω. Οι Αργείοι, εξαιτίας της ετοιμασίας αυτής για εισβολή υποψιάστηκαν μερικούς από τους συμπολίτες τους. Συνέλαβαν μερικούς και άλλοι πρόφτασαν να φύγουν.
[5.116.2] Την ίδια εποχή οι Μήλιοι κατόρθωσαν, πάλι, να κυριέψουν ένα μέρος του αθηναϊκού περιτειχίσματος όπου ήσαν λίγοι φρουροί.
[5.116.3] Μετά απ᾽ αυτό πήγε και άλλος στρατός από την Αθήνα με αρχηγό τον Φιλοκράτη του Δημέου και η πολιορκία έγινε στενότερη. Έγινε και κάποια προδοσία και οι Μήλιοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν στην διάκριση των Αθηναίων,
[5.116.4] οι οποίοι σκότωσαν όλους τους ενηλίκους Μηλίους που έπιασαν και υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα. Αργότερα, έστειλαν πεντακόσιους αποίκους και τους εγκατέστησαν στο νησί.

-back to top-

Ιστορίαι Βιβλίο Ζ [6.1.1 – 6.105.3]