diaforos

Σικελίας γὰρ περίπλους μέν ἐστιν ὁλκάδι οὐ πολλῷ τινὶ ἔλασσον ἢ ὀκτὼ ἡμερῶν, καὶ τοσαύτη οὖσα ἐν εἰκοσισταδίῳ μάλιστα μέτρῳ τῆς θαλάσσης διείργεται τὸ μὴ ἤπειρος εἶναι·

[2] ᾠκίσθη δὲ ὧδε τὸ ἀρχαῖον, καὶ τοσάδε ἔθνη ἔσχε τὰ ξύμπαντα. παλαίτατοι μὲν λέγονται ἐν μέρει τινὶ τῆς χώρας Κύκλωπες καὶ Λαιστρυγόνες οἰκῆσαι, ὧν ἐγὼ οὔτε γένος ἔχω εἰπεῖν οὔτε ὁπόθεν ἐσῆλθον ἢ ὅποι ἀπεχώρησαν· ἀρκείτω δὲ ὡς ποιηταῖς τε εἴρηται καὶ ὡς ἕκαστός πῃ γιγνώσκει περὶ αὐτῶν.

Σικανοὶ δὲ μετ’ αὐτοὺς πρῶτοι φαίνονται ἐνοικισάμενοι, ὡς μὲν αὐτοί φασι, καὶ πρότεροι διὰ τὸ αὐτόχθονες εἶναι, ὡς δὲ ἡ ἀλήθεια εὑρίσκεται, Ἴβηρες ὄντες καὶ ἀπὸ τοῦ Σικανοῦ ποταμοῦ τοῦ ἐν Ἰβηρίᾳ ὑπὸ Λιγύων ἀναστάντες. καὶ ἀπ’ αὐτῶν Σικανία τότε ἡ νῆσος ἐκαλεῖτο, πρότερον Τρινακρία καλουμένη· οἰκοῦσι δὲ ἔτι καὶ νῦν τὰ πρὸς ἑσπέραν τὴν Σικελίαν.

Ἰλίου δὲ ἁλισκομένου τῶν Τρώων τινὲς διαφυγόντες Ἀχαιοὺς πλοίοις ἀφικνοῦνται πρὸς τὴν Σικελίαν, καὶ ὅμοροι τοῖς Σικανοῖς οἰκήσαντες ξύμπαντες μὲν Ἔλυμοι ἐκλήθησαν, πόλεις δ’ αὐτῶν Ἔρυξ τε καὶ Ἔγεστα. προσξυνῴκησαν δὲ αὐτοῖς καὶ Φωκέων τινὲς τῶν ἀπὸ Τροίας τότε χειμῶνι ἐς Λιβύην πρῶτον, ἔπειτα ἐς Σικελίαν ἀπ’ αὐτῆς κατενεχθέντες.

Σικελοὶ δ’ ἐξ Ἰταλίας (ἐνταῦθα γὰρ ᾤκουν) διέβησαν ἐς Σικελίαν, φεύγοντες Ὀπικούς, ὡς μὲν εἰκὸς καὶ λέγεται, ἐπὶ σχεδιῶν, τηρήσαντες τὸν πορθμὸν κατιόντος τοῦ ἀνέμου, τάχα ἂν δὲ καὶ ἄλλως πως ἐσπλεύ- σαντες. εἰσὶ δὲ καὶ νῦν ἔτι ἐν τῇ Ἰταλίᾳ Σικελοί, καὶ ἡ χώρα ἀπὸ Ἰταλοῦ βασιλέως τινὸς Σικελῶν, τοὔνομα τοῦτο ἔχοντος, οὕτως Ἰταλία ἐπωνομάσθη.

ἐλθόντες δὲ ἐς τὴν Σικελίαν στρατὸς πολὺς τούς τε Σικανοὺς κρατοῦντες μάχῃ ἀνέστειλαν πρὸς τὰ μεσημβρινὰ καὶ ἑσπέρια αὐτῆς καὶ ἀντὶ Σικανίας Σικελίαν τὴν νῆσον ἐποίησαν καλεῖσθαι, καὶ τὰ κράτιστα τῆς γῆς ᾤκησαν ἔχοντες, ἐπεὶ διέβησαν, ἔτη ἐγγὺς τριακόσια πρὶν Ἕλληνας ἐς Σικελίαν ἐλθεῖν· ἔτι δὲ καὶ νῦν τὰ μέσα καὶ τὰ πρὸς βορρᾶν τῆς νήσου ἔχουσιν.

ᾤκουν δὲ καὶ Φοίνικες περὶ πᾶσαν μὲν τὴν Σικελίαν ἄκρας τε ἐπὶ τῇ θαλάσσῃ ἀπολαβόντες καὶ τὰ ἐπικείμενα νησίδια ἐμπορίας ἕνεκεν τῆς πρὸς τοὺς Σικελούς· ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἕλληνες πολλοὶ κατὰ θάλασσαν ἐπεσέπλεον, ἐκλιπόντες τὰ πλείω Μοτύην καὶ Σολόεντα καὶ Πάνορμον ἐγγὺς τῶν Ἐλύμων ξυνοικήσαντες ἐνέμοντο, ξυμμαχίᾳ τε πίσυνοι τῇ τῶν Ἐλύμων, καὶ ὅτι ἐντεῦθεν ἐλάχιστον πλοῦν Καρχηδὼν Σικελίας ἀπέχει. βάρβαροι μὲν οὖν τοσοίδε Σικελίαν καὶ οὕτως ᾤκησαν.

[3] Ἑλλήνων δὲ πρῶτοι Χαλκιδῆς ἐξ Εὐβοίας πλεύσαντες μετὰ Θουκλέους οἰκιστοῦ Νάξον ᾤκισαν, καὶ Ἀπόλλωνος Ἀρχηγέτου βωμὸν ὅστις νῦν ἔξω τῆς πόλεώς ἐστιν ἱδρύσαντο, ἐφ’ ᾧ, ὅταν ἐκ Σικελίας θεωροὶ πλέωσι, πρῶτον θύουσιν.

Συρακούσας δὲ τοῦ ἐχομένου ἔτους Ἀρχίας τῶν Ἡρακλειδῶν ἐκ Κορίνθου ᾤκισε, Σικελοὺς ἐξελάσας πρῶτον ἐκ τῆς νήσου ἐν ᾗ νῦν οὐκέτι περικλυζομένῃ ἡ πόλις ἡ ἐντός ἐστιν· ὕστερον δὲ χρόνῳ καὶ ἡ ἔξω προστειχισθεῖσα πολυάνθρωπος ἐγένετο.

Θουκλῆς δὲ καὶ οἱ Χαλκιδῆς ἐκ Νάξου ὁρμηθέντες ἔτει πέμπτῳ μετὰ Συρακούσας οἰκισθείσας Λεοντίνους τε πολέμῳ τοὺς Σικελοὺς ἐξελάσαντες οἰκίζουσι, καὶ μετ’ αὐτοὺς Κατάνην· οἰκιστὴν δὲ αὐτοὶ Καταναῖοι ἐποιήσαντο Εὔαρχον.

[4] κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον καὶ Λάμις ἐκ Μεγάρων ἀποικίαν ἄγων ἐς Σικελίαν ἀφίκετο, καὶ ὑπὲρ Παντακύου τε ποταμοῦ Τρώτιλόν τι ὄνομα χωρίον οἰκίσας, καὶ ὕστερον αὐτόθεν τοῖς Χαλκιδεῦσιν ἐς Λεοντίνους ὀλίγον χρόνον ξυμπολιτεύσας καὶ ὑπὸ αὐτῶν ἐκπεσὼν καὶ Θάψον οἰκίσας αὐτὸς μὲν ἀποθνῄσκει, οἱ δ’ ἄλλοι ἐκ τῆς Θάψου ἀναστάντες Ὕβλωνος βασιλέως Σικελοῦ προδόντος τὴν χώραν καὶ καθηγησαμένου Μεγαρέας ᾤκισαν τοὺς Ὑβλαίους κληθέντας.

καὶ ἔτη οἰκήσαντες πέντε καὶ τεσσαράκοντα καὶ διακόσια ὑπὸ Γέλωνος τυράννου Συρακοσίων ἀνέστησαν ἐκ τῆς πόλεως καὶ χώρας. πρὶν δὲ ἀναστῆναι, ἔτεσιν ὕστερον ἑκατὸν ἢ αὐτοὺς οἰκίσαι, Πάμιλλον πέμψαντες Σελινοῦντα κτίζουσι, καὶ ἐκ Μεγάρων τῆς μητροπόλεως οὔσης αὐτοῖς ἐπελθὼν ξυγκατῴκισεν.

Γέλαν δὲ Ἀντίφημος ἐκ Ῥόδου καὶ Ἔντιμος ἐκ Κρήτης ἐποίκους ἀγαγόντες κοινῇ ἔκτισαν, ἔτει πέμπτῳ καὶ τεσσαρακοστῷ μετὰ Συρακουσῶν οἴκισιν. καὶ τῇ μὲν πόλει ἀπὸ τοῦ Γέλα ποταμοῦ τοὔνομα ἐγένετο, τὸ δὲ χωρίον οὗ νῦν ἡ πόλις ἐστὶ καὶ ὃ πρῶτον ἐτειχίσθη Λίνδιοι καλεῖται· νόμιμα δὲ Δωρικὰ ἐτέθη αὐτοῖς.
ἔτεσι δὲ ἐγγύτατα ὀκτὼ καὶ ἑκατὸν μετὰ τὴν σφετέραν οἴκισιν Γελῷοι Ἀκράγαντα ᾤκισαν, τὴν μὲν πόλιν ἀπὸ τοῦ Ἀκράγαντος ποταμοῦ ὀνομάσαντες, οἰκιστὰς δὲ ποιήσαντες Ἀριστόνουν καὶ Πυστίλον, νόμιμα δὲ τὰ Γελῴων δόντες.

Ζάγκλη δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν ἀπὸ Κύμης τῆς ἐν Ὀπικίᾳ Χαλκιδικῆς πόλεως λῃστῶν ἀφικομένων ᾠκίσθη, ὕστερον δὲ καὶ ἀπὸ Χαλκίδος καὶ τῆς ἄλλης Εὐβοίας πλῆθος ἐλθὸν ξυγκατενείμαντο τὴν γῆν· καὶ οἰκισταὶ Περιήρης καὶ Κραταιμένης ἐγένοντο αὐτῆς, ὁ μὲν ἀπὸ Κύμης, ὁ δὲ ἀπὸ Χαλκίδος. ὄνομα δὲ τὸ μὲν πρῶτον Ζάγκλη ἦν ὑπὸ τῶν Σικελῶν κληθεῖσα, ὅτι δρεπανοειδὲς τὴν ἰδέαν τὸ χωρίον ἐστί (τὸ δὲ δρέπανον οἱ Σικελοὶ ζάγκλον καλοῦσιν), ὕστερον δ’ αὐτοὶ μὲν ὑπὸ Σαμίων καὶ ἄλλων Ἰώνων ἐκπίπτουσιν, οἳ Μήδους φεύγοντες προσέβαλον Σικελίᾳ,
τοὺς δὲ Σαμίους Ἀναξίλας Ῥηγίνων τύραννος οὐ πολλῷ ὕστερον ἐκβαλὼν καὶ τὴν πόλιν αὐτὸς ξυμμείκτων ἀνθρώπων οἰκίσας Μεσσήνην ἀπὸ τῆς ἑαυτοῦ τὸ ἀρχαῖον πατρίδος ἀντωνόμασεν.

[5] καὶ Ἱμέρα ἀπὸ Ζάγκλης ᾠκίσθη ὑπὸ Εὐκλείδου καὶ Σίμου καὶ Σάκωνος, καὶ Χαλκιδῆς μὲν οἱ πλεῖστοι ἦλθον ἐς τὴν ἀποικίαν, ξυνῴκισαν δὲ αὐτοῖς καὶ ἐκ Συρακουσῶν φυγάδες στάσει νικηθέντες, οἱ Μυλητίδαι καλούμενοι· καὶ φωνὴ μὲν μεταξὺ τῆς τε Χαλκιδέων καὶ Δωρίδος ἐκράθη, νόμιμα δὲ τὰ Χαλκιδικὰ ἐκράτησεν.

Ἄκραι δὲ καὶ Κασμέναι ὑπὸ Συρακοσίων ᾠκίσθησαν, Ἄκραι μὲν ἑβδομήκοντα ἔτεσι μετὰ Συρακούσας, Κασμέναι δ’ ἐγγὺς εἴκοσι μετὰ Ἄκρας.
καὶ Καμάρινα τὸ πρῶτον ὑπὸ Συρακοσίων ᾠκίσθη, ἔτεσιν ἐγγύτατα πέντε καὶ τριάκοντα καὶ ἑκατὸν μετὰ Συρακουσῶν κτίσιν· οἰκισταὶ δὲ ἐγένοντο αὐτῆς Δάσκων καὶ Μενέκωλος. ἀναστάτων δὲ Καμαριναίων γενομένων πολέμῳ ὑπὸ Συρακοσίων δι’ ἀπόστασιν, χρόνῳ Ἱπποκράτης ὕστερον Γέλας τύραννος, λύτρα ἀνδρῶν Συρακοσίων αἰχμαλώτων λαβὼν τὴν γῆν τὴν Καμα- ριναίων, αὐτὸς οἰκιστὴς γενόμενος κατῴκισε Καμάριναν. καὶ αὖθις ὑπὸ Γέλωνος ἀνάστατος γενομένη τὸ τρίτον κατῳκίσθη ὑπὸ Γελῴων.

[6] Τοσαῦτα ἔθνη Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων Σικελίαν ᾤκει, καὶ ἐπὶ τοσήνδε οὖσαν αὐτὴν οἱ Ἀθηναῖοι στρατεύειν ὥρμηντο, ἐφιέμενοι μὲν τῇ ἀληθεστάτῃ προφάσει τῆς πάσης ἄρξαι, βοηθεῖν δὲ ἅμα εὐπρεπῶς βουλόμενοι τοῖς ἑαυτῶν ξυγγενέσι καὶ τοῖς προσγεγενημένοις ξυμμάχοις.

μάλιστα δ’ αὐτοὺς ἐξώρμησαν Ἐγεσταίων [τε] πρέσβεις παρόντες καὶ προθυμότερον ἐπικαλούμενοι. ὅμοροι γὰρ ὄντες τοῖς Σελινουντίοις ἐς πόλεμον καθέστασαν περί τε γαμικῶν τινῶν καὶ περὶ γῆς ἀμφισβητήτου, καὶ οἱ Σελινούντιοι Συρακοσίους ἐπαγόμενοι ξυμμάχους κατεῖργον αὐτοὺς τῷ πολέμῳ καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν· ὥστε τὴν γενομένην ἐπὶ Λάχητος καὶ τοῦ προτέρου πολέμου Λεοντίνων οἱ Ἐγεσταῖοι ξυμμαχίαν ἀναμιμνῄσκοντες τοὺς Ἀθηναίους ἐδέοντο σφίσι ναῦς πέμψαντας ἐπαμῦναι, λέγοντες ἄλλα τε πολλὰ καὶ κεφάλαιον, εἰ Συρακόσιοι Λεοντίνους τε ἀναστήσαντες ἀτιμώρητοι γενήσονται καὶ τοὺς λοιποὺς ἔτι ξυμμάχους αὐτῶν διαφθείροντες αὐτοὶ τὴν ἅπασαν δύναμιν τῆς Σικελίας σχήσουσι, κίνδυνον εἶναι μή ποτε μεγάλῃ παρασκευῇ Δωριῆς τε Δωριεῦσι κατὰ τὸ ξυγγενὲς καὶ ἅμα ἄποικοι τοῖς ἐκπέμψασι Πελοποννησίοις βοηθήσαντες καὶ τὴν ἐκείνων δύναμιν ξυγ- καθέλωσιν· σῶφρον δ’ εἶναι μετὰ τῶν ὑπολοίπων ἔτι ξυμμάχων ἀντέχειν τοῖς Συρακοσίοις, ἄλλως τε καὶ χρήματα σφῶν παρεξόντων ἐς τὸν πόλεμον ἱκανά.

ὧν ἀκούοντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐν ταῖς ἐκκλησίαις τῶν τε Ἐγεσταίων πολλάκις λεγόντων καὶ τῶν ξυναγορευόντων αὐτοῖς ἐψηφίσαντο πρέσβεις πέμψαι πρῶτον ἐς τὴν Ἔγεσταν περί τε τῶν χρημάτων σκεψομένους εἰ ὑπάρχει, ὥσπερ φασίν, ἐν τῷ κοινῷ καὶ ἐν τοῖς ἱεροῖς, καὶ τὰ τοῦ πολέμου ἅμα πρὸς τοὺς Σελινουντίους ἐν ὅτῳ ἐστὶν εἰσομένους.

[7] Καὶ οἱ μὲν πρέσβεις τῶν Ἀθηναίων ἀπεστάλησαν ἐς τὴν Σικελίαν· Λακεδαιμόνιοι δὲ τοῦ αὐτοῦ χειμῶνος καὶ οἱ ξύμ- μαχοι πλὴν Κορινθίων στρατεύσαντες ἐς τὴν Ἀργείαν τῆς τε γῆς ἔτεμον οὐ πολλὴν καὶ σῖτον ἀνεκομίσαντό τινα ζεύγη κομίσαντες, καὶ ἐς Ὀρνεὰς κατοικίσαντες τοὺς Ἀργείων φυγάδας καὶ τῆς ἄλλης στρατιᾶς παρακαταλιπόντες αὐτοῖς ὀλίγους, καὶ σπεισάμενοί τινα χρόνον ὥστε μὴ ἀδικεῖν Ὀρνεάτας καὶ Ἀργείους τὴν ἀλλήλων, ἀπεχώρησαν τῷ στρατῷ ἐπ’ οἴκου.

ἐλθόντων δὲ Ἀθηναίων οὐ πολλῷ ὕστερον ναυσὶ τριάκοντα καὶ ἑξακοσίοις ὁπλίταις, οἱ Ἀργεῖοι μετὰ τῶν Ἀθηναίων πανστρατιᾷ ἐξελθόντες τοὺς μὲν ἐν Ὀρνεαῖς μίαν ἡμέραν ἐπολιόρκουν· ὑπὸ δὲ νύκτα αὐλισαμένου τοῦ στρατεύματος ἄπωθεν ἐκδιδράσκουσιν οἱ ἐκ τῶν Ὀρνεῶν. καὶ τῇ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀργεῖοι ὡς ᾔσθοντο, κατασκάψαντες τὰς Ὀρνεὰς ἀνεχώρησαν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ὕστερον ταῖς ναυσὶν ἐπ’ οἴκου.

Καὶ ἐς Μεθώνην τὴν ὅμορον Μακεδονίᾳ ἱππέας κατὰ θάλασσαν κομίσαντες Ἀθηναῖοι σφῶν τε αὐτῶν καὶ Μακεδόνων τοὺς παρὰ σφίσι φυγάδας ἐκακούργουν τὴν Περδίκκου.

Λακεδαιμόνιοι δὲ πέμψαντες παρὰ Χαλκιδέας τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης, ἄγοντας πρὸς Ἀθηναίους δεχημέρους σπονδάς, ξυμπολεμεῖν ἐκέλευον Περδίκκᾳ· οἱ δ’ οὐκ ἤθελον. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα, καὶ ἕκτον καὶ δέκατον ἔτος ἐτελεύτα τῷ πολέμῳ τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν.

[8] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους ἅμα ἦρι οἱ τῶν Ἀθηναίων πρέσβεις ἧκον ἐκ τῆς Σικελίας καὶ οἱ Ἐγεσταῖοι μετ’ αὐτῶν ἄγοντες ἑξήκοντα τάλαντα ἀσήμου ἀργυρίου ὡς ἐς ἑξήκοντα ναῦς μηνὸς μισθόν, ἃς ἔμελλον δεήσεσθαι πέμπειν.

καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐκκλησίαν ποιήσαντες καὶ ἀκούσαντες τῶν τε Ἐγεσταίων καὶ τῶν σφετέρων πρέσβεων τά τε ἄλλα ἐπ αγωγὰ καὶ οὐκ ἀληθῆ καὶ περὶ τῶν χρημάτων ὡς εἴη ἑτοῖμα ἔν τε τοῖς ἱεροῖς πολλὰ καὶ ἐν τῷ κοινῷ, ἐψηφίσαντο ναῦς ἑξήκοντα πέμπειν ἐς Σικελίαν καὶ στρατηγοὺς αὐτοκράτορας Ἀλκιβιάδην τε τὸν Κλεινίου καὶ Νικίαν τὸν Νικηράτου καὶ Λάμαχον τὸν Ξενοφάνους, βοηθοὺς μὲν Ἐγεσταίοις πρὸς Σελινουντίους, ξυγκατοικίσαι δὲ καὶ Λεοντίνους, ἤν τι περιγίγνηται αὐτοῖς τοῦ πολέμου, καὶ τἆλλα τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ πρᾶξαι ὅπῃ ἂν γιγνώσκωσιν ἄριστα Ἀθηναίοις.

μετὰ δὲ τοῦτο ἡμέρᾳ πέμπτῃ ἐκκλησία αὖθις ἐγίγνετο, καθ’ ὅτι χρὴ τὴν παρασκευὴν ταῖς ναυσὶ τάχιστα γίγνεσθαι, καὶ τοῖς στρατηγοῖς, εἴ του προσδέοιντο, ψηφισθῆναι ἐς τὸν ἔκπλουν.

καὶ ὁ Νικίας ἀκούσιος μὲν ᾑρημένος ἄρχειν, νομίζων δὲ τὴν πόλιν οὐκ ὀρθῶς βεβουλεῦσθαι, ἀλλὰ προφάσει βραχείᾳ καὶ εὐπρεπεῖ τῆς Σικελίας ἁπάσης, μεγάλου ἔργου, ἐφίεσθαι, παρελθὼν ἀποτρέψαι ἐβούλετο, καὶ παρῄνει τοῖς Ἀθηναίοις τοιάδε.

[9] ’Ἡ μὲν ἐκκλησία περὶ παρασκευῆς τῆς ἡμετέρας ἥδε ξυνελέγη, καθ’ ὅτι χρὴ ἐς Σικελίαν ἐκπλεῖν· ἐμοὶ μέντοι δοκεῖ καὶ περὶ αὐτοῦ τούτου ἔτι χρῆναι σκέψασθαι, εἰ ἄμεινόν ἐστιν ἐκπέμπειν τὰς ναῦς, καὶ μὴ οὕτω βραχείᾳ βουλῇ περὶ μεγάλων πραγμάτων ἀνδράσιν ἀλλοφύλοις πειθομένους πόλεμον οὐ προσήκοντα ἄρασθαι.

καίτοι ἔγωγε καὶ τιμῶμαι ἐκ τοῦ τοιούτου καὶ ἧσσον ἑτέρων περὶ τῷ ἐμαυτοῦ σώματι ὀρρωδῶ, νομίζων ὁμοίως ἀγαθὸν πολίτην εἶναι ὃς ἂν καὶ τοῦ σώματός τι καὶ τῆς οὐσίας προνοῆται· μάλιστα γὰρ ἂν ὁ τοιοῦτος καὶ τὰ τῆς πόλεως δι’ ἑαυτὸν βούλοιτο ὀρθοῦσθαι. ὅμως δὲ οὔτε ἐν τῷ πρότερον χρόνῳ διὰ τὸ προτιμᾶσθαι εἶπον παρὰ γνώμην οὔτε νῦν, ἀλλὰ ᾗ ἂν γιγνώσκω βέλτιστα, ἐρῶ.

καὶ πρὸς μὲν τοὺς τρόπους τοὺς ὑμετέρους ἀσθενὴς ἄν μου ὁ λόγος εἴη, εἰ τά τε ὑπάρχοντα σῴζειν παραινοίην καὶ μὴ τοῖς ἑτοίμοις περὶ τῶν ἀφανῶν καὶ μελλόντων κινδυνεύειν· ὡς δὲ οὔτε ἐν καιρῷ σπεύδετε οὔτε ῥᾴδιά ἐστι κατασχεῖν ἐφ’ ἃ ὥρμησθε, ταῦτα διδάξω.

[10] ‘Φημὶ γὰρ ὑμᾶς πολεμίους πολλοὺς ἐνθάδε ὑπολιπόντας καὶ ἑτέρους ἐπιθυμεῖν ἐκεῖσε πλεύσαντας δεῦρο ἐπαγαγέσθαι.

καὶ οἴεσθε ἴσως τὰς γενομένας ὑμῖν σπονδὰς ἔχειν τι βέβαιον, αἳ ἡσυχαζόντων μὲν ὑμῶν ὀνόματι σπονδαὶ ἔσονται (οὕτω γὰρ ἐνθένδε τε ἄνδρες ἔπραξαν αὐτὰ καὶ ἐκ τῶν ἐναν- τίων), σφαλέντων δέ που ἀξιόχρεῳ δυνάμει ταχεῖαν τὴν ἐπι- χείρησιν ἡμῖν οἱ ἐχθροὶ ποιήσονται, οἷς πρῶτον μὲν διὰ ξυμφορῶν ἡ ξύμβασις καὶ ἐκ τοῦ αἰσχίονος ἢ ἡμῖν κατ’ ἀνάγκην ἐγένετο, ἔπειτα ἐν αὐτῇ ταύτῃ πολλὰ τὰ ἀμφισβητούμενα ἔχομεν.

εἰσὶ δ’ οἳ οὐδὲ ταύτην πω τὴν ὁμολογίαν ἐδέξαντο, καὶ οὐχ οἱ ἀσθενέστατοι· ἀλλ’ οἱ μὲν ἄντικρυς πολεμοῦσιν, οἱ δὲ καὶ διὰ τὸ Λακεδαιμονίους ἔτι ἡσυχάζειν δεχημέροις σπονδαῖς καὶ αὐτοὶ κατέχονται.

τάχα δ’ ἂν ἴσως, εἰ δίχα ἡμῶν τὴν δύναμιν λάβοιεν, ὅπερ νῦν σπεύδομεν, καὶ πάνυ ἂν ξυνεπιθοῖντο μετὰ Σικελιωτῶν, οὓς πρὸ πολλῶν ἂν ἐτιμήσαντο ξυμμάχους γενέσθαι ἐν τῷ πρὶν χρόνῳ.

ὥστε χρὴ σκοπεῖν τινὰ αὐτὰ καὶ μὴ μετεώρῳ τε <τῇ> πόλει ἀξιοῦν κινδυνεύειν καὶ ἀρχῆς ἄλλης ὀρέγεσθαι πρὶν ἣν ἔχομεν βεβαιωσώμεθα, εἰ Χαλκιδῆς γε οἱ ἐπὶ Θρᾴκης ἔτη τοσαῦτα ἀφεστῶτες ἀφ’ ἡμῶν ἔτι ἀχείρωτοί εἰσι καὶ ἄλλοι τινὲς κατὰ τὰς ἠπείρους ἐνδοιαστῶς ἀκροῶνται. ἡμεῖς δὲ Ἐγεσταίοις δὴ οὖσι ξυμμάχοις ὡς ἀδικου- μένοις ὀξέως βοηθοῦμεν· ὑφ’ ὧν δ’ αὐτοὶ πάλαι ἀφεστώτων ἀδικούμεθα, ἔτι μέλλομεν ἀμύνεσθαι.

[11] καίτοι τοὺς μὲν κατεργασάμενοι κἂν κατάσχοιμεν· τῶν δ’ εἰ καὶ κρατήσαιμεν, διὰ πολλοῦ γε καὶ πολλῶν ὄντων χαλεπῶς ἂν ἄρχειν δυναίμεθα. ἀνόητον δ’ ἐπὶ τοιούτους ἰέναι ὧν κρατήσας τε μὴ κατασχήσει τις καὶ μὴ κατορθώσας μὴ ἐν τῷ ὁμοίῳ καὶ πρὶν ἐπιχειρῆσαι ἔσται.

Σικελιῶται δ’ ἄν μοι δοκοῦσιν, ὥς γε νῦν ἔχουσι, καὶ ἔτι ἂν ἧσσον δεινοὶ ἡμῖν γενέσθαι, εἰ ἄρξειαν αὐτῶν Συρακόσιοι· ὅπερ οἱ Ἐγεσταῖοι μάλιστα ἡμᾶς ἐκφοβοῦσιν.

νῦν μὲν γὰρ κἂν ἔλθοιεν ἴσως Λακεδαιμονίων ἕκαστοι χάριτι, ἐκείνως δ’ οὐκ εἰκὸς ἀρχὴν ἐπὶ ἀρχὴν στρατεῦσαι· ᾧ γὰρ ἂν τρόπῳ τὴν ἡμετέραν μετὰ Πελοποννησίων ἀφέλωνται, εἰκὸς ὑπὸ τῶν αὐτῶν καὶ τὴν σφετέραν διὰ τοῦ αὐτοῦ καθαιρεθῆναι.

ἡμᾶς δ’ ἂν οἱ ἐκεῖ Ἕλληνες μάλιστα μὲν ἐκπεπληγμένοι εἶεν εἰ μὴ ἀφικοίμεθα, ἔπειτα δὲ καὶ εἰ δείξαντες τὴν δύναμιν δι’ ὀλίγου ἀπέλθοιμεν· τὰ γὰρ διὰ πλείστου πάντες ἴσμεν θαυμαζόμενα καὶ τὰ πεῖραν ἥκιστα τῆς δόξης δόντα. εἰ δὲ σφαλείημέν τι, τάχιστ’ ἂν ὑπεριδόντες μετὰ τῶν ἐνθάδε ἐπιθοῖντο.

ὅπερ νῦν ὑμεῖς ὦ Ἀθηναῖοι ἐς Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς ξυμμάχους πεπόνθατε· διὰ τὸ παρὰ γνώμην αὐτῶν πρὸς ἃ ἐφοβεῖσθε τὸ πρῶτον περιγεγενῆσθαι, καταφρονήσαντες ἤδη καὶ Σικελίας ἐφίεσθε.
χρὴ δὲ μὴ πρὸς τὰς τύχας τῶν ἐναντίων ἐπαίρεσθαι, ἀλλὰ τὰς διανοίας κρατήσαντας θαρσεῖν, μηδὲ Λακεδαιμονίους ἄλλο τι ἡγήσασθαι ἢ διὰ τὸ αἰσχρὸν σκοπεῖν ὅτῳ τρόπῳ ἔτι καὶ νῦν, ἢν δύνωνται, σφήλαντες ἡμᾶς τὸ σφέτερον ἀπρεπὲς εὖ θήσονται, ὅσῳ καὶ περὶ πλείστου καὶ διὰ πλείστου δόξαν ἀρετῆς μελετῶσιν.

ὥστε οὐ περὶ τῶν ἐν Σικελίᾳ Ἐγεσταίων ἡμῖν, ἀνδρῶν βαρβάρων, ὁ ἀγών, εἰ σωφρονοῦμεν, ἀλλ’ ὅπως πόλιν δι’ ὀλιγαρχίας ἐπιβουλεύουσαν ὀξέως φυλαξόμεθα.

[12] ’Καὶ μεμνῆσθαι χρὴ ἡμᾶς ὅτι νεωστὶ ἀπὸ νόσου μεγάλης καὶ πολέμου βραχύ τι λελωφήκαμεν, ὥστε καὶ χρήμασι καὶ τοῖς σώμασιν ηὐξῆσθαι· καὶ ταῦτα ὑπὲρ ἡμῶν δίκαιον ἐνθάδε εἶναι ἀναλοῦν, καὶ μὴ ὑπὲρ ἀνδρῶν φυγάδων τῶνδε ἐπικουρίας δεομένων, οἷς τό τε ψεύσασθαι καλῶς χρήσιμον καὶ τῷ τοῦ πέλας κινδύνῳ, αὐτοὺς λόγους μόνον παρασχομένους, ἢ κατορθώσαντας χάριν μὴ ἀξίαν εἰδέναι ἢ πταίσαντάς που τοὺς φίλους ξυναπολέσαι.

εἴ τέ τις ἄρχειν ἄσμενος αἱρεθεὶς παραινεῖ ὑμῖν ἐκπλεῖν, τὸ ἑαυτοῦ μόνον σκοπῶν, ἄλλως τε καὶ νεώτερος ὢν ἔτι ἐς τὸ ἄρχειν, ὅπως θαυμασθῇ μὲν ἀπὸ τῆς ἱπποτροφίας, διὰ δὲ πολυτέλειαν καὶ ὠφεληθῇ τι ἐκ τῆς ἀρχῆς, μηδὲ τούτῳ ἐμπαράσχητε τῷ τῆς πόλεως κινδύνῳ ἰδίᾳ ἐλλαμπρύνεσθαι, νομίσατε δὲ τοὺς τοιούτους τὰ μὲν δημόσια ἀδικεῖν, τὰ δὲ ἴδια ἀναλοῦν, καὶ τὸ πρᾶγμα μέγα εἶναι καὶ μὴ οἷον νεωτέρῳ βουλεύσασθαί τε καὶ ὀξέως μεταχειρίσαι.

[13] ‘Οὓς ἐγὼ ὁρῶν νῦν ἐνθάδε τῷ αὐτῷ ἀνδρὶ παρακελευστοὺς καθημένους φοβοῦμαι, καὶ τοῖς πρεσβυτέροις ἀντιπαρακελεύομαι μὴ καταισχυνθῆναι, εἴ τῴ τις παρακάθηται τῶνδε, ὅπως μὴ δόξει, ἐὰν μὴ ψηφίζηται πολεμεῖν, μαλακὸς εἶναι, μηδ’, ὅπερ ἂν αὐτοὶ πάθοιεν, δυσέρωτας εἶναι τῶν ἀπόντων, γνόντας ὅτι ἐπιθυμίᾳ μὲν ἐλάχιστα κατορθοῦνται, προνοίᾳ δὲ πλεῖστα, ἀλλ’ ὑπὲρ τῆς πατρίδος ὡς μέγιστον δὴ τῶν πρὶν κίνδυνον ἀναρριπτούσης ἀντιχειροτονεῖν, καὶ ψηφίζεσθαι τοὺς μὲν Σικελιώτας οἷσπερ νῦν ὅροις χρωμένους πρὸς ἡμᾶς, οὐ μεμπτοῖς, τῷ τε Ἰονίῳ κόλπῳ παρὰ γῆν ἤν τις πλέῃ, καὶ τῷ Σικελικῷ διὰ πελάγους, τὰ αὑτῶν νεμομένους καθ’ αὑτοὺς καὶ ξυμφέρεσθαι·

τοῖς δ’ Ἐγεσταίοις ἰδίᾳ εἰπεῖν, ἐπειδὴ ἄνευ Ἀθηναίων καὶ ξυνῆψαν πρὸς Σελινουντίους τὸ πρῶτον πόλεμον, μετὰ σφῶν αὐτῶν καὶ καταλύεσθαι· καὶ τὸ λοιπὸν ξυμμάχους μὴ ποιεῖσθαι ὥσπερ εἰώθαμεν, οἷς κακῶς μὲν πράξασιν ἀμυνοῦμεν, ὠφελίας δ’ αὐτοὶ δεηθέντες οὐ τευξόμεθα.

[14] ’Καὶ σύ, ὦ πρύτανι, ταῦτα, εἴπερ ἡγεῖ σοι προσήκειν κήδεσθαί τε τῆς πόλεως καὶ βούλει γενέσθαι πολίτης ἀγαθός, ἐπιψήφιζε καὶ γνώμας προτίθει αὖθις Ἀθηναίοις, νομίσας, εἰ ὀρρωδεῖς τὸ ἀναψηφίσαι, τὸ μὲν λύειν τοὺς νόμους μὴ μετὰ τοσῶνδ’ ἂν μαρτύρων αἰτίαν σχεῖν, τῆς δὲ πόλεως <κακῶς> βουλευσαμένης ἰατρὸς ἂν γενέσθαι, καὶ τὸ καλῶς ἄρξαι τοῦτ’ εἶναι, ὃς ἂν τὴν πατρίδα ὠφελήσῃ ὡς πλεῖστα ἢ ἑκὼν εἶναι μηδὲν βλάψῃ.‘

[15] Ὁ μὲν Νικίας τοιαῦτα εἶπε, τῶν δὲ Ἀθηναίων παριόντες οἱ μὲν πλεῖστοι στρατεύειν παρῄνουν καὶ τὰ ἐψηφισμένα μὴ λύειν, οἱ δέ τινες καὶ ἀντέλεγον.

ἐνῆγε δὲ προθυμότατα τὴν στρατείαν Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, βουλόμενος τῷ τε Νικίᾳ ἐναντιοῦσθαι, ὢν καὶ ἐς τἆλλα διάφορος τὰ πολιτικὰ καὶ ὅτι αὐτοῦ διαβόλως ἐμνήσθη, καὶ μάλιστα στρατηγῆσαί τε ἐπιθυμῶν καὶ ἐλπίζων Σικελίαν τε δι’ αὐτοῦ καὶ Καρχηδόνα λήψεσθαι καὶ τὰ ἴδια ἅμα εὐτυχήσας χρήμασί τε καὶ δόξῃ ὠφελήσειν.

ὢν γὰρ ἐν ἀξιώματι ὑπὸ τῶν ἀστῶν, ταῖς ἐπιθυμίαις μείζοσιν ἢ κατὰ τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν ἐχρῆτο ἔς τε τὰς ἱπποτροφίας καὶ τὰς ἄλλας δαπάνας· ὅπερ καὶ καθεῖλεν ὕστερον τὴν τῶν Ἀθηναίων πόλιν οὐχ ἥκιστα.

φοβηθέντες γὰρ αὐτοῦ οἱ πολλοὶ τὸ μέγεθος τῆς τε κατὰ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα παρανομίας ἐς τὴν δίαιταν καὶ τῆς διανοίας ὧν καθ’ ἓν ἕκαστον ἐν ὅτῳ γίγνοιτο ἔπρασσεν, ὡς τυραννίδος ἐπιθυμοῦντι πολέμιοι καθέστασαν, καὶ δημοσίᾳ κράτιστα διαθέντι τὰ τοῦ πολέμου ἰδίᾳ ἕκαστοι τοῖς ἐπιτηδεύμασιν αὐτοῦ ἀχθεσθέντες, καὶ ἄλλοις ἐπιτρέψαντες, οὐ διὰ μακροῦ ἔσφηλαν τὴν πόλιν.

τότε δ’ οὖν παρελθὼν τοῖς Ἀθηναίοις παρῄνει τοιάδε.

[16] ’Καὶ προσήκει μοι μᾶλλον ἑτέρων, ὦ Ἀθηναῖοι, ἄρχειν (ἀνάγκη γὰρ ἐντεῦθεν ἄρξασθαι, ἐπειδή μου Νικίας καθήψατο), καὶ ἄξιος ἅμα νομίζω εἶναι. ὧν γὰρ πέρι ἐπιβόητός εἰμι, τοῖς μὲν προγόνοις μου καὶ ἐμοὶ δόξαν φέρει ταῦτα, τῇ δὲ πατρίδι καὶ ὠφελίαν.

οἱ γὰρ Ἕλληνες καὶ ὑπὲρ δύναμιν μείζω ἡμῶν τὴν πόλιν ἐνόμισαν τῷ ἐμῷ διαπρεπεῖ τῆς Ὀλυμπίαζε θεωρίας, πρότερον ἐλπίζοντες αὐτὴν κατα- πεπολεμῆσθαι, διότι ἅρματα μὲν ἑπτὰ καθῆκα, ὅσα οὐδείς πω ἰδιώτης πρότερον, ἐνίκησα δὲ καὶ δεύτερος καὶ τέταρτος ἐγενόμην καὶ τἆλλα ἀξίως τῆς νίκης παρεσκευασάμην. νόμῳ μὲν γὰρ τιμὴ τὰ τοιαῦτα, ἐκ δὲ τοῦ δρωμένου καὶ δύναμις ἅμα ὑπονοεῖται.

καὶ ὅσα αὖ ἐν τῇ πόλει χορηγίαις ἢ ἄλλῳ τῳ λαμπρύνομαι, τοῖς μὲν ἀστοῖς φθονεῖται φύσει, πρὸς δὲ τοὺς ξένους καὶ αὕτη ἰσχὺς φαίνεται. καὶ οὐκ ἄχρηστος ἥδ’ ἡ ἄνοια, ὃς ἂν τοῖς ἰδίοις τέλεσι μὴ ἑαυτὸν μόνον ἀλλὰ καὶ τὴν πόλιν ὠφελῇ.

οὐδέ γε ἄδικον ἐφ’ ἑαυτῷ μέγα φρονοῦντα μὴ ἴσον εἶναι, ἐπεὶ καὶ ὁ κακῶς πράσσων πρὸς οὐδένα τῆς ξυμφορᾶς ἰσομοιρεῖ· ἀλλ’ ὥσπερ δυστυχοῦντες οὐ προσαγορευόμεθα, ἐν τῷ ὁμοίῳ τις ἀνεχέσθω καὶ ὑπὸ τῶν εὐπραγούντων ὑπερφρονούμενος, ἢ τὰ ἴσα νέμων τὰ ὁμοῖα ἀνταξιούτω.

οἶδα δὲ τοὺς τοιούτους, καὶ ὅσοι ἔν τινος λαμπρότητι προέσχον, ἐν μὲν τῷ καθ’ αὑτοὺς βίῳ λυπηροὺς ὄντας, τοῖς ὁμοίοις μὲν μάλιστα, ἔπειτα δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ξυνόντας, τῶν δὲ ἔπειτα ἀνθρώπων προσποίησίν τε ξυγγενείας τισὶ καὶ μὴ οὖσαν καταλιπόντας, καὶ ἧς ἂν ὦσι πατρίδος, ταύτῃ αὔχησιν ὡς οὐ περὶ ἀλλοτρίων οὐδ’ ἁμαρτόντων, ἀλλ’ ὡς περὶ σφετέρων τε καὶ καλὰ πραξάντων.

ὧν ἐγὼ ὀρεγόμενος καὶ διὰ ταῦτα τὰ ἴδια ἐπιβοώμενος τὰ δημόσια σκοπεῖτε εἴ του χεῖρον μεταχειρίζω. Πελοποννήσου γὰρ τὰ δυνατώτατα ξυστήσας ἄνευ μεγάλου ὑμῖν κινδύνου καὶ δαπάνης Λακεδαιμονίους ἐς μίαν ἡμέραν κατέστησα ἐν Μαντινείᾳ περὶ τῶν ἁπάντων ἀγωνίσασθαι· ἐξ οὗ καὶ περιγενόμενοι τῇ μάχῃ οὐδέπω καὶ νῦν βεβαίως θαρσοῦσιν.

[17] ‘Καὶ ταῦτα ἡ ἐμὴ νεότης καὶ ἄνοια παρὰ φύσιν δοκοῦσα εἶναι ἐς τὴν Πελοποννησίων δύναμιν λόγοις τε πρέπουσιν ὡμίλησε καὶ ὀργῇ πίστιν παρασχομένη ἔπεισεν. καὶ νῦν μὴ πεφόβησθε αὐτήν, ἀλλ’ ἕως ἐγώ τε ἔτι ἀκμάζω μετ’ αὐτῆς καὶ ὁ Νικίας εὐτυχὴς δοκεῖ εἶναι, ἀποχρήσασθε τῇ ἑκατέρου ἡμῶν ὠφελίᾳ.

καὶ τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν μὴ μεταγιγνώσκετε ὡς ἐπὶ μεγάλην δύναμιν ἐσόμενον. ὄχλοις τε γὰρ ξυμμείκτοις πολυανδροῦσιν αἱ πόλεις καὶ ῥᾳδίας ἔχουσι τῶν πολιτῶν τὰς μεταβολὰς καὶ ἐπιδοχάς.
καὶ οὐδεὶς δι’ αὐτὸ ὡς περὶ οἰκείας πατρίδος οὔτε τὰ περὶ τὸ σῶμα ὅπλοις ἐξήρτυται οὔτε τὰ ἐν τῇ χώρᾳ νομίμοις κατασκευαῖς· ὅτι δὲ ἕκαστος ἢ ἐκ τοῦ λέγων πείθειν οἴεται ἢ στασιάζων ἀπὸ τοῦ κοινοῦ λαβὼν ἄλλην γῆν, μὴ κατορθώσας, οἰκήσειν, ταῦτα ἑτοιμάζεται.

καὶ οὐκ εἰκὸς τὸν τοιοῦτον ὅμιλον οὔτε λόγου μιᾷ γνώμῃ ἀκροᾶσθαι οὔτε ἐς τὰ ἔργα κοινῶς τρέπεσθαι· ταχὺ δ’ ἂν ὡς ἕκαστοι, εἴ τι καθ’ ἡδονὴν λέγοιτο, προσχωροῖεν, ἄλλως τε καὶ εἰ στασιάζουσιν, ὥσπερ πυνθανόμεθα.

καὶ μὴν οὐδ’ ὁπλῖται οὔτ’ ἐκείνοις ὅσοιπερ κομποῦνται, οὔτε οἱ ἄλλοι Ἕλληνες διεφάνησαν τοσοῦτοι ὄντες ὅσους ἕκαστοι σφᾶς αὐτοὺς ἠρίθμουν, ἀλλὰ μέγιστον δὴ αὐτοὺς ἐψευσμένη ἡ Ἑλλὰς μόλις ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ ἱκανῶς ὡπλίσθη.

τά τε οὖν ἐκεῖ, ἐξ ὧν ἐγὼ ἀκοῇ αἰσθάνομαι, τοιαῦτα καὶ ἔτι εὐπορώτερα ἔσται (βαρβάρους [τε] γὰρ πολλοὺς ἕξομεν οἳ Συρακοσίων μίσει ξυνεπιθήσονται αὐτοῖς) καὶ τὰ ἐνθάδε οὐκ ἐπικωλύσει, ἢν ὑμεῖς ὀρθῶς βουλεύησθε.

οἱ γὰρ πατέρες ἡμῶν τοὺς αὐτοὺς τούτους οὕσπερ νῦν φασὶ πολεμίους ὑπολείποντας ἂν ἡμᾶς πλεῖν καὶ προσέτι τὸν Μῆδον ἐχθρὸν ἔχοντες τὴν ἀρχὴν ἐκτήσαντο, οὐκ ἄλλῳ τινὶ ἢ τῇ περιουσίᾳ τοῦ ναυτικοῦ ἰσχύοντες.

καὶ νῦν οὔτε ἀνέλπιστοί πω μᾶλλον Πελοποννήσιοι ἐς ἡμᾶς ἐγένοντο, εἴ τε καὶ πάνυ ἔρρωνται, τὸ μὲν ἐς τὴν γῆν ἡμῶν ἐσβάλλειν, κἂν μὴ ἐκπλεύσωμεν, ἱκανοί εἰσι, τῷ δὲ ναυτικῷ οὐκ ἂν δύναιντο βλάπτειν· ὑπόλοιπον γὰρ ἡμῖν ἐστὶν ἀντίπαλον ναυτικόν.

[18] ὥστε τί ἂν λέγοντες εἰκὸς ἢ αὐτοὶ ἀποκνοῖμεν ἢ πρὸς τοὺς ἐκεῖ ξυμμάχους σκηπτόμενοι μὴ βοηθοῖμεν; οἷς χρεών, ἐπειδή γε καὶ ξυνωμόσαμεν, ἐπαμύνειν, καὶ μὴ ἀντιτιθέναι ὅτι οὐδὲ ἐκεῖνοι ἡμῖν. οὐ γὰρ ἵνα δεῦρο ἀντιβοηθῶσι προσεθέμεθα αὐτούς, ἀλλ’ ἵνα τοῖς ἐκεῖ ἐχθροῖς ἡμῶν λυπηροὶ ὄντες δεῦρο κωλύωσιν αὐτοὺς ἐπιέναι.

τήν τε ἀρχὴν οὕτως ἐκτησάμεθα καὶ ἡμεῖς καὶ ὅσοι δὴ ἄλλοι ἦρξαν, παραγιγνόμενοι προθύμως τοῖς αἰεὶ ἢ βαρβάροις ἢ Ἕλλησιν ἐπικαλουμένοις, ἐπεὶ εἴ γε ἡσυχάζοιεν πάντες ἢ φυλοκρινοῖεν οἷς χρεὼν βοηθεῖν, βραχὺ ἄν τι προσκτώμενοι αὐτῇ περὶ αὐτῆς ἂν ταύτης μᾶλλον κινδυνεύοιμεν. τὸν γὰρ προύχοντα οὐ μόνον ἐπιόντα τις ἀμύνεται, ἀλλὰ καὶ ὅπως μὴ ἔπεισι προκαταλαμβάνει.

καὶ οὐκ ἔστιν ἡμῖν ταμιεύεσθαι ἐς ὅσον βουλόμεθα ἄρχειν, ἀλλ’ ἀνάγκη, ἐπειδήπερ ἐν τῷδε καθέσταμεν, τοῖς μὲν ἐπιβουλεύειν, τοὺς δὲ μὴ ἀνιέναι, διὰ τὸ ἀρχθῆναι ἂν ὑφ’ ἑτέρων αὐτοῖς κίνδυνον εἶναι, εἰ μὴ αὐτοὶ ἄλλων ἄρχοιμεν. καὶ οὐκ ἐκ τοῦ αὐτοῦ ἐπισκεπτέον ὑμῖν τοῖς ἄλλοις τὸ ἥσυχον, εἰ μὴ καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα ἐς τὸ ὁμοῖον μεταλήψεσθε.

’Λογισάμενοι οὖν τάδε μᾶλλον αὐξήσειν, ἐπ’ ἐκεῖνα ἢν ἴωμεν, ποιώμεθα τὸν πλοῦν, ἵνα Πελοποννησίων τε στορέσωμεν τὸ φρόνημα, εἰ δόξομεν ὑπεριδόντες τὴν ἐν τῷ παρόντι ἡσυχίαν καὶ ἐπὶ Σικελίαν πλεῦσαι· καὶ ἅμα ἢ τῆς Ἑλλάδος τῶν ἐκεῖ προσγενομένων πάσης τῷ εἰκότι ἄρξομεν, ἢ κακώσομέν γε Συρακοσίους, ἐν ᾧ καὶ αὐτοὶ καὶ οἱ ξύμμαχοι ὠφελησόμεθα.

τὸ δὲ ἀσφαλές, καὶ μένειν, ἤν τι προχωρῇ, καὶ ἀπελθεῖν, αἱ νῆες παρέξουσιν· ναυκράτορες γὰρ ἐσόμεθα καὶ ξυμπάντων Σικελιωτῶν.

καὶ μὴ ὑμᾶς ἡ Νικίου τῶν λόγων ἀπραγμοσύνη καὶ διάστασις τοῖς νέοις ἐς τοὺς πρεσβυτέρους ἀποτρέψῃ, τῷ δὲ εἰωθότι κόσμῳ, ὥσπερ καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν ἅμα νέοι γεραιτέροις βουλεύοντες ἐς τάδε ἦραν αὐτά, καὶ νῦν τῷ αὐτῷ τρόπῳ πειρᾶσθε προαγαγεῖν τὴν πόλιν, καὶ νομίσατε νεότητα μὲν καὶ γῆρας ἄνευ ἀλλήλων μηδὲν δύνασθαι, ὁμοῦ δὲ τό τε φαῦλον καὶ τὸ μέσον καὶ τὸ πάνυ ἀκριβὲς ἂν ξυγκραθὲν μάλιστ’ ἂν ἰσχύειν, καὶ τὴν πόλιν, ἐὰν μὲν ἡσυχάζῃ, τρίψεσθαί τε αὐτὴν περὶ αὑτὴν ὥσπερ καὶ ἄλλο τι, καὶ πάντων τὴν ἐπιστήμην ἐγγηράσεσθαι, ἀγωνιζομένην δὲ αἰεὶ προσλήψεσθαί τε τὴν ἐμπειρίαν καὶ τὸ ἀμύνεσθαι οὐ λόγῳ ἀλλ’ ἔργῳ μᾶλλον ξύνηθες ἕξειν.

παράπαν τε γιγνώσκω πόλιν μὴ ἀπράγμονα τάχιστ’ ἄν μοι δοκεῖν ἀπραγμοσύνης μεταβολῇ διαφθαρῆναι, καὶ τῶν ἀνθρώπων ἀσφαλέστατα τούτους οἰκεῖν οἳ ἂν τοῖς παροῦσιν ἤθεσι καὶ νόμοις, ἢν καὶ χείρω ᾖ, ἥκιστα διαφόρως πολιτεύωσιν.‘

[19] Τοιαῦτα μὲν ὁ Ἀλκιβιάδης εἶπεν· οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες ἐκείνου τε καὶ τῶν Ἐγεσταίων καὶ Λεοντίνων φυγάδων, οἳ παρελθόντες ἐδέοντό τε καὶ τῶν ὁρκίων ὑπομιμνῄσκοντες ἱκέτευον βοηθῆσαι σφίσι, πολλῷ μᾶλλον ἢ πρότερον ὥρμηντο στρατεύειν.

καὶ ὁ Νικίας γνοὺς ὅτι ἀπὸ μὲν τῶν αὐτῶν λόγων οὐκ ἂν ἔτι ἀποτρέψειε, παρασκευῆς δὲ πλήθει, εἰ πολλὴν ἐπιτάξειε, τάχ’ ἂν μεταστήσειεν αὐτούς, παρελθὼν αὐτοῖς αὖθις ἔλεγε τοιάδε.

[20] ’Ἐπειδὴ πάντως ὁρῶ ὑμᾶς, ὦ Ἀθηναῖοι, ὡρμημένους στρατεύειν, ξυνενέγκοι μὲν ταῦτα ὡς βουλόμεθα, ἐπὶ δὲ τῷ παρόντι ἃ γιγνώσκω σημανῶ.

ἐπὶ γὰρ πόλεις, ὡς ἐγὼ ἀκοῇ αἰσθάνομαι, μέλλομεν ἰέναι μεγάλας καὶ οὔθ’ ὑπηκόους ἀλλήλων οὔτε δεομένας μεταβολῆς, ᾗ ἂν ἐκ βιαίου τις δουλείας ἄσμενος ἐς ῥᾴω μετάστασιν χωροίη, οὐδ’ ἂν τὴν ἀρχὴν τὴν ἡμετέραν εἰκότως ἀντ’ ἐλευθερίας προσδεξαμένας, τό τε πλῆθος ὡς ἐν μιᾷ νήσῳ πολλὰς τὰς Ἑλληνίδας.

πλὴν γὰρ Νάξου καὶ Κατάνης, ἃς ἐλπίζω ἡμῖν κατὰ τὸ Λεοντίνων ξυγγενὲς προσέσεσθαι, ἄλλαι εἰσὶν ἑπτά, καὶ παρεσκευασμέναι τοῖς πᾶσιν ὁμοιοτρόπως μάλιστα τῇ ἡμετέρᾳ δυνάμει, καὶ οὐχ ἥκιστα ἐπὶ ἃς μᾶλλον πλέομεν, Σελινοῦς καὶ Συράκουσαι.

πολλοὶ μὲν γὰρ ὁπλῖται ἔνεισι καὶ τοξόται καὶ ἀκοντισταί, πολλαὶ δὲ τριήρεις καὶ ὄχλος ὁ πληρώσων αὐτάς. χρή- ματά τ’ ἔχουσι τὰ μὲν ἴδια, τὰ δὲ καὶ ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐστὶ Σελινουντίοις, Συρακοσίοις δὲ καὶ ἀπὸ βαρβάρων τινῶν ἀπαρχὴ ἐσφέρεται· ᾧ δὲ μάλιστα ἡμῶν προύχουσιν, ἵππους τε πολλοὺς κέκτηνται καὶ σίτῳ οἰκείῳ καὶ οὐκ ἐπακτῷ χρῶνται.

[21] ‘Πρὸς οὖν τοιαύτην δύναμιν οὐ ναυτικῆς καὶ φαύλου στρατιᾶς μόνον δεῖ, ἀλλὰ καὶ πεζὸν πολὺν ξυμπλεῖν, εἴπερ βουλόμεθα ἄξιον τῆς διανοίας δρᾶν καὶ μὴ ὑπὸ ἱππέων πολλῶν εἴργεσθαι τῆς γῆς, ἄλλως τε καὶ εἰ ξυστῶσιν αἱ πόλεις φοβηθεῖσαι καὶ μὴ ἀντιπαράσχωσιν ἡμῖν φίλοι τινὲς γενόμενοι ἄλλοι ἢ Ἐγεσταῖοι ᾧ ἀμυνούμεθα ἱππικόν

(αἰσχρὸν δὲ βιασθέντας ἀπελθεῖν ἢ ὕστερον ἐπιμεταπέμπεσθαι, τὸ πρῶτον ἀσκέπτως βουλευσαμένους)· αὐτόθεν δὲ παρασκευῇ ἀξιόχρεῳ ἐπιέναι, γνόντας ὅτι πολύ τε ἀπὸ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν μέλλομεν πλεῖν καὶ οὐκ ἐν τῷ ὁμοίῳ στρατευσόμενοι καὶ ὅτε ἐν τοῖς τῇδε ὑπηκόοις ξύμμαχοι ἤλθετε ἐπί τινα, ὅθεν ῥᾴδιαι αἱ κομιδαὶ ἐκ τῆς φιλίας ὧν προσέδει, ἀλλ’ ἐς ἀλλοτρίαν πᾶσαν ἀπαρτήσοντες, ἐξ ἧς μηνῶν οὐδὲ τεσσάρων τῶν χειμερινῶν ἄγγελον ῥᾴδιον ἐλθεῖν.

[22] ὁπλίτας τε οὖν πολλούς μοι δοκεῖ χρῆναι ἡμᾶς ἄγειν καὶ ἡμῶν αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων, τῶν τε ὑπηκόων καὶ ἤν τινα ἐκ Πελοποννήσου δυνώμεθα ἢ πεῖσαι ἢ μισθῷ προσαγαγέσθαι, καὶ τοξότας πολλοὺς καὶ σφενδονήτας, ὅπως πρὸς τὸ ἐκείνων ἱππικὸν ἀντέχωσι, ναυσί τε καὶ πολὺ περιεῖναι, ἵνα καὶ τὰ ἐπιτήδεια ῥᾷον ἐσκομιζώμεθα, τὸν δὲ καὶ αὐτόθεν σῖτον ἐν ὁλκάσι, πυροὺς καὶ πεφρυγμένας κριθάς, ἄγειν, καὶ σιτοποιοὺς ἐκ τῶν μυλώνων πρὸς μέρος ἠναγκασμένους ἐμμίσθους, ἵνα, ἤν που ὑπὸ ἀπλοίας ἀπολαμβανώμεθα, ἔχῃ ἡ στρατιὰ τὰ ἐπιτήδεια (πολλὴ γὰρ οὖσα οὐ πάσης ἔσται πόλεως ὑποδέξασθαι), τά τε ἄλλα ὅσον δυνατὸν ἑτοιμάσασθαι, καὶ μὴ ἐπὶ ἑτέροις γίγνεσθαι, μάλιστα δὲ χρήματα αὐτόθεν ὡς πλεῖστα ἔχειν. τὰ δὲ παρ’ Ἐγεσταίων, ἃ λέγεται ἐκεῖ ἑτοῖμα, νομίσατε καὶ λόγῳ ἂν μάλιστα ἑτοῖμα εἶναι.

[23] ἢν γὰρ αὐτοὶ ἔλθωμεν ἐνθένδε μὴ ἀντίπαλον μόνον παρασκευασάμενοι, πλήν γε πρὸς τὸ μάχιμον αὐτῶν, τὸ ὁπλιτικόν, ἀλλὰ καὶ ὑπερβάλλοντες τοῖς πᾶσι, μόλις οὕτως οἷοί τε ἐσόμεθα τῶν μὲν κρατεῖν, τὰ δὲ καὶ διασῶσαι.

πόλιν τε νομίσαι χρὴ ἐν ἀλλοφύλοις καὶ πολεμίοις οἰκιοῦντας ἰέναι, οὓς πρέπει τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ᾗ ἂν κατάσχωσιν εὐθὺς κρατεῖν τῆς γῆς, ἢ εἰδέναι ὅτι, ἢν σφάλλωνται, πάντα πολέμια ἕξουσιν.

ὅπερ ἐγὼ φοβούμενος, καὶ εἰδὼς πολλὰ μὲν ἡμᾶς δέον εὖ βουλεύσασθαι, ἔτι δὲ πλείω εὐτυχῆσαι (χαλεπὸν δὲ ἀνθρώπους ὄντας), ὅτι ἐλάχιστα τῇ τύχῃ παραδοὺς ἐμαυτὸν βούλομαι ἐκπλεῖν, παρασκευῇ δὲ ἀπὸ τῶν εἰκότων ἀσφαλὴς ἐκπλεῦσαι. ταῦτα γὰρ τῇ τε ξυμπάσῃ πόλει βεβαιότατα ἡγοῦμαι καὶ ἡμῖν τοῖς στρατευσομένοις σωτήρια. εἰ δέ τῳ ἄλλως δοκεῖ, παρίημι αὐτῷ τὴν ἀρχήν.’

[24] Ὁ μὲν Νικίας τοσαῦτα εἶπε νομίζων τοὺς Ἀθηναίους τῷ πλήθει τῶν πραγμάτων ἢ ἀποτρέψειν ἤ, εἰ ἀναγκάζοιτο στρατεύεσθαι, μάλιστ’ <ἂν> οὕτως ἀσφαλῶς ἐκπλεῦσαι·

οἱ δὲ τὸ μὲν ἐπιθυμοῦν τοῦ πλοῦ οὐκ ἐξῃρέθησαν ὑπὸ τοῦ ὀχλώδους τῆς παρασκευῆς, πολὺ δὲ μᾶλλον ὥρμηντο, καὶ τοὐναντίον περιέστη αὐτῷ· εὖ τε γὰρ παραινέσαι ἔδοξε καὶ ἀσφάλεια νῦν δὴ καὶ πολλὴ ἔσεσθαι.

καὶ ἔρως ἐνέπεσε τοῖς πᾶσιν ὁμοίως ἐκπλεῦσαι· τοῖς μὲν γὰρ πρεσβυτέροις ὡς ἢ καταστρεψομένοις ἐφ’ ἃ ἔπλεον ἢ οὐδὲν ἂν σφαλεῖσαν μεγάλην δύναμιν, τοῖς δ’ ἐν τῇ ἡλικίᾳ τῆς τε ἀπούσης πόθῳ ὄψεως καὶ θεωρίας, καὶ εὐέλπιδες ὄντες σωθήσεσθαι· ὁ δὲ πολὺς ὅμιλος καὶ στρατιώτης ἔν τε τῷ παρόντι ἀργύριον οἴσειν καὶ προσκτήσεσθαι δύναμιν ὅθεν ἀίδιον μισθοφορὰν ὑπάρξειν.

ὥστε διὰ τὴν ἄγαν τῶν πλεόνων ἐπιθυμίαν, εἴ τῳ ἄρα καὶ μὴ ἤρεσκε, δεδιὼς μὴ ἀντιχειροτονῶν κακόνους δόξειεν εἶναι τῇ πόλει ἡσυχίαν ἦγεν.

[25] καὶ τέλος παρελθών τις τῶν Ἀθηναίων καὶ παρακαλέσας τὸν Νικίαν οὐκ ἔφη χρῆναι προφασίζεσθαι οὐδὲ διαμέλλειν, ἀλλ’ ἐναντίον ἁπάντων ἤδη λέγειν ἥντινα αὐτῷ παρασκευὴν Ἀθηναῖοι ψηφίσωνται.

ὁ δὲ ἄκων μὲν εἶπεν ὅτι καὶ μετὰ τῶν ξυναρχόντων καθ’ ἡσυχίαν μᾶλλον βουλεύσοιτο, ὅσα μέντοι ἤδη δοκεῖν αὐτῷ, τριήρεσι μὲν οὐκ ἔλασσον ἢ ἑκατὸν πλευστέα εἶναι (αὐτῶν δ’ Ἀθηναίων ἔσεσθαι ὁπλιταγωγοὺς ὅσαι ἂν δοκῶσι, καὶ ἄλλας ἐκ τῶν ξυμμάχων μεταπεμπτέας εἶναι), ὁπλίταις δὲ τοῖς ξύμπασιν Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυμμάχων πεντακισχιλίων μὲν οὐκ ἐλάσσοσιν, ἢν δέ τι δύνωνται, καὶ πλέοσιν· τὴν δὲ ἄλλην παρασκευὴν ὡς κατὰ λόγον, καὶ τοξοτῶν τῶν αὐτόθεν καὶ ἐκ Κρήτης καὶ σφενδονητῶν, καὶ ἤν τι ἄλλο πρέπον δοκῇ εἶναι, ἑτοιμασάμενοι ἄξειν.

[26] ἀκούσαντες δ’ οἱ Ἀθηναῖοι ἐψηφίσαντο εὐθὺς αὐτοκράτορας εἶναι καὶ περὶ στρατιᾶς πλήθους καὶ περὶ τοῦ παντὸς πλοῦ τοὺς στρατηγοὺς πράσσειν ᾗ ἂν αὐτοῖς δοκῇ ἄριστα εἶναι [Ἀθηναίοις].

καὶ μετὰ ταῦτα ἡ παρασκευὴ ἐγίγνετο, καὶ ἔς τε τοὺς ξυμμάχους ἔπεμπον καὶ αὐτόθεν καταλόγους ἐποιοῦντο, ἄρτι δ’ ἀνειλήφει ἡ πόλις ἑαυτὴν ἀπὸ τῆς νόσου καὶ τοῦ ξυνεχοῦς πολέμου ἔς τε ἡλικίας πλῆθος ἐπιγεγενημένης καὶ ἐς χρημάτων ἅθροισιν διὰ τὴν ἐκεχειρίαν, ὥστε ῥᾷον πάντα ἐπορίζετο. καὶ οἱ μὲν ἐν παρασκευῇ ἦσαν.

[27] Ἐν δὲ τούτῳ, ὅσοι Ἑρμαῖ ἦσαν λίθινοι ἐν τῇ πόλει τῇ Ἀθηναίων (εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, ἡ τετράγωνος ἐργασία, πολλοὶ καὶ ἐν ἰδίοις προθύροις καὶ ἐν ἱεροῖς), μιᾷ νυκτὶ οἱ πλεῖστοι περιεκόπησαν τὰ πρόσωπα.

καὶ τοὺς δράσαντας ᾔδει οὐδείς, ἀλλὰ μεγάλοις μηνύτροις δημοσίᾳ οὗτοί τε ἐζητοῦντο καὶ προσέτι ἐψηφίσαντο, καὶ εἴ τις ἄλλο τι οἶδεν ἀσέβημα γεγενημένον, μηνύειν ἀδεῶς τὸν βουλόμενον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων καὶ δούλων.

καὶ τὸ πρᾶγμα μειζόνως ἐλάμβανον· τοῦ τε γὰρ ἔκπλου οἰωνὸς ἐδόκει εἶναι καὶ ἐπὶ ξυνωμοσίᾳ ἅμα νεωτέρων πραγμάτων καὶ δήμου καταλύσεως γεγενῆσθαι.

[28] μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο.

καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τά τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν.

[29] ὁ δ’ ἔν τε τῷ παρόντι πρὸς τὰ μηνύματα ἀπελογεῖτο καὶ ἑτοῖμος ἦν πρὶν ἐκπλεῖν κρίνεσθαι, εἴ τι τούτων εἰργασμένος ἦν (ἤδη γὰρ καὶ τὰ τῆς παρασκευῆς ἐπεπόριστο), καὶ εἰ μὲν τούτων τι εἴργαστο, δίκην δοῦναι, εἰ δ’ ἀπολυθείη, ἄρχειν.

καὶ ἐπεμαρτύρετο μὴ ἀπόντος πέρι αὐτοῦ διαβολὰς ἀποδέχεσθαι, ἀλλ’ ἤδη ἀποκτείνειν, εἰ ἀδικεῖ, καὶ ὅτι σωφρονέστερον εἴη μὴ μετὰ τοιαύτης αἰτίας, πρὶν διαγνῶσι, πέμπειν αὐτὸν ἐπὶ τοσούτῳ στρατεύματι.

οἱ δ’ ἐχθροὶ δεδιότες τό τε στράτευμα μὴ εὔνουν ἔχῃ, ἢν ἤδη ἀγωνίζηται, ὅ τε δῆμος μὴ μαλακίζηται θεραπεύων ὅτι δι’ ἐκεῖνον οἵ τ’ Ἀργεῖοι ξυνεστράτευον καὶ τῶν Μαντινέων τινές, ἀπέτρεπον καὶ ἀπέσπευδον, ἄλλους ῥήτορας ἐνιέντες οἳ ἔλεγον νῦν μὲν πλεῖν αὐτὸν καὶ μὴ κατασχεῖν τὴν ἀναγωγήν, ἐλθόντα δὲ κρίνεσθαι ἐν ἡμέραις ῥηταῖς, βουλόμενοι ἐκ μείζονος διαβολῆς, ἣν ἔμελλον ῥᾷον αὐτοῦ ἀπόντος ποριεῖν, μετάπεμπτον κομισθέντα αὐτὸν ἀγωνίσασθαι. καὶ ἔδοξε πλεῖν τὸν Ἀλκιβιάδην.

[30] Μετὰ δὲ ταῦτα θέρους μεσοῦντος ἤδη ἡ ἀναγωγὴ ἐγίγνετο ἐς τὴν Σικελίαν. τῶν μὲν οὖν ξυμμάχων τοῖς πλείστοις καὶ ταῖς σιταγωγοῖς ὁλκάσι καὶ τοῖς πλοίοις καὶ ὅση ἄλλη παρασκευὴ ξυνείπετο πρότερον εἴρητο ἐς Κέρκυραν ξυλλέγεσθαι ὡς ἐκεῖθεν ἁθρόοις ἐπὶ ἄκραν Ἰαπυγίαν τὸν Ἰόνιον διαβαλοῦσιν· αὐτοὶ δ’ Ἀθηναῖοι καὶ εἴ τινες τῶν ξυμμάχων παρῆσαν, ἐς τὸν Πειραιᾶ καταβάντες ἐν ἡμέρᾳ ῥητῇ ἅμα ἕῳ ἐπλήρουν τὰς ναῦς ὡς ἀναξόμενοι.

ξυγκατέβη δὲ καὶ ὁ ἄλλος ὅμιλος ἅπας ὡς εἰπεῖν ὁ ἐν τῇ πόλει καὶ ἀστῶν καὶ ξένων, οἱ μὲν ἐπιχώριοι τοὺς σφετέρους αὐτῶν ἕκαστοι προπέμποντες, οἱ μὲν ἑταίρους, οἱ δὲ ξυγγενεῖς, οἱ δὲ υἱεῖς, καὶ μετ’ ἐλπίδος τε ἅμα ἰόντες καὶ ὀλοφυρμῶν, τὰ μὲν ὡς κτήσοιντο, τοὺς δ’ εἴ ποτε ὄψοιντο, ἐνθυμούμενοι ὅσον πλοῦν ἐκ τῆς σφετέρας ἀπεστέλλοντο.

[31] καὶ ἐν τῷ παρόντι καιρῷ, ὡς ἤδη ἔμελλον μετὰ κινδύνων ἀλλήλους ἀπολιπεῖν, μᾶλλον αὐτοὺς ἐσῄει τὰ δεινὰ ἢ ὅτε ἐψηφίζοντο πλεῖν· ὅμως δὲ τῇ παρούσῃ ῥώμῃ, διὰ τὸ πλῆθος ἑκάστων ὧν ἑώρων, τῇ ὄψει ἀνεθάρσουν. οἱ δὲ ξένοι καὶ ὁ ἄλλος ὄχλος κατὰ θέαν ἧκεν ὡς ἐπ’ ἀξιόχρεων καὶ ἄπιστον διάνοιαν. παρασκευὴ γὰρ αὕτη πρώτη ἐκπλεύσασα μιᾶς πόλεως δυνάμει Ἑλληνικῇ πολυτελεστάτη δὴ καὶ εὐπρεπεστάτη τῶν ἐς ἐκεῖνον τὸν χρόνον ἐγένετο.

ἀριθμῷ δὲ νεῶν καὶ ὁπλιτῶν καὶ ἡ ἐς Ἐπίδαυρον μετὰ Περικλέους καὶ ἡ αὐτὴ ἐς Ποτείδαιαν μετὰ Ἅγνωνος οὐκ ἐλάσσων ἦν· τετράκις γὰρ χίλιοι ὁπλῖται αὐτῶν Ἀθηναίων καὶ τριακόσιοι ἱππῆς καὶ τριήρεις ἑκατόν, καὶ Λεσβίων καὶ Χίων πεντήκοντα, καὶ ξύμμαχοι ἔτι πολλοὶ ξυνέπλευσαν.

ἀλλὰ ἐπί τε βραχεῖ πλῷ ὡρμήθησαν καὶ παρασκευῇ φαύλῃ, οὗτος δὲ ὁ στόλος ὡς χρόνιός τε ἐσόμενος καὶ κατ’ ἀμφότερα, οὗ ἂν δέῃ, καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ἅμα ἐξαρτυθείς, τὸ μὲν ναυτικὸν μεγάλαις δαπάναις τῶν τε τριηράρχων καὶ τῆς πόλεως ἐκπονηθέν, τοῦ μὲν δημοσίου δραχμὴν τῆς ἡμέρας τῷ ναύτῃ ἑκάστῳ διδόντος καὶ ναῦς παρασχόντος κενὰς ἑξήκοντα μὲν ταχείας, τεσσα- ράκοντα δὲ ὁπλιταγωγοὺς καὶ ὑπηρεσίας ταύταις τὰς κρατίστας, τῶν <δὲ> τριηράρχων ἐπιφοράς τε πρὸς τῷ ἐκ δημοσίου μισθῷ διδόντων τοῖς θρανίταις τῶν ναυτῶν καὶ ταῖς ὑπηρεσίαις καὶ τἆλλα σημείοις καὶ κατασκευαῖς πολυτελέσι χρησαμένων, καὶ ἐς τὰ μακρότατα προθυμηθέντος ἑνὸς ἑκάστου ὅπως αὐτῷ τινὶ εὐπρεπείᾳ τε ἡ ναῦς μάλιστα προέξει καὶ τῷ ταχυναυτεῖν, τὸ δὲ πεζὸν καταλόγοις τε χρηστοῖς ἐκκριθὲν καὶ ὅπλων καὶ τῶν περὶ τὸ σῶμα σκευῶν μεγάλῃ σπουδῇ πρὸς ἀλλήλους ἁμιλληθέν.

ξυνέβη δὲ πρός τε σφᾶς αὐτοὺς ἅμα ἔριν γενέσθαι, ᾧ τις ἕκαστος προσετάχθη, καὶ ἐς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας ἐπίδειξιν μᾶλλον εἰκασθῆναι τῆς δυνάμεως καὶ ἐξουσίας ἢ ἐπὶ πολεμίους παρασκευήν.

εἰ γάρ τις ἐλογίσατο τήν τε τῆς πόλεως ἀνάλωσιν δημοσίαν καὶ τῶν στρατευομένων τὴν ἰδίαν, τῆς μὲν πόλεως ὅσα τε ἤδη προετετελέκει καὶ ἃ ἔχοντας τοὺς στρατηγοὺς ἀπέστελλε, τῶν δὲ ἰδιωτῶν ἅ τε περὶ τὸ σῶμά τις καὶ τριήραρχος ἐς τὴν ναῦν ἀνηλώκει καὶ ὅσα ἔτι ἔμελλεν ἀναλώσειν, χωρὶς δ’ ἃ εἰκὸς ἦν καὶ ἄνευ τοῦ ἐκ τοῦ δημοσίου μισθοῦ πάντα τινὰ παρασκευάσασθαι ἐφόδιον ὡς ἐπὶ χρόνιον στρατείαν, καὶ ὅσα ἐπὶ μεταβολῇ τις ἢ στρατιώτης ἢ ἔμπορος ἔχων ἔπλει, πολλὰ ἂν τάλαντα ηὑρέθη ἐκ τῆς πόλεως τὰ πάντα ἐξαγόμενα.

καὶ ὁ στόλος οὐχ ἧσσον τόλμης τε θάμβει καὶ ὄψεως λαμπρότητι περιβόητος ἐγένετο ἢ στρατιᾶς πρὸς οὓς ἐπῇσαν ὑπερβολῇ, καὶ ὅτι μέγιστος ἤδη διάπλους ἀπὸ τῆς οἰκείας καὶ ἐπὶ μεγίστῃ ἐλπίδι τῶν μελλόντων πρὸς τὰ ὑπάρχοντα ἐπεχειρήθη.

[32] Ἐπειδὴ δὲ αἱ νῆες πλήρεις ἦσαν καὶ ἐσέκειτο πάντα ἤδη ὅσα ἔχοντες ἔμελλον ἀνάξεσθαι, τῇ μὲν σάλπιγγι σιωπὴ ὑπεσημάνθη, εὐχὰς δὲ τὰς νομιζομένας πρὸ τῆς ἀναγωγῆς οὐ κατὰ ναῦν ἑκάστην, ξύμπαντες δὲ ὑπὸ κήρυκος ἐποιοῦντο, κρατῆράς τε κεράσαντες παρ’ ἅπαν τὸ στράτευμα καὶ ἐκπώμασι χρυσοῖς τε καὶ ἀργυροῖς οἵ τε ἐπιβάται καὶ οἱ ἄρχοντες σπένδοντες.

ξυνεπηύχοντο δὲ καὶ ὁ ἄλλος ὅμιλος ὁ ἐκ τῆς γῆς τῶν τε πολιτῶν καὶ εἴ τις ἄλλος εὔνους παρῆν σφίσιν. παιανίσαντες δὲ καὶ τελεώσαντες τὰς σπονδὰς ἀνήγοντο, καὶ ἐπὶ κέρως τὸ πρῶτον ἐκπλεύσαντες ἅμιλλαν ἤδη μέχρι Αἰγίνης ἐποιοῦντο. καὶ οἱ μὲν ἐς τὴν Κέρκυραν, ἔνθαπερ καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα τῶν ξυμμάχων ξυνελέγετο, ἠπείγοντο ἀφικέσθαι.

Ἐς δὲ τὰς Συρακούσας ἠγγέλλετο μὲν πολλαχόθεν τὰ περὶ τοῦ ἐπίπλου, οὐ μέντοι ἐπιστεύετο ἐπὶ πολὺν χρόνον οὐδέν, ἀλλὰ καὶ γενομένης ἐκκλησίας ἐλέχθησαν τοιοίδε λόγοι ἀπό τε ἄλλων, τῶν μὲν πιστευόντων τὰ περὶ τῆς στρατείας τῆς τῶν Ἀθηναίων, τῶν δὲ τὰ ἐναντία λεγόντων, καὶ Ἑρμοκράτης ὁ Ἕρμωνος παρελθὼν αὐτοῖς, ὡς σαφῶς οἰόμενος εἰδέναι τὰ περὶ αὐτῶν, ἔλεγε καὶ παρῄνει τοιάδε.

[33] ‘Ἄπιστα μὲν ἴσως, ὥσπερ καὶ ἄλλοι τινές, δόξω ὑμῖν περὶ τοῦ ἐπίπλου τῆς ἀληθείας λέγειν, καὶ γιγνώσκω ὅτι οἱ τὰ μὴ πιστὰ δοκοῦντα εἶναι ἢ λέγοντες ἢ ἀπαγγέλλοντες οὐ μόνον οὐ πείθουσιν, ἀλλὰ καὶ ἄφρονες δοκοῦσιν εἶναι· ὅμως δὲ οὐ καταφοβηθεὶς ἐπισχήσω κινδυνευούσης τῆς πόλεως, πείθων γε ἐμαυτὸν σαφέστερόν τι ἑτέρου εἰδὼς λέγειν.

Ἀθηναῖοι γὰρ ἐφ’ ὑμᾶς, ὃ πάνυ θαυμάζετε, πολλῇ στρατιᾷ ὥρμηνται καὶ ναυτικῇ καὶ πεζῇ, πρόφασιν μὲν Ἐγεσταίων ξυμμαχίᾳ καὶ Λεοντίνων κατοικίσει, τὸ δὲ ἀληθὲς Σικελίας ἐπιθυμίᾳ, μάλιστα δὲ τῆς ἡμετέρας πόλεως, ἡγούμενοι, εἰ ταύτην σχοῖεν, ῥᾳδίως καὶ τἆλλα ἕξειν.

ὡς οὖν ἐν τάχει παρεσομένων, ὁρᾶτε ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ὅτῳ τρόπῳ κάλλιστα ἀμυνεῖσθε αὐτούς, καὶ μήτε καταφρονήσαντες ἄφαρκτοι ληφθήσεσθε μήτε ἀπιστήσαντες τοῦ ξύμπαντος ἀμελήσετε.

εἰ δέ τῳ καὶ πιστά, τὴν τόλμαν αὐτῶν καὶ δύναμιν μὴ ἐκπλαγῇ. οὔτε γὰρ βλάπτειν ἡμᾶς πλείω οἷοί τ’ ἔσονται ἢ πάσχειν, οὔθ’ ὅτι μεγάλῳ στόλῳ ἐπέρχονται, ἀνωφελεῖς, ἀλλὰ πρός τε τοὺς ἄλλους Σικελιώτας πολὺ ἄμεινον (μᾶλλον γὰρ ἐθελήσουσιν ἐκπλαγέντες ἡμῖν ξυμμαχεῖν), καὶ ἢν ἄρα ἢ κατεργασώμεθα αὐτοὺς ἢ ἀπράκτους ὧν ἐφίενται ἀπώσωμεν (οὐ γὰρ δὴ μὴ τύχωσί γε ὧν προσδέχονται φοβοῦμαι), κάλλιστον δὴ ἔργον ἡμῖν ξυμβήσεται, καὶ οὐκ ἀνέλπιστον ἔμοιγε.

ὀλίγοι γὰρ δὴ στόλοι μεγάλοι ἢ Ἑλλήνων ἢ βαρβάρων πολὺ ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἀπάραντες κατώρθωσαν. οὔτε γὰρ πλείους τῶν ἐνοικούντων καὶ ἀστυγειτόνων ἔρχονται (πάντα γὰρ ὑπὸ δέους ξυνίσταται), ἤν τε δι’ ἀπορίαν τῶν ἐπιτηδείων ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ σφαλῶσι, τοῖς ἐπιβουλευθεῖσιν ὄνομα, κἂν περὶ σφίσιν αὐτοῖς τὰ πλείω πταίσωσιν, ὅμως καταλείπουσιν.

ὅπερ καὶ Ἀθηναῖοι αὐτοὶ οὗτοι, τοῦ Μήδου παρὰ λόγον πολλὰ σφαλέντος, ἐπὶ τῷ ὀνόματι ὡς ἐπ’ Ἀθήνας ᾔει ηὐξήθησαν, καὶ ἡμῖν οὐκ ἀνέλπιστον τὸ τοιοῦτο ξυμβῆναι.

[34] ’Θαρσοῦντες οὖν τά τε αὐτοῦ παρασκευαζώμεθα καὶ ἐς τοὺς Σικελοὺς πέμποντες τοὺς μὲν μᾶλλον βεβαιωσώμεθα, τοῖς δὲ φιλίαν καὶ ξυμμαχίαν πειρώμεθα ποιεῖσθαι, ἔς τε τὴν ἄλλην Σικελίαν πέμπωμεν πρέσβεις δηλοῦντες ὡς κοινὸς ὁ κίνδυνος, καὶ ἐς τὴν Ἰταλίαν, ὅπως ἢ ξυμμαχίαν ποιώμεθα ἡμῖν ἢ μὴ δέχωνται Ἀθηναίους.

δοκεῖ δέ μοι καὶ ἐς Καρχηδόνα ἄμεινον εἶναι πέμψαι· οὐ γὰρ ἀνέλπιστον αὐτοῖς, ἀλλ’ αἰεὶ διὰ φόβου εἰσὶ μή ποτε Ἀθηναῖοι αὐτοῖς ἐπὶ τὴν πόλιν ἔλθωσιν, ὥστε τάχ’ ἂν ἴσως νομίσαντες, εἰ τάδε προήσονται, κἂν σφεῖς ἐν πόνῳ εἶναι, ἐθελήσειαν ἡμῖν ἤτοι κρύφα γε ἢ φανερῶς ἢ ἐξ ἑνός γέ του τρόπου ἀμῦναι. δυνατοὶ δὲ εἰσὶ μάλιστα τῶν νῦν, βουληθέντες· χρυσὸν γὰρ καὶ ἄργυρον πλεῖστον κέκτηνται, ὅθεν ὅ τε πόλεμος καὶ τἆλλα εὐπορεῖ.

πέμπωμεν δὲ καὶ ἐς τὴν Λακεδαίμονα καὶ ἐς Κόρινθον δεόμενοι δεῦρο κατὰ τάχος βοηθεῖν καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεμον κινεῖν.

ὃ δὲ μάλιστα ἐγώ τε νομίζω ἐπίκαιρον ὑμεῖς τε διὰ τὸ ξύνηθες ἥσυχον ἥκιστ’ ἂν ὀξέως πείθοισθε, ὅμως εἰρήσεται. Σικελιῶται γὰρ εἰ ἐθέλοιμεν ξύμπαντες, εἰ δὲ μή, ὅτι πλεῖστοι μεθ’ ἡμῶν, καθελκύσαντες ἅπαν τὸ ὑπάρχον ναυτικὸν μετὰ δυοῖν μηνοῖν τροφῆς ἀπαντῆσαι Ἀθηναίοις ἐς Τάραντα καὶ ἄκραν Ἰαπυγίαν, καὶ δῆλον ποιῆσαι αὐτοῖς ὅτι οὐ περὶ τῆς Σικελίας πρότερον ἔσται ὁ ἀγὼν ἢ τοῦ ἐκείνους περαιωθῆναι τὸν Ἰόνιον, μάλιστ’ ἂν αὐτοὺς ἐκπλήξαιμεν καὶ ἐς λογισμὸν καταστήσαιμεν ὅτι ὁρμώμεθα μὲν ἐκ φιλίας χώρας φύλακες (ὑποδέχεται γὰρ ἡμᾶς Τάρας), τὸ δὲ πέλαγος αὐτοῖς πολὺ περαιοῦσθαι μετὰ πάσης τῆς παρασκευῆς, χαλεπὸν δὲ διὰ πλοῦ μῆκος ἐν τάξει μεῖναι, καὶ ἡμῖν ἂν εὐεπίθετος εἴη, βραδεῖά τε καὶ κατ’ ὀλίγον προσπίπτουσα.

εἰ δ’ αὖ τῷ ταχυναυτοῦντι ἁθροωτέρῳ κουφίσαντες προσβάλοιεν, εἰ μὲν κώπαις χρήσαιντο, ἐπιθοίμεθ’ ἂν κεκμηκόσιν, εἰ δὲ μὴ δοκοίη, ἔστι καὶ ὑποχωρῆσαι ἡμῖν ἐς Τάραντα· οἱ δὲ μετ’ ὀλίγων ἐφοδίων ὡς ἐπὶ ναυμαχίᾳ περαιωθέντες ἀποροῖεν ἂν κατὰ χωρία ἐρῆμα, καὶ ἢ μένοντες πολιορκοῖντο ἂν ἢ πειρώμενοι παραπλεῖν τήν τε ἄλλην παρασκευὴν ἀπολείποιεν ἂν καὶ τὰ τῶν πόλεων οὐκ ἂν βέβαια ἔχοντες, εἰ ὑποδέξοιντο, ἀθυμοῖεν.

ὥστ’ ἔγωγε τούτῳ τῷ λογισμῷ ἡγοῦμαι ἀποκλῃομένους αὐτοὺς οὐδ’ ἂν ἀπᾶραι ἀπὸ Κερκύρας, ἀλλ’ ἢ διαβουλευσαμένους καὶ κατασκοπαῖς χρω- μένους, ὁπόσοι τ’ ἐσμὲν καὶ ἐν ᾧ χωρίῳ, ἐξωσθῆναι ἂν τῇ ὥρᾳ ἐς χειμῶνα, ἢ καταπλαγέντας τῷ ἀδοκήτῳ καταλῦσαι ἂν τὸν πλοῦν, ἄλλως τε καὶ τοῦ ἐμπειροτάτου τῶν στρατηγῶν, ὡς ἐγὼ ἀκούω, ἄκοντος ἡγουμένου καὶ ἀσμένου ἂν πρόφασιν λαβόντος, εἴ τι ἀξιόχρεων ἀφ’ ἡμῶν ὀφθείη.

ἀγγελλοίμεθα δ’ ἂν εὖ οἶδ’ ὅτι ἐπὶ τὸ πλέον· τῶν δ’ ἀνθρώπων πρὸς τὰ λεγόμενα καὶ αἱ γνῶμαι ἵστανται, καὶ τοὺς προεπιχειροῦντας ἢ τοῖς γε ἐπιχειροῦσι προδηλοῦντας ὅτι ἀμυνοῦνται μᾶλλον πεφόβηνται, ἰσοκινδύνους ἡγούμενοι.

ὅπερ ἂν νῦν Ἀθηναῖοι πάθοιεν. ἐπέρχονται γὰρ ἡμῖν ὡς οὐκ ἀμυνουμένοις, δικαίως κατεγνωκότες ὅτι αὐτοὺς οὐ μετὰ Λακεδαιμονίων ἐφθείρομεν· εἰ δ’ ἴδοιεν παρὰ γνώμην τολμήσαντας, τῷ ἀδοκήτῳ μᾶλλον ἂν καταπλαγεῖεν ἢ τῇ ἀπὸ τοῦ ἀληθοῦς δυνάμει.

‘Πείθεσθε οὖν μάλιστα μὲν ταῦτα τολμήσαντες, εἰ δὲ μή, ὅτι τάχιστα τἆλλα ἐς τὸν πόλεμον ἑτοιμάζειν, καὶ παρατῆναι παντὶ τὸ μὲν καταφρονεῖν τοὺς ἐπιόντας ἐν τῶν ἔργων τῇ ἀλκῇ δείκνυσθαι, τὸ δ’ ἤδη τὰς μετὰ φόβου παρασκευὰς ἀσφαλεστάτας νομίσαντας ὡς ἐπὶ κινδύνου πράσσειν χρησιμώτατον ἂν ξυμβῆναι. οἱ δὲ ἄνδρες καὶ ἐπέρχονται καὶ ἐν πλῷ εὖ οἶδ’ ὅτι ἤδη εἰσὶ καὶ ὅσον οὔπω πάρεισιν.’

[35] Καὶ ὁ μὲν Ἑρμοκράτης τοσαῦτα εἶπεν· τῶν δὲ Συρακοσίων ὁ δῆμος ἐν πολλῇ πρὸς ἀλλήλους ἔριδι ἦσαν, οἱ μὲν ὡς οὐδενὶ ἂν τρόπῳ ἔλθοιεν οἱ Ἀθηναῖοι οὐδ’ ἀληθῆ ἐστὶν ἃ λέγει, τοῖς δέ, εἰ καὶ ἔλθοιεν, τί ἂν δράσειαν αὐτοὺς ὅτι οὐκ ἂν μεῖζον ἀντιπάθοιεν. ἄλλοι δὲ καὶ πάνυ καταφρονοῦντες ἐς γέλωτα ἔτρεπον τὸ πρᾶγμα. ὀλίγον δ’ ἦν τὸ πιστεῦον τῷ Ἑρμοκράτει καὶ φοβούμενον τὸ μέλλον.

παρελθὼν δ’ αὐτοῖς Ἀθηναγόρας, ὃς δήμου τε προστάτης ἦν καὶ ἐν τῷ παρόντι πιθανώτατος τοῖς πολλοῖς, ἔλεγε τοιάδε.

[36] ‘Τοὺς μὲν Ἀθηναίους ὅστις μὴ βούλεται οὕτω κακῶς φρονῆσαι καὶ ὑποχειρίους ἡμῖν γενέσθαι ἐνθάδε ἐλθόντας, ἢ δειλός ἐστιν ἢ τῇ πόλει οὐκ εὔνους· τοὺς δὲ ἀγγέλλοντας τὰ τοιαῦτα καὶ περιφόβους ὑμᾶς ποιοῦντας τῆς μὲν τόλμης οὐ θαυμάζω, τῆς δὲ ἀξυνεσίας, εἰ μὴ οἴονται ἔνδηλοι εἶναι.

οἱ γὰρ δεδιότες ἰδίᾳ τι βούλονται τὴν πόλιν ἐς ἔκπληξιν καθιστάναι, ὅπως τῷ κοινῷ φόβῳ τὸν σφέτερον ἐπηλυγάζωνται. καὶ νῦν αὗται αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται· οὐκ ἀπὸ ταὐτομάτου, ἐκ δὲ ἀνδρῶν οἵπερ αἰεὶ τάδε κινοῦσι ξύγκεινται.

ὑμεῖς δὲ ἢν εὖ βουλεύησθε, οὐκ ἐξ ὧν οὗτοι ἀγγέλλουσι σκοποῦντες λογιεῖσθε τὰ εἰκότα, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἂν ἄνθρωποι δεινοὶ καὶ πολλῶν ἔμπειροι, ὥσπερ ἐγὼ Ἀθηναίους ἀξιῶ, δράσειαν.

οὐ γὰρ αὐτοὺς εἰκὸς Πελοποννησίους τε ὑπολιπόντας καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεμον μήπω βεβαίως καταλελυμένους ἐπ’ ἄλλον πόλεμον οὐκ ἐλάσσω ἑκόντας ἐλθεῖν, ἐπεὶ ἔγωγε ἀγαπᾶν οἴομαι αὐτοὺς ὅτι οὐχ ἡμεῖς ἐπ’ ἐκείνους ἐρχόμεθα, πόλεις τοσαῦται καὶ οὕτω μεγάλαι.

[37] εἰ δὲ δή, ὥσπερ λέγονται, ἔλθοιεν, ἱκανωτέραν ἡγοῦμαι Σικελίαν Πελοποννήσου διαπολεμῆσαι ὅσῳ κατὰ πάντα ἄμεινον ἐξήρτυται, τὴν δὲ ἡμετέραν πόλιν αὐτὴν τῆς νῦν στρατιᾶς, ὥς φασιν, ἐπιούσης, καὶ εἰ δὶς τοσαύτη ἔλθοι, πολὺ κρείσσω εἶναι, οἷς γ’ ἐπίσταμαι οὔθ’ ἵππους ἀκολουθήσοντας, οὐδ’ αὐτόθεν πορισθησομένους εἰ μὴ ὀλίγους τινὰς παρ’ Ἐγε- σταίων, οὔθ’ ὁπλίτας ἰσοπλήθεις τοῖς ἡμετέροις ἐπὶ νεῶν γε ἐλθόντας (μέγα γὰρ τὸ καὶ αὐταῖς ταῖς ναυσὶ κούφαις τοσοῦ- τον πλοῦν δεῦρο κομισθῆναι), τήν τε ἄλλην παρασκευὴν ὅσην δεῖ ἐπὶ πόλιν τοσήνδε πορισθῆναι, οὐκ ὀλίγην οὖσαν.

ὥστε, παρὰ τοσοῦτον γιγνώσκω, μόλις ἄν μοι δοκοῦσιν, εἰ πόλιν ἑτέραν τοσαύτην ὅσαι Συράκουσαί εἰσιν ἔλθοιεν ἔχοντες καὶ ὅμορον οἰκίσαντες τὸν πόλεμον ποιοῖντο, οὐκ ἂν παντάπασι διαφθαρῆναι, ἦ πού γε δὴ ἐν πάσῃ πολεμίᾳ Σικελίᾳ (ξυστήσεται γάρ) στρατοπέδῳ τε ἐκ νεῶν ἱδρυθέντι καὶ ἐκ σκηνιδίων καὶ ἀναγκαίας παρασκευῆς οὐκ ἐπὶ πολὺ ὑπὸ τῶν ἡμετέρων ἱππέων ἐξιόντες. τό τε ξύμπαν οὐδ’ ἂν κρατῆσαι αὐτοὺς τῆς γῆς ἡγοῦμαι· τοσούτῳ τὴν ἡμετέραν παρασκευὴν κρείσσω νομίζω.

[38] ’Ἀλλὰ ταῦτα, ὥσπερ ἐγὼ λέγω, οἵ τε Ἀθηναῖοι γιγνώσκοντες τὰ σφέτερα αὐτῶν εὖ οἶδ’ ὅτι σῴζουσι, καὶ ἐνθένδε ἄνδρες οὔτε ὄντα οὔτε ἂν γενόμενα λογοποιοῦσιν,

οὓς ἐγὼ οὐ νῦν πρῶτον, ἀλλ’ αἰεὶ ἐπίσταμαι ἤτοι λόγοις γε τοιοῖσδε καὶ ἔτι τούτων κακουργοτέροις ἢ ἔργοις βουλομένους καταπλήξαντας τὸ ὑμέτερον πλῆθος αὐτοὺς τῆς πόλεως ἄρχειν. καὶ δέδοικα μέντοι μήποτε πολλὰ πειρῶντες καὶ κατορθώσωσιν· ἡμεῖς δὲ κακοί, πρὶν ἐν τῷ παθεῖν ὦμεν, προφυλάξασθαί τε καὶ αἰσθόμενοι ἐπεξελθεῖν.

τοιγάρτοι δι’ αὐτὰ ἡ πόλις ἡμῶν ὀλιγάκις μὲν ἡσυχάζει, στάσεις δὲ πολλὰς καὶ ἀγῶνας οὐ πρὸς τοὺς πολεμίους πλέονας ἢ πρὸς αὑτὴν ἀναιρεῖται, τυραννίδας δὲ ἔστιν ὅτε καὶ δυναστείας ἀδίκους.

ὧν ἐγὼ πειράσομαι, ἤν γε ὑμεῖς ἐθέλητε ἕπεσθαι, μήποτε ἐφ’ ἡμῶν τι περιιδεῖν γενέσθαι, ὑμᾶς μὲν τοὺς πολλοὺς πείθων, τοὺς δὲ τὰ τοιαῦτα μηχανωμένους κολάζων, μὴ μόνον αὐτοφώρους (χαλεπὸν γὰρ ἐπιτυγχάνειν), ἀλλὰ καὶ ὧν βούλονται μέν, δύνανται δ’ οὔ (τὸν γὰρ ἐχθρὸν οὐχ ὧν δρᾷ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς διανοίας προαμύνεσθαι χρή, εἴπερ καὶ μὴ προφυλαξάμενός τις προπείσεται), τοὺς δ’ αὖ ὀλίγους τὰ μὲν ἐλέγχων, τὰ δὲ φυλάσσων, τὰ δὲ καὶ διδάσκων· μάλιστα γὰρ δοκῶ ἄν μοι οὕτως ἀποτρέπειν τῆς κακουργίας.

καὶ δῆτα, ὃ πολλάκις ἐσκεψάμην, τί καὶ βούλεσθε, ὦ νεώτεροι; πότερον ἄρχειν ἤδη; ἀλλ’ οὐκ ἔννομον· ὁ δὲ νόμος ἐκ τοῦ μὴ δύνασθαι ὑμᾶς μᾶλλον ἢ δυναμένους ἐτέθη ἀτιμάζειν. ἀλλὰ δὴ μὴ μετὰ πολλῶν ἰσονομεῖσθαι; καὶ πῶς δίκαιον τοὺς αὐτοὺς μὴ τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσθαι;

[39] φήσει τις δημοκρατίαν οὔτε ξυνετὸν οὔτ’ ἴσον εἶναι, τοὺς δ’ ἔχοντας τὰ χρήματα καὶ ἄρχειν ἄριστα βελτίστους. ἐγὼ δέ φημι πρῶτα μὲν δῆμον ξύμπαν ὠνομάσθαι, ὀλιγαρχίαν δὲ μέρος, ἔπειτα φύλακας μὲν ἀρίστους εἶναι χρημάτων τοὺς πλουσίους, βουλεῦσαι δ’ ἂν βέλτιστα τοὺς ξυνετούς, κρῖναι δ’ ἂν ἀκούσαντας ἄριστα τοὺς πολλούς, καὶ ταῦτα ὁμοίως καὶ κατὰ μέρη καὶ ξύμπαντα ἐν δημοκρατίᾳ ἰσομοιρεῖν.

ὀλιγαρχία δὲ τῶν μὲν κινδύνων τοῖς πολλοῖς μεταδίδωσι, τῶν δ’ ὠφελίμων οὐ πλεονεκτεῖ μόνον, ἀλλὰ καὶ ξύμπαντ’ ἀφελομένη ἔχει· ἃ ὑμῶν οἵ τε δυνάμενοι καὶ οἱ νέοι προθυμοῦνται, ἀδύνατα ἐν μεγάλῃ πόλει κατασχεῖν. ‘Ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν, ὦ πάντων ἀξυνετώτατοι, εἰ μὴ μανθάνετε κακὰ σπεύδοντες, ἢ ἀμαθέστατοί ἐστε ὧν ἐγὼ οἶδα Ἑλλήνων, ἢ ἀδικώτατοι, εἰ εἰδότες τολμᾶτε.

[40] ἀλλ’ ἤτοι μαθόντες γε ἢ μεταγνόντες τὸ τῆς πόλεως ξύμπασι κοινὸν αὔξετε, ἡγησάμενοι τοῦτο μὲν ἂν καὶ ἴσον καὶ πλέον οἱ ἀγαθοὶ ὑμῶν [ἤπερ τὸ τῆς πόλεως πλῆθος] μετασχεῖν, εἰ δ’ ἄλλα βουλήσεσθε, καὶ τοῦ παντὸς κινδυνεῦσαι στερηθῆναι· καὶ τῶν τοιῶνδε ἀγγελιῶν ὡς πρὸς αἰσθανομένους καὶ μὴ ἐπιτρέψοντας ἀπαλλάγητε.

ἡ γὰρ πόλις ἥδε, καὶ εἰ ἔρχονται Ἀθηναῖοι, ἀμυνεῖται αὐτοὺς ἀξίως αὑτῆς, καὶ στρατηγοί εἰσιν ἡμῖν οἳ σκέψονται αὐτά· καὶ εἰ μή τι αὐτῶν ἀληθές ἐστιν, ὥσπερ οὐκ οἴομαι, οὐ πρὸς τὰς ὑμετέρας ἀγγελίας καταπλαγεῖσα καὶ ἑλομένη ὑμᾶς ἄρχοντας αὐθαίρετον δουλείαν ἐπιβαλεῖται, αὐτὴ δ’ ἐφ’ αὑτῆς σκοποῦσα τούς τε λόγους ἀφ’ ὑμῶν ὡς ἔργα δυναμένους κρινεῖ καὶ τὴν ὑπάρχουσαν ἐλευθερίαν οὐχὶ ἐκ τοῦ ἀκούειν ἀφαιρεθήσεται, ἐκ δὲ τοῦ ἔργῳ φυλασσομένη μὴ ἐπιτρέπειν πειράσεται σῴζειν.’

[41] Τοιαῦτα δὲ Ἀθηναγόρας εἶπεν. τῶν δὲ στρατηγῶν εἷς ἀναστὰς ἄλλον μὲν οὐδένα ἔτι εἴασε παρελθεῖν, αὐτὸς δὲ πρὸς τὰ παρόντα ἔλεξε τοιάδε.

‘διαβολὰς μὲν οὐ σῶφρον οὔτε λέγειν τινὰς ἐς ἀλλήλους οὔτε τοὺς ἀκούοντας ἀποδέχεσθαι, πρὸς δὲ τὰ ἐσαγγελλόμενα μᾶλλον ὁρᾶν, ὅπως εἷς τε ἕκαστος καὶ ἡ ξύμπασα πόλις καλῶς τοὺς ἐπιόντας παρασκευασόμεθα ἀμύνεσθαι.

καὶ ἢν ἄρα μηδὲν δεήσῃ, οὐδεμία βλάβη τοῦ τε τὸ κοινὸν κοσμηθῆναι καὶ ἵπποις καὶ ὅπλοις καὶ τοῖς ἄλλοις οἷς ὁ πόλεμος ἀγάλλεται
(τὴν δ’ ἐπιμέλειαν καὶ ἐξέτασιν αὐτῶν ἡμεῖς ἕξομεν), καὶ τῶν πρὸς τὰς πόλεις διαπομπῶν ἅμα ἔς τε κατασκοπὴν καὶ ἤν τι ἄλλο φαίνηται ἐπιτήδειον. τὰ δὲ καὶ ἐπιμεμελήμεθα ἤδη, καὶ ὅτι ἂν αἰσθώμεθα ἐς ὑμᾶς οἴσομεν.’ καὶ οἱ μὲν Συρακόσιοι τοσαῦτα εἰπόντος τοῦ στρατηγοῦ διελύθησαν ἐκ τοῦ ξυλλόγου.

[42] Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἤδη ἐν τῇ Κερκύρᾳ αὐτοί τε καὶ οἱ ξύμμαχοι ἅπαντες ἦσαν. καὶ πρῶτον μὲν ἐπεξέτασιν τοῦ στρατεύματος καὶ ξύνταξιν, ὥσπερ ἔμελλον ὁρμιεῖσθαί τε καὶ στρατοπεδεύεσθαι, οἱ στρατηγοὶ ἐποιήσαντο, καὶ τρία μέρη νείμαντες ἓν ἑκάστῳ ἐκλήρωσαν, ἵνα μήτε ἅμα πλέοντες ἀπορῶσιν ὕδατος καὶ λιμένων καὶ τῶν ἐπιτηδείων ἐν ταῖς καταγωγαῖς, πρός τε τἆλλα εὐκοσμότεροι καὶ ῥᾴους ἄρχειν ὦσι, κατὰ τέλη στρατηγῷ προστεταγμένοι·

ἔπειτα δὲ προύπεμψαν καὶ ἐς τὴν Ἰταλίαν καὶ Σικελίαν τρεῖς ναῦς εἰσομένας αἵτινες σφᾶς τῶν πόλεων δέξονται. καὶ εἴρητο αὐταῖς προαπαντᾶν, ὅπως ἐπιστάμενοι καταπλέωσιν.

[43] μετὰ δὲ ταῦτα τοσῇδε ἤδη τῇ παρασκευῇ Ἀθηναῖοι ἄραντες ἐκ τῆς Κερκύρας ἐς τὴν Σικελίαν ἐπεραιοῦντο, τριήρεσι μὲν ταῖς πάσαις τέσσαρσι καὶ τριάκοντα καὶ ἑκατόν, καὶ δυοῖν Ῥοδίοιν πεντηκοντόροιν (τούτων Ἀττικαὶ μὲν ἦσαν ἑκατόν, ὧν αἱ μὲν ἑξήκοντα ταχεῖαι, αἱ δ’ ἄλλαι στρατιώτιδες, τὸ δὲ ἄλλο ναυτικὸν Χίων καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων), ὁπλίταις δὲ τοῖς ξύμπασιν ἑκατὸν καὶ πεντακισχιλίοις (καὶ τούτων Ἀθηναίων μὲν αὐτῶν ἦσαν πεντακόσιοι μὲν καὶ χίλιοι ἐκ καταλόγου, ἑπτακόσιοι δὲ θῆτες ἐπιβάται τῶν νεῶν, ξύμμαχοι δὲ οἱ ἄλλοι ξυνεστράτευον, οἱ μὲν τῶν ὑπηκόων, οἱ δ’ Ἀργείων πεντακόσιοι καὶ Μαντινέων καὶ μισθοφόρων πεντήκοντα καὶ διακόσιοι), τοξόταις δὲ τοῖς πᾶσιν ὀγδοήκοντα καὶ τετρακο- σίοις (καὶ τούτων Κρῆτες οἱ ὀγδοήκοντα ἦσαν) καὶ σφενδονή- ταις Ῥοδίων ἑπτακοσίοις, καὶ Μεγαρεῦσι ψιλοῖς φυγάσιν εἴκοσι καὶ ἑκατόν, καὶ ἱππαγωγῷ μιᾷ τριάκοντα ἀγούσῃ ἱππέας.

[44] Τοσαύτη ἡ πρώτη παρασκευὴ πρὸς τὸν πόλεμον διέπλει. τούτοις δὲ τὰ ἐπιτήδεια ἄγουσαι ὁλκάδες μὲν τριάκοντα σιταγωγοί, καὶ τοὺς σιτοποιοὺς ἔχουσαι καὶ λιθολόγους καὶ τέκτονας καὶ ὅσα ἐς τειχισμὸν ἐργαλεῖα, πλοῖα δὲ ἑκατόν, ἃ ἐξ ἀνάγκης μετὰ τῶν ὁλκάδων ξυνέπλει· πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πλοῖα καὶ ὁλκάδες ἑκούσιοι ξυνηκολούθουν τῇ στρατιᾷ ἐμπορίας ἕνεκα· ἃ τότε πάντα ἐκ τῆς Κερκύρας ξυνδιέβαλλε τὸν Ἰόνιον κόλπον.

καὶ προσβαλοῦσα ἡ πᾶσα παρασκευὴ πρός τε ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ πρὸς Τάραντα καὶ ὡς ἕκαστοι ηὐπόρησαν, παρεκομίζοντο τὴν Ἰταλίαν, τῶν μὲν πόλεων οὐ δεχομένων αὐτοὺς ἀγορᾷ οὐδὲ ἄστει, ὕδατι δὲ καὶ ὅρμῳ, Τάραντος δὲ καὶ Λοκρῶν οὐδὲ τούτοις, ἕως ἀφίκοντο ἐς Ῥήγιον τῆς Ἰταλίας ἀκρωτήριον.

καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἡθροίζοντο, καὶ ἔξω τῆς πόλεως, ὡς αὐτοὺς ἔσω οὐκ ἐδέχοντο, στρατόπεδόν τε κατεσκευάσαντο ἐν τῷ τῆς Ἀρτέμιδος ἱερῷ, οὗ αὐτοῖς καὶ ἀγορὰν παρεῖχον, καὶ τὰς ναῦς ἀνελκύσαντες ἡσύχασαν. καὶ πρός [τε] τοὺς Ῥηγίνους λόγους ἐποιήσαντο, ἀξιοῦντες Χαλκιδέας ὄντας Χαλκιδεῦσιν οὖσι Λεοντίνοις βοηθεῖν· οἱ δὲ οὐδὲ μεθ’ ἑτέρων ἔφασαν ἔσεσθαι, ἀλλ’ ὅτι ἂν καὶ τοῖς ἄλλοις Ἰταλιώταις ξυνδοκῇ, τοῦτο ποιήσειν.

οἱ δὲ πρὸς τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ πράγματα ἐσκόπουν ὅτῳ τρόπῳ ἄριστα προσοίσονται· καὶ τὰς πρόπλους ναῦς ἐκ τῆς Ἐγέστης ἅμα προσέμενον, βουλόμενοι εἰδέναι περὶ τῶν χρημάτων εἰ ἔστιν ἃ ἔλεγον ἐν ταῖς Ἀθήναις οἱ ἄγγελοι.

[45] Τοῖς δὲ Συρακοσίοις ἐν τούτῳ πολλαχόθεν τε ἤδη καὶ ἀπὸ τῶν κατασκόπων σαφῆ ἠγγέλλετο ὅτι ἐν Ῥηγίῳ αἱ νῆές εἰσι, καὶ ὡς ἐπὶ τούτοις παρεσκευάζοντο πάσῃ τῇ γνώμῃ καὶ οὐκέτι ἠπίστουν. καὶ ἔς τε τοὺς Σικελοὺς περιέπεμπον, ἔνθα μὲν φύλακας, πρὸς δὲ τοὺς πρέσβεις, καὶ ἐς τὰ περι- πόλια τὰ ἐν τῇ χώρᾳ φρουρὰς ἐσεκόμιζον, τά τε ἐν τῇ πόλει ὅπλων ἐξετάσει καὶ ἵππων ἐσκόπουν εἰ ἐντελῆ ἐστί, καὶ τἆλλα ὡς ἐπὶ ταχεῖ πολέμῳ καὶ ὅσον οὐ παρόντι καθίσταντο.

[46] Αἱ δ’ ἐκ τῆς Ἐγέστης τρεῖς νῆες αἱ πρόπλοι παραγίγνονται τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὸ Ῥήγιον, ἀγγέλλουσαι ὅτι τἆλλα μὲν οὐκ ἔστι χρήματα ἃ ὑπέσχοντο, τριάκοντα δὲ τάλαντα μόνα φαίνεται.

καὶ οἱ στρατηγοὶ εὐθὺς ἐν ἀθυμίᾳ ἦσαν, ὅτι αὐτοῖς τοῦτό τε πρῶτον ἀντεκεκρούκει καὶ οἱ Ῥηγῖνοι οὐκ ἐθελήσαντες ξυστρατεύειν, οὓς πρῶτον ἤρξαντο πείθειν καὶ εἰκὸς ἦν μάλιστα, Λεοντίνων τε ξυγγενεῖς ὄντας καὶ σφίσιν αἰεὶ ἐπιτηδείους. καὶ τῷ μὲν Νικίᾳ προσδεχομένῳ ἦν τὰ παρὰ τῶν Ἐγεσταίων, τοῖν δὲ ἑτέροιν καὶ ἀλογώτερα.

οἱ δὲ Ἐγεσταῖοι τοιόνδε τι ἐξετεχνήσαντο τότε ὅτε οἱ πρῶτοι πρέσβεις τῶν Ἀθηναίων ἦλθον αὐτοῖς ἐς τὴν κατασκοπὴν τῶν χρημάτων. ἔς τε τὸ ἐν Ἔρυκι ἱερὸν τῆς Ἀφροδίτης ἀγαγόντες αὐτοὺς ἐπέδειξαν τὰ ἀναθήματα, φιάλας τε καὶ οἰνοχόας καὶ θυμιατήρια καὶ ἄλλην κατασκευὴν οὐκ ὀλίγην, ἃ ὄντα ἀργυρᾶ πολλῷ πλείω τὴν ὄψιν ἀπ’ ὀλίγης δυνά- μεως χρημάτων παρείχετο· καὶ ἰδίᾳ ξενίσεις ποιούμενοι τῶν τριηριτῶν τά τε ἐξ αὐτῆς Ἐγέστης ἐκπώματα καὶ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ξυλλέξαντες καὶ τὰ ἐκ τῶν ἐγγὺς πόλεων καὶ Φοινικικῶν καὶ Ἑλληνίδων αἰτησάμενοι ἐσέφερον ἐς τὰς ἑστιάσεις ὡς οἰκεῖα ἕκαστοι.

καὶ πάντων ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τοῖς αὐτοῖς χρωμένων καὶ πανταχοῦ πολλῶν φαινομένων μεγάλην τὴν ἔκπληξιν τοῖς ἐκ τῶν τριήρων Ἀθηναίοις παρεῖχε, καὶ ἀφικόμενοι ἐς τὰς Ἀθήνας διεθρόησαν ὡς χρήματα πολλὰ ἴδοιεν.
καὶ οἱ μὲν αὐτοί τε ἀπατηθέντες καὶ τοὺς ἄλλους τότε πείσαντες, ἐπειδὴ διῆλθεν ὁ λόγος ὅτι οὐκ εἴη ἐν τῇ Ἐγέστῃ τὰ χρήματα, πολλὴν τὴν αἰτίαν εἶχον ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν· οἱ δὲ στρατηγοὶ πρὸς τὰ παρόντα ἐβουλεύοντο.

[47] Καὶ Νικίου μὲν ἦν γνώμη πλεῖν ἐπὶ Σελινοῦντα πάσῃ τῇ στρατιᾷ, ἐφ’ ὅπερ μάλιστα ἐπέμφθησαν, καὶ ἢν μὲν παρέχωσι χρήματα παντὶ τῷ στρατεύματι Ἐγεσταῖοι, πρὸς ταῦτα βουλεύεσθαι, εἰ δὲ μή, ταῖς ἑξήκοντα ναυσίν, ὅσασπερ ᾐτή- σαντο, ἀξιοῦν διδόναι αὐτοὺς τροφήν, καὶ παραμείναντας Σελινουντίους ἢ βίᾳ ἢ ξυμβάσει διαλλάξαι αὐτοῖς, καὶ οὕτω παραπλεύσαντας τὰς ἄλλας πόλεις καὶ ἐπιδείξαντας μὲν τὴν δύναμιν τῆς Ἀθηναίων πόλεως, δηλώσαντας δὲ τὴν ἐς τοὺς φίλους καὶ ξυμμάχους προθυμίαν, ἀποπλεῖν οἴκαδε, ἢν μή τι δι’ ὀλίγου καὶ ἀπὸ τοῦ ἀδοκήτου ἢ Λεοντίνους οἷοί τε ὦσιν ὠφελῆσαι ἢ τῶν ἄλλων τινὰ πόλεων προσαγαγέσθαι, καὶ τῇ πόλει δαπανῶντας τὰ οἰκεῖα μὴ κινδυνεύειν.

[48] Ἀλκιβιάδης δὲ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτῃ δυνάμει ἐκπλεύσαντας αἰσχρῶς καὶ ἀπράκτους ἀπελθεῖν, ἀλλ’ ἔς τε τὰς πόλεις ἐπικηρυκεύεσθαι πλὴν Σελινοῦντος καὶ Συρακουσῶν τὰς ἄλλας, καὶ πειρᾶσθαι καὶ τοὺς Σικελοὺς τοὺς μὲν ἀφιστάναι ἀπὸ τῶν Συρακοσίων, τοὺς δὲ φίλους ποιεῖσθαι, ἵνα σῖτον καὶ στρατιὰν ἔχωσι, πρῶτον δὲ πείθειν Μεσσηνίους (ἐν πόρῳ γὰρ μάλιστα καὶ προσβολῇ εἶναι αὐτοὺς τῆς Σικελίας, καὶ λιμένα καὶ ἐφόρμησιν τῇ στρατιᾷ ἱκανωτάτην ἔσεσθαι)· προσαγαγομένους δὲ τὰς πόλεις, εἰδότας μεθ’ ὧν τις πολεμήσει, οὕτως ἤδη Συρακούσαις καὶ Σελινοῦντι ἐπιχειρεῖν, ἢν μὴ οἱ μὲν Ἐγεσταίοις ξυμβαίνωσιν, οἱ δὲ Λεοντίνους ἐῶσι κατοικίζειν.

[49] Λάμαχος δὲ ἄντικρυς ἔφη χρῆναι πλεῖν ἐπὶ Συρακούσας καὶ πρὸς τῇ πόλει ὡς τάχιστα τὴν μάχην ποιεῖσθαι, ἕως ἔτι ἀπαράσκευοί τε εἰσὶ καὶ μάλιστα ἐκπεπληγμένοι.

τὸ γὰρ πρῶτον πᾶν στράτευμα δεινότατον εἶναι· ἢν δὲ χρονίσῃ πρὶν ἐς ὄψιν ἐλθεῖν, τῇ γνώμῃ ἀναθαρσοῦντας ἀνθρώπους καὶ τῇ ὄψει καταφρονεῖν μᾶλλον. αἰφνίδιοι δὲ ἢν προσπέσωσιν, ἕως ἔτι περιδεεῖς προσδέχονται, μάλιστ’ ἂν σφεῖς περιγενέσθαι καὶ κατὰ πάντα ἂν αὐτοὺς ἐκφοβῆσαι, τῇ τε ὄψει (πλεῖστοι γὰρ ἂν νῦν φανῆναι) καὶ τῇ προσδοκίᾳ ὧν πείσονται, μάλιστα δ’ ἂν τῷ αὐτίκα κινδύνῳ τῆς μάχης.

εἰκὸς δὲ εἶναι καὶ ἐν τοῖς ἀγροῖς πολλοὺς ἀποληφθῆναι ἔξω διὰ τὸ ἀπιστεῖν σφᾶς μὴ ἥξειν, καὶ ἐσκομιζομένων αὐτῶν τὴν στρατιὰν οὐκ ἀπορήσειν χρημάτων, ἢν πρὸς τῇ πόλει κρατοῦσα καθέζηται.

τούς τε ἄλλους Σικελιώτας οὕτως ἤδη μᾶλλον καὶ ἐκείνοις οὐ ξυμμαχήσειν καὶ σφίσι προσιέναι καὶ οὐ διαμελλήσειν περισκοποῦντας ὁπότεροι κρατήσουσιν. ναύσταθμον δὲ ἐπαναχωρήσαντας καὶ ἐφορμηθέντας Μέγαρα ἔφη χρῆναι ποιεῖσθαι, ἃ ἦν ἐρῆμα, ἀπέχοντα Συρακουσῶν οὔτε πλοῦν πολὺν οὔτε ὁδόν.

[50] Λάμαχος μὲν ταῦτα εἰπὼν ὅμως προσέθετο καὶ αὐτὸς τῇ Ἀλκιβιάδου γνώμῃ. μετὰ δὲ τοῦτο Ἀλκιβιάδης τῇ αὑτοῦ νηὶ διαπλεύσας ἐς Μεσσήνην καὶ λόγους ποιησάμενος περὶ ξυμμαχίας πρὸς αὐτούς, ὡς οὐκ ἔπειθεν, ἀλλ’ ἀπεκρίναντο πόλει μὲν ἂν οὐ δέξασθαι, ἀγορὰν δ’ ἔξω παρέξειν, ἀπέπλει ἐς τὸ Ῥήγιον.

καὶ εὐθὺς ξυμπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ἐκ πασῶν οἱ στρατηγοὶ καὶ τὰ ἐπιτήδεια λαβόντες παρέπλεον ἐς Νάξον, τὴν ἄλλην στρατιὰν ἐν Ῥηγίῳ καταλιπόντες καὶ ἕνα σφῶν αὐτῶν.

Ναξίων δὲ δεξαμένων τῇ πόλει παρέπλεον ἐς Κατάνην. καὶ ὡς αὐτοὺς οἱ Καταναῖοι οὐκ ἐδέχοντο (ἐνῆσαν γὰρ αὐτόθι ἄνδρες τὰ Συρακοσίων βουλόμενοι), ἐκομίσθησαν ἐπὶ τὸν Τηρίαν ποταμόν,

καὶ αὐλισάμενοι τῇ ὑστεραίᾳ ἐπὶ Συρακούσας ἔπλεον ἐπὶ κέρως ἔχοντες τὰς ἄλλας ναῦς· δέκα δὲ τῶν νεῶν προύπεμψαν ἐς τὸν μέγαν λιμένα πλεῦσαί τε καὶ κατασκέψασθαι εἴ τι ναυτικόν ἐστι καθειλκυσμένον, καὶ κηρῦξαι ἀπὸ τῶν νεῶν προσπλεύσαντας ὅτι Ἀθηναῖοι ἥκουσι Λεοντίνους ἐς τὴν ἑαυτῶν κατοικιοῦντες κατὰ ξυμμαχίαν καὶ ξυγγένειαν· τοὺς οὖν ὄντας ἐν Συρακούσαις Λεοντίνων ὡς παρὰ φίλους καὶ εὐεργέτας Ἀθηναίους ἀδεῶς ἀπιέναι.

ἐπεὶ δ’ ἐκηρύχθη καὶ κατεσκέψαντο τήν τε πόλιν καὶ τοὺς λιμένας καὶ τὰ περὶ τὴν χώραν ἐξ ἧς αὐτοῖς ὁρμωμένοις πολεμητέα ἦν, ἀπέπλευσαν πάλιν ἐς Κατάνην.

[51] καὶ ἐκκλησίας γενομένης τὴν μὲν στρατιὰν οὐκ ἐδέχοντο οἱ Καταναῖοι, τοὺς δὲ στρατηγοὺς ἐσελθόντας ἐκέλευον, εἴ τι βούλονται, εἰπεῖν. καὶ λέγοντος τοῦ Ἀλκιβιάδου, καὶ τῶν ἐν τῇ πόλει πρὸς τὴν ἐκκλησίαν τετραμμένων, οἱ στρατιῶται πυλίδα τινὰ ἐνῳκοδομημένην κακῶς ἔλαθον διελόντες, καὶ ἐσελθόντες ἠγόραζον ἐς τὴν πόλιν.

τῶν δὲ Καταναίων οἱ μὲν τὰ τῶν Συρακοσίων φρονοῦντες, ὡς εἶδον τὸ στράτευμα ἔνδον, εὐθὺς περιδεεῖς γενόμενοι ὑπεξῆλθον οὐ πολλοί τινες, οἱ δὲ ἄλλοι ἐψηφίσαντό τε ξυμμαχίαν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα ἐκέλευον ἐκ Ῥηγίου κομίζειν.
μετὰ δὲ τοῦτο διαπλεύσαντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐς τὸ Ῥήγιον, πάσῃ ἤδη τῇ στρατιᾷ ἄραντες ἐς τὴν Κατάνην, ἐπειδὴ ἀφίκοντο, κατεσκευάζοντο τὸ στρατόπεδον.

[52] Ἐσηγγέλλετο δὲ αὐτοῖς ἔκ τε Καμαρίνης ὡς, εἰ ἔλθοιεν, προσχωροῖεν ἄν, καὶ ὅτι Συρακόσιοι πληροῦσι ναυτικόν. ἁπάσῃ οὖν τῇ στρατιᾷ παρέπλευσαν πρῶτον μὲν ἐπὶ Συρακούσας· καὶ ὡς οὐδὲν ηὗρον ναυτικὸν πληρούμενον, παρεκομίζοντο αὖθις ἐπὶ Καμαρίνης, καὶ σχόντες ἐς τὸν αἰγιαλὸν ἐπεκηρυκεύοντο. οἱ δ’ οὐκ ἐδέχοντο, λέγοντες σφίσι τὰ ὅρκια εἶναι μιᾷ νηὶ καταπλεόντων Ἀθηναίων δέχεσθαι, ἢν μὴ αὐτοὶ πλείους μεταπέμπωσιν.

ἄπρακτοι δὲ γενόμενοι ἀπέπλεον· καὶ ἀποβάντες κατά τι τῆς Συρακοσίας καὶ ἁρπαγὴν ποιησάμενοι, καὶ τῶν Συρακοσίων ἱππέων βοηθησάντων καὶ τῶν ψιλῶν τινὰς ἐσκεδασμένους διαφθειράντων, ἀπεκομίσθησαν ἐς Κατάνην.

[53] καὶ καταλαμβάνουσι τὴν Σαλαμινίαν ναῦν ἐκ τῶν Ἀθηνῶν ἥκουσαν ἐπί τε Ἀλκιβιάδην ὡς κελεύσοντας ἀποπλεῖν ἐς ἀπολογίαν ὧν ἡ πόλις ἐνεκάλει, καὶ ἐπ’ ἄλλους τινὰς τῶν στρατιωτῶν τῶν μετ’ αὐτοῦ μεμηνυμένων περὶ τῶν μυστηρίων ὡς ἀσεβούντων, τῶν δὲ καὶ περὶ τῶν Ἑρμῶν.

οἱ γὰρ Ἀθηναῖοι, ἐπειδὴ ἡ στρατιὰ ἀπέπλευσεν, οὐδὲν ἧσσον ζήτησιν ἐποιοῦντο τῶν περὶ τὰ μυστήρια καὶ τῶν περὶ τοὺς Ἑρμᾶς δρασθέντων, καὶ οὐ δοκιμάζοντες τοὺς μηνυτάς, ἀλλὰ πάντα ὑπόπτως ἀποδεχόμενοι, διὰ πονηρῶν ἀνθρώπων πίστιν πάνυ χρηστοὺς τῶν πολιτῶν ξυλλαμβάνοντες κατέδουν, χρησιμώτερον ἡγούμενοι εἶναι βασανίσαι τὸ πρᾶγμα καὶ εὑρεῖν ἢ διὰ μηνυτοῦ πονηρίαν τινὰ καὶ χρηστὸν δοκοῦντα εἶναι αἰτιαθέντα ἀνέλεγκτον διαφυγεῖν.

ἐπιστάμενος γὰρ ὁ δῆμος ἀκοῇ τὴν Πεισιστράτου καὶ τῶν παίδων τυραννίδα χαλεπὴν τελευτῶσαν γενομένην καὶ προσέτι οὐδ’ ὑφ’ ἑαυτῶν καὶ Ἁρμοδίου καταλυθεῖσαν, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν Λακεδαιμονίων, ἐφοβεῖτο αἰεὶ καὶ πάντα ὑπόπτως ἐλάμβανεν.

[54] Τὸ γὰρ Ἀριστογείτονος καὶ Ἁρμοδίου τόλμημα δι’ ἐρωτικὴν ξυντυχίαν ἐπεχειρήθη, ἣν ἐγὼ ἐπὶ πλέον διηγησάμενος ἀποφανῶ οὔτε τοὺς ἄλλους οὔτε αὐτοὺς Ἀθηναίους περὶ τῶν σφετέρων τυράννων οὐδὲ περὶ τοῦ γενομένου ἀκριβὲς οὐδὲν λέγοντας.

Πεισιστράτου γὰρ γηραιοῦ τελευτήσαντος ἐν τῇ τυραννίδι οὐχ Ἵππαρχος, ὥσπερ οἱ πολλοὶ οἴονται, ἀλλ’ Ἱππίας πρεσβύτατος ὢν ἔσχε τὴν ἀρχήν. γενομένου δὲ Ἁρμοδίου ὥρᾳ ἡλικίας λαμπροῦ Ἀριστογείτων ἀνὴρ τῶν ἀστῶν, μέσος πολίτης, ἐραστὴς ὢν εἶχεν αὐτόν.
πειραθεὶς δὲ ὁ Ἁρμόδιος ὑπὸ Ἱππάρχου τοῦ Πεισιστράτου καὶ οὐ πεισθεὶς καταγορεύει τῷ Ἀριστογείτονι. ὁ δὲ ἐρωτικῶς περιαλγήσας καὶ φοβηθεὶς τὴν Ἱππάρχου δύναμιν μὴ βίᾳ προσαγάγηται αὐτόν, ἐπιβουλεύει εὐθὺς ὡς ἀπὸ τῆς ὑπαρχούσης ἀξιώσεως κατάλυσιν τῇ τυραννίδι.

καὶ ἐν τούτῳ ὁ Ἵππαρχος ὡς αὖθις πειράσας οὐδὲν μᾶλλον ἔπειθε τὸν Ἁρμόδιον, βίαιον μὲν οὐδὲν ἐβούλετο δρᾶν, ἐν τρόπῳ δέ τινι ἀφανεῖ ὡς οὐ διὰ τοῦτο δὴ παρεσκευάζετο προπηλακιῶν αὐτόν.
οὐδὲ γὰρ τὴν ἄλλην ἀρχὴν ἐπαχθὴς ἦν ἐς τοὺς πολλούς, ἀλλ’ ἀνεπιφθόνως κατεστήσατο· καὶ ἐπετήδευσαν ἐπὶ πλεῖστον δὴ τύραννοι οὗτοι ἀρετὴν καὶ ξύνεσιν, καὶ Ἀθηναίους εἰκοστὴν μόνον πρασσόμενοι τῶν γιγνομένων τήν τε πόλιν αὐτῶν καλῶς διεκόσμησαν καὶ τοὺς πολέμους διέφερον καὶ ἐς τὰ ἱερὰ ἔθυον.

τὰ δὲ ἄλλα αὐτὴ ἡ πόλις τοῖς πρὶν κειμένοις νόμοις ἐχρῆτο, πλὴν καθ’ ὅσον αἰεί τινα ἐπεμέλοντο σφῶν αὐτῶν ἐν ταῖς ἀρχαῖς εἶναι. καὶ ἄλλοι τε αὐτῶν ἦρξαν τὴν ἐνιαύσιον Ἀθηναίοις ἀρχὴν καὶ Πεισίστρατος ὁ Ἱππίου τοῦ τυραννεύσαντος υἱός, τοῦ πάππου ἔχων τοὔνομα, ὃς τῶν δώδεκα θεῶν βωμὸν τὸν ἐν τῇ ἀγορᾷ ἄρχων ἀνέθηκε καὶ τὸν τοῦ Ἀπόλλωνος ἐν Πυθίου.
καὶ τῷ μὲν ἐν τῇ ἀγορᾷ προσοικοδομήσας ὕστερον ὁ δῆμος Ἀθηναίων μεῖζον μῆκος τοῦ βωμοῦ ἠφάνισε τοὐπίγραμμα· τοῦ δ’ ἐν Πυθίου ἔτι καὶ νῦν δῆλόν ἐστιν ἀμυδροῖς γράμμασι λέγον τάδε· μνῆμα τόδ’ ἧς ἀρχῆς Πεισίστρατος Ἱππίου υἱός θῆκεν Ἀπόλλωνος Πυθίου ἐν τεμένει.

[55] ὅτι δὲ πρεσβύτατος ὢν Ἱππίας ἦρξεν, εἰδὼς μὲν καὶ ἀκοῇ ἀκριβέστερον ἄλλων ἰσχυρίζομαι, γνοίη δ’ ἄν τις καὶ αὐτῷ τούτῳ· παῖδες γὰρ αὐτῷ μόνῳ φαίνονται τῶν γνησίων ἀδελφῶν γενόμενοι, ὡς ὅ τε βωμὸς σημαίνει καὶ ἡ στήλη περὶ τῆς τῶν τυράννων ἀδικίας ἡ ἐν τῇ Ἀθηναίων ἀκροπόλει σταθεῖσα, ἐν ᾗ Θεσσαλοῦ μὲν οὐδ’ Ἱππάρχου οὐδεὶς παῖς γέγραπται, Ἱππίου δὲ πέντε, οἳ αὐτῷ ἐκ Μυρρίνης τῆς Καλλίου τοῦ Ὑπεροχίδου θυγατρὸς ἐγένοντο· εἰκὸς γὰρ ἦν τὸν πρεσβύτατον πρῶτον γῆμαι.

καὶ ἐν τῇ αὐτῇ στήλῃ πρῶτος γέγραπται μετὰ τὸν πατέρα, οὐδὲ τοῦτο ἀπεοικότως διὰ τὸ πρεσβεύειν τε ἀπ’ αὐτοῦ καὶ τυραννεῦσαι.

οὐ μὴν οὐδ’ ἂν κατασχεῖν μοι δοκεῖ ποτὲ Ἱππίας τὸ παραχρῆμα ῥᾳδίως τὴν τυραννίδα, εἰ Ἵππαρχος μὲν ἐν τῇ ἀρχῇ ὢν ἀπέθανεν, αὐτὸς δὲ αὐθημερὸν καθίστατο· ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ πρότερον ξύνηθες τοῖς μὲν πολίταις φοβερόν, ἐς δὲ τοὺς ἐπικούρους ἀκριβές, πολλῷ τῷ περιόντι τοῦ ἀσφαλοῦς κατεκράτησε, καὶ οὐχ ὡς ἀδελφὸς νεώτερος ὢν ἠπόρησεν, ἐν ᾧ οὐ πρότερον ξυνεχῶς ὡμιλήκει τῇ ἀρχῇ.

Ἱππάρχῳ δὲ ξυνέβη τοῦ πάθους τῇ δυστυχίᾳ ὀνομασθέντα καὶ τὴν δόξαν τῆς τυραννίδος ἐς τὰ ἔπειτα προσλαβεῖν.

[56] Τὸν δ’ οὖν Ἁρμόδιον ἀπαρνηθέντα τὴν πείρασιν, ὥσπερ διενοεῖτο, προυπηλάκισεν· ἀδελφὴν γὰρ αὐτοῦ κόρην ἐπαγγείλαντες ἥκειν κανοῦν οἴσουσαν ἐν πομπῇ τινί, ἀπήλασαν λέγοντες οὐδὲ ἐπαγγεῖλαι τὴν ἀρχὴν διὰ τὸ μὴ ἀξίαν εἶναι.

χαλεπῶς δὲ ἐνεγκόντος τοῦ Ἁρμοδίου πολλῷ δὴ μᾶλλον δι’ ἐκεῖνον καὶ ὁ Ἀριστογείτων παρωξύνετο. καὶ αὐτοῖς τὰ μὲν ἄλλα πρὸς τοὺς ξυνεπιθησομένους τῷ ἔργῳ ἐπέπρακτο, περιέμενον δὲ Παναθήναια τὰ μεγάλα, ἐν ᾗ μόνον ἡμέρᾳ οὐχ ὕποπτον ἐγίγνετο ἐν ὅπλοις τῶν πολιτῶν τοὺς τὴν πομπὴν πέμψοντας ἁθρόους γενέσθαι· καὶ ἔδει ἄρξαι μὲν αὐτούς, ξυνεπαμύνειν δὲ εὐθὺς τὰ πρὸς τοὺς δορυφόρους ἐκείνους.

ἦσαν δὲ οὐ πολλοὶ οἱ ξυνομωμοκότες ἀσφαλείας ἕνεκα· ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς μὴ προειδότας, εἰ καὶ ὁποσοιοῦν τολμήσειαν, ἐκ τοῦ παραχρῆμα ἔχοντάς γε ὅπλα ἐθελήσειν σφᾶς αὐτοὺς ξυνελευθεροῦν.

[57] καὶ ὡς ἐπῆλθεν ἡ ἑορτή, Ἱππίας μὲν ἔξω ἐν τῷ Κεραμεικῷ καλουμένῳ μετὰ τῶν δορυφόρων διεκόσμει ὡς ἕκαστα ἐχρῆν τῆς πομπῆς προϊέναι, ὁ δὲ Ἁρμόδιος καὶ ὁ Ἀριστογείτων ἔχοντες ἤδη τὰ ἐγχειρίδια ἐς τὸ ἔργον προῇσαν.

καὶ ὡς εἶδόν τινα τῶν ξυνωμοτῶν σφίσι διαλεγόμενον οἰκείως τῷ Ἱππίᾳ (ἦν δὲ πᾶσιν εὐπρόσοδος ὁ Ἱππίας), ἔδεισαν καὶ ἐνόμισαν μεμηνῦσθαί τε καὶ ὅσον οὐκ ἤδη ξυλληφθήσεσθαι.

τὸν λυπήσαντα οὖν σφᾶς καὶ δι’ ὅνπερ πάντα ἐκινδύνευον ἐβούλοντο πρότερον, εἰ δύναιντο, προτιμωρήσασθαι, καὶ ὥσπερ εἶχον ὥρμησαν ἔσω τῶν πυλῶν, καὶ περιέτυχον τῷ Ἱππάρχῳ παρὰ τὸ Λεωκόρειον καλούμενον, καὶ εὐθὺς ἀπερισκέπτως προσπεσόντες καὶ ὡς ἂν μάλιστα δι’ ὀργῆς ὁ μὲν ἐρωτικῆς, ὁ δὲ ὑβρισμένος, ἔτυπτον καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτόν.

καὶ ὁ μὲν τοὺς δορυφόρους τὸ αὐτίκα διαφεύγει ὁ Ἀριστογείτων, ξυνδραμόντος τοῦ ὄχλου, καὶ ὕστερον ληφθεὶς οὐ ῥᾳδίως διετέθη· Ἁρμόδιος δὲ αὐτοῦ παραχρῆμα ἀπόλλυται.

[58] ἀγγελθέντος δὲ Ἱππίᾳ ἐς τὸν Κεραμεικόν, οὐκ ἐπὶ τὸ γενόμενον, ἀλλ’ ἐπὶ τοὺς πομπέας τοὺς ὁπλίτας, πρότερον ἢ αἰσθέσθαι αὐτοὺς ἄπωθεν ὄντας, εὐθὺς ἐχώρησε, καὶ ἀδήλως τῇ ὄψει πλασάμενος πρὸς τὴν ξυμφορὰν ἐκέλευσεν αὐτούς, δείξας τι χωρίον, ἀπελθεῖν ἐς αὐτὸ ἄνευ τῶν ὅπλων.

καὶ οἱ μὲν ἀνεχώρησαν οἰόμενοί τι ἐρεῖν αὐτόν, ὁ δὲ τοῖς ἐπικούροις φράσας τὰ ὅπλα ὑπολαβεῖν ἐξελέγετο εὐθὺς οὓς ἐπῃτιᾶτο καὶ εἴ τις ηὑρέθη ἐγχειρίδιον ἔχων· μετὰ γὰρ ἀσπίδος καὶ δόρατος εἰώθεσαν τὰς πομπὰς ποιεῖν.

[59] Τοιούτῳ μὲν τρόπῳ δι’ ἐρωτικὴν λύπην ἥ τε ἀρχὴ τῆς ἐπιβουλῆς καὶ ἡ ἀλόγιστος τόλμα ἐκ τοῦ παραχρῆμα περιδεοῦς Ἁρμοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι ἐγένετο.
τοῖς δ’ Ἀθηναίοις χαλεπωτέρα μετὰ τοῦτο ἡ τυραννὶς κατέστη, καὶ ὁ Ἱππίας διὰ φόβου ἤδη μᾶλλον ὢν τῶν τε πολιτῶν πολλοὺς ἔκτεινε καὶ πρὸς τὰ ἔξω ἅμα διεσκοπεῖτο, εἴ ποθεν ἀσφάλειάν τινα ὁρῴη μεταβολῆς γενομένης ὑπάρχουσάν οἱ.

Ἱππόκλου γοῦν τοῦ Λαμψακηνοῦ τυράννου Αἰαντίδῃ τῷ παιδὶ θυγατέρα ἑαυτοῦ μετὰ ταῦτα Ἀρχεδίκην Ἀθηναῖος ὢν Λαμψακηνῷ ἔδωκεν, αἰσθανόμενος αὐτοὺς μέγα παρὰ βασιλεῖ Δαρείῳ δύνασθαι. καὶ αὐτῆς σῆμα ἐν Λαμψάκῳ ἐστὶν ἐπίγραμμα ἔχον τόδε· ἀνδρὸς ἀριστεύσαντος ἐν Ἑλλάδι τῶν ἐφ’ ἑαυτοῦ Ἱππίου Ἀρχεδίκην ἥδε κέκευθε κόνις, ἣ πατρός τε καὶ ἀνδρὸς ἀδελφῶν τ’ οὖσα τυράννων παίδων τ’ οὐκ ἤρθη νοῦν ἐς ἀτασθαλίην.

τυραννεύσας δὲ ἔτη τρία Ἱππίας ἔτι Ἀθηναίων καὶ παυθεὶς ἐν τῷ τετάρτῳ ὑπὸ Λακεδαιμονίων καὶ Ἀλκμεωνιδῶν τῶν φευγόντων, ἐχώρει ὑπόσπονδος ἔς τε Σίγειον καὶ παρ’ Αἰαντίδην ἐς Λάμψακον, ἐκεῖθεν δὲ ὡς βασιλέα Δαρεῖον, ὅθεν καὶ ὁρμώμενος ἐς Μαραθῶνα ὕστερον ἔτει εἰκοστῷ ἤδη γέρων ὢν μετὰ Μήδων ἐστράτευσεν.

[60] Ὧν ἐνθυμούμενος ὁ δῆμος ὁ τῶν Ἀθηναίων, καὶ μιμνῃσκόμενος ὅσα ἀκοῇ περὶ αὐτῶν ἠπίστατο, χαλεπὸς ἦν τότε καὶ ὑπόπτης ἐς τοὺς περὶ τῶν μυστικῶν τὴν αἰτίαν λαβόντας, καὶ πάντα αὐτοῖς ἐδόκει ἐπὶ ξυνωμοσίᾳ ὀλιγαρχικῇ καὶ τυραννικῇ πεπρᾶχθαι.

καὶ ὡς αὐτῶν διὰ τὸ τοιοῦτον ὀργιζομένων πολλοί τε καὶ ἀξιόλογοι ἄνθρωποι ἤδη ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἦσαν καὶ οὐκ ἐν παύλῃ ἐφαίνετο, ἀλλὰ καθ’ ἡμέραν ἐπεδίδοσαν μᾶλλον ἐς τὸ ἀγριώτερόν τε καὶ πλείους ἔτι ξυλλαμβάνειν, ἐνταῦθα ἀναπείθεται εἷς τῶν δεδεμένων, ὅσπερ ἐδόκει αἰτιώτατος εἶναι, ὑπὸ τῶν ξυνδεσμωτῶν τινὸς εἴτε ἄρα καὶ τὰ ὄντα μηνῦσαι εἴτε καὶ οὔ· ἐπ’ ἀμφότερα γὰρ εἰκάζεται, τὸ δὲ σαφὲς οὐδεὶς οὔτε τότε οὔτε ὕστερον ἔχει εἰπεῖν περὶ τῶν δρασάντων τὸ ἔργον.

λέγων δὲ ἔπεισεν αὐτὸν ὡς χρή, εἰ μὴ καὶ δέδρακεν, αὑτόν τε ἄδειαν ποιησάμενον σῶσαι καὶ τὴν πόλιν τῆς παρούσης ὑποψίας παῦσαι· βεβαιοτέραν γὰρ αὐτῷ σωτηρίαν εἶναι ὁμολογήσαντι μετ’ ἀδείας ἢ ἀρνηθέντι διὰ δίκης ἐλθεῖν.

καὶ ὁ μὲν αὐτός τε καθ’ ἑαυτοῦ καὶ κατ’ ἄλλων μηνύει τὸ τῶν Ἑρμῶν· ὁ δὲ δῆμος ὁ τῶν Ἀθηναίων ἄσμενος λαβών, ὡς ᾤετο, τὸ σαφὲς καὶ δεινὸν ποιούμενοι πρότερον εἰ τοὺς ἐπιβουλεύοντας σφῶν τῷ πλήθει μὴ εἴσονται, τὸν μὲν μηνυτὴν εὐθὺς καὶ τοὺς ἄλλους μετ’ αὐτοῦ ὅσων μὴ κατηγορήκει ἔλυσαν, τοὺς δὲ καταιτιαθέντας κρίσεις ποιήσαντες τοὺς μὲν ἀπέκτειναν, ὅσοι ξυνελήφθησαν, τῶν δὲ διαφυγόντων θάνατον καταγνόντες ἐπανεῖπον ἀργύριον τῷ ἀποκτείναντι.

κἀν τούτῳ οἱ μὲν παθόντες ἄδηλον ἦν εἰ ἀδίκως ἐτετιμώρηντο, ἡ μέντοι ἄλλη πόλις ἐν τῷ παρόντι περιφανῶς ὠφέλητο.

[61] περὶ δὲ τοῦ Ἀλκιβιάδου ἐναγόντων τῶν ἐχθρῶν, οἵπερ καὶ πρὶν ἐκπλεῖν αὐτὸν ἐπέθεντο, χαλεπῶς οἱ Ἀθηναῖοι ἐλάμβανον· καὶ ἐπειδὴ τὸ τῶν Ἑρμῶν ᾤοντο σαφὲς ἔχειν, πολὺ δὴ μᾶλλον καὶ τὰ μυστικά, ὧν ἐπαίτιος ἦν, μετὰ τοῦ αὐτοῦ λόγου καὶ τῆς ξυνωμοσίας ἐπὶ τῷ δήμῳ ἀπ’ ἐκείνου ἐδόκει πραχθῆναι.

καὶ γάρ τις καὶ στρατιὰ Λακεδαιμονίων οὐ πολλὴ ἔτυχε κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον ἐν ᾧ περὶ ταῦτα ἐθορυβοῦντο μέχρι Ἰσθμοῦ παρελθοῦσα, πρὸς Βοιωτούς τι πράσσοντες. ἐδόκει οὖν ἐκείνου πράξαντος καὶ οὐ Βοιωτῶν ἕνεκα ἀπὸ ξυνθήματος ἥκειν, καὶ εἰ μὴ ἔφθασαν δὴ αὐτοὶ κατὰ τὸ μήνυμα ξυλλαβόντες τοὺς ἄνδρας, προδοθῆναι ἂν ἡ πόλις. καί τινα μίαν νύκτα καὶ κατέδαρθον ἐν Θησείῳ τῷ ἐν πόλει ἐν ὅπλοις.

οἵ τε ξένοι τοῦ Ἀλκιβιάδου οἱ ἐν Ἄργει κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ὑπωπτεύθησαν τῷ δήμῳ ἐπιτίθεσθαι, καὶ τοὺς ὁμήρους τῶν Ἀργείων τοὺς ἐν ταῖς νήσοις κειμένους οἱ Ἀθηναῖοι τότε παρέδοσαν τῷ Ἀργείων δήμῳ διὰ ταῦτα διαχρήσασθαι.

πανταχόθεν τε περιειστήκει ὑποψία ἐς τὸν Ἀλκιβιάδην. ὥστε βουλόμενοι αὐτὸν ἐς κρίσιν ἀγαγόντες ἀποκτεῖναι, πέμπουσιν οὕτω τὴν Σαλαμινίαν ναῦν ἐς τὴν Σικελίαν ἐπί τε ἐκεῖνον καὶ ὧν πέρι ἄλλων ἐμεμήνυτο.

εἴρητο δὲ προειπεῖν αὐτῷ ἀπολογησομένῳ ἀκολουθεῖν, ξυλλαμβάνειν δὲ μή, θεραπεύοντες τό τε πρὸς τοὺς ἐν τῇ Σικελίᾳ στρατιώτας τε σφετέρους καὶ πολεμίους μὴ θορυβεῖν καὶ οὐχ ἥκιστα τοὺς Μαντινέας καὶ Ἀργείους βουλόμενοι παραμεῖναι, δι’ ἐκείνου νομίζοντες πεισθῆναι σφίσι ξυστρατεύειν.

καὶ ὁ μὲν ἔχων τὴν ἑαυτοῦ ναῦν καὶ οἱ ξυνδιαβεβλημένοι ἀπέπλεον μετὰ τῆς Σαλαμινίας ἐκ τῆς Σικελίας ὡς ἐς τὰς Ἀθήνας· καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο ἐν Θουρίοις, οὐκέτι ξυνείποντο, ἀλλ’ ἀπελθόντες ἀπὸ τῆς νεὼς οὐ φανεροὶ ἦσαν, δείσαντες τὸ ἐπὶ  διαβολῇ ἐς δίκην καταπλεῦσαι.

οἱ δ’ ἐκ τῆς Σαλαμινίας τέως μὲν ἐζήτουν τὸν Ἀλκιβιάδην καὶ τοὺς μετ’ αὐτοῦ· ὡς δ’ οὐδαμοῦ φανεροὶ ἦσαν, ᾤχοντο ἀποπλέοντες. ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης ἤδη φυγὰς ὢν οὐ πολὺ ὕστερον ἐπὶ πλοίου ἐπεραιώθη ἐς Πελοπόννησον ἐκ τῆς Θουρίας· οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐρήμῃ δίκῃ θάνατον κατέγνωσαν αὐτοῦ τε καὶ τῶν μετ’ ἐκείνου.

[62] Μετὰ δὲ ταῦτα οἱ λοιποὶ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τῇ Σικελίᾳ, δύο μέρη ποιήσαντες τοῦ στρατεύματος καὶ λαχὼν ἑκάτερος, ἔπλεον ξύμπαντι ἐπὶ Σελινοῦντος καὶ Ἐγέστης, βουλόμενοι μὲν εἰδέναι τὰ χρήματα εἰ δώσουσιν οἱ Ἐγεσταῖοι, κατασκέψασθαι δὲ καὶ τῶν Σελινουντίων τὰ πράγματα καὶ τὰ διάφορα μαθεῖν τὰ πρὸς Ἐγεσταίους.

παραπλέοντες δ’ ἐν ἀριστερᾷ τὴν Σικελίαν, τὸ μέρος τὸ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν κόλπον, ἔσχον ἐς Ἱμέραν, ἥπερ μόνη ἐν τούτῳ τῷ μέρει τῆς Σικελίας Ἑλλὰς πόλις ἐστίν· καὶ ὡς οὐκ ἐδέχοντο αὐτούς, παρεκομίζοντο.
καὶ ἐν τῷ παράπλῳ αἱροῦσιν Ὕκκαρα, πόλισμα Σικανικὸν μέν, Ἐγεσταίοις δὲ πολέμιον· ἦν δὲ παραθαλασσίδιον. καὶ ἀνδραποδίσαντες τὴν πόλιν παρέδοσαν Ἐγεσταίοις (παρεγένοντο γὰρ αὐτῶν ἱππῆς), αὐτοὶ δὲ πάλιν τῷ μὲν πεζῷ ἐχώρουν διὰ τῶν Σικελῶν ἕως ἀφίκοντο ἐς Κατάνην, αἱ δὲ νῆες περιέπλευσαν τὰ ἀνδράποδα ἄγουσαι.

Νικίας δὲ εὐθὺς ἐξ Ὑκκάρων ἐπὶ Ἐγέστης παραπλεύσας, καὶ τἆλλα χρηματίσας καὶ λαβὼν τάλαντα τριάκοντα παρῆν ἐς τὸ στράτευμα· καὶ τἀνδράποδα ἀπέδοσαν, καὶ ἐγένοντο ἐξ αὐτῶν εἴκοσι καὶ ἑκατὸν τάλαντα.

καὶ ἐς τοὺς τῶν Σικελῶν ξυμμάχους περιέπλευσαν, στρατιὰν κελεύοντες πέμπειν· τῇ τε ἡμισείᾳ τῆς ἑαυτῶν ἦλθον ἐπὶ Ὕβλαν τὴν Γελεᾶτιν πολεμίαν οὖσαν, καὶ οὐχ εἷλον. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.

[63] Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος εὐθὺς τὴν ἔφοδον οἱ Ἀθηναῖοι ἐπὶ Συρακούσας παρεσκευάζοντο, οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ ὡς ἐπ’ ἐκείνους ἰόντες.

ἐπειδὴ γὰρ αὐτοῖς πρὸς τὸν πρῶτον φόβον καὶ τὴν προσδοκίαν οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ εὐθὺς ἐπέκειντο, κατά τε τὴν ἡμέραν ἑκάστην προϊοῦσαν ἀνεθάρσουν μᾶλλον καὶ ἐπειδὴ πλέοντές τε τὰ ἐπ’ ἐκεῖνα τῆς Σικελίας πολὺ ἀπὸ σφῶν ἐφαίνοντο καὶ πρὸς τὴν Ὕβλαν ἐλθόντες καὶ πειράσαντες οὐχ εἷλον βίᾳ, ἔτι πλέον κατεφρόνησαν καὶ ἠξίουν τοὺς στρατηγούς, οἷον δὴ ὄχλος φιλεῖ θαρσήσας ποιεῖν, ἄγειν σφᾶς ἐπὶ Κατάνην, ἐπειδὴ οὐκ ἐκεῖνοι ἐφ’ ἑαυτοὺς ἔρχονται.

καὶ ἱππῆς προσελαύνοντες αἰεὶ κατάσκοποι τῶν Συρακοσίων πρὸς τὸ στράτευμα τῶν Ἀθηναίων ἐφύβριζον ἄλλα τε καὶ εἰ ξυνοικήσοντες σφίσιν αὐτοὶ μᾶλλον ἥκοιεν ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ ἢ Λεοντίνους ἐς τὴν οἰκείαν κατοικιοῦντες.

[64] ἃ γιγνώσκοντες οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόμενοι αὐτοὺς ἄγειν πανδημεὶ ἐκ τῆς πόλεως ὅτι πλεῖστον, αὐτοὶ δὲ ταῖς ναυσὶν ἐν τοσούτῳ ὑπὸ νύκτα παραπλεύσαντες στρατόπεδον καταλαμβάνειν ἐν ἐπιτηδείῳ καθ’ ἡσυχίαν, εἰδότες οὐκ ἂν ὁμοίως δυνηθέντες καὶ εἰ ἐκ τῶν νεῶν πρὸς παρεσκευασμένους ἐκβιβάζοιεν ἢ κατὰ γῆν ἰόντες γνωσθεῖεν (τοὺς γὰρ ἂν ψιλοὺς τοὺς σφῶν καὶ τὸν ὄχλον τῶν Συρακοσίων τοὺς ἱππέας πολλοὺς ὄντας, σφίσι δ’ οὐ παρόντων ἱππέων, βλάπτειν ἂν μεγάλα, οὕτω δὲ λήψεσθαι χωρίον ὅθεν ὑπὸ τῶν ἱππέων οὐ βλάψονται ἄξια λόγου· ἐδίδασκον δ’ αὐτοὺς περὶ τοῦ πρὸς τῷ Ὀλυμπιείῳ χωρίου, ὅπερ καὶ κατέλαβον, Συρακοσίων φυγάδες, οἳ ξυνείποντο), τοιόνδε τι οὖν πρὸς ἃ ἐβούλοντο οἱ στρατηγοὶ μηχανῶνται.

πέμπουσιν ἄνδρα σφίσι μὲν πιστόν, τοῖς δὲ τῶν Συρακοσίων στρατηγοῖς τῇ δοκήσει οὐχ ἧσσον ἐπιτήδειον· ἦν δὲ Καταναῖος ὁ ἀνήρ, καὶ ἀπ’ ἀνδρῶν ἐκ τῆς Κατάνης ἥκειν ἔφη ὧν ἐκεῖνοι τὰ ὀνόματα ἐγίγνωσκον καὶ ἠπίσταντο ἐν τῇ πόλει ἔτι ὑπολοίπους ὄντας τῶν σφίσιν εὔνων.

ἔλεγε δὲ τοὺς Ἀθηναίους αὐλίζεσθαι ἀπὸ τῶν ὅπλων ἐν τῇ πόλει, καὶ εἰ βούλονται ἐκεῖνοι πανδημεὶ ἐν ἡμέρᾳ ῥητῇ ἅμα ἕῳ ἐπὶ τὸ στράτευμα ἐλθεῖν, αὐτοὶ μὲν ἀποκλῄσειν τοὺς παρὰ σφίσι καὶ τὰς ναῦς ἐμπρήσειν, ἐκείνους δὲ ῥᾳδίως τὸ στράτευμα προσβαλόντας τῷ σταυρώματι αἱρήσειν· εἶναι δὲ ταῦτα τοὺς ξυνδράσοντας πολλοὺς Καταναίων καὶ ἡτοιμάσθαι ἤδη, ἀφ’ ὧν αὐτὸς ἥκειν.

[65] οἱ δὲ στρατηγοὶ τῶν Συρακοσίων, μετὰ τοῦ καὶ ἐς τὰ ἄλλα θαρσεῖν καὶ εἶναι ἐν διανοίᾳ καὶ ἄνευ τούτων ἰέναι παρεσκευάσθαι ἐπὶ Κατάνην, ἐπίστευσάν τε τῷ ἀνθρώπῳ πολλῷ ἀπερισκεπτότερον καὶ εὐθὺς ἡμέραν ξυνθέμενοι ᾗ παρέσονται ἀπέστειλαν αὐτόν, καὶ αὐτοί (ἤδη γὰρ καὶ τῶν ξυμμάχων Σελινούντιοι καὶ ἄλλοι τινὲς παρῆσαν) προεῖπον πανδημεὶ πᾶσιν ἐξιέναι Συρακοσίοις. ἐπεὶ δὲ ἑτοῖμα αὐτοῖς καὶ τὰ τῆς παρασκευῆς ἦν καὶ αἱ ἡμέραι ἐν αἷς ξυνέθεντο ἥξειν ἐγγὺς ἦσαν, πορευόμενοι ἐπὶ Κατάνης ηὐλίσαντο ἐπὶ τῷ Συμαίθῳ ποταμῷ ἐν τῇ Λεοντίνῃ.

οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ὡς ᾔσθοντο αὐτοὺς προσιόντας, ἀναλαβόντες τό τε στράτευμα ἅπαν τὸ ἑαυτῶν καὶ ὅσοι Σικελῶν αὐτοῖς ἢ ἄλλος τις προσεληλύθει καὶ ἐπιβιβάσαντες ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τὰ πλοῖα, ὑπὸ νύκτα ἔπλεον ἐπὶ τὰς Συρακούσας.

καὶ οἵ τε Ἀθηναῖοι ἅμα ἕῳ ἐξέβαινον ἐς τὸ κατὰ τὸ Ὀλυμπιεῖον ὡς τὸ στρατόπεδον καταληψόμενοι, καὶ οἱ ἱππῆς οἱ Συρακοσίων πρῶτοι προσελάσαντες ἐς τὴν Κατάνην καὶ αἰσθόμενοι ὅτι τὸ στράτευμα ἅπαν ἀνῆκται, ἀποστρέψαντες ἀγγέλλουσι τοῖς πεζοῖς, καὶ ξύμπαντες ἤδη ἀποτρεπόμενοι ἐβοήθουν ἐπὶ τὴν πόλιν.

[66] ἐν τούτῳ δ’ οἱ Ἀθηναῖοι, μακρᾶς οὔσης τῆς ὁδοῦ αὐτοῖς, καθ’ ἡσυχίαν καθῖσαν τὸ στράτευμα ἐς χωρίον ἐπιτήδειον, καὶ ἐν ᾧ μάχης τε ἄρξειν ἔμελλον ὁπότε βούλοιντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἥκιστ’ ἂν αὐτοὺς καὶ ἐν τῷ ἔργῳ καὶ πρὸ αὐτοῦ λυπήσειν· τῇ μὲν γὰρ τειχία τε καὶ οἰκίαι εἶργον καὶ δένδρα καὶ λίμνη, παρὰ δὲ τὸ κρημνοί.

καὶ τὰ ἐγγὺς δένδρα κόψαντες καὶ κατενεγκόντες ἐπὶ τὴν θάλασσαν παρά τε τὰς ναῦς σταύρωμα ἔπηξαν καὶ ἐπὶ τῷ Δάσκωνι ἔρυμά τι, ᾗ εὐεφοδώτατον ἦν τοῖς πολεμίοις, λίθοις λογάδην καὶ ξύλοις διὰ ταχέων ὤρθωσαν, καὶ τὴν τοῦ Ἀνάπου γέφυραν ἔλυσαν.

παρασκευαζομένων δὲ ἐκ μὲν τῆς πόλεως οὐδεὶς ἐξιὼν ἐκώλυε, πρῶτοι δὲ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων προσεβοήθησαν, ἔπειτα δὲ ὕστερον καὶ τὸ πεζὸν ἅπαν ξυνελέγη. καὶ προσῆλθον μὲν ἐγγὺς τοῦ στρατεύματος τῶν Ἀθηναίων τὸ πρῶτον, ἔπειτα δὲ ὡς οὐκ ἀντιπροῇσαν αὐτοῖς, ἀναχωρήσαντες καὶ διαβάντες τὴν Ἑλωρίνην ὁδὸν ηὐλίσαντο.

[67] Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι παρεσκευάζοντο ὡς ἐς μάχην, καὶ ξυνετάξαντο ὧδε. δεξιὸν μὲν κέρας Ἀργεῖοι εἶχον καὶ Μαντινῆς, Ἀθηναῖοι δὲ τὸ μέσον, τὸ δὲ ἄλλο οἱ ξύμμαχοι οἱ ἄλλοι. καὶ τὸ μὲν ἥμισυ αὐτοῖς τοῦ στρατεύματος ἐν τῷ πρόσθεν ἦν τεταγμένον ἐπὶ ὀκτώ, τὸ δὲ ἥμισυ ἐπὶ ταῖς εὐναῖς ἐν πλαισίῳ, ἐπὶ ὀκτὼ καὶ τοῦτο τετα- γμένον· οἷς εἴρητο, ᾗ ἂν τοῦ στρατεύματός τι πονῇ μάλιστα, ἐφορῶντας παραγίγνεσθαι. καὶ τοὺς σκευοφόρους ἐντὸς τούτων τῶν ἐπιτάκτων ἐποιήσαντο.

οἱ δὲ Συρακόσιοι ἔταξαν τοὺς μὲν ὁπλίτας πάντας ἐφ’ ἑκκαίδεκα, ὄντας πανδημεὶ Συρακοσίους καὶ ὅσοι ξύμμαχοι παρῆσαν (ἐβοήθησαν δὲ αὐτοῖς Σελινούντιοι μὲν μάλιστα, ἔπειτα δὲ καὶ Γελῴων ἱππῆς, τὸ ξύμπαν ἐς διακοσίους, καὶ Καμαριναίων ἱππῆς ὅσον εἴκοσι καὶ τοξόται ὡς πεντήκοντα), τοὺς δὲ ἱππέας ἐπετάξαντο ἐπὶ τῷ δεξιῷ, οὐκ ἔλασσον ὄντας ἢ διακοσίους καὶ χιλίους, παρὰ δ’ αὐτοὺς καὶ τοὺς ἀκοντιστάς.

μέλλουσι δὲ τοῖς Ἀθηναίοις προτέροις ἐπιχειρήσειν ὁ Νικίας κατά τε ἔθνη ἐπιπαριὼν ἕκαστα καὶ ξύμπασι τοιάδε παρεκελεύετο.

[68] ‘Πολλῇ μὲν παραινέσει, ὦ ἄνδρες, τί δεῖ χρῆσθαι, οἳ πάρεσμεν ἐπὶ τὸν αὐτὸν ἀγῶνα; αὐτὴ γὰρ ἡ παρασκευὴ ἱκανωτέρα μοι δοκεῖ εἶναι θάρσος παρασχεῖν ἢ καλῶς λεχθέντες λόγοι μετὰ ἀσθενοῦς στρατοπέδου.

ὅπου γὰρ Ἀργεῖοι καὶ Μαντινῆς καὶ Ἀθηναῖοι καὶ νησιωτῶν οἱ πρῶτοί ἐσμεν, πῶς οὐ χρὴ μετὰ τοιῶνδε καὶ τοσῶνδε ξυμμάχων πάντα τινὰ μεγάλην τὴν ἐλπίδα τῆς νίκης ἔχειν, ἄλλως τε καὶ πρὸς ἄνδρας πανδημεί τε ἀμυνομένους καὶ οὐκ ἀπολέκτους ὥσπερ καὶ ἡμᾶς, καὶ προσέτι Σικελιώτας, οἳ ὑπερφρονοῦσι μὲν ἡμᾶς, ὑπομενοῦσι δ’ οὔ, διὰ τὸ τὴν ἐπιστήμην τῆς τόλμης ἥσσω ἔχειν.

παραστήτω δέ τινι καὶ τόδε, πολύ τε ἀπὸ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν εἶναι καὶ πρὸς γῇ οὐδεμιᾷ φιλίᾳ, ἥντινα μὴ αὐτοὶ μαχόμενοι κτήσεσθε. καὶ τοὐναντίον ὑπομιμνῄσκω ὑμᾶς ἢ οἱ πολέμιοι σφίσιν αὐτοῖς εὖ οἶδ’ ὅτι παρακελεύονται· οἱ μὲν γὰρ ὅτι περὶ πατρίδος ἔσται ὁ ἀγών, ἐγὼ δὲ ὅτι οὐκ ἐν πατρίδι, ἐξ ἧς κρατεῖν δεῖ ἢ μὴ ῥᾳδίως ἀποχωρεῖν· οἱ γὰρ ἱππῆς πολλοὶ ἐπικείσονται.

τῆς τε οὖν ὑμετέρας αὐτῶν ἀξίας μνησθέντες ἐπέλθετε τοῖς ἐναντίοις προθύμως, καὶ τὴν παροῦσαν ἀνάγκην καὶ ἀπορίαν φοβερωτέραν ἡγησάμενοι τῶν πολεμίων.’

[69] Ὁ μὲν Νικίας τοιαῦτα παρακελευσάμενος ἐπῆγε τὸ στρατόπεδον εὐθύς. οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπροσδόκητοι μὲν ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ ἦσαν ὡς ἤδη μαχούμενοι, καί τινες αὐτοῖς ἐγγὺς τῆς πόλεως οὔσης καὶ ἀπεληλύθεσαν· οἱ δὲ καὶ διὰ σπουδῆς προσβοηθοῦντες δρόμῳ ὑστέριζον μέν, ὡς δὲ ἕκαστός πῃ τοῖς πλέοσι προσμείξειε καθίσταντο. οὐ γὰρ δὴ προθυμίᾳ ἐλλιπεῖς ἦσαν οὐδὲ τόλμῃ οὔτ’ ἐν ταύτῃ τῇ μάχῃ οὔτ’ ἐν ταῖς ἄλλαις, ἀλλὰ τῇ μὲν ἀνδρείᾳ οὐχ ἥσσους ἐς ὅσον ἡ ἐπιστήμη ἀντέχοι, τῷ δὲ ἐλλείποντι αὐτῆς καὶ τὴν βούλησιν ἄκοντες προυδίδοσαν. ὅμως δὲ οὐκ ἂν οἰόμενοι σφίσι τοὺς Ἀθηναίους προτέρους ἐπελθεῖν καὶ διὰ τάχους ἀναγκαζόμενοι ἀμύνασθαι, ἀναλαβόντες τὰ ὅπλα εὐθὺς ἀντεπῇσαν.

καὶ πρῶτον μὲν αὐτῶν ἑκατέρων οἵ τε λιθοβόλοι καὶ σφενδονῆται καὶ τοξόται προυμάχοντο καὶ τροπὰς οἵας εἰκὸς ψιλοὺς ἀλλήλων ἐποίουν· ἔπειτα δὲ μάντεις τε σφάγια προύφερον τὰ νομιζόμενα καὶ σαλπιγκταὶ ξύνοδον ἐπώτρυνον τοῖς ὁπλίταις,

οἱ δ’ ἐχώρουν, Συρακόσιοι μὲν περί τε πατρίδος μαχούμενοι καὶ τῆς ἰδίας ἕκαστος τὸ μὲν αὐτίκα σωτηρίας, τὸ δὲ μέλλον ἐλευθερίας, τῶν δ’ ἐναντίων Ἀθηναῖοι μὲν περί τε τῆς ἀλλοτρίας οἰκείαν σχεῖν καὶ τὴν οἰκείαν μὴ βλάψαι ἡσσώμενοι, Ἀργεῖοι δὲ καὶ τῶν ξυμμάχων οἱ αὐτόνομοι ξυγκτήσασθαί τε ἐκείνοις ἐφ’ ἃ ἦλθον καὶ τὴν ὑπάρχουσαν σφίσι πατρίδα νικήσαντες πάλιν ἐπιδεῖν· τὸ δ’ ὑπήκοον τῶν ξυμμάχων μέγιστον μὲν περὶ τῆς αὐτίκα ἀνελπίστου σωτηρίας, ἢν μὴ κρατῶσι, τὸ πρόθυμον εἶχον, ἔπειτα δὲ ἐν παρέργῳ καὶ εἴ τι ἄλλο ξυγκαταστρεψαμένοις ῥᾷον αὐτοῖς ὑπακούσεται.

[70] γενομένης δ’ ἐν χερσὶ τῆς μάχης ἐπὶ πολὺ ἀντεῖχον ἀλλήλοις, καὶ ξυνέβη βροντάς τε ἅμα τινὰς γενέσθαι καὶ ἀστραπὰς καὶ ὕδωρ πολύ, ὥστε τοῖς μὲν πρῶτον μαχομένοις καὶ ἐλάχιστα πολέμῳ ὡμιληκόσι καὶ τοῦτο ξυνεπιλαβέσθαι τοῦ φόβου, τοῖς δ’ ἐμπειροτέροις τὰ μὲν γιγνόμενα καὶ ὥρᾳ ἔτους περαίνεσθαι δοκεῖν, τοὺς δὲ ἀνθεστῶτας πολὺ μείζω ἔκπληξιν μὴ νικωμένους παρέχειν.

ὠσαμένων δὲ τῶν Ἀργείων πρῶτον τὸ εὐώνυμον κέρας τῶν Συρακοσίων καὶ μετ’ αὐτοὺς τῶν Ἀθηναίων τὸ κατὰ σφᾶς αὐτούς, παρερρήγνυτο ἤδη καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα τῶν Συρακοσίων καὶ ἐς φυγὴν κατέστη.
καὶ ἐπὶ πολὺ μὲν οὐκ ἐδίωξαν οἱ Ἀθηναῖοι (οἱ γὰρ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων πολλοὶ ὄντες καὶ ἀήσσητοι εἶργον, καὶ ἐσβαλόντες ἐς τοὺς ὁπλίτας αὐτῶν, εἴ τινας προδιώκοντας ἴδοιεν, ἀνέστελλον), ἐπακολουθήσαντες δὲ ἁθρόοι ὅσον ἀσφαλῶς εἶχε πάλιν ἐπανεχώρουν καὶ τροπαῖον ἵστασαν.

οἱ δὲ Συρακόσιοι ἁθροισθέντες ἐς τὴν Ἑλωρίνην ὁδὸν καὶ ὡς ἐκ τῶν παρόντων ξυνταξάμενοι ἔς τε τὸ Ὀλυμπιεῖον ὅμως σφῶν αὐτῶν παρέπεμψαν φυλακήν, δείσαντες μὴ οἱ Ἀθηναῖοι τῶν χρημάτων ἃ ἦν αὐτόθι κινήσωσι, καὶ οἱ λοιποὶ ἐπανεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν.

[71] οἱ δὲ Ἀθηναῖοι πρὸς μὲν τὸ ἱερὸν οὐκ ἦλθον, ξυγκομίσαντες δὲ τοὺς ἑαυτῶν νεκροὺς καὶ ἐπὶ πυρὰν ἐπιθέντες ηὐλίσαντο αὐτοῦ. τῇ δ’ ὑστεραίᾳ τοῖς μὲν Συρακοσίοις ἀπέδοσαν ὑποσπόνδους τοὺς νεκρούς (ἀπέθανον δὲ αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων περὶ ἑξήκοντα καὶ διακοσίους), τῶν δὲ σφετέρων τὰ ὀστᾶ ξυνέλεξαν (ἀπέθανον δὲ αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων ὡς πεντήκοντα), καὶ τὰ τῶν πολεμίων σκῦλα ἔχοντες ἀπέπλευσαν ἐς Κατάνην·
χειμών τε γὰρ ἦν, καὶ τὸν πόλεμον αὐτόθεν ποιεῖσθαι οὔπω ἐδόκει δυνατὸν εἶναι, πρὶν ἂν ἱππέας τε μεταπέμψωσιν ἐκ τῶν Ἀθηνῶν καὶ ἐκ τῶν αὐτόθεν ξυμμάχων ἀγείρωσιν, ὅπως μὴ παντάπασιν ἱπποκρατῶνται, καὶ χρήματα δὲ ἅμα αὐτόθεν τε ξυλλέξωνται καὶ παρ’ Ἀθηναίων ἔλθῃ, τῶν τε πόλεών τινας προσαγάγωνται, ἃς ἤλπιζον μετὰ τὴν μάχην μᾶλλον σφῶν ὑπακούσεσθαι, τά τε ἄλλα καὶ σῖτον καὶ ὅσων δέοι παρασκευάσωνται ὡς ἐς τὸ ἔαρ ἐπιχειρήσοντες ταῖς Συρακούσαις.

[72] Καὶ οἱ μὲν ταύτῃ τῇ γνώμῃ ἀπέπλευσαν ἐς τὴν Νάξον καὶ Κατάνην διαχειμάσοντες, Συρακόσιοι δὲ τοὺς σφετέρους αὐτῶν νεκροὺς θάψαντες ἐκκλησίαν ἐποίουν.

καὶ παρελθὼν αὐτοῖς Ἑρμοκράτης ὁ Ἕρμωνος, ἀνὴρ καὶ ἐς τἆλλα ξύνεσιν οὐδενὸς λειπόμενος καὶ κατὰ τὸν πόλεμον ἐμπειρίᾳ τε ἱκανὸς γενόμενος καὶ ἀνδρείᾳ ἐπιφανής, ἐθάρσυνέ τε καὶ οὐκ εἴα τῷ γεγενημένῳ ἐνδιδόναι·

τὴν μὲν γὰρ γνώμην αὐτῶν οὐχ ἡσσῆσθαι, τὴν δὲ ἀταξίαν βλάψαι. οὐ μέντοι τοσοῦτόν γε λειφθῆναι ὅσον εἰκὸς εἶναι, ἄλλως τε καὶ τοῖς πρώτοις τῶν Ἑλλήνων ἐμπειρίᾳ ἰδιώτας ὡς εἰπεῖν χειροτέχναις ἀνταγωνισαμένους.

μέγα δὲ βλάψαι καὶ τὸ πλῆθος τῶν στρατηγῶν καὶ τὴν πολυαρχίαν (ἦσαν γὰρ πέντε καὶ δέκα οἱ στρατηγοὶ αὐτοῖς) τῶν τε πολλῶν τὴν ἀξύντακτον ἀναρχίαν. ἢν δὲ ὀλίγοι τε στρατηγοὶ γένωνται ἔμπειροι καὶ ἐν τῷ χειμῶνι τούτῳ παρασκευάσωσι τὸ ὁπλιτικόν, οἷς τε ὅπλα μὴ ἔστιν ἐκπορίζοντες, ὅπως ὡς πλεῖστοι ἔσονται, καὶ τῇ ἄλλῃ μελέτῃ προσαναγκάζοντες, ἔφη κατὰ τὸ εἰκὸς κρατήσειν σφᾶς τῶν ἐναντίων, ἀνδρείας μὲν σφίσιν ὑπαρχούσης, εὐταξίας δ’ ἐς τὰ ἔργα προσγενομένης· ἐπιδώσειν γὰρ ἀμφότερα αὐτά, τὴν μὲν μετὰ κινδύνων μελετωμένην, τὴν δ’ εὐψυχίαν αὐτὴν ἑαυτῆς μετὰ τοῦ πιστοῦ τῆς ἐπιστήμης θαρσαλεωτέραν ἔσεσθαι.

τούς τε στρατηγοὺς καὶ ὀλίγους καὶ αὐτοκράτορας χρῆναι ἑλέσθαι καὶ ὀμόσαι αὐτοῖς τὸ ὅρκιον ἦ μὴν ἐάσειν ἄρχειν ὅπῃ ἂν ἐπίστωνται· οὕτω γὰρ ἅ τε κρύπτεσθαι δεῖ μᾶλλον ἂν στέγεσθαι καὶ τἆλλα κατὰ κόσμον καὶ ἀπροφασίστως παρασκευασθῆναι.

[73] καὶ οἱ Συρακόσιοι αὐτοῦ ἀκούσαντες ἐψηφίσαντό τε πάντα ὡς ἐκέλευε καὶ στρατηγὸν αὐτόν τε εἵλοντο τὸν Ἑρμοκράτη καὶ Ἡρακλείδην τὸν Λυσιμάχου καὶ Σικανὸν τὸν Ἐξηκέστου, τούτους τρεῖς,
καὶ ἐς τὴν Κόρινθον καὶ ἐς τὴν Λακεδαίμονα πρέσβεις ἀπέστειλαν, ὅπως ξυμμαχία τε αὐτοῖς παραγένηται καὶ τὸν πρὸς Ἀθηναίους πόλεμον βεβαιότερον πείθωσι ποιεῖσθαι ἐκ τοῦ προφανοῦς ὑπὲρ σφῶν τοὺς Λακεδαιμονίους, ἵνα ἢ ἀπὸ τῆς Σικελίας ἀπαγάγωσιν αὐτοὺς ἢ πρὸς τὸ ἐν Σικελίᾳ στράτευμα ἧσσον ὠφελίαν ἄλλην ἐπιπέμπωσιν.

[74] Τὸ δ’ ἐν τῇ Κατάνῃ στράτευμα τῶν Ἀθηναίων ἔπλευσεν εὐθὺς ἐπὶ Μεσσήνην ὡς προδοθησομένην. καὶ ἃ μὲν ἐπράσ- σετο οὐκ ἐγένετο· Ἀλκιβιάδης γὰρ ὅτ’ ἀπῄει ἐκ τῆς ἀρχῆς ἤδη μετάπεμπτος, ἐπιστάμενος ὅτι φεύξοιτο, μηνύει τοῖς τῶν Συρακοσίων φίλοις τοῖς ἐν τῇ Μεσσήνῃ ξυνειδὼς τὸ μέλλον· οἱ δὲ τούς τε ἄνδρας διέφθειραν πρότερον καὶ τότε στασιά- ζοντες καὶ ἐν ὅπλοις ὄντες ἐπεκράτουν μὴ δέχεσθαι τοὺς Ἀθηναίους οἱ ταῦτα βουλόμενοι.

ἡμέρας δὲ μείναντες περὶ τρεῖς καὶ δέκα οἱ Ἀθηναῖοι ὡς ἐχειμάζοντο καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκ εἶχον καὶ προυχώρει οὐδέν, ἀπελθόντες ἐς Νάξον καὶ ὅρια καὶ σταυρώματα περὶ τὸ στρατόπεδον ποιησάμενοι αὐτοῦ διεχείμαζον· καὶ τριήρη ἀπέστειλαν ἐς τὰς Ἀθήνας ἐπί τε χρήματα καὶ ἱππέας, ὅπως ἅμα τῷ ἦρι παραγένωνται.

[75] Ἐτείχιζον δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐν τῷ χειμῶνι πρός τε τῇ πόλει, τὸν Τεμενίτην ἐντὸς ποιησάμενοι, τεῖχος παρὰ πᾶν τὸ πρὸς τὰς Ἐπιπολὰς ὁρῶν, ὅπως μὴ δι’ ἐλάσσονος εὐαποτείχιστοι ὦσιν, ἢν ἄρα σφάλλωνται, καὶ τὰ Μέγαρα φρούριον, καὶ ἐν τῷ Ὀλυμπιείῳ ἄλλο· καὶ τὴν θάλασσαν προυσταύρωσαν πανταχῇ ᾗ ἀποβάσεις ἦσαν.

καὶ τοὺς Ἀθηναίους εἰδότες ἐν τῇ Νάξῳ χειμάζοντας ἐστράτευσαν πανδημεὶ ἐπὶ τὴν Κατάνην, καὶ τῆς τε γῆς αὐτῶν ἔτεμον καὶ τὰς τῶν Ἀθηναίων σκηνὰς καὶ τὸ στρατόπεδον ἐμπρήσαντες ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου.
καὶ πυνθανόμενοι τοὺς Ἀθηναίους ἐς τὴν Καμάριναν κατὰ τὴν ἐπὶ Λάχητος γενομένην ξυμμαχίαν πρεσβεύεσθαι, εἴ πως προσαγάγοιντο αὐτούς, ἀντεπρεσβεύοντο καὶ αὐτοί· ἦσαν γὰρ ὕποπτοι αὐτοῖς οἱ Καμαριναῖοι μὴ προθύμως σφίσι μήτ’ ἐπὶ τὴν πρώτην μάχην πέμψαι ἃ ἔπεμψαν, ἔς τε τὸ λοιπὸν μὴ οὐκέτι βούλωνται ἀμύνειν, ὁρῶντες τοὺς Ἀθηναίους ἐν τῇ μάχῃ εὖ πράξαντας, προσ- χωρῶσι δ’ αὐτοῖς κατὰ τὴν προτέραν φιλίαν πεισθέντες.

ἀφικομένων οὖν ἐκ μὲν Συρακουσῶν Ἑρμοκράτους καὶ ἄλλων ἐς τὴν Καμάριναν, ἀπὸ δὲ τῶν Ἀθηναίων Εὐφήμου μεθ’ ἑτέρων, ὁ Ἑρμοκράτης ξυλλόγου γενομένου τῶν Καμαριναίων βουλόμενος προδιαβάλλειν τοὺς Ἀθηναίους ἔλεγε τοιάδε.

[76] ‘Οὐ τὴν παροῦσαν δύναμιν τῶν Ἀθηναίων, ὦ Καμαριναῖοι, μὴ αὐτὴν καταπλαγῆτε δείσαντες ἐπρεσβευσάμεθα, ἀλλὰ μᾶλλον τοὺς μέλλοντας ἀπ’ αὐτῶν λόγους, πρίν τι καὶ ἡμῶν ἀκοῦσαι, μὴ ὑμᾶς πείσωσιν.
ἥκουσι γὰρ ἐς τὴν Σικελίαν προφάσει μὲν ᾗ πυνθάνεσθε, διανοίᾳ δὲ ἣν πάντες ὑπονοοῦμεν· καί μοι δοκοῦσιν οὐ Λεοντίνους βούλεσθαι κατοικίσαι, ἀλλ’ ἡμᾶς μᾶλλον ἐξοικίσαι. οὐ γὰρ δὴ εὔλογον τὰς μὲν ἐκεῖ πόλεις ἀναστάτους ποιεῖν, τὰς δὲ ἐνθάδε κατοικίζειν, καὶ Λεοντίνων μὲν Χαλκιδέων ὄντων κατὰ τὸ ξυγγενὲς κήδεσθαι, Χαλκιδέας δὲ τοὺς ἐν Εὐβοίᾳ, ὧν οἵδε ἄποικοί εἰσι, δουλωσαμένους ἔχειν.

τῇ δὲ αὐτῇ ἰδέᾳ ἐκεῖνά τε ἔσχον καὶ τὰ ἐνθάδε νῦν πειρῶνται· ἡγεμόνες γὰρ γενόμενοι ἑκόντων τῶν τε Ἰώνων καὶ ὅσοι ἀπὸ σφῶν ἦσαν ξύμμαχοι ὡς ἐπὶ τοῦ Μήδου τιμωρίᾳ, τοὺς μὲν λιποστρατίαν, τοὺς δὲ ἐπ’ ἀλλήλους στρατεύειν, τοῖς δ’ ὡς ἑκάστοις τινὰ εἶχον αἰτίαν εὐπρεπῆ ἐπενεγκόντες κατεστρέψαντο.

καὶ οὐ περὶ τῆς ἐλευθερίας ἄρα οὔτε οὗτοι τῶν Ἑλλήνων οὔθ’ οἱ Ἕλληνες τῆς ἑαυτῶν τῷ Μήδῳ ἀντέστησαν, περὶ δὲ οἱ μὲν σφίσιν ἀλλὰ μὴ ἐκείνῳ καταδουλώσεως, οἱ δ’ ἐπὶ δεσπότου μεταβολῇ οὐκ ἀξυνετωτέρου, κακοξυνετωτέρου δέ.

[77] ’Ἀλλ’ οὐ γὰρ δὴ τὴν τῶν Ἀθηναίων εὐκατηγόρητον οὖσαν πόλιν νῦν ἥκομεν ἀποφανοῦντες ἐν εἰδόσιν ὅσα ἀδικεῖ, πολὺ δὲ μᾶλλον ἡμᾶς αὐτοὺς αἰτιασόμενοι ὅτι ἔχοντες παραδείγματα τῶν τ’ ἐκεῖ Ἑλλήνων ὡς ἐδουλώθησαν οὐκ ἀμύνοντες σφίσιν αὐτοῖς, καὶ νῦν ἐφ’ ἡμᾶς ταὐτὰ παρόντα σοφίσματα, Λεοντίνων τε ξυγγενῶν κατοικίσεις καὶ Ἐγεσταίων ξυμμάχων ἐπικουρίας, οὐ ξυστραφέντες βουλόμεθα προθυμότερον δεῖξαι αὐτοῖς ὅτι οὐκ Ἴωνες τάδε εἰσὶν οὐδ’ Ἑλλησπόντιοι καὶ νησιῶται, οἳ δεσπότην ἢ Μῆδον ἢ ἕνα γέ τινα αἰεὶ μεταβάλλοντες δουλοῦνται, ἀλλὰ Δωριῆς ἐλεύθεροι ἀπ’ αὐτονόμου τῆς Πελοποννήσου τὴν Σικελίαν οἰκοῦντες.

ἢ μένομεν ἕως ἂν ἕκαστοι κατὰ πόλεις ληφθῶμεν, εἰδότες ὅτι ταύτῃ μόνον ἁλωτοί ἐσμεν καὶ ὁρῶντες αὐτοὺς ἐπὶ τοῦτο τὸ εἶδος τρεπομένους ὥστε τοὺς μὲν λόγοις ἡμῶν διιστάναι, τοὺς δὲ ξυμ- μάχων ἐλπίδι ἐκπολεμοῦν πρὸς ἀλλήλους, τοῖς δὲ ὡς ἑκάστοις τι προσηνὲς λέγοντες δύνανται κακουργεῖν; καὶ οἰόμεθα τοῦ ἄπωθεν ξυνοίκου προαπολλυμένου οὐ καὶ ἐς αὐτόν τινα ἥξειν τὸ δεινόν, πρὸ δὲ αὐτοῦ μᾶλλον τὸν πάσχοντα καθ’ ἑαυτὸν δυστυχεῖν;

[78] καὶ εἴ τῳ ἄρα παρέστηκε τὸν μὲν Συρακόσιον, ἑαυτὸν δ’ οὒ πολέμιον εἶναι τῷ Ἀθηναίῳ, καὶ δεινὸν ἡγεῖται ὑπέρ γε τῆς ἐμῆς κινδυνεύειν, ἐνθυμηθήτω οὐ περὶ τῆς ἐμῆς μᾶλλον, ἐν ἴσῳ δὲ καὶ τῆς ἑαυτοῦ ἅμα ἐν τῇ ἐμῇ μαχούμενος, τοσούτῳ δὲ καὶ ἀσφαλέστερον ὅσῳ οὐ προδιεφθαρμένου ἐμοῦ, ἔχων δὲ ξύμμαχον ἐμὲ καὶ οὐκ ἐρῆμος ἀγωνιεῖται· τόν τε Ἀθηναῖον μὴ τὴν τοῦ Συρακοσίου ἔχθραν κολάσασθαι, τῇ δ’ ἐμῇ προφάσει τὴν ἐκείνου φιλίαν οὐχ ἧσσον βεβαιώσασθαι βούλεσθαι.

εἴ τέ τις φθονεῖ μὲν ἢ καὶ φοβεῖται (ἀμφότερα γὰρ τάδε πάσχει τὰ μείζω), διὰ δὲ αὐτὰ τὰς Συρακούσας κακωθῆναι μὲν ἵνα σωφρονισθῶμεν βούλεται, περιγενέσθαι δὲ ἕνεκα τῆς αὑτοῦ ἀσφαλείας, οὐκ ἀνθρωπίνης δυνάμεως βούλησιν ἐλπίζει· οὐ γὰρ οἷόν τε ἅμα τῆς τε ἐπιθυμίας καὶ τῆς τύχης τὸν αὐτὸν ὁμοίως ταμίαν γενέσθαι.

καὶ εἰ γνώμῃ ἁμάρτοι, τοῖς αὑτοῦ κακοῖς ὀλοφυρθεὶς τάχ’ ἂν ἴσως καὶ τοῖς ἐμοῖς ἀγαθοῖς ποτὲ βουληθείη αὖθις φθονῆσαι. ἀδύνατον δὲ προεμένῳ καὶ μὴ τοὺς αὐτοὺς κινδύνους οὐ περὶ τῶν ὀνομάτων, ἀλλὰ περὶ τῶν ἔργων, ἐθελήσαντι προσλαβεῖν· λόγῳ μὲν γὰρ τὴν ἡμετέραν δύναμιν σῴζοι ἄν τις, ἔργῳ δὲ τὴν αὑτοῦ σωτηρίαν.

καὶ μάλιστα εἰκὸς ἦν ὑμᾶς, ὦ Καμαριναῖοι, ὁμόρους ὄντας καὶ τὰ δεύτερα κινδυνεύσοντας προορᾶσθαι αὐτὰ καὶ μὴ μαλακῶς ὥσπερ νῦν ξυμμαχεῖν, αὐτοὺς δὲ πρὸς ἡμᾶς μᾶλλον ἰόντας, ἅπερ ἂν εἰ ἐς τὴν Καμαριναίαν πρῶτον ἀφίκοντο οἱ Ἀθηναῖοι δεόμενοι ἂν ἐπεκαλεῖσθε, ταῦτα ἐκ τοῦ ὁμοίου καὶ νῦν παρακελευομένους ὅπως μηδὲν ἐνδώσομεν φαίνεσθαι. ἀλλ’ οὔθ’ ὑμεῖς νῦν γέ πω οὔθ’ οἱ ἄλλοι ἐπὶ ταῦτα ὥρμησθε.

[79] ‘Δειλίᾳ δὲ ἴσως τὸ δίκαιον πρός τε ἡμᾶς καὶ πρὸς τοὺς ἐπιόντας θεραπεύσετε, λέγοντες ξυμμαχίαν εἶναι ὑμῖν πρὸς Ἀθηναίους· ἥν γε οὐκ ἐπὶ τοῖς φίλοις ἐποιήσασθε, τῶν δὲ ἐχθρῶν ἤν τις ἐφ’ ὑμᾶς ἴῃ, καὶ τοῖς γε Ἀθηναίοις βοηθεῖν, ὅταν ὑπ’ ἄλλων καὶ μὴ αὐτοὶ ὥσπερ νῦν τοὺς πέλας ἀδικῶσιν,

ἐπεὶ οὐδ’ οἱ Ῥηγῖνοι ὄντες Χαλκιδῆς Χαλκιδέας ὄντας Λεοντίνους ἐθέλουσι ξυγκατοικίζειν. καὶ δεινὸν εἰ ἐκεῖνοι μὲν τὸ ἔργον τοῦ καλοῦ δικαιώματος ὑποπτεύοντες ἀλόγως σωφρονοῦσιν, ὑμεῖς δ’ εὐλόγῳ προφάσει τοὺς μὲν φύσει πολεμίους βούλεσθε ὠφελεῖν, τοὺς δὲ ἔτι μᾶλλον φύσει ξυγγενεῖς μετὰ τῶν ἐχθίστων διαφθεῖραι.

ἀλλ’ οὐ δίκαιον, ἀμύνειν δὲ καὶ μὴ φοβεῖσθαι τὴν παρασκευὴν αὐτῶν· οὐ γὰρ ἢν ἡμεῖς ξυστῶμεν πάντες δεινή ἐστιν, ἀλλ’ ἤν, ὅπερ οὗτοι σπεύδουσι, τἀναντία διαστῶμεν, ἐπεὶ οὐδὲ πρὸς ἡμᾶς μόνους ἐλθόντες καὶ μάχῃ περιγενόμενοι ἔπραξαν ἃ ἐβούλοντο, ἀπῆλθον δὲ διὰ τάχους.

[80] ὥστε οὐχ ἁθρόους γε ὄντας εἰκὸς ἀθυμεῖν, ἰέναι δὲ ἐς τὴν ξυμμαχίαν προθυμότερον, ἄλλως τε καὶ ἀπὸ Πελοποννήσου παρεσομένης ὠφελίας, οἳ τῶνδε κρείσσους εἰσὶ τὸ παράπαν τὰ πολέμια· καὶ μὴ ἐκείνην τὴν προμηθίαν δοκεῖν τῳ ἡμῖν μὲν ἴσην εἶναι, ὑμῖν δὲ ἀσφαλῆ, τὸ μηδετέροις δὴ ὡς καὶ ἀμφοτέρων ὄντας ξυμμάχους βοηθεῖν.

οὐ γὰρ ἔργῳ ἴσον ὥσπερ τῷ δικαιώματί ἐστιν. εἰ γὰρ δι’ ὑμᾶς μὴ ξυμμαχήσαντας ὅ τε παθὼν σφαλήσεται καὶ ὁ κρατῶν περιέσται, τί ἄλλο ἢ τῇ αὐτῇ ἀπουσίᾳ τοῖς μὲν οὐκ ἠμύνατε σωθῆναι, τοὺς δὲ οὐκ ἐκωλύσατε κακοὺς γενέσθαι; καίτοι κάλλιον τοῖς ἀδικουμένοις καὶ ἅμα ξυγγενέσι προσθεμένους τήν τε κοινὴν ὠφελίαν τῇ Σικελίᾳ φυλάξαι καὶ τοὺς Ἀθηναίους φίλους δὴ ὄντας μὴ ἐᾶσαι ἁμαρτεῖν.

’Ξυνελόντες τε λέγομεν οἱ Συρακόσιοι ἐκδιδάσκειν μὲν οὐδὲν ἔργον εἶναι σαφῶς οὔτε ὑμᾶς οὔτε τοὺς ἄλλους περὶ ὧν αὐτοὶ οὐδὲν χεῖρον γιγνώσκετε· δεόμεθα δὲ καὶ μαρτυρόμεθα ἅμα, εἰ μὴ πείσομεν, ὅτι ἐπιβουλευόμεθα μὲν ὑπὸ Ἰώνων αἰεὶ πολεμίων, προδιδόμεθα δὲ ὑπὸ ὑμῶν Δωριῆς Δωριῶν.

καὶ εἰ καταστρέψονται ἡμᾶς Ἀθηναῖοι, ταῖς μὲν ὑμετέραις γνώμαις κρατήσουσι, τῷ δ’ αὑτῶν ὀνόματι τιμηθήσονται, καὶ τῆς νίκης οὐκ ἄλλον τινὰ ἆθλον ἢ τὸν τὴν νίκην παρασχόντα λήψονται· καὶ εἰ αὖ ἡμεῖς περιεσόμεθα, τῆς αἰτίας τῶν κινδύνων οἱ αὐτοὶ τὴν τιμωρίαν ὑφέξετε.

σκοπεῖτε οὖν καὶ αἱρεῖσθε ἤδη ἢ τὴν αὐτίκα ἀκινδύνως δουλείαν ἢ κἂν περιγενόμενοι μεθ’ ἡμῶν τούσδε τε μὴ αἰσχρῶς δεσπότας λαβεῖν καὶ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἔχθραν μὴ ἂν βραχεῖαν γενομένην διαφυγεῖν.‘

[81] Τοιαῦτα μὲν ὁ Ἑρμοκράτης εἶπεν. ὁ δ’ Εὔφημος ὁ τῶν Ἀθηναίων πρεσβευτὴς μετ’ αὐτὸν τοιάδε.

[82] ’Ἀφικόμεθα μὲν ἐπὶ τῆς πρότερον οὔσης ξυμμαχίας ἀνανεώσει, τοῦ δὲ Συρακοσίου καθαψαμένου ἀνάγκη καὶ περὶ τῆς ἀρχῆς εἰπεῖν ὡς εἰκότως ἔχομεν.

τὸ μὲν οὖν μέγιστον μαρτύριον αὐτὸς εἶπεν, ὅτι οἱ Ἴωνες αἰεί ποτε πολέμιοι τοῖς Δωριεῦσιν εἰσίν. ἔχει δὲ καὶ οὕτως· ἡμεῖς γὰρ Ἴωνες ὄντες Πελοποννησίοις Δωριεῦσι καὶ πλέοσιν οὖσι καὶ παροικοῦσιν ἐσκεψάμεθα ὅτῳ τρόπῳ ἥκιστα αὐτῶν ὑπακουσόμεθα,

καὶ μετὰ τὰ Μηδικὰ ναῦς κτησάμενοι τῆς μὲν Λακεδαιμονίων ἀρχῆς καὶ ἡγεμονίας ἀπηλλάγημεν, οὐδὲν προσῆκον μᾶλλόν τι ἐκείνους ἡμῖν ἢ καὶ ἡμᾶς ἐκείνοις ἐπιτάσσειν, πλὴν καθ’ ὅσον ἐν τῷ παρόντι μεῖζον ἴσχυον, αὐτοὶ δὲ τῶν ὑπὸ βασιλεῖ πρότερον ὄντων ἡγεμόνες καταστάντες οἰκοῦμεν, νομίσαντες ἥκιστ’ ἂν ὑπὸ Πελοποννησίοις οὕτως εἶναι, δύναμιν ἔχοντες ᾗ ἀμυνούμεθα, καὶ ἐς τὸ ἀκριβὲς εἰπεῖν οὐδὲ ἀδίκως καταστρεψάμενοι τούς τε Ἴωνας καὶ νησιώτας, οὓς ξυγγενεῖς φασὶν ὄντας ἡμᾶς Συρακόσιοι δεδουλῶσθαι.

ἦλθον γὰρ ἐπὶ τὴν μητρόπολιν ἐφ’ ἡμᾶς μετὰ τοῦ Μήδου καὶ οὐκ ἐτόλμησαν ἀποστάντες τὰ οἰκεῖα φθεῖραι, ὥσπερ ἡμεῖς ἐκλιπόντες τὴν πόλιν, δουλείαν δὲ αὐτοί τε ἐβούλοντο καὶ ἡμῖν τὸ αὐτὸ ἐπενεγκεῖν.

[83] ἀνθ’ ὧν ἄξιοί τε ὄντες ἅμα ἄρχομεν, ὅτι τε ναυτικὸν πλεῖστόν τε καὶ προθυμίαν ἀπροφάσιστον παρεσχόμεθα ἐς τοὺς Ἕλληνας, καὶ διότι καὶ τῷ Μήδῳ ἑτοίμως τοῦτο δρῶντες οὗτοι ἡμᾶς ἔβλαπτον, ἅμα δὲ τῆς πρὸς Πελοποννησίους ἰσχύος ὀρεγόμενοι.

καὶ οὐ καλλιεπούμεθα ὡς ἢ τὸν βάρβαρον μόνοι καθελόντες εἰκότως ἄρχομεν ἢ ἐπ’ ἐλευθερίᾳ τῇ τῶνδε μᾶλλον ἢ τῶν ξυμπάντων τε καὶ τῇ ἡμετέρᾳ αὐτῶν κινδυνεύσαντες. πᾶσι δὲ ἀνεπίφθονον τὴν προσήκουσαν σωτηρίαν ἐκπορίζεσθαι. καὶ νῦν τῆς ἡμετέρας ἀσφαλείας ἕνεκα καὶ ἐνθάδε παρόντες ὁρῶμεν καὶ ὑμῖν ταὐτὰ ξυμφέροντα.

ἀποφαίνομεν δὲ ἐξ ὧν οἵδε τε διαβάλλουσι καὶ ὑμεῖς μάλιστα ἐπὶ τὸ φοβερώτερον ὑπονοεῖτε, εἰδότες τοὺς περιδεῶς ὑποπτεύοντάς τι λόγου μὲν ἡδονῇ τὸ παραυτίκα τερπομένους, τῇ δ’ ἐγχειρήσει ὕστερον τὰ ξυμφέροντα πράσσοντας.

τήν τε γὰρ ἐκεῖ ἀρχὴν εἰρήκαμεν διὰ δέος ἔχειν καὶ τὰ ἐνθάδε διὰ τὸ αὐτὸ ἥκειν μετὰ τῶν φίλων ἀσφαλῶς καταστησόμενοι, καὶ οὐ δουλωσόμενοι, μὴ παθεῖν δὲ μᾶλλον τοῦτο κωλύσοντες.

[84] ‘Ὑπολάβῃ δὲ μηδεὶς ὡς οὐδὲν προσῆκον ὑμῶν κηδόμεθα, γνοὺς ὅτι σῳζομένων ὑμῶν καὶ διὰ τὸ μὴ ἀσθενεῖς ὑμᾶς ὄντας ἀντέχειν Συρακοσίοις ἧσσον ἂν τούτων πεμψάντων τινὰ δύναμιν Πελοποννησίοις ἡμεῖς βλαπτοίμεθα.

καὶ ἐν τούτῳ προσήκετε ἤδη ἡμῖν τὰ μέγιστα. διόπερ καὶ τοὺς Λεοντίνους εὔλογον κατοικίζειν μὴ ὑπηκόους ὥσπερ τοὺς ξυγγενεῖς αὐτῶν τοὺς ἐν Εὐβοίᾳ, ἀλλ’ ὡς δυνατωτάτους, ἵνα ἐκ τῆς σφετέρας ὅμοροι ὄντες τοῖσδε ὑπὲρ ἡμῶν λυπηροὶ ὦσιν.

τὰ μὲν γὰρ ἐκεῖ καὶ αὐτοὶ ἀρκοῦμεν πρὸς τοὺς πολεμίους, καὶ ὁ Χαλκιδεύς, ὃν ἀλόγως ἡμᾶς φησὶ δουλωσαμένους τοὺς ἐνθάδε ἐλευθεροῦν, ξύμφορος ἡμῖν ἀπαράσκευος ὢν καὶ χρήματα μόνον φέρων, τὰ δὲ ἐνθάδε καὶ Λεοντῖνοι καὶ οἱ ἄλλοι φίλοι ὅτι μάλιστα αὐτονομούμενοι.

[85] ἀνδρὶ δὲ τυράννῳ ἢ πόλει ἀρχὴν ἐχούσῃ οὐδὲν ἄλογον ὅτι ξυμφέρον οὐδ’ οἰκεῖον ὅτι μὴ πιστόν· πρὸς ἕκαστα δὲ δεῖ ἢ ἐχθρὸν ἢ φίλον μετὰ καιροῦ γίγνεσθαι. καὶ ἡμᾶς τοῦτο ὠφελεῖ ἐνθάδε, οὐκ ἢν τοὺς φίλους κακώσωμεν, ἀλλ’ ἢν οἱ ἐχθροὶ διὰ τὴν τῶν φίλων ῥώμην ἀδύνατοι ὦσιν.

ἀπιστεῖν δὲ οὐ χρή· καὶ γὰρ τοὺς ἐκεῖ ξυμμάχους ὡς ἕκαστοι χρήσιμοι ἐξηγούμεθα, Χίους μὲν καὶ Μηθυμναίους νεῶν παροκωχῇ αὐτονόμους, τοὺς δὲ πολλοὺς χρημάτων βιαιότερον φορᾷ, ἄλλους δὲ καὶ πάνυ ἐλευθέρως ξυμμαχοῦντας, καίπερ νησιώτας ὄντας καὶ εὐλήπτους, διότι ἐν χωρίοις ἐπικαίροις εἰσὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον.

ὥστε καὶ τἀνθάδε εἰκὸς πρὸς τὸ λυσιτελοῦν, καὶ ὃ λέγομεν, ἐς Συρακοσίους δέος καθίστασθαι. ἀρχῆς γὰρ ἐφίενται ὑμῶν καὶ βούλονται ἐπὶ τῷ ἡμετέρῳ ξυστήσαντες ὑμᾶς ὑπόπτῳ, βίᾳ ἢ καὶ κατ’ ἐρημίαν, ἀπράκτων ἡμῶν ἀπελθόντων, αὐτοὶ ἄρξαι τῆς Σικελίας. ἀνάγκη δέ, ἢν ξυστῆτε πρὸς αὐτούς· οὔτε γὰρ ἡμῖν ἔτι ἔσται ἰσχὺς τοσαύτη ἐς ἓν ξυστᾶσα εὐμεταχείριστος, οὔθ’ οἵδ’ ἀσθενεῖς ἂν ἡμῶν μὴ παρόντων πρὸς ὑμᾶς εἶεν.

[86] καὶ ὅτῳ ταῦτα μὴ δοκεῖ, αὐτὸ τὸ ἔργον ἐλέγχει. τὸ γὰρ πρότερον ἡμᾶς ἐπηγάγεσθε οὐκ ἄλλον τινὰ προσείοντες φόβον ἤ, εἰ περιοψόμεθα ὑμᾶς ὑπὸ Συρακοσίοις γενέσθαι, ὅτι καὶ αὐτοὶ κινδυνεύσομεν.

καὶ νῦν οὐ δίκαιον, ᾧπερ καὶ ἡμᾶς ἠξιοῦτε λόγῳ πείθειν, τῷ αὐτῷ ἀπιστεῖν, οὐδ’ ὅτι δυνάμει μείζονι πρὸς τὴν τῶνδε ἰσχὺν πάρεσμεν ὑποπτεύεσθαι, πολὺ δὲ μᾶλλον τοῖσδε ἀπιστεῖν.

ἡμεῖς μέν γε οὔτε ἐμμεῖναι δυνατοὶ μὴ μεθ’ ὑμῶν, εἴ τε καὶ γενόμενοι κακοὶ κατεργασαίμεθα, ἀδύνατοι κατασχεῖν διὰ μῆκός τε πλοῦ καὶ ἀπορίᾳ φυλακῆς πόλεων μεγάλων καὶ τῇ παρασκευῇ ἠπειρωτίδων· οἵδε δὲ οὐ στρατοπέδῳ, πόλει δὲ μείζονι τῆς ἡμετέρας παρουσίας ἐποικοῦντες ὑμῖν αἰεί τε ἐπιβουλεύουσι καὶ ὅτανκαιρὸν λάβωσιν ἑκάστου, οὐκ ἀνιᾶσιν (ἔδειξαν δὲ καὶ ἄλλα ἤδη καὶ τὰ ἐς Λεοντίνους),

καὶ νῦν τολμῶσιν ἐπὶ τοὺς ταῦτα κωλύοντας καὶ ἀνέχοντας τὴν Σικελίαν μέχρι τοῦδε μὴ ὑπ’ αὐτοὺς εἶναι παρακαλεῖν ὑμᾶς ὡς ἀναισθήτους.

πολὺ δὲ ἐπὶ ἀληθεστέραν γε σωτηρίαν ἡμεῖς ἀντιπαρακαλοῦμεν, δεόμενοι τὴν ὑπάρχουσαν ἀπ’ ἀλλήλων ἀμφοτέροις μὴ προδιδόναι, νομίσαι δὲ τοῖσδε μὲν καὶ ἄνευ ξυμμάχων αἰεὶ ἐφ’ ὑμᾶς ἑτοίμην διὰ τὸ πλῆθος εἶναι ὁδόν, ὑμῖν δ’ οὐ πολλάκις παρασχήσειν μετὰ τοσῆσδε ἐπικουρίας ἀμύνασθαι· ἣν εἰ τῷ ὑπόπτῳ ἢ ἄπρακτον ἐάσετε ἀπελθεῖν ἢ καὶ σφαλεῖσαν, ἔτι βουλήσεσθε καὶ πολλοστὸν μόριον αὐτῆς ἰδεῖν, ὅτε οὐδὲν ἔτι περανεῖ παραγενόμενον ὑμῖν.

[87] ’Ἀλλὰ μήτε ὑμεῖς, ὦ Καμαριναῖοι, ταῖς τῶνδε διαβολαῖς ἀναπείθεσθε μήτε οἱ ἄλλοι· εἰρήκαμεν δ’ ὑμῖν πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν περὶ ὧν ὑποπτευόμεθα, καὶ ἔτι ἐν κεφαλαίοις ὑπομνήσαντες ἀξιώσομεν πείθειν.
φαμὲν γὰρ ἄρχειν μὲν τῶν ἐκεῖ, ἵνα μὴ ὑπακούωμεν ἄλλου, ἐλευθεροῦν δὲ τὰ ἐνθάδε, ὅπως μὴ ὑπ’ αὐτῶν βλαπτώμεθα, πολλὰ δ’ ἀναγκάζεσθαι πράσσειν, διότι καὶ πολλὰ φυλασσόμεθα, ξύμμαχοι δὲ καὶ νῦν καὶ πρότερον τοῖς ἐνθάδε ὑμῶν ἀδικουμένοις οὐκ ἄκλητοι, παρακληθέντες δὲ ἥκειν.

καὶ ὑμεῖς μήθ’ ὡς δικασταὶ γενόμενοι τῶν ἡμῖν ποιουμένων μήθ’ ὡς σωφρονισταί, ὃ χαλεπὸν ἤδη, ἀποτρέπειν πειρᾶσθε, καθ’ ὅσον δέ τι ὑμῖν τῆς ἡμετέρας πολυπραγμοσύνης καὶ τρόπου τὸ αὐτὸ ξυμφέρει, τούτῳ ἀπολαβόντες χρήσασθε, καὶ νομίσατε μὴ πάντας ἐν ἴσῳ βλάπτειν αὐτά, πολὺ δὲ πλείους τῶν Ἑλλήνων καὶ ὠφελεῖν·

ἐν παντὶ γὰρ πᾶς χωρίῳ, καὶ ᾧ μὴ ὑπάρχομεν, ὅ τε οἰόμενος ἀδικήσεσθαι καὶ ὁ ἐπιβουλεύων διὰ τὸ ἑτοίμην ὑπεῖναι ἐλπίδα τῷ μὲν ἀντιτυχεῖν ἐπικουρίας ἀφ’ ἡμῶν, τῷ δὲ εἰ ἥξομεν, μὴ ἀδεεῖ εἶναι κινδυνεύειν, ἀμφότεροι ἀναγκάζονται ὁ μὲν ἄκων σωφρονεῖν, ὁ δ’ ἀπραγμόνως σῴζεσθαι.

ταύτην οὖν τὴν κοινὴν τῷ τε δεομένῳ καὶ ὑμῖν νῦν παροῦσαν ἀσφάλειαν μὴ ἀπώσησθε, ἀλλ’ ἐξισώσαντες τοῖς ἄλλοις μεθ’ ἡμῶν τοῖς Συρακοσίοις, ἀντὶ τοῦ αἰεὶ φυλάσσεσθαι αὐτούς, καὶ ἀντεπι- βουλεῦσαί ποτε ἐκ τοῦ ὁμοίου μεταλάβετε.‘

[88] Τοιαῦτα δὲ ὁ Εὔφημος εἶπεν. οἱ δὲ Καμαριναῖοι ἐπεπόνθεσαν τοιόνδε. τοῖς μὲν Ἀθηναίοις εὖνοι ἦσαν, πλὴν καθ’ ὅσον [εἰ] τὴν Σικελίαν ᾤοντο αὐτοὺς δουλώσεσθαι, τοῖς δὲ Συρακοσίοις αἰεὶ κατὰ τὸ ὅμορον διάφοροι· δεδιότες δ’ οὐχ ἧσσον τοὺς Συρακοσίους ἐγγὺς ὄντας μὴ καὶ ἄνευ σφῶν περιγένωνται, τό τε πρῶτον αὐτοῖς τοὺς ὀλίγους ἱππέας ἔπεμψαν καὶ τὸ λοιπὸν ἐδόκει αὐτοῖς ὑπουργεῖν μὲν τοῖς Συρακοσίοις μᾶλλον ἔργῳ, ὡς ἂν δύνωνται μετριώτατα, ἐν δὲ τῷ παρόντι, ἵνα μηδὲ τοῖς Ἀθηναίοις ἔλασσον δοκῶσι νεῖμαι, ἐπειδὴ καὶ ἐπικρατέστεροι τῇ μάχῃ ἐγένοντο, λόγῳ ἀποκρίνασθαι ἴσα ἀμφοτέροις.

καὶ οὕτω βουλευσάμενοι ἀπεκρίναντο, ἐπειδὴ τυγχάνει ἀμφοτέροις οὖσι ξυμμάχοις σφῶν πρὸς ἀλλήλους πόλεμος ὤν, εὔορκον δοκεῖν εἶναι σφίσιν ἐν τῷ παρόντι μηδετέροις ἀμύνειν. καὶ οἱ πρέσβεις ἑκατέρων ἀπῆλθον.

Καὶ οἱ μὲν Συρακόσιοι τὰ καθ’ ἑαυτοὺς ἐξηρτύοντο ἐς τὸν πόλεμον, οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐν τῇ Νάξῳ ἐστρατοπεδευμένοι τὰ πρὸς τοὺς Σικελοὺς ἔπρασσον ὅπως αὐτοῖς ὡς πλεῖστοι προσχωρήσονται.
καὶ οἱ μὲν πρὸς τὰ πεδία μᾶλλον τῶν Σικελῶν ὑπήκοοι ὄντες τῶν Συρακοσίων οἱ πολλοὶ ἀφειστήκεσαν· τῶν δὲ τὴν μεσόγειαν ἐχόντων αὐτόνομοι οὖσαι καὶ πρότερον αἰεὶ <αἱ> οἰκήσεις εὐθὺς πλὴν ὀλίγοι μετὰ τῶν Ἀθηναίων ἦσαν, καὶ σῖτόν τε κατεκόμιζον τῷ στρατεύματι καὶ εἰσὶν οἳ καὶ χρήματα.

ἐπὶ δὲ τοὺς μὴ προσχωροῦντας οἱ Ἀθηναῖοι στρατεύοντες τοὺς μὲν προσηνάγκαζον, τοὺς δὲ καὶ ὑπὸ τῶν Συρακοσίων φρουρούς τε πεμπόντων καὶ βοηθούντων ἀπεκωλύοντο. τόν τε χειμῶνα μεθορμισάμενοι ἐκ τῆς Νάξου ἐς τὴν Κατάνην καὶ τὸ στρατόπεδον ὃ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων αὖθις ἀνορθώσαντες διεχείμαζον.

καὶ ἔπεμψαν μὲν ἐς Καρχηδόνα τριήρη περὶ φιλίας, εἰ δύναιντό τι ὠφελεῖσθαι, ἔπεμψαν δὲ καὶ ἐς Τυρσηνίαν, ἔστιν ὧν πόλεων ἐπαγγελλομένων καὶ αὐτῶν ξυμπολεμεῖν. περιήγγελλον δὲ καὶ τοῖς Σικελοῖς καὶ ἐς τὴν Ἔγεσταν πέμψαντες ἐκέλευον ἵππους σφίσιν ὡς πλείστους πέμπειν, καὶ τἆλλα ἐς τὸν περιτειχισμόν, πλινθία καὶ σίδηρον, ἡτοίμαζον, καὶ ὅσα ἔδει, ὡς ἅμα τῷ ἦρι ἑξόμενοι τοῦ πολέμου.

Οἱ δ’ ἐς τὴν Κόρινθον καὶ Λακεδαίμονα τῶν Συρακοσίων ἀποσταλέντες πρέσβεις τούς τε Ἰταλιώτας ἅμα παραπλέοντες ἐπειρῶντο πείθειν μὴ περιορᾶν τὰ γιγνόμενα ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων, ὡς καὶ ἐκείνοις ὁμοίως ἐπιβουλευόμενα, καὶ ἐπειδὴ ἐν τῇ Κορίνθῳ ἐγένοντο, λόγους ἐποιοῦντο ἀξιοῦντες σφίσι κατὰ τὸ ξυγγενὲς βοηθεῖν.

καὶ οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς ψηφισάμενοι αὐτοὶ πρῶτοι ὥστε πάσῃ προθυμίᾳ ἀμύνειν, καὶ ἐς τὴν Λακεδαίμονα ξυναπέστελλον αὐτοῖς πρέσβεις, ὅπως καὶ ἐκείνους ξυναναπείθοιεν τόν τε αὐτοῦ πόλεμον σαφέστερον ποιεῖσθαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐς τὴν Σικελίαν ὠφελίαν τινὰ πέμπειν.

καὶ οἵ τε ἐκ τῆς Κορίνθου πρέσβεις παρῆσαν ἐς τὴν Λακεδαίμονα καὶ Ἀλκιβιάδης μετὰ τῶν ξυμφυγάδων περαιωθεὶς τότ’ εὐθὺς ἐπὶ πλοίου φορτηγικοῦ ἐκ τῆς Θουρίας ἐς Κυλλήνην τῆς Ἠλείας πρῶτον, ἔπειτα ὕστερον ἐς τὴν Λακεδαίμονα αὐτῶν τῶν Λακεδαιμονίων μεταπεμψάντων ὑπόσπονδος ἐλθών· ἐφοβεῖτο γὰρ αὐτοὺς διὰ τὴν περὶ τῶν Μαντινικῶν πρᾶξιν.
καὶ ξυνέβη ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τῶν Λακεδαιμονίων τούς τε Κορινθίους καὶ τοὺς Συρακοσίους τὰ αὐτὰ καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην δεομένους πείθειν τοὺς Λακεδαιμονίους. καὶ διανοουμένων τῶν τε ἐφόρων καὶ τῶν ἐν τέλει ὄντων πρέσβεις πέμπειν ἐς Συρακούσας κωλύοντας μὴ ξυμβαίνειν Ἀθηναίοις, βοηθεῖν δὲ οὐ προθύμων ὄντων, παρελθὼν ὁ Ἀλκιβιάδης παρώξυνέ τε τοὺς Λακεδαιμονίους καὶ ἐξώρμησε λέγων τοιάδε.

[89] ’Ἀναγκαῖον περὶ τῆς ἐμῆς διαβολῆς πρῶτον ἐς ὑμᾶς εἰπεῖν, ἵνα μὴ χεῖρον τὰ κοινὰ τῷ ὑπόπτῳ μου ἀκροάσησθε.

τῶν δ’ ἐμῶν προγόνων τὴν προξενίαν ὑμῶν κατά τι ἔγκλημα ἀπειπόντων αὐτὸς ἐγὼ πάλιν ἀναλαμβάνων ἐθεράπευον ὑμᾶς ἄλλα τε καὶ περὶ τὴν ἐκ Πύλου ξυμφοράν. καὶ διατελοῦντός μου προθύμου ὑμεῖς πρὸς Ἀθηναίους καταλλασσόμενοι τοῖς μὲν ἐμοῖς ἐχθροῖς δύναμιν δι’ ἐκείνων πράξαντες, ἐμοὶ δὲ ἀτιμίαν περιέθετε.

καὶ διὰ ταῦτα δικαίως ὑπ’ ἐμοῦ πρός τε τὰ Μαντινέων καὶ Ἀργείων τραπομένου καὶ ὅσα ἄλλα ἐνηντιούμην ὑμῖν ἐβλάπτεσθε· καὶ νῦν, εἴ τις καὶ τότε ἐν τῷ πάσχειν οὐκ εἰκότως ὠργίζετό μοι, μετὰ τοῦ ἀληθοῦς σκοπῶν ἀναπειθέσθω. ἢ εἴ τις, διότι καὶ τῷ δήμῳ προσεκείμην μᾶλλον, χείρω με ἐνόμιζε, μηδ’ οὕτως ἡγήσηται ὀρθῶς ἄχθεσθαι.

τοῖς γὰρ τυράννοις αἰεί ποτε διάφοροί ἐσμεν (πᾶν δὲ τὸ ἐναντιούμενον τῷ δυναστεύοντι δῆμος ὠνόμασται), καὶ ἀπ’ ἐκείνου ξυμπαρέμεινεν ἡ προστασία ἡμῖν τοῦ πλήθους. ἅμα δὲ καὶ τῆς πόλεως δημοκρατουμένης τὰ πολλὰ ἀνάγκη ἦν τοῖς παροῦσιν ἕπεσθαι.

τῆς δὲ ὑπαρχούσης ἀκολασίας ἐπειρώμεθα μετριώτεροι ἐς τὰ πολιτικὰ εἶναι. ἄλλοι δ’ ἦσαν καὶ ἐπὶ τῶν πάλαι καὶ νῦν οἳ ἐπὶ τὰ πονηρότερα ἐξῆγον τὸν ὄχλον· οἵπερ καὶ ἐμὲ ἐξήλασαν.

ἡμεῖς δὲ τοῦ ξύμπαντος προέστημεν, δικαιοῦντες ἐν ᾧ σχήματι μεγίστη ἡ πόλις ἐτύγχανε καὶ ἐλευθερωτάτη οὖσα καὶ ὅπερ ἐδέξατό τις, τοῦτο ξυνδιασῴζειν, ἐπεὶ δημοκρατίαν γε καὶ ἐγιγνώσκομεν οἱ φρονοῦντές τι, καὶ αὐτὸς οὐδενὸς ἂν χεῖρον, ὅσῳ καὶ λοιδορήσαιμι. ἀλλὰ περὶ ὁμολογουμένης ἀνοίας οὐδὲν ἂν καινὸν λέγοιτο· καὶ τὸ μεθιστάναι αὐτὴν οὐκ ἐδόκει ἡμῖν ἀσφαλὲς εἶναι ὑμῶν πολεμίων προσκαθημένων.

[90] ‘Καὶ τὰ μὲν ἐς τὰς ἐμὰς διαβολὰς τοιαῦτα ξυνέβη· περὶ δὲ ὧν ὑμῖν τε βουλευτέον καὶ ἐμοί, εἴ τι πλέον οἶδα, ἐσηγητέον, μάθετε ἤδη.

ἐπλεύσαμεν ἐς Σικελίαν πρῶτον μέν, εἰ δυναίμεθα, Σικελιώτας καταστρεψόμενοι, μετὰ δ’ ἐκείνους αὖθις καὶ Ἰταλιώτας, ἔπειτα καὶ τῆς Καρχηδονίων ἀρχῆς καὶ αὐτῶν ἀποπειράσοντες.
εἰ δὲ προχωρήσειε ταῦτα ἢ πάντα ἢ καὶ τὰ πλείω, ἤδη τῇ Πελοποννήσῳ ἐμέλλομεν ἐπιχειρήσειν, κομίσαντες ξύμπασαν μὲν τὴν ἐκεῖθεν προσγενομένην δύναμιν τῶν Ἑλλήνων, πολλοὺς δὲ βαρβάρους μισθωσάμενοι καὶ Ἴβηρας καὶ ἄλλους τῶν ἐκεῖ ὁμολογουμένως νῦν βαρβάρων μαχιμωτάτους, τριήρεις τε πρὸς ταῖς ἡμετέραις πολλὰς ναυπηγησάμενοι, ἐχούσης τῆς Ἰταλίας ξύλα ἄφθονα, αἷς τὴν Πελοπόννησον πέριξ πολιορκοῦντες καὶ τῷ πεζῷ ἅμα ἐκ γῆς ἐφορμαῖς τῶν πόλεων τὰς μὲν βίᾳ λαβόντες, τὰς δ’ ἐντειχισάμενοι, ῥᾳδίως ἠλπίζομεν καταπολεμήσειν καὶ μετὰ ταῦτα καὶ τοῦ ξύμπαντος Ἑλληνικοῦ ἄρξειν.

χρήματα δὲ καὶ σῖτον, ὥστε εὐπορώτερον γίγνεσθαί τι αὐτῶν, αὐτὰ τὰ προσγενόμενα ἐκεῖθεν χωρία ἔμελλε διαρκῆ ἄνευ τῆς ἐνθένδε προσόδου παρέξειν.

[91] τοιαῦτα μὲν περὶ τοῦ νῦν οἰχομένου στόλου παρὰ τοῦ τὰ ἀκριβέστατα εἰδότος ὡς διενοήθημεν ἀκηκόατε· καὶ ὅσοι ὑπόλοιποι στρατηγοί, ἢν δύνωνται, ὁμοίως αὐτὰ πράξουσιν. ὡς δέ, εἰ μὴ βοηθήσετε οὐ περιέσται τἀκεῖ, μάθετε ἤδη.

Σικελιῶται γὰρ ἀπειρότεροι μέν εἰσιν, ὅμως δ’ ἂν ξυστραφέντες ἁθρόοι καὶ νῦν ἔτι περιγένοιντο· Συρακόσιοι δὲ μόνοι μάχῃ τε ἤδη πανδημεὶ ἡσσημένοι καὶ ναυσὶν ἅμα κατειργόμενοι ἀδύνατοι ἔσονται τῇ νῦν Ἀθηναίων ἐκεῖ παρασκευῇ ἀντισχεῖν.

καὶ εἰ αὕτη ἡ πόλις ληφθήσεται, ἔχεται καὶ ἡ πᾶσα Σικελία, καὶ εὐθὺς καὶ Ἰταλία· καὶ ὃν ἄρτι κίνδυνον ἐκεῖθεν προεῖπον, οὐκ ἂν διὰ μακροῦ ὑμῖν ἐπιπέσοι.

ὥστε μὴ περὶ τῆς Σικελίας τις οἰέσθω μόνον βουλεύειν, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς Πελοποννήσου, εἰ μὴ ποιήσετε τάδε ἐν τάχει, στρατιάν τε ἐπὶ νεῶν πέμψετε τοιαύτην ἐκεῖσε οἵτινες αὐτερέται κομισθέντες καὶ ὁπλιτεύσουσιν εὐθύς, καὶ ὃ τῆς στρατιᾶς ἔτι χρησιμώτερον εἶναι νομίζω, ἄνδρα Σπαρτιάτην ἄρχοντα, ὡς ἂν τούς τε παρόντας ξυντάξῃ καὶ τοὺς μὴ ‘θέλοντας προσαναγκάσῃ· οὕτω γὰρ οἵ τε ὑπάρχοντες ὑμῖν φίλοι θαρσήσουσι μᾶλλον καὶ οἱ ἐνδοιάζοντες ἀδεέστερον προσίασιν.

καὶ τὰ ἐνθάδε χρὴ ἅμα φανερώτερον ἐκπολεμεῖν, ἵνα Συρακόσιοί τε νομίζοντες ὑμᾶς ἐπιμέλεσθαι μᾶλλον ἀντέχωσι καὶ Ἀθηναῖοι τοῖς ἑαυτῶν ἧσσον ἄλλην ἐπικουρίαν πέμπωσιν.

τειχίζειν τε χρὴ Δεκέλειαν τῆς Ἀττικῆς, ὅπερ Ἀθηναῖοι μάλιστα αἰεὶ φοβοῦνται, καὶ μόνου αὐτοῦ νομίζουσι τῶν ἐν τῷ πολέμῳ οὐ διαπεπειρᾶσθαι. βεβαιότατα δ’ ἄν τις οὕτω τοὺς πολεμίους βλάπτοι, εἰ ἃ μάλιστα δεδιότας αὐτοὺς αἰσθάνοιτο, ταῦτα σαφῶς πυνθανόμενος ἐπιφέροι· εἰκὸς γὰρ αὐτοὺς ἀκριβέστατα ἑκάστους τὰ σφέτερα αὐτῶν δεινὰ ἐπισταμένους φοβεῖσθαι.

ἃ δ’ ἐν τῇ ἐπιτειχίσει αὐτοὶ ὠφελούμενοι τοὺς ἐναντίους κωλύσετε, πολλὰ παρεὶς τὰ μέγιστα κεφαλαιώσω. οἷς τε γὰρ ἡ χώρα κατεσκεύασται, τὰ πολλὰ πρὸς ὑμᾶς τὰ μὲν ληφθέντα, τὰ δ’ αὐτόματα ἥξει· καὶ τὰς τοῦ Λαυρείου τῶν ἀργυρείων μετάλλων προσόδους καὶ ὅσα ἀπὸ γῆς καὶ δικαστηρίων νῦν ὠφελοῦνται εὐθὺς ἀποστερήσονται, μάλιστα δὲ τῆς ἀπὸ τῶν ξυμμάχων προσόδου ἧσσον διαφορουμένης, οἳ τὰ παρ’ ὑμῶν νομίσαντες ἤδη κατὰ κράτος πολεμεῖσθαι ὀλιγωρήσουσιν.

[92] γίγνεσθαι δέ τι αὐτῶν καὶ ἐν τάχει καὶ προθυμότερον ἐν ὑμῖν ἐστίν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, ἐπεὶ ὥς γε δυνατά (καὶ οὐχ ἁμαρτήσεσθαι οἶμαι γνώμης) πάνυ θαρσῶ.

’Καὶ χείρων οὐδενὶ ἀξιῶ δοκεῖν ὑμῶν εἶναι, εἰ τῇ ἐμαυτοῦ μετὰ τῶν πολεμιωτάτων φιλόπολίς ποτε δοκῶν εἶναι νῦν ἐγκρατῶς ἐπέρχομαι, οὐδὲ ὑποπτεύεσθαί μου ἐς τὴν φυγαδικὴν προθυμίαν τὸν λόγον.

φυγάς τε γάρ εἰμι τῆς τῶν ἐξελασάντων πονηρίας, καὶ οὐ τῆς ὑμετέρας, ἢν πείθησθέ μοι, ὠφελίας· καὶ πολεμιώτεροι οὐχ οἱ τοὺς πολεμίους που βλάψαντες ὑμεῖς ἢ οἱ τοὺς φίλους ἀναγκάσαντες πολεμίους γενέσθαι.

τό τε φιλόπολι οὐκ ἐν ᾧ ἀδικοῦμαι ἔχω, ἀλλ’ ἐν ᾧ ἀσφαλῶς ἐπολιτεύθην. οὐδ’ ἐπὶ πατρίδα οὖσαν ἔτι ἡγοῦμαι νῦν ἰέναι, πολὺ δὲ μᾶλλον τὴν οὐκ οὖσαν ἀνακτᾶσθαι. καὶ φιλόπολις οὗτος ὀρθῶς, οὐχ ὃς ἂν τὴν ἑαυτοῦ ἀδίκως ἀπολέσας μὴ ἐπίῃ, ἀλλ’ ὃς ἂν ἐκ παντὸς τρόπου διὰ τὸ ἐπιθυμεῖν πειραθῇ αὐτὴν ἀναλαβεῖν.

οὕτως ἐμοί τε ἀξιῶ ὑμᾶς καὶ ἐς κίνδυνον καὶ ἐς ταλαιπωρίαν πᾶσαν ἀδεῶς χρῆσθαι, ὦ Λακεδαιμόνιοι, γνόντας τοῦτον δὴ τὸν ὑφ’ ἁπάντων προβαλλόμενον λόγον, ὡς εἰ πολέμιός γε ὢν σφόδρα ἔβλαπτον, κἂν φίλος ὢν ἱκανῶς ὠφελοίην, ὅσῳ τὰ μὲν Ἀθηναίων οἶδα, τὰ δ’ ὑμέτερα ᾔκαζον· καὶ αὐτοὺς νῦν νομίσαντας περὶ μεγίστων δὴ τῶν διαφερόντων βουλεύεσθαι μὴ ἀποκνεῖν τὴν ἐς τὴν Σικελίαν τε καὶ ἐς τὴν Ἀττικὴν στρατείαν, ἵνα τά τε ἐκεῖ βραχεῖ μορίῳ ξυμπαραγενόμενοι μεγάλα σώσητε καὶ Ἀθηναίων τήν τε οὖσαν καὶ τὴν μέλ- λουσαν δύναμιν καθέλητε, καὶ μετὰ ταῦτα αὐτοί τε ἀσφαλῶς οἰκῆτε καὶ τῆς ἁπάσης Ἑλλάδος ἑκούσης καὶ οὐ βίᾳ, κατ’ εὔνοιαν δὲ ἡγῆσθε.‘

[93] Ὁ μὲν Ἀλκιβιάδης τοσαῦτα εἶπεν, οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι διανοούμενοι μὲν καὶ αὐτοὶ πρότερον στρατεύειν ἐπὶ τὰς Ἀθήνας, μέλλοντες δ’ ἔτι καὶ περιορώμενοι, πολλῷ μᾶλλον ἐπερρώσθησαν διδάξαντος ταῦτα ἕκαστα αὐτοῦ καὶ νομίσαντες παρὰ τοῦ σαφέστατα εἰδότος ἀκηκοέναι·

ὥστε τῇ ἐπιτειχίσει τῆς Δεκελείας προσεῖχον ἤδη τὸν νοῦν καὶ τὸ παραυτίκα καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ πέμπειν τινὰ τιμωρίαν. καὶ Γύλιππον τὸν Κλεανδρίδου προστάξαντες ἄρχοντα τοῖς Συρακοσίοις ἐκέλευον μετ’ ἐκείνων καὶ τῶν Κορινθίων βουλευόμενον ποιεῖν ὅπῃ ἐκ τῶν παρόντων μάλιστα καὶ τάχιστά τις ὠφελία ἥξει τοῖς ἐκεῖ.

ὁ δὲ δύο μὲν ναῦς τοὺς Κορινθίους ἤδη ἐκέλευέν οἱ πέμπειν ἐς Ἀσίνην, τὰς δὲ λοιπὰς παρασκευάζεσθαι ὅσας διανοοῦνται πέμπειν καί, ὅταν καιρὸς ᾖ, ἑτοίμας εἶναι πλεῖν. ταῦτα δὲ ξυνθέμενοι ἀνεχώρουν ἐκ τῆς Λακεδαίμονος.

Ἀφίκετο δὲ καὶ ἡ ἐκ τῆς Σικελίας τριήρης τῶν Ἀθηναίων, ἣν ἀπέστειλαν οἱ στρατηγοὶ ἐπί τε χρήματα καὶ ἱππέας. καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες ἐψηφίσαντο τήν τε τροφὴν πέμπειν τῇ στρατιᾷ καὶ τοὺς ἱππέας. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα, καὶ ἕβδομον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν.

[94] Ἅμα δὲ τῷ ἦρι εὐθὺς ἀρχομένῳ τοῦ ἐπιγιγνομένου θέρους οἱ ἐν τῇ Σικελίᾳ Ἀθηναῖοι ἄραντες ἐκ τῆς Κατάνης παρέπλευσαν ἐπὶ Μεγάρων τῶν ἐν τῇ Σικελίᾳ, οὓς ἐπὶ Γέλωνος τοῦ τυράννου, ὥσπερ καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, ἀναστήσαντες Συρακόσιοι αὐτοὶ ἔχουσι τὴν γῆν.

ἀποβάντες δὲ ἐδῄωσαν τούς [τε] ἀγροὺς καὶ ἐλθόντες ἐπὶ ἔρυμά τι τῶν Συρακοσίων καὶ οὐχ ἑλόντες αὖθις καὶ πεζῇ καὶ ναυσὶ παρακομισθέντες ἐπὶ τὸν Τηρίαν ποταμὸν τό τε πεδίον ἀναβάντες ἐδῄουν καὶ τὸν σῖτον ἐνεπίμπρασαν, καὶ τῶν Συρακοσίων περιτυχόντες τισὶν οὐ πολλοῖς καὶ ἀποκτείναντές τέ τινας καὶ τροπαῖον στήσαντες ἀνεχώρησαν ἐπὶ τὰς ναῦς.

καὶ ἀποπλεύσαντες ἐς Κατάνην, ἐκεῖθεν δὲ ἐπισιτισάμενοι, πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἐχώρουν ἐπὶ Κεντόριπα, Σικελῶν πόλισμα, καὶ προσαγαγόμενοι ὁμολογίᾳ ἀπῇσαν, πιμπράντες ἅμα τὸν σῖτον τῶν τε Ἰνησσαίων καὶ τῶν Ὑβλαίων.

καὶ ἀφικόμενοι ἐς Κατάνην καταλαμβάνουσι τούς τε ἱππέας ἥκοντας ἐκ τῶν Ἀθηνῶν πεντήκοντα καὶ διακοσίους ἄνευ τῶν ἵππων μετὰ σκευῆς, ὡς αὐτόθεν ἵππων πορισθησομένων, καὶ ἱπποτοξότας τριάκοντα καὶ τάλαντα ἀργυρίου τριακόσια.

[95] Τοῦ δ’ αὐτοῦ ἦρος καὶ ἐπ’ Ἄργος στρατεύσαντες Λακεδαιμόνιοι μέχρι μὲν Κλεωνῶν ἦλθον, σεισμοῦ δὲ γενομένου ἀπεχώρησαν. καὶ Ἀργεῖοι μετὰ ταῦτα ἐσβαλόντες ἐς τὴν Θυρεᾶτιν ὅμορον οὖσαν λείαν τῶν Λακεδαιμονίων πολλὴν ἔλαβον, ἣ ἐπράθη ταλάντων οὐκ ἔλασσον πέντε καὶ εἴκοσι.
καὶ ὁ Θεσπιῶν δῆμος ἐν τῷ αὐτῷ θέρει οὐ πολὺ ὕστερον ἐπιθέμενος τοῖς τὰς ἀρχὰς ἔχουσιν οὐ κατέσχεν, ἀλλὰ βοηθησάντων Θηβαίων οἱ μὲν ξυνελήφθησαν, οἱ δ’ ἐξέπεσον Ἀθήναζε.

[96] Καὶ οἱ Συρακόσιοι τοῦ αὐτοῦ θέρους, ὡς ἐπύθοντο τούς [τε] ἱππέας ἥκοντας τοῖς Ἀθηναίοις καὶ μέλλοντας ἤδη ἐπὶ σφᾶς ἰέναι, νομίσαντες, ἐὰν μὴ τῶν Ἐπιπολῶν κρατήσωσιν οἱ Ἀθηναῖοι, χωρίου ἀποκρήμνου τε καὶ ὑπὲρ τῆς πόλεως εὐθὺς κειμένου, οὐκ ἂν ῥᾳδίως σφᾶς, οὐδ’ εἰ κρατοῖντο μάχῃ, ἀποτειχισθῆναι, διενοοῦντο τὰς προσβάσεις αὐτῶν φυλάσσειν, ὅπως μὴ κατὰ ταύτας λάθωσι σφᾶς ἀναβάντες οἱ πολέμιοι· οὐ γὰρ ἂν ἄλλῃ γε αὐτοὺς δυνηθῆναι.

ἐξήρτηται γὰρ τὸ ἄλλο χωρίον, καὶ μέχρι τῆς πόλεως ἐπικλινές τ’ ἐστὶ καὶ ἐπιφανὲς πᾶν ἔσω· καὶ ὠνόμασται ὑπὸ τῶν Συρακοσίων διὰ τὸ ἐπιπολῆς τοῦ ἄλλου εἶναι Ἐπιπολαί.

καὶ οἱ μὲν ἐξελθόντες πανδημεὶ ἐς τὸν λειμῶνα παρὰ τὸν Ἄναπον ποταμὸν ἅμα τῇ ἡμέρᾳ (ἐτύγχανον γὰρ αὐτοῖς καὶ οἱ περὶ τὸν Ἑρμοκράτη στρατηγοὶ ἄρτι παρειληφότες τὴν ἀρχήν) ἐξέτασίν τε ὅπλων ἐποιοῦντο καὶ ἑξακοσίους λογάδας τῶν ὁπλιτῶν ἐξέκριναν πρότερον, ὧν ἦρχε Διόμιλος φυγὰς ἐξ Ἄνδρου, ὅπως τῶν τε Ἐπιπολῶν εἶεν φύλακες, καὶ ἢν ἐς ἄλλο τι δέῃ, ταχὺ ξυνεστῶτες παραγίγνωνται.

[97] οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ταύτης τῆς νυκτὸς τῇ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ ἐξητάζοντο καὶ ἔλαθον αὐτοὺς παντὶ ἤδη τῷ στρατεύματι ἐκ τῆς Κατάνης σχόντες κατὰ τὸν Λέοντα καλούμενον, ὃς ἀπέχει τῶν Ἐπιπολῶν ἓξ ἢ ἑπτὰ σταδίους, καὶ τοὺς πεζοὺς ἀποβιβάσαντες, ταῖς τε ναυσὶν ἐς τὴν Θάψον καθορμισάμενοι· ἔστι δὲ χερσόνησος μὲν ἐν στενῷ ἰσθμῷ προύχουσα ἐς τὸ πέλαγος, τῆς δὲ Συρακοσίων πόλεως οὔτε πλοῦν οὔτε ὁδὸν πολλὴν ἀπέχει.

καὶ ὁ μὲν ναυτικὸς στρατὸς τῶν Ἀθηναίων ἐν τῇ Θάψῳ διασταυρωσάμενος τὸν ἰσθμὸν ἡσύχαζεν· ὁ δὲ πεζὸς ἐχώρει εὐθὺς δρόμῳ πρὸς τὰς Ἐπιπολὰς καὶ φθάνει ἀναβὰς κατὰ τὸν Εὐρύηλον πρὶν τοὺς Συρακοσίους αἰσθομένους ἐκ τοῦ λειμῶνος καὶ τῆς ἐξετάσεως παραγενέσθαι.

ἐβοήθουν δὲ οἵ τε ἄλλοι, ὡς ἕκαστος τάχους εἶχε, καὶ οἱ περὶ τὸν Διόμιλον ἑξακόσιοι· στάδιοι δὲ πρὶν προσμεῖξαι ἐκ τοῦ λειμῶνος ἐγίγνοντο αὐτοῖς οὐκ ἔλασσον ἢ πέντε καὶ εἴκοσι.

προσπεσόντες οὖν αὐτοῖς τοιούτῳ τρόπῳ ἀτακτότερον καὶ μάχῃ νικηθέντες οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ ταῖς Ἐπιπολαῖς ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν· καὶ ὅ τε Διόμιλος ἀποθνῄσκει καὶ τῶν ἄλλων ὡς τριακόσιοι.
καὶ μετὰ τοῦτο οἱ Ἀθηναῖοι τροπαῖόν τε στήσαντες καὶ τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀποδόντες τοῖς Συρακοσίοις, πρὸς τὴν πόλιν αὐτὴν τῇ ὑστεραίᾳ ἐπικαταβάντες, ὡς οὐκ ἐπεξῇσαν αὐτοῖς, ἐπαναχωρήσαντες φρούριον ἐπὶ τῷ Λαβδάλῳ ᾠκοδόμησαν, ἐπ’ ἄκροις τοῖς κρημνοῖς τῶν Ἐπιπολῶν, ὁρῶν πρὸς τὰ Μέγαρα, ὅπως εἴη αὐτοῖς, ὁπότε προΐοιεν ἢ μαχούμενοι ἢ τειχιοῦντες, τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς χρήμασιν ἀποθήκη.

[98] καὶ οὐ πολλῷ ὕστερον αὐτοῖς ἦλθον ἔκ τε Ἐγέστης ἱππῆς τριακόσιοι καὶ Σικελῶν καὶ Ναξίων καὶ ἄλλων τινῶν ὡς ἑκατόν· καὶ Ἀθηναίων ὑπῆρχον πεντήκοντα καὶ διακόσιοι, οἷς ἵππους τοὺς μὲν παρ’ Ἐγεσταίων καὶ Καταναίων ἔλαβον, τοὺς δ’ ἐπρίαντο, καὶ ξύμπαντες πεντήκοντα καὶ ἑξακόσιοι ἱππῆς ξυνελέγησαν.
καὶ καταστήσαντες ἐν τῷ Λαβδάλῳ φυλακὴν ἐχώρουν πρὸς τὴν Συκῆν οἱ Ἀθηναῖοι, ἵναπερ καθεζόμενοι ἐτείχισαν τὸν κύκλον διὰ τάχους. καὶ ἔκπληξιν τοῖς Συρακοσίοις παρέσχον τῷ τάχει τῆς οἰκοδομίας· καὶ ἐπεξελθόντες μάχην διενοοῦντο ποιεῖσθαι καὶ μὴ περιορᾶν.

καὶ ἤδη ἀντιπαρατασσομένων ἀλλήλοις οἱ τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ ὡς ἑώρων σφίσι τὸ στράτευμα διεσπασμένον τε καὶ οὐ ῥᾳδίως ξυντασσόμενον, ἀνήγαγον πάλιν ἐς τὴν πόλιν πλὴν μέρους τινὸς τῶν ἱππέων· οὗτοι δὲ ὑπομένοντες ἐκώλυον τοὺς Ἀθηναίους λιθοφορεῖν τε καὶ ἀποσκίδνασθαι μακροτέραν.

καὶ τῶν Ἀθηναίων φυλὴ μία τῶν ὁπλιτῶν καὶ οἱ ἱππῆς μετ’ αὐτῶν πάντες ἐτρέψαντο τοὺς τῶν Συρακοσίων ἱππέας προσβαλόντες, καὶ ἀπέκτεινάν τέ τινας καὶ τροπαῖον τῆς ἱππομαχίας ἔστησαν.

[99] Καὶ τῇ ὑστεραίᾳ οἱ μὲν ἐτείχιζον τῶν Ἀθηναίων τὸ πρὸς βορέαν τοῦ κύκλου τεῖχος, οἱ δὲ λίθους καὶ ξύλα ξυμφοροῦντες παρέβαλλον ἐπὶ τὸν Τρωγίλον καλούμενον αἰεί, ᾗπερ βραχύτατον ἐγίγνετο αὐτοῖς ἐκ τοῦ μεγάλου λιμένος ἐπὶ τὴν ἑτέραν θάλασσαν τὸ ἀποτείχισμα.

οἱ δὲ Συρακόσιοι οὐχ ἥκιστα Ἑρμοκράτους τῶν στρατηγῶν ἐσηγησαμένου μάχαις μὲν πανδημεὶ πρὸς Ἀθηναίους οὐκέτι ἐβούλοντο διακινδυνεύειν, ὑποτειχίζειν δὲ ἄμεινον ἐδόκει εἶναι, ᾗ ἐκεῖνοι ἔμελλον ἄξειν τὸ τεῖχος καί, εἰ φθάσειαν, ἀποκλῄσεις γίγνεσθαι, καὶ ἅμα καὶ ἐν τούτῳ εἰ ἐπιβοηθοῖεν, μέρος ἀντιπέμπειν αὐτοῖς τῆς στρατιᾶς καὶ φθάνειν αὐτοὶ προ- καταλαμβάνοντες τοῖς σταυροῖς τὰς ἐφόδους, ἐκείνους δὲ ἂν παυομένους τοῦ ἔργου πάντας ἂν πρὸς σφᾶς τρέπεσθαι.

ἐτείχιζον οὖν ἐξελθόντες ἀπὸ τῆς σφετέρας πόλεως ἀρξάμενοι, κάτωθεν τοῦ κύκλου τῶν Ἀθηναίων ἐγκάρσιον τεῖχος ἄγοντες, τάς τε ἐλάας ἐκκόπτοντες τοῦ τεμένους καὶ πύργους ξυλίνους καθιστάντες.
αἱ δὲ νῆες τῶν Ἀθηναίων οὔπω ἐκ τῆς Θάψου περιεπεπλεύκεσαν ἐς τὸν μέγαν λιμένα, ἀλλ’ ἔτι οἱ Συρακόσιοι ἐκράτουν τῶν περὶ τὴν θάλασσαν, κατὰ γῆν δ’ ἐκ τῆς Θάψου οἱ Ἀθηναῖοι τὰ ἐπιτήδεια ἐπήγοντο.

[100] ἐπειδὴ δὲ τοῖς Συρακοσίοις ἀρκούντως ἐδόκει ἔχειν ὅσα τε ἐσταυρώθη καὶ ᾠκοδομήθη τοῦ ὑποτειχίσματος, καὶ οἱ Ἀθηναῖοι αὐτοὺς οὐκ ἦλθον κωλύσοντες, φοβούμενοι μὴ σφίσι δίχα γιγνομένοις ῥᾷον μάχωνται, καὶ ἅμα τὴν καθ’ αὑτοὺς περιτείχισιν ἐπειγόμενοι, οἱ μὲν Συρακόσιοι φυλὴν μίαν καταλιπόντες φύλακα τοῦ οἰκοδομήματος ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν, οἱ δὲ Ἀθηναῖοι τούς τε ὀχετοὺς αὐτῶν, οἳ ἐς τὴν πόλιν ὑπονομηδὸν ποτοῦ ὕδατος ἠγμένοι ἦσαν, διέφθειραν, καὶ τηρήσαντες τούς τε ἄλλους Συρακοσίους κατὰ σκηνὰς ὄντας ἐν μεσημβρίᾳ καί τινας καὶ ἐς τὴν πόλιν ἀποκεχωρηκότας καὶ τοὺς ἐν τῷ σταυρώματι ἀμελῶς φυλάσσοντας, τριακοσίους μὲν σφῶν αὐτῶν λογάδας καὶ τῶν ψιλῶν τινὰς ἐκλεκτοὺς ὡπλισμένους προύταξαν θεῖν δρόμῳ ἐξαπιναίως πρὸς τὸ ὑποτείχισμα, ἡ δ’ ἄλλη στρατιὰ δίχα, ἡ μὲν μετὰ τοῦ ἑτέρου στρατηγοῦ πρὸς τὴν πόλιν, εἰ ἐπιβοηθοῖεν, ἐχώρουν, ἡ δὲ μετὰ τοῦ ἑτέρου πρὸς τὸ σταύρωμα τὸ παρὰ τὴν πυλίδα.

καὶ προσβαλόντες οἱ τριακόσιοι αἱροῦσι τὸ σταύρωμα· καὶ οἱ φύλακες αὐτὸ ἐκλιπόντες κατέφυγον ἐς τὸ προτείχισμα τὸ περὶ τὸν Τεμενίτην. καὶ αὐτοῖς ξυνεσέπεσον οἱ διώκοντες, καὶ ἐντὸς γενόμενοι βίᾳ ἐξεκρούσθησαν πάλιν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων, καὶ τῶν Ἀργείων τινὲς αὐτόθι καὶ τῶν Ἀθηναίων οὐ πολλοὶ διεφθάρησαν.

καὶ ἐπαναχωρήσασα ἡ πᾶσα στρατιὰ τήν τε ὑποτείχισιν καθεῖλον καὶ τὸ σταύρωμα ἀνέσπασαν καὶ διεφόρησαν τοὺς σταυροὺς παρ’ ἑαυτοὺς καὶ τροπαῖον ἔστησαν.

[101] Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἀπὸ τοῦ κύκλου ἐτείχιζον οἱ Ἀθηναῖοι τὸν κρημνὸν τὸν ὑπὲρ τοῦ ἕλους, ὃς τῶν Ἐπιπολῶν ταύτῃ πρὸς τὸν μέγαν λιμένα ὁρᾷ, καὶ ᾗπερ αὐτοῖς βραχύτατον ἐγίγνετο καταβᾶσι διὰ τοῦ ὁμαλοῦ καὶ τοῦ ἕλους ἐς τὸν λιμένα τὸ περιτείχισμα.

καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ ἐξελθόντες καὶ αὐτοὶ ἀπεσταύρουν αὖθις ἀρξάμενοι ἀπὸ τῆς πόλεως διὰ μέσου τοῦ ἕλους, καὶ τάφρον ἅμα παρώρυσσον, ὅπως μὴ οἷόν τε ᾖ τοῖς Ἀθηναίοις μέχρι τῆς θαλάσσης ἀποτειχίσαι.

οἱ δ’, ἐπειδὴ τὸ πρὸς τὸν κρημνὸν αὐτοῖς ἐξείργαστο, ἐπιχειροῦσιν αὖθις τῷ τῶν Συρακοσίων σταυρώματι καὶ τάφρῳ, τὰς μὲν ναῦς κελεύσαντες περιπλεῦσαι ἐκ τῆς Θάψου ἐς τὸν μέγαν λιμένα τὸν τῶν Συρακοσίων, αὐτοὶ δὲ περὶ ὄρθρον καταβάντες ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν ἐς τὸ ὁμαλὸν καὶ διὰ τοῦ ἕλους, ᾗ πηλῶδες ἦν καὶ στεριφώτατον, θύρας καὶ ξύλα πλατέα ἐπιθέντες καὶ ἐπ’ αὐτῶν διαβαδίσαντες, αἱροῦσιν ἅμα ἕῳ τό τε σταύρωμα πλὴν ὀλίγου καὶ τὴν τάφρον, καὶ ὕστερον καὶ τὸ ὑπολειφθὲν εἷλον.

καὶ μάχη ἐγένετο, καὶ ἐν αὐτῇ ἐνίκων οἱ Ἀθηναῖοι. καὶ τῶν Συρακοσίων οἱ μὲν τὸ δεξιὸν κέρας ἔχοντες πρὸς τὴν πόλιν ἔφευγον, οἱ δ’ ἐπὶ τῷ εὐωνύμῳ παρὰ τὸν ποταμόν. καὶ αὐτοὺς βουλόμενοι ἀποκλῄσασθαι τῆς διαβάσεως οἱ τῶν Ἀθηναίων τριακόσιοι λογάδες δρόμῳ ἠπείγοντο πρὸς τὴν γέφυραν.

δείσαντες δὲ οἱ Συρακόσιοι (ἦσαν γὰρ καὶ τῶν ἱππέων αὐτοῖς οἱ πολλοὶ ἐνταῦθα) ὁμόσε χωροῦσι τοῖς τριακοσίοις τούτοις, καὶ τρέπουσί τε αὐτοὺς καὶ ἐσβάλλουσιν ἐς τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων· καὶ προσπεσόντων αὐτῶν ξυνεφοβήθη καὶ ἡ πρώτη φυλὴ τοῦ κέρως.
ἰδὼν δὲ ὁ Λάμαχος παρεβοήθει ἀπὸ τοῦ εὐωνύμου τοῦ ἑαυτῶν μετὰ τοξοτῶν τε οὐ πολλῶν καὶ τοὺς Ἀργείους παραλαβών, καὶ ἐπιδιαβὰς τάφρον τινὰ καὶ μονωθεὶς μετ’ ὀλίγων τῶν ξυν- διαβάντων ἀποθνῄσκει αὐτός τε καὶ πέντε ἢ ἓξ τῶν μετ’ αὐτοῦ. καὶ τούτους μὲν οἱ Συρακόσιοι εὐθὺς κατὰ τάχος φθάνουσιν ἁρπάσαντες πέραν τοῦ ποταμοῦ ἐς τὸ ἀσφαλές, αὐτοὶ δὲ ἐπιόντος ἤδη καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύματος τῶν Ἀθηναίων ἀπεχώρουν.

[102] ἐν τούτῳ δὲ οἱ πρὸς τὴν πόλιν αὐτῶν τὸ πρῶτον καταφυγόντες ὡς ἑώρων ταῦτα γιγνόμενα, αὐτοί τε πάλιν ἀπὸ τῆς πόλεως ἀναθαρσήσαντες ἀντετάξαντο πρὸς τοὺς κατὰ σφᾶς Ἀθηναίους, καὶ μέρος τι αὑτῶν πέμπουσιν ἐπὶ τὸν κύκλον τὸν ἐπὶ ταῖς Ἐπιπολαῖς, ἡγούμενοι ἐρῆμον αἱρήσειν.

καὶ τὸ μὲν δεκάπλεθρον προτείχισμα αὐτῶν αἱροῦσι καὶ διεπόρθησαν, αὐτὸν δὲ τὸν κύκλον Νικίας διεκώλυσεν· ἔτυχε γὰρ ἐν αὐτῷ δι’ ἀσθένειαν ὑπολελειμμένος. τὰς γὰρ μηχανὰς καὶ ξύλα ὅσα πρὸ τοῦ τείχους ἦν καταβεβλημένα, ἐμπρῆσαι τοὺς ὑπηρέτας ἐκέλευσεν, ὡς ἔγνω ἀδυνάτους ἐσομένους ἐρημίᾳ ἀνδρῶν ἄλλῳ τρόπῳ περιγενέσθαι.

καὶ ξυνέβη οὕτως· οὐ γὰρ ἔτι προσῆλθον οἱ Συρακόσιοι διὰ τὸ πῦρ, ἀλλὰ ἀπεχώρουν πάλιν. καὶ γὰρ πρός τε τὸν κύκλον βοήθεια ἤδη κάτωθεν τῶν Ἀθηναίων ἀποδιωξάντων τοὺς ἐκεῖ ἐπανῄει, καὶ αἱ νῆες ἅμα αὐτῶν ἐκ τῆς Θάψου, ὥσπερ εἴρητο, κατέπλεον ἐς τὸν μέγαν λιμένα.

ἃ ὁρῶντες οἱ ἄνωθεν κατὰ τάχος ἀπῇσαν καὶ ἡ ξύμπασα στρατιὰ τῶν Συρακοσίων ἐς τὴν πόλιν, νομίσαντες μὴ ἂν ἔτι ἀπὸ τῆς παρούσης σφίσι δυνάμεως ἱκανοὶ γενέσθαι κωλῦσαι τὸν ἐπὶ τὴν θάλασσαν τειχισμόν.

[103] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ Ἀθηναῖοι τροπαῖον ἔστησαν καὶ τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀπέδοσαν τοῖς Συρακοσίοις καὶ τοὺς μετὰ Λαμάχου καὶ αὐτὸν ἐκομίσαντο· καὶ παρόντος ἤδη σφίσι παντὸς τοῦ στρατεύματος καὶ τοῦ ναυτικοῦ καὶ τοῦ πεζοῦ, ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν καὶ τοῦ κρημνώδους ἀρξάμενοι ἀπετείχιζον μέχρι τῆς θαλάσσης τείχει διπλῷ τοὺς Συρακοσίους.

τὰ δ’ ἐπιτήδεια τῇ στρατιᾷ ἐσήγετο ἐκ τῆς Ἰταλίας πανταχόθεν. ἦλθον δὲ καὶ τῶν Σικελῶν πολλοὶ ξύμμαχοι τοῖς Ἀθηναίοις, οἳ πρότερον περιεωρῶντο, καὶ ἐκ τῆς Τυρσηνίας νῆες πεντηκόντοροι τρεῖς. καὶ τἆλλα προυχώρει αὐτοῖς ἐς ἐλπίδας.

καὶ γὰρ οἱ Συρακόσιοι πολέμῳ μὲν οὐκέτι ἐνόμιζον ἂν περιγενέσθαι, ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ὠφελία οὐδεμία ἧκε, τοὺς δὲ λόγους ἔν τε σφίσιν αὐτοῖς ἐποιοῦντο ξυμβατικοὺς καὶ πρὸς τὸν Νικίαν· οὗτος γὰρ δὴ μόνος εἶχε Λαμάχου τεθνεῶτος τὴν ἀρχήν.

καὶ κύρωσις μὲν οὐδεμία ἐγίγνετο, οἷα δὲ εἰκὸς ἀνθρώπων ἀπορούντων καὶ μᾶλλον ἢ πρὶν πολιορκουμένων, πολλὰ ἐλέγετο πρός τε ἐκεῖνον καὶ πλείω ἔτι κατὰ τὴν πόλιν. καὶ γάρ τινα καὶ ὑποψίαν ὑπὸ τῶν παρόντων κακῶν ἐς ἀλλήλους εἶχον, καὶ τοὺς στρατηγούς τε ἐφ’ ὧν αὐτοῖς ταῦτα ξυνέβη ἔπαυσαν, ὡς ἢ δυστυχίᾳ ἢ προδοσίᾳ τῇ ἐκείνων βλαπτόμενοι, καὶ ἄλλους ἀνθείλοντο, Ἡρακλείδην καὶ Εὐκλέα καὶ Τελλίαν.

[104] Ἐν δὲ τούτῳ Γύλιππος ὁ Λακεδαιμόνιος καὶ αἱ ἀπὸ τῆς Κορίνθου νῆες περὶ Λευκάδα ἤδη ἦσαν, βουλόμενοι ἐς τὴν Σικελίαν διὰ τάχους βοηθῆσαι. καὶ ὡς αὐτοῖς αἱ ἀγγελίαι ἐφοίτων δειναὶ καὶ πᾶσαι ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐψευσμέναι ὡς ἤδη παντελῶς ἀποτετειχισμέναι αἱ Συράκουσαί εἰσι, τῆς μὲν Σικελίας οὐκέτι ἐλπίδα οὐδεμίαν εἶχεν ὁ Γύλιππος, τὴν δὲ Ἰταλίαν βουλόμενος περιποιῆσαι αὐτὸς μὲν καὶ Πυθὴν ὁ Κορίνθιος ναυσὶ δυοῖν μὲν Λακωνικαῖν, δυοῖν δὲ Κορινθίαιν ὅτι τάχιστα ἐπεραιώθησαν τὸν Ἰόνιον ἐς Τάραντα, οἱ δὲ Κορίνθιοι πρὸς ταῖς σφετέραις δέκα Λευκαδίας δύο καὶ Ἀμπρακιώτιδας τρεῖς προσπληρώσαντες ὕστερον ἔμελλον πλεύσεσθαι.

καὶ ὁ μὲν Γύλιππος ἐκ τοῦ Τάραντος ἐς τὴν Θουρίαν πρῶτον πρεσβευσάμενος καὶ τὴν τοῦ πατρὸς ἀνανεωσάμενος πολιτείαν καὶ οὐ δυνάμενος αὐτοὺς προσαγαγέσθαι, ἄρας παρέπλει τὴν Ἰταλίαν, καὶ ἁρπασθεὶς ὑπ’ ἀνέμου κατὰ τὸν Τεριναῖον κόλπον, ὃς ἐκπνεῖ ταύτῃ μέγας κατὰ βορέαν ἑστηκώς, ἀποφέρεται ἐς τὸ πέλαγος, καὶ πάλιν χειμασθεὶς ἐς τὰ μάλιστα τῷ Τάραντι προσμίσγει· καὶ τὰς ναῦς, ὅσαι μάλιστα ἐπόνησαν ὑπὸ τοῦ χειμῶνος, ἀνελκύσας ἐπεσκεύαζεν.
ὁ δὲ Νικίας πυθόμενος αὐτὸν προσπλέοντα ὑπερεῖδε τὸ πλῆθος τῶν νεῶν, ὅπερ καὶ οἱ Θούριοι ἔπαθον, καὶ λῃστικώτερον ἔδοξε παρεσκευασμένους πλεῖν, καὶ οὐδεμίαν φυλακήν πω ἐποιεῖτο.

[105] Κατὰ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ θέρους καὶ Λακεδαιμόνιοι ἐς τὸ Ἄργος ἐσέβαλον αὐτοί τε καὶ οἱ ξύμμαχοι καὶ τῆς γῆς τὴν πολλὴν ἐδῄωσαν, καὶ Ἀθηναῖοι Ἀργείοις τριάκοντα ναυσὶν ἐβοήθησαν· αἵπερ τὰς σπονδὰς φανερώτατα τὰς πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους αὐτοῖς ἔλυσαν.

πρότερον μὲν γὰρ λῃστείαις ἐκ Πύλου καὶ περὶ τὴν ἄλλην Πελοπόννησον μᾶλλον ἢ ἐς τὴν Λακωνικὴν ἀποβαίνοντες μετά τε Ἀργείων καὶ Μαντινέων ξυνεπολέμουν, καὶ πολλάκις Ἀργείων κελευόντων ὅσον σχόντας μόνον ξὺν ὅπλοις ἐς τὴν Λακωνικὴν καὶ τὸ ἐλάχιστον μετὰ σφῶν δῃώσαντας ἀπελθεῖν οὐκ ἤθελον· τότε δὲ Πυθοδώρου καὶ Λαισποδίου καὶ Δημαράτου ἀρχόντων ἀποβάντες ἐς Ἐπίδαυρον τὴν Λιμηρὰν καὶ Πρασιὰς καὶ ὅσα ἄλλα ἐδῄωσαν τῆς γῆς, καὶ τοῖς Λακεδαιμονίοις ἤδη εὐπροφάσιστον μᾶλλον τὴν αἰτίαν ἐς τοὺς Ἀθηναίους τοῦ ἀμύνεσθαι ἐποίησαν.

ἀναχωρησάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐκ τοῦ Ἄργους ταῖς ναυσὶ καὶ τῶν Λακεδαιμονίων οἱ Ἀργεῖοι ἐσβαλόντες ἐς τὴν Φλειασίαν τῆς τε γῆς αὐτῶν ἔτεμον καὶ ἀπέκτεινάν τινας, καὶ ἀπῆλθον ἐπ’ οἴκου.

Ιστορίαι Βιβλίο Ε [5.1.1 – 5.116.4]

– HOME –

[6.2.1] Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα κι εγκαταστάθηκαν εκεί οι ακόλουθοι λαοί. Οι πρώτοι, που καθώς λέγεται, την κατοίκησαν, ήσαν οι Κύκλωπες και οι Λαιστρυγόνες. Εγώ, τουλάχιστον, δεν είμαι σε θέση να αναφέρω ούτε ποιά ήταν η καταγωγή τους ούτε από πού ήρθαν ούτε πού πήγαν. Πρέπει, λοιπόν, κανείς, ν᾽ αρκεστεί στα όσα λένε γι᾽ αυτούς οι ποιητές και στα όσα ο καθένας πιθανόν να ξέρει γι᾽ αυτούς.
[6.2.2] Φαίνεται ότι μετά απ᾽ αυτούς πρώτοι που εγκαταστάθηκαν εκεί ήσαν οι Σικανοί, οι οποίοι λένε οι ίδιοι ότι ήσαν οι παλαιότεροι κάτοικοί της, αφού ήσαν γηγενείς, αλλά όπως αποδείχνει η έρευνα, ήσαν Ίβηρες τους οποίους έδιωξαν οι Λίγυες από τον Σικανό, ποταμό της Ιβηρίας. Απ᾽ αυτούς πήρε το νησί το όνομα Σικανία, ενώ πριν λεγόταν Τρινακρία. Οι Σικανοί κατοικούν, ακόμα και σήμερα, το δυτικό μέρος της Σικελίας.
[6.2.3] Όταν έπεσε η Τροία, μερικοί από τους Τρώες που ξέφυγαν από τους Αχαιούς, έφτασαν με καράβια στην Σικελία και εγκαταστάθηκαν κοντά στους Σικανούς. Ονομάστηκαν όλοι Έλυμοι και οι πολιτείες τους ήσαν η Έρυξ και η Έγεστα. Μαζί τους εγκαταστάθηκαν και μερικοί Φωκείς που είχαν φύγει από την Τροία. Τους είχε ρίξει η τρικυμία πρώτα στην Λιβύη και ύστερα στην Σικελία.
[6.2.4] Οι Σικελοί πέρασαν στην Σικελία από την Ιταλία όπου κατοικούσαν, διωγμένοι από τους Οπικούς. Σύμφωνα με μια πιθανή εκδοχή, πέρασαν τον πορθμό με σχεδίες, αφού περίμεναν να φυσήξει απόγειος άνεμος. Μπορεί, όμως, να διαπλεύσαν τον πορθμό με άλλα μέσα. Υπάρχουν και σήμερα ακόμα Σικελοί στην Ιταλία, η οποία ονομάστηκε έτσι από κάποιον βασιλέα των Σικελών που είχε το όνομα Ιταλός.
[6.2.5] Όταν έφτασαν στην Σικελία με πολύ στρατό, νίκησαν τους Σικανούς σε μάχη, τους απώθησαν προς το νότιο και το δυτικό μέρος του νησιού και άλλαξαν το όνομά του από Σικανία σε Σικελία. Εγκαταστάθηκαν στα ευφορότερα μέρη και τα νέμονταν από την εποχή που έφτασαν έως την εποχή που πήγαν Έλληνες. Ακόμα και τώρα κατέχουν το κέντρο και το βόρειο μέρος του νησιού.
[6.2.6] Και Φοίνικες κατοικούσαν στην Σικελία. Είχαν καταλάβει μερικά ακρωτήρια και τα παρακείμενα νησάκια για το εμπόριό τους με τους Σικελούς. Αλλά όταν άρχισαν να έρχονται πλήθος Έλληνες από θάλασσα, εγκατέλειψαν τα περισσότερα μέρη και συγκεντρώθηκαν στην Μοτύη, τον Σολούντα και την Πάνορμο, κοντά στους Έλυμες, επειδή μπορούσαν να στηριχθούν στην συμμαχία τους με τους Έλυμες κι επειδή από το σημείο εκείνο η απόσταση μεταξύ Καρχηδόνος και Σικελίας είναι μικρότερη. Αυτοί ήσαν κι έτσι εγκαταστάθηκαν οι βάρβαροι λαοί στην Σικελία.

[6.3.1] Από τους Έλληνες, πρώτοι πήγαν οι Χαλκιδείς, με αρχηγό τον Θουκλέα, και ίδρυσαν την πολιτεία της Νάξου. Έκτισαν βωμό στον Απόλλωνα Αρχηγέτη (που βρίσκεται τώρα έξω από την πολιτεία), στον οποίο προσφέρουν θυσία οι θρησκευτικοί αντιπρόσωποι προτού ξεκινήσουν από την Σικελία.
[6.3.2] Τον επόμενο χρόνο, ο Κορίνθιος Αρχίας, από την γενεά των Ηρακλειδών, ίδρυσε τις Συρακούσες, αφού έδιωξε τους Σικελούς από το νησάκι —που σήμερα είναι ενωμένο με την στεριά— απάνω στο οποίο είναι χτισμένη η εσωτερική πολιτεία. Αργότερα, με τα χρόνια, και η έξω πολιτεία ενώθηκε με τείχος με την μέσα πολιτεία και κατοικήθηκε κι αυτή πυκνά.
[6.3.3] Τον πέμπτο χρόνο μετά την ίδρυση των Συρακουσών, ο Θουκλής και οι Χαλκιδείς ξεκίνησαν από την Νάξο, και, αφού έδιωξαν τους Σικελούς με πόλεμο από την περιοχή, ίδρυσαν τους Λεοντίνους και, μετά, την Κατάνη. Οι Καταναίοι διάλεξαν αρχηγό τους τον Εύαρχο.

[6.4.1] Την ίδια, περίπου, εποχή, ο Λάμις από τα Μέγαρα έφτασε στην Σικελία με αποίκους και εγκαταστάθηκε ψηλότερα από τον Παντακύα ποταμό, σε μέρος ονομαζόμενο Τρώτιλο. Από εκεί, λίγο αργότερα, πήγε στους Λεοντίνους όπου οι Χαλκιδείς τον δέχτηκαν για λίγο καιρό. Αλλά τον έδιωξαν και ίδρυσε την Θάψο, όπου και πέθανε. Οι άλλοι άποικοι αναγκάστηκαν να φύγουν από την Θάψο, εγκαταστάθηκαν σε έδαφος που τους έδωσε και όπου τους οδήγησε ο Σικελός βασιλιάς των Υβλαίων και ίδρυσαν τα Υβλαία Μέγαρα.
[6.4.2] Έζησαν εκεί διακόσια σαράντα πέντε χρόνια, έως την εποχή που τους έδιωξε και από την πόλη και από την χώρα ο Γέλων, τύραννος των Συρακουσών. Αλλά πριν εκδιωχθούν, εκατό χρόνια μετά την εγκατάστασή τους, έστειλαν τον Πάμιλλο και ίδρυσαν τον Σελινούντα. Είχε έρθει από την μητρόπολή τους, τα Μέγαρα, για να ιδρύσει μαζί τους την πολιτεία.
[6.4.3] Η Γέλα ιδρύθηκε από τον Αντίφημο της Ρόδου μαζί με τον Έντιμο της Κρήτης, που πήγαν με αποίκους. σαράντα πέντε χρόνια μετά την ίδρυση των Συρακουσών. Η πολιτεία πήρε τ᾽ όνομά της από τον Γέλα ποταμό. Η τοποθεσία όπου βρίσκεται τώρα η πολιτεία, που πρώτη τειχίστηκε, ονομάζεται Λίνδιοι. Η αποικία υιοθέτησε δωρικούς θεσμούς.
[6.4.4] Εκατόν οκτώ σχεδόν χρόνια μετά την εγκατάστασή τους, οι κάτοικοι της Γέλας ίδρυσαν τον Ακράγαντα. Ονόμασαν την πολιτεία έτσι από τον Ακράγαντα ποταμό και όρισαν ιδρυτές τον Αριστόνου και τον Πυστίλο. Υιοθέτησαν τους θεσμούς της Γέλας.
[6.4.5] Η Ζάγκλη πρωτοϊδρύθηκε από πειρατές που έφτασαν εκεί από την χαλκιδική Κύμη που βρίσκεται στην Οπικία γη. Αργότερα πήγαν πολλοί άποικοι από την Χαλκίδα και την υπόλοιπη Εύβοια και μοίρασαν μαζί τους την γη. Ιδρυτές της ήσαν ο Περιήρης και ο Κραταιμένης, ο πρώτος από την Κύμη, ο δεύτερος από την Χαλκίδα. Το αρχικό της όνομα ήταν Ζάγκλη όπως την ονόμασαν οι Σικελοί, επειδή η τοποθεσία μοιάζει με δρέπανο (οι Σικελοί ονομάζουν το δρέπανο ζάγκλο). Αργότερα οι άποικοι αυτοί εκτοπίστηκαν από Σαμίους και άλλους Ίωνες οι οποίοι, διωγμένοι από τους Πέρσες, έφτασαν στην Σικελία.
[6.4.6] Λίγο αργότερα ο τύραννος των Ρηγίνων Αναξίλας, έδιωξε τους Σαμίους κι εγκατέστησε μεικτό πληθυσμό στην πολιτεία, την οποία μετονόμασε Μεσσήνη, από το όνομα της παλιάς του πατρίδας.

[6.5.1] Η Ιμέρα ιδρύθηκε από τον Ευκλείδη, τον Σίμο και τον Σάκωνα, που ξεκίνησαν από την Ζάγκλη. Οι περισσότεροι που πήγαν στην αποικία ήσαν Χαλκιδείς, αλλά εγκαταστάθηκαν μαζί τους και μερικοί φυγάδες από τις Συρακούσες, οι οποίοι είχαν νικηθεί σε εμφύλια στάση, οι λεγόμενοι Μυλητίδαι. Επικράτησε μια γλώσσα μείγμα χαλκιδικής και δωρικής, αλλά οι θεσμοί ήσαν χαλκιδικοί.
[6.5.2] Οι Συρακούσιοι ίδρυσαν τις Άκρες και τις Κασμένες, τις Άκρες εβδομήντα χρόνια μετά τις Συρακούσες και τις Κασμένες είκοσι χρόνια αργότερα.
[6.5.3] Και η Καμάρινα ιδρύθηκε αρχικά από τους Συρακουσίους εκατόν τριάντα πέντε χρόνια, περίπου, μετά την ίδρυση των Συρακουσών. Ιδρυτές της ήσαν ο Δάσκων και ο Μενέκωλος. Αλλά οι Καμαριναίοι επαναστάτησαν, νικήθηκαν και διώχθηκαν από τους Συρακουσίους. Αργότερα, ο τύραννος της Γέλας, Ιπποκράτης, πήρε το έδαφος των Καμαριναίων λύτρα για Συρακουσίους αιχμαλώτους, και ίδρυσε ο ίδιος την Καμάρινα. Αλλά και πάλι ο Γέλων έδιωξε τους κατοίκους και την κατοίκησαν Γελώοι.

[6.6.1] Αυτά ήσαν τα ελληνικά και βαρβαρικά φύλα που ήσαν εγκατεστημένα στην Σικελία και τέτοια ήταν η έκταση του νησιού εναντίον του οποίου οι Αθηναίοι ετοιμάζονταν να εκστρατεύσουν. Η πραγματική τους πρόθεση ήταν να την κατακτήσουν ολόκληρη, αλλά ήθελαν να έχουν και την ευλογοφανή πρόφαση ότι πηγαίνουν να βοηθήσουν τους ομοφύλους τους και τους συμμάχους που είχαν αποκτήσει.
[6.6.2] Τους εξώθησαν, επίσης, πολύ και πρέσβεις από την Έγεστα που ήσαν στην Αθήνα και ζητούσαν επίμονα την βοήθειά τους. Ήσαν γείτονες με τους Σελινουντίους και είχαν πόλεμο μαζί τους για ζητήματα γάμων και για μια αμφισβητούμενη περιοχή και οι Σελινούντιοι, που είχαν εξασφαλίσει την βοήθεια των Συρακουσίων, τους πίεζαν πολύ με τις πολεμικές επιχειρήσεις τους και στην ξηρά και στην θάλασσα. Γι᾽ αυτό και οι Εγεσταίοι υπενθύμιζαν στους Αθηναίους την συμμαχία που είχε γίνει όταν, την εποχή του προηγούμενου πολέμου, ο Λάχης είχε κάνει εκστρατεία για να υποστηρίξει τους Λεοντίνους και τους ζητούσαν να στείλουν καράβια για να τους βοηθήσουν. Μεταχειρίζονταν πολλά επιχειρήματα, αλλά το κυριότερο ήταν ότι «αν οι Συρακούσιοι έδιωχναν τους Λεοντίνους κι έμεναν ατιμώρητοι, θα υπότασσαν και τους υπόλοιπους συμμάχους των Αθηναίων και θα ήσαν κύριοι ολόκληρης της Σικελίας. Και τότε θα ήταν κίνδυνος μήπως, κάποτε, έρθουν με μεγάλη εκστρατεία, Δωριείς αυτοί και άποικοι, να βοηθήσουν τους Δωριείς ομοφύλους τους της Πελοποννήσου, η οποία ήταν η κοιτίδα της καταγωγής τους, για να καταλύσουν μαζί τους την εξουσία της Αθήνας. Φρόνιμο θα ήταν οι Αθηναίοι, με όσους συμμάχους είχαν ακόμα, ν᾽ αντιταχθούν στους Συρακουσίους, αφού, μάλιστα, και οι ίδιοι οι Εγεσταίοι θα τους προμήθευαν πολλά χρήματα για τον πόλεμο».
[6.6.3] Οι Αθηναίοι που τ᾽ άκουσαν αυτά να επαναλαμβάνονται πολλές φορές στην Εκκλησία του Δήμου από τους Εγεσταίους και από όσους τους υποστήριζαν, πήραν απόφαση να στείλουν πρώτα πρέσβεις στην Έγεστα για να εξακριβώσουν αν, όπως το βεβαίωναν οι Εγεσταίοι, υπήρχαν χρήματα στο δημόσιο ταμείο και στους ναούς και για να πληροφορηθούν σε ποιό σημείο βρισκόταν ο πόλεμος με τους Σελινουντίους.

[6.7.1] Οι Αθηναίοι, λοιπόν, έστειλαν πρέσβεις στην Σικελία. Τον ίδιο χειμώνα οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους, εκτός από τους Κορινθίους, εκστρατεύσαν στην Αργεία γη και ρήμαξαν μια μικρή της περιοχή. Πήραν και σιτάρι που το μεταφέραν με ζώα που είχαν φέρει μαζί τους. Εγκατέστησαν στις Ορνεές τους φυγάδες από το Άργος, άφησαν μαζί τους λίγες μονάδες του στρατού τους και, αφού έκαναν συνθήκη για ορισμένο χρονικό διάστημα σύμφωνα με την οποία οι Ορνεάτες και οι Αργείοι έπρεπε ν᾽ απέχουν ο καθένας από κάθε εχθρική επιχείρηση εναντίον του εδάφους του άλλου, γύρισαν στην πατρίδα τους με τον στρατό.
[6.7.2] Λίγο αργότερα έφτασαν οι Αθηναίοι με τριάντα καράβια και εξακόσιους οπλίτες και οι Αργείοι, με όλο τον στρατό τους, βγήκαν μαζί τους και πολιόρκησαν τις Ορνεές για μια μέρα. Όταν έπεσε η νύχτα, καθώς ο στρατός είχε στρατοπεδεύσει μακρύτερα, οι πολιορκημένοι έφυγαν κρυφά από τις Ορνεές. Την επομένη, όταν οι Αργείοι το κατάλαβαν, κατεδάφισαν τις Ορνεές και αποσύρθηκαν. Και οι Αθηναίοι, ύστερα, έφυγαν κι αυτοί με τα καράβια τους, πίσω στην πατρίδα τους.
[6.7.3] Οι Αθηναίοι είχαν μεταφέρει, από θάλασσα, στην Μεθώνη —την γειτονική της Μακεδονίας— ιππείς δικούς τους και φυγάδες Μακεδόνες που είχαν καταφύγει κοντά τους και κατέστρεψαν το έδαφος του Περδίκκα.
[6.7.4] Οι Λακεδαιμόνιοι μήνυσαν στους Χαλκιδείς της Θράκης (οι οποίοι είχαν με τους Αθηναίους ανακωχή με ρήτρα καταγγελίας δέκα μέρες) να βοηθήσουν τον Περδίκκα, αλλά οι Χαλκιδείς αρνήθηκαν. Τέλειωσε ο χειμώνας και μαζί ο δέκατος έκτος χρόνος του πολέμου που ιστορεί ο Θουκυδίδης.

[6.8.1] Το επόμενο καλοκαίρι, με την άνοιξη, γύρισαν οι Αθηναίοι πρέσβεις από την Σικελία με τους Εγεσταίους αποσταλμένους κι έφεραν μαζί τους εξήντα τάλαντα άκοπο ασήμι που αντιπροσώπευαν τους μισθούς ενός μηνός για εξήντα καράβια, όσα επρόκειτο να ζητήσουν οι Εγεσταίοι να τους στείλουν.
[6.8.2] Οι Αθηναίοι συγκάλεσαν Εκκλησία και αφού άκουσαν από τους Εγεσταίους και τους δικούς τους πρέσβεις ενθαρρυντικές αλλά όχι αληθινές πληροφορίες —μεταξύ άλλων ότι υπήρχαν, έτοιμα, χρήματα πολλά στο δημόσιο ταμείο και στους ναούς— ψήφισαν να στείλουν στην Σικελία εξήντα καράβια με στρατηγούς τον Αλκιβιάδη του Κλεινίου, τον Νικία του Νικηράτου και τον Λάμαχο του Ξενοφάνους, οι οποίοι θα είχαν απόλυτη εξουσία, με εντολή να βοηθήσουν τους Εγεσταίους εναντίον των Σελινουντίων και, αν η τροπή του πολέμου ήταν ευνοϊκή, να εγκαταστήσουν πάλι τους Λεοντίνους στην πολιτεία τους και να λάβουν, στην Σικελία, όλα τα μέτρα που θα θεωρούσαν εξυπηρετικά για τα συμφέροντα της Αθήνας.
[6.8.3] Πέντε μέρες αργότερα, έγινε πάλι Εκκλησία για ν᾽ αποφασιστούν τ᾽ αναγκαία μέτρα, ώστε να ετοιμαστούν το γρηγορότερο τα καράβια και για να δώσουν στους στρατηγούς ό,τι θα είχαν ακόμα ανάγκη για την εκστρατεία.
[6.8.4] Ο Νικίας, ο οποίος είχε οριστεί στρατηγός παρά την θέλησή του, θεωρούσε ότι η πολιτεία είχε πάρει σφαλερή απόφαση και ότι με ισχνή πρόφαση επιδιωκόταν η κατάκτηση ολόκληρης της Σικελίας, πράγμα που ήταν δύσκολο έργο. Ήθελε να ματαιώσει την εκστρατεία. Ανέβηκε στο βήμα και είπε στους Αθηναίους, περίπου, τα εξής:

[6.9.1] «Η Εκκλησία αυτή έγινε για ν᾽ αποφασίσει πώς πρέπει να γίνουν οι προετοιμασίες για την εκστρατεία της Σικελίας. Αλλά εγώ νομίζω ότι πρέπει να εξετάσομε πάλι το ζήτημα κατ᾽ αρχήν, αν δηλαδή είναι ορθό να εκστρατεύσει ο στόλος ώστε να μην πάρομε, βιαστικά, μιαν απόφαση για τόσο σπουδαίο ζήτημα και να μην προκαλέσομε, παρασυρόμενοι από ξένους, έναν πόλεμο που δεν μας αφορά.
[6.9.2] Η συμμετοχή μου στην εκστρατεία είναι τιμή για μένα και φοβάμαι για την ζωή μου λιγότερο από κάθε άλλον, αλλά θεωρώ εξίσου καλόν πολίτη εκείνον που σκέπτεται και τον εαυτό του και την περιουσία του, γιατί είναι φυσικό να θέλει, για το δικό του συμφέρον, να ευδοκιμεί η πολιτεία. Και στο παρελθόν ποτέ οι τιμές τις οποίες μου έκαναν δεν μ᾽ εμπόδισαν να μιλήσω κατά τις πεποιθήσεις μου, και ούτε τώρα θα πω τίποτε άλλο από εκείνο που πιστεύω ότι είναι καλύτερο.
[6.9.3] Ξέρω καλά ότι, με την ιδιοσυγκρασία σας, τα λόγια μου δεν θα είχαν κανένα αποτέλεσμα αν σας προέτρεπα να φροντίσετε να διατηρήσετε τα όσα έχετε και να μην ριψοκινδυνεύσετε τα έτοιμα για αβέβαια και μελλοντικά πράγματα. Θα σας εξηγήσω, όμως, ότι η βιασύνη σας είναι άκαιρη και ότι δεν είναι εύκολο να επιτύχετε τον σκοπό που επιδιώκετε.

[6.10.1] »Ισχυρίζομαι, δηλαδή, ότι εκείνο που επιδιώκετε είναι ν᾽ αφήσετε πίσω σας πολλούς εχθρούς και να πάτε εκεί να δημιουργήσετε άλλους, οι οποίοι, μετά, θα έρθουν και αυτοί εδώ.
[6.10.2] Νομίζετε, ίσως, ότι οι συνθήκες ειρήνης που κάνατε, έχουν κάποιαν αξία. Βέβαια, όσο μένετε ήσυχοι, θα υπάρχει ειρήνη, ονομαστικά τουλάχιστον (γιατί σ᾽ αυτό το σημείο την κατάντησαν οι ενέργειες μερικών, και δικών μας και αντιπάλων), αλλά αν χάσομε κάπου σημαντικές δυνάμεις, τότε γρήγορα οι εχθροί σας θα σας επιτεθούν και τούτο επειδή μόνο οι συμφορές που έπαθαν τους ανάγκασαν να κάνουν ειρήνη, περισσότερο ταπεινωτική για εκείνους, παρά για σας. Αλλά εκτός απ᾽ αυτό, πολλές διαφορές έχουν προκύψει απ᾽ αυτήν την ίδια την συνθήκη.
[6.10.3] Υπάρχουν και πολλοί, και μάλιστα όχι από τους πιο άσημους, που δεν δέχτηκαν καν την συνθήκη ειρήνης. Μερικοί μας πολεμούν ανοιχτά και άλλοι έχουν μαζί μας ανακωχή με την δεκαήμερη ρήτρα και τούτο μόνο και μόνο επειδή οι Λακεδαιμόνιοι αδρανούν ακόμα.
[6.10.4] Αν, λοιπόν, έβρισκαν τις δυνάμεις μας διασκορπισμένες —και αυτό ακριβώς πάτε να κάνετε— είναι πολύ πιθανό να μας επιτεθούν μαζί με τους Σικελούς τους οποίους, άλλοτε, ήθελαν περισσότερο από κάθε άλλον για συμμάχους.
[6.10.5] Πρέπει, λοιπόν, να τα σκεφθούμε καλά αυτά και να μην εκθέσομε σε κίνδυνο την πολιτεία που βρίσκεται ακόμα σε αβεβαιότητα, ούτε να επιδιώξομε να επεκτείνομε την ηγεμονία μας προτού εξασφαλίσομε εκείνην που ασκούμε, αφού οι Χαλκιδείς της Θράκης είναι από τόσα χρόνια επαναστατημένοι και δεν τους έχομε υποτάξει, κι ενώ η νομιμοφροσύνη μερικών άλλων ηπειρωτικών λαών είναι αμφίβολη. Αλλά ενώ σπεύδομε να βοηθήσομε τους Εγεσταίους που είναι σύμμαχοί μας και ισχυρίζονται ότι αδικούνται, αναβάλλομε κάθε επιχείρηση εναντίον εκείνων που μας αδίκησαν εμάς τους ίδιους επαναστατώντας εναντίον μας.

[6.11.1] »Αλλ᾽ αυτούς, άμα τους υποτάξομε, θα μπορούμε να τους συγκρατούμε υπό την εξουσία μας, ενώ τους άλλους, και αν ακόμα τους υποτάσσαμε, θα μας ήταν δύσκολο, επειδή είναι πολλοί και βρίσκονται μακριά, να τους εξουσιάζομε. Είναι ανοησία να εκστρατεύει κανείς εναντίον εκείνων τους οποίους δεν θα μπορέσει να υποτάξει, και αν ακόμα τους νικήσει, ενώ αν νικηθεί δεν θα βρίσκεται στην κατάσταση όπου ήταν πριν.
[6.11.2] Νομίζω ότι οι Σικελιώτες, στην κατάσταση που βρίσκονται σήμερα, θα ήσαν ακόμα λιγότερο επικίνδυνοι για μας, αν τους υπότασσαν οι Συρακούσιοι, πράγμα με το οποίο οι Εγεσταίοι προσπαθούν, κυρίως, να μας φοβίσουν.
[6.11.3] Τώρα θα έρχονταν, ίσως, εδώ, εναντίον μας, μεμονωμένα, για να κάνουν χάρη στους Λακεδαιμονίους, αλλ᾽ όταν συνέβαινε να υποταχτούν όλοι σε μια πολιτεία, τότε είναι απίθανο μια ηγεμονία να κηρύξει πόλεμο εναντίον άλλης, γιατί αφού θα καταλύαν μαζί με τους Πελοποννησίους την δική μας ηγεμονία, θα ήταν φυσικό, μετά, οι Πελοποννήσιοι να καταλύσουν την δική τους.
[6.11.4] Εάν θέλομε να εμπνεύσομε δέος στους Έλληνες της Σικελίας, ο καλύτερος τρόπος είναι να μην εμφανισθούμε εκεί ή, εάν εμφανισθούμε, να κάνομε μια σύντομη επίδειξη της δύναμής μας και να φύγομε. Ξέρομε όλοι ότι εκείνο που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι αυτό που βρίσκεται μακριά και του οποίου η φήμη δεν έχει υποβληθεί σε δοκιμασία. Αλλ᾽ αν μας συνέβαινε κάποια ατυχία, θα μας περιφρονούσαν αμέσως και θα έρχονταν εδώ να μας επιτεθούν με τους άλλους Έλληνες.
[6.11.5] Αυτό ακριβώς σας συμβαίνει απέναντι των Λακεδαιμονίων. Ενώ δεν το περιμένατε, και παρά τους αρχικούς σας φόβους, τους νικήσατε και τώρα τους περιφρονείτε και στρέφεστε εναντίον της Σικελίας.
[6.11.6] Δεν πρέπει, όμως, να επαίρεται κανείς από τις ατυχίες που παθαίνει ο αντίπαλος, αλλά πρέπει ν᾽ αντλεί την αυτοπεποίθησή του από την υπεροχή του στην στρατηγική. Μην νομίζετε ότι οι ταπεινωμένοι Λακεδαιμόνιοι κάνουν τίποτε άλλο παρά ν᾽ αναζητούν, και τώρα ακόμα, τρόπο να μας μειώσουν, ώστε ν᾽ αποπλύνουν την δική τους ταπείνωση, αφού εκείνο το οποίο από πάντα φροντίζουν περισσότερο απ᾽ όλα, είναι η φήμη της πολεμικής αρετής τους.
[6.11.7] Αν είμαστε σώφρονες πρέπει να καταλάβομε ότι η συζήτηση αυτή δεν γίνεται για τους Εγεσταίους της Σικελίας —τους βαρβάρους αυτούς— αλλά για να προφυλαχτούμε όσο το δυνατόν καλύτερα από τις επιβουλές μιας ολιγαρχικής πολιτείας.

[6.12.1] »Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι λίγος μόνο καιρός πέρασε από τότε που αναλάβαμε από βαριά επιδημία και από τον πόλεμο και ότι τώρα μόνο μπορούμε ν᾽ αναπληρώσομε τις ανάγκες μας σε χρήματα και άνδρες. Τους πόρους μας αυτούς, σωστό είναι να τους χρησιμοποιήσομε εδώ και όχι για να βοηθήσομε φυγάδες σαν κι αυτούς, που μας ζητούν βοήθεια κι έχουν κάθε συμφέρον να λένε ψέματα. Παρασύροντας άλλους σε κίνδυνο, ενώ οι ίδιοι δεν προσφέρουν τίποτε άλλο παρά λόγια, δεν θα δείξουν, σε περίπτωση επιτυχίας, όση πρέπει εμπιστοσύνη, ενώ σε περίπτωση αποτυχίας θα έχουν παρασύρει τους φίλους τους στην καταστροφή.
[6.12.2] Αν πάλι κάποιος, εδώ, καμαρώνει επειδή τον εκλέξατε στρατηγό και σας παροτρύνει να επιχειρήσετε την εκστρατεία, μη λογαριάζοντας παρά το δικό του συμφέρον (άλλωστε είναι και πάρα πολύ νέος για να είναι αρχηγός, κι εκείνο που επιθυμεί είναι να τον θαυμάζουν για τα άλογά του και να μπορεί, με τα οφέλη του αξιώματός του, να καλύπτει τις δαπάνες της πολυέξοδης ζωής του) μην του δώσετε την ευκαιρία να δοξαστεί ο ίδιος, διακινδυνεύοντας την τύχη της πολιτείας. Πιστέψετε ότι τέτοιοι άνθρωποι βλάπτουν την πολιτεία και καταστρέφουν την περιουσία τους. Αναλογισθείτε ότι το ζήτημα είναι εξαιρετικά σοβαρό και δεν είναι ανεκτό οι νεότεροι να πάρουν βιαστικές αποφάσεις.

[6.13.1] »Τους βλέπω τώρα, εγώ, να παρακάθονται εδώ, κινημένοι από τον ίδιο άνθρωπο και τρομάζω και παρακαλώ τους γεροντότερους, όσοι τυχαίνει να κάθονται κοντά σε κανέναν απ᾽ αυτούς, να μην νομίσουν ότι θα είναι ντροπή γι᾽ αυτούς ή ότι θα φανούν δειλοί, αν ψηφίσουν εναντίον του πολέμου. Και τους παρακαλώ να μην κυριευτούν από επικίνδυνο πόθο για μακρινούς σκοπούς. Σπάνια πετυχαίνει κανείς όταν κινείται από το πάθος, ενώ πολλά μπορεί να επιτύχει όταν ενεργεί με προβλεπτικότητα. Για το καλό της πατρίδας, η οποία διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο που γνώρισε έως τώρα, ας σηκώσουν το χέρι εναντίον της εκστρατείας κι ας ψηφίσουν ότι, αν οι Σικελιώτες δέχονται τα σημερινά σύνορα (δηλαδή τον Ιόνιο κόλπο για όποιον πλέει κοντά στην ακτή και την Σικελική θάλασσα για όποιον πλέει από τ᾽ ανοιχτό πέλαγος) δεν έχομε να τους καταμαρτυρήσομε τίποτα και ότι θα διατηρούν τα όσα έχουν και θα ρυθμίζουν τα εσωτερικά τους ζητήματα μεταξύ τους.
[6.13.2] Στους Εγεσταίους, ειδικότερα, ας αποκριθούμε ότι, αφού άρχισαν πόλεμο με τους Σελινουντίους χωρίς να συμβουλευτούν τους Αθηναίους, πρέπει μόνοι τους και να τον τελειώσουν. Από τώρα και ύστερα δεν πρέπει, όπως το έχομε συνήθεια, να δεχόμαστε συμμάχους τους οποίους πρέπει να βοηθούμε αν βρεθούν στην ανάγκη, αλλά οι οποίοι καμιά δεν μπορούν να μας δίνουν βοήθεια σε ώρα δικής μας ανάγκης.

[6.14.1] »Και συ, Πρύτανη, αν θεωρείς ότι καθήκον σου είναι να επαγρυπνείς για τα συμφέροντα της πολιτείας, κι αν θέλεις αν φανείς καλός πολίτης, βάλε πάλι σε ψηφοφορία το ζήτημα και άφησε τους Αθηναίους να εκφράσουν πάλι τη γνώμη τους. Αν φοβάσαι να επιτρέψεις νέα ψηφοφορία, σκέψου ότι, αν παραβιάσεις τον νόμο έχοντας τόσους μάρτυρες με το μέρος σου, δεν θα υποστείς δίωξη και ότι θα γίνεις ο γιατρός της πολιτείας η οποία πήρε σφαλερή απόφαση. Καλός άρχοντας είναι εκείνος που εξυπηρετεί όσο μπορεί την πατρίδα του ή τουλάχιστον εκείνος που δεν την βλάπτει εκούσια».

[6.15.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Νικίας. Οι περισσότεροι από τους Αθηναίους που ανέβηκαν στο βήμα συμβούλευαν να γίνει εκστρατεία και να μην ακυρωθούν τα όσα είχαν αποφασιστεί. Μερικοί ήσαν αντίθετοι.
[6.15.2] Εκείνος που υποστήριξε την εκστρατεία με ενθουσιασμό ήταν ο Αλκιβιάδης του Κλεινίου, από αντίθεση προς τον Νικία, που ήταν ο πολιτικός αντίπαλός του και τον είχε αναφέρει προσβλητικά στον λόγο του. Περισσότερο, όμως, απ᾽ όλα ήθελε να στρατηγήσει και είχε την ελπίδα ότι υπό την ηγεσία του θα κυρίευαν την Σικελία και την Καρχηδόνα, κι έτσι με τις επιτυχίες του, θα προσποριζόταν ο ίδιος και χρήματα και δόξα.
[6.15.3] Ήταν πολύ δημοφιλής ανάμεσα στον λαό, έκανε πολυτελή ζωή, ανώτερη από τα μέσα του και ξόδευε για τ᾽ άλογά του και τις διασκεδάσεις του. Η διαγωγή του αυτή έγινε, αργότερα, αιτία μιας από τις κυριότερες καταστροφές της Αθήνας,
[6.15.4] γιατί το πλήθος του λαού φοβήθηκε την περιφρόνηση που έδειχνε για τους νόμους στην ιδιωτική του ζωή, καθώς και την παρατολμία που έδειχνε σε όποια επιχείρηση αναλάμβανε. Νόμισαν ότι επιδίωξή του ήταν να γίνει τύραννος και έγιναν εχθροί του. Έτσι, αν και στο δημόσιο λειτούργημά του ήταν άριστος για τα πολεμικά ζητήματα, όμως ο καθένας τον μισούσε για την ιδιωτική του ζωή κι έτσι δεν άργησαν να οδηγήσουν την πολιτεία στην καταστροφή, γιατί εμπιστεύτηκαν σε άλλους την εξουσία.
[6.15.5] Ανέβηκε, λοιπόν τότε, στο βήμα και είπε στους Αθηναίους, περίπου, τα ακόλουθα:

[6.16.1] «Αθηναίοι! Έχω περισσότερο από κάθε άλλον το δικαίωμα να ασκήσω την στρατηγία —αναγκάζομαι ν᾽ αρχίσω απ᾽ αυτό, αφού με πρόσβαλε ο Νικίας— αλλά και θεωρώ ότι την αξίζω. Τα όσα προκαλούν θόρυβο γύρω από τ᾽ όνομά μου, προσπορίζουν δόξα στους προγόνους μου και σ᾽ εμένα, αλλά και ωφελούν την πολιτεία.
[6.16.2] Μετά την μεγαλοπρεπέστατη εμφάνισή μου στους Ολυμπιακούς αγώνες, οι Έλληνες αποδίδουν τώρα στην πολιτεία μας μεγαλύτερη δύναμη από ό,τι πραγματικά έχει, ενώ πριν, την θεωρούσαν εξαντλημένη από τον πόλεμο. Παρουσίασα επτά άρματα —όσα ποτέ ιδιώτης δεν είχε έως τώρα εμφανίσει— και νίκησα πρώτη και δεύτερη και τέταρτη νίκη και όλη μου η εμφάνιση ήταν αντάξια της νίκης. Αν αυτά προσδίδουν, κατά την παράδοση, μόνο τιμή, η πραγματική όμως αυτή επιτυχία δημιουργεί και την εντύπωση της δύναμης.
[6.16.3] Όσο για την φήμη που αποκτώ μέσα στην πολιτεία με τις χορηγίες μου ή με άλλα, τούτο είναι φυσικό να έχει προκαλέσει τον φθόνο των συμπατριωτών μου, αλλά οι ξένοι βλέπουν και σ᾽ αυτό μιαν ένδειξη της δύναμής μας. Δεν είναι άχρηστη η τέτοιου είδους τρέλα εκείνου που, ξοδεύοντας από δικά του, δεν ωφελεί μόνο τον εαυτό του αλλά και την πολιτεία,
[6.16.4] ούτε είναι αδίκημα όταν κανείς, έχοντας συνείδηση της υπεροχής του, αρνείται να θεωρεί τον εαυτό του ίσο με τους άλλους αφού κι εκείνος που αποτυχαίνει δεν μοιράζεται με κανέναν την δυστυχία του. Όπως περιφρονούμε κάποιον όταν αποτύχει, έτσι και πρέπει να δεχόμαστε να είναι ακατάδεκτοι όσοι επιτυχαίνουν, αλλιώς πρέπει κανείς να συμπεριφέρεται προς τους άλλους σαν ίσος, αν θέλει να τον θεωρούν ίσο.
[6.16.5] Ξέρω, άλλωστε, ότι οι άνθρωποι αυτού του είδους και όσοι άλλοι διακρίθηκαν σε κάτι, όσο ζουν είναι οχληροί και για τους ομοίους τους και για εκείνους με τους οποίους έχουν σχέσεις. Αλλά μετά τον θάνατό τους αφήνουν τέτοιο όνομα, ώστε πολλοί να ισχυρίζονται, λέγοντας ψέματα, ότι είναι συγγενείς τους και η πατρίδα τους καυχιέται γι᾽ αυτούς και δεν τους θεωρεί ξένους ή κακούς πολίτες, αλλά δικούς της πολίτες που έκαναν σπουδαίες πράξεις.
[6.16.6] Αυτή είναι η φιλοδοξία μου εξαιτίας της οποίας με κατηγορούν για την ιδιωτική μου ζωή. Σκεφθείτε όμως αν, γι᾽ αυτό, είμαι χειρότερος από άλλους στην διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων. Χωρίς κινδύνους για σας και χωρίς δαπάνες οργάνωσα σε συμμαχία τις ισχυρότερες πολιτείες της Πελοποννήσου και ανάγκασα τους Λακεδαιμονίους να τα παίξουν όλα για όλα σε μια μέρα μέσα, στην Μαντίνεια. Νίκησαν στην μάχη αλλά δεν έχουν, και σήμερα ακόμη, αποκτήσει πάλι την αυτοπεποίθησή τους.

[6.17.1] »Αυτά κατόρθωσαν τα νιάτα μου και αυτό που θεωρείται υπερβολική παρατολμία μου. Βρήκα τα λόγια τα σωστά για να δημιουργήσω δεσμούς με πολιτείες της Πελοποννήσου και ο ενθουσιασμός μου τους παράσυρε να με ακολουθήσουν. Αλλά και τώρα μη φοβηθείτε τα νιάτα μου. Όσο τα έχω και βρίσκομαι στην ακμή μου και όσο ο Νικίας είναι ο ευνοούμενος της Τύχης, μεταχειριστείτε μας και τους δύο χωρίς δισταγμό
[6.17.2] και μην ματαιώσετε την εκστρατεία της Σικελίας επειδή τάχα είναι μεγάλη δύναμη. Οι πολιτείες της είναι πολυάνθρωπες, αλλά οι πληθυσμοί τους είναι ανάμεικτοι και οι πολιτογραφήσεις και μετοικήσεις γίνονται εύκολα.
[6.17.3] Γι᾽ αυτό κανείς δεν αισθάνεται ότι έχει δική του πατρίδα κι έτσι δεν φροντίζει ούτε να έχει όπλα για ν᾽ αμυνθεί ο ίδιος ούτε να έχει μόνιμη εγκατάσταση. Ο καθένας προσπαθεί, είτε πείθοντας με τα λόγια, είτε με ένοπλη εξέγερση, ν᾽ αρπάξει ό,τι νομίζει πως μπορεί να επιτύχει και, αν δεν το κατορθώσει, μετοικεί σε άλλο μέρος.
[6.17.4] Δεν είναι, λοιπόν, πιθανό ένας τέτοιος συρφετός ν᾽ ακολουθήσει κοινή πολιτική ούτε ν᾽ αναλάβει κοινή δράση. Γρήγορα θα προσχωρήσουν σ᾽ εμάς αν τους μιλήσομε επιτήδεια, ιδίως αν, όπως έχω πληροφορίες, υποφέρουν από εσωτερικές διαμάχες.
[6.17.5] Αλλά ούτε και έχουν τόσους οπλίτες όσους καυχώνται ότι έχουν, όπως άλλωστε αποκαλύφθηκε και για τους υπόλοιπους Έλληνες ότι δεν είχαν τόσο στρατό όσο ισχυρίζονταν ότι έχουν. Η Ελλάδα που είχε γελαστεί για τον αριθμό των στρατιωτών της, μόλις τώρα, στον πόλεμο αυτόν, κατόρθωσε να εξοπλιστεί όπως έπρεπε.
[6.17.6] Αυτή είναι, λοιπόν, από όσα ακούω, η κατάσταση εκεί και ακόμη ευνοϊκότερη για μας (γιατί πολλοί βάρβαροι από μίσος προς τους Συρακουσίους θα τους επιτεθούν μαζί μας) αλλά και η εδώ κατάσταση δεν θα σας είναι εμπόδιο αν πάρετε τις σωστές αποφάσεις.
[6.17.7] Οι πατέρες μας είχαν τους ίδιους εχθρούς τους οποίους μας λένε τώρα ότι θ᾽ αφήσομε πίσω μας, αν φύγομε στην εκστρατεία, και είχαν ταυτόχρονα ν᾽ αντιμετωπίσουν και την εχθρότητα των Μήδων κι όμως απόκτησαν την ηγεμονία τους χωρίς να έχουν άλλο πλεονέκτημα παρά την υπεροχή τους στο ναυτικό.
[6.17.8] Άλλωστε, ποτέ άλλοτε δεν είχαν οι Πελοποννήσιοι λιγότερες ελπίδες να μας νικήσουν. Αλλά και αν είχαν μεγάλη ενεργητικότητα δεν θα μπορούσαν να κάνουν άλλο παρά να εισβάλουν στο έδαφός μας και τούτο είναι σε θέση να το κάνουν και αν δεν εκστρατεύσομε, αλλά με το ναυτικό τους οπωσδήποτε δεν θα μπορούσαν να μας βλάψουν, αφού θα έχομε εδώ τον υπόλοιπο στόλο μας ικανό να τους αντιμετωπίσει.

[6.18.1] »Τι επιχείρημα, λοιπόν, θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε ή προς τον εαυτό μας για να υπαναχωρήσομε ή προς τους εκεί συμμάχους μας για ν᾽ αρνηθούμε να τους βοηθήσομε; Δεσμευμένοι με όρκους, έχομε χρέος να τους βοηθήσομε χωρίς ν᾽ αντιτάσσομε ότι εκείνοι δεν μας βοηθούν. Δεν συμμαχήσαμε μαζί τους για να έρθουν εδώ να μας βοηθήσουν, αλλά για ν᾽ απασχολούν τους εκεί εχθρούς μας εμποδίζοντάς τους να έρθουν εδώ να μας επιτεθούν.
[6.18.2] Την ηγεμονία μας την αποκτήσαμε (όπως, άλλωστε, όλοι όσοι απόκτησαν ηγεμονία) σπεύδοντας να βοηθήσομε οποιουσδήποτε, βαρβάρους ή Έλληνες, μας ζητούσαν την συμπαράστασή μας. Αν αδρανούσαμε ή αν καθιερώναμε φυλετικές διακρίσεις για ν᾽ αποφασίζομε ποιούς είχαμε χρέος να βοηθήσομε, τότε λίγα θα προσθέταμε στην ηγεμονία μας και μάλλον θα εκθέταμε την ίδια την ύπαρξή μας σε κίνδυνο. Δεν αποκρούει κανείς τον ισχυρότερο μόνο άμα αυτός επιτεθεί, αλλά παίρνει μέτρα εναντίον του για ν᾽ αποτρέψει την επίθεση.
[6.18.3] Δεν μπορούμε να καθορίζομε αυστηρά, σαν να ήταν διαχείριση, τα όρια της ηγεμονίας μας, αλλά είμαστε αναγκασμένοι, αφού βρισκόμαστε σ᾽ αυτήν την θέση, ν᾽ απειλούμε μερικούς ή να μην υποχωρούμε απέναντι άλλων, αφού ο κίνδυνος για μας είναι να υπαχθούμε υπό την ηγεμονία άλλων, αν δεν την ασκούμε εμείς στους άλλους. Δεν σας επιτρέπεται, εσάς, να έχετε την ίδια αντίληψη περί ησυχίας που έχουν άλλοι λαοί, αν οι επιδιώξεις σας δεν είναι όμοιες με τις δικές τους.
[6.18.4] Ας σκεφθούμε ότι αν ξεκινήσομε για την Σικελία, θα ενισχύσομε την θέση μας εδώ και ας επιχειρήσομε την εκστρατεία. Θα ταπεινώσομε το φρόνημα των Πελοποννησίων, δείχνοντας ότι περιφρονούμε την τωρινή μας ησυχία κι εκστρατεύοντας εναντίον της Σικελίας. Αλλά και όταν θα κατακτήσομε τα μέρη εκείνα, τότε, όπως είναι πολύ πιθανό, θα γίνομε κύριοι όλης της Ελλάδας ή τουλάχιστον θα βλάψομε καίρια τις Συρακούσες και έτσι θα ωφεληθούμε και εμείς και οι σύμμαχοί μας.
[6.18.5] Όσο για την ασφάλεια της εκστρατείας, είτε για να μείνομε εκεί, αν επιτύχομε, είτε για να επιστρέψομε, θα μας εξασφαλίσει ο στόλος. Θα έχομε απόλυτη υπεροπλία κατά θάλασσα, ακόμα και εναντίον όλων των Σικελιωτών μαζί.
[6.18.6] Δεν πρέπει να εντυπωσιαστείτε από τα όσα λέει ο Νικίας, που συμβουλεύει αδράνεια και προσπαθεί, προκαλώντας έριδες μεταξύ νέων και γέρων, να σας αποτρέψει από την εκστρατεία. Αλλά κατά την συνηθισμένη τάξη, όπως έκαναν και οι πατέρες μας, που συσκέπτονταν νέοι και γέροι μαζί και έφεραν τα πράγματα της πολιτείας σε τόση περιωπή, πρέπει να προσπαθήσετε και τώρα, με τον ίδιο τρόπο, να ωφελήσετε την πολιτεία. Σκεφθείτε ότι η νεότητα και τα γηρατειά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε αν δεν ενεργήσουν μαζί και ότι εκείνο που δημιουργεί την δύναμη είναι η ανάμειξη των ανώριμων με τους ώριμους και με τους φρόνιμους. Αν η πολιτεία μας μένει αδρανής, θ᾽ αρχίσει να φθείρεται και η επίδοσή της σε άλλα θ᾽ αρχίσει να χάνεται, ενώ αν αγωνίζεται, τότε θα πλουτίσει την πείρα της, θα ενισχύσει την παράδοσή της να υπερασπίζεται περισσότερο με έργα παρά με λόγια.
[6.18.7] Με μια λέξη, θεωρώ ότι μια πολιτεία που δεν γνωρίζει την αδράνεια, θα καταστραφεί γρήγορα αν παραιτηθεί από την δράση και ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι περισσότερο ασφαλείς από εκείνους που πολιτεύονται σύμφωνα με τα υπάρχοντα ήθη και έθιμά τους, έστω κι αν αυτά δεν είναι πολύ καλά».

[6.19.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Αλκιβιάδης. Οι Αθηναίοι, αφού τον άκουσαν και αυτόν και τους Εγεσταίους και τους φυγάδες από τους Λεοντίνους —που ανέβηκαν στο βήμα για να ζητήσουν και να ικετεύσουν να τους βοηθήσουν, θυμίζοντας τις ένορκες υποσχέσεις— είχαν τώρα πολύ περισσότερο ενθουσιασμό για την εκστρατεία παρά πριν.
[6.19.2] Ο Νικίας κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να τους μεταπείσει με τα ίδια επιχειρήματα και σκέφθηκε ότι θα μπορούσε να τους κάνει ν᾽ αλλάξουν γνώμη αν ζητούσε πολύ μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις. Ανέβηκε πάλι στο βήμα και είπε τα ακόλουθα, περίπου:

[6.20.1] «Επειδή βλέπω, Αθηναίοι, ότι είσαστε οπωσδήποτε αποφασισμένοι να εγκρίνετε την εκστρατεία, είθε η έκβασή της να είναι σύμφωνη με τις προσδοκίες μας. Τώρα, όμως, θέλω να σας μιλήσω για τα παρόντα και να σας πω πώς τα βλέπω.
[6.20.2] Καθώς ακούω, οι πολιτείες εναντίον των οποίων πρόκειται να εκστρατεύσομε, είναι ισχυρές και ανεξάρτητες η μία από την άλλη και δεν επιζητούν να μεταβάλουν την κατάστασή τους, καθώς κάνουν όσοι πρόθυμα επιδιώκουν ν᾽ ανταλλάξουν μια κατάσταση καταναγκαστικής δουλείας μ᾽ ένα καθεστώς πιο ήπιο. Επομένως, δεν είναι πιθανόν να θελήσουν ν᾽ ανταλλάξουν την ελευθερία τους με την δική μας ηγεμονία. Άλλωστε στο νησί αυτό είναι πολλές οι ελληνικές πολιτείες.
[6.20.3] Πραγματικά, εκτός από την Νάξο και την Κατάνη, οι οποίες ελπίζω ότι θα πάρουν το μέρος μας, αφού έχουν την ίδια καταγωγή με τους Λεοντίνους, υπάρχουν επτά άλλες πολιτείες που έχουν, σε όλα, στρατιωτική οργάνωση παραπλήσια με την δική μας και ιδίως εκείνες εναντίον των οποίων θα εκστρατεύσομε, ο Σελινούς και οι Συρακούσες.
[6.20.4] Έχουν πολλούς οπλίτες και τοξότες και ακοντιστές και πολλά καράβια και πλήθος άλλους ανθρώπους για να τα επανδρώσουν. Έχουν και χρήματα, τόσο οι ιδιώτες όσο και οι ναοί του Σελινούντος. Οι Συρακούσιοι εισπράττουν και φόρο από μερικούς βαρβάρους. Αλλά το κύριο πλεονέκτημά τους απέναντί μας είναι ότι έχουν πολύ ιππικό και σιτάρι που παράγουν οι ίδιοι. Δεν το εισάγουν.

[6.21.1] »Εναντίον μιας τέτοιας δύναμης, δεν αρκεί μόνο μια συνηθισμένη ναυτική δύναμη, πρόχειρα ετοιμασμένη, αλλά πρέπει να ξεκινήσει, όλος μαζί, πολυάριθμος στρατός, αν θέλομε η δράση μας να είναι ανάλογη με τα σχέδιά μας κι αν θέλομε να μην μας εμποδίζει κάθε κίνηση το πολυάριθμο ιππικό τους. Μας χρειάζεται, κυρίως, αν οι πολυάριθμες πολιτείες συνασπιστούν, από φόβο, μεταξύ τους και δεν βρεθούν άλλες, εκτός από τους Εγεσταίους, να έρθουν με το μέρος μας και να μας προμηθεύσουν το αναγκαίο ιππικό για να τους αντιμετωπίσομε.
[6.21.2] Θα ήταν ταπεινωτικό ν᾽ αναγκαστούμε να φύγομε διά της βίας ή να ζητήσομε, αργότερα, ενισχύσεις, επειδή αρχικά πήραμε αποφάσεις απερίσκεπτα. Πρέπει, λοιπόν, να ξεκινήσομε, τώρα, με ισχυρές δυνάμεις και να ξέρομε ότι φεύγομε για μακρινή χώρα όπου η εκστρατεία αυτή δεν θα έχει τίποτε το κοινό μ᾽ εκείνες που αναλαμβάνατε εδώ, εναντίον κάποιου, περιστοιχισμένοι από τους συμμάχους σας, όταν σας ήταν εύκολο να προμηθεύεστε από φίλιο έδαφος ό,τι σας χρειαζόταν. Θα βρεθείτε απομονωμένοι, σε ξένη γη, από την οποία, τους τέσσερις χειμερινούς μήνες, δεν είναι εύκολο να έρθει εδώ αγγελιαφόρος.

[6.22.1] »Νομίζω, λοιπόν, ότι πρέπει να έχομε πολλούς οπλίτες και δικούς μας και των συμμάχων μας, είτε από τις υπήκοες πολιτείες, είτε Πελοποννησίους, όσους μπορέσομε ή να πείσομε ή να προσελκύσομε με μισθό. Και τοξότες πολλούς και σφενδονιστές για ν᾽ αντιμετωπίζουν το ιππικό. Πρέπει και να έχομε απόλυτη υπεροχή στον στόλο, για να μπορούμε να εξασφαλίσομε την μεταφορά του εφοδιασμού. Θα πρέπει να μεταφέρομε μαζί μας, μ᾽ εμπορικά πλοία, δημητριακά —σιτάρι και καβουρντισμένο κριθάρι— και μυλωνάδες που θα επιστρατεύσομε κατ᾽ αναλογία από τους μύλους μας, με μισθό, ώστε, αν μας πιάσει κακοκαιρία να έχει ό,τι χρειάζεται ο στρατός ο οποίος θα είναι πολυάριθμος και η κάθε πολιτεία δεν θα μπορεί να τον δέχεται. Και για τα υπόλοιπα πρέπει να ετοιμαστούμε όσο το δυνατόν καλύτερα, ώστε να μην εξαρτώμεθα από άλλους και θα πρέπει, μάλιστα, να πάρομε από εδώ όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα. Όσο για τα χρήματα που λέγεται ότι έχουν έτοιμα οι Εγεσταίοι, θεωρήστε ότι είναι έτοιμα κυρίως με τα λόγια.

[6.23.1] »Αν ξεκινήσομε απ᾽ εδώ με δυνάμεις (που θα έχουν μεταφερθεί από θάλασσα) όχι μόνο ίσες με τις δυνάμεις του εχθρού, σε οπλίτες τουλάχιστον, αλλά και ανώτερες σε όλα, θα είμαστε μόλις σε θέση να τους υποτάξομε και να σώσομε τον στρατό μας από την καταστροφή.
[6.23.2] Πρέπει να θεωρήσομε ότι είμαστε άποικοι που πηγαίνουν να ιδρύσουν αποικία ανάμεσα σε εχθρούς και ότι, από την πρώτη μέρα, πρέπει να έχουν στον έλεγχό τους το έδαφος όπου θ᾽ αποβιβαστούν, ξέροντας ότι, αν αποτύχουν, θα προκαλέσουν την γενική εχθρότητα.
[6.23.3] Αυτό είναι που φοβούμαι και βλέπω ότι αν έχομε ανάγκη από σύνεση, έχομε, όμως, μεγαλύτερη ανάγκη από τύχη, πράγμα επικίνδυνο για ανθρώπους, και θέλω να φύγω εξαρτώμενος όσο το δυνατόν λιγότερο απ᾽ αυτήν, αλλά να στηρίζομαι, όσο τούτο είναι δυνατόν, στην ασφάλεια του εξοπλισμού μας. Αυτό είναι, νομίζω, που προσφέρει σ᾽ ολόκληρη την πολιτεία την μεγαλύτερη ασφάλεια και σ᾽ εμάς που θα εκστρατεύσομε, την σωτηρία. Αν κανείς έχει διαφορετική γνώμη, του παραχωρώ την αρχηγία».

[6.24.1] Τόσα είπε ο Νικίας ο οποίος νόμιζε ότι, ζητώντας τόσα πολλά, ή θ᾽ απέτρεπε τους Αθηναίους από την εκστρατεία ή, αν αναγκαζόταν να εκστρατεύσει, θ᾽ αναλάμβανε το εγχείρημα έχοντας την μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια.
[6.24.2] Οι Αθηναίοι, όμως, δεν αποθαρρύνθηκαν με τις δυσκολίες της προετοιμασίας αλλά, αντίθετα, ο ενθουσιασμός τους μεγάλωσε και το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο από εκείνο που περίμενε ο Νικίας. Οι Αθηναίοι θεώρησαν ότι οι συμβουλές του ήσαν σωστές και ότι η εκστρατεία θα είχε μεγαλύτερη ασφάλεια.
[6.24.3] Όλους τους έπιασε μεγάλη επιθυμία να φύγουν στην εκστρατεία. Τους πιο ηλικιωμένους επειδή νόμιζαν ότι θα κατακτήσουν την Σικελία ή ότι τουλάχιστον δεν διατρέχαν κίνδυνο με τόσο μεγάλες δυνάμεις. Τους νεότερους επειδή είχαν την επιθυμία να δουν τον μακρινό αυτόν τόπο και να τον γνωρίσουν, αλλά κι επειδή ήσαν βέβαιοι ότι θα γυρίσουν. Το πλήθος οι στρατιώτες επειδή θα έπαιρναν μισθούς αμέσως κι επειδή με την επέκταση της κυριαρχίας θα εξασφάλιζαν για πάντα την μισθοφορία.
[6.24.4] Έτσι, εξαιτίας του γενικού ενθουσιασμού, ακόμα κι εκείνοι που διαφωνούσαν σώπαιναν, από φόβο μήπως, καταψηφίζοντας, θεωρηθούν κακοί πατριώτες.

[6.25.1] Τέλος, κάποιος Αθηναίος ανέβηκε στο βήμα και, γυρίζοντας στο Νικία, του είπε ότι δεν έπρεπε να προβάλλει προφάσεις, ούτε να χρονοτριβεί, αλλά να καθορίσει αμέσως, μπροστά σε όλους, πόση στρατιωτική δύναμη έπρεπε να ψηφίσουν οι Αθηναίοι.
[6.25.2] Ο Νικίας αναγκάστηκε να πει ότι θα συζητούσε το πράγμα πιο ήρεμα με τους άλλους δύο στρατηγούς, αλλά ότι, όσο μπορούσε τουλάχιστον να έχει γνώμη εκείνη την στιγμή, έπρεπε ο στόλος να έχει εκατό τουλάχιστον αθηναϊκά καράβια από τα οποία θα ήσαν οπλιταγωγά όσα κρίνονταν αναγκαία και άλλα καράβια που θα ζητούσαν από τους συμμάχους. Ο συνολικός αριθμός των οπλιτών, Αθηναίων και συμμάχων, δεν θα έπρεπε να είναι λιγότερος από πέντε χιλιάδες και, αν ήταν δυνατόν, θα έπρεπε να είναι περισσότερος. Για τον υπόλοιπο οπλισμό θα φρόντιζε με τους συναδέλφους του να ετοιμαστεί ανάλογος αριθμός τοξότες, Αθηναίοι και Κρήτες, σφενδονιστές και ό,τι άλλο θα έκριναν αναγκαίο.

[6.26.1] Αφού άκουσαν τον Νικία, οι Αθηναίοι ψήφισαν αμέσως απόφαση που έδινε στους στρατηγούς απόλυτη πληρεξουσιότητα για ν᾽ αποφασίζουν ό,τι ήταν καλύτερο για το συμφέρον της Αθήνας σχετικά με τον αριθμό του στρατού και την εκστρατεία γενικά.
[6.26.2] Μετά απ᾽ αυτό, άρχισαν οι προετοιμασίες, έστειλαν μηνύματα στους συμμάχους και άρχισαν την στρατολογία μέσα στην πολιτεία, που είχε πρόσφατα αναλάβει από την επιδημία και τον αδιάκοπο πόλεμο. Με την ανακωχή, οι νέες στρατιωτικές κλάσεις είχαν μεγαλώσει και χρήματα είχαν αποταμιευθεί, ώστε ήταν ευκολότερο να προμηθεύονται όλα όσα είχαν ανάγκη. Οι Αθηναίοι, λοιπόν, προετοιμάζονταν.

[6.27.1] Αλλά στο μεταξύ συνέβηκε όλοι οι λίθινοι Ερμαί της Αθήνας (είναι οι τετράγωνες αυτές στήλες που κατά το τοπικό έθιμο βρίσκονται μπροστά σε ιδιωτικές κατοικίες αλλά και σε ιερά) να βρεθούν οι περισσότεροι σε μια μόνο νύχτα μέσα, με τα πρόσωπά τους σπασμένα.
[6.27.2] Κανείς δεν γνώριζε τους ενόχους, αλλά προκηρύχθηκαν δημοσία μεγάλες αμοιβές για να τους ανακαλύψουν και ψήφισαν, επίσης, ότι οποιοσδήποτε, είτε πολίτης είτε ξένος είτε δούλος ήξερε καμιάν άλλη ιεροσυλία, έπρεπε να την καταγγείλει χωρίς φόβο για το άτομό του.
[6.27.3] Θεωρούσαν το πράγμα εξαιρετικά σοβαρό, γιατί νόμιζαν ότι ήταν κακό σημάδι για την εκστρατεία και ότι ήταν εκδήλωση συνωμοσίας για να γίνει επανάσταση και ν᾽ ανατραπεί η δημοκρατία.

[6.28.1] Μερικοί μέτοικοι και υπηρέτες, χωρίς ν᾽ αποκαλύψουν τίποτε για τους Ερμάς, έκαναν μια καταγγελία για προγενέστερους ακρωτηριασμούς άλλων αγαλμάτων, τους οποίους, για διασκέδαση, είχαν κάνει μεθυσμένοι νεαροί και αποκάλυψαν ταυτόχρονα ότι σε μερικά σπίτια γίνονταν παρωδίες των Μυστηρίων της Ελευσίνος. Μεταξύ άλλων, κατηγορούσαν και τον Αλκιβιάδη.
[6.28.2] Υιοθετούσαν την κατηγορία οι εχθροί του Αλκιβιάδη, επειδή ήταν εμπόδιο για να γίνουν αυτοί ηγέτες των δημοκρατικών. Νομίζοντας ότι αν πετύχαιναν να τον διώξουν από την πολιτεία, θα γίνονταν αυτοί αρχηγοί της, εξόγκωσαν την κατηγορία και φώναζαν παντού ότι και η παρωδία των Μυστηρίων και ο ακρωτηριασμός των Ερμών είχαν σκοπό την ανατροπή του πολιτεύματος. Έλεγαν ότι τίποτε απ᾽ όλα αυτά δεν είχε γίνει χωρίς την ανάμειξή του και πρόσθεταν για επιχείρημα την εν γένει διαγωγή του, περιφρονητική του νόμου και αντιδημοκρατική.

[6.29.1] Ο Αλκιβιάδης αντίκρουσε τις κατηγορίες και ήταν έτοιμος, προτού ξεκινήσει για την εκστρατεία (είχαν τελειώσει όλες οι προετοιμασίες) να δικαστεί για το αν είχε πάρει μέρος στις ιεροσυλίες και αν τούτο αποδεικνυόταν, τότε να τιμωρηθεί, αν όμως αθωωνόταν, να μείνει στρατηγός.
[6.29.2] Εξόρκιζε τους συμπολίτες του να μη δώσουν πίστη σε διαβολές όσο θ᾽ απουσίαζε, αλλά να τον θανατώσουν αμέσως αν ήταν ένοχος. Ήταν φρονιμότερο, έλεγε, να μην τον στείλουν στρατηγό σε μια τόσο σπουδαία εκστρατεία, όσο εκκρεμούσε εναντίον του τέτοια κατηγορία, προτού την ξεκαθαρίσουν.
[6.29.3] Αλλά οι εχθροί του φοβόνταν ότι θα είχε την υποστήριξη του στρατού αν γινόταν δίκη αμέσως, και ότι ο λαός θα ήταν μαλακός απέναντί του και θα του έδειχνε επιείκεια, επειδή για χάρη του είχαν δεχτεί οι Αργείοι και μερικοί Μαντινείς, να ξεκινήσουν για την εκστρατεία. Γι᾽ αυτό και απέκρουαν την πρότασή του βάζοντας άλλους ρήτορες που υποστήριζαν ότι ο Αλκιβιάδης έπρεπε να φύγει και να μην καθυστερεί τον στόλο να ξεκινήσει. Όταν γύριζε, τότε θα παρουσιαζόταν σε δίκη μέσα σε τακτή προθεσμία. Σκοπός τους ήταν να τον ανακαλέσουν και να παρουσιαστεί σε δίκη όταν θα είχαν φουντώσει οι εναντίον του κατηγορίες, πράγμα που θα ήταν ευκολότερο να προκαλέσουν όσο εκείνος θα έλειπε. Αποφασίστηκε, λοιπόν, να φύγει ο Αλκιβιάδης.

[6.30.1] Μετά απ᾽ αυτά, και ενώ είχε περάσει το μισό καλοκαίρι, ξεκίνησε η εκστρατεία για την Σικελία. Προηγουμένως είχε δοθεί διαταγή, στους περισσότερους συμμάχους, στα σιταγωγά πλοία, στα μεταγωγικά και στην υπόλοιπη εφοδιοπομπή που ακολουθούσε, να συγκεντρωθούν στην Κέρκυρα, ώστε να περάσουν όλοι μαζί το Ιόνιο πέλαγος έως το ακρωτήριο Ιαπυγία. Οι Αθηναίοι και όσοι σύμμαχοί τους ήσαν στην Αθήνα, κατέβηκαν μιαν ορισμένη μέρα, με την αυγή, στον Πειραιά, και μπήκαν στα καράβια για να φύγουν.
[6.30.2] Κατέβηκε μαζί όλος σχεδόν ο πληθυσμός της πολιτείας, πολίτες και ξένοι. Οι Αθηναίοι αποχαιρετούσαν τους δικούς τους, άλλοι τους φίλους τους, άλλοι τους συγγενείς τους, άλλοι τους γιους τους. Βάδιζαν με ελπίδες και θρήνους μαζί, γιατί θα είχαν βέβαια, νέες κατακτήσεις, αλλά τους δικούς τους ίσως να μην τους ξανάβλεπαν, γιατί αναλογίζονταν το μάκρος του ταξιδιού που θα έκαναν όσοι έφευγαν από την πατρίδα τους.

[6.31.1] Και την ώρα εκείνη που είχε έρθει η στιγμή του αποχωρισμού για ν᾽ αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο, συλλογίζονταν τα δεινά του πολέμου περισσότερο παρά όταν αποφάσιζαν την εκστρατεία, αλλά έπαιρναν πάλι θάρρος, βλέποντας μπροστά στα μάτια τους το πλήθος της προετοιμασίας, που φανέρωνε πόσο μεγάλη ήταν η δύναμή τους την εποχή εκείνη. Οι ξένοι και ο υπόλοιπος λαός είχαν πάει για να δουν το θέαμα, με την σκέψη ότι ήταν κάτι το εξαιρετικό που, και με την φαντασία ακόμα, ήταν δύσκολο να το συλλάβει κανείς. Πραγματικά η εκστρατεία αυτή ήταν η δαπανηρότερη και η λαμπρότερη από όσες, υπερπόντιες, είχαν οργανωθεί έως τότε από μια μόνο πολιτεία και με δυνάμεις καθαρά ελληνικές.
[6.31.2] Σε αριθμό καραβιών και οπλιτών δεν ήταν μικρότερες ούτε η εκστρατεία του Περικλή εναντίον της Επιδαύρου, ούτε η εκστρατεία του Άγνωνος εναντίον της Ποτίδαιας. Τέσσερις χιλιάδες οπλίτες και τριακόσιοι ιππείς Αθηναίοι, εκατό αθηναϊκά καράβια, πενήντα καράβια από την Λέσβο και την Χίο και σύμμαχοι πολλοί είχαν ξεκινήσει τότε,
[6.31.3] αλλά είχαν πάει σε κοντινή εκστρατεία και με μέτρια προετοιμασία. Ενώ τώρα ο στόλος έφευγε για πολύν καιρό και ήταν καλά εφοδιασμένος, ανάλογα με τις ανάγκες, και με καράβια και με πεζικό. Ο στόλος είχε ετοιμαστεί με μεγάλα έξοδα και του δημοσίου και των τριηραρχών. Το δημόσιο έδινε μια δραχμή την ημέρα σε κάθε ναύτη και προμήθευε εξήντα γρήγορα πολεμικά χωρίς πληρώματα και σαράντα οπλιταγωγά με επίλεκτα πληρώματα. Οι τριήραρχοι έδιναν από τα δικά τους πρόσθετο μισθό στους κωπηλάτες της πρώτης σειράς και στους ειδικευμένους ναύτες και είχαν στολίσει και διαρρυθμίσει με πολυτέλεια τα καράβια. Ο καθένας τους είχε κάνει προσπάθεια χωρίς να λογαριάζει τα έξοδα, ώστε το δικό του καράβι να ξεχωρίζει σε πολυτέλεια και ταχύτητα. Στο πεζικό είχαν διαλέξει επίλεκτους στρατιώτες από ελεγμένους καταλόγους και συναγωνίζονταν ποιός θα έχει τα καλύτερα όπλα και την ωραιότερη εξάρτυση.
[6.31.4] Κατέληξε έτσι να αμιλλώνται μεταξύ τους, ο καθένας όπου είχε ταχθεί, και κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να νομίζει κανείς ότι ετοιμάζεται περισσότερο μια επίδειξη δύναμης και μεγαλείου προς τους άλλους Έλληνες, παρά μια εκστρατεία εναντίον εχθρού.
[6.31.5] Πραγματικά, αν υπολόγιζε κανείς τις δημόσιες δαπάνες και τα έξοδα του κάθε ιδιώτη που έφευγε —όσα, δηλαδή, είχε κιόλας ξοδέψει η πολιτεία και όσα είχε προκαταβάλει στους στρατηγούς που έφευγαν, αλλά και όσα οι ιδιώτες είχαν ξοδέψει για την ετοιμασία τους, και μαζί όσα έμελλαν να ξοδέψουν και ακόμα όσα, εκτός από τον δημόσιο μισθό, ήταν φυσικό να πάρει ο καθένας μαζί του για την μακροχρόνια συντήρησή του και όσα έπαιρναν μαζί τους, είτε έμποροι, είτε στρατιώτες, για να τα εμπορευτούν— θα έβρισκε ότι πάρα πολλά τάλαντα έβγαιναν από την πολιτεία.
[6.31.6] Η εκστρατεία φημίστηκε πολύ όχι μόνο επειδή προκαλούσε έκπληξη η τόλμη της και θαυμασμό η λαμπρότητά της, αλλά κι επειδή ήταν δυσανάλογα μεγάλη προς τον εχθρό εναντίον του οποίου ξεκινούσε, καθώς κι επειδή ήταν το μακρύτερο ταξίδι κατά θάλασσα μακριά από την πατρίδα και το αναλάμβαναν έχοντας την ελπίδα να κυριέψουν εδάφη πολύ εκτεταμένα, αν τα σύγκρινε κανείς με τα όσα είχαν.

[6.32.1] Όταν επιβιβάστηκαν όλα τα πληρώματα στα καράβια και φορτώθηκαν όλα όσα έπρεπε να πάρουν, η σάλπιγγα σήμανε σιωπή και άρχισαν να λέγονται οι συνηθισμένες πριν από κάθε ταξίδι ευχές, όχι όμως σε κάθε καράβι χωριστά, αλλά σ᾽ όλα μαζί, με τον ρυθμό που έδινε ένας κήρυκας. Σ᾽ όλο το στράτευμα είχαν αναμείξει κρασί σε κρατήρες και οι αξιωματικοί, όσο και οι οπλίτες, έκαναν σπονδές με χρυσά ή ασημένια δοχεία.
[6.32.2] Από την στεριά συνευχόταν και το πλήθος οι πολίτες και όσοι άλλοι ήταν εκεί από φιλία προς τους Αθηναίους. Αφού τραγούδησαν τον παιάνα και τέλειωσαν τις σπονδές, ανοίχτηκαν στο πέλαγος ακολουθώντας στην αρχή μονή παράταξη, αλλά έως την Αίγινα τα καράβια παράβγαιναν μεταξύ τους σε ταχύτητα. Ενώ οι Αθηναίοι βιάζονταν να φτάσουν στην Κέρκυρα, όπου συγκεντρώνονταν και οι άλλες συμμαχικές δυνάμεις,
[6.32.3] στις Συρακούσες έφταναν από πολλά μέρη πληροφορίες για την εκστρατεία, αλλά για αρκετό καιρό δεν γίνονταν πιστευτές. Είχε, όμως, γίνει εκκλησία όπου ακούστηκαν διάφοροι λόγοι, όπως οι παρακάτω, από μερικούς που έδιναν πίστη στις πληροφορίες για την εκστρατεία των Αθηναίων και από άλλους που αντιφρονούσαν. Ο Ερμοκράτης του Έρμωνος ανέβηκε στο βήμα και, με την πεποίθηση ότι έχει σοβαρές πληροφορίες για το ζήτημα, τους παρακίνησε με τα ακόλουθα, περίπου, λόγια:

[6.33.1] «Ίσως θα σας φανεί ότι κι εγώ, όπως μερικοί άλλοι, θα πω απίστευτες πληροφορίες για την πραγματικότητα του κινδύνου που μας απειλεί και ξέρω καλά ότι όσοι λένε ή επαναλαμβάνουν πράγματα που δεν είναι πιστευτά, όχι μόνον δεν πείθουν κανένα, αλλά θεωρούνται και ανόητοι. Τούτο, όμως, δεν θα με φοβίσει, ώστε να σωπάσω τη στιγμή που κινδυνεύει η πολιτεία, γιατί έχω την πεποίθηση ότι μιλώ έχοντας καλύτερες από κάθε άλλον πληροφορίες.
[6.33.2] Οι Αθηναίοι —και τούτο σας προκαλεί κατάπληξη— έχουν εκστρατεύσει εναντίον μας με μεγάλες δυνάμεις, ναυτικές και πεζικές, με πρόφαση να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Εγεσταίους και ν᾽ αποκαταστήσουν τους Λεοντίνους, αλλά στην πραγματικότητα επειδή επιδιώκουν να κατακτήσουν την Σικελία, και προπάντων την πολιτεία μας. Πιστεύουν ότι, αν την κυριέψουν, τότε εύκολα θα υποτάξουν και την υπόλοιπη Σικελία.
[6.33.3] Έχετε, λοιπόν, υπόψη ότι θα φθάσουν γρήγορα εδώ και σκεφθείτε πώς, με τα μέσα που έχετε, θα μπορέσετε να τους αποκρούσετε αποτελεσματικότερα. Και πρέπει να προσέξετε, ώστε ούτε να τους υποτιμήσετε και να σας βρουν απροετοίμαστους ούτε να μην πιστέψετε την πληροφορία και παραμελήσετε τα πάντα.
[6.33.4] Αλλά και όποιος δίνει πίστη στην πληροφορία, δεν πρέπει να τρομοκρατηθεί από την παρατολμία τους και την δύναμή τους. Δεν θα μπορούν να μας προκαλούν περισσότερες ζημίες από ό,τι θα τους προκαλούμε εμείς. Αλλά και αυτό ακόμα το γεγονός, ότι εκστρατεύουν με τόσες δυνάμεις εναντίον μας, είναι χρήσιμο για μας και είναι πλεονέκτημα απέναντι των άλλων Σικελών —γιατί από φόβο θα συμμαχήσουν ευκολότερα μαζί μας— αλλά και για μας, αν κατορθώσομε ή να τους καταστρέψομε ή να τους διώξομε χωρίς να έχουν επιτύχει τα όσα επιδιώκουν —και δεν έχω τον φόβο ότι θα τα κατορθώσουν— αυτό θα είναι πολύ μεγάλο κατόρθωμα που, εγώ τουλάχιστον, δεν το θεωρώ ανέφικτο.
[6.33.5] Λίγες είναι οι υπερπόντιες εκστρατείες Ελλήνων ή βαρβάρων οι οποίες, μακριά από τις βάσεις τους, επέτυχαν. Όπου και αν πηγαίνουν, δεν μπορεί να είναι πολυαριθμότερες από τους αντιπάλους τους και τους γείτονές τους, τους οποίους ενώνει ο φόβος. Αν, από έλλειψη ανεφοδιασμού αποτύχουν σε ξένη γη ή αν ακόμα η αποτυχία τους είναι αποτέλεσμα δικών τους σφαλμάτων, δημιουργούν εντούτοις δοξασμένη φήμη για εκείνους των οποίων επιδίωκαν την καταστροφή.
[6.33.6] Αυτό συνέβηκε στους ίδιους τους Αθηναίους όταν ο Μήδος έπαθε, απροσδόκητα, μεγάλη καταστροφή και δοξάστηκαν πολύ επειδή ειπώθηκε ότι εναντίον της Αθήνας είχαν εκστρατεύσει οι Μήδοι. Υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε μας.

[6.34.1] »Ας έχομε, λοιπόν, θάρρος και ας κάνομε εδώ όλες μας τις προετοιμασίες. Ας στείλομε και αποστολές στους Σικελούς, ώστε να στερεώσομε την φιλία μας με όσους έχομε σχέσεις και να δοκιμάσομε να συνάψομε με τους άλλους φιλικές σχέσεις και συμμαχία. Ας στείλομε πρέσβεις στην υπόλοιπη Σικελία, για να εξηγήσομε ότι ο κίνδυνος είναι κοινός, καθώς και στην Ιταλία, ώστε είτε να την κάνομε σύμμαχο είτε να την πείσομε να μην δεχτεί τους Αθηναίους.
[6.34.2] Νομίζω, επίσης, ότι καλό θα ήταν να στείλομε πρέσβεις και στην Καρχηδόνα γιατί κι αυτοί ανησυχούν κι έχουν πάντα τον φόβο αυτόν, μήπως οι Αθηναίοι εκστρατεύσουν εναντίον της πολιτείας τους. Ίσως σκεφθούν ότι, αν αδιαφορήσουν για τα εδώ πράγματα, θα βρεθούν σε δύσκολη θέση και θα θελήσουν να μας βοηθήσουν κρυφά ή φανερά ή και μ᾽ οποιονδήποτε τρόπο. Αν το θελήσουν, είναι σε θέση να το κάμουν περισσότερο από κάθε άλλον, γιατί έχουν πολύ χρυσάφι και ασήμι και τούτο, στον πόλεμο όπως και σε καθετί άλλο, εξασφαλίζει την επιτυχία.
[6.34.3] Πρέπει, επίσης, να πάμε και στην Λακεδαίμονα και στην Κόρινθο και να ζητήσομε να μας στείλουν γρήγορα βοήθεια εδώ και ν᾽ αρχίσουν πάλι τον πόλεμο εκεί.
[6.34.4] Εκείνο, όμως, που εγώ θεωρώ την μεγαλύτερη ευκαιρία στην παρούσα περίσταση, αλλά για το οποίο σεις, εξαιτίας της συνηθισμένης αδρανείας σας, θα πεισθείτε πάρα πολύ δύσκολα, που όμως πρέπει ν᾽ αναφέρω, είναι τούτο: Αν όλοι οι Σικελιώτες ή τουλάχιστον εμείς, και όσο το δυνατόν περισσότεροι μαζί μας, αποφασίζαμε να ρίξομε στην θάλασσα όλο τον στόλο που διαθέτομε, εφοδιασμένον με τρόφιμα για δύο μήνες και πηγαίναμε να συναντήσομε τους Αθηναίους στον Τάραντα και στο ακρωτήριο της Ιαπυγίας και τους δίναμε να εννοήσουν ότι, προτού πολεμήσουν για την Σικελία θα πρέπει ν᾽ αγωνιστούν για να περάσουν το Ιόνιο, θα τους προκαλούσαμε μεγάλο φόβο και θα τους κάναμε να σκεφθούν ότι εμείς έχομε ορμητήριο φιλική χώρα την οποία προστατεύομε —ο Τάρας είναι έτοιμος να μας υποδεχθεί— ενώ εκείνοι έχουν να περάσουν πέλαγος μεγάλο, με όλη την νηοπομπή τους και είναι δύσκολο, σε τόσο μακρύ ταξίδι να κρατήσουν την τάξη τους. Έτσι θα προσφέρονταν εύκολα στις επιθέσεις μας, αφού θα προχωρούσαν αργά και θα έφταναν τμηματικά.
[6.34.5] Αν πάλι αφήσουν πίσω τα βραδυκίνητα και μας επιτεθούν με τον όγκο των πολεμικών τους, τότε ή θα χρησιμοποιήσουν τα κουπιά, και τότε θα τους επιτεθούμε όταν θα είναι εξαντλημένοι, ή, διαφορετικά, θα μπορούμε να υποχωρήσομε στον Τάραντα ενώ εκείνοι, με σκοπό να ναυμαχήσουν, θα έχουν ταξιδέψει με λίγα τρόφιμα και θα βρεθούν, χωρίς εφόδια, σε έρημους τόπους. Και τότε, αν περιμείνουν θα τους πολιορκήσομε. Αν, αντίθετα, δοκιμάσουν να προχωρήσουν κατά μήκος των ακτών, τότε θ᾽ αφήσουν πίσω τους τον υπόλοιπο στόλο και θ᾽ αποθαρρυνθούν, αφού θ᾽ αμφιβάλλουν αν οι παραλιακές πολιτείες θα τους δεχτούν φιλικά.
[6.34.6] Γι᾽ αυτό κι εγώ πιστεύω ότι οι σκέψεις αυτές θα τους σταματούσαν και ούτε θα ξεκινούσαν από την Κέρκυρα. Ή θα χρονοτριβούσαν κάνοντας συμβούλια και στέλνοντας κατασκόπους για να πληροφορηθούν πόσοι και πού είμαστε και θα τους πρόφταινε ο χειμώνας ή τότε, φοβισμένοι από την απροσδόκητη τροπή των πραγμάτων, θα ματαίωναν την εκστρατεία και μάλιστα επειδή, καθώς έχω πληροφορίες, ο πιο έμπειρος στρατηγός τους ανέλαβε το αξίωμά του παρά την θέλησή του. Αν δείχναμε κάποια σοβαρή πρωτοβουλία, πρόθυμα θα την χρησιμοποιούσε για πρόφαση.
[6.34.7] Είμαι, επίσης, βέβαιος ότι οι πληροφορίες τους για μας θα είναι εξογκωμένες και η αποφασιστικότητα των ανθρώπων είναι ανάλογη με τα όσα ακούνε. Φοβούνται και εκείνους που πρώτοι επιτίθενται και εκείνους οι οποίοι δεν τους αφήνουν αμφιβολία ότι θ᾽ αμυνθούν γιατί τους θεωρούν ισάξιους.
[6.34.8] Αυτό θα πάθουν, τώρα, οι Αθηναίοι. Έρχονται εναντίον μας με την πεποίθηση ότι δεν θ᾽ αντισταθούμε και μας περιφρονούν δικαίως, επειδή δεν βοηθήσαμε την Σπάρτη για να τους καταστρέψει. Αλλ᾽ αν παρά την γνώμη τους αυτή, μας έβλεπαν να επιδεικνύομε τόλμη, θα τους τρόμαζε περισσότερο η απροσδόκητη στάση μας αυτή παρά η πραγματική μας δύναμη.
[6.34.9] Ακούστε με, λοιπόν. Πρώτ᾽ απ᾽ όλα τολμήσετε αυτά που σας πρότεινα, ειδάλλως ετοιμαστείτε, τουλάχιστον, για πόλεμο με όλα τα άλλα μέσα και ο καθένας ας εμποτισθεί με την ιδέα ότι η περιφρόνηση προς τον εχθρό φανερώνεται με πράξεις ανδρείας, αλλά ότι θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο αν, από τώρα —και έχοντας τον φόβο ότι αντιμετωπίζετε άμεσο κίνδυνο— θεωρήσετε ότι, ασφαλέστατο είναι να κάνετε όλες τις προετοιμασίες που χρειάζονται. Ξέρω καλά ότι ο εχθρός έχει ξεκινήσει εναντίον μας και βρίσκεται στον δρόμο. Σε λίγο θα είναι εδώ».

[6.35.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Ερμοκράτης και προκάλεσαν μεγάλη διχογνωμία στον λαό των Συρακουσών. Άλλοι υποστήριζαν ότι σε καμιά περίπτωση δεν θα έρχονταν οι Αθηναίοι και ότι τα όσα λέει ο Ερμοκράτης δεν είναι αλήθεια. Άλλοι έλεγαν ότι, κι αν ακόμη έρθουν οι Αθηναίοι, τί κακό θα μπορούσαν να προκαλέσουν που να μην πάθαιναν με το παραπάνω οι ίδιοι; Άλλοι πάλι, με απόλυτη περιφρόνηση, θεωρούσαν το πράγμα γελοίο. Λίγοι ήσαν εκείνοι που πίστευαν τον Ερμοκράτη και φοβόνταν το μέλλον.
[6.35.2] Ανέβηκε στο βήμα ο Αθηναγόρας. Ήταν αρχηγός των δημοκρατικών και είχε, την στιγμή εκείνη, την μεγαλύτερη επιρροή επάνω στον λαό. Είπε, περίπου, τα ακόλουθα:

[6.36.1] «Όποιος δεν θέλει να φανούν οι Αθηναίοι τόσο ανόητοι ώστε να έρθουν εδώ να πέσουν στα χέρια μας ή δειλός είναι ή δεν είναι καλός πολίτης. Όσο για εκείνους που διαδίδουν τα τέτοια και σας κάνουν να τρομάζετε, δεν μου προκαλεί έκπληξη το θράσος τους, όσο η ανοησία τους, αν νομίζουν ότι οι σκοποί τους δεν είναι φανεροί.
[6.36.2] Όταν ανησυχούν μερικοί για τον εαυτό τους, τότε επιδιώκουν να προκαλέσουν τον γενικό φόβο στην πολιτεία και να τον χρησιμοποιήσουν για να κρύψουν τους σκοπούς τους. Και στην τωρινή περίσταση, σ᾽ αυτό τείνουν οι πληροφορίες αυτές, που δεν φύτρωσαν μόνες τους, αλλά είναι έργο των ίδιων αυτών ανθρώπων που πάντα επιδιώκουν να προκαλούν αναταραχή.
[6.36.3] Αλλά εσείς, αν σκεφθείτε σωστά, δεν θα λάβετε υπόψη τα όσα αυτοί διαδίδουν για να κρίνετε και να εκτιμήσετε τί είναι πιθανό να συμβεί, αλλά θα λάβετε υπόψη τί θα έκαναν άνθρωποι εξαιρετικά ικανοί και με μεγάλη πείρα, όπως είναι —καθώς το υποστηρίζω— οι Αθηναίοι.
[6.36.4] Δεν είναι, δηλαδή, πιθανόν ν᾽ αφήσουν πίσω τους τούς Πελοποννησίους χωρίς να έχουν τερματίσει εκεί οριστικά τον πόλεμο και να έρθουν εδώ χωρίς καμιά ανάγκη, ν᾽ αρχίσουν καινούργιο πόλεμο, όχι μικρότερο από τον άλλο, γιατί καθώς εγώ, τουλάχιστον, πιστεύω θα πρέπει να είναι πολύ ευτυχείς που εμείς, τόσες και τόσο σπουδαίες πολιτείες, δεν ξεκινήσαμε εναντίον τους.

[6.37.1] »Αλλ᾽ αν, όπως λέγεται, έρχονταν, θεωρώ ότι η Σικελία είναι ικανότερη από την Πελοπόννησο να τους νικήσει, επειδή είναι καλύτερα προετοιμασμένη σε όλα. Η δική μας πολιτεία, μόνη, είναι πολύ ισχυρότερη από την εκστρατεία που, καθώς λένε, έρχεται εναντίον μας, ακόμα κι αν ήταν διπλασία σε δύναμη. Όσο ξέρω, δεν θα μπορούσαν να μεταφέρουν άλογα και δεν θα ήσαν σε θέση να τα προμηθευτούν εδώ, εκτός από λίγα απ᾽ τους Εγεσταίους, ούτε θα μπορούσαν να μεταφέρουν με καράβια οπλίτες ισάριθμους με τους δικούς μας —γιατί είναι ήδη δύσκολο να επιχειρήσουν τόσο μακρύ ταξίδι και να έρθουν εδώ ακόμα και με ξεφόρτωτα καράβια— αλλά και ο υπόλοιπος εφοδιασμός, όσος χρειάζεται να έχουν για εκστρατεία εναντίον πολιτείας τόσο μεγάλης, δεν θα ήταν μικρός.
[6.37.2] Και τόσο πολύ βαθιά είναι η πεποίθησή μου, ώστε νομίζω ότι και αν ακόμα είχαν εδώ στην διάθεσή τους μια πολιτεία μεγάλη όσο είναι οι Συρακούσες και την έκαναν βάση τους στα σύνορά μας και μας πολεμούσαν απ᾽ εκεί, πάλι δεν θα μπορούσαν ν᾽ αποφύγουν την ολοκληρωτική καταστροφή. Πόσο μάλλον σε μια Σικελία που ολόκληρη θα τους είναι εχθρική —γιατί θα συνασπιστεί— όπου δεν θα έχουν παρά ένα παραλιακό στρατόπεδο που θ᾽ αποτελείται από σκηνές και μόλις θα έχει τον απαραίτητο ανεφοδιασμό. Κι από το στρατόπεδο αυτό θα τους εμπόδιζε το ιππικό μας ν᾽ απομακρυνθούν. Με μια λέξη, νομίζω ότι οι δυνάμεις μας είναι τόσο πολύ ανώτερες, ώστε δεν θα μπορούσαν ούτε το πόδι να πατήσουν στην στεριά.

[6.38.1] »Αλλά αυτά όλα, όπως σας το είπα, οι Αθηναίοι τα ξέρουν και είμαι βέβαιος ότι η πολιτική τους δεν επιδιώκει τίποτε άλλο παρά να προστατέψει τα όσα έχουν. Βρίσκονται, όμως, εδώ άνθρωποι που μιλούν για πράγματα τα οποία ούτε υπάρχουν, ούτε είναι δυνατά.
[6.38.2] Και τους ξέρω καλά αυτούς. Δεν είναι πρώτη φορά, αλλά από πάντα επιδιώκουν, με τέτοιου είδους διαδόσεις, και με ακόμη πιο τερατώδεις διαδόσεις ή πράξεις, να σπείρουν τον πανικό στο πλήθος και να πάρουν την εξουσία. Και φοβάμαι μήπως, με τις πολλές προσπάθειες που κάνουν, κάποτε το καταφέρουν. Αλλά και εμείς είμαστε ανίκανοι να προφυλαχτούμε προτού πάθομε και να ενεργήσομε εναντίον τους μόλις μάθομε τα σχέδιά τους.
[6.38.3] Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σπάνια η πολιτεία μας έχει ησυχία και υποφέρει από επαναστάσεις και αναλαβαίνει περισσότερους αγώνες εναντίον του εαυτού της παρά εναντίον εχθρών και, καμιά φορά, υφίσταται την τυραννία ή και φοβερές προσωπικές δεσποτείες.
[6.38.4] Αλλ᾽ αν θέλετε σεις να με ακολουθήσετε, θα προσπαθήσω να εμποδίσω να συμβεί τίποτε από αυτά, πείθοντάς σας να τιμωρήσετε όχι μόνο όσους θα τα μηχανεύονται και θα συλλαμβάνονται επ᾽ αυτοφώρω —γιατί είναι δύσκολο να γίνεται αυτό— αλλά και όσους επιδιώκουν τέτοιο σκοπό, αλλά δεν έχουν τα μέσα να τον επιτύχουν. Πρέπει κανείς να προφυλάγεται από τον εχθρό, όχι μόνο όταν αρχίσει την δράση, αλλά και για τα όσα σχεδιάζει, γιατί αν δεν προλάβει κανείς να φυλαχτεί, τότε ο εχθρός θα προφτάσει να τον βλάψει. Όσο για τους ολιγαρχικούς, θα τους ξεσκεπάζω, θα τους παρακολουθώ και, ακόμα, θα τους καθοδηγώ και νομίζω ότι θα είναι ο καλύτερος τρόπος να εμποδίζω τις παρανομίες τους.
[6.38.5] Πολλές φορές αναρωτήθηκα. Τί επιδιώκετε εσείς οι νεότεροι; Ν᾽ ασκήσετε την εξουσία; Αλλά τούτο το απαγορεύει ο νόμος, ο οποίος έγινε περισσότερο επειδή δεν έχετε τα προσόντα παρά για να σας στερήσει από τις δημόσιες θέσεις αν τα έχετε. Μήπως δεν θέλετε να είσαστε ίσοι απέναντι του νόμου όπως είναι ο πολύς λαός; Αλλά είναι άραγε δίκαιο οι ίσοι άνθρωποι να μην έχουν τα ίδια δικαιώματα;

[6.39.1] »Θα πουν μερικοί ότι η δημοκρατία δεν είναι ούτε λογική ούτε δίκαιη και ότι οι πλούσιοι είναι οι αξιότεροι για ν᾽ ασκούν την εξουσία. Αλλά εγώ λέω, πρώτον, ότι ο όρος δημοκρατία περιλαμβάνει όλο τον λαό, ενώ ο όρος ολιγαρχία περιλαμβάνει ένα μέρος μόνο. Δεύτερον ότι οι πλούσιοι είναι, βέβαια, οι καλύτεροι για να διαχειρίζονται το χρήμα, αλλά οι συνετοί είναι οι καλύτεροι για να δίνουν συμβουλές και το πλήθος είναι το καλύτερο για να κρίνει αφού διαφωτισθεί. Τα τρία αυτά στοιχεία έχουν, το καθένα χωριστά και όλα μαζί, ισοτιμία στο δημοκρατικό πολίτευμα.
[6.39.2] Η ολιγαρχία, ενώ κατανέμει τους κινδύνους σ᾽ όλο τον λαό, για τα ωφελήματα όχι μόνο παίρνει τα περισσότερα, αλλά τα κρατάει για τον εαυτό της, αφαιρώντας όλα από τον λαό. Αυτά επιδιώκουν οι μεταξύ σας ισχυροί και οι νέοι, αλλά δεν είναι δυνατόν να επιβληθούν σε μια μεγάλη πολιτεία. »Αλλά σεις απ᾽ όλους τους Έλληνες που ξέρω, είσαστε οι πιο ανόητοι, αν δεν καταλαβαίνετε ότι οι σκοποί σας είναι ολέθριοι ή οι πιο κακόβουλοι αν, ξέροντάς το, έχετε το θράσος να επιμένετε.

[6.40.1] Και τώρα ακόμα πρέπει ή να το καταλάβετε ή να μετανοήσετε και να εργαστείτε για το κοινό συμφέρον της πολιτείας και να εννοήσετε ότι, μ᾽ αυτό, όσοι από σας είναι οι καλύτεροι, θα ωφεληθούν το ίδιο και ίσως περισσότερο παρά ο πολύς λαός, ενώ αν επιδιώξετε άλλα, κινδυνεύετε να χάσετε κι εκείνα που έχετε. Όσο για τις σημερινές σας διαδόσεις, να ξέρετε ότι καταλάβαμε τους σκοπούς σας και δεν θα τους ανεχθούμε. Αφήστε τα, λοιπόν, αυτά, κατά μέρος.
[6.40.2] Ακόμα κι αν οι Αθηναίοι έρχονται, η πολιτεία ετούτη θα φανεί αντάξια προς την φήμη της και θα τους αποκρούσει. Υπάρχουν στρατηγοί που θα φροντίσουν γι᾽ αυτό. Αλλά εάν, καθώς νομίζω, δεν υπάρχει ίχνος αλήθειας σ᾽ αυτά, η πολιτεία δεν θα τρομάξει με τις διαδόσεις σας, ούτε θα σας εκλέξει εσάς άρχοντες για να επιβάλει, εκούσια, δουλεία στον εαυτό της. Η πολιτεία θα στηριχθεί στους θεσμούς της και θα κρίνει τους λόγους σας σαν να είναι πράξεις. Δεν θα σας αφήσει να της αφαιρέσετε, με τις διαδόσεις σας, την ελευθερία της. Θα προσπαθήσει να την διαφυλάξει με δραστικά μέτρα».

[6.41.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Αθηναγόρας. Σηκώθηκε ένας από τους στρατηγούς και δεν άφησε κανέναν άλλον ν᾽ ανεβεί στο βήμα, αλλά ο ίδιος είπε τα εξής, περίπου, σχετικά με το ζήτημα:
[6.41.2] «Δεν είναι φρόνιμο να διατυπώνουν μερικοί διαβολές ο ένας εναντίον του άλλου, ούτε το ακροατήριο να τις ακούει και να τις πιστεύει. Σχετικά με τις πληροφορίες που μας έρχονται, είναι σωστότερο να δούμε πώς, ο καθένας χωριστά και η πολιτεία στο σύνολό της, θα ετοιμαστούμε καλύτερα για ν᾽ αποκρούσομε τους επιδρομείς.
[6.41.3] Και αν ακόμη αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει ανάγκη, δεν θα προκύψει καμιά ζημία αν η πολιτεία εφοδιασθεί με ιππικό, με όπλα και με όσα άλλα τρέφεται ο πόλεμος.
[6.41.4] Εμείς οι στρατηγοί θα τα ελέγξομε αυτά, θα τα φροντίσομε, και θα στείλομε ανθρώπους σε διάφορες πολιτείες για να συγκεντρώσομε πληροφορίες και θα πάρομε, ό,τι άλλο μέτρο φανεί χρήσιμο. Έχομε κιόλας πάρει, άλλωστε, ορισμένα μέτρα και θα σας ανακοινώσομε οτιδήποτε μάθομε». Μετά την δήλωση αυτή του στρατηγού, οι Συρακούσιοι διάλυσαν την συνέλευσή τους.

[6.42.1] Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους είχαν όλοι συγκεντρωθεί στην Κέρκυρα. Πρώτα απ᾽ όλα οι στρατηγοί έκαναν γενική επιθεώρηση του εκστρατευτικού σώματος και καθόρισαν την τάξη με την οποία έπρεπε ν᾽ αράζουν και να στρατοπεδεύουν οι μονάδες. Διαίρεσαν τις δυνάμεις τους σε τρία τμήματα και ο καθένας τους πήρε, με κλήρο, την αρχηγία ενός τμήματος, για να μην προχωρήσουν όλοι μαζί, ώστε να μην έχουν δυσκολία ν᾽ ανεφοδιαστούν με νερό ή να βρίσκουν κατάλληλο μέρος για ν᾽ αράζουν και να προμηθεύονται τα αναγκαία, αλλά και για να είναι μεγαλύτερη η πειθαρχία και ευκολότερη η διοίκηση των μονάδων που θα είχε έναν στρατηγό η καθεμιά.
[6.42.2] Μετά έστειλαν προπομπούς τρία καράβια στην Ιταλία και στην Σικελία για να εξακριβώσουν ποιές πολιτείες θα τους δέχονταν. Δόθηκε διαταγή στα καράβια να γυρίσουν πάλι πίσω και να προϋπαντήσουν τον στόλο ώστε να προχωρήσουν ξέροντας ποιές πολιτείες θα τους δεχθούν.

[6.43.1] Μετά απ᾽ αυτά οι Αθηναίοι ξεκίνησαν από την Κέρκυρα και άρχισαν να περνούν στην Σικελία. Η δύναμη του εκστρατευτικού σώματος ήταν η ακόλουθη: Εκατόν τριάντα τέσσερις τριήρεις και δύο ροδίτικα καράβια με πενήντα κουπιά. Εκατό καράβια ήσαν αθηναϊκά και απ᾽ αυτά, τα εξήντα ήσαν ταχύπλοα και τα άλλα μεταγωγικά για τον στρατό. Τα υπόλοιπα ήσαν από την Χίο και τους άλλους συμμάχους. Οπλίτες ήσαν πέντε χιλιάδες εκατό. Απ᾽ αυτούς Αθηναίοι ήσαν χίλιοι πεντακόσιοι, από τους στρατιωτικούς καταλόγους, και επτακόσιοι πεζοναύτες στα πολεμικά. Οι υπόλοιποι ήσαν από τις συμμαχικές πολιτείες, δηλαδή μερικοί από τις υποτακτικές πολιτείες, και πεντακόσιοι από το Άργος. Από την Μαντίνεια ήσαν διακόσιοι πενήντα μισθοφόροι. Οι τοξότες ήσαν τετρακόσιοι ογδόντα, από τους οποίους οι ογδόντα ήσαν Κρήτες. Σφενδονιστές είχαν επτακόσιους Ροδίους και εκατόν είκοσι ψιλούς, φυγάδες από τα Μέγαρα. Ένα μόνο ιππαγωγό καράβι μετέφερε τριάντα άλογα.

[6.44.1] Τόσες ήσαν οι πρώτες δυνάμεις που ξεκίνησαν για τον πόλεμο. Μαζί τους ήσαν και μεταγωγικά του ανεφοδιασμού, τριάντα εμπορικά με τρόφιμα και με αρτοποιούς, πετροπελεκητές και ξυλουργούς και όσα εργαλεία χρειάζονταν για να χτιστεί τείχος. Μαζί ήσαν άλλα εκατό μικρότερα καράβια που είχαν επιταχθεί. Πολλά άλλα πλεούμενα κι εμπορικά ακολουθούσαν, ελεύθερα, την εκστρατεία για να κάνουν εμπόριο. Όλος αυτός ο στόλος ξεκίνησε από την Κέρκυρα και διέσχισε το Ιόνιο πέλαγος.
[6.44.2] Αφού έφτασαν στο ακρωτήριο Ιαπυγία, στον Τάραντα, και όπου αλλού μπόρεσαν ν᾽ αράξουν, άρχισαν να παραπλέουν τις ακτές της Ιταλίας. Οι πολιτείες δεν τους άνοιξαν τις πύλες τους ούτε θέλησαν να οργανώσουν αγορές. Τους άφηναν μόνο να αράζουν και να υδρεύονται — ο Τάρας μάλιστα και οι Λοκροί ούτε αυτό τους επέτρεψαν. Κι έτσι έφτασαν στο ακρωτήριο της Ιταλίας Ρήγιο.
[6.44.3] Εκεί άρχισαν να συγκεντρώνονται, κι επειδή δεν τους δέχτηκαν μέσα στην πολιτεία, έστησαν στρατόπεδο στο ιερό της Άρτεμης, όπου τους άνοιξαν αγορά. Τράβηξαν τα καράβια στην στεριά και ξεκουράστηκαν. Άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους Ρηγίνους, ζητώντας τους, αφού ήσαν Χαλκιδείς οι ίδιοι, να βοηθήσουν τους Χαλκιδείς Λεοντίνους. Οι Ρηγίνοι αποκρίθηκαν ότι θα μείνουν ουδέτεροι και θα συμμορφωθούν με ό,τι θα αποφασίσουν όλοι μαζί οι άλλοι Έλληνες της Ιταλίας.
[6.44.4] Οι Αθηναίοι άρχισαν να εξετάζουν ποιός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να χειριστούν την κατάσταση στην Σικελία, γιατί ήθελαν να βεβαιωθούν αν πραγματικά υπήρχαν εκεί τόσα χρήματα όσα τους είχαν πει οι Εγεσταίοι απεσταλμένοι στην Αθήνα.

[6.45.1] Στο μεταξύ έφταναν στις Συρακούσες από πολλές μεριές και από τους κατασκόπους τους, θετικές πληροφορίες ότι ο στόλος ήταν στο Ρήγιο. Έπαψαν ν᾽ αμφιβάλλουν και άρχισαν να προετοιμάζονται με αποφασιστικότητα. Έστειλαν και στους διαφόρους Σικελούς, αλλού φρουρές και αλλού πρέσβεις. Ενίσχυσαν με μονάδες τα φρούρια της χώρας και μέσα στην πολιτεία έκαναν επιθεώρηση στα όπλα και τ᾽ άλογα, για να είναι όλα έτοιμα, και πήραν όλα τα μέτρα για επικείμενο πόλεμο που σχεδόν είχε αρχίσει.

[6.46.1] Τα τρία καράβια που είχαν προηγηθεί, γύρισαν από την Έγεστα στο αθηναϊκό στρατόπεδο του Ρηγίου κι έφεραν την πληροφορία ότι δεν υπήρχαν τα μεγάλα ποσά που είχαν υποσχεθεί οι Εγεσταίοι και ότι τους είχαν δείξει τριάντα μόνο τάλαντα.
[6.46.2] Οι στρατηγοί εθύμωσαν εκείνη τη στιγμή και για το πάθημα αυτό και επειδή αρνήθηκαν να εκστρατεύσουν μαζί τους οι Ρηγίνοι που ήσαν οι πρώτοι τους οποίους προσπάθησαν να πείσουν — πράγμα που φαινόταν πιο εύκολο αφού ήσαν ομόφυλοι με τους Λεοντίνους και ήσαν από πάντα φίλοι των Αθηναίων. Για τον Νικία οι πληροφορίες από την Έγεστα ήσαν όπως τις είχε προβλέψει, αλλά οι άλλοι δύο στρατηγοί δεν μπορούσαν ούτε εξήγηση να δώσουν.
[6.46.3] Οι Εγεσταίοι είχαν μεταχειριστεί το ακόλουθο τέχνασμα, όταν οι πρώτοι πρέσβεις από την Αθήνα είχαν πάει στην Έγεστα για να βεβαιωθούν αν υπάρχουν χρήματα. Τους οδήγησαν στον ναό της Αφροδίτης στον Έρυκα και τους έδειξαν τα αφιερώματα, τάσια, κανάτες για κρασί και μυροκαύστες και άλλα πολλά αντικείμενα από ασήμι, που φάνταζαν πολύ περισσότερο από την πραγματική τους αξία. Μετά διάφοροι ιδιώτες προσκαλούσαν στα σπίτια τους τα πληρώματα των καραβιών, μάζευαν όλα τα χρυσά και ασημένια σκεύη που υπήρχαν στην Έγεστα και δανείζονταν άλλα από τις γειτονικές ελληνικές και φοινικικές πολιτείες. Τα έφερναν στα συμπόσια ο καθένας, σαν να ήσαν δικά του.
[6.46.4] Καθώς οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν τα ίδια πάντα σκεύη και παντού φαίνονταν πολλά, το πράγμα είχε κάνει εντύπωση στ᾽ αθηναϊκά πληρώματα κι άμα έφτασαν στην Αθήνα διέδωσαν ότι είχαν δει πλούτη πολλά.
[6.46.5] Έτσι, όταν μαθεύτηκε ότι η Έγεστα δεν είχε χρήματα, οι στρατιώτες κατηγορούσαν έντονα τους πρέσβεις που είχαν εξαπατηθεί οι ίδιοι και είχαν παρασύρει, τότε, και τους άλλους. Οι στρατηγοί έκαναν συμβούλιο για την κατάσταση που αντιμετώπιζαν.

[6.47.1] Ο Νικίας ήταν της γνώμης να πάνε αμέσως, με όλες τις δυνάμεις τους, στον Σελινούντα, αφού αυτός ήταν ο κύριος σκοπός της εκστρατείας και, αν οι Εγεσταίοι έδιναν χρήματα για ολόκληρο το εκστρατευτικό σώμα, τότε να σκεφθούν τί θα κάνουν, ειδεμή ν᾽ αξιώσουν από τους Εγεσταίους να εξασφαλίσουν την τροφοδοσία για τα εξήντα καράβια, όσα είχαν ζητήσει, και να μείνουν εκεί για να επιβάλουν συνδιαλλαγή μεταξύ Σελινουντίων και Εγεσταίων ή διά της βίας ή μετά από διαπραγματεύσεις. Μετά απ᾽ αυτό να παραπλεύσουν τις ακτές και να επιδείξουν την δύναμη της πολιτείας των Αθηνών. Αφού δείξουν την εύνοιά τους στους φίλους τους και τους συμμάχους, να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα τους, εκτός εάν παρουσιαζόταν, σύντομα, απροσδόκητη ευκαιρία να βοηθήσουν τους Λεοντίνους ή να προσεταιρισθούν καμιά από τις άλλες πολιτείες, χωρίς να εκθέσουν σε κίνδυνο την Αθήνα, ξοδεύοντας το δημόσιο χρήμα.

[6.48.1] Ο Αλκιβιάδης, όμως, υποστήριξε ότι δεν έπρεπε αφού είχαν εκστρατεύσει με τόσες δυνάμεις να γυρίσουν πίσω ντροπιασμένοι και άπρακτοι, αλλά ότι έπρεπε να στείλουν κήρυκες σ᾽ όλες τις πολιτείες, εκτός από τον Σελινούντα και τις Συρακούσες, και να δοκιμάσουν ν᾽ αποσπάσουν μερικούς από τους Σικελούς από τις Συρακούσες και άλλους να τους προσεταιρισθούν, ώστε να εξασφαλίσουν και εφοδιασμό και στρατιωτική βοήθεια. Πρώτ᾽ απ᾽ όλα, όμως, έπρεπε να προσεταιρισθούν τους Μεσσηνίους (βρίσκονται απάνω στον πορθμό και κρατούν το κλειδί της Σικελίας, αλλά και θα εξασφάλιζαν στην εκστρατεία εξαιρετικά χρήσιμο λιμάνι και βάση εξόρμησης) και μετά, αφού προσεταιριστούν τις πολιτείες και αφού θα ξέρουν πια πόσες θα πολεμούσαν στο πλευρό τους, τότε μόνο να βαδίσουν εναντίον των Συρακουσών και του Σελινούντος, εκτός εάν οι Εγεσταίοι συνδιαλλαγούν μαζί τους και οι Συρακούσιοι αφήσουν τους Λεοντίνους να εγκατασταθούν πάλι στον τόπο τους.

[6.49.1] Ο Λάμαχος είπε πως έπρεπε να ξεκινήσουν αμέσως για τις Συρακούσες και να δώσουν μάχη όσο το δυνατόν γρηγορότερα μπροστά στην πόλη, όσο οι κάτοικοι ήσαν ακόμη απροετοίμαστοι και βρίσκονταν σε μεγάλη σύγχυση.
[6.49.2] Ένας στρατός προκαλεί φόβο την πρώτη στιγμή, έλεγε, και αν αργήσει να παρουσιαστεί, αναθαρρούν οι άνθρωποι και τον υποτιμούν, ακόμα και όταν τον έχουν δει. Ενώ αν έφταναν απάνω τους ξαφνικά, όσο ακόμα περίμεναν φοβισμένοι, θα τους νικούσαν ευκολότερα προκαλώντας τους πανικό τόσο με την θέα του στρατού (που θα φαινόταν τότε, πολυάριθμος) όσο και με την αγωνία για την τύχη που θα τους περίμενε αλλά και, προπάντων, με τον φόβο της άμεσης μάχης.
[6.49.3] Πρόσθεσε ότι ήταν εύλογο, πολλοί Συρακούσιοι που δεν πίστευαν ότι θα έρθουν οι Αθηναίοι, να βρεθούν έξω στα χωράφια και καθώς αυτοί θα προσπαθούσαν να μεταφέρουν τα υπάρχοντά τους μέσα στην πολιτεία, τότε ο αθηναϊκός στρατός, αν νικούσε και στρατοπέδευε μπροστά στην πολιτεία, θα είχε στην διάθεσή του πολλά εφόδια.
[6.49.4] Με τον τρόπο αυτόν οι άλλοι Έλληνες της Σικελίας θα είχαν πολύ λιγότερη διάθεση να συμμαχήσουν με τους Συρακουσίους και θα πήγαιναν με το μέρος των Αθηναίων, χωρίς να καιροφυλακτούν για να δουν ποιός από τους δύο θα επικρατήσει. Είπε ότι μετά την επιχείρηση αυτή έπρεπε να διαλέξουν για ναύσταθμο και βάση επιτήρησης τα Μέγαρα που ήσαν έρημα και δεν απείχαν πολύ από τις Συρακούσες, ούτε από στεριά ούτε από θάλασσα.

[6.50.1] Αν και υποστήριξε αυτή την γνώμη, ο Λάμαχος δέχτηκε κι αυτός την γνώμη του Αλκιβιάδη. Μετά απ᾽ αυτά ο Αλκιβιάδης πέρασε, με το δικό του καράβι, στην Μεσσήνη και άρχισε διαπραγματεύσεις για συμμαχία, αλλά δεν τους έπεισε. Του αποκρίθηκαν ότι δεν θα τους δεχτούν μέσα στην πολιτεία, αλλά ότι θα οργανώσουν αγορά έξω από τα τείχη και γύρισε στο Ρήγιο.
[6.50.2] Και τότε οι στρατηγοί ετοίμασαν αμέσως εξήντα καράβια απ᾽ όλο τον στόλο, πήραν τις προμήθειες που χρειάζονταν και, αρμενίζοντας κοντά στην ακτή, πήγαν στην Νάξο. Ένας από τους στρατηγούς έμεινε στο Ρήγιο με τις υπόλοιπες δυνάμεις.
[6.50.3] Οι Νάξιοι τους δέχτηκαν μέσα στην πολιτεία και, απ᾽ εκεί, παραπλέοντας την ακτή, έφτασαν στην Κατάνη. Αλλά οι Καταναίοι δεν τους δέχτηκαν —υπήρχαν πολλοί που είχαν φιλικά αισθήματα για τις Συρακούσες— και πήγαν στις εκβολές του ποταμού Τηρία,
[6.50.4] όπου κατασκήνωσαν. Την επομένη ξεκίνησαν για τις Συρακούσες με τα καράβια σε μονή σειρά, εκτός από δέκα που είχαν στείλει προφυλακή, μ᾽ εντολή να μπουν στο μεγάλο λιμάνι και να δουν αν υπάρχουν καράβια καθελκυσμένα και να προκηρύξουν (πλησιάζοντας πολύ) από τα καταστρώματα των καραβιών ότι οι Αθηναίοι, ομόφυλοι και σύμμαχοι των Λεοντίνων, είχαν έρθει να τους αποκαταστήσουν στην χώρα τους και ότι όσοι Λεοντίνοι βρίσκονται στις Συρακούσες έπρεπε να προσχωρήσουν, χωρίς φόβο, στους Αθηναίους που ήσαν φίλοι κι ευεργέτες.
[6.50.5] Αφού έκαναν την προκήρυξη αυτή και κατόπτευσαν την πολιτεία, το λιμάνι και τα περίχωρα, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν σαν βάσεις για εξόρμηση, γύρισαν πάλι στην Κατάνη.

[6.51.1] Οι Καταναίοι έκαναν συνέλευση του λαού και δεν δέχτηκαν τον στρατό μέσα στα τείχη, αλλά μήνυσαν στους στρατηγούς να μπουν στην πολιτεία και να εκθέσουν τα αιτήματά τους. Και τότε, ενώ μιλούσε ο Αλκιβιάδης και όλοι είχαν στραμμένη την προσοχή τους στην συνέλευση, οι στρατιώτες βρήκαν μια μικρή κακοχτισμένη πύλη, την γκρέμισαν χωρίς να τους πάρουν είδηση, και μπήκαν στην πόλη για ν᾽ αγοράσουν τρόφιμα.
[6.51.2] Όταν όσοι Καταναίοι ήσαν φίλοι των Συρακουσίων είδαν στρατό μέσα στην πολιτεία, τους έπιασε φόβος και, επειδή ήσαν λίγοι, έφυγαν κρυφά από την πύλη. Οι άλλοι ψήφισαν συμμαχία με τους Αθηναίους και τους κάλεσαν να μεταφέρουν από το Ρήγιο τον υπόλοιπο στρατό.
[6.51.3] Τότε οι Αθηναίοι πέρασαν πάλι στο Ρήγιο απ᾽ όπου, με όλο το εκστρατευτικό σώμα, γύρισαν στην Κατάνη. Μόλις έφτασαν, έστησαν στρατόπεδο.

[6.52.1] Εκεί τους ήρθαν πληροφορίες από την Καμάρινα ότι, αν πήγαιναν εκεί, η πολιτεία θα προσχωρούσε και ότι οι Συρακούσιοι ετοίμαζαν στόλο. Τότε οι Αθηναίοι, με όλες τις δυνάμεις τους, πήγαν πρώτα στις Συρακούσες παραπλέοντας την ακτή. Επειδή δεν είδαν να ετοιμάζεται κανένα πολεμικό, εξακολούθησαν να πλέουν κοντά στην ακτή έως την Καμάρινα, όπου κατέβηκαν στον γιαλό κι έστειλαν κήρυκες. Αλλά οι Καμαριναίοι αρνήθηκαν να τους δεχτούν, λέγοντας ότι είχαν δεσμευτεί με όρκους να μην δέχονται παρά μόνο ένα αθηναϊκό καράβι, εκτός εάν οι ίδιοι είχαν ζητήσει να έρθουν περισσότερα.
[6.52.2] Οι Αθηναίοι έφυγαν άπρακτοι. Έκαναν μια απόβαση στο έδαφος της Συρακουσίας και το λεηλάτησαν, αλλά το ιππικό των Συρακουσίων τους απέκρουσε και σκότωσε μερικούς ψιλούς που είχαν σκορπίσει. Οι Αθηναίοι γύρισαν πίσω στην Κατάνη.

[6.53.1] Εκεί βρήκαν την Σαλαμινία που είχε έρθει από την Αθήνα για να διατάξει τον Αλκιβιάδη να γυρίσει πίσω ν᾽ απολογηθεί για τις κατηγορίες που διατύπωνε εναντίον του η πολιτεία, καθώς και μερικούς άλλους στρατιώτες που είχαν μηνυθεί μαζί του για ασέβεια, για την παρωδία των Μυστηρίων και άλλους για την υπόθεση των Ερμών.
[6.53.2] Μετά την αναχώρηση του εκστρατευτικού σώματος, οι Αθηναίοι δεν είχαν χαλαρώσει τις προσπάθειές τους για ν᾽ ανακαλύψουν τους δράστες της παρωδίας των Μυστηρίων και του ακρωτηριασμού των Ερμών. Χωρίς να ελέγχουν το ποιόν των καταδοτών, αποδέχονταν φιλύποπτα όλες τις καταγγελίες, και, δίνοντας πίστη σε αχρείους ανθρώπους, έπιαναν κι έριχναν στην φυλακή ευυπόληπτους πολίτες. Θεωρούσαν ότι, σωστότερο ήταν να εξετάσουν κατά βάθος την υπόθεση και να την διαλευκάνουν, παρά ν᾽ αφήσουν να ξεφύγει, χωρίς να εξετασθεί, ένας πολίτης χρηστός, επειδή ο μηνυτής του ήταν αχρείος.
[6.53.3] Ο λαός ήξερε από την παράδοση ότι η τυραννίδα του Πεισιστράτου και των γιων του είχε γίνει σκληρή προς το τέλος της και ότι δεν είχε ανατραπεί από τους Αθηναίους και τον Αρμόδιο, αλλά από τους Λακεδαιμονίους. Γι᾽ αυτό και ο λαός ζούσε σε διαρκή φόβο και υποπτευόταν τα πάντα.

[6.54.1] Στην πραγματικότητα το τόλμημα του Αριστογείτονος και του Αρμοδίου είχε αιτία μια ερωτική περιπέτεια, την οποίαν θα ιστορήσω με λεπτομέρεια για ν᾽ αποδείξω ότι, ούτε οι άλλοι Έλληνες, ούτε οι Αθηναίοι λένε αλήθεια όταν διηγούνται τα των τυράννων τους και ειδικότερα το γεγονός αυτό.
[6.54.2] Όταν ο Πεισίστρατος, γέρος, πέθανε τύραννος, δεν τον διαδέχτηκε ο Ίππαρχος, όπως το νομίζουν οι πολλοί, αλλά πήρε την εξουσία ο Ιππίας, ως πρωτότοκος. Ο Αρμόδιος ήταν, τότε, ωραιότατος, στον ανθό της νιότης και ο Αριστογείτων, πολίτης της μέσης τάξης, τον ερωτεύτηκε και ζούσε μαζί του.
[6.54.3] Ο Ίππαρχος του Πεισιστράτου, έκανε ερωτικές προτάσεις στον Αρμόδιο, ο οποίος τον απέκρουσε και το είπε στον Αριστογείτονα που αγανάκτησε απ᾽ το ερωτικό του πάθος. Φοβήθηκε μήπως ο Ίππαρχος, με τη δύναμή του, πάρει τον Αρμόδιο με την βία και άρχισε αμέσως να συνωμοτεί για ν᾽ ανατρέψει την τυραννίδα, χρησιμοποιώντας την επιρροή που είχε.
[6.54.4] Ο Ίππαρχος προσπάθησε πάλι να προσελκύσει τον Αρμόδιο και πάλι απέτυχε, αλλά δεν είχε κανένα σκοπό να μεταχειριστεί βία, αναζητούσε, όμως, τρόπο να τον εξευτελίσει χωρίς να φανεί ότι ήταν για αυτήν την αιτία.
[6.54.5] Άλλωστε δεν ασκούσε σκληρά την εξουσία του επάνω στον λαό και φρόντιζε να μην προκαλεί τον φθόνο. Οι τύραννοι αυτοί έδειξαν, για πολύν καιρό, και αρετή και σύνεση. Δεν εισέπρατταν περισσότερο από το ένα εικοστό από τα προϊόντα της γης και όμως κόσμησαν την Αθήνα με ωραία οικοδομήματα, έκαναν επιτυχείς πολέμους και οργάνωναν θυσίες στους ναούς.
[6.54.6] Γενικά η πολιτεία χρησιμοποιούσε τους παλιούς θεσμούς, μόνο που οι τύραννοι φρόντιζαν να είναι πάντα ένας από την οικογένειά τους μεταξύ των αρχόντων. Πολλοί άσκησαν έτσι την εξουσία του ετησίου άρχοντα και ιδιαίτερα ο Πεισίστρατος, γιος του τυράννου Ιππία, που είχε το όνομα του παππού του. Ίδρυσε τον βωμό των Δώδεκα Θεών στην αγορά όταν ήταν άρχων και τον βωμό του Απόλλωνος στο Πύθιο.
[6.54.7] Στον βωμό της αγοράς, όταν αργότερα τον μεγάλωσαν με πρόσθετα κτίσματα, οι Αθηναίοι έσβησαν την αφιερωματική επιγραφή. Αλλά στον βωμό του Πυθίου ακόμα και σήμερα φαίνεται η επιγραφή με μισοσβησμένα γράμματα, η οποία λέει τα εξής: Ο γιος του Ιππία Πεισίστρατος αφιέρωσε στον ναό του Απόλλωνος το μνημείο τούτο της εξουσίας του.

[6.55.1] Ότι ο Ιππίας ήταν ο πρωτότοκος γιος του Πεισιστράτου και πήρε την εξουσία το υποστηρίζω επειδή το ξέρω από την προφορική παράδοση καλύτερα από άλλους, αλλά μπορεί κανείς να το συμπεράνει και από τα ακόλουθα. Από όλους τους γνήσιους αδελφούς του, ήταν ο μόνος που είχε παιδιά, όπως προκύπτει και από την επιγραφή του βωμού και από την στήλη που στήθηκε στην Ακρόπολη για τις παρανομίες των τυράννων, όπου δεν αναφέρεται κανένας γιος ούτε του Θεσσαλού ούτε του Ιππάρχου, ενώ αναφέρονται πέντε γιοι του Ιππία που τους γέννησε η Μυρσίνη του Καλλίου, γιου του Υπεροχίδου. Ήταν φυσικό ο πρωτότοκος να παντρευτεί πρώτος.
[6.55.2] Στην ίδια στήλη τ᾽ όνομά του είναι γραμμένο πρώτο μετά το όνομα του πατέρα του και αυτό είναι φυσικό αφού ήταν ο μεγαλύτερος μετά απ᾽ αυτόν και είχε ασκήσει την εξουσία.
[6.55.3] Αλλά και δεν μου φαίνεται ότι ο Ιππίας θα μπορούσε να πάρει αμέσως και εύκολα την εξουσία, αν ο Ίππαρχος είχε πεθάνει ενώ ήταν τύραννος κι έπρεπε να τον αντικαταστήσει την ίδια μέρα. Αλλά επειδή οι πολίτες τον είχαν συνηθίσει στην εξουσία και τον φοβόνταν και οι σωματοφύλακές του ήσαν πιστοί, μπόρεσε εύκολα να συγκρατηθεί στην εξουσία χωρίς να συναντήσει τις δυσκολίες που θα είχε ένας νεότερος αδελφός ο οποίος δεν θα είχε εξοικειωθεί με την εξουσία, ασκώντας την αδιάκοπα.
[6.55.4] Συνέβηκε με τον Ίππαρχο να ξακουστεί για το πάθημά του και αργότερα εξαιτίας του να φημιστεί για τύραννος.

[6.56.1] Επειδή, λοιπόν, ο Αρμόδιος είχε αποκρούσει τις προτάσεις του, ο Ίππαρχος τον εξευτέλισε, όπως το είχε σκοπό. Κάλεσαν την αδελφή του, μια νέα παρθένα, να πάει να κρατήσει ένα καλάθι σε μια πομπή και μετά την έδιωξαν λέγοντάς της ότι δεν την είχαν ποτέ καλέσει, γιατί δεν ήταν άξια για τέτοια τιμή.
[6.56.2] Ο Αρμόδιος το πήρε πολύ άσκημα και εξαιτίας του ο Αριστογείτων ένιωθε ακόμα μεγαλύτερη αγανάκτηση. Συνεννοήθηκαν με όλους όσους επρόκειτο να βοηθήσουν και περίμεναν τα Μεγάλα Παναθήναια, μόνη μέρα κατά την οποία οι πολίτες οι οποίοι θα σχημάτιζαν την πομπή, μπορούσαν να συγκεντρωθούν ένοπλοι χωρίς να κινήσουν υποψίες. Επρόκειτο να χτυπήσουν πρώτοι οι δυο τους και οι άλλοι να τους βοηθήσουν εναντίον της σωματοφυλακής.
[6.56.3] Για περισσότερη ασφάλεια οι συνωμότες δεν ήσαν πολλοί, γιατί ήλπιζαν ότι, όσο λίγοι και αν ήσαν, οι άλλοι πολίτες που δεν ήξεραν τίποτε, θα ήθελαν πρόθυμα, έχοντας όπλα, να βοηθήσουν για την ίδια την απελευθέρωσή τους.

[6.57.1] Όταν ήρθε η μέρα της γιορτής ο Ιππίας, έχοντας τους σωματοφύλακές του, ήταν έξω από την πόλη, στο μέρος που λέγεται Κεραμεικός και κανόνιζε πώς θα πορευόταν η κάθε ομάδα στην πομπή. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων με τα κοντοσπάθια τους προχωρούσαν κιόλας για να χτυπήσουν.
[6.57.2] Αλλά καθώς είδαν έναν από τους συνωμότες να μιλάει με οικειότητα στον Ιππία (τον οποίο μπορούσε εύκολα να πλησιάσει οποιοσδήποτε), φοβήθηκαν και νόμισαν ότι τους είχαν καταδώσει και ότι θα τους έπιαναν εκείνη την ώρα.
[6.57.3] Θέλοντας, όμως, να προλάβουν να εκδικηθούν τον άνθρωπο που τους είχε προσβάλει και για τον οποίο τα ριψοκινδύνευαν όλα αυτά, έτρεξαν όπως ήσαν μέσα στην πολιτεία και βρήκαν τον Ίππαρχο κοντά στο λεγόμενο Λεωκόρειον και, χωρίς να σκεφτούν άλλο τίποτε, έπεσαν επάνω του. Τυφλωμένοι από το πάθος τους, ο ένας από την ερωτική του ζήλια, ο άλλος από την προσβολή που του είχε γίνει, τον χτύπησαν και τον σκότωσαν.
[6.57.4] Ο Αριστογείτων, μέσα στην σύγχυση του όχλου που μαζεύτηκε, κατόρθωσε εκείνη τη στιγμή να ξεφύγει απ᾽ τους σωματοφύλακες. Αργότερα τον έπιασαν και τον θανάτωσαν με σκληρό τρόπο. Τον Αρμόδιο τον σκότωσαν επί τόπου.

[6.58.1] Μόλις πληροφόρησαν τον Ιππία στον Κεραμεικό, δεν έτρεξε στον τόπο όπου είχε γίνει το έγκλημα, αλλά στο μέρος όπου ήσαν συγκεντρωμένοι οι ένοπλοι που θα έπαιρναν μέρος στην πομπή, προτού μπορέσουν να καταλάβουν τίποτε —γιατί ήσαν κάπως μακριά— και, δίνοντας στο πρόσωπό του μια έκφραση που δεν μαρτυρούσε τίποτε από την συμφορά, τους διέταξε να συγκεντρωθούν χωρίς τα όπλα, σ᾽ ένα μέρος που τους έδειξε.
[6.58.2] Πήγαν εκεί νομίζοντας ότι κάτι θα τους πει, αλλά ο Ιππίας είπε στους σωματοφύλακές του να μαζέψουν τα όπλα και άρχισε αμέσως να ξεχωρίζει όσους υποπτευόταν και όσους βρέθηκαν με κοντοσπάθι, γιατί στις πομπές είχαν συνήθεια να παίρνουν μόνο ασπίδα και κοντάρι.

[6.59.1] Έτσι, λοιπόν, η αιτία της συνωμοσίας του Αρμοδίου και του Αριστογείτονος ήταν το ερωτικό πάθος που τους έσπρωξε, από ξαφνικό φόβο, στην τολμηρή τους πράξη.
[6.59.2] Μετά απ᾽ αυτό η εξουσία των τυράννων έγινε πιο σκληρή για τους Αθηναίους και ο Ιππίας, που φοβόταν πια πολύ περισσότερο, σκότωνε πολλούς πολίτες και ταυτόχρονα έψαχνε να βρει ασφαλισμένο καταφύγιο στο εξωτερικό, για την περίπτωση που θα γινόταν επανάσταση.
[6.59.3] Μετά απ᾽ αυτά, ο Ιππίας, Αθηναίος, έδωσε την κόρη του Αρχιδίκη στον Λαμψακηνό Αιαντίδη, γιο του Ιππόκλου, τυράννου της Λαμψάκου, γιατί ήξερε ότι είχε μεγάλη επιρροή στον βασιλέα Δαρείο. Στον τάφο της Αρχιδίκης που είναι στην Λάμψακο, υπάρχει η ακόλουθη επιγραφή: Το χώμα αυτό σκεπάζει την Αρχιδίκη, κόρη του Ιππία, που ήταν από τους πιο ξακουστούς Έλληνες της εποχής του. Ήταν κόρη, γυναίκα, αδελφή και μητέρα τυράννων, αλλά δεν άφησε να παρασυρθεί το πνεύμα της από την υπεροψία.
[6.59.4] Ο Ιππίας κυβέρνησε τους Αθηναίους τρία ακόμα χρόνια και τον τέταρτο τον ανέτρεψαν οι Λακεδαιμόνιοι και οι εξόριστοι Αλκμεωνίδες. Έφυγε, μετά από συμφωνία, στο Σίγειο και μετά πήγε κοντά στους Αιαντίδες, στην Λάμψακο. Από εκεί πήγε στον βασιλέα Δαρείο από όπου, είκοσι χρόνια αργότερα, γέρος πια, ακολούθησε τους Μήδους στον Μαραθώνα.

[6.60.1] Αυτά σκεπτόταν ο αθηναϊκός λαός και θυμόταν τα όσα είχε μάθει από την προφορική παράδοση και ήταν, την στιγμή εκείνη, εχθρικός και καχύποπτος με όσους είχαν κατηγορηθεί για την υπόθεση των Μυστηρίων και θεωρούσε ότι όλα είχαν γίνει από ολιγαρχικούς συνωμότες, που είχαν σκοπό να εγκαταστήσουν τυραννία.
[6.60.2] Εξαιτίας του μεγάλου ερεθισμού του κόσμου, πολλοί και αξιόλογοι άνθρωποι είχαν πάει φυλακή και δεν υπήρχε καμιά ένδειξη ότι η κρίση θα περάσει, αλλά αντίθετα, τα πράγματα αγρίευαν κάθε μέρα και περισσότερο και γίνονταν πιο πολλές συλλήψεις. Τότε ένας από τους φυλακισμένους έπεισε έναν άλλον φυλακισμένο, εναντίον του οποίου υπήρχε η σοβαρότερη κατηγορία, να κάνει αποκαλύψεις, είτε αληθινές είτε όχι. Και για τις δύο εκδοχές μόνον υποθέσεις γίνονται και κανείς, ούτε τότε ούτ᾽ αργότερα, δεν μπόρεσε να βεβαιώσει ποιοί ήσαν οι πραγματικοί δράστες.
[6.60.3] Τον έπεισε, λοιπόν, ότι έπρεπε, είτε ήταν ένοχος είτε όχι, να εξασφαλίσει ασυλία και να σωθεί και ν᾽ απαλλάξει την πολιτεία από την καχυποψία που κυριαρχούσε. Θα ήταν πιο βέβαιος ότι θα σωθεί αν ομολογούσε, έχοντας εξασφαλίσει την ατιμωρησία, παρά αν αρνιόταν και πήγαινε σε δίκη.
[6.60.4] Κατήγγειλε, λοιπόν, τον εαυτό του και άλλους για τον ακρωτηριασμό των Ερμών. Ο αθηναϊκός λαός, που πίστεψε ότι έμαθε την αλήθεια, αισθάνθηκε μεγάλη ικανοποίηση επειδή πριν θεωρούσε ανυπόφορο να μην μπορεί να μάθει ποιοί είχαν συνωμοτήσει εναντίον του. Απελευθέρωσαν, λοιπόν, αμέσως τον καταδότη και όσους άλλους δεν είχε καταγγείλει και όσους είχαν κατηγορηθεί τους δίκασαν. Εκείνους τους οποίους είχαν συλλάβει, τους σκότωσαν, εκείνους που είχαν διαφύγει τους καταδίκασαν σε θάνατο και όρισαν χρηματική αμοιβή για όποιον τους σκότωνε.
[6.60.5] Είναι άγνωστο αν όσοι εκτελέστηκαν τιμωρήθηκαν άδικα, αλλά είναι βέβαιο ότι ολόκληρη η πολιτεία ένιωσε μεγάλη ανακούφιση.

[6.61.1] Σχετικά με τον Αλκιβιάδη, οι διαθέσεις των Αθηναίων ήσαν πολύ κακές. Τους επηρέαζαν οι εχθροί του, οι ίδιοι εκείνοι που τον είχαν κατηγορήσει προτού ξεκινήσει. Και όταν νόμισαν ότι η υπόθεση των Ερμών είχε ξεκαθαριστεί, άρχισαν να πιστεύουν ότι και η υπόθεση των Μυστηρίων, για την οποία είχε κατηγορηθεί, ήταν δικό του έργο και είχε γίνει μετά από συνεννόηση μ᾽ εκείνους που συνωμοτούσαν εναντίον της Δημοκρατίας.
[6.61.2] Την ίδια εποχή που τα πνεύματα ήσαν τόσο ταραγμένα, έτυχε να προχωρήσει έως τον Ισθμό μια μικρή δύναμη Λακεδαιμονίων για να διαπραγματευτούν με τους Βοιωτούς. Νόμισαν ότι ήταν ενέργεια του Αλκιβιάδη, ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν πάει εκεί όχι για τους Βοιωτούς, αλλά μετά από μήνυμα δικό του και ότι, αν δεν προλάβαιναν να συλλάβουν όσους είχαν κατηγορηθεί, η πολιτεία θα είχε προδοθεί. Μια νύχτα, μάλιστα, έμειναν με τα όπλα τους στο Θησείο, που βρίσκεται μέσα στην πόλη.
[6.61.3] Την ίδια εποχή, στο Άργος, οι φίλοι του Αλκιβιάδη έγιναν ύποπτοι ότι κινούνται εναντίον της Δημοκρατίας και για τον λόγο αυτόν οι Αθηναίοι παραδώσαν στους Αργείους δημοκρατικούς όλους τους Αργείους ομήρους τους οποίους είχαν στα νησιά, για να τους σκοτώσουν.
[6.61.4] Από όλα, λοιπόν, τα στοιχεία δημιουργήθηκαν υποψίες γύρω από το όνομα του Αλκιβιάδη. Έτσι, με σκοπό να τον δικάσουν και να τον σκοτώσουν, έστειλαν στην Σικελία την Σαλαμινία για να τον πιάσει τον ίδιο και όσους άλλους είχαν κατηγορηθεί.
[6.61.5] Είχαν δώσει οδηγίες να τον καλέσουν να τους ακολουθήσει για να έρθει ν᾽ απολογηθεί, αλλά να μην τον συλλάβουν, επειδή δεν ήθελαν να προκαλέσουν αναταραχή στην Σικελία, τόσο στο δικό τους στράτευμα όσο και στους εχθρούς κι επειδή, κυρίως, ήθελαν να εξασφαλίσουν να μείνουν εκεί οι Μαντινείς και οι Αργείοι τους οποίους, καθώς πίστευαν οι Αθηναίοι, ο Αλκιβιάδης είχε πείσει να πάνε στην εκστρατεία.
[6.61.6] Ο Αλκιβιάδης με το καράβι του και οι άλλοι συγκατηγορούμενοι, έφυγαν από την Σικελία ακολουθώντας την Σαλαμινία, τάχα για να πάνε στην Αθήνα. Αλλά όταν έφτασαν στους Θουρίους, έπαψαν να την ακολουθούν, εγκατέλειψαν το καράβι και εξαφανίστηκαν, γιατί φοβήθηκαν ότι, όταν φτάσουν θα τους δικάσουν με αιτιολογία συκοφαντίες.
[6.61.7] Το πλήρωμα της Σαλαμινίας αναζήτησε, για λίγο, τον Αλκιβιάδη και τους συντρόφους του και καθώς δεν μπόρεσαν να τους βρουν πουθενά, έφυγαν με το καράβι τους. Ο Αλκιβιάδης, εξόριστος πια, πέρασε, λίγο αργότερα, από την Θουρία στην Πελοπόννησο μ᾽ εμπορικό καράβι. Οι Αθηναίοι τον δίκασαν ερήμην και τον καταδίκασαν σε θάνατο, αυτόν και τους συντρόφους του.

[6.62.1] Μετά από αυτό οι άλλοι δύο Αθηναίοι στρατηγοί στην Σικελία διαίρεσαν τον στρατό σε δύο μέρη και, με κλήρο, πήραν ο καθένας το ένα. Ξεκίνησαν με όλο τον στρατό για τον Σελινούντα και την Έγεστα. Ήθελαν να δουν αν οι Εγεσταίοι θα δώσουν χρήματα, και να εξετάσουν την κατάσταση των Σελινουντίων, καθώς και να πληροφορηθούν τις διαφορές τους με τους Εγεσταίους.
[6.62.2] Αρμένιζαν έχοντας την Σικελία αριστερά από το μέρος του Τυρρηνικού κόλπου κι έφτασαν στην Ιμέρα (μόνη ελληνική πολιτεία στο μέρος αυτό της Σικελίας) που δεν τους δέχτηκε και εξακολούθησαν τον δρόμο τους.
[6.62.3] Καθώς προχωρούσαν κυρίεψαν τα Ύκκαρα, παραθαλάσσιο Σικανικό οικισμό, αλλά εχθρικό προς τους Εγεσταίους. Πήραν όλους τους κατοίκους δούλους και παράδωσαν τον οικισμό στους Εγεσταίους, οι οποίοι τους είχαν βοηθήσει με ιππικό. Οι Αθηναίοι, με τον στρατό τους, προχώρησαν μέσ᾽ από την χώρα των Σικελών και γύρισαν στην Κατάνη. Ο στόλος παράπλευσε τις ακτές φέρνοντας δούλους.
[6.62.4] Ο Νικίας είχε πάει απευθείας από τα Ύκκαρα στην Έγεστα, παραπλέοντας την ακτή, και αφού κανόνισε διάφορα ζητήματα και πήρε τα τριάντα τάλαντα, γύρισε πίσω στον στρατό. Πούλησαν τους δούλους και πήραν εκατόν είκοσι τάλαντα.
[6.62.5] Μετά έστειλαν στους διαφόρους Σικελούς συμμάχους ζητώντας να τους δώσουν στρατό. Με τον μισό τους στρατό πήγαν στην εχθρική Ύβλα της περιοχής της Γέλας, αλλά δεν μπόρεσαν να την κυριέψουν. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.

[6.63.1] Με την αρχή του χειμώνα οι Αθηναίοι άρχισαν να ετοιμάζονται για την επίθεσή τους εναντίον των Συρακουσών. Ετοιμάζονταν και οι Συρακούσιοι για να βαδίσουν εναντίον των Αθηναίων.
[6.63.2] Επειδή οι Αθηναίοι δεν τους είχαν επιτεθεί αμέσως, όπως το φοβόνταν, και το περίμεναν, έπαιρναν πολύ θάρρος μέρα με την ημέρα και όταν φάνηκε ότι έπλεαν μακριά από τις Συρακούσες, στα άλλα παράλια της Σικελίας, ότι είχαν βαδίσει εναντίον της Ύβλας, είχαν προσπαθήσει να την κυριέψουν αλλά δεν το είχαν κατορθώσει, τότε άρχισαν να τους καταφρονούν και, καθώς κάνει συνήθως ο όχλος όταν πάρει θάρρος, πίεζαν τους στρατηγούς τους να τους οδηγήσουν εναντίον της Κατάνης αφού οι Αθηναίοι δεν έρχονταν εναντίον τους.
[6.63.3] Το ιππικό των Συρακουσίων έκανε συνεχώς αναγνωρίσεις κοντά στο στρατόπεδο των Αθηναίων, τους έβριζε και τους ρωτούσε αν δεν είχαν έρθει μάλλον να εγκατασταθούν οι ίδιοι σε ξένη γη παρά ν᾽ αποκαταστήσουν τους Λεοντίνους στη δική τους.

[6.64.1] Οι Αθηναίοι στρατηγοί ήξεραν την κατάσταση και ήθελαν να παρασύρουν ολόκληρο τον στρατό των Συρακουσίων όσο μπορούσαν μακρύτερα από την πολιτεία, ώστε οι ίδιοι να πάνε, πλέοντας νύχτα, να καταλάβουν ανεμπόδιστα κατάλληλη τοποθεσία για να στήσουν στρατόπεδο. Ήξεραν ότι θα μπορούσαν να το επιτύχουν πολύ πιο εύκολα παρά εάν έπρεπε να κάνουν απόβαση και ν᾽ αγωνιστούν εναντίον προετοιμασμένου εχθρού ή εάν βάδιζαν από στεριά και τους έπαιρναν είδηση, γιατί τότε, το ιππικό των Συρακουσίων, που ήταν πολυάριθμο, ενώ οι ίδιοι δεν είχαν ιππικό, θα μπορούσε να προξενήσει πολλές απώλειες στους ψιλούς και τους βοηθητικούς. Ενώ με τον τρόπο αυτόν θα έπιαναν μια τοποθεσία στην οποία το ιππικό δεν θα μπορούσε να τους προξενήσει βλάβη άξια λόγου. Τέτοια τοποθεσία, όπου στρατοπέδευσαν αργότερα, τους υποδείξαν Συρακούσιοι φυγάδες που τους ακολουθούσαν. Ήταν κοντά στο Ολυμπιείο. Οι στρατηγοί, για να επιτύχουν αυτό που ήθελαν, μεταχειρίστηκαν το ακόλουθο τέχνασμα.
[6.64.2] Έστειλαν έμπιστό τους άνθρωπο τον οποίο, όμως, και οι Συρακούσιοι θεωρούσαν επίσης δικό τους. Ο άνθρωπος ήταν Καταναίος και είπε στους Συρακουσίους ότι τον έστελναν πολίτες της Κατάνης που τα ονόματά τους τα γνώριζαν οι Συρακούσιοι στρατηγοί και ήξεραν ότι ήσαν από τους πιστούς εκείνους φίλους τους οι οποίοι είχαν μείνει μέσα στην πολιτεία.
[6.64.3] Είπε ότι οι Αθηναίοι διανυκτέρευαν, χωρίς όπλα, μέσα στην πολιτεία και ότι, αν οι Συρακούσιοι ήθελαν να βαδίσουν ορισμένη μέρα, την αυγή, με όλο τον στρατό τους εναντίον των Αθηναίων, τότε οι Καταναίοι θ᾽ αποκλείσουν όσους Αθηναίους θα είναι μέσα στην πολιτεία και θα βάλουν φωτιά στα καράβια, ενώ οι Συρακούσιοι θα έβαζαν φωτιά στο περίφραγμα και θα έπιαναν εύκολα όλο τον αθηναϊκό στρατό. Είπε ότι ήσαν πολλοί οι Καταναίοι που θα βοηθούσαν, ότι ήσαν κιόλας έτοιμοι και ότι έρχεται από μέρους τους.

[6.65.1] Οι Συρακούσιοι στρατηγοί, οι οποίοι και για άλλους λόγους είχαν πάρει θάρρος και είχαν σκοπό —ανεξάρτητα από την πρόταση αυτή— να βαδίσουν εναντίον της Κατάνης, πίστεψαν απερίσκεπτα τον άνθρωπο αυτόν και, αφού συμφώνησαν για την ημέρα που θα εμφανίζονταν στην Κατάνη, τον έστειλαν πίσω. Καθώς είχαν κιόλας φτάσει στις Συρακούσες σύμμαχοι Σελινούντιοι και άλλοι, οι Συρακούσιοι έβγαλαν διαταγή για όλους τους Συρακουσίους να είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν μ᾽ όλο τους τον στρατό. Όταν έγιναν όλες οι ετοιμασίες και κόντευαν οι μέρες που είχαν συμφωνήσει να βρεθούν εκεί, ξεκίνησαν για την Κατάνη και στρατοπέδευσαν κοντά στον ποταμό Σύμαιθο, στο έδαφος των Λεοντίνων.
[6.65.2] Όταν οι Αθηναίοι πληροφορήθηκαν ότι πλησίασαν, πήραν όλο το εκστρατευτικό σώμα και όλους τους Σικελούς ή άλλους που είχαν έρθει να τους ενισχύσουν, τους επιβίβασαν στα πολεμικά και στα μεταγωγικά και έπλευσαν νύχτα στις Συρακούσες.
[6.65.3] Με την αυγή οι Αθηναίοι αποβιβάστηκαν κοντά στο Ολυμπιείο για να καταλάβουν μέρος όπου να στήσουν στρατόπεδο. Το ιππικό των Συρακουσίων, που είχε πρώτο πλησιάσει στην Κατάνη και είχε καταλάβει ότι ολόκληρος ο στρατός είχε φύγει, γύρισε πίσω και ειδοποίησε το πεζικό. Και τότε όλος ο στρατός γύρισε γρήγορα να υπερασπιστεί τις Συρακούσες.

[6.66.1] Αλλά η απόσταση ήταν μεγάλη και οι Αθηναίοι, ανενόχλητοι, οργάνωσαν το στρατόπεδό τους σε κατάλληλο μέρος απ᾽ όπου θα μπορούσαν να δώσουν μάχη όποια στιγμή θα θεωρούσαν κατάλληλη και όπου το ιππικό των Συρακουσίων θα μπορούσε ελάχιστα να τους παρενοχλήσει, είτε πριν είτε μετά την ώρα της μάχης. Από τη μια πλευρά προστάτευαν την τοποθεσία μάντρες και σπίτια, καθώς και δέντρα κι ένας βάλτος και από την άλλη ένας γκρεμός.
[6.66.2] Έκοψαν τα δέντρα που βρίσκονταν κοντά, τα μετέφεραν έως την ακρογιαλιά κι έστησαν σταυρωτό φράχτη γύρω στα καράβια. Απάνω στον Δάσκωνα, από όπου ο εχθρός θα μπορούσε να τους επιτεθεί με μεγάλη ευκολία, ύψωσαν όσο γρήγορα μπορούσαν, τείχος από ξερολιθιά και ξύλα και έκοψαν την γέφυρα του ποταμού Άναπου.
[6.66.3] Όσο έκαναν αυτές τις προετοιμασίες, κανείς δεν βγήκε από την πολιτεία να τους εμποδίσει, αλλά αργότερα πρώτο έφτασε το ιππικό των Συρακουσίων και ύστερα συγκεντρώθηκε όλο το πεζικό. Στην αρχή πλησίασαν αρκετά κοντά στο αθηναϊκό στρατόπεδο, αλλά επειδή δεν βγήκαν οι Αθηναίοι ν᾽ αντιπαραταχτούν, οι Συρακούσιοι συμπτύχθηκαν και, αφού διάβηκαν την Ελωρίνη οδό, κατασκήνωσαν.

[6.67.1] Την επομένη οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους ετοιμάστηκαν για μάχη και παρατάχθηκαν με την ακόλουθη τάξη: Στην δεξιά πτέρυγα ήσαν οι Αργείοι και οι Μαντινείς, στο κέντρο ήσαν οι Αθηναίοι και στην υπόλοιπη παράταξη οι άλλοι σύμμαχοι. Ο μισός στρατός ήταν παραταγμένος σε πρώτη γραμμή και σε βάθος οκτώ στοίχων και ο άλλος μισός κοντά στο στρατόπεδο, σχηματίζοντας τετράγωνο —και αυτός σε βάθος οκτώ στοίχων— με διαταγές να παρακολουθούν σε ποιό σημείο ο υπόλοιπος στρατός θα πιεζόταν περισσότερο, για να τρέξουν εκεί να βοηθήσουν. Είχαν πλαισιώσει στην εφεδρεία αυτήν και τους βοηθητικούς της επιμελητείας.
[6.67.2] Οι Συρακούσιοι παράταξαν το βαρύ πεζικό τους σε δεκαέξι στοίχους. Το αποτελούσε ολόκληρη η δύναμη των Συρακουσίων που είχαν κάνει γενική επιστράτευση και όλοι οι σύμμαχοί τους που έτυχε να είναι εκεί. Τους βοήθησαν κυρίως οι Σελινούντιοι, η Γέλα με ιππικό, διακόσιους ιππείς, και η Καμάρινα με είκοσι, περίπου, ιππείς και πενήντα, περίπου, τοξότες. Το ιππικό τους, που αριθμούσε τουλάχιστον χίλιους διακόσιους ιππείς, το παράταξαν στην δεξιά πτέρυγα και δίπλα τους παράταξαν τους ακοντιστές.
[6.67.3] Την ώρα που οι Αθηναίοι ετοιμάζονταν ν᾽ αρχίσουν πρώτοι την έφοδο, ο Νικίας περνώντας διαδοχικά μπροστά στα διάφορα τμήματα, τους μίλησε στο καθένα χωριστά και ενθάρρυνε ολόκληρο τον στρατό με τα ακόλουθα, περίπου, λόγια:

[6.68.1] «Τι χρειάζονται, στρατιώτες, οι πολλές παραινέσεις, αφού βρισκόμαστε εδώ για έναν κοινό αγώνα; Άλλωστε, οι προετοιμασίες μας πρέπει, νομίζω, να σας εμπνέουν περισσότερο θάρρος παρά τα ωραία λόγια, αν ο στρατός μας ήταν μικρός.
[6.68.2] Γιατί όπου βρισκόμαστε συγκεντρωμένοι Αργείοι και Μαντινείς και Αθηναίοι και οι καλύτεροι από τους νησιώτες, πώς είναι δυνατόν, με τέτοιους και τόσους συμμάχους να μην έχει κανείς μεγάλη ελπίδα για την νίκη και μάλιστα όταν έχομε αντίκρυ μας στρατό που συγκροτήθηκε με γενική επιστράτευση —και όχι από επίλεκτες μονάδες σαν και μας— και από Σικελιώτες που μας περιφρονούν, αλλά δεν θα μπορέσουν να μας αντισταθούν, γιατί η πολεμική τους τέχνη υστερεί πολύ από την ανδρεία τους;
[6.68.3] Ο καθένας από σας ας σκεφθεί ότι είμαστε πολύ μακριά από την πατρίδα μας και δεν έχομε, εδώ γύρω, κανένα φιλικό έδαφος, εκτός από εκείνο που θα κατακτήσετε με τα όπλα. Και θα σας πω το αντίθετο από εκείνο που —καθώς είμαι βέβαιος— μεταχειρίζεται ο εχθρός για να εξυψώσει το ηθικό του. Εκείνοι λένε πως ο αγώνας είναι για την πατρίδα κι εγώ σας λέω ότι για μας δεν γίνεται στην πατρίδα μας, αλλά σε τόπο όπου πρέπει να νικήσομε, αλλιώς δεν θα μπορέσομε εύκολα να φύγομε, γιατί το πολυάριθμο ιππικό θα μας πιέσει σκληρά.
[6.68.4] Θυμηθείτε, λοιπόν, την ανδρεία σας και ορμήσετε με θάρρος εναντίον του εχθρού και αναλογιστείτε ότι πρέπει να σας φοβίζει περισσότερο η δυσκολία της θέσης μας παρά ο εχθρός».

[6.69.1] Μετά από τα παραινετικά αυτά λόγια, ο Νικίας οδήγησε αμέσως τον στρατό του στην επίθεση. Οι Συρακούσιοι δεν περίμεναν ότι θα έδιναν αμέσως μάχη και μάλιστα, επειδή ήσαν κοντά στην πολιτεία τους, μερικοί είχαν φύγει. Έτρεχαν για να επιστρέψουν, κι επειδή καθυστερούσαν, ο καθένας έμπαινε σ᾽ όποιο σημείο της παράταξης πρόφταινε να πάει. Δεν υστερούσαν ούτε σε ζήλο ούτε σε γενναιότητα, ούτε στην μάχη αυτή ούτε στις άλλες. Δεν υστερούσαν σε παλικαριά όσο τους ήταν αρκετή η στρατιωτική τους τέχνη, όταν όμως υστερούσαν σ᾽ αυτό, αναγκάζονταν, παρά την θέλησή τους, να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους. Αν και δεν πίστευαν ότι οι Αθηναίοι θα ορμούσαν πρώτοι και αναγκάστηκαν να ετοιμαστούν βιαστικά, πήραν αμέσως τα όπλα κι έκαναν ευθύς αντεπίθεση.
[6.69.2] Στην αρχή πολέμησαν οι λιθοβόλοι, οι σφενδονιστές και οι τοξότες των δύο παρατάξεων και, καθώς γίνεται όταν πολεμούν μεταξύ τους ψιλοί, υποχωρούσε πότε η μία, πότε η άλλη παράταξη. Ύστερα οι μάντεις έφεραν μπροστά στην παράταξη τα σφαχτάρια που συνηθίζονται, οι σάλπιγγες έδωσαν το σήμα στους οπλίτες
[6.69.3] και οι δύο στρατοί κινήθηκαν. Οι Συρακούσιοι πολεμούσαν για την πατρίδα τους και για να σώσουν ο καθένας εκείνη την ώρα την ζωή του και, στο μέλλον, την ελευθερία του. Στην αντίπαλη παράταξη, οι Αθηναίοι πολεμούσαν για να κατακτήσουν μια ξένη χώρα και να μην βλάψουν την πατρίδα τους, αν νικηθούν. Οι Αργείοι και οι άλλοι αυτόνομοι σύμμαχοι, πολεμούσαν για να κατακτήσουν, μαζί με τους Αθηναίους, την Σικελία και για να ξαναδούν, μετά την νίκη, την δική τους πατρίδα. Οι υποτελείς σύμμαχοι πολεμούσαν κυρίως για να σώσουν την ζωή τους, πράγμα που δεν μπορούσαν να ελπίζουν αν δεν νικούσαν. Είχαν πρόσθετο ελατήριο την ελπίδα ότι, αν συνεργούσαν στην υποδούλωση άλλων, θα ελάφρυναν τον δικό τους ζυγό.

[6.70.1] Όταν άρχισε μάχη σώμα προς σώμα, οι δυο στρατοί κράτησαν πολλή ώρα τις θέσεις τους. Έτυχε ν᾽ αστράψει και να βροντήσει και να πέσει δυνατή βροχή. Για εκείνους που πολεμούσαν για πρώτη φορά και δεν είχαν καμιά πολεμική πείρα, τα πράγματα αυτά αύξαναν τον φόβο τους, ενώ για τους άλλους, που ήσαν έμπειροι, αυτά τους φαίνονταν φυσικά για την εποχή του χρόνου και αισθάνονταν μεγαλύτερη έκπληξη επειδή ο αντίπαλός τους αντιστεκόταν και δεν είχε ακόμα νικηθεί.
[6.70.2] Οι Αργείοι πρώτοι απώθησαν την αριστερή πτέρυγα των Συρακουσίων. Μετά και οι Αθηναίοι απώθησαν τις απέναντί τους παραταγμένες μονάδες και ολόκληρη η παράταξη των Συρακουσίων διασπάστηκε κι άρχισε η φυγή.
[6.70.3] Οι Αθηναίοι δεν τους καταδίωξαν σε μεγάλη απόσταση (το ιππικό των Συρακουσίων, που ήταν πολυάριθμο και δεν είχε νικηθεί, τους εμπόδιζε και όταν έβλεπε κάπου οπλίτες να ορμούν μπροστά, τους συγκρατούσε), αλλά τους καταδίωξαν κανονικά παραταγμένοι όσο τούτο δεν παρουσίαζε κίνδυνο, και ύστερα γύρισαν πίσω κι έστησαν τρόπαιο.
[6.70.4] Οι Συρακούσιοι συγκεντρώθηκαν στην Ελωρίνη οδό, ανασυντάχθηκαν όσο μπορούσαν την στιγμή εκείνη, αλλά έστειλαν μερικούς στρατιώτες φρουρά στο Ολυμπίειον από φόβο μήπως οι Αθηναίοι πάρουν χρήματα από τον θησαυρό που ήταν εκεί. Οι υπόλοιποι αποσύρθηκαν μέσα στην πολιτεία.

[6.71.1] Οι Αθηναίοι δεν πήγαν στο ιερό. Μάζεψαν τους νεκρούς τους και, αφού τους έκαψαν σε πυρά, κατασκήνωσαν επί τόπου. Την επομένη απόδωσαν στους Συρακουσίους, με εκεχειρία, τους δικούς τους νεκρούς (είχαν σκοτωθεί διακόσιοι εξήντα, περίπου, Συρακούσιοι και σύμμαχοι) και συγκέντρωσαν τα οστά των δικών τους νεκρών (είχαν σκοτωθεί πενήντα περίπου Αθηναίοι και σύμμαχοι). Πήραν τα λάφυρα του εχθρού και γύρισαν με τον στόλο στην Κατάνη.
[6.71.2] Ήταν χειμώνας και δεν τους φαινόταν δυνατόν να εξακολουθήσουν τις επιχειρήσεις από το μέρος όπου ήσαν στρατοπεδευμένοι προτού φέρουν ιππικό από την Αθήνα και στρατολογήσουν άλλο ιππικό επί τόπου, μεταξύ των συμμάχων τους, ώστε να μην έχει ο εχθρός απόλυτη υπεροχή στο όπλο αυτό. Έπρεπε, επίσης και να προμηθευτούν χρήματα επί τόπου και να τους έρθουν κι από την Αθήνα, καθώς και να προσεταιριστούν μερικές πολιτείες οι οποίες, καθώς ήλπιζαν, θα ήσαν πιο πρόθυμες να υποταχτούν μετά την μάχη. Έπρεπε, επίσης, να εφοδιαστούν με σιτάρι και με όσα άλλα χρειάζονταν ώστε, με την άνοιξη, να κάνουν επίθεση εναντίον των Συρακουσών.

[6.72.1] Με αυτά τα σχέδια έφυγαν οι Αθηναίοι για την Νάξο και την Κατάνη, για να περάσουν τον χειμώνα. Οι Συρακούσιοι, αφού έθαψαν τους νεκρούς τους, συγκάλεσαν Εκκλησία του Δήμου.
[6.72.2] Ανέβηκε στο βήμα ο Ερμοκράτης του Έρμωνος, που ήταν συνετός όσο κανείς και είχε αναδειχθεί στα πολεμικά πράγματα τόσο για την μεγάλη του πείρα, όσο και για την ανδρεία του. Τους ενθάρρυνε και δεν τους άφηνε να έχουν πεσμένο ηθικό εξαιτίας των όσων είχαν γίνει.
[6.72.3] Δεν είχε νικηθεί το φρόνημά τους, έλεγε, αλλά τους είχε καταστρέψει η έλλειψη πειθαρχίας. Και δεν είχαν υστερήσει τόσο όσο μπορούσε κανείς εύλογα να περιμένει, αφού είχαν πολεμήσει σαν αρχάριοι, ας πούμε, που είχαν απέναντί τους ειδικευμένους τεχνίτες.
[6.72.4] Τους είχε βλάψει πολύ, επίσης, το πλήθος των στρατηγών και η πολυαρχία (είχαν δεκαπέντε στρατηγούς) και η αταξία, αποτέλεσμα της ανυπακοής στον στρατό. Αν, όμως, λίγοι και έμπειροι στρατηγοί προετοίμαζαν, όλον τον χειμώνα, τους οπλίτες δίνοντας όπλα σε όσους δεν είχαν, ώστε να γίνουν όσο το δυνατόν περισσότεροι και αναγκάζοντάς τους να εκγυμναστούν, τότε, έλεγε, φυσικό ήταν να νικήσουν τους εχθρούς, αφού την ανδρεία την είχαν και την πειθαρχία την ώρα της μάχης θα την αποκτούσαν. Και τα δύο αυτά θ᾽ αναπτύσσονταν μαζί, η πειθαρχία επειδή θα την ασκούσαν την ώρα του κινδύνου, η φυσική ανδρεία επειδή θα στερεωνόταν με την εμπιστοσύνη που θα τους έδινε η πείρα.
[6.72.5] Οι στρατηγοί που θα διορίζονταν, έπρεπε να είναι λίγοι και να έχουν απόλυτη εξουσία και να τους δοθεί με όρκο, από όλους, η υπόσχεση ότι θα τους αφήσουν ν᾽ ασκήσουν την εξουσία τους όπως ξέρουν οι ίδιοι. Με τον τρόπο αυτόν θα έμεναν περισσότερο κρυφά τα όσα έπρεπε να είναι μυστικά και, γενικά, όλη η προετοιμασία θα γινόταν με τάξη και χωρίς δισταγμούς.

[6.73.1] Οι Συρακούσιοι, αφού τα άκουσαν, ψήφισαν ό,τι ζητούσε και τον εκλέξαν στρατηγό τον ίδιο με τον Ηρακλείδη του Λυσιμάχου και τον Σικανό του Εξηκέστου, τους τρεις αυτούς μόνο.
[6.73.2] Έστειλαν πρέσβεις και στην Κόρινθο και στην Λακεδαίμονα, για να τους έρθει συμμαχική βοήθεια και για να πείσουν τους Λακεδαιμονίους ν᾽ αρχίσουν πάλι φανερό πόλεμο και πιο αποφασιστικά εναντίον της Αθήνας, ώστε να την αναγκάσουν ν᾽ ανακαλέσει το εκστρατευτικό σώμα από την Σικελία ή τουλάχιστον να μην μπορεί να το ενισχύσει στέλνοντας κι άλλο στρατό.

[6.74.1] Ο Αθηναϊκός στρατός που ήταν στην Κατάνη πήγε κατευθείαν στην Μεσσήνη, περιμένοντας ότι η πολιτεία θα τους παραδοθεί με προδοσία, αλλά όσα είχαν ετοιμαστεί δεν έγιναν, επειδή ο Αλκιβιάδης, όταν είχε ανακληθεί και επέστρεψε, ξέροντας ότι θα γινόταν εξόριστος, ειδοποίησε τους φίλους των Συρακουσίων στην Μεσσήνη για την συνωμοσία την οποία ήξερε. Οι Μεσσήνιοι φίλοι των Συρακουσίων σκότωσαν πρώτα τους συνωμότες και εκείνο τον καιρό ήσαν οπλισμένοι και επιβλήθηκαν ώστε να μην δεχθεί η πολιτεία τους Αθηναίους
[6.74.2] οι οποίοι, όμως, περίμεναν δεκατρείς μέρες, αλλά επειδή τους ταλαιπωρούσε η κακοκαιρία, τους έλειπαν τα τρόφιμα και δεν γινόταν τίποτε, αποσύρθηκαν στη Νάξο όπου περιχαράκωσαν το στρατόπεδό τους με πασσάλους και οχυρώματα και ξεχειμώνιασαν εκεί. Έστειλαν καράβια στην Αθήνα για χρήματα και ιππικό που έπρεπε να τους έρθουν έως την άνοιξη.

[6.75.1] Και οι Συρακούσιοι έχτιζαν οχυρώματα όλον τον χειμώνα κοντά στην πόλη και περιλάβαν μέσα στην πολιτεία τον Τεμενίτη, κατασκευάζοντας ένα τείχος σ᾽ όλο το μήκος που βλέπει προς τις Επιπολές, έτσι ώστε, αν νικηθούν, να μην μπορεί ο εχθρός να τους πολιορκήσει στενά με άλλο τείχος. Έχτισαν φρούριο και στα Μέγαρα και στο Ολυμπίειο. Και στην ακρογιαλιά τοποθέτησαν πασσάλους παντού όπου μπορούσε να γίνει απόβαση.
[6.75.2] Ήξεραν ότι οι Αθηναίοι ξεχειμωνιάζουν στην Νάξο και κίνησαν με πάνδημη εκστρατεία εναντίον της Κατάνης όπου κατέστρεψαν την γη, έκαψαν τις σκηνές και το στρατόπεδο των Αθηναίων και γύρισαν στην πολιτεία τους.
[6.75.3] Έμαθαν ότι οι Αθηναίοι στηρίζονταν στην συμμαχία που είχαν κάνει με την Καμάρινα τον καιρό που είχε πάει ο Λάχης, και ότι είχαν στείλει πρεσβεία για να την προσεταιριστούν. Έστειλαν κι εκείνοι πρεσβεία γιατί υποπτεύονταν ότι οι Καμαριναίοι τους είχαν δώσει απρόθυμα την όση βοήθεια είχαν στείλει στην πρώτη μάχη, ότι στο μέλλον θ᾽ αρνιόνταν να τους βοηθήσουν μετά την επιτυχία των Αθηναίων στην μάχη αυτήν, και ότι, θα δέχονταν να πάνε με το μέρος τους εξαιτίας της παλιάς φιλίας τους μαζί τους.
[6.75.4] Όταν έφτασαν στην Καμάρινα από τις Συρακούσες, ο Ερμοκράτης και οι άλλοι, και από τους Αθηναίους ο Εύφημος και άλλοι, έγινε συνέλευση των Καμαριναίων και ο Ερμοκράτης, θέλοντας να τους προδιαθέσει εναντίον των Αθηναίων, είπε τα ακόλουθα, περίπου:

[6.76.1] «Καμαριναίοι! Δεν ήρθαμε πρέσβεις εδώ επειδή φοβηθήκαμε μήπως σας εντυπωσιάσει η μεγάλη δύναμη των Αθηναίων, αλλά επειδή ανησυχήσαμε μήπως τα όσα θα σας πουν, σας παρασύρουν, αν δεν μας ακούσετε, πριν, εμάς.
[6.76.2] Ήρθαν στην Σικελία με την πρόφαση που ξέρετε, αλλά όλοι μας υποπτευόμαστε τους πραγματικούς τους σκοπούς. Νομίζω ότι εκείνο που επιδιώκουν δεν είναι ν᾽ αποκαταστήσουν τους Λεοντίνους στην πατρίδα τους, αλλά μάλλον να μας διώξουν εμάς από την δική μας. Είναι παράλογο, ενώ ερημώνουν τις πολιτείες στην Ελλάδα, να επιδιώκουν ν᾽ αποκαταστήσουν πολιτείες εδώ και να δείχνουν τόση φροντίδα για τους Λεοντίνους οι οποίοι είναι Χαλκιδείς και φυλετικά συγγενείς τους, ενώ τους Χαλκιδείς της Ευβοίας —των οποίων οι Λεοντίνοι είναι άποικοι— τους έχουν υποδουλώσει και τους κρατούν υποτελείς.
[6.76.3] Τις ίδιες μεθόδους που εφαρμόσαν για ν᾽ αποκτήσουν τα όσα έχουν εκεί, τις δοκιμάζουν τώρα εδώ. Όταν, δηλαδή, με την αποδοχή των Ιώνων (και όλων όσοι, σύμμαχοί τους, κατάγονταν απ᾽ αυτούς) έγιναν αρχηγοί τους για να εκδικηθούν τους Μήδους, τότε, άλλους με την πρόφαση ότι δεν έδιναν αρκετό στρατό, άλλους επειδή πολεμούσαν μεταξύ τους, και άλλους με κάποια εύλογη αιτία, κατά την περίπτωση, τους υποδούλωσαν όλους.
[6.76.4] Έτσι, ούτε οι Αθηναίοι αντιστάθηκαν στους Μήδους για να εξυπηρετήσουν την ελευθερία των Ελλήνων, ούτε οι Έλληνες για την δική τους ελευθερία. Αποτέλεσμα ήταν οι Αθηναίοι να υποκαταστήσουν τους Μήδους στην υποδούλωση των Ελλήνων και οι Έλληνες ν᾽ αλλάξουν αφέντη και να έχουν έναν δεσπότη όχι λιγότερο ικανό, αλλά πολύ περισσότερο επικίνδυνο.

[6.77.1] »Αλλά δεν ήρθαμε εδώ για να κατηγορήσομε τους Αθηναίους, πράγμα που είναι πολύ εύκολο και για να εκθέσομε σε όσους τις ξέρουν καλά, όσες παρανομίες έχουν κάνει. Ήρθαμε πολύ περισσότερο για να κατηγορήσομε τους εαυτούς μας επειδή, ενώ έχομε παράδειγμα την υποδούλωση των εκεί Ελλήνων, που δεν υπερασπίστηκαν τον εαυτό τους, κι ενώ ακούμε τις ίδιες σοφιστίες εναντίον μας, δηλαδή την αποκατάσταση των Λεοντίνων και των ομοφύλων τους και την βοήθεια στους συμμάχους τους Εγεσταίους, δεν θέλομε να συσπειρωθούμε και να δείξομε αποφασιστικά στους Αθηναίους ότι εδώ δεν βρίσκονται Ίωνες ή Ελλησπόντιοι και νησιώτες που είναι πάντα δούλοι κι αλλάζουν συνεχώς αφέντη —είτε Μήδος είναι είτε άλλος κάποιος— αλλά ότι βρίσκονται Δωριείς ελεύθεροι, που έχουν καταγωγή την ελεύθερη Πελοπόννησο και ήρθαν να κατοικήσουν την Σικελία.
[6.77.2] Τί περιμένομε, λοιπόν; Να υποδουλωθούμε μια μια πολιτεία, ενώ ξέρομε ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να μας υποτάξουν; Ενώ τους βλέπομε ν᾽ ακολουθούν ακριβώς την ίδια πολιτική, δηλαδή να δημιουργούν με τους λόγους τους έριδες μεταξύ μας, να κινούν, με υποσχέσεις συμμαχίας, τον ένα εναντίον του άλλου σε εξοντωτικό πόλεμο και να μεταχειρίζονται, σε κάθε περίσταση, ευχάριστα λόγια για να πετυχαίνουν τους σκοπούς τους; Και όταν ένας μακρινός γείτονάς μας υποκύψει πριν από μας, νομίζομε τάχα ότι δεν θα επεκταθεί το κακό στον καθένα από μας και ότι η πολιτεία που πρώτη παθαίνει την συμφορά, θα είναι το μοναδικό θύμα;

[6.78.1] »Και αν κανείς φαντάζεται ότι δεν είναι ο ίδιος εχθρός των Αθηναίων αλλά μόνο ο Συρακούσιος και θεωρεί ότι είναι φοβερό να ριψοκινδυνέψει για την δική μου πατρίδα, ας σκεφθεί, αν πολεμήσει στο έδαφός της, ότι δεν θα πολεμήσει μόνο για την πατρίδα μου, αλλά και για την δική του και μάλιστα με μεγαλύτερη ασφάλεια, αν, προηγουμένως, δεν έχω καταστραφεί εγώ, γιατί τότε θα μ᾽ έχει σύμμαχο και δεν θ᾽ αγωνιστεί μόνος του. Ας σκεφθεί ότι ο Αθηναίος δεν επιδιώκει τόσο να εκδικηθεί την έχθρα του Συρακουσίου όσο θέλει, έχοντάς με για πρόφαση, να εξασφαλίσει την φιλία του τρίτου.
[6.78.2] Αν κανείς μάς φθονεί ή μας φοβάται —γιατί οι δυνατοί προκαλούν τα δύο αυτά αισθήματα— κι αν εύχεται να πάθουν οι Συρακούσες για να σωφρονιστούν, αλλά τελικά να υπερισχύσουν για την δική του ασφάλεια, ελπίζει πράγματα που είναι έξω από τη δύναμη των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν ο ίδιος άνθρωπος να διαθέτει όπως θέλει αυτός και τις επιθυμίες του και την Τύχη.
[6.78.3] Και ίσως κάποτε, αν γελαστεί στους υπολογισμούς του, αφού κλάψει για τις δικές του συμφορές, θα επιθυμήσει να έρθει η ώρα να φθονεί και πάλι την δική μου ευτυχία. Αλλά τούτο θα ήταν αδύνατον αν μας είχε εγκαταλείψει και είχε αρνηθεί να συμμεριστεί μαζί μας τον κίνδυνο που δεν είναι γι᾽ αυτόν φαινομενικός, αλλά πραγματικός. Φαινομενικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι βοηθώντας μας, θα μας έσωζε, αλλά πραγματικά θα εξασφάλιζε την δική του σωτηρία.
[6.78.4] Το λογικότερο, Καμαριναίοι, θα ήταν, σεις κυρίως που συνορεύετε μαζί μας και κινδυνεύετε αμέσως μετά από μας, να είσαστε περισσότερο προβλεπτικοί και αντί, όπως τώρα, να είστε απρόθυμοι σύμμαχοι, να έρθετε σεις αυθόρμητα κοντά μας, όπως θα μας είχατε παρακαλέσει να έρθομε να σας βοηθήσομε αν οι Αθηναίοι είχαν επιτεθεί πρώτα στο έδαφος της Καμάρινας. Έτσι και τώρα θα έπρεπε να μας παρακινήσετε να μην υποχωρήσομε σε τίποτε. Αλλά ούτε σεις ούτε οι άλλοι δείξατε καμιά προθυμία.

[6.79.1] »Ίσως και από δειλία θέλετε να κρατήσετε ισορροπία στις σχέσεις σας μαζί μας και με τους επιδρομείς, με τον ισχυρισμό ότι έχετε συμμαχία με τους Αθηναίους. Την συμμαχία, όμως, αυτήν δεν την κάνατε εναντίον των φίλων σας, αλλά εναντίον των εχθρών σας, αν κανείς τους ερχόταν να σας επιτεθεί αλλά και για να βοηθήσετε τους Αθηναίους αν άλλοι τους επιτεθούν και όχι, όπως συμβαίνει τώρα, αν αυτοί οι ίδιοι αδικήσουν άλλους,
[6.79.2] αφού και οι Ρηγίνοι ακόμα, οι οποίοι είναι Χαλκιδείς, δεν θέλουν να βοηθήσουν τους Λεοντίνους —που είναι και αυτοί Χαλκιδείς— ν᾽ αποκατασταθούν. Θα ήταν φοβερό εάν, με την υποψία ότι οι ωραίες αυτές δικαιολογίες κρύβουν άλλους σκοπούς, οι Ρηγίνοι ακολουθούσαν μια παράλογα φρόνιμη πολιτική και σεις επιδιώκατε, με εύλογες προφάσεις, να ωφελήσετε τους φυσικούς σας εχθρούς και να καταστρέψετε εκείνους με τους οποίους σας συνδέουν δεσμοί κοινής καταγωγής, συμμαχώντας με τους χειρότερους εχθρούς τους.
[6.79.3] Αλλά αυτό δεν είναι το ορθό. Ορθό είναι να μας βοηθήσετε και να μην σας φοβίσει η έκταση της προετοιμασίας τους. Δεν είναι τρομακτική αν είμαστε όλοι ενωμένοι, αλλά θα γίνει αν, όπως το επιδιώκουν αυτοί εδώ, διασπαστούμε. Άλλωστε, αν και μας χτύπησαν εμάς μόνους και νίκησαν σε μια μάχη, δεν κατόρθωσαν να κάνουν τα όσα ήθελαν, κι έφυγαν γρήγορα πίσω.

[6.80.1] »Αν, λοιπόν, είμαστε ενωμένοι, δεν υπάρχει λόγος ν᾽ αποθαρρυνόμαστε, υπάρχει, όμως, λόγος να συμπράττομε με μεγαλύτερη προθυμία, αφού θα μας έρθει βοήθεια και από την Πελοπόννησο που είναι πολύ ανώτερη απ᾽ αυτούς στα πολεμικά. Αλλά δεν πρέπει να νομιστεί ότι θα ήταν δίκαιη απέναντί μας και ασφαλής για σας η επιφυλακτική πολιτική να μην βοηθήσετε κανέναν από τους δύο με την δικαιολογία ότι είσαστε σύμμαχοι και των δύο.
[6.80.2] Στην πράξη, δεν θα ήταν ίση μεταχείριση, αλλά μόνο τυπική θέση. Αν, επειδή δεν το βοηθήσετε, το ένα από τα δύο μέρη υποκύψει και το άλλο νικήσει, τότε τί άλλο θα είναι το αποτέλεσμα της αποχής σας παρά το ότι δεν θα έχετε βοηθήσει τον ένα να σωθεί και δεν θα έχετε εμποδίσει τον άλλον να κάνει μιαν αδικία; Ωραιότερο, όμως, θα ήταν να πάρετε το μέρος των αδικουμένων, που είναι και ομόφυλοί σας, τόσο για να προστατέψετε τα κοινά συμφέροντα της Σικελίας, όσο και για να εμποδίσετε τους Αθηναίους, που είναι φίλοι σας, να διαπράξουν μιαν αδικία.
[6.80.3] »Για να συνοψίσω, οι Συρακούσιοι εμείς, υποστηρίζομε ότι δεν υπάρχει ανάγκη να σας εξηγήσομε με λεπτομέρειες, ούτε σε σας ούτε σε άλλους, πράγματα που ξέρετε εξίσου καλά όσο κι εμείς. Αλλά σας απευθύνομε μια παράκληση και ταυτόχρονα, μια διαμαρτυρία αν δεν σας πείσομε. Ότι, ενώ μας απειλούν οι αιώνιοι εχθροί μας Ίωνες, εμείς Δωριείς θα προδοθούμε από Δωριείς.
[6.80.4] Αν μας καταστρέψουν οι Αθηναίοι θα τους έχουν βοηθήσει οι αποφάσεις σας και σ᾽ εκείνους θα πάει όλη η τιμή. Δεν θα πάρουν άλλο βραβείο για την νίκη τους παρά την πολιτεία η οποία τους την χάρισε! Αν, όμως, επικρατήσομε εμείς, τότε θα τιμωρηθείτε επειδή θα είσαστε υπαίτιοι για τους κινδύνους που διατρέξαμε.
[6.80.5] Σκεφθείτε, λοιπόν, και διαλέξετε ή να υποδουλωθείτε αμέσως χωρίς να διατρέξετε κινδύνους ή να νικήσετε μαζί μας και ν᾽ αποφύγετε την ντροπή να έχετε ή τους Αθηναίους για αφέντες ή την δική μας έχθρα, που δεν θα σβήσει εύκολα».

[6.81.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Ερμοκράτης και μετά ο πρέσβης των Αθηναίων Εύφημος είπε, περίπου, τα ακόλουθα:

[6.82.1] «Ήρθαμε εδώ για ν᾽ ανανεώσομε την προηγούμενη συμμαχία μας, αλλά επειδή ο Συρακούσιος μας κατηγόρησε, είμαστε υποχρεωμένοι να μιλήσομε για την ηγεμονία μας και ν᾽ αποδείξομε ότι είναι φυσικό να την ασκούμε.
[6.82.2] Την καλύτερη απόδειξη, άλλωστε, την ανέφερε ο ίδιος, λέγοντας ότι από πάντα οι Ίωνες είναι εχθροί των Δωριέων. Και έτσι είναι. Εμείς είμαστε Ίωνες κι έχομε γείτονες τους Πελοποννησίους, οι οποίοι είναι Δωριείς και πολύ περισσότεροι από μας. Χρειάστηκε να βρούμε τρόπο να μην είμαστε υποτακτικοί τους.
[6.82.3] Μετά τα μηδικά, και όταν είχαμε αποκτήσει στόλο, μπορέσαμε ν᾽ απαλλαγούμε από την εξουσία και την αρχηγία των Λακεδαιμονίων. Δεν είχαν περισσότερα δικαιώματα να μας διατάσσουν εμάς από ό,τι είχαμε εμείς να τους διατάσσομε εκείνους, εκτός από το ότι, την εποχή εκείνη, ήσαν ισχυρότεροι από μας. Εμείς, τότε, γίναμε αρχηγοί των πρώην υπηκόων του Βασιλέως κι έχομε από τότε την αρχηγία αυτήν, γιατί θεωρούμε ότι έπρεπε να έχομε αρκετή δύναμη για ν᾽ αντισταθούμε στους Πελοποννησίους, ώστε να διατρέχομε τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο απ᾽ αυτούς. Και, για να πούμε την αλήθεια, δεν διαπράξαμε παρανομία υποβάλλοντας στην εξουσία μας τους Ίωνες και τους νησιώτες τους οποίους οι Συρακούσιοι μας κατηγορούν ότι υποδουλώσαμε αν και είναι ομόφυλοί μας.
[6.82.4] Ακολούθησαν τον Μήδο εναντίον μας, εναντίον της μητροπόλεώς του, και δεν είχαν το θάρρος να επαναστατήσουν, θυσιάζοντας τα υπάρχοντά τους σαν και μας που εγκαταλείψαμε την πολιτεία μας. Ήθελαν να είναι δούλοι και να μας οδηγήσουν κι εμάς στην υποδούλωση.

[6.83.1] »Επομένως ασκούμε την ηγεμονία μας γιατί είμαστε άξιοί της, τόσο επειδή προσφέραμε στους Έλληνες το μεγαλύτερο ναυτικό και τον πιο απροφάσιστο ζήλο, όσο κι επειδή εκείνοι, βοηθώντας πρόθυμα τον Μήδο, μας έβλαπταν πολύ, τέλος επειδή επιθυμούσαμε να είμαστε ισχυροί απέναντι των Πελοποννησίων.
[6.83.2] Και δεν θα πούμε ωραίες φράσεις για ν᾽ αποδείξομε ότι δίκαια ασκούμε την ηγεμονία μας, επειδή μόνοι μας νικήσαμε τον βάρβαρο ή επειδή αντιμετωπίσαμε τον κίνδυνο για την δική μας, περισσότερο, ελευθερία, παρά για την ελευθερία όλων των Ελλήνων και την δική μας. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορηθεί αν αναζητήσει το καλύτερο μέσον για να εξασφαλίσει την σωτηρία του. Και σήμερα, λοιπόν, είμαστε εδώ για την ασφάλειά μας και τα συμφέροντά μας, που βλέπομε ότι συμπίπτουν με τα δικά σας.
[6.83.3] Και το συμπέρασμα αυτό το βγάζομε από τα γεγονότα τα οποία επικαλούνται οι Συρακούσιοι για να μας διαβάλουν και τα οποία σας προκαλούν, εσάς, τρομερές υποψίες. Ξέρομε ότι όσοι, από καχυποψία, φοβούνται, εύκολα παρασύρονται από ευχάριστα λόγια απάνω στην στιγμή, αλλά ότι, όταν έρθει η ώρα να δράσουν, ενεργούν κατά το συμφέρον τους.
[6.83.4] Όπως σας είπαμε, ασκούμε στην Ελλάδα την ηγεμονία μας από φόβο και για τον ίδιο λόγο ήρθαμε εδώ για να πάρομε με τους φίλους μας μέτρα ασφαλείας και όχι για να τους υποδουλώσομε, αλλά μάλλον για να εμποδίσομε άλλους να τους υποδουλώσουν.

[6.84.1] »Και ας μην σκεφθεί κανείς ότι ενδιαφερόμαστε για σας ενώ δεν μας πέφτει λόγος. Ας σκεφθεί ότι, αν είσαστε αρκετά ισχυροί για ν᾽ αντιμετωπίσετε τους Συρακουσίους, θα είναι μικρότερη τότε η πιθανότητα να μας βλάψουν στέλνοντας επικουρίες στην Πελοπόννησο.
[6.84.2] Από την άποψη αυτή, λοιπόν, παρουσιάζετε για μας μεγάλο ενδιαφέρον. Για τον ίδιο αυτόν λόγο, είναι λογικό να επιδιώκομε ν᾽ αποκαταστήσομε τους Λεοντίνους, όχι για να είναι υπήκοοί μας —σαν τους ομοφύλους τους στην Εύβοια— αλλά για να είναι όσο μπορούν ισχυροί και σε θέση, σαν γείτονες των Συρακουσίων, να τους συγκρατούν προς δικό μας συμφέρον.
[6.84.3] Στην Ελλάδα είμαστε, μόνοι, αρκετά δυνατοί για να συγκρατούμε τους εχθρούς μας. Όσο για τους Χαλκιδείς —για τους οποίους ο Ερμοκράτης μάς κατηγορεί ότι είναι παράλογο να τους έχομε υποδουλώσει εκεί και ν᾽ απελευθερώνομε όσους είναι εδώ— έχομε συμφέρον να είναι άοπλοι και να συνεισφέρουν μόνο χρήματα, ενώ εδώ το συμφέρον μας είναι οι Λεοντίνοι και οι άλλοι φίλοι μας να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόνομοι.

[6.85.1] »Για έναν τύραννο ή για μια πολιτεία που ασκεί ηγεμονία, τίποτε δεν είναι παράλογο αν είναι συμφέρον, τίποτε δεν είναι οικείο αν δεν εμπνέει εμπιστοσύνη. Ανάλογα με τις περιστάσεις πρέπει να συμπεριφέρεται σαν φίλος ή σαν εχθρός. Και εκείνο που μας συμφέρει εδώ δεν είναι να βλάψομε τους φίλους μας, είναι να γίνουν ανίσχυροι οι εχθροί μας, επειδή οι φίλοι μας θα είναι δυνατοί.
[6.85.2] Δεν πρέπει να δυσπιστείτε. Ασκούμε την ηγεμονία μας στην Ελλάδα ανάλογα με την χρησιμότητα του κάθε συμμάχου μας. Αφήνομε αυτόνομους τους Χίους και τους Μηθυμναίους, με όρο να μας προμηθεύουν πολεμικά. Τους περισσότερους τους υποχρεώνομε να πληρώνουν φόρο, άλλους, όμως, τους έχομε ελεύθερους συμμάχους (αν και είναι νησιώτες και θα ήταν εύκολο να τους υποτάξομε) επειδή βρίσκονται σε καίρια σημεία γύρω από την Πελοπόννησο.
[6.85.3] Ώστε είναι φυσικό, στην διευθέτηση της κατάστασης εδώ, να μας καθοδηγήσει και το συμφέρον και, όπως είπαμε, ο φόβος των Συρακουσίων. Επιδιώκουν να σας εξουσιάσουν και θέλουν να εκμεταλλευτούν τις υποψίες που σας εμπνέομε εμείς, για να σας συνασπίσουν εναντίον μας, και όταν φύγομε άπρακτοι, είτε διά της βίας είτε επειδή θα έχομε απομονωθεί, τότε να εξουσιάζουν εκείνοι την Σικελία. Τούτο είναι αναπόφευκτο αν σταθείτε στο πλευρό τους, επειδή ούτε εμείς θα έχομε αρκετή ισχύ για ν᾽ αντιμετωπίσομε μια τέτοια δύναμη, όταν δημιουργηθεί, ούτε οι Συρακούσιοι θα είναι ανίσχυροι απέναντί σας όταν εμείς δεν θα είμαστε πια εδώ.

[6.86.1] »Αν μερικοί δεν συμφωνούν με αυτά, θα έπρεπε να πειστούν από την διαγωγή των Συρακουσίων. Όταν, στο παρελθόν, μας καλούσατε να σας βοηθήσομε, δεν επικαλεσθήκατε άλλο παρά τον φόβο ότι, αν επιτρέπαμε στους Συρακουσίους να σας υποτάξουν, τότε κινδυνεύαμε και εμείς.
[6.86.2] Δεν είναι σωστό να δυσπιστείτε σήμερα προς ένα επιχείρημα με το οποίο άλλοτε επιδιώκατε να μας πείσετε, ούτε είναι σωστό να σας γεννάει υποψίες το ότι ήρθαμε εδώ με μεγαλύτερη δύναμη από ό,τι έχει ο αντίπαλος. Προς εκείνους μάλλον πρέπει να δυσπιστείτε.
[6.86.3] Εμείς δεν μπορούμε να μείνομε στην Σικελία χωρίς την βοήθειά σας. Και αν ακόμη, χρησιμοποιώντας βίαια μέσα, υποτάσσαμε την Σικελία, δεν θα είχαμε την δύναμη να την συγκρατήσομε, τόσο επειδή είναι μεγάλη η θαλάσσια απόσταση, όσο κι επειδή θα ήταν αδύνατο να επιτηρούμε πολιτείες μεγάλες και με ηπειρωτικό εξοπλισμό. Ενώ, αντίθετα, οι Συρακούσιοι σας επιβουλεύονται διαρκώς και δεν έχουν στρατόπεδο σαν το δικό μας, αλλά πολιτεία γειτονική σας η οποία είναι πολύ ισχυρότερη από την δική μας παρουσία. Και όταν κανένας από σας τους προσφέρει ευκαιρία, δεν την αφήνουν να διαφύγει — το έδειξαν και αλλού και πρόσφατα με τους Λεοντίνους.
[6.86.4] Και τώρα έχουν το θράσος να σας καλούν σε βοήθεια εναντίον εκείνων οι οποίοι είναι αντίθετοι στις ενέργειές τους αυτές και οι οποίοι τους εμπόδισαν έως σήμερα να υποτάξουν ολόκληρη την Σικελία. Σας θεωρούν, λοιπόν, εντελώς άκριτους.
[6.86.5] Ενώ εμείς σας απευθύνομε έκκληση πολύ πιο ειλικρινή για την σωτηρία σας, όταν σας ζητούμε να μην προδώσετε την εξασφάλιση που δημιουργεί για όλους μας η κοινή συνεργασία και σας λέμε να σκεφθείτε ότι αυτοί, εξαιτίας της υπεροχής τους, θα έχουν πάντα, ακόμα και χωρίς συμμάχους, τον δρόμο ανοιχτό εναντίον σας, ενώ για σας δεν θα παρουσιαστεί πολλές φορές τέτοια ευκαιρία να υπερασπίσετε την πολιτεία σας με τόσο ισχυρή βοήθεια. Αν, εξαιτίας της καχυποψίας σας, αφήσετε την βοήθεια αυτή να φύγει άπρακτη ή και νικημένη, τότε θα έρθει αργότερα η στιγμή που θα εύχεστε να δείτε έστω κι ένα μικρό της τμήμα, αλλά τότε οποιαδήποτε βοήθεια θα είναι μάταιη.

[6.87.1] »Μην παρασυρθείτε, Καμαριναίοι, ούτε σεις ούτε οι άλλοι Σικελιώτες, από τις διαβολές τους. Σας είπαμε όλη την αλήθεια σχετικά με τις υποψίες που υπάρχουν εναντίον μας, με την αξίωση να σας πείσομε.
[6.87.2] Δηλώνομε ότι ασκούμε την ηγεμονία μας στην Ελλάδα για να μην γίνομε εμείς υπήκοοι άλλων, ότι ήρθαμε εδώ ελευθερωτές για να εμποδίσομε να μας βλάπτουν, ότι είμαστε αναγκασμένοι να επεμβαίνομε σε πολλά μέρη επειδή από πολλά έχομε να προφυλαχτούμε, ότι και τώρα, όπως και πριν, ήρθαμε εδώ σαν σύμμαχοι εκείνων που αδικούνται. Δεν ήρθαμε άκλητοι, αλλά αφού μας κάλεσαν.
[6.87.3] Και σεις μην γίνετε δικαστές ή δάσκαλοι τιμωροί των ενεργειών μας και μην προσπαθήσετε —πράγμα που τώρα θα ήταν δύσκολο— να μας αποτρέψετε από τον σκοπό μας, αλλά εάν υπάρχει κάτι στην δραστηριότητά μας και στην πολιτική μας το οποίο να εξυπηρετεί τα κοινά μας συμφέροντα, επωφεληθείτε απ᾽ αυτό και πιστέψετε ότι οι ενέργειές μας δεν βλάπτουν όλους τους Έλληνες. Αντίθετα μάλιστα, ωφελούν τους περισσότερους.
[6.87.4] Όλοι και παντού, ακόμα κι εκεί όπου δεν είμαστε παρόντες, είτε εκείνοι που θεωρούν ότι αδικούνται είτε εκείνοι που σχεδιάζουν να κάνουν κάποια αδικία, έχουν και οι δυο κάποιο αίσθημα προσμονής: Εκείνοι που φοβούνται μήπως αδικηθούν, ελπίζουν ότι θα πάμε να τους βοηθήσομε εναντίον της απειλής, εκείνοι που σχεδιάζουν την αδικία, φοβούνται ότι, αν εμφανιστούμε, δεν θα δράσουν ακίνδυνα. Έτσι και οι δυο βρίσκονται αναγκασμένοι ο ένας να μένει ήσυχος παρά την θέλησή του και ο άλλος να έχει προστασία χωρίς να κοπιάζει.
[6.87.5] Αυτήν λοιπόν, την κοινή ασφάλεια που σας προσφέρεται, και σε σας και σ᾽ όποιον την ζητήσει, μην την αποκρούσετε αλλά ενεργήσετε σαν τους άλλους. Αντί να φυλάγεστε συνεχώς από τους Συρακουσίους, ελάτε με το μέρος μας και αρχίσετε και σεις, επιτέλους, να τους ανταποδίνετε τα ίσα, απειλώντας τους με την σειρά σας».

[6.88.1] Αυτά τους είπε ο Εύφημος. Τα αισθήματα των Καμαριναίων ήσαν, περίπου, τα εξής: Είχαν, βέβαια, φιλικές διαθέσεις προς τους Αθηναίους, αν και υποψιάζονταν ότι σκοπός τους ήταν να υποδουλώσουν την Σικελία. Με τους Συρακουσίους είχαν από πάντα διαφορές, επειδή ήσαν γείτονές τους. Αλλά εξαιτίας αυτής της γειτονίας φοβόνταν μήπως οι Συρακούσιοι νικήσουν και χωρίς την βοήθειά τους —γι᾽ αυτό τους είχαν στείλει, την πρώτη φορά, το λίγο ιππικό— και είχαν σκοπό να εξακολουθήσουν μάλλον να βοηθούν τους Συρακουσίους, αλλά όσο μπορούσαν λιγότερο. Προς το παρόν όμως, για να μην φανεί ότι δεν αποδίδουν ίση σημασία στους Αθηναίους, οι οποίοι άλλωστε είχαν νικήσει στη μάχη, αποφάσισαν να δώσουν όμοια απάντηση και στους δύο.
[6.88.2] Αυτή την απόφαση πήραν κι έδωσαν την απόκριση ότι, αφού ήσαν και οι δύο σύμμαχοί τους, αλλά πολεμούσαν μεταξύ τους, θεωρούσαν ότι, για να σεβαστούν τους όρκους τους, έπρεπε να μείνουν ουδέτεροι στην περίπτωση αυτή. Έτσι έφυγαν και οι δυο πρεσβείες.
[6.88.3] Οι Συρακούσιοι εξακολούθησαν τις πολεμικές τους ετοιμασίες, ενώ οι Αθηναίοι ήσαν στρατοπεδευμένοι στην Νάξο και διαπραγματεύονταν με τους Σικελούς για να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους με το μέρος τους.
[6.88.4] Λίγοι αποστάτησαν, από εκείνους που κατοικούσαν στις πεδινές περιοχές και ήσαν υπήκοοι των Συρακουσών. Όσοι, όμως, κατοικούσαν τα μεσόγεια, οι οποίοι είχαν από πάντα αυτόνομους συνοικισμούς, πήραν αμέσως το μέρος των Αθηναίων, εκτός από λίγους, και κατέβαζαν στο στρατόπεδο τρόφιμα, μερικοί μάλιστα και χρήματα.
[6.88.5] Εναντίον εκείνων που δεν προσχωρούσαν, οι Αθηναίοι έκαναν επιχειρήσεις και αλλού τους ανάγκαζαν να προσχωρήσουν, αλλού, όμως, τους εμπόδιζαν οι Συρακούσιοι που έστελναν βοήθεια ή φρουρές. Στο διάστημα του χειμώνα οι Αθηναίοι άλλαξαν ορμητήριο από την Νάξο στην Κατάνη και αφού επισκεύασαν το στρατόπεδο που είχαν κάψει οι Συρακούσιοι, πέρασαν εκεί τον χειμώνα τους.
[6.88.6] Έστειλαν ένα καράβι στην Καρχηδόνα με αποστολή φιλίας για να δουν αν μπορούσαν να έχουν κάποια ωφέλεια από εκεί. Έστειλαν και στην Τυρρηνία, όπου μερικές πολιτείες προσφέρονταν αυθόρμητα να συμπολεμήσουν. Έστειλαν και στους Σικελιώτες και ζήτησαν από την Έγεστα να τους στείλει όσο το δυνατόν περισσότερα άλογα. Συγκέντρωσαν, επίσης, όσα χρειάζονταν για περιτειχισμό, τούβλα και σίδερα, με σκοπό ν᾽ αρχίσουν τις επιχειρήσεις μόλις έρθει η άνοιξη.
[6.88.7] Οι Συρακούσιοι που είχαν πάει πρέσβεις στην Κόρινθο και στην Λακεδαίμονα, παραπλέοντας τις ακτές της Ιταλίας, προσπαθούσαν να πείσουν τους Ιταλιώτες να μην αδιαφορούν για την κατάσταση που είχαν δημιουργήσει οι Αθηναίοι, γιατί κι αυτοί οι ίδιοι ήσαν στόχος τους και όταν έφτασαν στην Κόρινθο, άρχισαν διαπραγματεύσεις και αξιούσαν να τους σταλεί βοήθεια, επειδή ήσαν της ίδιας καταγωγής.
[6.88.8] Οι Κορίνθιοι ψήφισαν αμέσως απόφαση να τους βοηθήσουν αυτοί πρώτοι μ᾽ όλη τους την προθυμία και τους έστειλαν στην Σπάρτη συνοδευμένους από δικούς τους πρέσβεις για να πείσουν μαζί τους Λακεδαιμονίους ν᾽ αρχίσουν πάλι ανοιχτό πόλεμο εναντίον της Αθήνας και να στείλουν στην Σικελία κάποια βοήθεια.
[6.88.9] Ταυτόχρονα με τους πρέσβεις της Κορίνθου, βρέθηκε στην Σπάρτη και ο Αλκιβιάδης με τους συνεξορίστους του. Είχε πρώτα περάσει με φορτηγό καράβι από την Θουρία στην Κυλλήνη της Ηλείας και μετά είχε πάει στην Λακεδαίμονα όπου τον είχαν καλέσει οι ίδιοι οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι του έδωσαν εγγυήσεις επειδή τους φοβόταν για τα όσα δόλια είχε κάνει στην υπόθεση της Μαντινείας.
[6.88.10] Στην Εκκλησία των Λακεδαιμονίων συνέπεσε οι Κορίνθιοι και οι Συρακούσιοι να ζητούν από τους Λακεδαιμονίους τα ίδια που τους ζητούσε και ο Αλκιβιάδης και τους έπεισαν. Οι έφοροι και οι άρχοντες σκέπτονταν να στείλουν πρέσβεις στις Συρακούσες για να τις εμποδίσουν να συμβιβαστούν με τους Αθηναίους, αλλά δεν ήσαν πρόθυμοι να στείλουν βοήθεια. Τότε ο Αλκιβιάδης ανέβηκε στο βήμα, παρότρυνε τους Λακεδαιμονίους και τους εξώθησε λέγοντας, περίπου, τα ακόλουθα:

[6.89.1] «Πρώτ᾽ απ᾽ όλα είναι ανάγκη να μιλήσω για τις εναντίον μου διαβολές, ώστε να μην ακούσετε με κακή διάθεση —εξαιτίας της δυσπιστίας που τρέφετε απέναντί μου— τα όσα έχω να σας πω για το δημόσιο συμφέρον.
[6.89.2] Οι πρόγονοί μου, με αιτία κάποιο παράπονο, είχαν παραιτηθεί από την τιμή να είναι πρόξενοί σας ενώ εγώ προσπάθησα να την αναλάβω και πάλι εξυπηρετώντας σας σε διάφορες περιστάσεις και ιδιαίτερα μετά την συμφορά της Πύλου. Και ενώ έδειχνα προθυμία όταν θελήσατε να διαπραγματευθείτε την ειρήνη με τους Αθηναίους, μεταχειριστήκατε τους πολιτικούς μου αντιπάλους για τις διαπραγματεύσεις και αυξήσατε έτσι το κύρος τους, ενώ εμένα με ταπεινώσατε.
[6.89.3] Γι᾽ αυτό δικαιολογημένα σας έβλαψα όταν στράφηκα προς τους Μαντινείς και τους Αργείους και όταν ενεργούσα εναντίον σας σε άλλες περιστάσεις. Αν την στιγμή που παθαίνατε εξαιτίας μου, οργιζόταν κανείς αδικαιολόγητα εναντίον μου, ας εξετάσει τώρα την αλήθεια των πραγμάτων και ας αλλάξει γνώμη. Αν πάλι είχε κακή ιδέα για μένα επειδή ήμουν οπαδός της δημοκρατίας, ας μην νομίσει ότι είναι σωστό να με εχθρεύεται.
[6.89.4] Είναι γνωστό ότι, από πάντα, αγωνιζόμαστε εναντίον των τυράννων —και ό,τι είναι αντίθετο προς την απολυταρχία, γνωστό είναι ότι ονομάζεται δημοκρατία— και γι᾽ αυτό μας έμεινε το όνομα «προστάτες του λαού». Επειδή η πολιτεία μας ήταν δημοκρατία, ήμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίζομε γενικά το καθεστώς που επικρατούσε.
[6.89.5] Αλλά μέσα στην διαφθορά που υπήρχε προσπαθούσαμε ν᾽ ασκήσομε μετριοπαθή επιρροή στα πολιτικά πράγματα. Υπήρχαν, όμως, άλλοι, και παλαιότερα και τώρα, που παρέσυραν τον λαό στις χειρότερες πράξεις. Γι᾽ αυτό και μ᾽ εξόρισαν εμένα.
[6.89.6] Εμείς ήμαστε ηγέτες όλου του λαού και θεωρούσαμε καθήκον μας να εργαζόμαστε για την διατήρηση του πολιτεύματος που είχαμε κληρονομήσει και το οποίο είχε εξασφαλίσει στην πολιτεία μεγάλη δύναμη και απόλυτη ελευθερία. Ξέραμε, όμως, εμείς, οι γνώστες των πραγμάτων, τί αξίζει η δημοκρατία και θα μπορούσα εγώ, που αδικήθηκα σκληρότατα απ᾽ αυτήν, να την κατηγορήσω περισσότερο από κάθε άλλον. Αλλά εναντίον μιας μωρίας που αναγνωρίζει όλος ο κόσμος, τί το καινούριο μπορεί κανείς να πει; Θεωρούσαμε, όμως, επικίνδυνο ν᾽ αλλάξομε πολίτευμα, την στιγμή που εσείς, οι εχθροί μας, μας πολεμούσατε έξω από τα τείχη μας.

[6.90.1] »Αυτά, λοιπόν, είναι τα όσα έδωσαν λαβή στις εναντίον μου διαβολές. Και τώρα ακούστε ποιά είναι τα προβλήματα απάνω στα οποία πρέπει εσείς ν᾽ αποφασίσετε κι εγώ να σας συμβουλέψω για ό,τι ξέρω περισσότερο από σας.
[6.90.2] Πήγαμε στην Σικελία πρώτ᾽ απ᾽ όλα για να υποτάξομε, αν μπορούσαμε, τους Σικελιώτες και μετά, τους Ιταλιώτες, και εν συνεχεία, να δοκιμάσομε να κατακτήσομε και την ηγεμονία των Καρχηδονίων και την ίδια την Καρχηδόνα.
[6.90.3] Και αν τα κατορθώναμε όλα αυτά, ή τουλάχιστον τα περισσότερα, τότε είχαμε σκοπό να επιτεθούμε εναντίον της Πελοποννήσου, μεταφέροντας από εκεί όλες τις ελληνικές δυνάμεις που θα είχαν προστεθεί στις δικές μας, στρατολογώντας πολλούς μισθοφόρους, Ίβηρες και άλλους, όσοι θεωρούνται από τους εκεί βαρβάρους οι καλύτεροι πολεμιστές, και ναυπηγώντας, εκτός από τα δικά μας, πολυάριθμα πολεμικά, αφού η Ιταλία έχει άφθονη ξυλεία. Με αυτά θα είχαμε αποκλείσει την Πελοπόννησο από παντού και ταυτόχρονα θα εκάναμε επιθέσεις με το πεζικό εναντίον των πολιτειών, είτε για να τις κυριέψομε με έφοδο, είτε για να τις αποκλείσομε με τείχος, κι έτσι εύκολα να κατακτήσομε την Πελοπόννησο. Μετά θα κυριαρχούσαμε σ᾽ ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο.
[6.90.4] Όσο για χρήματα και τρόφιμα, για να είναι ευκολότερη η εκτέλεση του σχεδίου, θα τα προμήθευαν, σε υπεραρκετή ποσότητα, τα καινούργια εδάφη που θα κατακτούσαμε εκεί και δεν θα χρησιμοποιούσαμε τις εδώ προσόδους μας.

[6.91.1] »Αυτά, λοιπόν, ήσαν, όπως τα είχαμε καταστρώσει τα σχέδια της εκστρατείας και τα ακούσατε από τον άνθρωπο, ο οποίος τα ξέρει καλύτερα από κάθε άλλον. Και οι στρατηγοί που έμειναν εκεί, τα ίδια σχέδια θα εφαρμόσουν, αν μπορούν. Και τώρα μάθετε ότι, αν δεν στείλετε βοήθεια εκεί, είναι αδύνατον να σωθεί η κατάσταση.
[6.91.2] Οι Σικελιώτες δεν έχουν πολλή πολεμική πείρα, αλλά θα μπορούσαν και τώρα να νικήσουν αν συνάσπιζαν τις δυνάμεις τους. Οι Συρακούσιοι, όμως, μόνοι τους, μετά την ήττα που έπαθαν πολεμώντας με όλες τις δυνάμεις τους, και αποκλεισμένοι από τον αθηναϊκό στόλο, δεν θα μπορέσουν ν᾽ αντισταθούν στην δύναμη των Αθηναίων που βρίσκεται κιόλας εκεί.
[6.91.3] Κι αν πέσει η πολιτεία αυτή, θα πέσει ολόκληρη η Σικελία και αμέσως μετά η Ιταλία και τότε ο κίνδυνος τον οποίον σας περιέγραψα λίγο πριν, δεν θ᾽ αργούσε να πέσει απάνω σας.
[6.91.4] Ώστε μην νομίσει κανείς ότι συσκέπτεστε μόνο για την Σικελία αλλά και για την Πελοπόννησο, αν δεν πάρετε αμέσως τα ακόλουθα μέτρα: να στείλετε, δηλαδή, εκεί με καράβια, στρατό που η σύνθεσή του θα είναι τέτοια, ώστε οι στρατιώτες να είναι κωπηλάτες στο ταξίδι και να γίνουν οπλίτες μόλις φθάσουν. Εκείνο, όμως, που θεωρώ ακόμα πιο χρήσιμο από τον στρατό είναι να στείλετε Σπαρτιάτη στρατηγό ο οποίος να οργανώσει όσες δυνάμεις βρίσκονται εκεί και όσους δεν θέλουν να δώσουν βοήθεια να τους αναγκάσει να πολεμήσουν. Έτσι θ᾽ αναθαρρήσουν οι φίλοι σας και όσοι είναι διστακτικοί δεν θα φοβούνται τόσο να έρθουν με το μέρος σας.
[6.91.5] Αλλά και εδώ πρέπει να κάνετε πιο έντονα τον πόλεμο, ώστε οι Συρακούσιοι, βλέποντας ότι τους υποστηρίζετε, να προβάλουν πιο θαρραλέα αντίσταση και οι Αθηναίοι να εμποδίζονται να στέλνουν βοήθεια στο εκστρατευτικό σώμα.
[6.91.6] Πρέπει, επίσης, να οχυρώσετε την Δεκέλεια της Αττικής. Το φοβούνται από πάντα οι Αθηναίοι περισσότερο από κάθε άλλο και θεωρούν ότι είναι το μόνο κακό του πολέμου που δεν έχουν δοκιμάσει. Ο πιο βέβαιος τρόπος να βλάψει κανείς τον εχθρό του όταν ξέρει ποιό είναι το κακό που φοβάται περισσότερο, είναι να του το προξενήσει, αφού αποκτήσει βέβαιες πληροφορίες. Φυσικό είναι ο κάθε εμπόλεμος να ξέρει καλύτερα ποιός κίνδυνος μπορεί να τον απειλεί κι αυτόν να φοβάται πιο πολύ.
[6.91.7] Τα πλεονεκτήματα τα οποία θ᾽ αποκτήσετε σεις οχυρώνοντας την Δεκέλεια και από τα οποία θα στερηθούν οι Αθηναίοι, είναι πολλά. Θα παραλείψω τα πιο πολλά, για ν᾽ αναφέρω, σύντομα, τα κυριότερα. Από τα όσα αποτελούν τον πλούτο της υπαίθρου, τα περισσότερα θα είναι δικά σας, είτε επειδή θα τα πάρετε με την βία, είτε επειδή οι δούλοι θα έρθουν σε σας αυθόρμητα. Οι Αθηναίοι θα στερηθούν αμέσως τα εισοδήματα που έχουν από τα μεταλλεία, ασήμι του Λαυρίου, από την καλλιέργεια της γης και από τα δικαστήρια. Αλλά το κυριότερο απ᾽ όλα, θα μειωθεί το ποσό του φόρου που πληρώνουν οι σύμμαχοι, οι οποίοι, βλέποντας ότι κάνετε τον πόλεμο με όλη σας την δύναμη, δεν θα δείχνουν προθυμία να πληρώσουν.

[6.92.1] »Από σας εξαρτάται, Λακεδαιμόνιοι, να πραγματοποιηθεί γρήγορα και δραστήρια, κάτι από όλα αυτά. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι όλα αυτά είναι κατορθωτά και δεν νομίζω ότι σφάλλω.
[6.92.2] Και έχω την αξίωση να μην με θεωρήσει κανείς από σας ποταπό, επειδή, ενώ άλλοτε ήμουν πατριώτης, τώρα εργάζομαι τόσο δραστήρια εναντίον της πατρίδας μου μαζί με τους μεγαλύτερους εχθρούς της. Ούτε πρέπει να δυσπιστείτε στα λόγια μου, αποδίδοντάς τα στον ζήλο του εξορίστου.
[6.92.3] Είμαι εξόριστος, ναι! Αλλά για ν᾽ αποφύγω την μοχθηρία εκείνων που μ᾽ έδιωξαν και όχι για να αποφύγω την δυνατότητα να σας ωφελήσω, αν με ακούσετε. Χειρότεροι εχθροί δεν είναι εκείνοι οι οποίοι, σαν και σας, έβλαψαν τους εχθρούς τους, αλλά εκείνοι οι οποίοι ανάγκασαν τους φίλους να γίνουν εχθροί.
[6.92.4] Δεν αισθάνομαι πατριωτισμό όταν με αδικούν, τον αισθάνομαι εκεί που ασκώ με ασφάλεια τα πολιτικά μου δικαιώματα. Ούτε αισθάνομαι ότι έχω πια πατρίδα και ότι, τώρα, ενεργώ εναντίον της. Αντίθετα, νομίζω πως δεν έχω πια πατρίδα και θέλω να την ανακτήσω. Καλός πατριώτης δεν είναι εκείνος ο οποίος αφού έχασε άδικα την πατρίδα του, αρνιέται να βαδίσει εναντίον της, αλλά εκείνος που προσπαθεί από πάθος, να την ανακτήσει με κάθε τρόπο.
[6.92.5] Έχω την αξίωση, Λακεδαιμόνιοι, να με μεταχειριστείτε χωρίς δισταγμό σε κάθε κίνδυνο και σε κάθε ταλαιπωρία. Και σκεφθείτε αυτό που όλοι τώρα λένε, ότι, αφού όταν ήμουν εχθρός σας μπορούσα να σας βλάψω πολύ, τώρα που είμαι φίλος σας μπορώ να σας ωφελήσω εξαιρετικά, αφού τα των Αθηναίων τα ξέρω καλά, ενώ τα δικά σας τα υπέθετα μόνο. Και τώρα, έχοντας συνείδηση ότι συσκέπτεστε για τα ύψιστα συμφέροντά σας, μην διστάσετε να στείλετε στρατό στην Σικελία και στην Αττική, ώστε με μικρές δυνάμεις να σώσετε σπουδαία συμφέροντα και να καταστρέψετε οριστικά και την δύναμη που έχουν τώρα οι Αθηναίοι και όσην επιδιώκουν ν᾽ αποκτήσουν στο μέλλον. Μετά θα μπορείτε να ζείτε με απόλυτη ασφάλεια και η Ελλάδα ολόκληρη θα δεχτεί την ηγεμονία σας, όχι με την βία αλλά εκούσια και από φιλικά προς εσάς αισθήματα».

[6.93.1] Αυτά, περίπου, είπε ο Αλκιβιάδης. Οι Λακεδαιμόνιοι οι οποίοι και πρωτύτερα σχεδίαζαν να εκστρατεύσουν εναντίον της Αθήνας, αλλά δίσταζαν ακόμα εξετάζοντας την κατάσταση απ᾽ όλες τις πλευρές, αναθάρρησαν πολύ μετά τα όσα τους ανάπτυξε με τόσες λεπτομέρειες, γιατί πίστευαν ότι τα άκουσαν από τον άνθρωπο που τα ήξερε καλύτερα από κάθε άλλον.
[6.93.2] Άρχισαν να σκέπτονται σοβαρά να οχυρώσουν την Δεκέλεια κι αποφάσισαν να στείλουν αμέσως κάποια βοήθεια στους Σικελιώτες. Όρισαν τον Γύλιππο του Κλεανδρίδα αρχηγό των Συρακουσίων και του έδωσαν διαταγή να συνεννοηθεί μαζί τους, και με τους Κορινθίους, για να εξετάσουν, ανάλογα με την περίσταση, τον καλύτερο τρόπο να στείλουν, το γρηγορότερο, κάποια βοήθεια.
[6.93.3] Ο Γύλιππος ζήτησε από τους Κορινθίους να του στείλουν δύο καράβια στην Ασίνη και να ετοιμάσουν όσα άλλα ήσαν αποφασισμένοι να στείλουν ώστε, όταν έρθει η στιγμή, να είναι έτοιμα να ξεκινήσουν. Αφού συνεννοήθηκαν γι᾽ αυτά, οι απεσταλμένοι έφυγαν από την Λακεδαίμονα.
[6.93.4] Έφτασε και στην Αθήνα το πολεμικό που είχαν στείλει οι στρατηγοί από την Σικελία για να ζητήσουν χρήματα και ιππικό. Όταν οι Αθηναίοι άκουσαν το μήνυμα, ψήφισαν να σταλούν εφόδια και ιππικό. Τέλειωσε έτσι ο χειμώνας και μαζί του ο δέκατος έβδομος χρόνος του πολέμου που ιστορεί ο Θουκυδίδης.

[6.94.1] Μόλις μπήκε η άνοιξη του επόμενου καλοκαιριού, οι Αθηναίοι που ήσαν στην Σικελία, έφυγαν από την Κατάνη και, παραπλέοντας τις ακτές, πήγαν στα Μέγαρα της Σικελίας από όπου (όπως διηγήθηκα πρωτύτερα) οι Συρακούσιοι, τον καιρό που τύραννος ήταν ο Γέλων, έδιωξαν τους κατοίκους και τώρα κατέχουν αυτήν την περιοχή.
[6.94.2] Οι Αθηναίοι έκαναν απόβαση, ρήμαξαν τα χωράφια και βάδισαν εναντίον ενός μικρού φρουρίου των Συρακουσών. Δεν μπόρεσαν να το κυριέψουν και γύρισαν πάλι πίσω, ο στρατός από στεριά και ο στόλος παραπλέοντας τις ακτές, έως τον Τηρία ποταμό. Από εκεί προχώρησαν στο εσωτερικό, κατάστρεψαν την περιοχή κι έβαλαν φωτιά στα σπαρτά. Συνάντησαν, κατά τύχη, μια μικρή μονάδα Συρακουσίους, σκότωσαν μερικούς, έστησαν τρόπαιο, γύρισαν στα καράβια τους
[6.94.3] και ξεκίνησαν για την Κατάνη. Από εκεί, αφού πήραν ανεφοδιασμό, ξεκίνησαν με όλο τους τον στρατό για τα Κεντόριπα, μικρό σικελικό οικισμό, και αφού τα ανάγκασαν να συνθηκολογήσουν, έφυγαν αφού έκαψαν τα σπαρτά των Ινησσαίων και των Υβλαίων.
[6.94.4] Όταν έφτασαν στην Κατάνη βρήκαν εκεί διακόσιους πενήντα ιππείς με την εξάρτυσή τους αλλά χωρίς άλογα (έπρεπε τ᾽ άλογα να τα προμηθευτούν επί τόπου), τριάντα ιπποτοξότες και τριακόσια τάλαντα ασήμι.

[6.95.1] Την ίδια άνοιξη οι Λακεδαιμόνιοι έκαναν εκστρατεία εναντίον του Άργους, έφτασαν έως τις Κλεωνές, αλλά έγινε σεισμός και γύρισαν πίσω. Μετά απ᾽ αυτό οι Αργείοι έκαναν εισβολή στην Θυρέα που συνορεύει μαζί τους και πήραν από τους Λακεδαιμονίους σημαντική λεία η οποία άμα πουλήθηκε έδωσε είκοσι πέντε τουλάχιστο τάλαντα.
[6.95.2] Το ίδιο καλοκαίρι, λίγο αργότερα, οι δημοκρατικοί των Θεσπιών προσπάθησαν ν᾽ ανατρέψουν εκείνους που ήσαν στην εξουσία, αλλά απέτυχαν, γιατί έφτασε βοήθεια από την Θήβα κι έτσι άλλοι απ᾽ αυτούς πιάστηκαν, ενώ άλλοι αναγκάστηκαν να φύγουν στην Αθήνα.

[6.96.1] Το ίδιο καλοκαίρι, όταν οι Συρακούσιοι πληροφορήθηκαν ότι οι Αθηναίοι είχαν ενισχυθεί με ιππικό και ότι επρόκειτο να έρθουν σύντομα να τους χτυπήσουν σκέφθηκαν πως, αν οι Αθηναίοι δεν εξασφαλίσουν τις Επιπολές —μέρος απόκρημνο και ψηλό που δεσπόζει στην πολιτεία— δεν θα τους ήταν εύκολο, κι αν νικούσαν σε μάχη, ν᾽ αποκλείσουν την πολιτεία με τείχος. Είχαν σκοπό να φρουρούν τις προσβάσεις, ώστε να μην μπορέσουν οι εχθροί ν᾽ ανεβούν εκεί χωρίς να τους αντιληφθούν. Δεν ήταν δυνατόν ν᾽ ανέβουν και από άλλη πλευρά,
[6.96.2] γιατί όλη η άλλη τοποθεσία καταλήγει απότομα σε γκρεμούς και είναι κατηφορική προς την πολιτεία, από την οποία φαίνεται ολόκληρη. Οι Συρακούσιοι ονόμασαν το μέρος αυτό Επιπολές, επειδή υψώνεται επάνω απ᾽ όλη την περιοχή.
[6.96.3] Με την αυγή οι Συρακούσιοι βγήκαν με όλες τις δυνάμεις τους και παρατάχθηκαν στα λιβάδια που βρίσκονται κοντά στον Άναπο ποταμό. Ο Ερμοκράτης και οι συνάδελφοί του στρατηγοί είχαν μόλις αναλάβει την διοίκηση. Έγινε γενική επιθεώρηση του οπλισμού, αφού όμως, ξεχώρισαν εξακόσιους διαλεχτούς οι οποίοι, με αρχηγό τον Διόμιλο, φυγάδα από την Άνδρο, θα φύλαγαν τις Επιπολές και θα ήσαν έτοιμοι να βοηθήσουν αμέσως, όλοι μαζί, όπου θα παρουσιαζόταν ανάγκη.

[6.97.1] Την νύχτα εκείνη, πριν από την ημέρα της γενικής επιθεώρησης, οι Αθηναίοι που είχαν ξεκινήσει με όλο τους τον στρατό από την Κατάνη, κατόρθωσαν να φθάσουν απαρατήρητοι στην τοποθεσία που ονομάζεται Λέων, και απέχει από τις Επιπολές έξι έως επτά στάδια. Αποβίβασαν τους πεζούς και άραξαν τα καράβια τους στην Θάψο. Είναι μια χερσόνησος με στενό ισθμό, που εξέχει στο πέλαγος και δεν απέχει πολύ από τις Συρακούσες ούτε από στεριά ούτε από θάλασσα.
[6.97.2] Το ναυτικό των Αθηναίων, αφού οχύρωσε τον ισθμό με φράχτη από πασσάλους, έμεινε σε ανάπαυση. Το πεζικό, όμως, προχώρησε τρέχοντας προς τις Επιπολές, όπου πρόφτασε να ανέβει από τον Ευρύαλο, προτού οι Συρακούσιοι τον καταλάβουν και τρέξουν από το λιβάδι όπου γινόταν η επιθεώρηση.
[6.97.3] Έτρεξαν, όμως, όλοι όσο μπορούσαν πιο γρήγορα και μαζί τους ο Διόμιλος με τους εξακόσιους. Αλλά για να φτάσουν τον εχθρό, έπρεπε να καλύψουν απόσταση τουλάχιστον είκοσι πέντε στάδια.
[6.97.4] Έτσι έκαναν επίθεση με πολλήν αταξία, νικήθηκαν στην μάχη στις Επιπολές και αποσύρθηκαν μέσα στην πολιτεία. Σκοτώθηκαν τριακόσιοι, περίπου, και ο Διόμιλος.
[6.97.5] Μετά απ᾽ αυτό οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο κι έδωσαν στους Συρακουσίους τους νεκρούς τους μ᾽ εκεχειρία. Την επομένη κατέβηκαν εναντίον της πολιτείας, αλλά επειδή οι Συρακούσιοι δεν βγήκαν να δώσουν μάχη, αποσύρθηκαν κι έκτισαν ένα φρούριο στο Λάβδαλον (στην άκρη του γκρεμού των Επιπολών) που έβλεπε προς τα Μέγαρα, ώστε να το χρησιμοποιούν για ν᾽ αποθέτουν το υλικό τους και τον ανεφοδιασμό τους κάθε φορά που θ᾽ απομακρύνονταν είτε για να δώσουν μάχη είτε για να χτίσουν τείχος.

[6.98.1] Λίγο αργότερα τους ήρθαν τριακόσιοι ιππείς από την Έγεστα και άλλοι εκατό από τους Σικελούς, τους Ναξίους και άλλους. Οι Αθηναίοι είχαν διακόσιους πενήντα που είχαν αγοράσει άλογα ή τα είχαν προμηθευτεί από τους Εγεσταίους και τους Καταναίους. Ολόκληρο το ιππικό αριθμούσε εξακόσιους πενήντα ιππείς.
[6.98.2] Αφού έβαλαν φρουρά στο Λάβδαλον, οι Αθηναίοι προχώρησαν προς την Συκή όπου εγκαταστάθηκαν κι έχτισαν γρήγορα το κυκλικό τείχος. Η ταχύτητα με την οποία το έχτισαν προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στους Συρακουσίους, οι οποίοι έκαναν έξοδο για να δώσουν μάχη και να μην αδρανήσουν.
[6.98.3] Οι δύο στρατοί είχαν κιόλας αντιπαραταχτεί όταν οι στρατηγοί των Συρακουσίων, βλέποντας ότι ο στρατός τους ήταν χωρισμένος σε τμήματα και δεν μπορούσε εύκολα να σχηματίσει μέτωπο, τον οδήγησαν πίσω πάλι στην πολιτεία, εκτός από ένα μέρος του ιππικού που εμπόδιζε τους Αθηναίους να μεταφέρουν πέτρες και ν᾽ απομακρύνονται πολύ.
[6.98.4] Η μονάδα μιας φυλής των Αθηναίων οπλιτών και το ιππικό χτύπησαν τους Συρακουσίους ιππείς, τους ανάγκασαν να φύγουν και σκότωσαν μερικούς. Έστησαν τρόπαιο για την μάχη αυτή του ιππικού.

[6.99.1] Την επομένη ένα τμήμα των Αθηναίων έχτιζε τείχος προς τα βόρεια του κυκλικού τείχους, ένα άλλο τμήμα κουβαλούσε πέτρες και ξύλα και τα στοίβαζε σ᾽ όλο το μάκρος μιας γραμμής (με κατεύθυνση το μέρος το καλούμενο Τρωγίλος) η οποία κάλυπτε την συντομότερη απόσταση που ήθελαν να τειχίσουν μεταξύ του μεγάλου λιμανιού και της άλλης ακτής.
[6.99.2] Οι Συρακούσιοι, κυρίως επειδή τους το συμβούλεψε ο Ερμοκράτης που ήταν ένας από τους στρατηγούς, δεν ήθελαν πια να διακινδυνεύσουν μάχη μ᾽ όλο τους τον στρατό εναντίον των Αθηναίων, αλλά προτίμησαν να χτίσουν αντιτείχισμα εγκάρσιο προς το μέρος όπου ο εχθρός θα προχωρούσε το δικό του τείχος και, αν πρόφταιναν, να του κόψουν τον δρόμο. Αποφάσισαν, επίσης, αν οι Αθηναίοι πήγαιναν να τους εμποδίσουν, να στείλουν ένα μέρος του στρατού τους εναντίον τους και να βιαστούν να δημιουργήσουν εμπόδια, με πασσάλους, στο μέρος από όπου θα μπορούσε ο εχθρός να περάσει, ενώ οι Αθηναίοι θα έπρεπε να εγκαταλείπουν την δουλειά τους και να στρέφονται όλοι μαζί εναντίον τους.
[6.99.3] Βγήκαν από την πόλη τους και άρχισαν να χτίζουν εγκάρσιο τείχος από το σημείο της πολιτείας που βρίσκεται πιο κάτω από το κυκλικό αθηναϊκό τείχος. Έκοβαν τις ελιές του ιερού χώρου κι έχτιζαν ξύλινους προμαχώνες.
[6.99.4] Το αθηναϊκό ναυτικό δεν είχε πάει από την Θάψο στο μεγάλο λιμάνι και οι Συρακούσιοι είχαν ακόμα τον έλεγχο της περιοχής προς την θάλασσα. Οι Αθηναίοι έφερναν από στεριά τις προμήθειές τους από την Θάψο.

[6.100.1] Όταν οι Συρακούσιοι νόμισαν ότι το αντιτείχισμα —φράχτης από πασσάλους και τείχος— είχε προχωρήσει αρκετά χωρίς να έρθουν οι Αθηναίοι να τους εμποδίσουν, τότε, από φόβο μήπως προσφέρουν ευκολότερο στόχο επειδή είχαν τις δυνάμεις τους μοιρασμένες αλλά κι επειδή βιάζονταν να τελειώσουν το δικό τους περιτείχισμα, άφησαν μια μόνο φυλή να φυλάει το αντιτείχισμα και μπήκαν στην πολιτεία. Οι Αθηναίοι κατέστρεψαν τις υπόγειες σωληνώσεις που είχαν τοποθετηθεί για να φέρνουν πόσιμο νερό στην πολιτεία. Παρατήρησαν, παρακολουθώντας τους, ότι οι Συρακούσιοι, το μεσημέρι, έμεναν στις σκηνές τους (μερικοί μάλιστα πήγαιναν στην πολιτεία) και φύλαγαν απρόσεχτα τους φράχτες. Πήραν τριακόσιους διαλεχτούς οπλίτες και μερικούς εκλεκτούς ψιλούς, που τους έδωσαν βαρύ οπλισμό και τους διέταξαν να κάνουν, τρέχοντας, ξαφνική επίθεση στο αντιτείχισμα, ενώ ο υπόλοιπος στρατός χωρίστηκε σε δυο τμήματα, το καθένα μ᾽ έναν στρατηγό, και το ένα προχώρησε εναντίον της πολιτείας για την περίπτωση που θα έβγαιναν ενισχύσεις, ενώ το άλλο θα πήγαινε στον φράχτη από τους πασσάλους, κοντά στην μικρή πύλη.
[6.100.2] Οι τριακόσιοι έκαναν επίθεση και κυρίεψαν τον φράχτη. Τον εγκατέλειψαν όσοι τον φρουρούσαν και κατέφυγαν στο προχωρημένο τείχος που προστάτευε τον Τεμενίτη, όπου μπήκαν τρέχοντας και όσοι τους καταδίωκαν, αλλά όταν βρέθηκαν μέσα, τους αποκρούσαν άσκημα οι Συρακούσιοι. Εκεί σκοτώθηκαν μερικοί από τους Αργείους και λίγοι Αθηναίοι.
[6.100.3] Ολόκληρος ο στρατός συμπτύχθηκε, κατεδάφισε το αντιτείχισμα, ξερίζωσε τους πασσάλους, τους πήρε μαζί του και έστησε τρόπαιο.

[6.101.1] Την επομένη οι Αθηναίοι, ξεκινώντας από το κυκλικό τους τείχος, άρχισαν να χτίζουν τείχος σ᾽ όλο το μάκρος του γκρεμού που είναι επάνω από τον βάλτο. Το μέρος εκείνο των Επιπολών βλέπει προς το μεγάλο λιμάνι. Ήταν η συντομότερη απόσταση για να κατασκευάσουν το τείχος έως το λιμάνι, κατεβαίνοντας από ομαλό έδαφος και από τον βάλτο.
[6.101.2] Αλλά και οι Συρακούσιοι βγήκαν από την πολιτεία και, ξεκινώντας κι αυτοί από τα τείχη τους, άρχισαν πάλι να κατασκευάζουν φράχτες με πασσάλους μέσ᾽ από τον βάλτο κι έσκαβαν ταυτόχρονα και μια τάφρο, ώστε να μην μπορέσουν οι Αθηναίοι να προχωρήσουν το τείχος τους έως την θάλασσα.
[6.101.3] Οι Αθηναίοι, όταν τέλειωσε το τείχος τους στο μάκρος του γκρεμού, έκαναν πάλι επίθεση εναντίον του φράχτη και της τάφρου των Συρακουσίων. Διέταξαν τον στόλο να έρθει από την Θάψο στο μεγάλο λιμάνι των Συρακουσίων και οι ίδιοι κατέβηκαν, με την αυγή, από τις Επιπολές στο ομαλό έδαφος. Προχώρησαν μέσ᾽ από τον βάλτο βαδίζοντας απάνω σε θυρόφυλλα και πλατιά ξύλα που έριχναν στα μέρη τα οποία ήσαν λασπερά και πιο στέρεα. Τα ξημερώματα κυρίεψαν τον φράχτη —εκτός από ένα τμήμα του— και την τάφρο. Αργότερα κυρίεψαν και τον υπόλοιπο φράχτη.
[6.101.4] Έγινε και μάχη όπου νίκησαν οι Αθηναίοι. Οι Συρακούσιοι που κρατούσαν την δεξιά πτέρυγα έφυγαν προς την πόλη κι εκείνοι που ήσαν στην αριστερή έφυγαν προς τον ποταμό. Για να τους εμποδίσουν να τον περάσουν, οι τριακόσιοι Αθηναίοι διαλεχτοί πήγαν τρέχοντας προς την γέφυρα.
[6.101.5] Οι Συρακούσιοι φοβήθηκαν και καθώς στο μέρος εκείνο βρισκόταν το μεγαλύτερο μέρος του ιππικού τους, προχώρησαν όλοι μαζί εναντίον των τριακοσίων, τους έτρεψαν σε φυγή κι έπεσαν στην δεξιά πτέρυγα των Αθηναίων. Με την σύγκρουση, η πρώτη γραμμή της πτέρυγας αυτής υποχώρησε
[6.101.6] και όταν ο Λάμαχος το είδε, έτρεξε από την αριστερή πτέρυγα να βοηθήσει, παίρνοντας μαζί του λίγους τοξότες και τους Αργείους. Πέρασε ένα χαντάκι, βρέθηκε απομονωμένος με όσους το είχαν διαβεί μαζί του και σκοτώθηκε ο ίδιος με πέντε ή έξι άλλους. Οι Συρακούσιοι μόλις πρόφτασαν να τους αρπάξουν και να τους μεταφέρουν πέρα από τον ποταμό, σε ασφαλισμένο μέρος. Υποχώρησαν επειδή το υπόλοιπο μέρος του αθηναϊκού στρατού προχωρούσε τώρα κατά πάνω τους.

[6.102.1] Αλλά στο μεταξύ, όταν εκείνοι που είχαν υποχωρήσει αρχικά προς την πολιτεία είδαν τα όσα γίνονταν, αναθάρρησαν και, ξεκινώντας από την πόλη, αντιπαρατάχτηκαν εναντίον των Αθηναίων που ήσαν αντίκρυ τους. Έστειλαν ένα απόσπασμά τους εναντίον του κυκλικού τείχους στις Επιπολές, νομίζοντας ότι θα το κυριέψουν αφρούρητο.
[6.102.2] Κυρίεψαν το προχωρημένο τείχος που είχε μάκρος δέκα πλέθρα και το καταστρέψαν, αλλά το κυκλικό τείχος τούς εμπόδισε ο Νικίας να το κυριέψουν. Έτυχε να μείνει εκεί επειδή ήταν άρρωστος. Έδωσε διαταγή στους βοηθητικούς να βάλουν φωτιά στις πολεμικές μηχανές και στα ξύλα που ήσαν τοποθετημένα μπροστά στο τείχος, γιατί είχε καταλάβει ότι, αφού δεν είχε στρατιώτες, δεν υπήρχε άλλος τρόπος να σωθεί.
[6.102.3] Αυτό και έγινε. Οι Συρακούσιοι δεν πλησίασαν περισσότερο, εξαιτίας της φωτιάς και άρχισαν να υποχωρούν γιατί από κάτω οι Αθηναίοι, που είχαν διώξει τον εχθρό τον οποίο αντιμετώπιζαν, ανέβαιναν κιόλας να βοηθήσουν, ενώ ταυτόχρονα ο στόλος, σύμφωνα με τις διαταγές, έφτανε από την Θάψο στο μεγάλο λιμάνι.
[6.102.4] Όταν οι Συρακούσιοι που ήσαν στο ύψωμα τα είδαν αυτά, έφυγαν γρήγορα και ολόκληρος ο στρατός των Συρακουσίων μπήκε στην πολιτεία. Θεώρησαν ότι, με τις δυνάμεις που είχαν, δεν ήσαν σε θέση να εμποδίσουν να χτιστεί το τείχος έως την θάλασσα.

[6.103.1] Μετά απ᾽ αυτά οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο, απόδωσαν, με εκεχειρία, τους νεκρούς στους Συρακουσίους και πήραν οι ίδιοι τους νεκρούς του Λαμάχου και των συντρόφων του. Έχοντας, τώρα, όλες τις δυνάμεις τους, πεζικές και ναυτικές, έχτισαν διπλό τείχος, ξεκινώντας από τις Επιπολές και τους γκρεμούς, έως την θάλασσα, και απέκλεισαν τους Συρακουσίους.
[6.103.2] Ο ανεφοδιασμός έφτανε στον στρατό από όλα τα μέρη της Ιταλίας. Πήγαν να συμπολεμήσουν με τους Αθηναίους πολλοί Σικελοί, που έως τότε παρακολουθούσαν τα πράγματα, και τρία τυρρηνικά καράβια με πενήντα κουπιά. Όλα βάδιζαν σύμφωνα με τις ελπίδες τους,
[6.103.3] γιατί και οι Συρακούσιοι δεν πίστευαν πια ότι θα μπορούσαν να νικήσουν στον πόλεμο, αφού δεν τους είχε έρθει καμιά βοήθεια από την Πελοπόννησο και δεν έκαναν λόγο μεταξύ τους, και προς τον Νικία, παρά για συνθηκολόγηση. Μετά τον θάνατο του Λαμάχου, ο Νικίας ήταν ο μόνος στρατηγός.
[6.103.4] Αλλά δεν έπαιρναν καμιά οριστική απόφαση. Όπως είναι φυσικό για ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη θέση και πολιορκούνται πολύ πιο στενά από πριν, του μηνούσαν πολλά και έλεγαν ακόμα περισσότερα μεταξύ τους μέσα στην πολιτεία. Οι συμφορές τις οποίες είχαν πάθει, προκαλούσαν υποψίες μεταξύ τους και έπαψαν τους στρατηγούς που ασκούσαν την εξουσία όταν συνέβησαν αυτά, αποδίδοντάς τα στην κακοτυχία τους ή σε προδοσία, και διόρισαν στην θέση τους τον Ηρακλείδη, τον Ευκλέα και τον Τελλία.

[6.104.1] Στο μεταξύ ο Λακεδαιμόνιος Γύλιππος και τα κορινθιακά καράβια είχαν κιόλας φτάσει στην Λευκάδα με σκοπό να περάσουν γρήγορα στην Σικελία. Καθώς τους έφταναν συνεχώς δυσάρεστες πληροφορίες που συμφωνούσαν όλες —χωρίς να είναι αλήθεια— στο ότι οι Συρακούσες είχαν εντελώς αποκλειστεί, ο Γύλιππος δεν είχε πια καμιάν ελπίδα για την Σικελία, αλλά ήθελε να προστατέψει την Ιταλία. Αυτός ο ίδιος και ο Κορίνθιος Πυθήν με δύο καράβια λακωνικά και δύο κορινθιακά, πέρασαν όσο μπορούσαν πιο γρήγορα τον Ιόνιο κόλπο κι έφτασαν στον Τάραντα. Οι Κορίνθιοι θ᾽ ακολουθούσαν αργότερα, αφού θα ετοίμαζαν δέκα δικά τους καράβια, δύο λευκαδίτικα και τρία αμπρακιώτικα.
[6.104.2] Από τον Τάραντα ο Γύλιππος έστειλε πρώτα πρέσβεις στους Θουρίους κι επικαλέσθηκε το ότι ο πατέρας του, άλλοτε, ήταν πολίτης των Θουρίων, αλλά δεν μπόρεσε να τους προσεταιριστεί. Έφυγε από τον Τάραντα και παράπλεε την Ιταλία. Στον Τεριναίο κόλπο τον άρπαξε ο άνεμος, που στην περιοχή εκείνη φυσάει δυνατά από τον βοριά, και τον παράσυρε στο πέλαγος. Άλλη φοβερή τρικυμία τον έριξε πάλι στον Τάραντα. Έσυρε στην στεριά όσο καράβια είχαν κακοπάθει από την τρικυμία και τα επισκεύασε.
[6.104.3] Ο Νικίας είχε μάθει τον ερχομό του, αλλά περιφρονούσε τα λίγα καράβια του, όπως το είχαν πάθει και οι Θούριοι, και νόμισε ότι ερχόταν για πειρατεία. Δεν έλαβε κανένα μέτρο για να τον παρακολουθεί.

[6.105.1] Την ίδια εποχή του καλοκαιριού οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους έκαναν εισβολή στην Αργολίδα και ρήμαξαν το μεγαλύτερο μέρος της γης. Οι Αθηναίοι έστειλαν βοήθεια στους Αργείους τριάντα καράβια και αυτό ήταν η πιο κατάφωρη παραβίαση της συνθήκης ειρήνης με τους Λακεδαιμονίους.
[6.105.2] Πρωτύτερα, βοηθούσαν, βέβαια, τους Αργείους και τους Μαντινείς σε ληστρικές επιδρομές με ορμητήριο την Πύλο και σε αποβάσεις, περισσότερο σε άλλα μέρη της Πελοποννήσου παρά στην Λακωνική. Πολλές φορές οι Αργείοι τούς είχαν ζητήσει να κάνουν, μαζί τους, έστω και ελάχιστες καταστροφές στην Λακωνία, αλλά είχαν αρνηθεί. Εκείνη την φορά, όμως, με στρατηγούς τον Πυθόδωρο, τον Λαισπόδιο και τον Δημάρατο, οι Αθηναίοι έκαναν απόβαση στην Επίδαυρο την Λιμηρά και στις Πρασιές και σ᾽ άλλα μέρη και ρήμαξαν την γη δίνοντας έτσι καλή αφορμή στους Λακεδαιμονίους ν᾽ αμυνθούν εναντίον τους.
[6.105.3] Όταν οι Αθηναίοι έφυγαν από την Αργολίδα με τα καράβια τους κι έφυγαν και οι Λακεδαιμόνιοι, οι Αργείοι έκαναν εισβολή στο έδαφος της Φλιασίας, ρήμαξαν την γη, σκότωσαν μερικούς κατοίκους και γύρισαν στο Άργος.

-back to top-

Ιστορίαι Βιβλίο Η [7.1.1 – 7.87.6]